Help! Ik moet gelukkig zijn

Help! Ik moet gelukkig zijn

lezing ACT-model 10-10-2014





Toch wou ik dat ik net iets vaker, iets vaker simpelweg gelukkig was (Renee Froger slaat de nagel op de kop) lezing ACT-model 10-10-2014

The single most remarkable fact about human existence is how hard it is for humans to be happy. - Steven Hayes -> we hebben alles dat andere levende wezens nodig hebben voor geluk (warmte, eten, beschutting, sociale stimulatie…) -> en toch zijn we er blijkbaar niet gelukkiger door geworden…





Mensen laten het hier niet bij! ! Mensen

doen waar ze goed in zijn: problemen oplossen.

-> we zoeken naar manieren om toch gelukkig te zijn…


Belangrijk onderscheid Buitenwereld ! Zoek

het probleem ! Zoek een oplossing -> lukt heel vaak. Mensen zijn de beste probleemoplossers op aarde.


Belangrijk onderscheid Buitenwereld ! !

Binnenwereld

Zoek het probleem Zoek een oplossing

! !

-> lukt heel vaak. Mensen de beste probleemoplossers op aarde.

Zoek het probleem Zoek een oplossing

-> lijkt niet te lukken. Mensen trachten op allerlei manieren controle te krijgen over hun innerlijke belevingen.


Problemen in de buitenwereld


Problemen in de binnenwereld ! Stress ! (chronische)

Pijn

! Angst ! Down

voelen/depressie ! Obsessieve/psychotische/traumatische gedachten/herinneringen ! Schaamte, schuld, minderwaardig voelen ! Craving – naar wat dan ook ! …en ga zo maar door! lezing ACT-model 10-10-2014

Mensen zijn vindingrijk


Soms met ernstige gevolgen


Experiëntiële vermijding ! Experiëntiële

vermijding (transdiagnostisch proces) = het trachten te beïnvloeden of controleren van innerlijke problemen

! Het

is een normaal menselijk proces

! Het

is wetenschappelijk aangetoond dat dit proces een zeer belangrijke rol speelt bij het ontstaan en vooral instandhouden van psychologische problemen. Hayes, Wilson, Gifford, Follette, & Strosahl (1996)


Experiëntiële vermijding als onderliggend, transdiagnostisch proces Depression

Treatment Dropout Psychosis

Burnout & Stress

Anxiety

Chronic Pain Ea4ng Disorders Substance Abuse

Work Performance

Experiential Avoidance

Borderline PD

Paren4ng Behaviors

Health Care U4liza4on

Weight Loss/ Maintenance lezing ACT-model 10-10-2014

General Well Being/ Func4oning

S4gma/ Prejudice Chronic Medical Problems

Recent Reviews: Biglan, Hayes & Pistorello, 2008; Chawla & Ostaﬁn, 2007; Hayes et al., 2006

! Experiëntiële

vermijding kan veel vormen

aannemen: " Vermijden van situaties " Ongedaan maken (bv compulsies) " Verdoven (bv. middelenmisbruik) " Afleiding (bv workoholic) " Directe controle (bv gedachtenstop)

! De

inhoud of vorm is misschien verschillend, maar de functie is steeds ‘vermijden van innerlijke ervaringen’.


Conclusie Ondanks wat we wensen, hopen en aangeleerd krijgen, hebben we weinig of geen controle over onze innerlijke ervaringen. Hier controle over trachten te krijgen is gedoemd om te falen ‘Uit de klinische praktijk blijkt ironisch genoeg vaak dat juist de pogingen van de patiënt om het probleem op te lossen, het probleem in stand houdt. De nagestreefde oplossing wordt het echte probleem’. Giorgio Nadone & Paul Watzlawick lezing ACT-model 10-10-2014




Wat zegt ACT: ! Enerzijds

moeten we als mens leren dat het leven niet steeds rozengeur en maneschijn is. We dienen te weten dat vechten tegen innerlijke problemen de zaken vaak alleen nog maar erger maakt (wat niet betekent dat we nooit eens mogen vermijden!)

! Accepteren

is hier de boodschap (Acceptance deel) lezing ACT-model 10-10-2014

EN ! Anderzijds

is geluk niet het afwezig zijn van problemen, maar wel het aanwezig zijn van waardevolle zaken en hier tijd en energie in steken.

! Welke

zaken vindt je belangrijk in je leven, en waar wil je energie in steken? ! Vol toewijding hier mee bezig zijn (commitment deel van ACT). lezing ACT-model 10-10-2014

Wat is dat nu eigenlijk?


! Een

derde generatie gedragstherapie (samen

met oa MBCT, DGT, BA) ! Verschillende niveau’s: " filosofie: functioneel contextualisme " (leer)theorie: relational frame theory " Klinische model: ACT " Componenten/processen: hexaflex ! Het

is experiëntieel werken: niet zo zeer begrijpen, eerder ervaren (vgl zwemmen, fietsen) lezing ACT-model 10-10-2014

! Empirisch

ondersteund bij tal van problemen zoals: - angst - OCD - BPD - PTSD - Middelenmisbruik - epilepsie

- depressie - schizofrenie - (werk)stress - chronische pijn - automutilatie - ...

(voor een overzicht van artikels over dit onderwerp; http://www.contextualpsychology.org/state_of_the_act_evidence)


! Sinds

maart 2011 een Empirical Supported Treatment (EST) in Amerika

! Bruikbaar

bij volwassenen, adolescenten en kinderen, individueel of in groep

! Naast

het curatieve wordt ACT meer en meer ook preventief ingezet, op scholen en bedrijven (werkstress programma’s)



32


33


34



Trouwens: ACT ! A= Accept ! C=

Choose ! T= Take action In drie woorden het hele model uitgelegd



38

‘’Hij die niet weet welke koers hij vaart, heeft nooit wind in de zeilen.’’


‘He who has a ‘why’ to live for, can bear almost any ‘how’’ – Friedrich Nietzsche ‘Hij die niet weet welke koers hij vaart, heeft nooit wind in de zeilen’ ‘To have a good live, it’s not enough to remove what is wrong with it. We also need a positive goal’ - Csikzentmihalyi


! Opmerkelijk:

mensen weten vaak heel goed wat ze niet meer willen in hun leven. De focus ligt op de problemen en op het weg krijgen ervan.

! Vragen

we mensen wat ze wel willen in hun leven, dan blijft het vaak stil…


! Het

werken rond ‘waarden’, is werken rond de vraag ‘wat wil ik wel in mijn leven’. " Een waardevol leven kunnen leiden is het doel

van ACT (en niet symptoomreductie) " Geven richting aan leven (waardevol leven ipv

strijden) én aan de therapie " Waarden opsporen: waar de pijn zitten, zitten de

waarden lezing ACT-model 10-10-2014

Waarden – geluk? ! Twee

vormen van geluk:

1. Geluk het gevoel. Dat is vluchtig, hangt af

van zoveel variabelen. Bvb stress op werk, met welk been je uit bed bent gestapt, het weer, het gemoed van je kinderen... 2. Geluk de mate waarin het leven dat je zou

willen leiden en het leven dat je nu leidt overeenstemmen. Hier kan je aan werken. Hierover hebben we het in ACT.


Waarden: hoe bespreken? !

Individueel en in groepen (preventief en curatief) via opbouw in oefeningen

Biografie/grafschrift oefening 2) Levensdomeinen 3) Waarden 1)


! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !

Vriendschap Partnerschap Ouderschap Familie Recreatie/sport Opleiding/training Werk Gemeenschapswerk Spiritualiteit Lichamelijk welzijn Esthetiek Milieu




Experiential Bull's Eye


Levensdomeinen ! Zijn

geen waarden, maar terreinen waarop je waardevol kan handelen. ! Belang in het ideale leven – tevredenheid over hoe het nu in het leven is. ! Hoe groter de discrepantie,hoe meer ‘werk’ aan de winkel


! Op

deze twaalf levensdomeinen kan je waardevol handelen.

! Waarden

zoals: gastvrijheid, warmte, onafhankelijkheid, vernieuwing, vrijheid…

! Waardenspel

om hierrond het gesprek op gang te

brengen ! Later:

huiswerk om denken over belangrijke levensdomeinen/waarden verder te zetten. lezing ACT-model 10-10-2014

Waardenspel



! Dit

waardenwerk is waar het om draait in ACT; wat brengt je dichter bij je waarden

! Zowel

in therapie als in preventie maakt ‘waardenwerk’ deel uit van de start van de therapie. Wat is het einddoel? Wat is de motivatie van iemand om te komen? Wat wil je in het leven?




55

‘For after all, the best one can do when it’s raining is to let it rain’ Henry Wadsworth Longfellow


! ‘je

innerlijke ervaringen zijn niet de vijand!’

" Acceptatie = bereid zijn je innerlijke ervaringen

te accepteren, je ervoor open te stellen, er niet meer mee te vechten, het ruimte te geven... " De tegenhanger van acceptatie is experiëntiële

vermijding " Vermijding = voortdurend in strijd zijn met je innerlijke ervaringen


Idee van acceptatie Geef me de kracht om te veranderen wat ik kan veranderen, de moed om te aanvaarden wat ik niet kan veranderen en de wijsheid om het onderscheid tussen beiden te weten Franciscus van Assisi




Conclusie: in de wereld tussen onze oren lijken we geen controle te hebben, en toch proberen we dit <-> buitenwereld <-> wat we aanleren <-> wat we hopen ! Het

is hopeloos: creatieve hopeloosheid

" Het oplossingen zoeken is hopeloos, niet de persoon

zelf! lezing ACT-model 10-10-2014

! De

strijd staken, metafoor van het touwtrekken " Omdat strijden je zoveel kost (kast metafoor)

! Accepteren

is een houding, zonder dat je de zaken die je accepteert ook goed vindt (Jan de zwerver metafoor)

! Als

een knop die aan of af staat lezing ACT-model 10-10-2014

Touwtrekken tegen het monster


Belang van waarden ! Het

gaat in ACT over actief accepteren, niet over passief bij de pakken blijven zitten en alles lijdzaam ondergaan. ! Actief omdat we accepteren zodat we tijd en energie zouden hebben om bezig te zijn met wat we belangrijk vinden in het leven. ! Waarden zijn héél belangrijk, geven de richting aan de therapie en het leven lezing ACT-model 10-10-2014


65


66


20’

‘Ik maak mijn leven’-‐kaartspel

! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !

Iedereen gelijk aantal energiepunten 1 kaart omdraaien Iedereen beslist hoeveel energiepunten je inzet. Je mag inze_en (ook niets of alles) Iedereen steekt ‘biedhand’ gesloten vooruit. Handen openen + energiepunten tellen Hoogste bieder wint groene kaart Laagste bieder krijgt rode kaart Gelijkspel: dobbelsteen lost op Iedereen heec kaart omgedraaid? Opnieuw verdelen van energiepunten Einde? Alle kaarten zijn omgedraaid


Belangrijk ! ! Therapeutische

houding ! Band met waarden ! Niet opleggen – het is als het groeien van gras of het koken van een kikker ! Oefenen oefenen oefenen


Net als een leeuw die in een papieren kooi is gezet, zitten mensen over het algemeen het meest gevangen in de illusies van hun eigen geest. Maar hoewel het anders lijkt, is die kooi niet echt een barrière die de menselijke geest kan tegenhouden. Steven C. Hayes


Soms lijkt het alsof de gedachten een gevangenis vormen die ons tegenhoudt


Probleem? ! Hoe

meer mensen geloven in de gedachten en ermee samenvallen ‘ik ben…’, hoe meer dat dit verkrampend en belemmerend werkt.

! We

spreken dan over ‘fusie’: samenvallen met gedachten.


De-fusie ! Doel:

niet de inhoud veranderen, maar wel de context van ermee samenvallen

-> de manier waarop een therapeut met gedachten omgaat, is wezenlijk verschillend tussen een 2de en 3de generatie gedragstherapeut


! 2de

generatie gedragstherapie (cognitieve therapie): " Cognitieve verandering staat centraal; TH en

CL werken samen om het denken weer met de realiteit te laten overeenstemmen (Clark, 1995) " Ze zoeken naar een verandering van vorm

of frequentie van niet-helpende gedachten en emoties (Ciarrochi & Bailey, 2008) lezing ACT-model 10-10-2014

Verstoord zelfbeeld en reparatie


Meer accurate voorstelling


" False beliefs, cognitieve distorsies en

dergelijke meer liggen aan de basis van het probleem " Men maakt gebruik van technieken zoals

cognitief herstructureren, meerdimensioneel evalueren, neerwaartse pijl techniek, uitdagen van gedachten, realiteitstoetsing... " DOEL = ingaan op de INHOUD van de

gedachten en deze trachten te veranderen lezing ACT-model 10-10-2014



“…there is little empirical support for the role of cognitive change as causal in symptomatic improvements achieved in CBT.” (Longmore & Worrell, 2007)

lezing ACTmodel 10-10-2014

! 3de

generatie gedragstherapie:

" In ACT/RFT gaat men er van uit dat we geen

controle hebben over het proces van denken, maar wel op de manier waarop we omgaan met de producten van ons denken " Men gaat niet in op de inhoud, maar op de

FUNCTIE van gedachten


Het blijkt dat ‘normale mensen’ per dag enkele tientallen, zo niet honderden gedachten over seks of agressie hebben. Met andere woorden: het is kennelijk heel gewoon om dit soort gedachten te hebben, maar er vervolgens niets mee te doen. We denken allemaal wel dat we zo rationeel en weldenkend zijn, maar in praktijk blijkt dat je hersenen een stortvloed aan zinloze, bizarre, agressieve of seksuele gedachten produceren, de hele dag door! Je hersenen zijn net een overenthousiaste peuter: het klinkt allemaal heel schattig maar je moet niet alles serieus nemen. Het is zaak om te ontdekken wat je wel, en wat je niet serieus moet nemen. (Marco Kleen, Vizier nr 2, 2009) lezing ACT-model 10-10-2014

Fusie: de wereld door een ‘slecht’ gekleurde bril lezing ACT-model 10-10-2014

• Defusie: als we ons bewust worden van de bril lezing ACT-model 10-10-2014


De werkbaarheidsvraag ! Als

deze gedachten me zouden leiden, zou ik dan dichter komen bij een goed leven?

-> Ja: gebruik de gedachte -> Nee: klik niet door op de gedachte en wacht tot er bruikbaardere opkomen


‘The mystery of life is not a problem to be solved, but a reality to be experienced’ Søren Kierkegaard (1813-1855)


! Deeltje

waar we het minste uitleg over zullen geven (gezien tijdsbestek); is het beste gekend

! Niet

in het verleden of de toekomst zijn, maar hier en nu, zonder oordeel

! Vanuit

het hier en nu naar je stroom innerlijke ervaringen kunnen kijken lezing ACT-model 10-10-2014

Therapeut vaardigheden ! Zonder

eigen ervaring, moeilijk competent over te brengen ! Is ervaringsgericht, niet verbaal: dus zoals een ski-leraar best kan skiën om te kunnen coachen -> Opleidingen zijn zo opgebouwd


Conclusie ! Eenvoudig,

maar niet gemakkelijk ! Nooit volledig, zelfs niet bij ZENmeesters ! Aandacht als een tijdsmachine op hol ! Tip:

houdt je ogen open tijdens een oefening...let op de cliënt. Vraag vaak ‘vind je het ok om door te gaan’ en spreek een teken af lezing ACT-model 10-10-2014

Zelf-als-context ! Linken met mindfulness en defusie ! Gaat over identiteitsontwikkeling en

zelfbeeld. " Je kan ook hier mee samenvallen (fuseren) ‘ik ben zo’, ‘de aard van het beestje verander je niet’, ‘ik ben iemand die…’

-> het zelfbeeld kan op deze manier invloed uitoefenen op gedrag…(mensen willen consistent zijn met hun zelfbeeld). Op deze manier kan dit zelfs een self-fulfilling prophecy worden (vgl. testdieren) lezing ACT-model 10-10-2014

! Soms

staat gehechtheid aan een zelfbeeld mensen in de weg flexibel te leven -> metafoor met man en maatpak Flexibel leren omgaan met het eigen zelfbeeld – wat is werkbaar en wat niet?


‘Elke tocht van duizend mijl, begint met een enkele stap’’ Lao Tzu


! ‘Je

komt volgens mij niet naar hier om van je probleem af te geraken, maar omdat je je leven terug wilt’ (JoAnne Dahl video)

! Leven

volgens je waarden doe je niet door er over na te denken, wel door actie te ondernemen Van waarden -> doelen Van doelen -> actie

! Vandaag,

deze week, deze maand, dit jaar... lezing ACT-model 10-10-2014

Actieplannen en doelen ! Specifiek

en meetbaar ! Praktisch en uitvoerbaar ! Vermijd ‘dodemans doelen’ ! Publiek engagement ! Gelinkt aan waarde (en zo intrinsieke bekrachtiging door natuurlijke feedback) ! Wat is de kleinste stap die je zou kunnen nemen? (ideeën van oplossingsgerichte therapie zijn zéér bruikbaar voor dit deel) lezing ACT-model 10-10-2014

Uitschuivers ! Bergbeklimmer

metafoor ! Harris: 2 soorten verbintenispatronen " 1: ga een verbintenis aan, verbreek ze, geef

het op " 2: ga een verbintenis aan, verbreek ze, lik je wonden, vat jezelf bij de kraag, leer van de ervaring, zorg dat je terug op het juiste pad geraakt en ga een andere verbintenis aan.


! Merk

op: het proces is belangrijk, niet de uitkomst " Metafoor van het skiën

! Werken rond toegewijde actie gebeurd op het einde van het groepsprogramma; dit proces is een gelegenheid om alle aangereikte zaken te oefenen in het echte leven: hoe kan ik mijn leven vormgeven volgens mijn waarden, met mijn innerlijke ervaringen…



! Dus:

ondanks alle moeilijkheden en beperkingen, je leven leven zoals je wilt ‘De tragedie van het leven is niet dat het te vlug eindigt, wel dat we te lang wachten om ermee te beginnen.’ W.M. Lewis




!

Hayes, Strosahl & Wilson (2006). ACT, een experiëntiële weg naar gedragsverandering. Harcourt, Amsterdam ISBN 9789026517594 (het ACT basisboek)

!

Harris, (2010). Acceptatie en Commitment Therapie in de praktijk. Hogrefe uitgevers, Amsterdam. ISBN 978-90-79729-18-0

!

Luoma, Hayes & Walser (2007). Leer ACT! Vaardigheden voor therapeuten. Bohn Stafleu Van Loghum. ISBN: 978-90 313 5327 9 (ACT boek met oefeningen DVD)


! A-Tjak,

J. & De Groot, F. (2008). Acceptance & Commitment Therapy; een praktische inleiding voor hulpverleners. Bohn Stafleu van Loghum, Houten ISBN 9789031358946


! Bohlmeijer

(2009) Voluit Leven. Boom, ISBN 9789085066866

! Harris

(2009). De valstrik van het geluk. Bohn Stafleu van Loghum, ISBN 9789031360875

! Hayes

(2006). Uit je hoofd, in je leven. Nieuwezijds, ISBN 9789057122279

!

Ciarrochi, Hayes, Bailey, (2012) Get Out of Your Mind and Into Your Life for Teens: A Guide to Living an Extraordinary Life ISBN: 978-1-60882-193-8

!

Mattijsen, D. (2012) ACTief Opvoeden, Hogrefe, ISBN 9789079729630 lezing ACT-model 10-10-2014


!

Greco, L.A. & Hayes, S.C. (2008). Acceptance & Mindfulness treatments for children & adolescents; a practitioner’s guide. New Harbinger publications, Oakland, ISBN 9781572245419

!

Ciarrochi, Hayes, Bailey, (2012) Get Out of Your Mind and Into Your Life for Teens: A Guide to Living an Extraordinary Life ISBN: 978-1-60882-193-8

!

Mattijsen, D. (2012) ACTief Opvoeden, Hogrefe, ISBN 9789079729630 lezing ACT-model 10-10-2014

!

Eifert, G.H. & Forsyth, J.P. (2007). Acceptance & Commitment Therapie bij angststoornissen. Nieuwezijds, Amsterdam, ISBN 9789057122361

!

Zettle, R.D. (2005). ACT for depression. New Harbinger publications, Oakland, ISBN 9781572245099

!

Walser, R.D. & Westrup, D. (2007). ACT for the treatment of PTSD and trauma related problems. New Harbinger publications, Oakland, ISBN 9781572244726 lezing ACT-model 10-10-2014

!

Harris, R. (2009). ACT with love. New Harbinger publications, Oakland ISBN 9781572246225


!

Harris, R. (2009). De valstrik van het geluk. Bohn Stafleu van Loghum, Houten ISBN 9789031360875

!

Hayes (2006). Uit je hoofd, in je leven. Nieuwezijds, ISBN 9789057122279

!

De training in Nederland was deels gebaseerd op het boek Bohlmeijer, E. & Hulsbergen, M. (2009). Voluit Leven. Uitgeverij Boom, ISBN 9789085066866 lezing ACT-model 10-10-2014

!

Rehfeldt, R.A. & Barnes-Holmes, Y. (2009). Derived Relational Responding: applications for learners with autisme and other developmental disabilities. New Harbinger publications, Oakland, ISBN 9781572245365

!

Hayes, S.C., Hayes, L.J., Reese, H.W., Sarbin, T.R. (1993). Varieties of scientific contextualism. Context press, Reno, ISBN 1878978055


! Contextual

Behavioral Science site

(ACBS): een schat aan informatie rond oa RFT en ACT, zowel wetenschappelijk, theoretisch als praktisch Values-based dues, open community

http://www.contextualpsychology.org ! Internationale ACT

listserve: http://tech.groups.yahoo.com/group/ acceptanceandcommitmenttherapy/

Hiervoor moet je lid zijn van ACBS lezing ACT-model 10-10-2014

11 2

! Nederlandstalige ACT

site: http://www.acbsbene.com/

! Nederlandstalige ACT

intervisiegroep

http://health.groups.yahoo.com/group/ actintervisie


11 3

Vragen? ! Mail

me gerust: [email protected]



Help! Ik moet gelukkig zijn

Recommend Documents