Havenbedrijf Rotterdam Jaarverslag 2014

Havenbedrijf Rotterdam

Jaarverslag 2014 In transitie

27-2-2015

jaarverslag2014por.p.nvsotap.nl/cms/print.php

U heeft opdracht gegeven om het volledige Jaarverslag 2014 van het Havenbedrijf Rotterdam te downloaden. Het Jaarverslag 2014 van het Havenbedrijf Rotterdam is gecontroleerd door Ernst & Young Accountants LLP (hierna EY) en voorzien van een controleverklaring. Voor een volledig inzicht in de opdracht, de werkzaamheden alsmede het oordeel van EY, verwijzen wij u naar het hoofdstuk ‘Overige informatie’, de paragrafen ‘Toelichting op het Jaarverslag’ en ‘Controleverklaring’ in deze PDF. Havenbedrijf Rotterdam besteedt uiterste zorg aan het toegankelijk, correct en compleet houden van de inhoud van de digitale versie van het jaarverslag 2014. In geval van verschillen of inconsistenties tussen het digitale jaarverslag op deze site en het originele, door EY gewaarmerkte jaarverslag, prevaleert de laatste. Het originele jaarverslag is neergelegd ten kantore van Havenbedrijf Rotterdam N.V. U kunt de controleverklaring ook op de website van het Jaarverslag 2014 van het Havenbedrijf Rotterdam raadplegen onder ‘Overige informatie’, labels ‘Toelichting op het Jaarverslag’ en ‘Controleverklaring’ in de linkernavigatie van de online publicatie, bereikbaar via www.portofrotterdam.com/jaarverslag.

Havenbedrijf Rotterdam Jaarverslag 2014 In Transitie

http://jaarverslag2014por.p.nvsotap.nl/cms/print.php 1 / 169

Havenbedrijf Rotterdam N.V. Jaarverslag 2014 1/169

Inhoudsopgave 1

Ter inleiding

3

1.1 1.2 1.3

Voorwoord Algemene Directie Bericht van de Raad van Commissarissen At a Glance

4 6 10

Verslag van het Havenbedrijf

11

2

Havenbedrijf Rotterdam en de haven

12

3

Onze prestaties

26

4

Bedrijfsvoering

77

5

Jaarrekening

5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7 5.8 5.9 5.10

Balans Winst-en-verliesrekening Kasstroomoverzicht Toelichting op balans en winst-en-verliesrekening Grondslagen voor waardering van activa en passiva Grondslagen voor de bepaling van het resultaat Toelichting op de balans Toelichting op de winst-en-verliesrekening Overige gegevens Verbonden partijen

6

Overige informatie

6.1 6.2 6.3 6.4 6.5 6.6 6.7 6.8

Toelichting op het Jaarverslag Controleverklaring Key figures en KPI’s Personalia Algemene Directie Personalia Raad van Commissarissen Stakeholderinterviews G4 Richtlijn Global Reporting Initiative Afkortingen en begrippen

2.1 2.2 2.3 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 3.8 3.9 3.10 4.1 4.2 4.3 4.4

De haven Profiel Havenbedrijf Rotterdam Missie, visie, strategie

Global Hub Europe’s Industrial Cluster Investeringsklimaat Ruimte Bereikbaarheid Scheepvaart Milieu, veiligheid en leefomgeving Stad en Regio Werk Innovatie Onze medewerkers Duurzame bedrijfsvoering Financiën Corporate Governance

Havenbedrijf Rotterdam N.V. Jaarverslag 2014

13 18 22 27 32 38 41 47 57 64 70 73 75 78 82 84 86

90 91 92 93 94 96 103 105 118 125 127

128 129 135 138 152 154 156 165 166

2 / 169

27-2-2015


1 Ter inleiding



27-2-2015


1.1 Voorwoord Algemene Directie We bevinden ons in een verandering van tijdperk. Onze omgeving is, vergeleken met enkele jaren geleden, structureel veranderd. Er zijn verschuivingen in de energiesector. Door de toename van opwekking van hernieuwde energie hebben elektriciteitscentrales minder kolen nodig. Daarnaast worden door de grootschalige winning van schaliegas in de Verenigde Staten energie en grondstoffen voor de chemie daar veel goedkoper dan in Europa. Dat zet onze chemiesector onder druk. Tegelijkertijd wordt in de Verenigde Staten, het Midden-Oosten en Azië veel geïnvesteerd in grote, moderne raffinaderijen. De Rotterdamse raffinaderijen verliezen daardoor exportmogelijkheden. En in de containersector zorgen de steeds grotere schepen, de nauwe samenwerking tussen rederijen en de bouw van nieuwe terminals (op Maasvlakte 2 en in andere havens) voor verschuivingen in bestaande verhoudingen. Deze ontwikkelingen raken vrijwel alle marktsegmenten en klanten in de haven. Wij bevinden ons in een transitie. Wij beseffen dit en zetten erop in onze bestaande, omvangrijke sectoren te blijven koesteren. Tegelijkertijd innoveren we met het doel onze havenportfolio uit te breiden. Hiervoor bundelen we de kennis in de organisatie en richten ‘centers of expertise’ in. Daarmee willen we vooral de kennis en de kracht die we in huis hebben anders organiseren, professionaliseren en optimaal benutten. Onze uitdaging is om onze klanten, zowel bestaande als nieuwe, nog beter te bedienen. Gezamenlijk spelen we met hen in op alle veranderingen. Op deze manier willen wij de haven van Rotterdam goed voorbereid de toekomst in laten gaan, om ook in de komende jaren groei zeker te stellen. Op tal van gebieden werken wij met klanten samen. Wij zijn blij dat het juridisch conflict met ECT in het laatste kwartaal van 2014 is beëindigd en dat wij weer gezamenlijk de uitdagingen aanpakken waar de containersector de komende jaren voor staat. Met de vijf terminals op de Maasvlakte overleggen wij over de nieuwe infrastructuur die nodig is om de steeds grotere aantallen containers te kunnen uitwisselen. En met Vopak maakten wij afspraken over de infrastructuur. Vopak verbetert deze op en tussen de Vopakterminal(s) en wij passen de nautische infrastructuur bij deze terminals hierop aan. Een ander voorbeeld is de bouw van de LNG Breakbulk Terminal op de Maasvlakte, waar kleine hoeveelheden vloeibaar aardgas kunnen worden verladen naar bunkerschepen en kleine LNG-tankers. Hiermee stimuleren we de transitie van stookolie naar LNG als brandstof voor de scheepvaart en brengen we de markt voor LNG tot volle ontwikkeling in Rotterdam. We doen dit samen met onder andere Shell, Vopak en Gasunie, maar ook met de Europese Unie.

http://jaarverslag2014por.p.nvsotap.nl/cms/print.php Havenbedrijf Rotterdam N.V. Jaarverslag 2014

5/169 4 / 169

27-2-2015


We sloten het jaar 2014 af met een gezond financieel resultaat. Dit stelt ons in staat te blijven investeren in de nautische haveninfrastructuur. Afgelopen jaar hebben we een aantal grote projecten op dit gebied afgerond, zoals de verbreding van de Amazonehaven, de verbetering van de toegang tot de Botlek en een nieuw Haven Coördinatie Centrum van waaruit de scheepvaart nog beter bediend wordt. Het schip staat centraal in onze haven. Een bezoek aan Rotterdam moet zo veilig en efficiënt mogelijk zijn. Maar we kijken breder. We zijn nauw betrokken bij het samenwerkingsprogramma Infrastructuur Haven, waarin alle grote rijksinfraprojecten rondom het havenen industriecomplex (Calandspoorbrug, verdiepen Nieuwe Waterweg, Breeddiep) integraal worden aangestuurd. Dit betekent dat we samen met het Rijk keuzes gaan maken. Ook het aandeel spoor in het achterlandvervoer moet omhoog om onze doelstellingen op het gebied van duurzaamheid en groei van volume te halen. Wij werken er hard aan om het product spoor naar een hoger plan te tillen: commercieel, logistiek, infrastructureel en bestuurlijk/politiek. Daarnaast zijn we op verschillende andere fronten binnen en buiten Havenbedrijf Rotterdam bezig met innovatie. Denk aan het opzetten van de biobased chemie op Maasvlakte 2 en onze samenwerking met Yes!Delft waarmee we start-ups binnen het havengebied stimuleren. Onze medewerkers verdienen een woord van dank. Dit voor hun toewijding, inzet, grote betrokkenheid en flexibiliteit in 2014. Onze inspanningen zijn erop gericht om ook 2015 een succesvol jaar te laten zijn voor de Rotterdamse haven. Havenbedrijf Rotterdam N.V. Rotterdam, de Algemene Directie Allard Castelein, Ronald Paul en Paul Smits



27-2-2015


1.2 Bericht van de Raad van Commissarissen Klant- en marktgericht denken De wereld staat nooit stil. Alles is continu in beweging. Voor bijna alle segmenten in de Rotterdamse haven moesten klanten anticiperen op de veranderingen in de markt. Juist dan is het van essentieel belang dat havenbedrijfsleven en Havenbedrijf Rotterdam samen optrekken. Havenbedrijf Rotterdam probeert binnen zijn grenzen de klant zoveel mogelijk te helpen om de veranderingen in de markt het hoofd te bieden of te slim af te zijn. Hierbij is het van belang te weten hoe de markt zich beweegt en wat klanten nodig hebben. Van buiten naar binnen denken is hierbij een belangrijke voorwaarde. Daarnaast wil Havenbedrijf Rotterdam als organisatie nog meer klaar staan dan voorheen om (samen met en voor de klant) te acteren. Zijn rol als ondernemende ontwikkelaar sluit hier naadloos op aan en het meer werken in centers of expertise (kwalitatief hoogwaardige multidisciplinaire teams) draagt hieraan bij. De ingezette transitie beoogt deze ontwikkeling de komende jaren verder vorm te geven en te verankeren: van buiten naar binnen denken en samen optrekken met het havenbedrijfsleven. Een goede beweging die de Raad van Commissarissen van harte ondersteunt en nauwlettend volgt. Belangrijke Ontwikkelingen De Raad van Commissarissen is zeer content dat op de valreep van 2014 de rechtszaak tussen ECT en Havenbedrijf Rotterdam is afgerond. Met de gesloten overeenkomst met ECT, gaat de Raad ervan uit dat de relatie hersteld zal worden en de toekomstige uitdagingen met positieve blik tegemoet worden getreden. De (verder) veranderende markt heeft gevolgen voor vrijwel alle segmenten. Om toch te blijven voldoen aan onze doelstellingen op het gebied van marktaandeel, bereikbaarheid en duurzaamheid moest wel het een en ander gebeuren. Afgelopen jaar heeft dan ook in het teken gestaan van analyseren van en anticiperen op de veranderingen in de markt. Evenals voorgaande jaren is ook in 2014 verder nagedacht over oplossingen voor de bereikbaarheidsproblematiek, de uitdagingen op de arbeidsmarkt, het zware weer voor de raffinaderijen en het financieel rondkrijgen van het project ROAD (opslag en afvang van CO2) waarmee een deel van het klimaatprobleem wordt geprobeerd aan te pakken. Daarnaast zijn scenario’s ontwikkeld hoe zo goed mogelijk in te spelen op de alliantievorming in de containerwereld. We hebben gezien hoe de Algemene Directie heeft ingespeeld op bovenstaande ontwikkelingen en ondersteunen deze inzet.


7/169 6 / 169

27-2-2015


Ten aanzien van Porto Central in Brazilië is een volgende stap gezet. Momenteel wordt verder verkend in hoeverre een participatie in een greenfieldhaven in Brazilië haalbaar is, de hoofdtaak van de haven ondersteunt en belangstelling van klanten heeft. Hiertoe heeft de Algemene Directie een joint venture opgericht, een goed vehikel op basis waarvan in de loop van 2016 door Raad van Commissarissen en aandeelhouders een go/nogobesluit over daadwerkelijke participatie kan worden genomen. Daarnaast heeft de Raad van Commissarissen aandacht gehad voor de aflopende concessie van Keyrail. De Raad vindt het van essentieel belang het spoorgoederenvervoer stevig te verankeren binnen ProRail. Tot slot houdt de Raad in relatie tot de dossiers VpB (vennootschapsbelasting) en nota Staatsdeelnemingen het belang van Havenbedrijf Rotterdam in het oog. Investeringen De Raad van Commissarissen concludeert dat naast alle veranderingen en ontwikkelingen en het nadenken over hoe hiermee om te gaan, havenbedrijfsleven en Havenbedrijf Rotterdam ook weer hun gebruikelijke daadkracht en investeringskracht hebben laten zien. Belangrijke grote investeringen die in 2014 door Havenbedrijf Rotterdam (veelal samen met havenbedrijfsleven) zijn voorgenomen of gedaan, betreffen vele segmenten. De verbreding van de Amazonehaven is binnen tijd en budget opgeleverd. De kademuur voor het Container Transferium in Alblasserdam is opgeleverd. Voor agribulk is een besluit genomen over een investering in steigers in plaats van het huidige drijvende open-overslagschip. Ook de verdere uitbreiding en modernisering van tankterminals werd aangepakt en er is een aantal belangrijke ontwikkelingen gefinancierd ten behoeve van de verdere herontwikkeling van het RDM-gebied. Met alle investeringen en het uitgevoerde beleid wordt de Nederlandse economie op korte en lange termijn gediend. Bijeenkomsten en bezoeken Raad van Commissarissen en commissies De Raad van Commissarissen heeft in 2014 zes keer vergaderd. De vergaderingen bestonden uit reguliere vergaderingen, een strategische sessie en een telefonische vergadering. De zelfevaluatie van de Raad van Commissarissen over 2013 vond begin 2014 plaats. Uit deze evaluatie kwam de wens naar voren om nauwere contacten te onderhouden met klanten en stakeholders van Havenbedrijf Rotterdam. Dit is gerealiseerd door middel van verschillende bezoeken in 2014. De evaluatie over 2014 vindt begin 2015 plaats. In de strategische sessie is aan de hand van de strategy-update bepaald of de huidige inzet strookt met de eerder vastgestelde Havenvisie, het Ondernemingsplan en de veranderingen in de markt. Op veel onderdelen is dit het geval, op een aantal onderdelen is aanvullende inzet of andere aanpak nodig. Effecten daarvan op financieel meerjarenplan en energiescenario’s en de mogelijke consequenties ervan op de haven zijn aan de orde geweest. De must-win battles (focus op bepaalde segmenten waar marktaandeel omhoog moet), de wederzijdse belangen voor nationale havensamenwerking en de voorgenomen transitie binnen Havenbedrijf Rotterdam vragen ieder een dedicated aanpak. Stuk voor stuk stevige opgaven waar Havenbedrijf Rotterdam voor gesteld staat en goede interventies heeft gepleegd.



27-2-2015


Naast de vergaderingen hebben diverse bezoeken plaatsgevonden waardoor de Raad van Commissarissen beter inzicht verkreeg in de organisatie, hetgeen dat speelt bij de ondernemingsraad (OR), klanten en een buitenlandse deelneming. Met de OR heeft de Raad uitvoerig gesproken over de lopende transitie binnen Havenbedrijf Rotterdam. Het was een goede discussie waar noodzaak tot en weerstand tegen verandering aan de orde zijn geweest. De OR onderkent de noodzaak tot verandering en ondersteunt de transitie. Vanuit zijn rol monitort de OR de transparantie en de zorgvuldigheid waarmee de transitie verloopt. Binnen de organisatie heeft de Raad van Commissarissen de afdelingen Asset Management, Containers, Breakbulk & Logistiek en Procesindustrie en Massagoed bezocht. De Raad heeft op deze manier meer inzicht gekregen in bouw, beheer en onderhoud van kademuren, het project Container Logistiek Maasvlakte/Container Exchange Route (spoorprogramma) en de steeds meer in opkomst zijnde offshorebusiness/decommissioning. Daarnaast heeft de Raad samen met de Algemene Directie van Havenbedrijf Rotterdam de twee nieuwe (container)terminals bezocht op Maasvlakte 2: APMT en RWG. Naast een rondleiding over een van de terminals zijn de ontwikkelingen, successen en uitdagingen van beide klanten besproken. Tot slot heeft de Raad samen met de Algemene Directie een werkbezoek aan Oman gebracht. Het was goed en indrukwekkend om als Raad de ontwikkelingen van de Port of Sohar in vergelijking met een aantal jaren terug te kunnen zien. De ontwikkelingen zijn uitgebreid besproken. Naast de enorme groei en de diverse verkregen awards is gesproken over de ontstane congestieproblemen als gevolg van het sluiten van de haven van Muscat. De Raad heeft geconstateerd dat de door Havenbedrijf Rotterdam genomen mitigerende maatregelen hun effect hebben. Commissies De Raad van Commissarissen heeft de volgende permanente commissies: de auditcommissie en de remuneratiecommissie. De auditcommissie bestond in 2014 uit: Rob Frohn (voorzitter), Mel Kroon en Merel van Vroonhoven. De commissie heeft drie keer vergaderd. Alle leden waren bij alle bijeenkomsten aanwezig. De belangrijkste onderwerpen die zijn besproken en van advies zijn voorzien richting de Raad van Commissarissen zijn: financieel meerjarenplan en jaarplan 2015, de kwartaalrapportages en het IAD-plan (Interne Audit Dienst). De bespreking van de management letter is aan de orde geweest. Daarnaast is de revisie van het treasuryplan besproken, is het voortijdig aflossen van een langlopende lening besproken en is de VpB-discussie (vennootschapsbelasting) op de voet gevolgd. De remuneratiecommissie bestond in 2014 uit: Timo Huges (voorzitter) en Rutger van Slobbe. De commissie heeft twee keer vergaderd. Beide leden waren bij de bijeenkomsten aanwezig. De belangrijkste onderwerpen die zijn besproken en van advies zijn voorzien richting de Raad van Commissarissen zijn: targets Algemene Directie 2014 en 2015 en de voorbereiding van herbenoemingen die in 2015 op de rol staan. De functioneringsgesprekken met de leden van de directie zijn door de leden van de remuneratiecommissie gevoerd.


9/169 8 / 169

27-2-2015


Woord van dank De Raad van Commissarissen sluit het jaar met een goed gevoel af: goede resultaten, een start gemaakt met de must-win battles, rechtszaak ECT afgerond en binnen de organisatie gestart met de transitie. Het was het eerste jaar met Allard Castelein aan het roer. Een wisseling die geruisloos is verlopen en waarover de organisatie en de buitenwereld content zijn. Met name de klantgerichte aanpak en het van buiten naar binnen denken worden goed ontvangen. Zoals eerder gezegd, functioneert de haven alleen maar als het havenbedrijfsleven en Havenbedrijf Rotterdam nauw samenwerken en elkaar versterken. De Raad van Commissarissen dankt alle medewerkers voor hun inzet en hun betrokkenheid. Richting aandeelhouders ook een woord van dank voor de open dialoog en discussie en de betrokkenheid bij Havenbedrijf Rotterdam. Rotterdam, 19 februari 2015 Raad van Commissarissen Rutger van Slobbe (voorzitter) Rob Frohn Timo Huges Mel Kroon Merel van Vroonhoven



27-2-2015


1.3 At a Glance

Totale overslag

Omzet

Investeringen

Resultaat

444,7 659,8 189,4 215,4 miljoen ton overslag in 2014

Scheepsbezoeken

miljoen euro omzet in 2014

Medewerkers

29.027 1.128 aantal scheepsbezoeken in 2014

Mijlpaal

Start nieuwe CEO: Allard Castelein

Mijlpaal

Havenbedrijf ondertekent Werkprogramma zeehavens

ultimo 2014

Mijlpaal

Verbrede Amazonehaven open

Mijlpaal

Eerste overslag op Maasvlakte 2


miljoen euro geïnvesteerd in 2014

Schone schepen

miljoen euro nettoresultaat in 2014

Havengebied

1363

5.965

Aantal scheepsbezoeken met ESI-korting

hectare havengebied in 2014

Mijlpaal

Havenbedrijf sluit LNGsamenwerkingsverband met vier havens

Mijlpaal

Opening vernieuwd Haven Coördinatie Centrum

Mijlpaal

Opening Calandpark: afronding herinrichting Landtong Rozenburg

Mijlpaal

Lancering campagne 'Make it Happen' met partners

11/169 10 / 169

Verslag van

het Havenbedrijf

11 / 169

Havenbedrijf Rotterdam N.V. Jaarverslag 2014

27-2-2015


2 Havenbedrijf Rotterdam en de haven


12/169 12 / 169

27-2-2015


2.1 De haven Het havengebied De haven van Rotterdam is het grootste logistieke en industriële knooppunt van Europa. Met een overslag van bijna 445 miljoen ton goederen in 2014 is Rotterdam de grootste Europese zeehaven. Het havengebied van Rotterdam biedt als enige haven in NoordwestEuropa onbeperkt toegang aan de meest diepstekende schepen. Door de aanleg van Maasvlakte 2 beschikt de haven over ruimte voor verdere groei. Net als in 2013 staat de Nederlandse haveninfrastructuur in 2014 op de eerste plaats van de wereldranglijst van het World Economic Forum. En in de Logistics Performance Index (LPI) van de Wereldbank en een recent benchmarkonderzoek van 17 wereldwijde luchthaven-en-havenregio’s staat de airport/seaportregio Amsterdam/Rotterdam op de tweede plaats. De combinatie Amsterdam/Rotterdam ziet in deze benchmark alleen Singapore voor zich op de ranglijst en onderscheidt zich vooral door de uitstekende verbindingen met de rest van de wereld. De kaart hieronder toont de verhuurde terreinen van het Rotterdamse havengebied. Meer algemene informatie over het Rotterdamse havengebied staat op www.portofrotterdam.com/nl/Over-de-haven.



27-2-2015


Hamburg-Le Havre range De Rotterdamse haven opereert in de zogenaamde Hamburg-Le Havre (HLH) range. Hiertoe behoren alle havens van Noordwest-Europa: Hamburg, Bremerhaven, Wilhelmshaven, Amsterdam, Rotterdam, Zeeland Seaports, Antwerpen, Gent, Zeebrugge, Duinkerken en Le Havre. Rotterdam heeft hierin het grootste marktaandeel (36,9% tot en met het derde kwartaal 2014), daarna volgen de havens van Antwerpen (16,4%), Hamburg (12,2%) en Amsterdam (8,1%). De Rotterdamse haven onderscheidt zich door zijn brede portfolio met als belangrijkste aandachtsgebieden Container Port, Fuels Hub en Energy Port. Andere belangrijke aandachtsgebieden zijn onder andere Rotterdam Steel Port, Rotterdam Non-Ferro Hub en Rotterdam Shortsea Hub. Meer informatie over deze concepten is te vinden via de volgende link: www.portofrotterdam.com/nl/Business/Pages/default.aspx. Rotterdam biedt een breed scala aan marktsegmenten en goederenstromen en hoogwaardige en veelzijdige faciliteiten voor de opslag, overslag en distributie van uiteenlopende grondstoffen en producten. Met een uitgebreid netwerk aan achterlandverbindingen (binnenvaart, feeder, shortsea, spoor, weg en pijpleiding) stelt Rotterdam de aan- en afvoer van en naar de Europese markt zeker.

Facts & Figures PROFIEL VAN DE HAVEN Totale oppervlakte haven Oppervlakte land Waarvan uitgeefbaar terrein Oppervlakte water Totale lengte Rotterdams havengebied Waterdiepte N.A.P. (max.) Kademuren Zee- en binnenvaartsteigers Oevers (glooiingen) Aantal binnengekomen schepen Zeeschepen Scheepsbewegingen (zeevaart) Zeehavengerelateerde toegevoegde waarde en werkgelegenheid (inclusief Dordrecht) (bron: Erasmus Universiteit, Havenmonitor 2013) Toegevoegde waarde In percentage van totaal Nederland Indirecte toegevoegde waarde Directe werkgelegenheid In percentage van totaal Nederland Indirecte werkgelegenheid


12.603 ha 7.793 ha 5.965 ha 4.810 ha 42 km 24 m 74,3 km 111 198,7 km 29.027 75.107

12,9 mrd euro 2% 8,3 mrd euro 96.964 1,1% 82.882

14/169 14 / 169

27-2-2015


Trends en ontwikkelingen In de Voortgangsrapportage Havenvisie van september 2014 staan de belangrijkste trends en ontwikkelingen beschreven die van belang zijn voor de haven van Rotterdam. Hier volgt een vertaling van deze trends en ontwikkelingen naar de ontwikkeling van de goederenoverslag in Rotterdam: Gemengd beeld droog massagoed De overslagontwikkeling van droog massagoed laat een gemengd beeld zien. Bij agribulk wordt deze vooral gedreven door de omvang en kwaliteit van de oogsten op diverse continenten in de wereld en deze kan dus per jaar sterk fluctueren. Het oogstseizoen 2013-2014 heeft voor Rotterdam geleid tot een sterke toename van aanvoer van maïs en soja en uitvoer van tarwe. De overslag van ijzererts en cokeskolen wordt bepaald door de ontwikkeling van de staalmarkt in Europa. De staalvraag in Europa is weliswaar aangetrokken, maar is nog niet op het niveau van 2008. Bovendien is de groeiende vraag grotendeels gedekt door een sterke groei van de staalimport. De groei van de staalproductie is daardoor achtergebleven, maar zal naar verwachting in 2015 verder aantrekken. De aanvoer van energiekolen is gedaald door lage energievraag als gevolg van de zeer zachte winter. Daarnaast daalt de vraag vanuit Duitsland door het groeiende aanbod van duurzame energie en door vervanging door bruinkool die in Duitsland wordt gedolven. Verschuiving productstromen nat massagoed Bij het segment nat massagoed is de overslagontwikkeling afhankelijk van de ontwikkelingen in de raffinagesector en de chemie. Daarnaast is de overslagontwikkeling afhankelijk van handelsactiviteiten. De ontwikkeling van nieuwe, moderne raffinaderijen elders in de wereld enerzijds en een dalende vraag naar bepaalde olieproducten in Europa anderzijds leiden tot een structurele overcapaciteit en lage marges van Europese raffinaderijen. Consolidatie in deze sector is daarom waarschijnlijk. Ook vindt in de vraag naar olieproducten een toenemende verschuiving plaats van zwaardere olieproducten zoals stookolie, naar 'middel distillate'-producten zoals diesel en gasolie. Dit is deels een gevolg van aangescherpte uitstootbeperkingen. Ten slotte wordt een belangrijk deel van de overslag van olieproducten gedreven door (verwachte) prijsontwikkelingen op verschillende locaties in de wereld, waardoor handelaren posities innemen en het juiste moment kiezen om volumes te verhandelen en te verschepen. Door de ontwikkeling van nieuwe, moderne tankcapaciteit in andere havens is de concurrentie voor Rotterdam in dit segment sterk toegenomen. In de chemiesector ondervinden Europese bedrijven sterke concurrentie van chemiebedrijven in de VS door het aanbod van goedkoop schaliegas als energiebron en als grondstof. Zolang de hoogte van energiekosten sterk blijft verschillen, zal dit concurrentienadeel voortduren.



27-2-2015


Groei containers De groei van de Rotterdamse haven in 2014 is voor een groot deel te verklaren door de toename van de containeroverslag. Deze toename wordt met name veroorzaakt door het aantrekken van de economie in Europa en het geleidelijke terugkeren van transhipmentlading vanuit Hamburg naar Rotterdam, maar ook door groei van shortseaoverslag met name van en naar Engeland als gevolg van de aantrekkende economie aldaar. Een andere ontwikkeling is de schaalvergroting van containerschepen op de route tussen Azië en Europa. De steeds groter wordende schepen lopen bij voorkeur grote diepwaterhavens aan met korte aanlooproutes en moderne containerterminals zoals Rotterdam. In 2015 gaan de nieuwe containerterminals op Maasvlakte 2 van start. Dit zal leiden tot verdere groei van zowel transhipmentvolume als achterlandvolume. De verdere ontwikkeling van de achterlandverbindingen is daarom van groot belang, maar ook de aansluiting op feederschepen moet optimaal verlopen. Positieve ontwikkelingen breakbulk In het breakbulk-segment is de toename van de overslag deels te vinden bij roro (roll on/roll off). Dit komt door de aanhoudend sterke groei van de Engelse economie en het sterke Britse pond. Deze trend zal naar verwachting doorzetten en wellicht versterkt worden door nieuwe, strengere eisen voor zwaveluitstoot van schepen in de NoordwestEuropese wateren (per 1 januari 2015). Dit leidt tot hogere brandstofkosten voor shortseaverbindingen tussen met name Oost-Europese landen en het Verenigd Koninkrijk. Alternatieve routes over land (per spoor) en vervolgens per roroverbinding naar Engeland en vice versa kunnen tot een toename van het overslagvolume leiden. De overslag van overig stukgoed groeit eveneens door toename van de overslag van staal, non-ferro en projectlading. Door verschillen in prijsontwikkeling wereldwijd, wordt een aantal grote nonferropakketten, die onder regulering van de London Metal Exchange in Rotterdam zijn opgeslagen, weer in de markt gebracht. Topagenda 2014-2015 De ontwikkelingen leiden niet tot verandering van de ambitie zoals verwoord in onze Havenvisie. Ze geven wel aanleiding om prioriteiten te stellen of in te zetten op nieuwe kansen. In 2014 hebben wij deze prioriteiten en nieuwe kansen samen met de Havenvisiepartners* vastgelegd in een topagenda 2014-2015. Deze topagenda bestaat uit de volgende 10 punten: 1. Verbeteringen in de keten. 2. Integrale aanpak spoorketen. 3. Investeringsagenda Haveninfrastructuur. 4. Havensamenwerking. 5. Europees Level Playing Field. 6. Deltaplan Energie-infrastructuur. 7. Verbreding van markten. 8. Veiligstellen van milieuruimte voor ontwikkeling. 9. Onderwijs gericht op arbeidsmarkt. 10. Krachten bundelen voor innovatie. *Deltalinqs, gemeente Rotterdam, Provincie Zuid-Holland en het Rijk.


16/169 16 / 169

27-2-2015


Concurrentiepositie Nederlandse zeehavens In 2014 presenteerde het Ministerie van Infrastructuur en Milieu samen met Havenbedrijf Rotterdam, de andere Nederlandse zeehavenbeheerders en het havenbedrijfsleven een werkprogramma met concrete acties voor het versterken van de positie van Nederlandse zeehavens. Het werkprogramma besteedt aandacht aan zes thema's: 1) de zeehavens en Europa, 2) bereikbaarheid en logistiek, 3) ondernemerschap en arbeidsmarkt, 4) duurzaamheid en innovatie, 5) zeehavens en hun omgeving en 6) havensamenwerking en de borging van publieke belangen. Binnen elk van deze thema's zijn acties afgesproken om de zeehavens en het bedrijfsleven de komende twee jaar te versterken. Het werkprogramma komt boven op de lopende investeringen in infrastructuur en de activiteiten van de topsectoren.

Brigit Gijsbers, directeur Maritieme Zaken, Ministerie van Infrastructuur & Milieu: "Bij de totstandkoming van het Werkprogramma zeehavens had het Havenbedrijf als voorzitter van de Branche Organisatie Zeehavens een leidende rol. De actiepunten van het programma liggen deels bij de havenbeheerders en het bedrijfsleven en deels bij de overheid" Wij pleiten voor een gelijk speelveld voor alle havens in Europa: zolang de zeehavens in de ons omringende landen geen vennootschapsbelasting betalen, zouden de Nederlandse havens dat ook niet moeten doen. Dit bepleiten wij onder andere middels contacten in de Tweede Kamer, bilaterale overleggen met ministeries en door diverse overleggen in Brussel. Momenteel onderzoekt de Europese Commissie de vermeende belastingvoordelen die (Nederlandse) zeehavens ontvangen door de vrijstelling van vennootschapsbelasting. Wij zijn positief over het wetsvoorstel voor de modernisering van de vennootschapsplicht voor overheidsondernemingen. Daarin blijven Havenbedrijf Amsterdam, Zeeland Seaports, Groningen Seaports, Havenschap Moerdijk, Port of Den Helder en Havenbedrijf Rotterdam vrijgesteld van vennootschapsbelasting.



27-2-2015


2.2 Profiel Havenbedrijf Rotterdam Doel Havenbedrijf Rotterdam Havenbedrijf Rotterdam is beheerder, exploitant en ontwikkelaar van het Rotterdamse havenen industriegebied. Als naamloze vennootschap hebben wij twee aandeelhouders: gemeente Rotterdam en de Staat. De statutaire doelen zijn: ontwikkeling, aanleg, beheer en exploitatie van het havenen industriegebied in Rotterdam; bevorderen van een effectieve, veilige en efficiënte scheepvaartafwikkeling in de Rotterdamse haven en het aanloopgebied voor de kust.


18/169 18 / 169

27-2-2015


Waardecreatie Het waardecreatiemodel van Havenbedrijf Rotterdam is als volgt schematisch samen te vatten:

Havenbedrijf Rotterdam ontwikkelt het havengebied door te investeren in nieuwe haventerreinen, in openbare infrastructuur (zoals wegen in het havengebied) en in klantspecifieke infrastructuur (zoals kademuren en aanlegsteigers). Wij verhuren haventerreinen aan het havenbedrijfsleven, zoals open overslagbedrijven en de (petro)chemische industrie, waaronder energieproducenten. De belangrijkste inkomstenstromen van Havenbedrijf Rotterdam zijn huurinkomsten en havengelden. Om de scheepvaart optimaal af te wikkelen, investeren wij in een verkeersbegeleidend systeem, patrouillevaartuigen en incidentenbestrijding.



27-2-2015


Havenbedrijf Rotterdam positioneert zich als ondernemende ontwikkelaar, wat verdergaat dan de meer klassieke ‘landlord’-rol als havenbeheerder. Dit houdt in dat Havenbedrijf Rotterdam nieuwe rollen op zich neemt om de kwaliteit van de homebase te versterken. Voorbeelden zijn Portbase, de Verkeersonderneming en de ontwikkeling van vastgoed. De komende periode gaat Havenbedrijf Rotterdam door met het creëren van waarde voor klanten. Dit doen wij onder andere door nieuwe rollen in te vullen, vooral rond de aanleg en benutting van infrastructuur. Bij Havenbedrijf Rotterdam werken circa 1.100 medewerkers aan de ambitie om het Rotterdamse havenen industriecomplex te ontwikkelen tot het meest veilige, efficiënte en duurzame ter wereld.

Klanten Het succes van de haven van Rotterdam wordt bepaald door de bedrijven die zijn gevestigd in het havenen industriegebied en de bedrijven die gebruikmaken van de haven. Dit zijn de klanten van Havenbedrijf Rotterdam. Onze strategie is er daarom primair op gericht om onze bestaande klanten te ondersteunen in het verbeteren van hun concurrentiepositie en om nieuwe klanten aan te trekken die de haven als geheel versterken. Dit doen wij door te investeren in specifieke infrastructuur voor onze klanten en in openbare infrastructuur ten bate van het gehele havencomplex. Havenbedrijf Rotterdam kent twee categorieën klanten: vestigingsklanten en overslagklanten. Vestigingsklanten zijn bijvoorbeeld raffinaderijen, chemiebedrijven, expediteurs en terminals voor over- en opslag. Overslagklanten zijn rederijen en grote bedrijven die het transport van lading verzorgen. Met verladers hebben wij formeel geen contractuele relatie. Toch vinden wij het belangrijk om ook een goede en hechte relatie met hen te onderhouden. Dit omdat zij grote invloed hebben op de goederenstromen. Verladers vormen daarom een derde categorie: de indirecte klanten. In de paragrafen Global Hub, Europe's Industrial Cluster en Ruimte staan gezamenlijke ontwikkelingen met onze klanten in 2014 beschreven.


20/169 20 / 169

27-2-2015


Stakeholders Behoud en versterking van de Rotterdamse haven kan alleen in samenwerking met bedrijfsleven, overheid, maatschappelijke partners en omwonenden. De haven moet kunnen groeien in balans met haar omgeving. Wij hechten grote waarde aan transparantie, eerlijkheid en respect voor verschillende gezichtspunten en belangen en gaan de dialoog met onze stakeholders proactief en structureel aan. Dit noemen wij Strategisch Omgevingsmanagement (SOM). Hiermee willen wij een duurzame relatie met de omgeving opbouwen, (gezamenlijke) doelen realiseren en afgewogen keuzes in projecten maken. Het volgende schema bevat een overzicht van onze belangrijkste stakeholders. Elders in dit jaarverslag staan interviews met enkele stakeholders.

Wij werken op verschillende terreinen samen met stakeholders om gezamenlijke doelen te realiseren. Voorbeelden van nieuwe samenwerkingsovereenkomsten die wij in 2014 sloten zijn de overeenkomst over de inzet van wetenschap bij het verbeteren van de infrastructuur ('Next Generation Infrastructures') met Rijkswaterstaat, Vitens, ProRail, Alliander en de Technische Universiteit Delft en de overeenkomst over een dynamisch ecosysteem in een bloeiende haven met het Wereld Natuur Fonds (WNF). Meer samenwerkingsovereenkomsten en partnerschappen staan elders in dit jaarverslag beschreven, onder andere in de paragrafen Milieu, veiligheid en leefomgeving en Innovatie.



27-2-2015


2.3 Missie, visie, strategie Havenvisie 2030 In december 2011 is de Havenvisie 2030 vastgesteld en in 2012 is het uitvoeringsconvenant ondertekend. Binnen deze uitvoeringsorganisatie zijn de convenantpartners Deltalinqs, gemeente Rotterdam, provincie Zuid-Holland, het Rijk (Ministerie van Infrastructuur en Milieu en Ministerie van Economische Zaken) en Havenbedrijf Rotterdam vertegenwoordigd. Deze partners hebben zich gecommitteerd aan een ambitieus uitvoeringsprogramma om Rotterdam te ontwikkelen tot Europa’s belangrijkste havenen industriecomplex dat koploper is op het gebied van efficiëntie en duurzaamheid. Om dit te bereiken werken we aan twee groeivisies en tien succesfactoren. Meer informatie over de Havenvisie 2030, de groeivisies, succesfactoren en het uitvoeringsprogramma is te lezen op www.portofrotterdam.com/havenvisie2030. Havenvisie in uitvoering Op basis van nieuwe trends en ontwikkelingen wordt het uitvoeringsprogramma jaarlijks herijkt en aangescherpt in een voortgangsrapportage. In september 2014 brachten de partners binnen de Havenvisie de Voortgangsrapportage 2014 Havenvisie 2030 uit. De rapportage beschrijft onder andere hoe de haven zich ontwikkelt. De rapportage bevat ook een cijfermatig overzicht (de 'Staat van de Haven') over de ontwikkeling van de haven in de periode 2004 t/m 2013. De 'Staat van de Haven' bevat niet alleen economische indicatoren (zoals toegevoegde waarde en investeringsvolumes) maar ook sociale (zoals werkgelegenheid) en milieu-indicatoren (zoals CO2-, stikstof- en fijnstofuitstoot). Hiermee geeft de rapportage inzicht in de duurzame ontwikkeling van de haven. De Voortgangsrapportage 2014 laat zien dat de realisatie van de Havenvisie goed in gang is gezet. Op tal van terreinen boekte de uitvoeringsorganisatie voortgang: stelselherziening Omgevingsrecht, integratie Zeehaven Dordrecht, bouw van een LNGbreakbulk terminal, het project Schip Centraal voor de nautische keten, goede afspraken over haventarieven met het oog op een goed vestigingsklimaat, reserveren van gelden voor duurzaamheid en de havenbestemmingsplannen. Naast alle goede resultaten zijn er dossiers met onvoldoende voortgang, zoals de opkomst van biobased chemie en de beoogde CO2-reductie in de regio. Deze dossiers zijn besproken met de partners en komen terug in de topagenda voor 2014-2015.


22/169 22 / 169

27-2-2015


Havenvisie en Ondernemingsplan De Havenvisie verwoordt de ambities van het Rotterdamse havengebied en loopt van 2011 tot en met 2030. Ons Ondernemingsplan richt zich op de korte termijn en loopt van 2011 tot en met 2015. Het Ondernemingsplan beschrijft de ambities van Havenbedrijf Rotterdam.

Ondernemingsplan 2011-2015 Het Ondernemingsplan 2011-2015 beschrijft de missie, visie, strategie en activiteiten van Havenbedrijf Rotterdam. Onze missie luidt: “Havenbedrijf Rotterdam ontwikkelt in partnerschap dé Europese haven van wereldklasse.” Dit vertaalden wij in de volgende visie: “Havenbedrijf Rotterdam zet vol in op het doorontwikkelen van het havenen industriecomplex Rotterdam tot het meest efficiënte, veilige en duurzame ter wereld. Havenbedrijf Rotterdam creëert waarde voor klanten door het ontwikkelen van ketens, netwerken en clusters. In Europa én in groeimarkten wereldwijd. Havenbedrijf Rotterdam is als ondernemende havenontwikkelaar dé partner voor klanten van wereldklasse, in petrochemie, energie, transport en logistiek. Daarmee versterkt Havenbedrijf Rotterdam de concurrentiekracht van Nederland."



27-2-2015


Strategie in uitvoering In de volgende afbeelding staan de componenten van de strategie in het Ondernemingsplan 2011-2015 samengevat.

Begin 2014 stelden wij vast of onze strategie nog actueel was en nog aansloot bij de laatste marktontwikkelingen. Hiervoor analyseerden wij trends en ontwikkelingen, het concurrentieveld, strategische risico’s en onze financiële positie. Veranderende omstandigheden zoals de lage economische groei door de langer aanhoudende crisis, de overcapaciteit in de Europese raffinagesector en de ontwikkelingen in de energiemarkt zijn van invloed op het realiseren van de doelstellingen. Deze omstandigheden zetten een aantal van de doelstellingen onder druk, onder andere de doelstellingen Groeien in speerpuntsegmenten, Realiseren deelnemingen in groeimarkten en Uitbouwen van de hub-positie. Daartegenover staat dat voortgang is gerealiseerd op onder andere Competitieve ketenkosten, Duurzame bedrijfsvoering en Duurzaam transport en Verdiepen van klantrelaties. In het overzicht van KPI's in het hoofdstuk Overige informatie staan de belangrijkste KPI's behorende bij onze strategie en de behaalde scores in 2014.


24/169 24 / 169

27-2-2015


Maatschappelijk verantwoord ondernemen Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) is een integraal onderdeel van onze bedrijfsprocessen en bedrijfscultuur. Dat betekent dat wij onder eindverantwoordelijkheid van de algemene directie bij de uitvoering van onze kerntaken en besluitvorming voortdurend zoeken naar de balans tussen economie, mens en milieu. Alle afdelingen ondersteunen de directie hierbij. Dit is vastgelegd in een officiële MVO-verklaring. Ons streven is dat onze activiteiten, onze investeringen en ons ruimtegebruik duurzaam, betrokken en transparant zijn. Havenbedrijf Rotterdam wil zo transparant en open mogelijk zijn over het bedrijf. Met ons geïntegreerde jaarverslag willen wij hieraan een bijdrage leveren. In dit verslag laten wij niet alleen bereikte resultaten en successen zien, maar ook dilemma's waarmee wij te maken hebben. Zie bijvoorbeeld onze verslaglegging over Noordpoololie, CO2-afvang en opslag, windenergie, bijstoken van biomassa (paragraaf Europe's Industrial Cluster), een nieuwe olieopslagterminal (paragraaf Ruimte), de aanpak van stikstof (paragraaf Milieu, veiligheid en leefomgeving) en de sociale infrastructuur (paragraaf Werk). Het jaarverslag wordt integraal gecontroleerd door een externe accountant. Daarnaast is het verslag in overeenstemming met de G4-richtlijnen (Core-optie) van Global Reporting Initiative (GRI), een non-gouvernementele organisatie die wereldwijd standaarden ontwikkelt voor maatschappelijke jaarverslaggeving. Het jaarverslag van Havenbedrijf Rotterdam behoort sinds 2011 tot de koplopersgroep (top 20) in de transparantiebenchmark van het Ministerie van Economische Zaken. In 2014 eindigde ons jaarverslag (over het jaar 2013) op een 8e plaats in de benchmark onder 244 deelnemende bedrijven.

Onze rol in de keten Havenbedrijf Rotterdam neemt op verschillende manieren verantwoordelijkheid om het beter functioneren van de keten te beïnvloeden. Zo maken wij afspraken met bedrijven om, in plaats van vervoer over weg, vervoer over spoor en binnenvaart te verbeteren (de modal shift). Ook stimuleert Havenbedrijf Rotterdam duurzaamheid in de scheepvaart, door schone schepen te belonen met kortingen op het havengeld. Wij blijven in gesprek met bedrijven en andere overheden over de keten en vervullen daarbij waar mogelijk een faciliterende, regisserende of stimulerende rol. In de Staat van de Haven, die in september 2014 is uitgebracht, laten wij in cijfers zien hoe de duurzame ontwikkeling van de haven van Rotterdam verloopt. De cijfers laten zien dat de haven zich in de periode 2004 t/m 2013 op veel punten (bijvoorbeeld modal split, uitstoot stikstof, fijnstof en zwavel en waterkwaliteit) in de goede richting ontwikkelt. Over sommige punten zijn we nog niet tevreden, zoals de opwekkingscapaciteit van duurzame energie, de CO2-reductie in de regio en het aantal geurklachten. Havenbedrijf Rotterdam kijkt verder dan het havengebied zelf. Duurzaam handelen vraagt een brede blik en een grensoverstijgende aanpak. En door de handel en doorvoer van goederen via Rotterdam kan onze haven betrokken raken bij ethische of duurzaamheidskwesties elders in de wereld. Havenbedrijf Rotterdam is daarom ook op wereldschaal betrokken bij duurzame initiatieven, zoals bijvoorbeeld het op een verantwoorde manier delven van kolen (Bettercoal). Per situatie zoeken wij naar een effectieve rol die wij kunnen invullen om duurzaamheid in handelsketens te bevorderen. Zie ook www.portofrotterdam.com/duurzaam voor meer duurzame initiatieven waaraan Havenbedrijf Rotterdam werkt met diverse partners.



27-2-2015


3 Onze prestaties


26/169 26 / 169

27-2-2015


3.1 Global Hub Ambitie Het is onze ambitie om als Rotterdamse haven in 2030 het toonaangevende Europese knooppunt voor mondiale en intra-Europese goederenstromen te zijn. Rotterdam vormt met het achterland een geïntegreerd netwerk en is koploper op het gebied van duurzame en efficiënte ketens. Om deze ambitie te bereiken, werken wij samen met partners aan diverse projecten. Voorbeelden hiervan zijn het verbeteren van de efficiëntie van de logistieke ketens, het verbeteren van informatiestromen, het vergroten van de overslagcapaciteit en het uitbouwen van de hubfunctie, het minimaliseren van de ecologische footprint van logistieke ketens en het aantrekken van hoogwaardige havengerelateerde activiteiten. De haven van Rotterdam is de grootste van Europa. Ons doel is om deze positie van Rotterdam als marktleider te behouden en te versterken. Havenbedrijf Rotterdam denkt met bestaande klanten mee over verdere groei, ontwikkelt nieuwe productmarktcombinaties en zoekt actief naar nieuwe klanten, zowel voor vestiging als voor ladingstromen. Ketenefficiëntie is voor klanten een belangrijk argument om hierbij voor Rotterdam te kiezen. Onze commerciële strategie omvat een aantal marketingconcepten gericht op specifieke marktsegmenten. De belangrijkste drie zijn Rotterdam Container Port, Rotterdam Fuels Hub en Rotterdam Energy Port. Deze concepten behoren tot onze speerpunten vanwege het groeipotentieel en de waarde die zij toevoegen aan de Rotterdamse haven.



27-2-2015


Marktaandeel en goederenoverslag Al jaren heeft Rotterdam een sterke positie in de Hamburg-Le Havre range. Doordat de haven van Rotterdam belangrijk is voor de overslag van veel verschillende goederensoorten, is de totale overslag minder gevoelig voor marktfluctuaties in specifieke segmenten. De Rotterdamse haven blijft met een totale overslag van 444,7 miljoen ton veruit de grootste haven van Europa. Gerekend over de elf grootste havens in de range vanaf Hamburg tot en met Le Havre bedraagt het marktaandeel van Rotterdam tot en met het derde kwartaal 36,9%. De daling ten opzichte van 2013 (37,5%) heeft vooral plaatsgevonden in het eerste kwartaal van 2014 door een sterk terugvallende overslag van minerale olieproducten. In de daaropvolgende kwartalen is herstel weer ingetreden door aantrekkende volumes in diverse segmenten. Ondanks de positieve trend in het tweede en derde kwartaal wordt de doelstelling voor 2014 (37,5%) helaas niet gehaald.

Verloop marktaandeel Rotterdam in Hamburg-Le Havre range 2014 40 35 30 25 20 15 10 5 0

(gebaseerd op totale overslag in tonnen) in %

2010

2011

Hamburg Amsterdam Antwerpen Le Havre

2012*

2013*

2014*

Bremerhaven Wilhelmshaven Rotterdam Zeeland Seaports Gent Zeebrugge Duinkerken

* De marktaandelen zijn gebaseerd op de overslagcijfers t/m het 3e kwartaal.

Totale goederenoverslag De goederenoverslag in de Rotterdamse haven (inclusief Zeehaven Dordrecht) nam in 2014 met 1,0% toe tot 444,7 miljoen ton. De verschillende marktsegmenten hebben daarbij sterk uiteenlopend gepresteerd. Uitschieters naar boven zijn de containersector met een plus van 5,8% (in TEU) en breakbulk met 12,1% groei. De grootste daling zit met 8,1% in de overslag van minerale olieproducten. Wel ging er 4,8% meer ruwe olie door de haven. De overslag van droog massagoed nam 0,7% af.


28/169 28 / 169

27-2-2015


OVERSLAG ROTTERDAMSE HAVEN*) (Brutogewicht x 1.000 metrische tonnen) Ertsen en schroot Kolen Agribulk Overig droog massagoed Subtotaal Droog Massagoed Ruwe olie Minerale olieproducten LNG Overig nat massagoed Subtotaal Nat Massagoed TOTAAL MASSAGOED Containers Roll on/roll off Overig stukgoed Breakbulk TOTAAL STUKGOED TOTALE OVERSLAG Totaal in aantallen containers Totaal in aantallen TEU

2014 34.075 30.401 11.266 12.850 88.593

2013 35.944 30.675 10.318 12.249 89.186

Verschil (aantal) -1.869 -274 949 601 -594

Verschil (%) -5,2% -0,9% 9,2% 4,9% -0,7%

95.388 75.006 1.206 30.899 202.498 291.091 127.598 20.005 6.039

91.054 81.608 756 33.381 206.799 295.986 121.250 18.512 4.716

4.333 -6.603 450 -2.482 -4.301 -4.895 6.348 1.493 1.323

4,8% -8,1% 59,5% -7,4% -2,1% -1,7% 5,2% 8,1% 28,1%

26.044 153.642 444.733 7.386.528 12.297.570

23.228 144.478 440.464 7.006.301 11.621.249

2.816 9.164 4.269 380.227 676.321

12,1% 6,3% 1,0% 5,4% 5,8%

*) Inclusief overslag terminals noordzijde van de rivier (Hoek van Holland, Schiedam, Vlaardingen). Deze overslag betreft voor 2014 ca. 3% van het totale overslagvolume van aan- en afvoer. Het bijbehorende zeehavengeld komt niet aan het Havenbedrijf Rotterdam toe en wordt daarom niet in de financiële verslaglegging meegenomen.

Verloop overslag Rotterdam

120

(Brutogewicht x 1 miljoen ton, afgeronde cijfers)

100 80 60 40 20 0

2010 Kwartaal 1

2011 Kwartaal 2

2012

2013

Kwartaal 3

2014 Kwartaal 4

Droog massagoed De overslag van droog massagoed daalde in 2014 met 0,7% tot 88,6 miljoen ton. De Duitse staalindustrie draaide vorig jaar op 86% van haar capaciteit. Onder andere vanwege renovatie van hoogovens in Duitsland werden 5,2% minder ertsen en schroot overgeslagen in Rotterdam. De overslag van kolen daalde 0,9%. Hoewel de overslag van cokeskolen voor de staalindustrie doorgaans in lijn is met de overslag van ertsen en schroot, nam deze in 2014 toe door concentratie van de aanvoer via Rotterdam. Dat positieve effect werd echter meer dan gecompenseerd doordat minder kolen voor elektriciteitscentrales nodig waren vanwege de zachte winter en de toename van opwekking van hernieuwbare energie in Duitsland. De overslag van agribulk nam toe met 9,2%, vooral omdat meer tarwe werd uitgevoerd en tegelijkertijd meer maïs en soja werd ingevoerd. De categorie overig droog massagoed bestaat vooral uit grondstoffen voor de bouw en de industrie. Er werd 6,8% meer van deze goederen overgeslagen, met name door het aantrekken van de wereldeconomie.



27-2-2015


Nat massagoed De overslag van nat massagoed nam met 2,1% af tot 202,5 miljoen ton. Dit marktsegment is 45% van de totale overslag in Rotterdam, zodat een beperkte daling een forse invloed heeft op het totale overslagcijfer. De overslag van ruwe olie nam met 4,8% toe. De raffinaderijen hadden minder onderhoudsstops en een hogere bezettingsgraad. De categorie minerale olieproducten liet in 2014 met 8,1% de grootste afname zien. Belangrijkste factoren zijn de concurrentie van nieuwe tankterminals in andere havens en een afname van de overslag van nafta. Dat laatste is een belangrijke grondstof voor de chemie. Deze sector kampt in Europa met moeilijke marktomstandigheden. Overigens heeft de overslag van olieproducten de laatste tien jaar een sterke groei doorgemaakt: in 2014 werden ondanks de daling nog steeds meer dan twee keer zoveel minerale olieproducten overgeslagen als in 2004. De overslag van LNG is qua omvang nog bescheiden (1,2 miljoen ton) maar maakt wel een stormachtige groei door met 59,5%. Die is vooral te danken aan de re-export van LNG. De categorie overig nat massagoed bestaat met name uit chemische producten. De daling van 7,4% laat zich hoofdzakelijk verklaren door het gegeven dat de Europese chemische industrie moeilijk kan concurreren met die van overzee. Energie en grondstoffen zijn elders in de wereld aanzienlijk goedkoper. Containers De overslag van containers is met 5,8% toegenomen tot 12,3 miljoen TEU (aantallen) en met 5,2% tot 127,6 miljoen ton (gewicht). Die forse stijging laat zich verklaren door een combinatie van factoren. De economie in zowel de eurozone als het Verenigd Koninkrijk trekt aan. Daardoor zijn met name de deepsea-volumes op de scheepvaartroutes naar Azië en Noord-Amerika toegenomen. Bovendien zijn de eerste effecten van de schaalvergroting in de containervaart merkbaar: Rotterdam is een aantrekkelijke haven voor de steeds groter wordende schepen. De nieuwe containerterminals op Maasvlakte 2 zullen in de eerste maanden van 2015 commercieel opengaan. Het afgelopen jaar waren er vertragingen op een containerterminal. De vertragingen ontstonden door de combinatie van nieuwbouw op de terminal en zeeschepen die uit hun planning liepen. Rederijen, transportbedrijven en binnenvaartschepen moesten lang wachten op hun lading. Samen met containerterminaloperators namen wij initiatief om tot een oplossing te komen. Sinds september is de situatie verbeterd. Roll on/roll off en Overig stukgoed Breakbulk is een combinatie van roll on/roll off (roro) en overig stukgoed. De overslag in deze categorie nam toe met 12,1% tot 26,0 miljoen ton. Het roroverkeer nam met 8,1% toe, vooral door het aantrekken van de Britse economie. In de categorie overig stukgoed deden met name staal, non-ferrometalen en projectlading het goed. Het overig stukgoed, jarenlang op zijn retour omdat steeds meer lading in containers verdween, deed het met een groei van 28,1% buitengewoon goed.


30/169 30 / 169

27-2-2015


Ketenefficiëntie Container Logistiek Maasvlakte In het project Container Logistiek Maasvlakte (CLM) werken wij samen met marktpartijen aan een efficiënte uitwisseling van containers tussen de terminals op Maasvlakte 1 en 2 en aan het bundelen van railstromen. Samenwerking in de logistieke keten speelt hierbij een cruciale rol en is noodzakelijk om tot het beste resultaat te komen. Naast uitbreiding en aanpassing van bestaande infrastructuur gaat het om een heel nieuw logistiek systeem, waarin alle partijen samenwerken. Uiteindelijk zal dit moeten leiden tot meer efficiëntie, kostenverlagingen en een gunstig effect op het milieu. In de paragraaf Bereikbaarheid - IT in de haven staan IT-ontwikkelingen in de haven beschreven die een bijdrage moeten leveren aan ketenefficiëntie. In de paragraaf Bereikbaarheid - Spoor staan actuele ontwikkelingen rondom het verbeteren van spoorverbindingen beschreven.



27-2-2015


3.2 Europe's Industrial Cluster Ambitie Het is de ambitie van Havenbedrijf Rotterdam dat het Rotterdamse industriële en energiecomplex in 2030 functioneert als een geïntegreerd cluster met Antwerpen en daarmee het grootste, meest moderne en meest duurzame petrochemie- en energiecomplex van Europa is. Het complex concurreert op wereldschaal door de grote clustervoordelen, geïntegreerde supply chains en energie-efficiëntie. De transitie naar duurzame energieopwekking en biobased chemicals is in volle gang. Voor de verdere ontwikkeling van Europe’s Industrial Cluster werken wij aan het aantrekken van nieuwe klanten én aan het onderhouden van relaties met bestaande klanten. Ook ontwikkelen wij nieuwe commerciële producten en concepten. Havenbedrijf Rotterdam heeft bovendien een belangrijke rol in het stimuleren van samenwerking: zowel tussen havens, binnen havengebieden, als tussen bedrijven. Voorbeelden van deze regierol zijn het aanleggen van multi-user pijpleidingen (MultiCore) ter ondersteuning van investeringsprojecten van onze klanten en het realiseren van een industriepark voor biobased chemicals op Maasvlakte 2. Hier kunnen bedrijven profiteren van gezamenlijke infrastructuur en utilities (Plug & Play). Ook nemen wij het voortouw in de binnen het havenen industriecomplex gewenste transitie naar duurzame productie. Wij doen dat bijvoorbeeld door werving van biobased-chemiebedrijven en het investeren in projecten die bijdragen aan de ontwikkeling van een circulaire economie. In alle activiteiten willen wij verstandig en innovatief omgaan met de schaarse ruimte.


32/169 32 / 169

27-2-2015


Raffinage De Europese raffinagesector heeft het moeilijk. In 2014 ontwikkelden wij een strategie die moet helpen de positie van de raffinaderijen in Rotterdam te versterken. Samen met de raffinaderijen en tankopslagbedrijven in ons gebied willen wij de productie, opslag en handel in brandstoffen in onze haven nog efficiënter maken. Bijvoorbeeld door te investeren in nieuwe nautische infrastructuur, het verder verbeteren van hun nautische bereikbaarheid en het ontwikkelen van nieuwe infrastructuur voor handelsactiviteiten zoals boord-boordoverslag op Maasvlakte 2 en de Tankterminal Europoort West (zie ook paragraaf Ruimte). Noordpoololie In mei werd in Rotterdam een eerste lading Noordpoololie aangevoerd. Milieugroeperingen protesteerden hiertegen. Hoewel wij hun standpunt over de milieurisico's en de wens tot een snelle transitie naar niet-fossiele energie begrijpen, volgen wij de (inter)nationale weten regelgeving. Het lokaal tegengaan van de invoer van specifieke goederen zoals Noordpoololie heeft geen juridische grond. Wij kunnen de invoer van deze goederen daarom niet verbieden. De transitie van fossiele naar nietfossiele energie neemt naar verwachting enkele decennia in beslag. Gedurende deze transitie zijn én fossiele energie én energiebesparing én alle vormen van duurzame energie (wind, zon, biobrandstoffen) én CO2-opslag nodig. In het streven naar een duurzame energievoorziening werkt Havenbedrijf Rotterdam samen met bedrijven in het havengebied aan het Deltaplan Energie-infrastructuur, dat gericht is op energiebesparing. Daarnaast zet Havenbedrijf Rotterdam zich al jaren in voor de ‘biobased economy’.



27-2-2015


Chemie De grootschalige winning van schaliegas in de Verenigde Staten maakt energie en grondstoffen voor de chemie daar veel goedkoper dan in Europa. De chemische industrie in Europa staat daardoor onder druk en Europa dreigt minder aantrekkelijk te worden als vestigingsplaats voor nieuwe chemische activiteiten en/of uitbreidingsinvesteringen. Het afgelopen jaar maakten wij een analyse hoe het chemiecluster in Rotterdam de concurrentiepositie kan verstevigen. Belangrijke conclusies zijn dat het noodzakelijk is te blijven werken aan projecten die de energie-efficiëntie bevorderen en dat het noodzakelijk is te blijven investeren in infrastructuur. Verder is het noodzakelijk dat de productiekosten van de chemische industrie in het Rotterdamse havengebied structureel verlaagd worden. Om concurrerend te blijven, gaan veel chemische bedrijven zich concentreren op hun hoofdactiviteiten. Clustering van bedrijven die basis- of bijproducten aan elkaar leveren wordt steeds belangrijker. Havenbedrijf Rotterdam vervult een regierol om maximale synergievoordelen uit clustering te bereiken voor klanten. Voorbeelden van deze regierol zijn het aanleggen van multi-user pijpleidingen (MultiCore) ter ondersteuning van investeringsprojecten van onze klanten en het aanleggen van een (biobased-) chemicals industriepark op Maasvlakte 2. Daarbij kunnen bedrijven gebruikmaken van gezamenlijke infrastructuur en utilities (Plug & Play-concept).

Biobased industrie Een belangrijk element in de strategie van Havenbedrijf Rotterdam is het stimuleren van de biobased industrie. Hierbij kijken wij naar warmte, elektriciteit, hernieuwbare brandstoffen en chemie. Onze ambitie is dat deze drie componenten samenkomen in een nieuw biobased cluster. Op Maasvlakte 2 is hiervoor een terrein van 80 hectare gereserveerd. Samen met onze Plug & Play-partners Stedin, E.ON, Evides en Vopak zorgen wij daar voor een kant-en-klare basisinfrastructuur, inclusief nutsvoorzieningen. Vestiging willen wij op die manier extra aantrekkelijk maken. Samen met KLM, Neste Oil, SkyNRG en de Nederlandse overheid won Havenbedrijf Rotterdam in 2014 de Sustainable Bio Award voor ‘Collaboration of the Year’. Aanleiding was het in Rotterdam vergroten van de productie van duurzame biobrandstoffen voor vliegtuigen.


34/169 34 / 169

27-2-2015


Circularity Center Samen met Rabobank Rotterdam, Bikker & Company en Van Gansewinkel richtten wij in 2014 het Circularity Center op. Doel is kennisontwikkeling en business development in de circulaire economie. Circulaire economie is een systeem gericht op het zo veel mogelijk hergebruiken van grondstoffen en producten waarbij zo min mogelijk waardevermindering ontstaat. De oprichters hebben elkaar gevonden in de ambitie om grondstoffen en materialen te hergebruiken, maar ook om daar nieuwe verdienmodellen mee te creëren en de ontwikkeling naar een circulaire economie te versnellen. Het eerste project 'Plastic to Oil' onderzoekt hoe er een productielocatie kan komen waar plastic reststromen worden 'teruggekraakt' tot olie en in een tweede stadium weer omgevormd worden tot plastics.

Energie Rotterdam Climate Initiative In het Rotterdam Climate Initiative (RCI) werken gemeente Rotterdam, ondernemersorganisatie Deltalinqs, DCMR Milieudienst Rijnmond en Havenbedrijf Rotterdam samen aan een beter klimaat voor mens, milieu en economie. Het RCI Actieplan Energie is de Rotterdamse uitwerking van het landelijk Energieakkoord. In dit akkoord hebben bedrijfsleven, overheden, vakbonden en milieubewegingen in 2013 onder leiding van de Sociaal-Economische Raad (SER) afspraken gemaakt over duurzame groei en het vergroten van energie-efficiëntie. Efficiënter gebruik van energie door benutting van restwarmte kan een energiebesparing van 20 petajoule bij de industrie en in de bebouwde omgeving opleveren. Hiermee wil Rotterdam bijdragen aan 20% van de nationale ambitie om per 2020 100 petajoule energie te besparen. Speerpunten in de uitvoering zijn onder andere afvang, transport, hergebruik en opslag van CO2, het Deltaplan Energieinfrastructuur, Rotterdam Bioport en het stimuleren van het gebruik van LNG in de binnenvaart. CO2-afvang, -transport, -hergebruik en -opslag De CO2-uitstoot in de haven komt voor het grootste deel voor rekening van de energieopwekking en de industrie in het havengebied. CO2-afvang en -opslag is daarom belangrijk voor het reduceren van CO2-uitstoot. Via het Rotterdam Climate Initiative zijn wij betrokken bij ROAD, het Rotterdam Opslag en Afvang Demonstratieproject voor de afvang en opvang van CO2 op de Maasvlakte. Het doorgaan van dit project is onzeker. De huidige lage prijs voor CO2-emissierechten leidt ertoe dat de businesscase verliesgevend is. De Europese Commissie heeft nu het voortouw bij het vinden van een oplossing om het project toch te laten doorgaan. Het investeringsbesluit over het project is eind 2014 uitgesteld door eurocommissaris Oettinger. Verwacht wordt dat de partijen het overleg in 2015 hervatten.



27-2-2015


Deltaplan Energie-infrastructuur Het havenen industriecluster in Rotterdam produceert een grote hoeveelheid restwarmte. Binnen het Deltaplan Energie-infrastructuur richt Havenbedrijf Rotterdam zich samen met andere partijen op de aanleg van netwerken voor het nuttig hergebruik van restwarmte, stoom en CO2 van bedrijven in het havengebied. Dit hergebruik kan door de industrie zelf zijn, maar kan ook in de omliggende stedelijke en tuinbouwgebieden plaatsvinden. Een voorbeeld is de verwarming van woningen en bedrijven in Rotterdam met behulp van restwarmte die vrijkomt bij de vuilverbranding in Rozenburg. Nadat eerder al woningen aan de zuidkant van Rotterdam op deze manier hun verwarming kregen, is in oktober 2014 ook de noordkant van de stad aangesloten. Van hieruit is het in de toekomst ook mogelijk om andere steden in Zuid-Holland op dit warmtenet aan te sluiten. De aanwezigheid van grote warmtebronnen in de haven en een grote warmtevraag vanuit de tuinbouw in het nabijgelegen Westland biedt kansen voor een uitwisseling van warmte. Wij werken mee aan de ontwikkeling van infrastructuur die hiervoor nodig is. Met het Deltaplan Energie-infrastructuur zetten wij ons in voor het behalen van de doelstellingen van het Energieakkoord van de Sociaal-Economische Raad (SER). Bijstook biomassa Het meestoken van biomassa levert een bijdrage aan het halen van de doelstelling voor duurzame energieopwekking in Nederland. In het Energieakkoord is afgesproken dat de stimulering van biomassa in kolencentrales de gestelde 25 petajoule niet zal overschrijden en wordt beperkt tot de nieuwe kolencentrales. Landelijk ontstond in 2014 een meningsverschil tussen natuur- en milieugroepen, elektriciteitsbedrijven en Rijksoverheid over de duurzaamheidscriteria voor het bijstoken van biomassa in kolencentrales. Na intensief overleg tussen de partijen is er eind 2014 overeenstemming bereikt over de inhoud van de criteria. Er is nog geen overeenstemming over het tempo waarin toetsing van de duurzaamheid van biomassa kan worden toegepast. De minister van Economische Zaken heeft de voorzitter van de betreffende borgingscommissie gevraagd een poging te doen om voor 1 maart 2015 ook hierover tot overeenstemming te komen.


36/169 36 / 169

27-2-2015


Windenergie De Rijksoverheid streeft naar 14% duurzame energie in 2020. Om dit te behalen is meer windenergie op land en zee nodig. In het havengebied staat voor 170 Megawatt (MW) aan windturbines opgesteld. Het Ministerie van Infrastructuur en Milieu voerde een haalbaarheidsstudie uit om gebieden aan te wijzen voor de aanleg van meer windturbines op land en op zee. Een van de vijf geschikte gebieden uit de studie ligt op zee voor Maasvlakte 2. Na bezwaar tegen deze locatie vanwege de veiligheidsrisico's heeft de minister van Infrastructuur en Milieu besloten deze te laten vervallen. Dit is een van de drukste scheepsroutes ter wereld en er is een risico dat schepen in het windpark terechtkomen. Op land is de harde zeewering aan de noordkant van Maasvlakte 2 wel een geschikte locatie voor windparkontwikkeling. Hier wordt naar verwachting de komende twee jaar 30 MW extra capaciteit voor de opwekking van windenergie gerealiseerd. De mogelijkheden voor windenergie op de zachte zeewering van Maasvlakte 2 worden verder onderzocht. Havenbedrijf Rotterdam heeft met diverse partners afgesproken dat het totaal opgestelde vermogen in 2020 300 MW is.

Zonne-energie Het gebruik van zonne-energie in de haven staat nog in de kinderschoenen. In oktober 2014 is op het dak van de gerenoveerde RDM Scheepsbouwloods het momenteel grootste zonnepanelenpark van de Rotterdamse haven geopend. De jaarlijkse capaciteit is ongeveer 500 MWh. Circa 150 huishoudens kunnen hiermee in hun energiebehoefte worden voorzien. Wij zijn initiatiefnemer voor de herontwikkeling van het RDM-terrein, waartoe ook de Scheepsbouwloods behoort.



27-2-2015


3.3 Investeringsklimaat Ambitie De Rotterdamse haven wil tot 2030 € 25 tot € 35 miljard aan private investeringen aantrekken van bedrijven die leidend zijn in hun markt. Het investeringsklimaat wordt bepaald door een samenhang van factoren zoals ruimte, bereikbaarheid, milieu, veiligheid, leefomgeving en arbeidsmarkt. Ook de prijs-kwaliteitverhouding van het 'havenproduct' speelt een rol. Havenbedrijf Rotterdam heeft directe invloed op een aantrekkelijk investeringsklimaat door zelf te investeren in het havenen industriecomplex en door de kwaliteit van de openbare haveninfrastructuur hoog te houden. Hiermee willen wij condities creëren voor investeringen van private ondernemingen. De Nederlandse haveninfrastructuur staat in 2014 op de eerste plaats van de wereldranglijst van het World Economic Forum.

Investeringen Onze investeringen omvatten nieuwe en bestaande terreinen, openbare infrastructuur en klantspecifieke infrastructuur zoals kademuren en aanlegsteigers. Wij hebben voor € 189,4 miljoen (bruto, inclusief subsidies) geïnvesteerd. Een voorbeeld van een investering in 2014 is het verwijderen van de Doorn, een onderwaterdam bij de Botlek. Hiermee verbetert de nautische bereikbaarheid van de entree van de Botlek, een van de drukste vaargebieden van de Rotterdamse haven. Een ander voorbeeld is een investering in LNG-infrastructuur, waarvoor Gasunie en Vopak in een LNG-breakbulkterminal investeren. Wij investeren in een havenbekken bij de terminal, wat moet zorgen voor extra capaciteit. Doel is om kleinschalige distributie van LNG in Noordwest-Europa te faciliteren en LNG beschikbaar te maken voor verdere distributie naar bunkerschepen en tankwagens.


38/169 38 / 169

27-2-2015


In 2014 rondden wij verder een aantal investeringsprojecten af die in vorige jaren startten. Hier volgt een overzicht van enkele belangrijke afgeronde investeringsprojecten: Verbreding van de Amazonehaven. Zie paragraaf Ruimte. Coloradoviaduct. Zie paragraaf Bereikbaarheid. Waalhaven Oostzijde. Zie paragraaf Ruimte. Containertransferium Alblasserdam. Zie paragraaf Bereikbaarheid. RDM Scheepsbouwloods. Zie paragraaf Europe's Industrial Cluster. Knelpunt Leidingstrook Aveling - Digna Johanna. Zie paragraaf Bereikbaarheid. Aanleg van tijdelijke ligplaatsen bij Maasvlakte 2. Zie paragraaf Ruimte. Verdiepen voor binnenkomst megaschip Pioneering Spirit. Zie paragraaf Ruimte. Nieuwe steiger voor European Bulk Services (EBS). Zie paragraaf Ruimte.

In 2014 rondden wij de verbreding van de Amazonehaven af.

Assetmanagement Havenbedrijf Rotterdam heeft zich voor het managen van assets (onder andere kademuren, steigers, wegen, leidingen, radarposten en patrouillevaartuigen) laten certificeren volgens PAS 55. Dit internationale certificaat voor assetmanagement vereist dat elk halfjaar een externe verificatie van de bedrijfsvoering plaatsvindt. In 2014 besteedde Havenbedrijf Rotterdam € 54,8 miljoen aan onderhoud van assets. Rijkswaterstaat en Havenbedrijf Rotterdam zijn beide verantwoordelijk voor het baggeren van verschillende delen van het havengebied. Sinds 2014 werken de twee partijen samen aan het baggeren van het gebied. Afgelopen jaar heeft Rijkswaterstaat contracten gegund voor het baggeronderhoud aan de vaargeulen voor de zeevaart. Deze contracten zijn voor het eerst gezamenlijk aanbesteed door Rijkswaterstaat en Havenbedrijf Rotterdam. Door gezamenlijke inkoop en intensieve samenwerking bij de uitvoering van het werk, kan het baggeren efficiënter worden uitgevoerd.



27-2-2015


Haventarieven De prijs-kwaliteitverhouding van het 'havenproduct' is van belang voor het investeringsklimaat. In november 2014 bereikten wij overeenstemming met het havenbedrijfsleven, vertegenwoordigd door Deltalinqs, VNPI en VRC, over de zeehavengeldtarieven voor de komende drie jaar. In deze periode stijgen de tarieven met de helft van het inflatiepercentage, met een maximum van 1% per jaar. Voor 2015 betekent dit concreet dat de tarieven voor bezoekende zeeschepen met 1% worden geïndexeerd. De havengeldtarieven zijn voor een periode langer dan één jaar vastgelegd. Zo weten bedrijven waar ze de komende jaren aan toe zijn. In december 2014 tekenden wij met de wethouders van Dordrecht, Papendrecht en Zwijndrecht een samenwerkingsovereenkomst over een uniforme regeling voor het innen van binnenhavengeld. Met ingang van 1 januari 2015 hoeven schepen die in dezelfde periode meerdere havens in het binnenhavengebied aandoen hierdoor maar één keer binnenhavengeld te betalen. Dit betekent dat de meeste binnenvaartschepen die in Dordrecht en Rotterdam komen minder gaan betalen. Havenbedrijf Rotterdam neemt de berekening, facturering, incassering en incassomaatregelen in het hele gebied voor zijn rekening. Vervolgens draagt Havenbedrijf Rotterdam de inkomsten af aan Zwijndrecht, Papendrecht en Dordrecht.

Deelnemingen Met onze buitenlandactiviteiten willen wij onze klanten mogelijkheden bieden om nieuwe markten te betreden. Daarmee beogen wij een positieve bijdrage te leveren aan het genereren van ladingstromen van en naar Rotterdam. En wij willen buitenlandse bedrijven aantrekken om in en mét Rotterdam zaken te doen. Havenbedrijf Rotterdam heeft drie internationale deelnemingen: Sohar Industrial Port Company, Sohar International Development Company en Port of Rotterdam Participações do Brasil Ltda. De twee deelnemingen in Sohar exploiteren havenen freezone-activiteiten in Oman. In 2014 verwelkomde de haven in Oman een recordaantal van 2.022 schepen. De overslag in Oman groeide van 4,2 miljoen ton in 2007 tot 45,3 miljoen ton in 2014. In 2014 was er een daling van 6,4 miljoen ton ten opzichte van 2013, hoofdzakelijk door minder boordboordoverslag. In het havengebied zijn twee nieuwe huurovereenkomsten getekend voor in totaal 38 hectare. De eerste fase van de Sohar Free Zone is nu bijna geheel gecommitteerd met 327 hectare van de verhuurbare 385 hectare. In 2014 was er tijdelijke congestie van met name containerlading. Dit was een gevolg van het sluiten van de haven van Muscat, waardoor Muscatlading naar Sohar kwam. Als direct gevolg van de sluiting van de haven van Muscat ontving de haven van Sohar het eerste 10.000 TEU-schip in mei 2014. De congestie en andere transitieopgaven zijn in de laatste maanden van 2014 opgelost. In 2014 werd een derde deelneming opgericht voor Porto Central, een nieuwe haven voor de overslag van olie, gas, offshoreservices, droge bulk en stukgoed aan diep zeewater in Brazilië. Porto Central is een in 2014 opgerichte joint venture tussen Havenbedrijf Rotterdam en Terminal Presidente Kennedy. Daarnaast ondertekenden Havenbedrijf Rotterdam en havenexploitant PT Pelabuhan Indonesia I (Pelindo I) in 2014 een consultancyovereenkomst om de haven Kuala Tanjung Port in Indonesië verder te ontwikkelen. Verder deden wij in 2014 onderzoek naar de mogelijkheid tot een samenwerking met Port of Constantza in Roemenië. Conclusie is dat een samenwerking in de vorm van een joint venture op dit moment niet opportuun is. Naast onze deelnemingen in het buitenland hebben wij Nederlandse deelnemingen. Voorbeelden hiervan zijn MultiCore en Portbase. Wij lichten deze deelnemingen toe in de paragraaf Bereikbaarheid.


40/169 40 / 169

27-2-2015


3.4 Ruimte Ambitie De Rotterdamse haven wil ruimte voor groei bieden aan bedrijven van wereldklasse. Uitgangspunt is dat deze groei volledig wordt gerealiseerd binnen het bestaande havengebied. Havenbedrijf Rotterdam geeft de grond in het havenen industriecomplex in huur of ondererfpacht uit aan bedrijven. Dit gebeurt veelal via langlopende contracten. Daarbij wil Havenbedrijf Rotterdam zowel ruimte bieden voor uitbreiding van bestaande klanten als de vestiging van nieuwe klanten. Ruimte in het havengebied is een schaars goed. In samenwerking met alle stakeholders streven wij daarom naar een optimaal gebruik. In masterplannen maken wij per gebied de ruimtelijke vertaling van de Havenvisie 2030, ons Ondernemingsplan, de commerciële strategie en actuele marktontwikkelingen. Ook vertalen wij hierbij onze ambities voor duurzaamheid, milieu en leefbaarheid naar gebiedsniveau. In overleg met onze klanten streven wij naar het verhogen van de ruimteproductiviteit. Ook kijken wij actief naar mogelijkheden die zich voordoen buiten het Rotterdamse havengebied. Behoud van flexibiliteit voor toekomstige (ruimtelijke) ontwikkelingen is bij dit alles een randvoorwaarde.



27-2-2015


Ruimtegebruik Van de 5.965 hectare aan beschikbaar havenareaal (inclusief Maasvlakte 2 en Zeehaven Dordrecht) was eind 2014 5.118 hectare uitgegeven aan klanten, is 236 hectare in optie uitgegeven en is 150 hectare gereserveerd voor potentiële uitgiftes. Circa 460 hectare terrein is nog uitgeefbaar. Grote kavels zijn vooral beschikbaar op Maasvlakte 2. De volgende link toont een dynamische kaart van het Rotterdamse havengebied: segmenten.portnavigator.nl. Verbreding Amazonehaven In 2014 rondden wij op de Maasvlakte de verbreding van de Amazonehaven af. Over de gehele lengte van 2400 meter is de insteekhaven verbreed van 255 naar 310 meter. De bereikbaarheid van de zuidzijde van de ECT Delta Terminal voor de jongste generatie superschepen met een capaciteit vanaf 18.000 TEU is daarmee sterk verbeterd. Het project nam in totaal ruim drie jaar in beslag en vereiste onder meer het verhuizen van ligplaatsen van het tegenover ECT gelegen EMO, de sloop van hun bestaande diepwaterkade en het 60 meter landinwaarts aanleggen van een nieuwe kademuur. Hierna kon de grond worden weggebaggerd om zo de Amazonehaven te verbreden. Maasvlakte 2 In de noordwesthoek van Maasvlakte 2 zijn sinds juni 2014 twee tijdelijke ligplaatsen voor boord-boordoverslag van droog en nat massagoed in gebruik. De locaties zijn onderdeel van fase 2 van Maasvlakte 2. Op de locaties moeten in de toekomst bedrijfsterreinen komen. Wij starten pas met het opspuiten van dit deel van Maasvlakte 2 bij een concrete marktvraag. Het tot dat moment benutten van deze plekken voor boord-boordoverslag is een goed voorbeeld van efficiënt ruimtegebruik. Elders op Maasvlakte 2 wordt intussen gewerkt aan de ingebruikname van twee nieuwe containerterminals. Voor het besluit tot aanleg van de eerste fase van Maasvlakte 2 is door veel partijen uitgebreid onderzoek gedaan naar de te verwachten effecten op de omgeving, zowel tijdelijk tijdens de aanleg als permanent. In juni publiceerde het Ministerie van Infrastructuur en Milieu een MER-evaluatie met daarin de werkelijk tijdens de aanlegfase opgetreden effecten. De tot nu toe opgetreden milieueffecten zijn over het algemeen kleiner dan of gelijk aan de voorspellingen. Na de officiële opening van Maasvlakte 2 namen wij de lopende werkzaamheden en de medewerkers van de Projectorganisatie Maasvlakte 2 in 2014 op in de staande organisatie. Een van die doorlopende activiteiten was de aanleg van de Prinses Margriethaven. Dit centraal op Maasvlakte 2 gelegen havenbekken is eind september officieel geopend en doet sinds dat moment dienst als servicehaven voor nautische dienstverleners. Met het opnemen van de Projectorganisatie Maasvlakte 2 in de staande organisatie werd Maasvlakte 2 geïntegreerd met het bestaand gebied.


42/169 42 / 169

27-2-2015


Juridisch geschil ECT De claim die ECT tegen ons had ingediend over de wijze van ontwikkeling van Maasvlakte 2 en de Amazonehaven is door de rechtbank Rotterdam afgewezen. Naar het oordeel van de rechtbank hebben wij bij het uitgeven van nieuwe haventerreinen geen misbruik gemaakt van een economische machtspositie. In het laatste kwartaal van 2014 zijn ECT en Havenbedrijf Rotterdam tot overeenstemming gekomen en is het langlopende conflict beëindigd. Concreet gevolg hiervan is dat ECT geen hoger beroep instelt in de drie jaar geleden aangespannen rechtszaak tegen Havenbedrijf Rotterdam. ECT en Havenbedrijf Rotterdam hebben een overeenkomst gesloten die het begin vormt van het gezamenlijk aanpakken van de uitdagingen waar de containersector de komende jaren voor staat. De samenwerking richt zich op het versterken van de concurrentiepositie en op sociale en logistieke issues met betrekking tot de containerafhandeling in Rotterdam. Recordschip in Rotterdam Met een lengte van 382 meter en een breedte van 124 meter is de Pioneering Spirit het grootste schip ter wereld. Havenbedrijf Rotterdam sloot een overeenkomst met eigenaar Allseas om het schip in Rotterdam af te monteren. Speciaal voor het schip baggerde Havenbedrijf Rotterdam een ligplaats en een vaarpad in de Alexiahaven. De aanlegdiepte van het vaarpad bedraagt 13 meter, de aanlegdiepte van de put is 26 meter.

Allard Castelein, CEO: "De komst van het grootste schip ter wereld past in ons streven de Rotterdamse haven verder te ontwikkelen op het gebied van de mondiale maritieme en offshore-industrie"



27-2-2015


Projecten Ter verbetering van infrastructuur en (her)inrichting van terreinen voor en samen met klanten werkten wij onder andere aan de volgende projecten: Invulling RDM-terrein Als onderdeel van Stadshavens Rotterdam (zie ook paragraaf Stad en Regio) ontwikkelen wij in samenwerking met andere partijen het voormalige RDM-terrein op Heijplaat tot een gebied waar havenactiviteiten, kennisintensieve bedrijvigheid, onderwijs, recreatie en wonen in elkaar overgaan. Samen met de Broekman Group renoveren wij het oostelijk deel van het RDM-terrein voor de uitbreiding van hun al bestaande Heavy Lift Centre. In het westelijk deel van het RDMterrein is de RDM Campus gevestigd. In 2014 lanceerde Havenbedrijf Rotterdam samen met andere partijen Aqua Dock. Aqua Dock is een test-, demonstreer- en productielocatie voor innovaties op het water. In 2014 vestigde Franklin Offshore zich in de Scheepsbouwloods. Franklin Offshore, een multinational uit Singapore, levert producten en diensten voor het afmeren, hijsen en vervoeren in de offshoremarkt. De multinational maakt in de Scheepsbouwloods ’s werelds sterkste kabels. De haven van Rotterdam heeft een directe ligging aan de Noordzee en de ruimte om de allergrootste en allerzwaarste vaartuigen en drijvende objecten naar Rotterdam te laten komen. Bovendien beschikt de haven over een cluster van tientallen bedrijven en toeleveranciers die gespecialiseerd zijn in de offshore. Ook Ampelmann – de buurman van Franklin Offshore op RDM – is een offshorebedrijf dat gespecialiseerd is in een actief compenserend platform dat de oversteek van een bewegend schip naar een offshoreconstructie vergemakkelijkt. Dit bedrijf opende in september 2014 de deuren van zijn nieuwe bedrijfsterrein in de gerestaureerde Onderzeebootloods.

De multinational Franklin Offshore maakt kabels in de Scheepvaartloods. Toekomst voor Quarantaineterrein Het Quarantaineterrein ligt naast het RDM-terrein en is sinds 2010 een rijksmonument. Havenbedrijf Rotterdam wil dit terrein de komende tien jaar herontwikkelen als overlooplocatie van de RDM Campus. Voorwaarde is dat het groene en monumentale karakter van het Quarantaineterrein behouden blijft. Hiervoor willen wij afspraken maken met de huidige bewoners.


44/169 44 / 169

27-2-2015


Waalhaven Havenbedrijf Rotterdam investeert in de herontwikkeling van de oude, maar nog steeds vitale Waalhaven tot een 'service port' voor maritieme dienstverleners. Havenbedrijf Rotterdam pakt daarom de vernieuwing van de infrastructuur Sluisjesdijk en Waalhaven Oost aan. In 2014 werd de reconstructie van Waalhaven Oostzijde als 'maritime boulevard' opgeleverd. Op Waalhaven Zuid startte Havenbedrijf Rotterdam met de sloop van verouderde loodsen. ProDelta zal daar een geheel nieuw logistiek centrum bouwen. De metamorfose past in het beleid van Havenbedrijf Rotterdam en de structuurvisie Stadshavens om het vestigingsklimaat van de haven te verbeteren en de relatie tussen stad en haven te bevorderen. Ontwikkeling Merwehaven/Vierhavens Sinds 2013 participeren wij in de herontwikkeling van het oude Merwehaven/Vierhavensgebied (M4H). Dit oude havengebied op de grens van Rotterdam en Schiedam is weer volop in beweging. In samenwerking met gemeente Rotterdam zet Havenbedrijf Rotterdam zich in om nieuwe technologische en innovatieve bedrijven in het gebied te vestigen. Een aantal projecten is inmiddels opgestart: Energiecluster, Ferro, Vierhavenblok, Europointtorens en Marconistrip. In 2014 is bovendien extra ruimte gecreëerd voor jonge creatieve bedrijven. Terminal Europoort West De voorbereidingen voor de bouw van een grote opslagterminal door Shtandart op de Kop van de Beer – Terminal Europoort West – gaan door. De bouw van de terminal start wel later dan oorspronkelijk gepland vanwege de technische complexiteit. De door de Europese Unie in 2014 tegen Rusland uitgevaardigde sancties hebben geen invloed op onze contractuele afspraken met Shtandart. Invoer van olie is geen onderdeel van deze boycot. Nieuwe steiger voor European Bulk Services In december 2014 is de nieuwe zuidsteiger op de Europoortterminal opgeleverd. Dit is een ligplaats die geschikt is voor zowel Panamax- als Post-Panamaxschepen. De steiger bestaat uit zeven afmeerpalen, twee trospalen, een betonnen steiger, elf palen voor geleiding van de drijfkranen en een remmingwerk voor binnenvaart en coasters. Er is ook baggerwerk verricht om de haven uit te diepen voor het ontvangen van zeeschepen.



27-2-2015


Truckparkings In ons streven naar een veilige en efficiënte haven bieden wij bezoekende vrachtwagens verspreid door de haven drie truckparkings met faciliteiten zoals bewaking, wifi, sanitair en een ontspanningsruimte. De belangstelling voor de truckparkings groeit. De gemiddelde bezettingsgraad voor truckparking Waalhaven, truckparking De Punt en truckparking Distripark Botlek over 2014 was circa 70%. Truckparking Waalhaven was uitschieter met een gemiddeld bezettingspercentage van circa 92% over 2014. In 2014 openden wij een speciale trailerparking aan de Theemsweg in de Botlek. Mogelijk realiseren wij in de toekomst een truckparking op Maasvlakte 2.

Zeehaven Dordrecht Havenbedrijf Rotterdam is sinds 2013 verantwoordelijk voor het (nautisch) beheer, de exploitatie en de ontwikkeling van de Zeehaven Dordrecht. Sinds 2014 zijn wij partner in de ontwikkeling van het nieuwe bedrijventerrein Dordtse Kil IV. Dit is een droog bedrijfsterrein ten zuiden van de zeehaven Dordrecht dat alleen via de weg ontsloten is. Bij onze keuze voor het partnerschap speelde de samenwerking met Dordrecht een belangrijke rol. Over de aanleg van dit terrein nam de gemeente Dordrecht in 2014 een positief besluit. Samenwerking met haven Vlaardingen In 2014 ondertekenden gemeente Vlaardingen en Havenbedrijf Rotterdam een intentieverklaring voor samenwerking bij de ontwikkeling van het havengebied van Vlaardingen. Daarbij gaat het zowel om het opstellen van een langetermijnvisie als onderzoek naar de commerciële mogelijkheden voor havengerelateerde activiteiten.

Bert Blase, burgemeester Vlaardingen: "Vlaardingen kan enorm profiteren van kennis en expertise van het grote havengebied. Op het gebied van nieuwe technologische ontwikkelingen, maar ook als het gaat om een veilige en duurzame haven" Distributie Wij startten in 2014 met de ontwikkeling van een nieuwe visie op distributie. Het uitgeven van de nog beschikbare ruimte op de Maasvlakte en het herstructureren van distriparken in de Waalhaven spelen in op de behoefte aan logistieke 'hotspots' waar veel lading en verbindingen samenkomen. Opslag en distributie van voedselproducten, consumentengoederen en gevaarlijke lading (ADR) kunnen de containermarkt versterken. Nippon Express nam in 2014 de beslissing om een nieuw Europees distributiecentrum voor Canonproducten op de Maasvlakte te openen. De distributieactiviteiten van Canon in Amstelveen en Schiphol-Rijk zijn vanaf februari 2015 ondergebracht onder één dak in Rotterdam.


46/169 46 / 169

27-2-2015


3.5 Bereikbaarheid Ambitie Het is onze ambitie dat het havenen industriecomplex met alle achterlandmodaliteiten in 2030 snel en betrouwbaar bereikbaar is. Voor vervoer naar het achterland onderscheiden wij de vier modaliteiten binnenvaart, spoor, weg en pijpleiding. Havenbedrijf Rotterdam spant zich in om diensten en producten te leveren die het gebruik van deze modaliteiten een meer dan logische keuze maken. Binnen het havenen industriecomplex is Havenbedrijf Rotterdam verantwoordelijk voor het ontwikkelen en verbeteren van de vier modaliteiten binnenvaart, spoor, weg en pijpleidingen. Wij doen dit door eigen infrastructurele verbeteringen en door samenwerking met andere partijen die een rol spelen in de goederenstromen naar het achterland. In 2014 ondertekenden wij bijvoorbeeld een gemeenschappelijke verklaring met de Duitse deelstaat Rijnland-Palts en de havenbedrijven Ludwigshafen/Rheinland-Pfalz over samenwerking om de goederenstromen van Rotterdam naar Rijnland-Palts verder te ontwikkelen. En wij startten een intermodaal onderzoek met bayernhafen Gruppe uit Beieren om het intermodaal containervervoer tussen Beieren en de Rotterdamse haven te verbeteren. Daarnaast stimuleert Havenbedrijf Rotterdam duurzame initiatieven in de Rotterdamse haven via het Duurzaamheidsfonds. Een voorbeeld van zo’n initiatief is het Rail Incubator project. Meer informatie over de duurzame initiatieven en het duurzaamheidsfonds staat in de paragraaf Milieu, veiligheid en leefomgeving. Een belangrijke kwantitatieve doelstelling voor bereikbaarheid in onze Havenvisie is dat in 2030 maximaal 35% van de containers van en naar de Maasvlakte over de weg wordt vervoerd. Deze verschuiving van vervoer over de weg naar de schonere modaliteiten water en spoor heet de 'modal shift'. De 'modal split' is de verdeling in transport over weg, water en spoor. Halverwege 2014 was het percentage containers dat over de weg werd vervoerd 44,9%.



27-2-2015


Weg Blankenburgtunnel Voor de ontsluiting van het havengebied is de aanleg van de Blankenburgtunnel noodzakelijk. In 2014 besloot Rijkswaterstaat dat de Blankenburgtunnel toch een verbindingsboog richting A15-Vaanplein krijgt. De toerit 14 vanuit de Botlek blijft grotendeels gehandhaafd. Eerder had Rijkswaterstaat deze verbindingen laten vervallen. Samen met Rijkswaterstaat, gemeente Rotterdam en de Stadsregio is Havenbedrijf Rotterdam erin geslaagd om de verbindingsboog terug in het ontwerp te krijgen. Minister Melanie Schultz van Haegen neemt naar verwachting medio 2015 een zogeheten Ontwerp Tracébesluit over de tunnel. Botlekbrug In 2014 plaatste Rijkswaterstaat de nieuwe hefdelen van de Botlekbrug. De nieuwe brug draagt bij aan een gestroomlijnde A15. Dit is belangrijk omdat veel vervoer vanaf de Maasvlakte over de A15 gaat. Wij verwachten dat deze vervoersstroom blijft toenemen door de komst van Maasvlakte 2. Tijdens de vervanging droeg de Havenmeester bij aan beperking van overlast voor het scheepvaartverkeer. De Havenmeester plaatste boeien om het verkeer te leiden en bij bepaalde activiteiten waren vaartuigen van de Havenmeester aanwezig.


48/169 48 / 169

27-2-2015


Coloradoviaduct Het Coloradoviaduct is onderdeel van onze eigen infrastructuur. In 2014 rondden wij de bouw van deze ongelijkvloerse kruising op de grens van beide Maasvlaktes af. Het viaduct zorgt voor een verbetering van de aansluiting van Maasvlakte 2 op de bestaande infrastructuur.

In 2014 rondden wij de bouw van het Coloradoviaduct af. Verkeersbesluit: toegangseisen vrachtauto's Voor zware vrachtauto's met dieselmotor gelden sinds 2014 specifieke toegangseisen voor Maasvlakte 1 en 2. De vrachtauto's moeten over een schone Euro VI-motor beschikken. De afspraak moet zorgen voor minder luchtvervuiling. Gemeente Rotterdam is verantwoordelijk voor de uitvoering en handhaving van deze maatregel. Container Transferium Het Container Transferium in Alblasserdam moet de A15 ontlasten en de uitstoot van fijnstof verminderen. In 2014 heeft Havenbedrijf Rotterdam de kademuur voor het Transferium opgeleverd en overgedragen aan de klant, BCTN. Naar verwachting zal het Container Transferium in het tweede kwartaal van 2015 operationeel worden. Havenbedrijf Rotterdam was de initiator van het Transferium. Hiervoor ondertekenden wij in 2009 een convenant met het Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Randstad Urgent, de provincie Zuid-Holland en het Drechtstedenbestuur. Mobiliteitsmanagement De Verkeersonderneming is een publiek-private samenwerking van gemeente Rotterdam, Stadsregio Rotterdam, het Ministerie van Infrastructuur en Milieu/Rijkswaterstaat en Havenbedrijf Rotterdam. Binnen de Verkeersonderneming werken deze partijen sinds 2008 samen aan maatregelen voor een bereikbare stad, een bereikbare haven en een bereikbare regio. Sinds 2009 is er vanuit de Verkeersonderneming een stimuleringsregeling voor tweewielers. Via de regeling krijgen automobilisten in de regio Rotterdam korting op een (elektrische) fiets of scooter. Steeds meer mensen in de Rotterdamse regio gaan met de (elektrische) fiets naar het werk. 2.000 deelnemers reden bij elkaar zes miljoen kilometer minder met de auto. Door het succes werd de regeling verlengd tot eind 2014.



27-2-2015


Beter Benutten In het landelijke programma Beter Benutten werken Rijk, regio en bedrijfsleven samen om de bereikbaarheid in de drukste regio's over weg, water en spoor te verbeteren. Havenbedrijf Rotterdam participeert in Beter Benutten om de doorstroming op de ruit van Rotterdam en daarmee de bereikbaarheid van de haven te verbeteren. Beter Benutten is erop gericht om automobilisten te verleiden om de auto in de spits te laten staan. Om werkgevers, werknemers en bewoners alternatieve keuzemogelijkheden te bieden, is de Marktplaats voor Mobiliteit opgericht. Dit is een onlineplatform met enkele tientallen diensten die variëren van watertaxi’s, apps met reisadviezen en leasefietsen tot openbaar vervoer over water, auto’s op afroep en shuttlebussen die werknemers naar het werk brengen. Verder is de publiekscampagne www.filedier.nl gelanceerd om mensen ervan bewust te maken dat reizen in de spits onhandig is en dat er alternatieven zijn. Voor de regio Rotterdam is de doelstelling voor 2014 bepaald op 15.000 spitsmijdingen. In 2014 zijn ruim 12.000 spitsmijdingen gerealiseerd.

Spoor Spoorprogramma De eerste fase van Maasvlakte 2 is opgeleverd en in 2015 worden twee nieuwe containerterminals geopend. Daarmee heeft de Rotterdamse haven de ruimte en de terminals voor groei in het containersegment. Deze groei is alleen mogelijk als het havenen industriecomplex zijn achterland kan vergroten en blijft voldoen aan de milieueisen die zijn gesteld. Om aan deze voorwaarden te voldoen is een verdere ontwikkeling van het spoorproduct en groei van het spoorvolume noodzakelijk. Hierdoor worden nieuwe en groeiende economische centra in Zuid-Duitsland en Centraal-Europa vanuit Rotterdam bereikbaar met de minste uitstoot van stikstofoxiden (NOx).

In 2014 besloten wij om onze initiatieven op het gebied van spoor en de samenwerking met overheden, spoorbeheerder, vervoerders, operators en verladers verder te intensiveren met een overkoepelend Spoorprogramma. Zo kunnen wij beter inspelen op uitdagingen zoals capaciteitsbeperkingen op de Betuweroute als gevolg van de bouw van het derde spoor. Havenbedrijf Rotterdam wil de spoorinfrastructuur beter geschikt maken voor goederenvervoer door de capaciteit flexibeler te gebruiken en vraaggestuurde toedeling te gebruiken. Wij willen nieuwe marktinitiatieven een betere kans op succes geven en het imago van het spoor verbeteren. In 2014 werkten wij daarom aan de volgende spoorprojecten:


50/169 50 / 169

27-2-2015


Keyrail Op 1 januari 2015 is de nieuwe Beheerconcessie Hoofdspoorweginfrastructuur aan ProRail verleend. Hierbij wordt ProRail nadrukkelijk gepositioneerd als publieke uitvoeringsorganisatie en als het loket voor het spoorgoederenvervoer voor zowel het gemengde net als de Betuweroute. Om het spoorbeheer en de samenhang tussen het gemengde net en de goederenspoorlijn Betuweroute verder te ontwikkelen, hebben de aandeelhouders van Keyrail besloten om de activiteiten van Keyrail te integreren in ProRail en de aandelen van Keyrail over te dragen aan ProRail. ProRail en de havenbedrijven van Amsterdam en Rotterdam hebben verder afgesproken om samen te werken aan de verdere ontwikkeling van het spoorgoederenvervoer. Zij streven hierbij de volgende doelen na: Groei van het spoorgoederenvervoer mogelijk maken en stimuleren. Een efficiënt, concurrerend, betrouwbaar en flexibel spoorgoederenproduct. Versterken van de positie van de ‘BV Nederland’, de sector en de havens van Amsterdam en Rotterdam. Betuweroute De Betuweroute is een circa 160 kilometer lange goederenspoorlijn van de Maasvlakte naar de grens met Duitsland. De spoorlijn zorgt voor een goede verbinding met het Duitse achterland. De Betuweroute is van belang voor de bereikbaarheid van de Rotterdamse haven. De Duitse regering heeft besloten om tussen Emmerich en Oberhausen een derde spoor aan te leggen en heeft hiervoor een financieringsovereenkomst gesloten. Het derde spoor is nodig, omdat de bestaande twee sporen te weinig capaciteit bieden aan de groeiende goederenstroom. De bouw van het derde spoor vindt plaats tussen 2015 en 2022. Tijdens de bouw voorzien wij capaciteitsbeperkingen. Havenbedrijf Rotterdam neemt daarom actief deel aan de Stuurgroep Derde Spoor waarin Rijk, spoorbeheerder, havens, vervoerders en verladers samenwerken aan oplossingen voor capaciteitsbeperkingen op de route. In 2014 ontwikkelde de stuurgroep een advies aan de staatssecretaris over een maatregelenpakket. Hiermee kunnen de capaciteitsbeperkingen worden opgevangen, zodat het spoorverkeer ook tijdens de bouw van het derde spoor in goede banen wordt geleid. Betere benutting van de andere grensovergangen is onderdeel van het maatregelenpakket. Samen met de provincies Overijssel en Gelderland heeft Havenbedrijf Rotterdam een onderzoek uitgevoerd naar de aanleg van een nieuwe, aparte Noordtak van de Betuweroute. De Noordtak kan het goederenvervoer door Oost-Nederland sneller en veiliger afwikkelen. Ook ontziet de nieuwe Noordtak het bestaande spoorwegnet. Hierdoor wordt de dienstregeling van zowel goederen- als personenvervoer op dit traject betrouwbaarder. Het Ministerie van Infrastructuur en Milieu beoordeelt alle alternatieven en zal een beslissing nemen.



27-2-2015


Calandbrug In 2020 is de Calandbrug bij Rozenburg 50 jaar oud en daarmee aan het einde van haar technische levensduur. Het groeiende trein-, wateren wegverkeer en het capaciteitsknelpunt dat daardoor ontstaat, vragen om een structurele oplossing. Het Ministerie van Infrastructuur en Milieu bereidt onder de projectnaam 'Project Calandbrug' de besluitvorming voor om de levensduur en het capaciteitsprobleem aan te pakken. Dit gebeurt in nauwe samenwerking met ProRail, Rijkswaterstaat, gemeente Rotterdam, Stadsregio Rotterdam en Havenbedrijf Rotterdam. Het ministerie is bevoegd om beslissingen te nemen in dit project, ProRail en Havenbedrijf Rotterdam maken deel uit van de projectorganisatie. Wij pleiten voor het verleggen van het tracé, zodat trein- en scheepvaartverkeer elkaar niet meer kruisen. Gezien de economische baten voor het havengebied, zijn wij bereid bij te dragen aan de financiering van het Theemswegtracé. Rail Incubator Het Rail Incubator project van Havenbedrijf Rotterdam zet samen met marktpartijen nieuwe shuttles op en verhoogt de frequentie van bestaande shuttles. Havenbedrijf Rotterdam investeert met het Rail Incubator project in een shuttle naar Wolfurt in Oostenrijk. De Oostenrijkse operator Intermove Systems (IMS) zette de dienst in 2014 op. De verbinding is van groot belang voor de Rotterdamse haven. IMS en Havenbedrijf Rotterdam willen de bestaande dienst uitbouwen van twee naar drie shuttles per week eind 2015. In 2014 hebben er gezamenlijke marketingactiviteiten plaatsgevonden ter promotie van de shuttle. De operationele samenwerking zal in 2015 van start gaan. Railterminal RSC Railterminal RSC Rotterdam en Havenbedrijf Rotterdam hebben in 2014 een nieuw huurcontract met een looptijd van twintig jaar afgesloten. De eigendomsbasis van de railterminal is verbreed met meerdere partners om de terminal breder en daardoor slagvaardiger te positioneren. DB Schenker Rail blijft eigenaar van 51% van de aandelen. De intermodale vervoerders Bertschi, Hoyer en Hupac nemen samen een belang van 49%. Ook in de nieuwe aandeelhouderssamenstelling blijft RSC opereren als een neutrale terminal.


52/169 52 / 169

27-2-2015


Binnenvaart Havenbedrijf Rotterdam verwacht een verviervoudiging van de containerstromen in de binnenvaart tot zeven miljoen TEU in 2035. Havenbedrijf Rotterdam heeft een programma binnenvaart om meer containerstromen via binnenvaartschepen mogelijk te maken en om het proces naar schonere schepen te stimuleren. Samen met het spoorprogramma (zie subparagraaf Spoor) moet het binnenvaartprogramma Rotterdam de markt optimale toegevoegde waarde bieden. Het binnenvaartprogramma omvat activiteiten rondom de thema's beter benutten van capaciteit en infrastructuur, efficiënt logistiek proces en duurzame binnenvaart. Een voorbeeld binnen het thema efficiënt logistiek proces is Nextlogic. Binnen Nextlogic werken vertegenwoordigers van zeehaventerminals, depots, barge operators/inlandterminals, rederijen, het programma Impuls Dynamisch Verkeersmanagement Vaarwegen van Rijkswaterstaat en Havenbedrijf Rotterdam samen om de operationele keten van de containerbinnenvaart te verbeteren. Door een betrouwbaar en concurrerend binnenvaartproduct wordt groei mogelijk gemaakt en gestimuleerd. Meer informatie over Nextlogic staat in de subparagraaf IT in de haven.

Nieuwe ligplaatsen Wij verwachten dat de behoefte aan ligplaatsen voor de binnenvaart de komende jaren groeit, terwijl het huidige aanbod ontoereikend is. Medio 2014 besloot Havenbedrijf Rotterdam om vijf binnenvaartligplaatsen in de Hartelhaven te upgraden. Deze liggen dicht bij de container- en bulkterminals op de Maasvlakte. De upgrade maakt het mogelijk om grotere binnenvaartschepen adequaat te ontvangen. Daarnaast besloot Havenbedrijf Rotterdam in december 2014 om te investeren in het realiseren en aanpassen van zes binnenvaartsteigers in het Calandkanaal, waarvan één dubbelzijdig te gebruiken is. Sinds 2014 beschikt de binnenvaart over acht tot twaalf nieuwe wachtplaatsen in de Amazonehaven. Het gaat om wachtplaatsen voor containervaart met en zonder gevaarlijke stoffen op de Maasvlakte.



27-2-2015


Digitaal verkeersbord Havenbedrijf Rotterdam plaatste in 2014 een digitaal verkeersbord waarmee de binnenvaart kan zien of er ligplaatsen beschikbaar zijn. Voorheen gebeurde dit met vaste borden, die niet aan te passen zijn. Daardoor bleven beschikbare ligplaatsen soms ongebruikt. Het bord is onderdeel van een proef die in overleg met het Ministerie van Veiligheid en Justitie en Rijkswaterstaat wordt uitgevoerd. Het resultaat moet uitwijzen of wij meer digitale borden gaan plaatsen in de haven.

Het digitale bord staat in de Waalhaven (havennummer 2221). Binnenvaart Ligplaats Informatie Systeem In 2014 startte een pilot met het nieuwe Binnenvaart Ligplaats Informatie Systeem (BLIS). Het systeem moet binnenvaartschippers informeren over openbare ligplaatsen in de haven van Rotterdam en openingstijden van bruggen en sluizen. Dit moet zorgen voor betere benutting van ligplaatsen in de haven, minder onnodige vaarbewegingen in de haven, minder brandstofverbruik en minder kosten. BLIS komt voort uit het cluster Blauwe Golf. Daarbinnen werken provincie Noord-Holland, provincie Zuid-Holland, Rijkswaterstaat West-Nederland Noord, het Ministerie van Infrastructuur en Milieu en Havenbedrijf Rotterdam samen om een betere informatie-uitwisseling tussen vaarwegbeheerders, vaarweggebruikers en wegverkeer te realiseren.


54/169 54 / 169

27-2-2015


Pijpleidingen Rotterdam heeft een pijpleidingennetwerk om vloeibare bulk snel, veilig en milieuvriendelijk te vervoeren binnen de haven. In de Havenvisie 2030 is de ambitie opgenomen dat het Rotterdamse havengebied in 2030 functioneert als een geïntegreerd cluster met Antwerpen. Daarmee moet dit cluster het grootste, meest moderne en duurzame petrochemie- en energiecomplex van Europa worden: Europe's Industrial Cluster. Wij voerden een marktconsultatie uit voor verdere uitbreiding van het netwerk. Dit heeft in 2014 nog geen concreet resultaat opgeleverd, maar de intentie blijft in te spelen op kansen die zich voordoen. In de Rotterdamse haven ligt de pijpleidingenbundel MultiCore. Bedrijven huren (delen van) de pijpleidingen. MultiCore is een joint venture tussen Havenbedrijf Rotterdam N.V. en Vopak. Pijpleidingenviaduct Sinds 2011 werken wij aan de aanleg van een pijpleidingenviaduct in de leidingenstrook naast de A15 tussen de Aveling en Digna Johannaweg. Naar verwachting is het viaduct begin 2016 volledig operationeel.

IT in de haven Portbase Portbase is de organisatie achter het Port Community System voor Nederlandse havens. De ambitie van Portbase is het zo aantrekkelijk mogelijk maken van de logistieke ketens via één loket. Portbase gaat het Port Community System verder ontwikkelen tot 'one-stop shop' voor de cargadoorssector, dat wil zeggen dat alle douane- en inspectiediensten in één keer worden afgehandeld. Portbase biedt ruim 40 verschillende services voor efficiënte informatie-uitwisseling tussen bedrijven en overheden en tussen bedrijven onderling. Portbase breidt het exportcontrolesysteem uit met nieuwe informatiediensten over exportzendingen. Portbase is het product van het in 2009 gefuseerde Port infolink (Rotterdam) met PortNet (Amsterdam). Havenbedrijf Rotterdam is samen met Havenbedrijf Amsterdam aandeelhouder.



27-2-2015


Nextlogic In 2014 tekende de voorzitter van de stuurgroep Nextlogic, een medewerker van Havenbedrijf Rotterdam, de opdracht aan Portbase om het ‘Nextlogic informatieplatform’ te bouwen. Het platform moet bijdragen aan goede informatie-uitwisseling. De congestie in de haven, waardoor wachttijden voor de binnenvaart kunnen oplopen tot meerdere dagen, pleit eens te meer voor een efficiëntere afhandeling. Hiervoor is verbeterde en uitgebreidere informatie-uitwisseling noodzakelijk, zodat onder andere meer flexibiliteit en voorspelbaarheid van de operaties bereikt kan worden. Meer informatie staat op www.nextlogic.nl. InlandLinks InlandLinks is het onlineplatform voor containerterminals in het achterland met intermodale (rail en/of binnenvaart) verbindingen van en naar Rotterdam. Op het platform zijn ruim 70 terminals aangesloten in Nederland, België, Duitsland, Frankrijk, Polen, Italië, Oostenrijk en Hongarije. Op InlandLinks worden terminals gepresenteerd op basis van geobjectiveerde en vergelijkbare criteria; hierdoor hebben spelers in de logistieke keten beter zicht op opties en specifieke dienstverlening van terminals. Daarnaast kunnen rederijen aangeven op welke inlandterminals zij een containerdepot hebben, op basis waarvan het vervoer van lege containers gereduceerd kan worden. Met InlandLinks wordt bij het bepalen van de meest efficiënte route ook getoond welke bijdrage de route kan leveren aan het verminderen van de CO2-uitstoot. In 2014 is InlandLinks uitgebreid met informatie over CO2-uitstoot van de terminals, acties om CO2-uitstoot te reduceren en profielen van intermodale operators met hun netwerk aan rail- en/of binnenvaartverbindingen op Rotterdam. InlandLinks is een initiatief van Vereniging van Inland Terminaloperators (VITO) en Havenbedrijf Rotterdam. Meer informatie staat op www.inlandlinks.eu.


56/169 56 / 169

27-2-2015


3.6 Scheepvaart Ambitie De Rotterdamse haven wil in 2030 koploper in de wereld zijn op het gebied van duurzaamheid, efficiëntie en veiligheid van de scheepvaart. Concreet doel is de rol van koploper in veiligheid en efficiëntie op het water. Dit betekent dat het veiligheidsniveau in Rotterdam – ondanks de toenemende complexiteit van de scheepvaart – op niveau blijft en toonaangevend wordt voor andere havens. De Rijkshavenmeester (Havenmeester) van Rotterdam is verantwoordelijk voor een veilige en efficiënte afwikkeling van scheepvaart. Hiervoor voert hij een aantal publiekrechtelijke taken uit. De bevoegdheden zijn door het Rijk aan hem overgedragen en door de gemeente Rotterdam en een aantal omliggende gemeenten gemandateerd. De Havenmeester handhaaft de nautische orde en wetgeving op het gebied van milieu, veiligheid en havenbeveiliging. Dit gebeurt onder andere met patrouillevaartuigen, de verkeerscentrales, incidentenbestrijding op het water en door het Haven Coördinatie Centrum. In 2014 werd het Haven Coördinatie Centrum vernieuwd. Daarnaast zorgt de Havenmeester voor het uitvoeren van inspecties op schepen. Gedurende het verblijf in de haven van Rotterdam vinden inspecties plaats aan boord van schepen om ervoor te zorgen dat schepen voldoen aan internationale veiligheids-, beveiligings- en milieustandaarden. Daarnaast zijn de inspecties bedoeld om te controleren of schepen zorgen voor adequate leef- en werkcondities voor de scheepsbemanning.

Ronald Paul, COO: "Het is de taak van het Havenbedrijf om de veiligheid en orde op het water te handhaven. Het is goed dan te zien dat je daarbij een beroep kan doen op een goed op elkaar ingespeeld team. Dat geeft een veilig gevoel"



27-2-2015


Veilig scheepvaartverkeer De (Rijks)havenmeester rapporteert over de veiligheid van het scheepvaartverkeer aan het College van B&W van de gemeente Rotterdam en aan de minister van Infrastructuur en Milieu. Sinds 2014 is de norm voor nautische ongevallen maximaal 130. Eerder was de maximale norm 120. Reden van de aanpassing is de toevoeging van de havens van Dordrecht, Zwijndrecht en Papendrecht aan het beheersgebied van de Havenmeester. De nieuwe norm is inclusief ongevallen waaraan een nautische oorzaak ten grondslag ligt met voor de kant liggende schepen. In 2014 hebben zich 102 ongevallen voorgedaan, waarvan 12 significant.

(Zeevaart)

92.000

240

88.000

210

84.000

180

80.000

150

76.000

120

72.000 68.000

90

2010

2011

2012

Scheepsbewegingen zeevaart Norm nautische ongevallen

2013

2014*

60

nautische ongevallen

scheepsbewegingen

Scheepsbewegingen en nautische ongevallen in Rotterdam

Nautische ongevallen

* Vanaf 2013 inclusief Dordrecht, Papendrecht en Zwijndrecht. Vanaf 2014 worden ook nautische incidenten meegeteld waarbij schepen betrokken zijn die afgemeerd zijn of ten anker liggen.

Nautische risicoanalyse Port Risk Assessment (PRA) is een methode van de Havenmeester en Rotterdamse loodsen om nautische risico’s in kaart te brengen. De analyse van risico's gebeurt onder andere op basis van gesprekken met nautische partijen. In 2014 werd de basisanalyse van de haven afgerond. Dit leidde tot maatregelen ter verbetering van de verkeersafhandeling. Ambitie is om in 2015 resultaten te presenteren in een interactieve Nautical Risk Atlas waarmee de betrokkenheid van stakeholders vergroot kan worden. Naast de analyse van nautische risico's startte in 2014 een transportveiligheids- en milieuanalyse.

René de Vries, Havenmeester: "We zijn tevreden over de veiligheid, maar blijven continu waakzaam. Tien procent van de Nederlandse bevolking woont rondom de Rotterdamse haven. Willen we ook in de toekomst bestaansrecht hebben, dan moeten we een veilige haven zijn en blijven"


58/169 58 / 169

27-2-2015


Safety and Environmental Index Met de Safety and Environmental Index (SEI) meet de Havenmeester in welke mate zeeen binnenvaartschepen milieu- en veiligheidsregels naleven. In 2014 scoorde Havenbedrijf Rotterdam een 9,0 in deze index. De norm van 9,0 is daarmee gehaald. Basis voor de SEI zijn de bevindingen tijdens inspecties aan boord en de systematische controle van naleving van wettelijke administratieve meldplichten door rederijen en agenturen. Geconstateerde ‘niet-naleving’ van weten regelgeving geeft afbreukpunten op de te behalen maximale score van een 10. Zo wordt een getalswaarde berekend voor alle activiteiten die in de haven aan boord van schepen plaatsvinden. Hiermee kan de Havenmeester rapporteren aan stakeholders en bepalen welke activiteiten meer gerichte inspecties verdienen. Momenteel werkt de Havenmeester aan de validatie van de SEI. Ebola In 2014 had de Havenmeester in zijn hoedanigheid van Port Health Authority regelmatig contact met de GGD over de meest recente ontwikkelingen omtrent de ziekte ebola. In 2014 waren nog geen extra maatregelen nodig voor medewerkers of bemanningen bij het betreden van een schip afkomstig uit de getroffen gebieden.

Efficiënt scheepvaartverkeer Efficiënt scheepvaartverkeer is van groot belang voor de Rotterdamse haven. In 2014 werkten wij aan de volgende onderwerpen ter bevordering van de efficiëntie van het scheepvaartverkeer: Scheepsbezoeken In totaal vonden in 2014 29.027 zeescheepsbezoeken plaats. Voor de concurrentiepositie van de Rotterdamse haven is een efficiënte afwikkeling van scheepvaart belangrijk. De Havenmeester gaat ervan uit dat er sprake is van efficiënte afwikkeling als iedereen zich aan de afgegeven planning houdt. De Nautische Efficiency Index (NEI) geeft een waardering van de mate waarin de afwikkeling van de scheepvaart volgens planning is verlopen. De score van de NEI kwam uit op een 9,4. Daarmee is de norm van 7,0 gehaald. De Havenmeester werkt momenteel aan de doorontwikkeling van de NEI om vertragingen exacter te meten.

Aantal scheepsbezoeken 40.000 35.000 30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0

(Zeevaart)

2010 Overige Droge bulk


2011

2012

Volcontainer Tankschepen

2013

2014

General cargo


27-2-2015


Havenmeester Management Informatie Systeem (HaMIS) Het managementinformatiesysteem HaMIS kreeg in 2014 opnieuw een hoge waardering van het onafhankelijke Duitse keuringsinstituut TüviT. Het systeem ontving vier sterren op een schaal van 1 tot 5. Op initiatief van de Rotterdamse Havenmeester gebruiken de Havenmeesters van Rotterdam en Amsterdam HaMIS sinds 2013. Inspecteurs gebruiken het systeem voor het plannen van inspecties en het toelatingsbeleid van schepen. Maritime Single Window Vanaf 1 juni 2015 is de hele scheepvaartsector verplicht om alle wettelijk verplichte meldingen aan overheden elektronisch via één platform af te handelen. In opdracht van Rijkswaterstaat wordt hiervoor het Maritime Single Window (MSW) ontwikkeld. In 2014 is de scope voor MSW uitgebreid met extra meldingen voor de Douane. Mede hierdoor loopt de implementatie van MSW naar verwachting door tot in 2016. De havens van Rotterdam en Amsterdam werken met Rijkswaterstaat en de Douane mee aan de door het Rijk gewenste situatie, met behoud van de huidige wijze van melden aan de Havenmeesters en functionaliteit van het Port Community System (Portbase). Avanti en Pronto In 2014 startte de Havenmeester in samenwerking met rederijen en hun agentschappen de projecten Avanti en Pronto. Deze projecten voorzien schepen van informatie. Een schip heeft twee soorten informatie nodig om het bezoek aan de haven zo efficiënt mogelijk te maken. Masterdata bevat informatie over diepte en toelatingsbeleid. Informatie over aankomst- en vertrektijden en de planning van diensten aan het schip valt onder eventdata. Deze informatie wordt in elke haven anders gecommuniceerd. Dit kan efficiënter. De web-applicaties Avanti en Pronto moeten deze informatie toegankelijk maken. Avanti richt zich op masterdata. Eventdata valt onder Pronto. De projecten Avanti en Pronto passen binnen onze transitie naar het meer centraal stellen van onze klanten.


60/169 60 / 169

27-2-2015


Het Schip Centraal Havenbedrijf Rotterdam heeft samen met agenten, terminals, loodsen en sleepdiensten het project Het Schip Centraal gestart. Met het oog op de toekomst willen wij gezamenlijk door transparante en betrouwbare informatiedeling een bezoek van een schip aan onze haven zo efficiënt mogelijk kunnen behandelen. Wij stellen hiermee het schip en dus de klant centraal. Wij zijn in 2014 gestart met de monitoring van de performance binnen de nautische keten. Het is belangrijk om een goed beeld te hebben van de vertragingen van de scheepvaart en de oorzaken daarvan. Hierdoor wordt duidelijk wat de belangrijkste oorzaken van verstoringen zijn in de nautische keten. Daarnaast zijn we samen met Portbase en agentschappen in 2014 gestart met het vernieuwen van de meldfaciliteiten voor agenten, zodat het gehele scheepsbezoek met alle reizen eenvoudig gemeld en geactualiseerd kan worden, ook via mobile devices. Verwacht wordt dat dit in 2015 wordt opgeleverd. Op initiatief van het Loodswezen is binnen Het Schip Centraal een project gestart met de ontwikkeling van een applicatie voor de gezamenlijke planning van sleepdiensten, loodsen en Havenmeester. Op die manier kunnen we elkaar snel informeren over capaciteitsproblemen en aanpassingen van de planning.

Tjeerd van der Voorn, directeur Vopak Agencies: “Door het initiatief Het Schip Centraal zijn partijen in Rotterdam zich meer bewust geworden van het gezamenlijk belang in de keten en is er een platform voor initiatieven om de informatie-uitwisseling tussen partijen daadwerkelijk te verbeteren. Dat is niet altijd even makkelijk met verschillende partijen, maar dit is de juiste weg naar voren voor de haven van Rotterdam” Cruiseschepen In 2014 deden 29 cruiseschepen Rotterdam aan. Een daarvan was het grootste passagiersschip ter wereld: de Oasis of the Seas. Het schip kwam tweemaal naar de kade van Cruiseport Rotterdam. In de tussentijd voerde het bedrijf Keppel Verolme onderhoud uit in de 2e Werkhaven.



27-2-2015


Duurzaam scheepvaartverkeer Om onze duurzaamheidsambities te realiseren, werken wij onder andere aan duurzaam scheepvaartverkeer. In deze paragraaf belichten wij belangrijke ontwikkelingen: Waterverontreinigingen Bij verschillende activiteiten in de haven kunnen schadelijke stoffen als olie en chemicaliën in het water terechtkomen. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren tijdens het bunkeren (tanken) van schepen. In 2014 waren er 206 waterverontreinigingen. De norm is maximaal 250 verontreinigingen. Bij een incident zorgt de (Rijks)havenmeester voor het indammen van de verontreiniging. De veroorzaker is verplicht tot opruimen. Bij een onbekende veroorzaker laat de (Rijks)havenmeester de verontreiniging opruimen en het vervuilde water, schepen of andere objecten reinigen.

Aantal waterverontreinigingen

300 200 100 0

2010

2011

2012

2013

2014

Waterverontreinigingen

Green Deal scheepsafvalketen Samen met een aantal andere partijen en minister Schultz van Haegen (Infrastructuur en Milieu) ondertekenden Havenbedrijf Rotterdam en Havenmeester Rotterdam in 2014 de Green Deal Scheepsafvalketen. De partijen zetten zich samen in om de hoeveelheid afval aan boord te beperken door afvalpreventie bij de bevoorrading van schepen. Doel is beter gescheiden opslag, inzameling en recycling van plastic afval. Hiermee wordt invulling gegeven aan het Kunststofketen Akkoord. Zo werken de verschillende partijen samen aan de terugdringing van de groeiende hoeveelheid plastic in zeeën en oceanen, de plastic soep. Havenbedrijf Rotterdam bracht hierover in 2014 de film Too Good To Waste uit. Stimuleren en belonen lage emissies Havenbedrijf Rotterdam wil duurzaamheid in de scheepvaart stimuleren. In 2014 bezochten 29.027 zeeschepen de Rotterdamse haven. In die periode beloonden wij 1.363 scheepsbezoeken met korting op het havengeld. Schone zeeschepen kregen de ESIincentive (Environmental Ship Index). Op de website van de ESI staat de wijze waarop de ESI-incentive wordt bepaald. Waar het gaat om de uitstoot van stikstofoxiden (NOx) is bij de scheepvaart nog een aanzienlijke reductie te behalen. Dit is mogelijk met een katalysator of met LNG-motoren. De Noordzeelanden zijn in overleg over de vraag wanneer zeeschepen zouden moeten worden verplicht om de NOx-emissies verder te reduceren. Dit zou dan moeten gebeuren in de vorm van een aanwijzing van de Noordzee als NOx Emission Control Area (NECA). Havenbedrijf Rotterdam is voorstander van een dergelijke aanwijzing, bij voorkeur gecombineerd met de Oostzee. Per 1 januari 2015 belonen wij schepen met een extra lage NOx-uitstoot met een extra (ESI-)korting op het havengeld.


62/169 62 / 169

27-2-2015


LNG Havenbedrijf Rotterdam investeert al enkele jaren in LNG-infrastructuur (liquified natural gas) om een sterke Rotterdamse LNG-hub te ontwikkelen. Sinds 2013 kan de binnenvaart in de Rotterdamse haven LNG-bunkeren. In 2014 vonden in de Seinehaven 43 LNG bunkeringen plaats aan binnenvaartschepen. De afgelopen twee jaar werkte Havenbedrijf Rotterdam intensief samen met andere havens om te komen tot een set van regels om het veilig bunkeren van zeeschepen ook mogelijk te maken. Sinds 1 juli 2014 zijn deze regels opgenomen in de Havenbeheersverordening van Rotterdam. Hierdoor zijn nu ook zeeschepen in staat om veilig LNG te bunkeren. In 2014 werd het eerste binnenvaartschip opgeleverd dat is omgebouwd om op LNG te varen. Het schip werd opgeleverd aan de Danser Group. Danser is hiermee een voorloper in de stijgende vraag naar schoner transport in Europa. De ombouw werd gerealiseerd met een subsidie van de Europese Unie. De EU ondersteunt het LNG-Masterplan RijnMain-Donau. Dit plan wil LNG promoten als scheepsbrandstof en lading voor de binnenvaartsector. Het LNG Masterplan wordt ondersteund door een subsidie van € 40 miljoen van de Europese Commissie via het TEN-T Programma. 33 bedrijven en organisaties in twaalf Europese lidstaten voeren het plan uit. De supervisie en coördinatie zijn in handen van Pro Danube Management en Havenbedrijf Rotterdam. In 2014 ondertekenden de havenbedrijven van Antwerpen, Mannheim, Straatsburg, Zwitserland en Rotterdam een samenwerkingsverband voor de introductie van LNG. Het gaat om samenwerking op het gebied van onderzoek, promotie, kennisoverdracht, regelgeving en bunkerinfrastructuur. De afspraken liggen in het verlengde van het LNG Masterplan van de Rijn-Main-Donaucorridor waarbij alle deelnemers betrokken zijn. Havenbedrijf Rotterdam werkt nauw samen met het bedrijfsleven, autoriteiten en andere havens om het gebruik van LNG als brandstof te bevorderen. Wij nemen daarom deel aan talrijke samenwerkingsverbanden, zoals het nationale LNG Platform, ESSF, SGMF en de IAPH. Van dit laatste samenwerkingsverband van zeehavens zijn de resultaten te vinden via de volgende link: www.lngbunkering.org.

Dick Meurs, managing director Gate terminal: "Voor ons is het van belang dat het Havenbedrijf doorgaat om het nautisch beleid rondom LNG verder te implementeren en te verruimen in veilige omstandigheden. Het moet zo standaard mogelijk zijn voor LNGschepen om de haven binnen te komen" Snelheidsbeperking Binnenvaartschepen mogen sinds 1 oktober 2014 niet sneller dan dertien kilometer per uur varen door delen van de Nieuwe Maas en het Hartelkanaal in Rotterdam. De maatregel is ingesteld als compensatie voor toenemende emissies als gevolg van de aanleg van Maasvlakte 2. De maatregel vervalt op 1 januari 2025.



27-2-2015


3.7 Milieu, veiligheid en leefomgeving Ambitie Het Rotterdamse havenen industriegebied wil in 2030 het meest duurzame van de wereld zijn. De kwaliteit van de leefomgeving moet dan aantoonbaar verbeterd zijn. Dat moet onder andere gebeuren door verbetering van de lokale luchtkwaliteit, door daling van het achtergrondniveau (geluid) én door vermindering van de uitstoot in het havengebied zelf, met name van stikstof (NOx). Daarnaast moet de door omwonenden ervaren overlast op het gebied van geluid en stank zijn aangepakt. Om deze ambitie te realiseren, werken wij binnen een expertteam samen met DCMR Milieudienst Rijnmond, Deltalinqs, provincie Zuid-Holland en Rijkswaterstaat aan diverse projecten om de kwaliteit van leefomgeving te verbeteren.


64/169 64 / 169

27-2-2015


Milieu en leefomgeving Wij werken aan diverse projecten ter verbetering van de kwaliteit van leefomgeving. In 2014 lag onze focus vooral op geluid en emissies. Havenbedrijf Rotterdam bracht in 2014 de duurzame kaart uit. De kaart is te vinden op www.portofrotterdam.com/nl/Brochures/De-Duurzame-Kaart.pdf. Op de duurzame havenkaart staan vijftien groene initiatieven waar wij samen met partners aan werken. Zie voor energie-efficiëntie de paragraaf Europe's Industrial Cluster. In de paragraaf Bereikbaarheid staat informatie over het Verkeersbesluit Maasvlakte 1 en 2. Duurzaamheidsfonds Na de marktconsultatie over de haventarieven 2013 heeft Havenbedrijf Rotterdam voor de jaren 2013 en 2014 een bedrag van maximaal € 5 miljoen beschikbaar gesteld voor duurzame initiatieven in de Rotterdamse haven. Met deze stimuleringsregeling ondersteunen wij initiatieven die de duurzame transitie in het Rotterdamse havenen industriecomplex versnellen. Een voorbeeld van zo’n initiatief is het Rail Incubator project. Havenbedrijf Rotterdam gaat investeren in de railshuttle tussen Rotterdam en München/Neurenberg. Deze dienst is twee jaar geleden opgezet door European Gateway Services (onderdeel van ECT) en TX Logistics, een van de grootste railoperators in Europa. De verbinding is van groot belang voor de Rotterdamse haven, vanwege het groeipotentieel in de Beierse markt. Zie voor meer informatie over het Rail Incubator project de paragraaf Bereikbaarheid. Een ander voorbeeld van een initiatief is de dienst Greenpoint Marine Services. Met deze dienst kan overslag voor tankschepen duurzamer en veiliger worden uitgevoerd. Andere initiatieven die in aanmerking kwamen voor de stimuleringsregeling zijn Biomassa Logistiek en Transport (BIOLAT), Duurzame ontsluiting Rotterdam achterland (DORA), Intermodale wissellaadbakken en Direct Intermodaal distributieplatform. Meer informatie hierover vindt u op onze website.

Allard Castelein, CEO: "Ons streven is de haven te ontwikkelen, te laten groeien, en tegelijk de kwaliteit van leefomgeving te verbeteren" E-nose Sinds 2014 varen twee vaartuigen van Havenbedrijf Rotterdam met e-noses op het dak. De e-noses zijn onderdeel van We-nose, een netwerk van meer dan 100 elektronische neuzen in het havengebied. Door het netwerk kunnen bedrijven geuroverlast voorkomen en sneller ingrijpen bij incidenten. Ook kunnen bewoners beter worden geïnformeerd door DCMR bij verwachte overlast. De ambitie is om binnen enkele jaren een regiodekkend netwerk te realiseren.

Locaties ultimo 2014.



27-2-2015


Programmatische Aanpak Stikstof De Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) is een landelijk programma waarmee het Ministerie van Economische Zaken de oplossing probeert te vinden voor zowel het in stand houden van beschermde natuur als het faciliteren van economische groei. De PAS is van toepassing op alle sectoren die stikstofdepositie veroorzaken, de Rotterdamse haven valt hieronder. In 2014 keurden de Tweede en Eerste Kamer het wetsvoorstel voor PAS voorwaardelijk goed. Havenbedrijf Rotterdam steunt een programmatische aanpak van de stikstofproblematiek. Gelijktijdig hebben wij zorgen en vragen benoemd over de inhoudelijke vormgeving van de PAS. Wij zijn daarom betrokken bij de PAS-ontwikkelingen. Aanvullend laten wij zien dat wij ook onze verantwoordelijkheid nemen. In 2014 ondertekenden zes natuur- en milieuorganisaties, Deltalinqs en Havenbedrijf Rotterdam een overeenkomst om de deposities van stikstofverbindingen in de Rijnmondregio en omgeving terug te dringen. Daarmee worden natuurgebieden minder belast en kan de haven zich blijven ontwikkelen. De ondertekenaars voeren onderzoek uit om meer zicht te krijgen op de effectiviteit van mogelijke maatregelen om de stikstofdeposities te beperken. Varend ontgassen Op 16 december 2014 hebben de Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland ingestemd met een wijziging van de Provinciale Milieu Verordening. Hiermee wordt een verbod van kracht op het varend ontgassen van binnenvaartschepen voor benzeen in 2015 en meer dan 10% benzeenhoudende stoffen op 1 januari 2016. In de provincie Noord-Brabant geldt een vergelijkbaar verbod. Met het bedrijfsleven wordt samengewerkt om de vervoersketen zo goed mogelijk op dit ontgassingsverbod voor te bereiden. Om dit te bereiken hebben Deltalinqs en Havenbedrijf Rotterdam voorgesteld om samen met de ketenpartijen te komen tot een afsprakenkader. In 2014 is gevraagd om het regionale initiatief aan te laten sluiten bij het nationaal initiatief Green Deal ontgassen. De gesprekken hierover worden gecontinueerd in 2015. Een internationale adviesgroep met aanbevelingen om te komen tot een internationaal gefaseerd verbod werd ook in 2014 voorgezeten door Havenbedrijf Rotterdam. De oplossingen voor het verbod liggen onder andere in het afgeven van de dampen aan een installatie. Het duurzaamheidsfonds heeft financiën beschikbaar gesteld voor een mobiele installatie die waarschijnlijk in 2015 operationeel is.


66/169 66 / 169

27-2-2015


Walstroom binnenvaart Sinds 2010 geldt in de Rotterdamse haven een generatorverbod voor binnenvaartschepen bij openbare ligplaatsen. Binnenvaartschepen kunnen stroom afnemen van elektriciteitskasten op de wal in plaats van hun eigen generator. Met het beschikbaar stellen van walstroom willen wij een positieve bijdrage leveren aan de verbetering van de lokale luchtkwaliteit. Het gebruik van walstroom vermindert de uitstoot van onder andere fijnstof en stikstofoxiden, en beperkt geluidshinder voor de omgeving. De grafiek hieronder laat zien dat het walstroomverbruik nog steeds toeneemt. Exacte walstroomlocaties zijn te vinden op www.walstroom.nl.

Walstroomverbruik binnenvaart in MWh

1.500 1.000 500 0

2010

2011

2012

2013

2014

Walstroomverbruik

Biodiversiteit Binnen Project Mainportontwikkeling (PMR) werken het Ministerie van Infrastructuur en Milieu, Provincie Zuid-Holland, Stadsregio Rotterdam, gemeente Rotterdam en Havenbedrijf Rotterdam aan een dubbele doelstelling: het versterken van zowel economie als leefbaarheid. Onderdeel van PMR is Bestaand Rotterdams Gebied (BRG). BRG bestaat uit een serie projecten om het bestaande havengebied beter te benutten en de kwaliteit van de leefomgeving te verbeteren. Doel is om bij te dragen aan de verbetering van milieukwaliteit, natuur- en recreatiegebied en de ruimtelijke kwaliteit van de regio Rotterdam. We willen weten wat de gevolgen zijn van onze activiteiten voor de flora en fauna zodat we tijdig maatregelen kunnen nemen. Daarom volgen we de natuur in het havengebied. In 2014 stelde Havenbedrijf Rotterdam deze informatie digitaal beschikbaar voor publiek via www.portofrotterdam.com/natuurwijzer. Op de kaart is te zien welke dier- en plantensoorten waar voorkomen in het havengebied. Voorbeelden zijn de gewone zeehond, de watervleermuis en de groenknolorchis. Landtong Rozenburg In 2014 werd de herinrichting van de landtong Rozenburg voltooid met het in gebruik nemen van het Calandpark. Op het negen kilometer lange schiereiland tussen het Calandkanaal en de Nieuwe Waterweg kunnen bezoekers genieten van natuur en uitzicht op de haven. De herinrichting van de Landtong Rozenburg is onderdeel van het project Bestaand Rotterdams Gebied.



27-2-2015


Intentieovereenkomst 'Industrie & Leefomgeving Westvoorne' Gemeente Westvoorne en Havenbedrijf Rotterdam sloten een intentieovereenkomst ‘Industrie & Leefomgeving Westvoorne’ in 2014. Deze overeenkomst is met name gericht op het gezamenlijk ontwikkelen van een visie en uitvoeringsprogramma voor de verdere recreatieve ontwikkeling van het Oostvoornse meer en omgeving. Groene Poort Rijkswaterstaat, gemeente Rotterdam, het Wereld Natuur Fonds en Havenbedrijf Rotterdam werken samen aan de realisatie van een Groene Poort. Door van schoon restmateriaal - bijvoorbeeld resten van oude kademuren – zogenaamde ‘langsdammen’ aan te leggen, wordt de oever verondiept en beschermd tegen scheepsgolven en krijgt deze de kans zich te ontwikkelen tot een groene entreestrook van de haven naar de stad: de Groene Poort. In 2014 is gestart met de aanleg van de eerste langsdam met oeverbeschermingsmateriaal dat vrijkwam bij de aanleg van kademuren en met betonvoeten van oude parkeermeters uit de stad.

Johan van de Gronden, directeur WNF: "Wij zijn een samenwerking aangegaan met het Havenbedrijf om een gezonde delta met een dynamisch ecosysteem en een bloeiende haven te ontwikkelen" Omgevingswet Het wetsvoorstel 'Omgevingswet' werd in 2014 naar de Tweede Kamer gestuurd. Met de Omgevingswet wil het kabinet de regels voor ruimtelijke projecten vereenvoudigen en bundelen. De Omgevingswet moet zowel een samenvoeging als een verbetering van veel bestaande wetten opleveren. Havenbedrijf Rotterdam werkte actief mee aan de totstandkoming van de Omgevingswet.


68/169 68 / 169

27-2-2015


Veiligheid De veiligheid van de omgeving en van de werknemers in het havenen industriegebied is essentieel. Om de omgeving te beschermen en het industriegebied optimaal te kunnen benutten, zijn er in 2014 veiligheidscontouren voor het havengebied vastgesteld door de provincie Zuid-Holland en de gemeente Rotterdam. In 2014 werden de veiligheidscontouren 'Botlek-Vondelingenplaat', 'Europoort en Landtong' en 'Maasvlakte 1 en Maasvlakte 2' vastgesteld. Deze veiligheidscontouren stellen grenzen aan de risico's voor de omgeving. Wij werkten actief mee aan de totstandkoming van de veiligheidscontouren. Odfjell Terminals Rotterdam Havenbedrijf Rotterdam geeft opvolging aan het rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid over de onveilige situatie bij Odfjell Terminals Rotterdam. In dit rapport stonden verschillende aanbevelingen, onder andere aan Havenbedrijf Rotterdam. De aanbeveling mondt uit in een aantal actiepunten. Zo gaan wij kijken wanneer en hoe wij een milieu- en veiligheidsbenchmark uitvoeren bij de vestiging van nieuwe klanten. Ook worden de verantwoordelijkheden van alle partijen helder vastgelegd. Havenbeveiligingswet De Havenbeveiligingswet is van toepassing op voor terrorisme risicovolle objecten in het havengebied. Dit zijn zowel havenfaciliteiten als niet-havenfaciliteiten. In de rol van Port Security Officer ziet de Havenmeester toe op de naleving van deze wet. Om te voldoen aan Europese wetgeving geeft hij goedkeuring aan het beveiligingsplan van havenfaciliteiten en risicovolle objecten. Ook organiseert hij het toezicht en treedt indien nodig handhavend op. Het toezicht geeft inzicht in de kwaliteit van de beveiliging. De kwaliteit van de beveiliging krijgt een score op een schaal van 1 tot 10. Het beveiligingsniveau is volgens de normen van de Havenmeester voldoende als de gemiddelde beoordeling een 6 scoort. De Havenmeester streeft naar een score van minimaal 7,1. Daar waar de beveiliging in het verleden als onvoldoende werd beoordeeld, inspecteerde de Havenmeester in 2014 frequenter. De bedrijven scoorden in 2014 gemiddeld een 7,0. Camerabewaking In samenwerking met Deltalinqs, Douane, de Politie Eenheid Rotterdam en gemeente Rotterdam willen wij een geïntegreerd cameranetwerk in de Rotterdamse haven ontwikkelen. In 2014 startte een proef met twaalf camera's op de Sluisjesdijkpier bij de Waalhaven. Er is voor dit gebied gekozen vanwege de specifieke gebiedskenmerken en de aanstaande herinrichting van de pier. Er vond eind 2014 een evaluatie plaats van de resultaten van de proef. De resultaten zijn naar verwachting begin 2015 beschikbaar.



27-2-2015


3.8 Stad en Regio Ambitie De Rotterdamse haven wil dat zowel de stad Rotterdam als de regio Rijnmond zich in 2030 kenmerken door de hoge kwaliteit van en de grote variatie aan woonmilieus. Het stedelijk vestigingsklimaat is in 2030 mondiaal concurrerend en voldoet aan de verwachtingen van het bedrijfsleven. Rotterdam is in 2030 het mondiaal toonaangevende kennis- en handelscentrum dat aansluit bij de Global Hub en Europe’s Industrial Cluster. Om deze ambitie te bereiken zetten wij in op ontwikkeling van het stedelijk gebied. Dit doen wij door samenwerking met diverse partners. Ook sponsoren wij initiatieven waarvan wij vinden dat ze een grote waarde hebben voor de stad en regio. Tot slot laat Havenbedrijf Rotterdam geïnteresseerden kennismaken met de haven. Hier draagt de nieuwe gezamenlijke slogan van de gemeente Rotterdam, Erasmus Universiteit en Havenbedrijf Rotterdam, "Rotterdam. Make it happen", aan bij.

Relatie met stad en regio WereldHavenStad Gemeente Rotterdam en Havenbedrijf Rotterdam ontwikkelden samen WereldHavenStad. Dit programma moet de binnenstad van Rotterdam de uitstraling van een havenstad geven. Samen met gemeente Rotterdam, Maritiem Museum en het Havenmuseum werken wij aan het Leuvehavengebied. Doel is het gebied te veranderen in een plek waar verleden, heden en toekomst van de haven duidelijk zichtbaar zijn. Sponsoring Met sponsoring willen wij ons bedrijf, de haven en de relatie tussen stad en haven onder de aandacht brengen. Ons Ondernemingsplan, de Havenvisie 2030 en ons MVO-beleid geven richting aan de keuze van activiteiten die in aanmerking komen voor sponsoring. Wij maken onderscheid tussen drie vormen: sponsoring, subsidies en donaties. Met sponsoring beogen wij associatie met de sponsorpartner en vragen wij om een tegenprestatie. In het kader van sponsoring ondersteunen wij onder andere het North Sea Jazz Festival, Feyenoord, de World Ports Classic, het Rotterdams Philharmonisch Orkest en het Gergiev Festival.


70/169 70 / 169

27-2-2015


Met subsidies investeren wij in een randvoorwaarde voor een goed functionerende haven. Onze subsidies richten zich op arbeidsmarkt en onderwijs, het ondernemingsklimaat, maatschappelijk draagvlak, milieu, veiligheid en leefomgeving en het verbinden van de stad/regio aan de haven. Voorbeelden van subsidies zijn bijdragen aan de Stichting Wereldhavenfestival, de Rotterdam Port Promotion Council en de ondersteuning van de Havenvereniging Rotterdam. Samen met Deltalinqs ondersteunen wij via de stichting DeltaPORT Donatiefonds activiteiten in de directe omgeving van het Rotterdamse havenen industriegebied. In het kader van onderwijs ondersteunen wij het Educatief Informatie Centrum (EIC) en samen met Deltalinqs en de Erasmus Universiteit Rotterdam is SmartPort opgericht. SmartPort moet bouwen aan een netwerk tussen wetenschap en bedrijfsleven dat een antwoord vindt op actuele en toekomstige vraagstukken. Donaties zijn giften in de vorm van geld, goederen of diensten aan ‘goede doelen’. Hiermee toont Havenbedrijf Rotterdam zijn maatschappelijke betrokkenheid ook bij onderwerpen die niet direct aan de haven gerelateerd zijn. Onze donaties richten zich op maatschappelijke projecten in het Rijnmondgebied en noodhulp bij (inter)nationale natuurrampen. In 2014 steunden wij diverse organisaties met een bedrag van ruim € 3 miljoen. Meer informatie over sponsoren donatieprojecten is te vinden op onze website. Wereldhavendagen In september vond de 37e editie van de Wereldhavendagen plaats, met als thema 'Kleurrijke haven'. Zo'n 450.000 mensen bezochten het evenement.

Allard Castelein, CEO: "De Wereldhavendagen waren een geweldig visitekaartje van een kleurrijke haven!"

FutureLand vijf jaar In 2014 bestond FutureLand vijf jaar. In dat jaar heeft FutureLand een kleine 110.000 bezoekers langs zien komen. Futureland is het informatiecentrum over Maasvlakte 2. Hier beleven (jonge) bezoekers de haven van de toekomst. FutureLand biedt onder andere informatie over baggeren op zee, het opspuiten van nieuw haventerrein en het lossen en laden aan de hypermoderne zeekades van de grootste haven van Europa.



27-2-2015


Havenkrant In 2014 verspreidden wij elk kwartaal de Havenkrant onder inwoners in de regio Rotterdam-Rijnmond. De Havenkrant geeft informatie over de haven en stemt de inhoud af op actualiteiten en wensen uit de omgeving. De Havenkrant heeft een oplage van 500.000 exemplaren.

Stadshavens De gebieden Merwehaven/Vierhavens, Rijn-/Maashaven, Waal-/Eemhaven en RDM/Heijplaat vormen samen de Rotterdamse Stadshavens. De Stadshavens (1.600 hectare) vormen een overgangsgebied tussen stad en haven en hebben stedelijke en havenfuncties. Met de Stadshavens willen wij het vestigingsklimaat in stad en regio verbeteren en de economische structuur van stad en haven versterken. Ook willen wij aantrekkelijke en hoogwaardige internationale duurzame woon- en werkmilieus scheppen.

In de paragrafen Ruimte en Innovatie lichten wij diverse projecten op het gebied van Stadshavens toe.


72/169 72 / 169

27-2-2015


3.9 Werk Ambitie Voor verdere verbetering van het vestigingsklimaat in het havenen industriecomplex werken wij aan versterking van de sociale infrastructuur. Vooral omdat een goed functionerende arbeidsmarkt essentieel is voor onze klanten. Samen met werkgevers, werknemers, overheid en onderwijsinstellingen werken wij aan het interesseren van jongeren in de haven, het vergroten van in- en uitstroom van technische en logistieke leerlingen en aan het verbeteren van de strategische personeelsplanning. In de haven van 2030 kunnen bedrijven op alle niveaus aan goed gekwalificeerd personeel komen. Werken in de haven is populair en onderwijs en havenbedrijfsleven sluiten goed op elkaar aan.

Arbeidsmarkt en onderwijs Sociale Infrastructuur Havenbedrijf Rotterdam focust meer dan ooit op het vormgeven van een gezonde sociale infrastructuur in de haven. Er zijn immers belangrijke sociale vraagstukken voor onze klanten zoals boventalligheid, opvang pieken en dalen en duurzame inzetbaarheid. Tegelijkertijd is er in deze regio een toename van de werkloosheid en zijn er te weinig juist gekwalificeerde leerlingen die van het mbo afkomen. Doel is dat we constructief samenwerken aan een stabiele en efficiënte arbeidsmarkt. Dat betekent een optimale aansluiting van de vraag vanuit het havenbedrijfsleven op het aanbod van schoolverlaters en zij-instromers. Uit arbeidsmarktonderzoek blijkt dat er circa 2.100 vacatures waren in 2014, waarvan het grootste deel in de maintenance en techniek op minimaal mbo-niveau 3 en 4. Havenbedrijf Rotterdam wendt zijn invloed, middelen en kennis aan om deze effectieve en flexibele havenarbeidsmarkt te realiseren. De contouren voor het opstarten van een regionale SER (Sociaal-Economische Raad) zijn opgesteld. Een regionale SER is van belang om ten aanzien van langetermijnontwikkelingen op de havenarbeidsmarkt met sociale partners op het hoogste niveau richting te geven aan de uitvoering van maatregelen. Deze raad moet bestaan uit een vertegenwoordiging van werkgevers, werknemers, wetenschap, Deltalinqs, gemeente Rotterdam en Havenbedrijf Rotterdam. Concrete aanleiding voor een regionale SER waren onder andere de voortdurende zorgen van vakbonden over het dreigende werkloosheidsprobleem onder havenwerkers in de sector havenlogistiek. Daar verdwijnen naar verwachting banen door overcapaciteit met de komst van twee geautomatiseerde terminals op Maasvlakte 2. Havenbedrijf Rotterdam heeft de werkgevers bij elkaar gebracht om over oplossingen te praten, zoals via een arbeidsmobiliteitscentrum dat in geval van krimpopgaven werknemers van werk naar werk begeleidt, inter- en intrasectoraal. http://jaarverslag2014por.p.nvsotap.nl/cms/print.php 73 / 169


27-2-2015


Het door sociale partners ondertekende Regionaal Sectorplan Mainport Rotterdam, dat maatregelen voorstelt ter bevordering van werkgelegenheid in de maintenance en procesindustrie, werd ingediend bij de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. De carrièrestartgaranties (begeleiding, stage, boekengeld van mbo-leerlingen proces- en maintenancecollege), bootcamp Maintenance (omscholing werkzoekenden) en de trainingsplant op de RDM Campus zijn grotendeels gehonoreerd. Op de RDM Campus zijn de ROC’s Zadkine en Albeda in 2014 gefuseerd tot één vakopleiding voor technische functies in de havenindustrie.

Werkgelegenheid havengebied Onderstaande grafiek laat zien dat de werkgelegenheid in de haven van 2010 tot 2013 redelijk stabiel was, met zelfs een lichte toename in 2013. Het aantal arbeidsplaatsen nam toe van 166.752 in 2010 naar 179.846 in 2013. Er wordt onderscheid gemaakt tussen directe werkgelegenheid (kadegebonden) en indirecte werkgelegenheid (alle toeleveranciers).

Werkgelegenheid haven (aantal arbeidsplaatsen)

200.000

100.000

0

2010

2011 Direct

2012

2013

Indirect

* Bron: Havenmonitor 2013


74/169 74 / 169

27-2-2015


3.10 Innovatie Ambitie Onze ambitie is dat de haven van Rotterdam in 2030 internationaal koploper is op het gebied van ontwikkeling en toepassing van innovaties. Deze innovaties moeten bijdragen aan duurzame en efficiënte (productie)ketens en aan de veiligheid en bereikbaarheid van het havencomplex. Met onderzoek en innovatie willen wij vernieuwing in gang zetten en leiderschap tonen. Hiervoor werken wij samen met universiteiten, bedrijven en andere partners. Wij richten ons op het centraliseren van de organisatie rondom innovatie en willen het bedrijfsleven bij innovatie betrekken. Het schema hieronder toont hoe Havenbedrijf Rotterdam zich inzet voor innovatie.

Paul Smits, CFO: "Er is maar één manier om ook in de toekomst de beste haven te blijven, en dat is vernieuwen. Maar er is geen recept; het is zoeken, durven, risico's nemen, veranderen"

SmartPort Kennisuitwisseling Havenbedrijf Rotterdam werkt samen met de Technische Universiteit (TU) Delft en de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR). Beide samenwerkingen zijn gericht op kennisontwikkeling, wetenschappelijk onderzoek naar en onderwijs in de haven. Met de EUR werken wij samen in Erasmus SmartPort Rotterdam. Dit is een bundeling van maritiem, havengerelateerd onderzoek en onderwijs. Ook met het hoger beroepsonderwijs (hbo) lopen projecten, zoals hbo in de haven. Een van onze medewerkers is lector Port Development bij het Kenniscentrum Mainport Innovation.



27-2-2015


Kennisniveau verhogen Havenbedrijf Rotterdam heeft de samenwerkingsverbanden met universiteiten (SmartPort, Port Research Centre en Next Generation Infrastructures) geëvalueerd. Een belangrijke conclusie is dat de organisatie te versnipperd is en dat het bedrijfsleven meer betrokken wil zijn bij het ontwerpen van de onderzoeksvragen. Daarom werken wij aan een nieuwe samenwerkingsovereenkomst met TU Delft, Erasmus Universiteit Rotterdam, gemeente Rotterdam en Deltalinqs.

Change the Game In 2014 startten wij het innovatieprogramma 'Change the Game'. Dit is een van de speerpunten van onze interne transitie. Wij zetten een intern trainingsprogramma op dat gericht is op het ontwikkelen van innovatieve vaardigheden van medewerkers. Als onderdeel van dit programma werken een aantal medewerkers, de zogenaamde 'Game Changers', aan vijf innovatieve projecten. Deze worden Beaconprojecten genoemd en worden samen met klanten en partners in de haven uitgevoerd. Yes!Delft Sinds 2014 werken wij samen met Yes!Delft aan de realisatie van een Port Innovation Lab. In het Port Innovation Lab zullen innovatieve ideeën worden aangetrokken die de haven slimmer, schoner en beter maken. Bedoeling is om de ideeën tot succesvolle startups te vormen. World Port Hackathon Tijdens de Wereldhavendagen realiseerden wij de 2e World Port Hackathon. 100 experts en studenten ontwikkelden concepten en prototypes vanuit een grote hoeveelheid open data over de Rotterdamse haven. Google Glass Ter ondersteuning van de divisie Havenmeester ontwikkelden wij in 2014 apps voor Google Glass. Dit deden wij samen met Hogeschool Rotterdam. Innovation dock Het middelpunt van RDM Campus is de voormalige machinehal Innovation Dock, een monumentale industriële hal met een oppervlakte van circa 23.000 m² en een hoogte van minimaal 12 en maximaal 20 meter. Waar vroeger machines voor schepen als het ss Rotterdam werden gebouwd, zijn nu onderwijs en bedrijven gevestigd. Het Innovation Dock bestaat uit twee delen die toch één geheel vormen: een leer/werkdeel, waar Albeda College en Hogeschool Rotterdam hun lokalen en werkruimtes hebben, en een bedrijvendeel. In het bedrijvendeel is 11.500 m² beschikbaar voor kleinschalige en innovatieve bedrijven. Innovatiefonds Door middel van een innovatiefonds willen wij een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van innovatieve bedrijvigheid in de haven. Het fonds moet investeringen voor innovaties gaan versnellen. In 2014 hadden wij nog niet voldoende investeerders om een fonds op te richten.


76/169 76 / 169

27-2-2015


4 Bedrijfsvoering



27-2-2015


4.1 Onze medewerkers Transitie Allard Castelein startte in januari 2014 als CEO van Havenbedrijf Rotterdam. Onder zijn leiding startten wij een intern transitieprogramma. Het transitieprogramma is gericht op het versterken van onze klantgerichtheid, professionaliteit, toegevoegde waarde, resultaten en samenwerking. De klant staat hierbij centraal. Belangrijke onderdelen in het proces zijn cultuur, leiderschap en vereenvoudiging van processen. De beweging wordt ingezet met als vertrekpunt de vele verworvenheden vanuit het verleden. En daarmee ook de bestaande kwaliteit van de organisatie, de huidige bezetting en bijbehorende demografie.

Kernwaarden De kernwaarden zijn de belangrijkste waarden binnen onze organisatie. Ze moeten onze medewerkers helpen bij hun werk, de onderlinge samenwerking bevorderen en aangeven hoe wij door de buitenwereld gezien willen worden. Onze vier kernwaarden zijn: Passie: passie voor de haven en ons vak. Samen: interne en externe samenwerking om gezamenlijke ambities te realiseren. Steeds verbeteren: willen leren, evalueren, ontwikkelen en grenzen verleggen. Vertrouwd: vertrouwd voor onze omgeving, een zorgvuldige en betrouwbare partner, voortbouwend op onze solide basis. Havenbedrijf Rotterdam heeft invloed op mensen, bedrijven en leefomgevingen in en om de Rotterdamse haven en in toenemende mate ook in het buitenland. Wij voelen ons verantwoordelijk voor de wijze waarop wij ons werk verrichten en wat dit meebrengt voor de mensen die afhankelijk zijn van onze inzet. Vanuit deze verantwoordelijkheid staan de principes van United Nations Global Compact (UNGC) over mensenrechten, arbeidsomstandigheden, milieu en anti-corruptie in onze bedrijfscode.


78/169 78 / 169

27-2-2015


Duurzame inzetbaarheid Bij Havenbedrijf Rotterdam werken ruim 1.100 medewerkers. Om te zorgen dat iedereen in staat is om gezond en met voldoening vorm en inhoud te geven aan zijn werkzame leven, ontwikkelt Havenbedrijf Rotterdam een duurzaam inzetbaarheidsbeleid. Havenbedrijf Rotterdam heeft met de vakbonden afgesproken om in nauwe samenwerking met de ondernemingsraad concrete invulling te geven aan duurzame inzetbaarheid. Naast allerlei lopende acties streven wij via de drie pijlers 'Fit for the Job', 'Fit for the Career' en 'Health and Vitality' naar een vitale en flexibele organisatie met energieke en veerkrachtige medewerkers die duurzaam inzetbaar zijn: Fit for the Job Deze pijler richt zich op de verbetering van de inzetbaarheid van medewerkers voor hun functie. Wij besteden aandacht aan optimale en leeftijdneutrale aansluiting tussen functies en medewerkers. Ook werken wij aan de optimalisatie van strategische personeelsplanning en inroostering voor de juiste capaciteit en bezetting. Met onze website, Twitter en LinkedIn werken wij aan het bijeenbrengen van vraag en aanbod. In 2014 startten 60 nieuwe medewerkers bij Havenbedrijf Rotterdam. In 2014 startten bovendien 71 stagiairs. Deze zijn afkomstig uit het mbo, hbo en wo. Fit for the Career Deze pijler is gericht op het verbeteren van loopbaanplanning en -ontwikkeling. De focus ligt op de kwaliteit van de dialoog, ontwikkeling van talent en het versterken van loopbaanontwikkeling. In dit kader startten we in 2014 met een nieuw beoordelings- en opvolgingsbeleid. Het beleid is gericht op de stimulering en facilitering van de dialoog tussen medewerker en leidinggevende. Centraal in de dialoog staan de prestaties, de ambities en de ontwikkeling van de medewerker. Health and Vitality Deze pijler legt de nadruk op het bevorderen van de fysieke en mentale gezondheid. Dit willen wij onder andere faciliteren door het oprichten van een vitaliteitscentrum, het uitbreiden van de bestaande sportieve groepsactiviteiten en een verhoging van de optimalisatie van medische check-ups. Begin 2014 startte de verbouwing van het World Port Center. Doel is verduurzaming van het gebouw en verbetering van het ITvoorzieningen, een betere klimaatbeheersing en geluidsmanagement. Het eerste deel van de verbouwing, de herinrichting en vernieuwing van het Haven Coördinatie Centrum, werd in 2014 afgerond. Voor het waarborgen van kwaliteit is een goed functionerend gezondheidsbeleid belangrijk. Binnen Havenbedrijf Rotterdam zijn een bedrijfsarts, bedrijfsfysiotherapeut, arbo-coördinator en een bedrijfsmaatschappelijk werker beschikbaar. Daarnaast kan het personeel gebruikmaken van verschillende regelingen, waaronder een stoppen met rokenen een fitnessregeling. In 2014 zijn vijf arbeidsongevallen gemeld, alle met kortdurend verzuim. Het ziekteverzuimpercentage lag in 2014 op 3,68%. Ons streven was een verzuim lager dan 4,80%.



27-2-2015


Naast deze acties hebben wij ons in 2014 ingezet voor de volgende onderwerpen: Leiderschapsprogramma De verandering van tijdperk vraagt om nieuwe en/of vernieuwende leiders. In 2014 is een start gemaakt met de opzet van een leiderschapsprogramma dat doorloopt tot in 2015. Medewerkers van de organisatie maken het verschil en moeten daarom op een goede manier gefaciliteerd worden. Leiderschap en cultuur vormen twee kanten van dezelfde medaille. Ook op het gebied van organisatie- en cultuurontwikkeling zijn diverse initiatieven ontwikkeld en ook (deels) uitgevoerd. Medewerkerstevredenheid In 2014 hielden wij een Medewerker Tevredenheidsonderzoek (MTO). De resultaten van het MTO geven een beeld van zes thema’s: tevredenheid, betrokkenheid, bevlogenheid, vitaliteit, efficiëntie en klantgerichtheid. De respons was met bijna 83% hoog. Uit het onderzoek is naar voren gekomen dat de scores op de thema’s tevredenheid (7,1), betrokkenheid (7,4), efficiëntie (5,3) en klantgerichtheid (6,8) significant zijn gedaald ten opzichte van de meting in 2012*. De score op vitaliteit (7,5) is gelijk gebleven en op het thema bevlogenheid (7,4) is er een hogere score dan in 2012. Havenbedrijf Rotterdam heeft de ambitie om tot de top van beste werkgevers te behoren voor de medewerkerstevredenheid. Het proces om dit te verbeteren is al in gang gezet door het ingezette transitieprogramma en leiderschapsprogramma. Verder bespreken wij de MTOresultaten nu in teams waarin verbeteracties per team worden bepaald. *In het jaarverslag 2012 rapporteerden wij een 7,7 voor algemene tevredenheid. Dit aspect is in 2014 niet op dezelfde wijze gemeten. Er is dus geen vergelijkbaar cijfer beschikbaar.

Cao In december 2014 sloten wij een onderhandelaarsakkoord af met de cao-partners voor een cao van één jaar voor 2015. In de cao staan onder andere afspraken over duurzame inzetbaarheid, differentiatie in beloning en de bevordering van werkgelegenheid. Differentiatie in beloning Het is zaak om als organisatie steeds snel en adequaat in te (kunnen) spelen op veranderingen om ons heen. In dit verband werken wij aan verdere versterking van onze organisatie en van onze bezetting. Zo willen wij als organisatie slagvaardiger worden, elkaar meer aanspreken op handelen en gedrag en werken aan de best mogelijke benutting van het potentieel van medewerkers. In deze situatie past geen regeling waarbij de beloningsontwikkeling een automatisme is. Op dit gebied is in 2014 een doorbraak gerealiseerd. In het overleg over een nieuwe cao zijn met vakorganisaties afspraken gemaakt over betere mogelijkheden om te kunnen differentiëren in belonen. Vanaf 2015 wordt een regeling ingevoerd die een betere koppeling tussen prestatie, beoordeling en beloning mogelijk maakt. Een en ander zal 1 januari 2016 voor het eerst zijn uitwerking krijgen in een algemene salarisronde.


80/169 80 / 169

27-2-2015


Diversiteit Havenbedrijf Rotterdam streeft naar een personeelsbestand dat een relevante afspiegeling vormt van de beroepsbevolking, en daarmee van alle maatschappelijke waarden en normen in Nederland. Het gaat uiteindelijk om een evenwichtige personeelssamenstelling, waarin iedereen talenten kan ontplooien ongeacht sekse, leeftijd, achtergrond, cultuur of geaardheid. Wij hebben verschillende diversiteitsdoelgroepen bepaald waarvoor gerichte acties, doelen en instrumenten zijn opgesteld in een Plan van Aanpak 2014-2015. Voorbeelden van de doelgroep zijn man/vrouwverdeling en afstand tot de arbeidsmarkt (langdurig werkloos, arbeidsbeperking en participatiewet). Havenbedrijf Rotterdam streeft naar minimaal 25% vrouwen in managementposities. In 2014 lag het gerealiseerde percentage op 19%. In 2013 was dit 22%. Daarnaast is er een norm ingesteld op basis van de Wet Bestuur en Toezicht. Deze norm ligt op 30% vrouwen in de Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen. Het percentage hiervoor ligt in 2014 op 12,5%, hierdoor is deze norm niet bereikt. Op bestuursniveau en in de Raad van Commissarissen zijn in 2014 geen posities vrijgekomen. Maatschappelijke betrokkenheid medewerkers Havenbedrijf Rotterdam waardeert medewerkers die zich actief opstellen in de samenleving. Om dit te onderstrepen stimuleren wij jaarlijks vijftien medewerkers die voor hun culturele, sportieve of sociaalmaatschappelijke vereniging of stichting actief zijn. Dit doen wij door een geldelijke bijdrage te leveren aan de vereniging of stichting. KPI resultaatgerichtheid Voor het jaarplan 2015 is besloten om de ondernemingsplandoelstelling resultaatgerichtheid met andere KPI’s te monitoren. De nieuwe KPI’s zijn: het percentage medewerkers dat een planningsgesprek heeft gevoerd; het percentage medewerkers dat een beoordelingsgesprek heeft gevoerd. Deze KPI’s worden met terugwerkende kracht ook voor het jaar 2014 gehanteerd. De gerealiseerde score voor planningsgesprekken is 81,6%, de score voor beoordelingsgesprekken is 90,4%. Optimalisatie van processen en bundeling van krachten Om meer focus op de klant te leggen, zijn projecten in gang gezet. Dit betekent dat wij meer tijd aan speerpunten als innovatie willen besteden. Wij vereenvoudigen administratieve processen. Ook werken wij aan versterking van samenwerking tussen Nederlandse havens, verdere ontwikkeling van onze spoorexpertise en aan een samenwerkingsagenda infrastructuur haven. In 2014 rondden wij reeds enkele interne organisatorische wijzigingen af, waaronder de integratie van de Projectorganisatie Maasvlakte 2 in de staande organisatie.

Organogram Het meest recente organogram van Havenbedrijf Rotterdam is te vinden op onze website.



27-2-2015


4.2 Duurzame bedrijfsvoering Inzet voor een duurzame organisatie Havenbedrijf Rotterdam kan op het gebied van duurzaamheid op drie niveaus invloed uitoefenen: op de eigen organisatie, op het havengebied en op de keten. Onze invloed op de keten en op het havengebied staat algemeen beschreven in de paragraaf Ketenverantwoordelijkheid en specifieker in de paragrafen Global Hub, Industrial Cluster, Investeringsklimaat, Ruimte, Bereikbaarheid, Milieu, veiligheid en leefomgeving, Stad en Regio, Werk en Innovatie. In het vervolg van deze paragraaf beschrijven wij onze inzet voor een duurzame bedrijfsvoering van onze eigen organisatie. Duurzame inkoop Bij het inkopen van goederen, werken en diensten willen wij een bijdrage leveren aan verbetering van luchtkwaliteit en klimaat. Wij hebben eind 2013 minimumeisen geformuleerd en vastgesteld voor betere verankering van duurzaamheid in ons inkoopproces. In 2014 zijn deze eisen geïmplementeerd. Hierbij stellen wij eisen voor het zoveel mogelijk hergebruiken van vrijkomende bouwmaterialen. Ook stellen wij duurzaamheidseisen aan bouwmaterialen. Onze algemene voorwaarden van inkoop stellen ons in staat om te toetsen of leveranciers hieraan en aan andere interne of externe eisen voldoen.


82/169 82 / 169

27-2-2015


CO2-footprint 2011-2014 Havenbedrijf Rotterdam zet in op een duurzame interne bedrijfsvoering. In het ondernemingsplan 2011-2015 hebben wij ons tot doel gesteld de CO2-uitstoot in de periode 2011-2015 met 10% te verkleinen. Dit komt neer op een jaarlijkse reductie van 2% gerekend vanaf 2011. In 2014 is een reductie gerealiseerd van 8%. Dit is in lijn met het gestelde doel. Verder hebben wij een CO2-neutrale bedrijfsvoering als doelstelling. Dit doen wij door de CO2-uitstoot te compenseren met aankoop van Gold Standardemissierechten. De footprint is gebaseerd op de ISO 14064-standaard. In 2014 maakten wij gebruik van dezelfde scope-indeling als in vorige jaren: Scope 1: directe emissies door het verbruik van brandstoffen. Hieronder valt het brandstofverbruik van operationele voertuigen, leaseauto's en vaartuigen. Ook gasverbruik in eigen of gehuurde gebouwen valt binnen deze scope. Scope 2 omvat de indirecte emissies gerelateerd aan energie en stadswarmte verbruik. Hieronder valt het energieverbruik van operaties en objecten in beheer bij Havenbedrijf Rotterdam, bijvoorbeeld bruggen, verlichting van gebouwen en publieke verlichting. Verder bestaat scope 2 uit elektriciteitsverbruik en stadsverwarming van gehuurde kantoren. Scope 3 omvat de CO2-uitstoot als gevolg van zakenvluchten en woon-werkverkeer van medewerkers. CO2-FOOTPRINT HAVENBEDRIJF ROTTERDAM (IN KTON) 2010 2011 Scope 1 6,8 6,4 Scope 2 0,7 0,4 Scope 3 2,4 2,4 TOTAAL 9,8 9,3

2012 6,1 0,7 2,4 9,2

2013 6,1 0,7 2,4 9,2

2014 6,0 0,7 2,4 9,1

CO2-footprint Havenbedrijf Rotterdam 12 10 8 6 4 2 0

(in kTon)

2010

2011

2012

2013

2014

2015

Scope 3: Overige indirecte emissies Scope 2: Energie indirecte emissies Scope 1: Directe emissies Doel



27-2-2015


4.3 Financiën Financiële resultaten in 2014 Havenbedrijf Rotterdam verkrijgt zijn opbrengsten uit huur-, erfpacht- en havengelden. Deze opbrengsten worden gebruikt om te investeren in het havenen industriecomplex, maar ook om te kunnen voldoen aan verplichtingen als rente, aflossingen en dividend. Wij bewaken de balans tussen de hoogte van erfpacht- en havengelden op de korte termijn en de benodigde investeringsruimte op de lange termijn. Deze investeringsruimte wordt niet alleen ingezet in grond en infrastructuur maar ook in innovatie, informatietechnologie om het logistieke proces in de haven te verbeteren en veiligheid. Samen moet dat ertoe leiden dat Havenbedrijf Rotterdam de beste haveninfrastructuur ter wereld houdt.

Nettowinst stabiliseert In 2014 groeide de omzet tot € 660 miljoen. Dat is € 20 miljoen meer dan in 2013. In 2014 verklaarde de groei in de overslag een klein deel van de gerealiseerde omzetgroei. Het tarief zeehavengeld is sinds 2008 stabiel. De forse incidentele kortingen die Havenbedrijf Rotterdam in het recente verleden heeft verstrekt, zijn in 2014 structureel gemaakt. De groei van de inkomsten wordt daarmee grotendeels verklaard door nieuwe terreinuitgiften en klantinfrastructuur. Nieuwe, extra gronduitgiften in het havengebied zijn gerealiseerd tegen hogere m2-prijzen. Ook betalen onze klanten voor infrastructuur die wij specifiek voor hen aanleggen.


84/169 84 / 169

27-2-2015


Havenbedrijf Rotterdam is al jaren in staat om de operationele kosten constant te houden. Ook in 2014 is een efficiencywinst gerealiseerd op de interne bedrijfsvoering. Dit betreft onder meer de kosten voor automatisering, marktonderzoeken en huisvesting. De havengerelateerde kosten zijn licht toegenomen door het bijkomende beheer van Maasvlakte 2 en Dordrecht. Havengerelateerde kosten bestaan voor circa 65% uit onderhoudskosten. De totale bruto personeelslasten zijn nagenoeg gelijk aan vorig jaar. Vanaf 1 januari 2014 is gestart met het toewijzen van een deel van de personeelskosten aan investeringsprojecten (€ 3 miljoen). De afschrijvingen en rentelasten nemen toe door de hoge investeringsvolumes in de afgelopen jaren. In 2014 lag de nettowinst (€ 215 miljoen) € 11 miljoen onder het niveau van 2013. Deze daling wordt veroorzaakt door de afkoop van een vastrentende lening. Buiten deze eenmalige transactie is de nettowinst in 2014 gestabiliseerd. Het resultaat vóór rente en afschrijvingen (EBITDA) is in 2014 met € 18 miljoen toegenomen tot € 427 miljoen. Maximaal herinvesteren Havenbedrijf Rotterdam heeft de ambitie om maximaal te herinvesteren in het havenen industriecomplex. Met een totale investering van € 189 miljoen geven wij hier in 2014 wederom invulling aan. Met het gereedkomen van Maasvlakte 2 is het totale investeringsniveau lager dan in voorgaande jaren. Van de totale investeringssom in 2014 is € 173 miljoen geïnvesteerd in het Bestaand Rotterdams Gebied. Dit niveau ligt boven het niveau dat Havenbedrijf Rotterdam pre-Maasvlakte 2 investeerde in het bestaande gebied. De verbreding van de Amazonehaven, een van de grootste investeringen in het Bestaand Rotterdams Gebied, is in april 2014 geheel gereedgekomen voor gebruik.

Kasstroom De operationele kasstroom plus de investeringskasstroom minus het dividend was in 2014 positief: € 61 miljoen. Dit is voor het eerst sinds 2008. De belangrijkste oorzaak is de afname van het investeringsvolume na de aanleg van Maasvlakte 2. In 2014 is er voor het eerst sinds een groot aantal jaren geen lening opgenomen; eind 2014 heeft een extra aflossing plaatsgevonden van € 45 miljoen. Hierdoor is de totale kasstroom over 2014 licht negatief. De ratio net debt/EBITDA is dit jaar verbeterd van 2,7 tot 2,4. Havenbedrijf Rotterdam voldoet ruim aan de normen afgesproken in de bankconvenanten. Conclusie Concluderend was 2014 een goed jaar met een gezonde zij het licht gedaalde winst, goede operationele kostenbeheersing, een licht negatieve kasstroom en een verwacht investeringsniveau. De resultaatontwikkeling ligt in lijn met de verwachtingen en zorgt voor de solide financiële basis die nodig is om de investeringsambities waar te maken en om onze verplichtingen na te kunnen komen. http://jaarverslag2014por.p.nvsotap.nl/cms/print.php 85 / 169


27-2-2015


4.4 Corporate Governance Corporate Governance Code wordt toegepast Havenbedrijf Rotterdam is een niet-beursgenoteerde naamloze vennootschap. Havenbedrijf Rotterdam voldoet aan de eisen die de wet stelt aan een ‘grote’ vennootschap. Sinds 21 juli 2008 is een verlicht structuurregime van toepassing op het bedrijf. Er is een Raad van Commissarissen ingesteld conform de vereisten voor een structuurregime. Het verlichte regime houdt onder andere in dat de Algemene Vergadering van Aandeelhouders bevoegdheden heeft bij het benoemen en ontslaan van bestuurders. Hoewel wij niet beursgenoteerd zijn, passen wij de principes en best practices uit de Corporate Governance Code toe. Hierbij hanteren wij het 'pas toe of leg uit'-principe. Wij actualiseren jaarlijks ons 'pas toe of leg uit'-verslag en publiceren dit op onze website. Onderdelen van de Code staan in diverse documenten zoals het reglement voor de Algemene Directie en het reglement voor de Raad van Commissarissen. Zie hiervoor www.portofrotterdam.com/corporategovernance. De Algemene Directie heeft de dagelijkse leiding over de onderneming. De onafhankelijke Raad van Commissarissen houdt toezicht op de Algemene Directie en de gang van zaken in de onderneming. De aandeelhouders gemeente Rotterdam (70,83%) en het Rijk (29,17%) oefenen invloed uit op de vennootschap door middel van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. De bevoegdheden van de Raad van Commissarissen en de Algemene Vergadering van Aandeelhouders zijn vastgelegd in de wet en de statuten. Structuur van het risicobeheersings- en controlsysteem Wij zijn terughoudend in het nemen van risico’s. Voor de identificatie, beheersing en rapportage van risico’s hanteren wij een risicobeheersing- en controlsysteem waarvoor de Algemene Directie eindverantwoordelijk is. Het systeem is gebaseerd op de internationaal geaccepteerde standaarden van de Committee of Sponsoring Organizations of the Treadway Commission (COSO) en maakt onderscheid in beheersing van risico’s op het gebied van strategie, bedrijfsvoering (operationeel), regelgeving (compliance), financiën en financiële rapportage.


86/169 86 / 169

27-2-2015


Het risicobeheersings- en controlsysteem start op de werkvloer. Afdelingen en projectteams zijn zelf verantwoordelijk. Desgewenst worden zij ondersteund door risicomanagementadviseurs en controllers. De Interne Auditafdeling, als derde lijn, voert periodiek audits uit over het systeem van risicobeheersing en control. De externe accountant geeft in de jaarlijkse management letter een oordeel over de werking van de interne beheersing omtrent financiële verslagleggingsrisico’s. De Auditcommissie van de Raad van Commissarissen houdt toezicht op de werking van het risicobeheersings- en controlsysteem. Controlsystemen Wij gebruiken onder meer de volgende controlsystemen: Planning- en controlcyclus Het jaarlijkse planning- en controlproces start met de actualisatie van onze meerjarenplannen naar aanleiding van interne en externe ontwikkelingen. De meerjarenplannen vormen de basis voor het jaarplan van Havenbedrijf Rotterdam waarin de doelstellingen en budgetten van afdelingen zijn opgenomen. Dit jaarplan wordt door de Algemene Directie en Raad van Commissarissen goedgekeurd. Het jaarplan van Havenbedrijf Rotterdam vormt de basis voor het periodiek monitoren van de performance en waar nodig het treffen van bijsturende acties. Op kwartaalbasis worden projecties gemaakt voor het resterende deel van het jaar. Vier keer per jaar wordt de performance besproken in de Raad van Commissarissen en drie keer per jaar in de Auditcommissie. Controlraamwerken en kwaliteitsmanagementsystemen Voor onze belangrijkste processen zijn er controlraamwerken aanwezig die een beschrijving geven van beheersmaatregelen ter waarborging van een betrouwbare financiële-gegevensverwerking en verslaglegging. Voor het beheerst uitvoeren van operationele activiteiten zijn onder meer kwaliteitsmanagementsystemen geïmplementeerd (zie voor meer informatie hierover Operationele en Compliance risicobeheersing). Beleid en richtlijnen Door middel van autorisatielimieten, vastgelegd in het interne bevoegdhedenbeleid en de procuratieregeling, beperken wij risico's bij het aangaan van uitgaven en verplichtingen. Daarnaast hebben wij onder meer beleid en richtlijnen voor accounting, het financiële beheer en het beheer en de beveiliging van geautomatiseerde systemen. Voor de belangrijkste geautomatiseerde systemen wordt van de externe dienstverleners een ISAE 3402-verklaring opgevraagd en beoordeeld. Strategische risicobeheersing Risico’s zijn strategisch van aard wanneer zij mogelijk een grote impact hebben en het realiseren van de ambities uit de Havenvisie 2030 of het Ondernemingsplan bedreigen. Deze risico’s worden jaarlijks – parallel aan de actualisatie van de meerjarenplannen – bijgewerkt en vastgelegd in ons strategisch risicolandschap. Hierin staan ook de bijbehorende acties. Wij behandelen dit risicolandschap jaarlijks in de Algemene Directie en de Raad van Commissarissen. Hieronder zijn de belangrijkste strategische risico's in 2014 weergegeven:



27-2-2015


STRATEGISCHE RISICO'S Risico Homebase & Showcase Inefficiënt ingerichte milieugebruiksruimte (voornamelijk geluid en stikstof) leidt tot afname license to grow

Ref.

Niet behalen van de Rotterdam Climate Initiative (RCI) CO2-doelstellingen in de Havenvisie 2030 vanwege het niet slagen van Carbon Capture and Storage (CCS) Onvoldoende capaciteit op spoor zorgt dat het havenen industriecomplex (HIC) niet goed bereikbaar is Partnering met klanten van wereldklasse Beperkt op gang komen van LNG-gebruik als alternatieve brandstof heeft negatieve invloed op positie van Rotterdam als bunkerhaven Verslechtering van de concurrentiepositie van Rotterdam door vermindering activiteiten raffinage en petrochemie sector Niet kunnen binden van containervolume in relatie tot gedane investeringen leidt tot lager rendement Waarde creëren in ketens en netwerken HIC is niet optimaal verbonden met het achterland wanneer de ontwikkeling van lijndiensten naar het achterland vertraagt (derde spoor Emmerich/Oberhausen) Financiën Lage economische groei zorgt voor vertraging ontwikkeling grote investeringsprojecten; gevolg is negatieve impact op het resultaat Organisatie Medewerkers zijn niet duurzaam inzetbaar, waardoor de organisatie niet efficiënt en optimaal opereert Niet optimale beveiliging van informatie leidt tot verlies strategische data

Zie paragraaf 3.7 Milieu, veiligheid en leefomgeving 3.2 Europe's Industrial Cluster 3.5 Bereikbaarheid

3.6 Scheepvaart 3.2 Europe's Industrial Cluster 3.1 Global Hub

Bereikbaarheid

4.3 Financiën

4.1 Onze medewerkers 4.4 Corporate governance

Operationele en compliance-risicobeheersing Risico’s zijn operationeel van aard wanneer zij een bedreiging vormen voor de realisatie van doelstellingen van projecten en processen als scheepvaartbegeleiding, realisatie en beheer infrastructuur, havens en vaarwegen. Hieronder vallen ook risico’s ten gevolge van het niet voldoen aan weten regelgeving. Scheepvaartbegeleiding, incidentenbestrijding, toezicht en handhaving Binnen de divisie Havenmeester worden kwaliteitsaudits uitgevoerd op de bedrijfsprocessen van de Havenmeester. De kwaliteitsmanager coördineert de audits en bewaakt de realisatie van verbeterpunten. Daarnaast rapporteert de Havenmeester over de uitoefening van de havenmeesterbevoegdheden aan de minister van Infrastructuur en Milieu en de gemeente Rotterdam. Port Development Wij hanteren voor de risicobeheersing bij projecten voor de aanleg van infrastructuur de projectmanagementmethodiek PRINCE2. De audit in 2014 van de projecten in bestaand gebied wijst uit dat wij het niveau behaald tijdens de accreditatie (level 3 op een schaal van 5) hebben behouden. De Projectorganisatie Maasvlakte 2 heeft een eigen PRINCE2-accreditatie gekend. In 2014 vond een afrondende PRINCE2-audit op de projectbeheersing voor Maasvlakte 2 plaats. De audit heeft het eerder behaalde niveau (level 5 op een schaal van 5) bevestigd met als resultaat dat het afgegeven certificaat geldig is tot aan de opheffing van de Projectorganisatie Maasvlakte 2, eind 2014. Beheer infrastructuur Havenbedrijf Rotterdam beoogt over de gehele levensduur van de infrastructuur een optimaal gebruik tegen aanvaardbare kosten en binnen acceptabele risico’s. Dit tonen wij aan met de PAS55-certificering. In 2014 zijn de twee externe audits ter behoud van deze certificering met goed resultaat afgerond.


88/169 88 / 169

27-2-2015


Financiële risicobeheersing Risico’s zijn financieel van aard wanneer zij een negatief effect hebben op de financiële positie van Havenbedrijf Rotterdam. Om financiële risico’s te signaleren en om onze financieringsbehoefte te voorspellen, hanteren we onder andere een meerjarig Financial Framework. Hierbij houden wij rekening met verschillende financiële scenario’s. In de paragraaf Financiële instrumenten en risicobeheersing staat een beschrijving van de financiële risico's. Daarnaast zijn de risico’s die de betrouwbaarheid van financiële verslaglegging beïnvloeden opgenomen in de eerder genoemde controlraamwerken. Managementverklaring Aan de hand van ons risicobeheersings- en controlsysteem streven wij ernaar de kansen op fouten op het nemen van verkeerde beslissingen en op het verrast worden door omstandigheden zo veel mogelijk te reduceren. Echter, geen enkel systeem van interne risicobeheersing en control biedt een absolute zekerheid voor het bereiken van ondernemingsdoelstellingen, noch kan het alle onjuistheden, fraude, incidenten en overtredingen van wetten en regels geheel voorkomen. Onze externe accountant onderzocht in het kader van de jaarrekeningcontrole in 2014 onderdelen van onze interne beheersing. Dit onderzoek was gericht op het afgeven van een controleverklaring bij de jaarrekening en omvat daarom niet alle zaken die bij een specifiek op de organisatie gericht onderzoek kunnen blijken. Net als vorige jaren concludeert de accountant hierover dat de kwaliteit van onze interne beheersing voldoet aan de daaraan te stellen eisen en in 2014 verder verbeterde. Ten opzichte van 2013 verbeterde de beheersing in zeven van de negen kritische processen. Binnen twee processen blijft de interne beheersing op hetzelfde niveau. Wijzigingen naar aanleiding van de aanbevelingen uit 2013 en 2014 zijn grotendeels gerealiseerd. Op basis van rapportages en informatie van de verschillende afdelingen en partijen die deel uitmaken van ons risicobeheersings- en controlsysteem, oordeelt de Algemene Directie dat het risicobeheersings- en controlsysteem in het verslagjaar 2014 naar behoren werkte en een redelijke mate van zekerheid geeft dat de financiële verslaglegging geen onjuistheden van materieel belang bevat.



27-2-2015


5 Jaarrekening


90/169 90 / 169

27-2-2015


5.1 Balans (Voor resultaatbestemming, bedragen x € 1.000) Ref. ACTIVA Vaste activa Materiële vaste activa Financiële vaste activa

1 2

31-12-2014

31-12-2013

3.661.335 68.795

3.611.144 51.952 3.730.130

Vlottende activa Voorraden Vorderingen Geldmarktfondsen Liquide middelen TOTAAL ACTIVA PASSIVA Eigen vermogen Geplaatst aandelenkapitaal Agio Wettelijke reserves Overige reserves Te bestemmen resultaat Voorzieningen Langlopende schulden Kortlopende schulden TOTAAL PASSIVA


3 4 5

635 113.377 40.000 76.908

3.663.096 578 124.791 7.500 122.446

230.920 3.961.050

6 6 6 6 6 7 8 9

900.000 391.200 30.190 774.581 215.374

255.315 3.918.411

900.000 391.200 22.073 637.827 226.589 2.311.345 55.351 1.332.493 261.861 3.961.050

2.177.689 54.908 1.419.590 266.224 3.918.411


27-2-2015


5.2 Winst-en-verliesrekening (Bedragen x € 1.000) Netto-omzet Overige bedrijfsopbrengsten

Ref. 12 12

2014 643.687 16.142

Som der bedrijfsopbrengsten Lonen, salarissen en sociale lasten Afschrijvingen op materiële vaste activa Overige bedrijfslasten

13 1 14

-103.437 -133.326 -129.325

Som der bedrijfslasten Bedrijfsresultaat Financiële baten en lasten Resultaat deelnemingen RESULTAAT


2013 624.110 15.797 659.829

16 17

639.907 -104.381 -126.338 -126.908

-366.088 293.741 -84.026 5.659 215.374

-357.627 282.280 -65.045 9.354 226.589

92/169 92 / 169

27-2-2015


5.3 Kasstroomoverzicht (Bedragen x € 1.000) Ref. Bedrijfsresultaat Aanpassingen voor: -Afschrijvingen -Mutaties in voorzieningen -Afkoop erfpacht -Afkoop overdracht bruggen en sluizen

2014 293.741 1

8

133.326 -638 -16.249 -5.485

2013 282.280 126.338 52 -10.170 -5.444

110.954 Mutaties in werkkapitaal: -Kortlopende vorderingen -Voorraden -Kortlopende schulden Kasstroom uit bedrijfsactiviteiten Ontvangen interest Betaalde interest Bouwrente Kasstroom uit operationele activiteiten Investeringen: -Materiële vaste activa -Bouwrente -Rijksbijdrage -Overige bijdragen en subsidies -Verstrekte leningen

11.414 -57 1.962

110.776 8.568 21 -7.483

13.319 418.014

16

844 -77.582 2.727

1.106 394.162 942 -71.250 8.097

-74.011 344.003

16 1 2

-193.110 -2.727 5.921 -6.000

-62.211 331.951 -262.268 -8.097 -289.688 2.019 -400

-195.916 Desinvesteringen -Aflossingen op langlopende vorderingen Kasstroom uit investeringsactiviteiten Kasstroom vóór financiering Aflossingen op langlopende schulden Opgenomen leningen Betaald dividend Kasstroom uit financieringsactiviteiten Saldo kasstroom Saldo geldmiddelen begin boekjaar Saldo geldmiddelen eind boekjaar Mutatie geldmiddelen

2

588

-558.434 298

588 -195.328 148.675 8 8

-74.286 -87.427

-50.613 450.000 -85.714 -161.713 -13.038 129.946 116.908 -13.038

4 en 5 4 en 5

298 -558.136 -226.185

313.673 87.448 42.458 129.946 87.448

Note: het saldo geldmiddelen omvat zowel de post liquide middelen als geldmarktfondsen.



27-2-2015


5.4 Toelichting op de balans en winst-enverliesrekening Activiteiten van de vennootschap Voor een beschrijving van de belangrijkste activiteiten en het vestigingsadres van de vennootschap wordt verwezen naar het Verslag. Structuurregime Havenbedrijf Rotterdam voldoet aan de eisen die de wet stelt aan het zijn van een ’grote’ vennootschap en voldoet sinds 21 juli 2008 aan de definitie van een structuurvennootschap. Op Havenbedrijf Rotterdam is het verlicht structuurregime van toepassing omdat de aandelen van Havenbedrijf Rotterdam worden gehouden door publiekrechtelijke rechtspersonen (de gemeente Rotterdam en de Staat der Nederlanden). De toepasselijkheid van het verlicht structuurregime houdt in dat de Algemene Vergadering de Algemene Directie kan benoemen, schorsen en ontslaan. Aandeelhouders De aandelen worden gehouden door de gemeente Rotterdam (70,83%) en de Staat (29,17%). Grondslagen voor het opstellen van de jaarrekening De jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 BW en de uitspraken van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving, uitgegeven door de Raad voor de Jaarverslaggeving. Vrijstelling consolidatieplicht Met ingang van 2009 maakt Havenbedrijf Rotterdam gebruik van de vrijstelling van de plicht om de gegevens te consolideren van deelnemingen indien de in de consolidatie te betrekken maatschappijen gezamenlijk een financiële betekenis hebben die te verwaarlozen is op het geheel van Havenbedrijf Rotterdam (RJ 217.304). Voor een overzicht van de deelnemingen wordt verwezen naar Verbonden partijen.


94/169 94 / 169

27-2-2015


Toelichting op het kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaan uit de liquide middelen en geldmarktfondsen. Ontvangen en betaalde rente, evenals ontvangen dividenden, zijn opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten. Betaalde dividenden zijn opgenomen onder de kasstroom uit financieringsactiviteiten. Geactiveerde rentekosten en mutaties van investeringscrediteuren zijn opgenomen in de kasstroom uit investeringsactiviteiten. Stelselwijzigingen Vanaf 1 januari 2014 wordt een deel van de personeelskosten geactiveerd op basis van direct toerekenbare uren, noodzakelijk voor de vervaardiging van een actief (RJ 212.302). Havenbedrijf Rotterdam kiest voor deze systematiek om meer inzicht te hebben in de werkelijke vervaardigingskosten van een actief en een effectiever managementcontrol toe te kunnen passen. Aanpassing van de vergelijkende cijfers is praktisch niet uitvoerbaar, omdat de administratieve systemen om deze uren te registreren in 2013 nog niet operationeel waren. Het effect op de boekwaarde van de materiële vaste activa is per 3112-2014 € 3,2 miljoen. Aanpassing van de vergelijkende cijfers zou hebben geresulteerd in een hogere waardering van de materiële vaste activa en overeenkomstig lagere personeelskosten. Daarnaast zouden de gerapporteerde afschrijvingslasten hoger zijn geweest. Dit effect is eveneens niet materieel voor het beeld van de jaarcijfers gezien de omvang van de bedragen en de gemiddelde afschrijvingsperioden (variërend van 5 tot 40 jaar). Havenbedrijf Rotterdam heeft conform de aanbevelingen van de Raad voor de Jaarverslaggeving de wijzigingen in RJ 290 zoals opgenomen in RJ-uiting 2013-15 ‘Financiële instrumenten’ reeds bij het opstellen van de jaarrekening 2013 toegepast. De hieruit volgende verduidelijking en wijziging voor de bepaling van ineffectiviteit bij toepassing van kostprijshedge-accounting hebben niet tot veranderingen in het resultaat en vermogen geleid. Een van de onderwerpen in de wijziging van RJ 290 is het onder voorwaarden moeten separeren van embedded derivaten bij kostprijswaardering van derivaten. Als alle voorwaarden van RJ 290.827 van toepassing zijn, dient een in een contract besloten derivaat gescheiden te worden van het basiscontract. In 2014 heeft Havenbedrijf Rotterdam (zoals in de jaarrekening 2013 vermeld) onderzoek gedaan naar mogelijk af te scheiden embedded derivaten. Op basis van interviews met sleutelfunctionarissen en uitgevoerde analyses op materiële contracten concludeert Havenbedrijf Rotterdam dat er geen embedded derivaten zijn die separaat gewaardeerd moeten worden. Schattingswijzigingen In 2014 zijn geen schattingswijzigingen doorgevoerd. Salderen Saldering van vorderingen en schulden vindt uitsluitend plaats als het juridisch mogelijk is deze te verrekenen en het stellige voornemen bestaat om het saldo als zodanig of beide posten simultaan af te wikkelen.



27-2-2015


5.5 Grondslagen voor waardering van activa en passiva Algemeen Activa en verplichtingen worden gewaardeerd tegen historische kostprijzen, tenzij een andere waarderingsgrondslag is vermeld. Toelichtingen op posten in de balans, winst-enverliesrekening en het kasstroomoverzicht zijn in de jaarrekening genummerd. Geamortiseerde kostprijs De geamortiseerde kostprijs wordt bepaald door middel van de effectieve-rentemethode verminderd met eventuele afboekingen (direct, dan wel door het vormen van een voorziening wegens bijzondere waardeverminderingen of oninbaarheid). In de berekening wordt rekening gehouden met agio of disagio op het moment van verkrijging alsmede transactiekosten en honoraria. Bijzondere waardeverminderingen van vaste activa Op elke balansdatum wordt beoordeeld of er aanwijzingen zijn dat een actief aan een bijzondere waardevermindering onderhevig kan zijn. Indien dergelijke indicaties aanwezig zijn, wordt de realiseerbare waarde van het individueel actief vastgesteld, als het een actief betreft dat zelfstandig kasstromen genereert. Voor activa die niet zelfstandig kasstromen genereren en afhankelijk zijn van de kasstromen van andere activa of groepen van activa, wordt de realiseerbare waarde bepaald voor de kasstroomgenererende eenheid waarvan het betreffende actief deel uitmaakt. Een kasstroomgenererende eenheid is de kleinst identificeerbare groep (toegerekende) activa die zelfstandig kasstromen genereert die grotendeels onafhankelijk zijn van de kasstromen uit andere activa of groepen van activa. Kasstroomgenererende eenheden worden onderscheiden op basis van de economische samenhang tussen activa en het genereren van externe kasstromen en niet op basis van afzonderlijke juridische entiteiten. Havenbedrijf Rotterdam heeft het havenen industriecomplex (HIC) als één kasstroomgenererende eenheid aangemerkt aangezien de kasstromen van alle gebieden in het HIC onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Daarnaast kunnen een of meer kasstroomgenererende eenheden worden onderscheiden voor investeringen in extra (individuele) modificaties van objecten die niet overdraagbaar zijn aan andere klanten, omdat zij geen invulling geven aan een havenfunctie (de zogenoemde ‘zeer klantspecifieke investeringen’). Havenbedrijf Rotterdam heeft per 31-12-2014 geen ‘zeer klantspecifieke investeringen’ geïdentificeerd.


96/169 96 / 169

27-2-2015


Van een bijzondere waardevermindering is sprake als de boekwaarde van een actief of de kasstroomgenererende eenheid waartoe een actief behoort, hoger is dan de realiseerbare waarde; de realiseerbare waarde is de hoogste van de opbrengstwaarde en de bedrijfswaarde. Een bijzondere waardevermindering wordt direct als last verwerkt in de winst-en-verliesrekening. Door het berekenen van de realiseerbare waarde heeft Havenbedrijf Rotterdam vastgesteld dat er geen sprake is van een bijzondere waardevermindering. Oordelen en schattingen Bij de toepassing van de grondslagen en regels voor het opstellen van de jaarrekening vormt de leiding van Havenbedrijf Rotterdam zich diverse oordelen en schattingen. De belangrijkste oordelen en schattingen inclusief de bijbehorende veronderstellingen zijn: Interest rate swap De effectiviteit van de interest rate swaps wordt onder meer beoordeeld op basis van de verwachte langetermijn-financieringsbehoefte die volgt uit de strategische ambities in het Ondernemingsplan en de Havenvisie 2030. Hierin zijn schattingen gemaakt ten aanzien van economische ontwikkelingen en de effecten hiervan op de resultaten van de onderneming, op de investeringen en op de financieringsbehoefte. Deze schattingen worden gebruikt om een kwantitatieve analyse te maken ter vaststelling of er mogelijk sprake is van een ineffectief deel van de interest rate swaps. Indien de financieringsbehoefte in werkelijkheid lager blijkt te zijn dan de gedane schattingen, kan dit leiden tot (toekomstige) ineffectiviteit die op dat moment in het resultaat verantwoord dient te worden, indien de marktwaarde lager is dan de kostprijs. Mogelijke afwijkingen op verwachtingen kunnen niet worden uitgesloten en worden jaarlijks structureel beoordeeld. Afschrijvingen en restwaarde Per activacategorie zijn de afschrijvingstermijnen vastgesteld op basis van de verwachte toekomstige gebruiksduur en volgens de lineaire afschrijvingsmethode wordt tot nihil afgeschreven. De gehanteerde afschrijvingstermijnen zijn uiteengezet in toelichting 1 Materiële vaste activa. Gedurende het jaar wordt getoetst of zich zodanige wijzigingen hebben voorgedaan in schattingen en veronderstellingen van activa dat een aanpassing van de gebruiksduur noodzakelijk is. Een dergelijke aanpassing wordt toekomstgericht doorgevoerd. Voorziening personeelsregelingen De schattingselementen betreffen vooral de te hanteren rentepercentages, verwachte salarisontwikkelingen, ontslag-, invaliditeits-, overlijdens- en pensioneringskansen, alsmede de inflatieveronderstellingen en de carrièretabellen. Voorziening bodemsanering Hiervoor wordt een berekening gemaakt op basis van de huidige bekende saneringskosten, het verwachte moment van sanering (in de toekomst), prijsindexeringen en verwachte effecten op de saneringskosten door technologische ontwikkelingen op dit gebied.



27-2-2015


Activa Materiële vaste activa Materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen kostprijs (verkrijgings- of vervaardigingsprijs) inclusief direct toerekenbare kosten (waaronder bouwrente) verminderd met cumulatieve afschrijvingen en cumulatieve bijzondere waardeverminderingen. De vervaardigingsprijs bestaat uit de aanschaffingskosten van gronden hulpstoffen en kosten die rechtstreeks toerekenbaar zijn aan de vervaardiging inclusief installatiekosten. Voorbereidingskosten op investeringsprojecten worden geactiveerd vanaf het moment dat vaststaat dat deze projecten feitelijk uitgevoerd zullen worden. Interne personeelskosten worden geactiveerd als het direct aan de vervaardiging of verkrijging van een actief toerekenbare personeelskosten betreffen. In de kostprijs worden de kosten van groot onderhoud opgenomen zodra de kosten zich voordoen en aan de activeringscriteria is voldaan. Deze worden afgeschreven over de geschatte termijn waarvoor het onderhoud is gepleegd. De boekwaarde van de te vervangen bestanddelen wordt dan als gedesinvesteerd beschouwd en ineens ten laste van de winst-en-verliesrekening gebracht. Alle overige onderhoudskosten worden direct in de winst-en-verliesrekening verwerkt. Subsidies en bijdragen met betrekking tot investeringen in materiële vaste activa worden in mindering gebracht op de kostprijs van het desbetreffende actief. De afschrijving is lineair en gebaseerd op de verwachte toekomstige gebruiksduur, rekening houdend met de restwaarde. Indien de verwachting omtrent de afschrijvingsmethode, gebruiksduur en/of restwaarde in de loop van de tijd wijzigingen ondergaat, wordt deze als een schattingswijziging verantwoord. Op terreinen en op materiële vaste activa in aanbouw wordt niet afgeschreven. Een materieel vast actief wordt niet langer in de balans opgenomen na vervreemding of wanneer geen toekomstige prestatie-eenheden van het gebruik of de vervreemding worden verwacht. Financiële vaste activa Deelnemingen Deelnemingen in groepsmaatschappijen en overige deelnemingen waarbij invloed van betekenis kan worden uitgeoefend op het zakelijke en financiële beleid, worden gewaardeerd volgens de nettovermogenswaardemethode. Invloed van betekenis wordt in ieder geval verondersteld aanwezig te zijn bij een aandeelhoudersbelang van meer dan 20% van de aan de aandelen verbonden stemrechten. De nettovermogenswaarde wordt berekend volgens de grondslagen die gelden voor de jaarrekening van Havenbedrijf Rotterdam; voor deelnemingen waarvan onvoldoende gegevens beschikbaar zijn voor aanpassing aan deze grondslagen wordt uitgegaan van de waarderingsgrondslagen van de betreffende deelneming.


98/169 98 / 169

27-2-2015


Overeenkomstig de nettovermogenswaardemethode, worden de deelnemingen in de balans opgenomen tegen het aandeel van Havenbedrijf Rotterdam in de nettovermogenswaarde vermeerderd met zijn aandeel in de resultaten van de deelnemingen vanaf het moment van verwerving, verminderd met zijn aandeel in de dividenduitkeringen van deelnemingen. In de winst-en-verliesrekening wordt het aandeel van Havenbedrijf Rotterdam in het resultaat van de deelnemingen opgenomen. Indien en voor zover de deelneming niet zonder beperking uitkering van de positieve resultaten aan Havenbedrijf Rotterdam kan bewerkstelligen, worden de resultaten in een wettelijke reserve opgenomen. De activa en passiva van de deelnemingen met een functionele valuta anders dan de presentatievaluta, worden omgerekend tegen de koers per balansdatum; de baten en lasten tegen de gemiddelde koers gedurende het boekjaar. De hieruit resulterende omrekeningsverschillen worden rechtstreeks ten gunste of ten laste van het eigen vermogen gebracht in de wettelijke reserve omrekeningsverschillen. Indien de waardering van een deelneming volgens de nettovermogenswaarde negatief is, wordt deze op nihil gewaardeerd. Indien en voor zover Havenbedrijf Rotterdam in deze situatie geheel of gedeeltelijk instaat voor de schulden van de deelneming, dan wel het stellige voornemen heeft de deelneming tot betaling van haar schulden in staat te stellen, wordt hiervoor een voorziening getroffen. Deelnemingen waarop geen invloed van betekenis kan worden uitgeoefend, worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs. Indien sprake is van een bijzondere waardevermindering, vindt waardering plaats tegen de realiseerbare waarde. Afwaardering vindt plaats ten laste van de winst-en-verliesrekening. Havenbedrijf Rotterdam heeft geen deelnemingen waarop geen invloed van betekenis kan worden uitgeoefend. Verstrekte leningen en overige vorderingen De onder financiële vaste activa opgenomen leningen en overige vorderingen worden bij eerste verwerking gewaardeerd tegen de reële waarde plus transactiekosten. Na de eerste verwerking worden de verstrekte leningen en overige vorderingen gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs volgens de effectieve-rentemethode. Baten en lasten worden in de winst-en-verliesrekening verwerkt via het amortisatieproces.



27-2-2015


Derivaten Het beleid van Havenbedrijf Rotterdam is om een deel van de rente-, valuta- en productprijsrisico’s effectief af te dekken. Havenbedrijf Rotterdam maakt hierbij gebruik van afgeleide financiële instrumenten welke niet beursgenoteerd zijn en waarvan de onderliggende waarde niet beursgenoteerd is. Initiële waardering vindt plaats tegen reële waarde en vervolgwaardering tegen kostprijs (of lagere marktwaarde). Havenbedrijf Rotterdam voldoet aan de voorwaarden om kostprijshedge-accounting toe te kunnen passen en past dit ook toe. Indien de hedgerelatie effectief is, blijven waardeveranderingen van de derivaten off-balance. De mate van effectiviteit van de afgesloten derivaten, waaronder de interest rate swaps, wordt jaarlijks getoetst door het vergelijken van de kritische kenmerken van het hedge-instrument en de afgedekte positie. Indien deze kenmerken niet geheel overeenkomen, is er een indicatie van een mogelijk ineffectief deel en wordt een kwantitatieve ineffectiviteitsmeting uitgevoerd. Hierbij wordt de verandering van de reële waarde van het afgesloten derivaat vergeleken met de reële waardeverandering van een hypothetisch derivaat waarvan de kritische kenmerken exact overeenkomen met de afgedekte positie(s). Indien het instrument (deels) ineffectief is, wordt dit deel zonder kostprijshedge-accounting gewaardeerd op kostprijs of lagere marktwaarde en wordt de waardemutatie van het ineffectieve deel ten laste of bij mogelijk latere terugname ten gunste van de winst-en-verliesrekening gebracht in de financiële baten en lasten. Embedded derivaten die afgescheiden van het basiscontract op de balans worden opgenomen, worden initieel gewaardeerd tegen reële waarde en vervolgwaardering tegen kostprijs of lagere reële waarde. Waardemutaties worden verwerkt in de winst-enverliesrekening in de financiële baten en lasten. Voorraden De voorraden betreffen hoofdzakelijk reserveonderdelen en verbruiksmaterialen voor de vaartuigen en technische installaties. De voorraden worden gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs of lagere opbrengstwaarde. Vorderingen Handelsvorderingen worden opgenomen tegen nominale waarde onder aftrek van een eventueel benodigde voorziening voor oninbaarheid. Geldmarktfondsen De geldmarktfondsen zijn aangehouden voor handelsdoeleinden en worden tegen reële waarde gewaardeerd waarbij de waardeveranderingen worden verwerkt in de financiële baten en lasten. Liquide middelen Liquide middelen bestaan uit kas en kasequivalenten met een looptijd korter dan twaalf maanden. Rekening-courantschulden bij banken zijn opgenomen onder schulden aan kredietinstellingen onder kortlopende schulden.


100 /100/169 169

27-2-2015


Passiva Voorzieningen Voorzieningen worden gevormd voor in rechte afdwingbare of feitelijke verplichtingen die op de balansdatum bestaan waarbij het waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen noodzakelijk is en waarvan de omvang op betrouwbare wijze is te schatten. Indien van toepassing worden voorzieningen opgenomen tegen contante waarde. Pensioenen en overige personeelsregelingen Richtlijn 271 gaat uit van de ‘Verplichtingenbenadering’. Dit heeft als consequentie dat indien de rechtspersoon (additionele) verplichtingen heeft die in rechte of feitelijk afdwingbaar zijn, er mogelijk een voorziening getroffen dient te worden, bijvoorbeeld in geval van de pensioenregeling. Havenbedrijf Rotterdam kent een zogenaamde toegezegde pensioenregeling (Defined Benefit). De pensioenuitvoerder past eenzelfde systeem toe. Havenbedrijf Rotterdam heeft echter geen bijstortverplichting. Dit betekent dat zij aan de pensioenuitvoerder premies betaalt die daarmee de pensioenverplichting aan de werknemers van Havenbedrijf Rotterdam voor eigen risico tot zich neemt. Daarom behandelt Havenbedrijf Rotterdam de premiebetalingen als een toegezegdebijdrageregeling (Defined Contribution). Behalve de betaling van premies heeft Havenbedrijf Rotterdam geen verdere verplichtingen uit hoofde van deze pensioenregeling. Daarom is hiervoor geen voorziening getroffen. Wel zijn voorzieningen getroffen voor toekomstige betalingen inzake vervroegde uittreding, ziektekosten, jubilea en overige uitgestelde beloningen. De verplichtingen als gevolg van die personeelsregelingen worden berekend door onafhankelijke actuarissen indien het personeelsbestand substantieel wijzigt. De laatste berekening is verricht in september 2010. De waarde van de verplichtingen wordt bepaald door het contant maken van de geschatte toekomstige kasstromen, rekening houdend met verwachte salarisontwikkelingen en ontslag-, invaliditeits- overlijdens- en pensioneringskansen, alsmede de inflatieveronderstellingen en de carrièretabellen. Hierbij wordt uitgegaan van rentetarieven die gelden voor hogekwaliteit-ondernemingsobligaties. Waardering vindt plaats tegen beste schatting. De dotaties aan de voorziening personeelsregelingen worden verantwoord als personeelskosten. Langlopende schulden Onder de langlopende schulden worden schulden opgenomen met een resterende looptijd van meer dan één jaar. Langlopende leningen Langlopende leningen worden bij eerste verwerking gewaardeerd tegen reële waarde en daarna tegen geamortiseerde kostprijs, waarbij een verschil tussen de geamortiseerde kostprijs en het aflossingsbedrag op basis van de effectieve-rentemethode in de winst-enverliesrekening wordt opgenomen over de looptijd van de leningen. Indien er geen sprake is van agio of disagio of transactiekosten is de geamortiseerde kostprijs gelijk aan de nominale waarde van de schuld. Er zijn geen verschillende rentevoeten over de resterende looptijd overeengekomen. De rentevoet staat vast of is vastgezet middels afgesloten swapcontracten en is niet afhankelijk gesteld van de toekomstige ontwikkeling van bepaalde factoren.


Havenbedrijf Rotterdam N.V. Jaarverslag 2014101/169

27-2-2015


Afkoop erfpacht Voor huurders van terreinen bestaat de mogelijkheid om erfpachtcontracten tegen contante waarde af te kopen. De ontvangen afkoopsommen zijn opgenomen onder de langlopende schulden. Jaarlijks wordt de rente over het uitstaande saldo toegevoegd en worden de bij het betreffende boekjaar behorende opbrengsten ten gunste van de contractopbrengsten gebracht. Leasing De beoordeling of een overeenkomst ’leasing’ is, vindt plaats op grond van de economische realiteit op het tijdstip van het aangaan van het contract. Het contract wordt aangemerkt als leaseovereenkomst als de nakoming van de overeenkomst afhankelijk is van het gebruik van een specifiek actief of de overeenkomst het recht van het gebruik van een specifiek actief omvat. Financiële leasing Activa die worden gefinancierd door middel van financiële leasing worden geactiveerd op het tijdstip van het aangaan van het leasecontract tegen de reële waarde van het actief of de lagere contante waarde van de minimale leasetermijnen. De te betalen leasetermijnen worden op annuïtaire wijze verdeeld in een aflossings- en een rentecomponent, gebaseerd op een vast rentepercentage. De leaseverplichtingen worden exclusief de rentevergoeding opgenomen onder de langlopende schulden. De rentecomponent als onderdeel van de leasetermijnen wordt verantwoord in de winst-en-verliesrekening. De relevante activa worden afgeschreven over de economische levensduur. Operationele leasing Verplichtingen met betrekking tot operationele leasing worden verwerkt in de winst-enverliesrekening over de looptijd van het contract.


102 /102/169 169

27-2-2015


5.6 Grondslagen voor de bepaling van het resultaat Algemeen Het resultaat wordt bepaald als het verschil tussen de opbrengstwaarde van de geleverde prestaties en de kosten en andere lasten over het jaar. De opbrengsten op transacties worden verantwoord in het jaar waarin zij zijn gerealiseerd.

Opbrengstverantwoording Onder netto-omzet wordt verstaan de opbrengst uit levering van diensten onder aftrek van kortingen en dergelijke en van over de omzet geheven belastingen. Deze opbrengsten hebben voor het overgrote deel betrekking op havengelden en inkomsten uit erfpacht en verhuur van terreinen.

Kosten De kosten worden bepaald op historische basis en toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben. (Voorzienbare) verplichtingen en mogelijke verliezen die hun oorsprong vinden voor het einde van het boekjaar worden in acht genomen indien zij voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden en indien wordt voldaan aan de voorwaarde voor het opnemen van voorzieningen.

Personeelsbeloningen Periodiek betaalbare beloningen De uit de arbeidsvoorwaarden voortvloeiende lonen, salarissen en sociale lasten worden verwerkt in de winst-en-verliesrekening. Pensioenen en overige personeelsregelingen Havenbedrijf Rotterdam betaalt voor de toegezegde pensioenregeling premies aan pensioenfondsen en verzekeringsmaatschappijen. De premies worden verantwoord als personeelskosten in de periode waarover deze verschuldigd zijn. Vooruitbetaalde premies worden opgenomen als overlopende activa indien deze tot een terugstorting leiden of tot een vermindering van toekomstige betalingen. De dotaties aan de voorziening personeelsregelingen worden verantwoord als personeelskosten.



27-2-2015


Overheidssubsidies Exploitatiesubsidies worden als baten verwerkt in de winst-en-verliesrekening in het jaar waarin de gesubsidieerde kosten zijn gemaakt, opbrengsten zijn gederfd of een gesubsidieerd exploitatietekort zich heeft voorgedaan en indien het waarschijnlijk is dat deze worden ontvangen en Havenbedrijf Rotterdam de condities voor ontvangst kan aantonen.

Afschrijvingen De afschrijvingen op materiële vaste activa worden gebaseerd op de verkrijgings- of vervaardigingsprijs. Afschrijvingen vinden plaats volgens de lineaire methode op basis van de verwachte toekomstige gebruiksduur (zie ook ‘Grondslagen voor waardering van activa en passiva – Materiële vaste activa’).

Financiële baten en lasten Rentebaten en rentelasten Rentebaten en rentelasten worden tijdsevenredig verwerkt, rekening houdend met de effectieve rentevoet van de betreffende activa en passiva. De betalingen die Havenbedrijf Rotterdam doet uit hoofde van de afgesloten swapovereenkomsten worden als rentelasten verantwoord. Overige financiële baten en lasten Onder andere commitment fees voor leningsfaciliteiten en eventuele (on)gerealiseerde resultaten door herwaardering van beleggingen en door herwaardering van aangehouden vreemde valuta worden ook als financiële baten en lasten verantwoord. Activeren van rentelasten Rentelasten worden geactiveerd voor kwalificerende activa gedurende de periode van vervaardiging van het actief. De te activeren rente (bouwrente) wordt berekend op basis van de gewogen gemiddelde rentevoet van het vreemd vermogen van Havenbedrijf Rotterdam. De meerdere rente boven de daadwerkelijk betaalde rente wordt niet geactiveerd. Het geactiveerde bedrag aan rente is ruim minder dan de daadwerkelijke rentelasten. Indien sprake is van projectfinanciering wordt de te activeren rente berekend op basis van het voor deze financiering geldende rentepercentage. Passiveren van rentelasten Rentelasten worden toegevoegd aan voorzieningen en langlopende schulden waarvan de balanswaarde wordt bepaald op basis van een contantewaarde-berekening.

Vennootschapsbelasting Alle aandelen van Havenbedrijf Rotterdam worden gehouden door publiekrechtelijke rechtspersonen. Op grond van artikel 2 lid 3 en 7 van de Wet op de vennootschapsbelasting zijn de activiteiten van Havenbedrijf Rotterdam daardoor vrijgesteld van heffing van vennootschapsbelasting.


104 /104/169 169

27-2-2015


5.7 Toelichting op de balans 1 Materiële vaste activa

Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde 31 december 2013 Bruto-investeringen Desinvesteringen (aanschafwaarde) Desinvesteringen (cum. afschrijvingen) Overige bijdragen Afschrijvingen Ingebruikname Mutaties 2014 Boekwaarde 31 december 2014 Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde 31 december 2014 Afschrijvingsperioden in jaren (Bedragen x € 1.000)

Materiële Vaste bedrijfsvaste activa middelen en in aanbouw overige activa

Totaal

Terreinen en infraplus

Openbare infra, havenbekkens en vaarwegen

Kademuren, steenglooiingen, steigers en overige afmeervoorzieningen

1.560.649 -180.748

992.647 -248.751

1.366.021 -332.970

180.877 -

470.958 4.571.152 -197.539 -960.008

1.379.901

743.896

1.033.051

180.877

273.419 3.611.144

-

-

-

189.438 -

-5.409

189.438 -5.409

-

-

-

-

5.409

5.409

-22.507 5.582 -16.925 1.362.976

-37.576 54.206 16.630 760.526

-44.312 122.238 77.926 1.110.977

-5.291 -282.430 -98.913 81.964

-5.291 -28.931 -133.326 100.404 71.473 50.191 344.892 3.661.335

1.566.231 -203.255

1.046.853 -286.327

1.488.259 -377.282

81.964 -

565.953 4.749.260 -221.061 -1.087.925

1.362.976

760.526

1.110.977

81.964

344.892 3.661.335

0 tot 30 jaar

25 tot 50 jaar

25 tot 40 jaar

n.v.t.

5 tot 50 jaar

De aanleg van Maasvlakte 2, inclusief de realisatie van enkele infrastructuurprojecten die de verbinding van het nieuwe havengebied met het bestaande optimaliseren, is in 2014 afgerond. Daarnaast is in 2014 de verbreding van de Amazonehaven opgeleverd, waardoor deze haven toegankelijk is voor de grootste containerschepen. In het boekjaar is op materiële vaste activa in aanbouw een bedrag van € 2,7 miljoen aan bouwrente geactiveerd (2013: € 8,1 miljoen).



27-2-2015


De boekwaarde van immateriële vaste activa is per 31-12-2014 € 32,0 miljoen (31-122013: € 11,5 miljoen). De immateriële vaste activa zijn onderdeel van de vaste bedrijfsmiddelen en overige activa en betreffen voornamelijk IT- en systeeminvesteringen. In de afschrijvingen heeft € 4,7 miljoen betrekking op immateriële vaste activa, in de categorie ingebruikname € 21,6 miljoen en binnen het onderhanden werk € 3,6 miljoen. Gezien de beperkte omvang worden immateriële vaste activa niet apart gepresenteerd in de jaarrekening, maar als onderdeel van materiële vaste activa. Bij de oprichting is het economische eigendom van de haventerreinen in Havenbedrijf Rotterdam ingebracht. Het juridische eigendom van deze terreinen berust bij de gemeente Rotterdam.

2 Financiële vaste activa Deelnemingen in groepsmaatschappijen

Langlopende vorderingen

Totaal

31 december 2013

49.295

2.657

51.952

Mutaties 2014 Toename langlopende vorderingen Rentetoevoegingen Toevoeging voorziening Aflossingen Dividenduitkering Resultaat deelnemingen Reserve omrekeningsverschillen 31 december 2014 (Bedragen x € 1.000)

5.659 5.709 60.663

6.000 117 -54 -588 8.132

6.000 117 -54 -588 5.659 5.709 68.795

In 2014 zijn de 100% deelnemingen Northcoast Properties Zevenmanshaven en Ontwikkelingsmaatschappij Noordoever opgeheven. De activa en passiva zijn ingebracht in de deelneming Mainport Holding Rotterdam N.V. Daarnaast zijn de aandelen van Scheepvaartmaatschappij Eendracht B.V. verkocht. Voor een overzicht van de deelnemingen wordt verwezen naar het overzicht Verbonden partijen. De toename van de langlopende vorderingen betreft een verstrekte lening aan een deelneming.


106 /106/169 169

27-2-2015


3 Vorderingen Kortlopende vorderingen Gemeente Rotterdam Rekening-courantdeelneming Handelsvorderingen Overige vorderingen Voorziening dubieuze debiteuren Overlopende activa TOTAAL (Bedragen x € 1.000)

31-12-2014

31-12-2013

403 8.670 69.811 3.229 -2.325 33.589

518 13.476 71.071 7.065 -1.610 34.271

113.377

124.791

Havenbedrijf Rotterdam heeft een rekening-courantverhouding met deelneming Mainport Holding Rotterdam N.V. De van toepassing zijnde rente bedraagt het op 01-01-2014 geldende 1-jaars Euribortarief plus een opslag van 0,5%. De overlopende activa bestaan met name uit nog te ontvangen huur-, erfpacht-, en kadegelden (€ 10,3 miljoen) en nog te factureren havengelden (€ 2,7 miljoen). Alle vorderingen hebben een looptijd korter dan 1 jaar.

4 Geldmarktfondsen Geldmarktfondsen CNAV TOTAAL (Bedragen x € 1000)

31-12-2014 40.000 40.000

31-12-2013 7.500 7.500

De Constant Net Asset Value-fondsen zijn gerubriceerd onder de geldmarktfondsen. In 2013 waren deze fondsen als liquide middelen geclassificeerd. Omwille van de vergelijkbaarheid zijn de bedragen van 2013 aangepast. Deze fondsen hebben een zeer laag risicoprofiel en acteren als zijnde deposito’s. De geldmarktfondsen staan zeer snel ter vrije beschikking.

5 Liquide middelen Rekening-courant bank Kas TOTAAL (Bedragen x € 1.000)

31-12-2014 76.904 4 76.908

31-12-2013 122.445 1 122.446

De liquide middelen staan geheel ter vrije beschikking. Voor de mutatie wordt verwezen naar het kasstroomoverzicht. Kredietfaciliteiten Havenbedrijf Rotterdam beschikt over een kortlopende kredietfaciliteit ter grootte van € 200 miljoen. Hiervoor zijn geen zekerheden verstrekt. In 2014 is geen gebruikgemaakt van deze faciliteiten.



27-2-2015


6 Eigen vermogen Mutatieoverzicht eigen vermogen Gewoon aandelenkapitaal 31-12-2013 Resultaat 2014 Uitgekeerd dividend 2013 Bestemming resultaat 2013 Reserve omrekeningsverschillen Reserve deelnemingen TOTAAL MUTATIES 31-12-2014 (Bedragen x € 1.000)

Agio

Wettelijke reserves

Overige reserves

900.000 391.200

Te bestemmen resultaat

Totaal

22.073

637.827

-

-

-

136.754

226.589 2.177.689 215.374 -87.427 -136.754

215.374 -87.427 -

-

-

5.709

-

-

5.709

-

-

2.408

-

-2.408

-

-

-

8.117

136.754

-11.215

133.656

900.000 391.200

30.190

774.581

215.374 2.311.345

Aandelenkapitaal Het maatschappelijk kapitaal van de onderneming bedraagt € 3 miljard, verdeeld in 3 miljard doorlopend genummerde gewone aandelen van € 1 elk. Het geplaatste en gestorte aandelenkapitaal is ultimo 2014 € 900 miljoen en bestaat uit 900 miljoen gewone aandelen van € 1 nominaal. Wettelijke reserves De wettelijke reserves hebben betrekking op de reserve deelnemingen en de reserve (valuta) omrekeningsverschillen deelnemingen.


108 /108/169 169

27-2-2015


7 Voorzieningen Voorziening personeelsregelingen

Voorziening voor toekomstige bodemsanering

Totaal

31 december 2013 Dotaties Onttrekkingen Toerekening rente

21.424 4.570 -5.305 483

33.484 78 -36 653

54.908 4.648 -5.341 1.136

31 december 2014 (Bedragen x € 1.000)

21.172

34.179

55.351

Voorziening personeelsregelingen De voorziening personeelsregelingen heeft betrekking op verplichtingen aan (voormalig) personeel in het kader van vervroegde uittreding, toekomstige bijdragen in ziektekostenpremies na pensionering en overige uitgestelde beloningen. Voorziening personeelsregelingen

31-12-2014

31-12-2013

Vervroegde uittreding Ziektekostenpremies na pensionering Overige uitgestelde beloningen TOTAAL (Bedragen x € 1.000)

17.907 1.995 1.270 21.172

18.159 1.995 1.270 21.424

Naar verwachting heeft € 5,7 miljoen van de voorziening personeelsregeling betrekking op een looptijd korter dan 1 jaar. Het resterende deel is langlopend. Voorziening voor toekomstige bodemsanering De voorziening voor toekomstige bodemsanering heeft betrekking op door Havenbedrijf Rotterdam geaccepteerde restvervuiling bij huurbeëindiging van terreinen. De voorziening is gewaardeerd tegen de contante waarde van de verwachte saneringsuitgaven op de betreffende locatie(s). Deze verwachte saneringsuitgaven worden geschat op basis van de huidige bekende saneringskosten, het verwachte moment van sanering (in de toekomst), prijsindexeringen en verwachte effecten op de saneringskosten door technologische ontwikkelingen op dit gebied. Aan de voorziening wordt jaarlijks rente toegevoegd. Voor bodemvervuiling van de overige terreinen is in de jaarrekening geen voorziening opgenomen. Voor deze terreinen geldt dat in de standaard contractbepalingen van Havenbedrijf Rotterdam is opgenomen dat de bodem bij beëindiging van het contract in oorspronkelijke staat aan Havenbedrijf Rotterdam dient te worden opgeleverd. De verwachting is dan ook dat toekomstige saneringsuitgaven in belangrijke mate door de vervuiler betaald zullen worden. Daarnaast geldt dat de door de huurder veroorzaakte vervuiling wordt gemeten bij beëindiging van de huur, zodat deze bij voortgezet gebruik niet bekend is. Tevens zal sanering van deze terreinen doorgaans op zeer lange termijn plaatsvinden. De aard van deze voorziening is langlopend.



27-2-2015


8 Langlopende schulden Aflossing < 1 jaar

Aflossing 1-5 jaar

Aflossing > 5 jaar

TOTAAL 31-12-2014

TOTAAL 31-12-2013

Leningen gemeente Rotterdam Schulden aan kredietinstellingen Leningportefeuille

10.285 14.774 25.059

31.141 261.282 292.423

30.991 807.692 838.683

72.417 1.083.748 1.156.165

82.086 1.145.745 1.227.831

Financiële leaseverplichtingen Afkoop erfpacht Afkoop overdracht bruggen en sluizen Financieringsverplichting investering Overige langlopende schulden TOTAAL (Bedragen x € 1.000)

9.861 5.535 7.662 23.058 48.117

35.545 7.493 8.917 51.955 344.378

101.315 101.315 939.998

146.721 13.028 16.579 176.328 1.332.493

2.620 154.887 18.513 15.739 191.759 1.419.590

Langlopende schulden

Leningen gemeente Rotterdam De jaarlijks verschuldigde rente over de leningen ligt in een bandbreedte van 4,81% tot 6,14%. Schulden aan kredietinstellingen Van de in totaal opgenomen leningen bij kredietinstellingen (€ 1.084 miljoen) is 7% (€ 75 miljoen) vastrentend met een bandbreedte van 4,65% tot 4,96%. De rentevergoeding op het overige deel is variabel en gebaseerd op het 3-maands Euribortarief + opslag. Het variabele deel is maximaal gefixeerd naar een vaste rente door middel van een renteswap (zie paragraaf 11 Financiële instrumenten en risicobeheersing). Financiële leaseverplichtingen Havenbedrijf Rotterdam heeft op 31-12-2014 geen financiële leaseverplichtingen. Afkoop erfpacht Dit betreft de stand van de door klanten afgekochte erfpachtvergoedingen. Afkoop overdracht bruggen en sluizen In het kader van de overdracht van bruggen en sluizen in 2010 aan de gemeente Rotterdam heeft Havenbedrijf Rotterdam bij de gemeente Rotterdam voor een aantal objecten het toekomstig klein onderhoud afgekocht. De betaling geschiedt in zeven termijnen. Inmiddels zijn vier termijnen betaald. Daarnaast zijn Havenbedrijf Rotterdam en de gemeente Rotterdam in 2011 overeengekomen om het bedienende personeel van de eerder overgedragen bruggen en sluizen naar de gemeente over te dragen. Hiervoor is een afkoopsom overeengekomen die in jaarlijkse termijnen betaald zal worden. De betaling geschiedt in vijf termijnen. Inmiddels zijn drie termijnen betaald. Financieringsverplichting investering In deze post is een betalingsregeling opgenomen voor een door een klant gedane investering.


110 /110/169 169

27-2-2015


Faciliteiten voor langlopende schulden In januari 2008 zijn kredietfaciliteiten gesloten bij de Europese Investeringsbank (EIB), Bank Nederlandse Gemeenten (BNG), ING, Rabobank en ABN AMRO tot een bedrag van € 1,7 miljard. Daarmee worden investeringen in bestaand Rotterdams gebied en Maasvlakte 2 gefinancierd. De jaarlijkse rente is gebaseerd op een Euribornotering. Deze rentevergoeding is deels gefixeerd door middel van een renteswap naar een vast rentepercentage (zie paragraaf 11 Financiële instrumenten en risicobeheersing). Voor de faciliteiten voor langlopende schulden zijn geen zekerheden verstrekt. Met financiers zijn ratio’s overeengekomen. Net als in 2013 voldoen de ratio’s in 2014 ruim aan de afgesproken normen.

9 Kortlopende schulden Schulden gemeente Rotterdam en Rijk Handelscrediteuren Investeringscrediteuren Belastingen en sociale verzekeringen Pensioenen Vakantiegeld en vakantiedagen Ontvangen reservation fees Vooruitontvangen contractopbrengsten Overige schulden en overlopende passiva TOTAAL (Bedragen x € 1.000)

31-12-2014

31-12-2013

2.206 22.906 19.277 8.330 1.503 6.995 104.107 49.470 47.067 261.861

5.660 20.055 25.674 9.370 1.683 6.438 113.562 47.674 36.108 266.224

De overige schulden en overlopende passiva bestaan voornamelijk uit nog te betalen bedragen.

10 Niet in de balans opgenomen regelingen Havenbedrijf Rotterdam is voorwaardelijke regelingen en meerjarige financiële rechten en verplichtingen aangegaan met gemeenten, externe partijen en deelnemingen. Deze regelingen en verplichtingen hebben voornamelijk betrekking op de ontwikkeling en het onderhoud van het havenen industriecomplex Rotterdam, de zeehaven Dordrecht, de stadshavens van Rotterdam en interne bedrijfsvoering. De belangrijkste niet in de balans opgenomen regelingen zijn als volgt: Claims en geschillen In 2011 heeft ECT een claim ingediend tegen Havenbedrijf Rotterdam over de wijze van ontwikkeling van Maasvlakte 2 en de Amazonehaven. Havenbedrijf Rotterdam heeft altijd het standpunt ingenomen dat het bij het uitgeven van nieuwe haventerreinen geen misbruik heeft gemaakt van een economische machtpositie. Havenbedrijf Rotterdam heeft in eerdere jaren geen voorziening gevormd. Op woensdag 24 september 2014 heeft de rechtbank te Rotterdam de claim van ECT afgewezen. Op vrijdag 19 december 2014 is met ECT een overeenkomst gesloten op basis waarvan ECT geen beroep heeft aangetekend tegen het vonnis van de rechtbank. Bestaand Rotterdams Gebied Van de nu lopende investeringen in het Bestaand Rotterdams Gebied heeft € 155 miljoen betrekking op openstaande verplichtingen. Havenbedrijf Rotterdam heeft zich tevens voor de komende jaren tot maximaal € 7,5 miljoen gecommitteerd aan infra-plus investeringen waarbij de toekomstige huurders van de betreffende infrastructuur het moment van investeren kunnen bepalen.



27-2-2015


Het Rijk Tot en met oktober 2018 ontvangt Havenbedrijf Rotterdam een bijdrage van het Rijk van in totaal circa € 16 miljoen voor de kosten die gemaakt worden voor het onderhoud van de buitencontour. Voor de periode oktober 2018 tot en met oktober 2023 verzorgt Havenbedrijf Rotterdam het onderhoud van de buitencontour en krijgt daarvoor van het Rijk een bijdrage van in totaal circa € 21 miljoen. Met het Ministerie van Infrastructuur en Milieu is een voorwaardelijke overeenkomst gesloten waarin Havenbedrijf Rotterdam zich bereid verklaart een financiële bijdrage te leveren van maximaal € 80 miljoen voor het oplossen van het toekomstige capaciteitsknelpunt Calandbrug. Voor 2015 is, als onderdeel van deze bijdrage, een financiële bijdrage van € 3,2 miljoen toegezegd ten behoeve van de planuitwerking. Om de doelstellingen van duurzame groei en ontwikkeling van het Rotterdamse havengebied te behalen, zijn achterlandverbindingen met de benodigde capaciteit en veiligheid noodzakelijk. De verbreding van Breeddiep is een van de projecten die hieraan bij gaat dragen. Havenbedrijf Rotterdam is met het Ministerie van Infrastructuur en Milieu overeengekomen 50% van de kosten bij te dragen in het Rijksproject, zijnde € 8,0 miljoen tot en met 2016. Havenbedrijf Rotterdam heeft als ondernemingsdoelstelling het verbeteren van modal split, oftewel het verplaatsen van vervoer over weg naar vervoer over spoor en binnenvaart. In dit kader heeft Havenbedrijf Rotterdam in samenwerking met het Ministerie van Infrastructuur en Milieu en diverse binnenvaartpartijen het voornemen om de entiteit Nextlogic op te richten. Voor Nextlogic wordt een planningstool ontwikkeld ter verbetering van de containerafhandeling in de binnenvaart. Havenbedrijf Rotterdam zal in 2015 € 3,3 miljoen investeren in de ontwikkeling van de tool. Gemeente Rotterdam Met de gemeente Rotterdam is in 2010 overeengekomen het groot onderhoud van onder andere bruggen en sluizen in het stedelijk gebied en het havenen industriecomplex over te dragen en af te kopen. Het bedrag is afgestemd op een onderhoudsperiode tot en met 2015. Per 31-12-2014 resteert een verplichting voor de laatste termijn van € 2,3 miljoen. Ten tijde van de verzelfstandiging van het Gemeentelijk Havenbedrijf Rotterdam tot Havenbedrijf Rotterdam N.V. is met de gemeente Rotterdam overeengekomen dat Havenbedrijf Rotterdam de uitvoering van de leefbaarheidsprojecten in het Bestaand Rotterdams Gebied en de kosten daarvan tot en met 2020 voor zijn rekening neemt (gemiddeld € 2,7 miljoen per jaar). Havenbedrijf Rotterdam en de gemeente Rotterdam zijn in 2007 een samenwerkingsovereenkomst aangegaan voor de ontwikkeling van Stadshavens. In de overeenkomst is onder andere de oprichting van een gemeenschappelijk projectbureau geregeld. Tot en met 2020 draagt Havenbedrijf Rotterdam jaarlijks € 0,5 miljoen bij aan het projectbureau. Voor de investeringen en verwerving in het Vierhavens-/Merwedehavengebied heeft Havenbedrijf Rotterdam tot en met 2020 een jaarlijkse bijdrage van € 2,0 miljoen toegezegd. In 2013 is met de gemeente Rotterdam overeengekomen € 3,8 miljoen bij te dragen aan de modernisering van de Cruiseterminal Rotterdam. Havenbedrijf Rotterdam heeft toegezegd een bijdrage te leveren in de realisatie van de CO2-reductie in de Rotterdamse haven.


112 /112/169 169

27-2-2015


Zeehaven Dordrecht Het zeehavengebied Dordrecht wordt sinds 1 juli 2011 beheerd door Havenbedrijf Rotterdam. Voor het verkrijgen van de hoofderfpacht betaalt Havenbedrijf Rotterdam een initiële jaarlijkse vergoeding van € 1,8 miljoen. Door toeslagen en indexatie loopt de jaarlijkse vergoeding op tot circa € 3 miljoen in 2018. Daarna zal de vergoeding alleen toenemen door indexatie. Met de gemeente Dordrecht is een overeenkomst gesloten waarin is vastgelegd dat Havenbedrijf Rotterdam tot en met 2027 het beheer, de exploitatie en de ontwikkeling van het zeehavengebied Dordrecht voor zijn rekening neemt. Havenbedrijf Rotterdam zal ten behoeve van de invulling van het zeehavengebied Dordrecht tot en met 2027 minimaal € 10 miljoen investeren in haven-geëigende projecten onder voorwaarde dat over het geheel genomen sprake dient te zijn van voldoende rendement. Bijdragen aan overige partijen Havenbedrijf Rotterdam is met diverse overige externe partijen en deelnemingen het leveren van een meerjarige financiële bijdrage overeengekomen. Voor 2015 heeft Havenbedrijf Rotterdam circa € 14 miljoen aan bijdragen toegezegd. De totale meerjarige verplichting na 2015 bedraagt circa € 38 miljoen. De belangrijkste bijdragen hierin zijn de toezegging tot en met 2019 aan de deelneming Portbase (jaarlijks € 6,0 miljoen), samenwerkingsverband met universiteiten en overige kennisinstellingen tot en met 2019 (jaarlijks € 1,3 miljoen) en sponsoring, subsidie, hospitality en donaties (€ 5,4 miljoen tot en met 2017). Overig Havenbedrijf Rotterdam heeft een drietal garanties verstrekt aan deelnemingen of samenwerkingsverbanden inzake de nakoming van lease-, huur-, aflossings-, of renteverplichtingen. Deze garanties bedragen maximaal € 2,2 miljoen. Daarnaast zijn er twee garanties, waarvan de hoogte afhankelijk is van het zich voordoen van een toekomstige onzekerheid. In een aantal huur- of erfpachtcontracten is Havenbedrijf Rotterdam omzet- of ladinggaranties overeengekomen voor een vooraf vastgestelde periode als onderdeel van door Havenbedrijf Rotterdam gedane investeringen. Met leveranciers zijn langlopende verplichtingen aangegaan met betrekking tot het onderhoud van het havengebied, infrastructuur en de interne bedrijfsvoering. Dit betreft meerjarige contracten voor onder andere huur van kantoorpanden, lease van voertuigen, IT-diensten, baggerwerkzaamheden, de levering van water aan binnenvaart en opleiding van personeel. Voor 2015 bedraagt deze verplichting circa € 29,9 miljoen. De totale verplichting voor een periode langer dan een jaar bedraagt circa € 110 miljoen. Met leveranciers zijn eveneens een aantal voorwaardelijke verplichtingen aangegaan in de vorm van raamovereenkomsten voor onder andere het beheer en onderhoud van het havengebied.



27-2-2015


11 Financiële instrumenten en risicobeheersing Algemeen De in deze toelichting opgenomen gegevens verschaffen informatie die behulpzaam is bij het inschatten van de omvang van risico’s die verbonden zijn aan zowel de in de balans opgenomen als de niet in de balans opgenomen financiële instrumenten. De financiële instrumenten van Havenbedrijf Rotterdam, anders dan derivaten, dienen ter financiering van de operationele activiteiten van Havenbedrijf Rotterdam of vloeien direct uit deze activiteiten voort. Havenbedrijf Rotterdam maakt daarnaast gebruik van swaps om eventuele valuta-, prijs- en renterisico's af te dekken. Kaders, richtlijnen en spelregels zijn geformuleerd in het Treasury Statuut. De berekende marktwaarde van deze derivaten bedraagt ultimo 2014 - € 557 miljoen (2013: - € 330 miljoen). Havenbedrijf Rotterdam past kostprijshedge-accounting toe (zie paragraaf Derivaten). Derivaten Renteswaps Per einde boekjaar heeft Havenbedrijf Rotterdam contracten inzake renteswaps uitstaan met een marktwaarde per 31 december 2014 van - € 557 miljoen. De renteswapcontracten zijn ingegaan op 31 maart 2009 en hebben een resterende looptijd van 17 jaar. Havenbedrijf Rotterdam heeft uit hoofde van de renteswaps geen bijstortverplichtingen en loopt uit dien hoofde geen liquiditeitsrisico. Op grond van de contracten betaalt Havenbedrijf Rotterdam per kwartaal rente over een per periode vastgesteld nominaal bedrag. Dit nominale bedrag is opgelopen tot het overeengekomen maximale bedrag van € 1 miljard. De te betalen vaste rente is gemiddeld 4,8%. Daarnaast ontvangt Havenbedrijf Rotterdam een marktrente gelijk aan 3-maands Euribor over dit nominale bedrag. De renteswaps dienen ter dekking van het renterisico dat Havenbedrijf Rotterdam loopt op zijn variabel rentende leningen die uitstaan bij kredietinstellingen alsmede de langetermijn-financieringsbehoefte. Deze financieringsbehoefte, die volgt uit de strategische ambities van Havenbedrijf Rotterdam, wordt naar de huidige inzichten als zeer waarschijnlijk ingeschat. Banking Partners IRS contract 1 (Rabobank) IRS contract 2 (ING) IRS contract 3 (ING) IRS contract 4 (ABN) TOTAAL (Bedragen x € 1.000)

Afgedekt 350.000 150.000 150.000 350.000 1.000.000

Te betalen 4,7996% 4,8021% 4,7940% 4,7915% 4,7963%

Te ontvangen 3-mnds-Euribor 3-mnds-Euribor 3-mnds-Euribor 3-mnds-Euribor

31-12-2014 - 194.984 - 83.621 - 83.439 - 194.559 - 556.603

31-12-2013 - 115.669 - 49.441 - 49.616 - 115.261 - 329.987

Havenbedrijf Rotterdam heeft voor de jaarrekening 2014 de herziene richtlijn voor financiële instrumenten (RJ 290) toegepast. Hieruit komt naar voren dat de kritische kenmerken van de rentederivaten niet geheel overeenkomen met de kenmerken van de afgedekte positie. Dit betreft voornamelijk het verschil in de hoofdsommen/ referentiebedrag en de looptijd. Om die reden heeft Havenbedrijf Rotterdam een kwantitatieve ineffectiviteitsmeting uitgevoerd door de reële waardeveranderingen van een hypothetisch derivaat (perfecte match met de afgedekte positie) te vergelijken met de reële waardeveranderingen van het werkelijk afgesloten derivaat. Uit deze analyse is naar voren gekomen dat er sprake is van een effectieve hedge-relatie met een beperkt ineffectief deel. Omdat de berekende waardeverandering van het hypothetisch derivaat circa € 5 miljoen negatiever is dan de waardeverandering van het werkelijke derivaat behoeft deze ineffectiviteit niet in de winst-en-verliesrekening te worden verantwoord.


114 /114/169 169

27-2-2015


Embedded derivaten Tevens heeft Havenbedrijf Rotterdam onderzocht in hoeverre afgesloten contracten ook embedded derivaten bevatten en of deze afgescheiden dienen te worden. Hierbij heeft Havenbedrijf Rotterdam geconcludeerd dat diverse typen embedded derivaten binnen Havenbedrijf Rotterdam aanwezig zijn, maar dat deze een zodanig nauwe economische verbondenheid met het basiscontract hebben, dat afscheiding niet noodzakelijk is. De meest voorkomende embedded derivaten zijn: indexatie op inflatie, indexatie op (olie)prijzen, indexatie op lonenindex, inkoop in vreemde valuta (beperkt) en optie op prijs/rente/opslag/verlenging. Risico's De belangrijkste financiële (markt)risico’s zijn: Rente- en kasstroomrisico’s Havenbedrijf Rotterdam loopt renterisico over de rentedragende vorderingen (met name onder financiële vaste activa), liquide middelen en rentedragende langlopende en kortlopende schulden. Voor vorderingen en schulden met variabele renteafspraken loopt Havenbedrijf Rotterdam risico ten aanzien van toekomstige kasstromen. Met betrekking tot vastrentende vorderingen en schulden loopt Havenbedrijf Rotterdam risico over de marktwaarde. Met betrekking tot schulden met variabele renteafspraken is een viertal contracten met betrekking tot het renterisico aangegaan (zie renteswaps). De rubricering naar contractuele renteherzieningsdata (of aflossingsdata indien laatstgenoemde eerder liggen) van de zowel in de balans als niet in de balans opgenomen financiële instrumenten van Havenbedrijf Rotterdam waarover renterisico wordt gelopen, luidt als volgt: < 1 jaar 1-5 jaar > 5 jaar Vaste rentevoet (onderhevig aan renteprijsrisico) Financiële activa: Langlopende vorderingen Financiële passiva: Kredietinstellingen Derivaten (notional amounts) Variabele rentevoet (onderhevig aan rentekasstroomrisico) Financiële activa: Derivaten (notional amounts) Financiële passiva: Kredietinstellingen

Totaal

Gemiddeld gewogen effectieve rente in %

3.238

8.132

4,35%

14.563 -

54.386 78.595 - 880.556

147.544 880.556

5,04% 4,80%

-

- 880.556

880.556

3-mnds Euribor

91.177 1.008.621

3-mnds Euribor + gem. opslag van 0,533 bp

1.066

3.828

144.444 773.000

Van de variabel rentende leningen per 31 december 2014 aan kredietinstellingen (€ 1.009 miljoen) is een bedrag van € 1 miljard afgedekt middels renteswaps waarvan de gemiddelde vaste rentevoet 4,7963% bedraagt. Het gemiddelde bedrag van de resterende notional amounts van de derivaten waarover vaste rente wordt betaald en variabele rente wordt ontvangen bedraagt € 881 miljoen. Jaarlijks gemiddeld notional amounts (fixed) Jaarlijks gemiddeld variabele leningen (floating) Jaarlijks gemiddeld nettorisicopositie (Bedragen x € 1.000)


< 1 jaar 1.000.000 998.124 -1.876

1-5 jaar 1.000.000 1.051.420 51.420

> 5 jaar 834.615 1.072.870 238.255

Totaal 880.556 1.063.950 183.394


27-2-2015


Valutarisico Havenbedrijf Rotterdam is voornamelijk werkzaam in Nederland en de EU, maar verricht ook investeringsactiviteiten in het kader van internationale participaties. Over dat deel is er een beperkt valutarisico. Tegenpartijkredietrisico Havenbedrijf Rotterdam handelt enkel met kredietwaardige partijen en heeft procedures opgesteld om de kredietwaardigheid te bepalen. Tevens heeft Havenbedrijf Rotterdam richtlijnen opgesteld om de omvang van het kredietrisico bij elke partij te beperken. Bovendien bewaakt Havenbedrijf Rotterdam voortdurend zijn vorderingen en hanteert een strikte aanmaningsprocedure. Door de bovenstaande maatregelen is het kredietrisico voor Havenbedrijf Rotterdam minimaal. Verder zijn er geen belangrijke concentraties van kredietrisico binnen Havenbedrijf Rotterdam. Liquide middelen staan uit bij banken of overheidsinstanties die onder toezicht staan van een centrale bank en minimaal een A-rating hebben. Havenbedrijf Rotterdam heeft vorderingen verstrekt aan maatschappijen waarin wordt deelgenomen. Bij deze partijen is geen historie van wanbetaling bekend. Commodity-risico Op basis van de gemaakte afspraken met de contractaannemer voor de aanleg van Maasvlakte 2 liep Havenbedrijf Rotterdam in het bijzonder risico over het verloop van de olieprijs. Ter afdekking van dit risico was een commodity (fuel)swap afgesloten die in 2013 is afgewikkeld. Hoewel het commodity-risico nog steeds relevant is, is dit wel significant afgenomen vanwege de afwikkeling van Maasvlakte 2. Liquiditeitsrisico Havenbedrijf Rotterdam maakt gebruik van meerdere banken en instrumenten om over een verscheidenheid van kredietfaciliteiten te beschikken. Reële waarde De reële waarden van de in de balans en niet in de balans opgenomen financiële instrumenten van Havenbedrijf Rotterdam luiden als volgt:

Balans: Langlopende vorderingen Langlopende schulden - leningen Niet in balans opgenomen Derivaten (Bedragen x € 1.000)

Boekwaarde 31-12-2014

31-12-2013

Reële waarde 31-12-2014

31-12-2013

8.132 -1.156.165

2.657 -1.227.831

9.699 -1.225.315

3.947 -1.332.421

-

-

-556.603

-329.987

Langlopende vorderingen De reële waarden van de langlopende vorderingen onder de financiële vaste activa zijn geschat aan de hand van de contante waarde van de toekomstige kasstromen tegen de geldende marktrente op balansdatum. De reële waarde ligt hoger dan de boekwaarde. Langlopende schulden De reële waarden van de langlopende schulden aan kredietinstellingen zijn bepaald aan de hand van de contante waarde van de toekomstige kasstromen tegen de geldende marktrente op balansdatum. Daarnaast is bij het vaststellen van de reële waarde geen rekening gehouden met eventuele herzieningsdata van de opslagen.


116 /116/169 169

27-2-2015


Derivaten De waarde in het economisch verkeer van deze financiële instrumenten bestaat uit het bedrag waarvoor Havenbedrijf Rotterdam deze instrumenten zou kunnen verhandelen of de verplichting kan worden afgewikkeld met goed geïnformeerde partijen die tot een transactie bereid zijn en onafhankelijk van Havenbedrijf Rotterdam zijn. Zoals eerder aangegeven, wordt de swap als effectief beschouwd en rechtvaardigt dit de toepassing van kostprijshedge-accounting. Liquide middelen, geldmarktfondsen, kortlopende vorderingen en kortlopende schulden Gezien de korte looptijd van deze instrumenten benadert de boekwaarde de waarde in het economisch verkeer.



27-2-2015


5.8 Toelichting op de winst-enverliesrekening 12 Som der bedrijfsopbrengsten Netto-omzet Zeehavengeld Binnenhavengeld Inkomsten uit contracten Totaal netto-omzet Overige bedrijfsopbrengsten TOTAAL (Bedragen x € 1.000)

2014

2013

292.287 13.888 337.512 643.687 16.142 659.829

288.136 14.475 321.499 624.110 15.797 639.907

De toename van de netto-omzet wordt voornamelijk veroorzaakt door inkomsten uit contracten (onder andere huur, erfpacht en kadegelden), die toegenomen zijn door nieuwe contracten, tariefswijzigingen, indexeringen en afloop van reducties. De post ‘overige bedrijfsopbrengsten’ betreft voornamelijk de bijdrage voor het Verkeersbegeleidend Systeem.

13 Lonen, salarissen en sociale lasten Lonen en salarissen Pensioenlasten Sociale lasten Overige personeelslasten TOTAAL (Bedragen x € 1.000)

2014 75.292 16.262 10.170 1.713 103.437

2013 76.051 16.554 9.948 1.828 104.381

De medewerkers van Havenbedrijf Rotterdam zijn deelnemer aan het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds (ABP). De dekkingsgraad van het pensioenfonds was op 31-12-2014 101,1%. Vanaf 1 januari 2014 wordt een deel van de personeelskosten geactiveerd op basis van direct toerekenbare uren, noodzakelijk voor de vervaardiging van een actief (zie toelichting op de balans en winst-en-verliesrekening/stelselwijziging). Van de personeelskosten is € 3,2 miljoen aan kosten geactiveerd in de materiële vaste activa.


118 /118/169 169

27-2-2015


14 Overige bedrijfslasten 2014

2013

Exploitatielasten Overige bedrijfskosten

119.140 10.185

121.168 5.740

TOTAAL (Bedragen x € 1.000)

129.325

126.908

In de post exploitatielasten zijn opgenomen de reguliere lasten ten behoeve van scheepvaartbegeleiding, ontwikkeling, beheer en onderhoud van haveninfrastructuur, beheer van informatiesystemen, informatie- en communicatietechnologie, acquisitie- en accountmanagement en interne bedrijfsvoering.

15 Overige toelichtingen op de winst-enverliesrekening Operationele leasing – Havenbedrijf Rotterdam als lessee Gedurende het boekjaar is € 2,9 miljoen (2013: € 2,7 miljoen) aan leasebetalingen in de winst-en-verliesrekening verantwoord met betrekking tot operationele leasing van voertuigen. Kosten van onderzoek en ontwikkeling De ten laste van het resultaat 2014 gebrachte kosten van onderzoek en ontwikkeling bedragen € 0,6 miljoen (2013: € 0,8 miljoen).

16 Financiële baten en lasten 2014 363 598 304 1.265 -76.457 -10.870 2.727 -691 -85.291 -84.026

Opbrengst langlopende vorderingen Overige rentebaten Overige financiële baten Totaal financiële baten Rentelasten Rentelasten - Calculatorisch Geactiveerde rente over materiële vaste activa in aanbouw Overige financiële lasten Totaal financiële lasten TOTAAL (Bedragen x € 1.000)

2013 186 2.889 3.075 -64.376 -10.715 8.097 -1.126 -68.120 -65.045

Voor alle projecten is het gehanteerde bouwrentepercentage in 2014 2,35% (2013: 2,55%). Dit is het gewogen gemiddelde van de rentevoet van vreemd vermogen. De stijging van de rentelasten wordt veroorzaakt door het vervroegd aflossen van een lening.

17 Resultaat deelnemingen Het resultaat deelnemingen voor 2014 bedraagt € 5,7 miljoen, een daling van € 3,7 miljoen ten opzichte van 2013 veroorzaakt door de gemaakte voorbereidingskosten voor de deelneming Port of Rotterdam Participações do Brasil Ltda. Het resultaat deelnemingen bestaat uit het aandeel van Havenbedrijf Rotterdam in het resultaat van zijn deelnemingen, het resultaat van de opheffing van de deelneming Northcoast Properties Zevenmanshaven en Ontwikkelingsmaatschappij Noordoever. Een lijst van de deelnemingen is opgenomen in het overzicht Verbonden partijen.



27-2-2015


18 Werknemers Het gemiddelde aantal medewerkers per jaar en het aantal medewerkers per jaareinde in dienst van Havenbedrijf Rotterdam zijn in onderstaand overzicht gespecificeerd. WERKNEMERS

Havenbedrijf Rotterdam Indeling: Divisie Havenmeester Buiten Divisie Havenmeester Buiten Nederland TOTAAL

Gemiddeld 2014

Gemiddeld 2013

Ultimo 2014

Ultimo 2013

1.127

1.132

1.128

1.118

469 650 8

470 653 9

467 653 8

468 641 9

1.127

1.132

1.128

1.118

Het aantal medewerkers wordt berekend exclusief medewerkers met een FLO-uitkering (functioneel leeftijdsontslag).

19 Bezoldiging commissarissen en bestuurders Commissarissen De bezoldiging van de voorzitter van de Raad van Commissarissen bedraagt € 30.000 per jaar. Voor de leden bedraagt de bezoldiging € 25.000 per jaar. Daarnaast wordt aan commissarissen die zitting hebben in de auditcommissie of de remuneratiecommissie een vergoeding verstrekt van € 5.000 op jaarbasis. De bezoldiging van commissarissen is als volgt: R.P.M. (Rutger) van Slobbe Drs. R. (Robert) Frohn Drs. T.H. (Timo) Huges Ir. J.M. (Mel) Kroon MBA Ir. M.W.L. (Merel) van Vroonhoven MBA TOTAAL (Bedragen x € 1)

Aanvang termijn 1-1-2006 1-1-2012 1-3-2012 22-6-2005 1-7-2011

Einde termijn 31-12-2017 31-12-2015 29-2-2016 31-5-2017 30-6-2015

2014 35.000 30.000 30.000 30.000 30.000 155.000

2013 35.000 30.000 30.000 30.000 30.000 155.000

Het voorzitterschap wordt vanaf 1 juli 2011 bekleed door de heer Van Slobbe. De remuneratiecommissie bestaat uit de heer Huges (voorzitter) en de heer Van Slobbe. De auditcommissie bestaat uit de heer Frohn (voorzitter), de heer Kroon en mevrouw Van Vroonhoven.


120 /120/169 169

27-2-2015


Bestuurders De Algemene Directie van Havenbedrijf Rotterdam bestaat eind 2014 uit de volgende bestuurders: Drs. A.S. (Allard) Castelein

- President-Directeur (CEO)

Ing. R. (Ronald) Paul

- Directeur Infrastructuur & Maritieme Zaken (COO)

Ir. P.R.J.M. (Paul) Smits CMA CTP - Directeur Financiën & Informatievoorziening (CFO) De heer (Allard) Castelein is per 1 januari 2014 benoemd als President-Directeur (CEO) en volgt daarmee de heer (Hans) Smits op die na een periode van 9 jaar Havenbedrijf Rotterdam heeft verlaten. Wet Normering bezoldiging Topfunctionarissen Publieke en Semipublieke Sector Voor Havenbedrijf Rotterdam is de Wet Normering bezoldiging Topfunctionarissen Publieke en Semipublieke Sector (WNT) niet van toepassing. Voor een overheidsdeelneming als Havenbedrijf Rotterdam is door de aandeelhouders een beloningsbeleid opgesteld waarin een maximale beloning wordt vastgesteld. Beloningsbeleid Havenbedrijf Rotterdam biedt in het beloningsbeleid een arbeidsvoorwaardenpakket bestaande uit een vast inkomen, een variabel inkomen korte termijn en een variabel inkomen lange termijn. Basissalaris 2014 In 2014 zijn de onderstaande basissalarissen toegekend. De vaste salarissen van de directieleden zijn in 2014 verhoogd met een percentage dat gelijk is aan de in de cao afgesproken structurele loonontwikkeling. De genoemde bedragen zijn inclusief vakantiegeld en exclusief werkgeverspremies sociale verzekeringen. A.S. Castelein H.N.J. Smits P.R.J.M. Smits R. Paul TOTAAL (Bedragen x € 1)

Aanvang termijn 1-1-2014 1-1-2005 1-6-2011 1-9-2012

Einde termijn 31-12-2017 31-12-2013 31-5-2015 31-8-2016

2014 342.090 280.390 280.390 902.870

2013 354.760 269.160 269.160 893.080

A.S. Castelein trad met ingang van 01-11-2013 in dienst bij Havenbedrijf Rotterdam. In de periode tot en met 31-12-2013 werd hiervoor een bedrag van € 56.172 aan salaris toegekend. Met ingang van 01-01-2014 werd A.S. Castelein benoemd tot President Directeur.



27-2-2015


Variabel inkomen korte termijn Het variabele inkomen korte termijn bedraagt maximaal 20% van het geldende vaste inkomen en wordt toegekend indien is voldaan aan vooraf gestelde prestatiecriteria. Deze prestatiecriteria zijn voor 75% gerelateerd aan publieke/maatschappelijke targets zoals veiligheid, duurzaamheid en bereikbaarheid. Daarnaast is er onder andere een prestatietarget benoemd die betrekking heeft op het operationeel resultaat (EBITDA) om maximale investeringsruimte te creëren voor investeringen in het havengebied. Onderstaande toekenningen zijn vastgesteld door de Raad van Commissarissen op basis van de mate waarin de kortetermijn-prestatiecriteria zijn gehaald. De bedragen worden in 2015 uitgekeerd. A.S. Castelein H.N.J. Smits P.R.J.M. Smits R. Paul TOTAAL (Bedragen x € 1)

2014

Score

2013

Score

55.590 45.563 45.563 146.716

81,25% 81,25% 81,25%

53.214 40.374 40.374 133.962

75,0% 75,0% 75,0%

Variabel inkomen lange termijn Vanwege het specifieke karakter (strategisch, lange termijn) van Havenbedrijf Rotterdam wordt de beloning van de bestuurders ook gebaseerd op meerjarenprestaties (vier jaar). Bij het behalen van deze langetermijndoelstellingen wordt na vier jaar een bedrag uitgekeerd van maximaal 60% van het gemiddelde vaste jaarinkomen over de voorafgaande vier jaar (gemiddeld 15% per jaar). Ingeval van een korter dienstverband wordt de uitkering pro-rata berekend. In het beloningsbeleid van Havenbedrijf Rotterdam is vastgesteld dat de langetermijnbeloningen niet van toepassing zijn op bestuurders die korter dan twee jaar, vallend in de beloningsperiode, in dienst zijn. Vorig jaar is gestart met het jaarlijks reserveren voor het variabel inkomen lange termijn voor de periode 2013 t/m 2016. In het laatste jaar wordt op basis van definitieve resultaten de totale benodigde reservering vastgesteld. De prestatiecriteria voor het variabel inkomen lange termijn hebben onder andere betrekking op marktaandeel, duurzaamheid en bereikbaarheid. A.S. Castelein P.R.J.M. Smits R. Paul TOTAAL (Bedragen x € 1)


Aanvang deelname 1-1-2014 1-1-2013 1-1-2013

Einde deelname 31-12-2016 31-12-2016 31-12-2016

2014 51.314 42.059 42.059 135.432

2013 40.374 40.374 80.748

122 /122/169 169

27-2-2015


Pensioenkosten en overige emolumenten De leden van de Algemene Directie zijn deelnemer aan het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds (ABP). De pensioenregeling van de bestuurders is gelijk aan de regeling voor de cao-werknemers van het Havenbedrijf Rotterdam. De ABP-regeling is gebaseerd op het middelloonstelsel. In onderstaande tabel staan de kosten vermeld die gemoeid waren met de werkgeversbijdrage van de ABP-pensioenpremie. Bij de overige emolumenten is, naast de vaste onkostenvergoeding, de (mede) voor privégebruik terbeschikkingstelling van een auto verantwoord. A.S. Castelein H.N.J. Smits P.R.J.M. Smits R. Paul

Pensioenkosten Overige emolumenten Pensioenkosten Overige emolumenten Pensioenkosten Overige emolumenten Pensioenkosten Overige emolumenten

Aanvang termijn

Einde termijn

2014

2013

1-1-2014

31-12-2017

1-1-2005

31-12-2013

1-6-2011

31-5-2015

1-9-2012

31-8-2016

61.538 15.086 59.105 11.335 62.546 14.735 224.345

77.214 14.979 56.916 11.388 63.782 15.005 239.284

TOTAAL (Bedragen x € 1) A.S. Castelein trad met ingang van 01-11-2013 in dienst bij Havenbedrijf Rotterdam. In de periode tot en met 31-12-2013 werd hiervoor een bedrag van € 12.078 aan pensioenkosten en emolumenten toegekend. Met ingang van 01-01-2014 werd A.S. Castelein benoemd tot President Directeur.

Totale bezoldiging bestuurders De totale bezoldiging per bestuurder omvat het totaalbedrag voor zover deze bedragen in het boekjaar ten laste van de vennootschap zijn gekomen. A.S. Castelein H.N.J. Smits P.R.J.M. Smits R. Paul TOTAAL (Bedragen x € 1)

2014 525.618 438.452 445.293 1.409.363

2013 500.167 418.212 428.695 1.347.074

20 Verbonden partijen Alle groepsmaatschappijen en andere deelnemingen, zoals opgenomen in het overzicht Verbonden partijen, alsmede de gemeente Rotterdam en het Rijk worden aangemerkt als verbonden partij. Alle transacties met verbonden partijen zijn onder normale marktvoorwaarden aangegaan. In de rentekosten is een bedrag van € 4,1 miljoen inbegrepen voor de gemeente Rotterdam (2013: € 4,6 miljoen). Daarnaast is in de exploitatiekosten een bijdrage aan Portbase B.V. inbegrepen van € 7,5 miljoen (2013: € 7,1 miljoen). Het ontvangen bedrag van het Rijk van € 4,8 miljoen (2013: € 4,2 miljoen) voor het onderhoud van de buitencontour is verwerkt in de materiële vaste activa in aanbouw.



27-2-2015


21 Accountantskosten De jaarrekening wordt gecontroleerd door Ernst & Young Accountants LLP. Controle van de jaarrekening Overige controleopdrachten Overige niet-controleopdrachten Totaal (Bedragen x € 1)

2014

2013

122.610 100.086 19.207 241.903

106.477 95.003 11.600 213.080

De totale kosten die ten laste van het resultaat 2014 zijn gebracht bedragen € 241.903. De controle van het verslaggedeelte is opgenomen in de post ‘Overige controleopdrachten’.

Ondertekening van de jaarrekening Rotterdam, 27 februari 2015 Algemene Directie

Raad van Commissarissen

w.g. Drs. A.S. Castelein

w.g. R.P.M. van Slobbe

w.g. Ing. R. Paul

w.g. Ir. J.M. Kroon MBA

w.g. Ir. P.R.J.M. Smits CMA CTP

w.g. Ir. M.W.L. van Vroonhoven MBA

w.g. Drs. R. Frohn

w.g. Drs. T.H. Huges


124 /124/169 169

27-2-2015


5.9 Overige gegevens 22 Statutaire regeling winstbestemming Voor de winstbestemming is van belang hetgeen is vermeld in de statuten en het bepaalde in de Investeringsovereenkomst die op 2 september 2005 is gesloten tussen de Staat der Nederlanden, de gemeente Rotterdam en Havenbedrijf Rotterdam, alsmede hetgeen ter zake is vermeld in de Aandeelhoudersovereenkomst tussen beide aandeelhouders. In 2009 zijn aanvullende afspraken voor de winstbestemming door de drie voornoemde partijen vastgelegd in de Kapitaalsovereenkomst 2009 van 30 januari 2009 en de Vaststellingsovereenkomst van maart 2009. In de Aandeelhoudersovereenkomst is onder andere bepaald dat de aandeelhouders vanaf 1 januari 2006 jaarlijks 4% op het door hen ingelegde vermogen ontvangen onder toepassing van een indexeringsclausule. In de Investeringsovereenkomst is het door de gemeente op 1 januari 2006 ingelegde vermogen bepaald op € 1 miljard. De Staat is op 23 mei 2007 toegetreden als medeaandeelhouder en heeft daarbij € 50 miljoen aandelenkapitaal gestort (eerste tranche). De tweede tranche betreft een kapitaalstorting van € 450 miljoen in 2009 door de Staat en gemeente Rotterdam. Hiervoor zijn nieuwe aandelen uitgegeven. Als gevolg van de Kapitaalsovereenkomst en Vaststellingsovereenkomst uit 2009 is met de uitgifte van de nieuwe aandelen de basis voor de verdeling van het dividend over de aandeelhouders veranderd. Tot de uitgifte werd het dividend per aandeelhouder berekend over het door hen ingelegd vermogen. Nu is de verdeling van de aandelen bepalend geworden. In de Aandeelhoudersovereenkomst is ook bepaald dat vanaf 1 januari 2021 extra winstuitkering wordt uitgekeerd aan de aandeelhouders en is de wijze van berekening van de extra winstuitkering bepaald. In 2012 zijn met de aandeelhouders nieuwe afspraken gemaakt over de extra winstuitkeringen. Uitgangspunt hierbij is dat er niet méér extra dividend wordt uitgekeerd maar wel eerder.



27-2-2015


23 Voorstel winstbestemming - onder voorbehoud Het nettoresultaat bedraagt € 215,4 miljoen. Conform het bepaalde in de Investeringsovereenkomst en de Aandeelhoudersovereenkomst, de Kapitaalovereenkomst 2009 en de Vaststellingsovereenkomst wordt voorgesteld over te gaan tot de volgende dividenduitkering aan de gemeente Rotterdam en de Staat. Omschrijving

2014

Dividenduitkering gemeente Rotterdam Dividenduitkering Staat Extra dividend gemeente Rotterdam Extra dividend Staat

48,9 20,1 14,3 5,9

TOTAAL (Bedragen x € 1 miljoen)

89,2

Het restant van het nettoresultaat ad € 126,2 miljoen zal worden toegevoegd aan de overige reserves. Er is gedurende het boekjaar 2014 geen interim-dividend uitgekeerd.

24 Onttrekkingen/stortingen op agio Vrijwaring garantiekwesties De naar aanleiding van de toetreding van de Staat als aandeelhouder opgestelde Investeringsovereenkomst bepaalt dat de gemeente Rotterdam onder voorwaarden de nettokosten zal vergoeden die Havenbedrijf Rotterdam maakt in het kader van garantiekwesties. Daarbij is bepaald dat voor deze kosten de Staat via agiostorting kan worden gecompenseerd.

25 Gebeurtenissen na balansdatum Er zijn geen gebeurtenissen na balansdatum geweest die nadere informatie geven over de feitelijke situatie per balansdatum dan wel van belang zijn voor de oordeelsvorming van de gebruikers van de jaarrekening.

26 Controleverklaring Het Verslag van Havenbedrijf Rotterdam is voorzien van een door Ernst & Young Accountants LLP afgegeven goedkeurende gecombineerde controleverklaring. Deze verklaring is te raadplegen in de paragraaf Controleverklaring.


126 /126/169 169

27-2-2015


5.10 Verbonden partijen DEELNEMINGEN HAVENBEDRIJF ROTTERDAM Mainport Holding Rotterdam N.V. (MHR) Keyrail B.V. DEELNEMINGEN MHR Portbase B.V. Cruise Port Rotterdam B.V. Koninklijke Scheepsagentuur Dirkzwager B.V. Mainport Foreign Investments B.V. - Sohar Industrial Port Company SAOC - Sohar International Development Company LLC - Port of Rotterdam Participações do Brasil Ltda Port of Rotterdam Participações do Brasil Ltda MHR Commanditaire Vennoot B.V. - MultiCore B.V. - MultiCore C.V. MHR Silent Partner B.V. - RC2 C.V. RC2 B.V. STICHTINGEN Stichting de Verkeersonderneming


Belang 100% 35% Belang 75% 100% 46% 100% 50% 50% 99% 1% 100% 50% 75% 100% 50% 50% Belang 33,3%

Vestigingsplaats Rotterdam Rotterdam Vestigingsplaats Rotterdam Rotterdam Maassluis Rotterdam Sohar, Oman Sohar, Oman São Paulo, Brazilië São Paulo, Brazilië Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Vestigingsplaats Rotterdam


27-2-2015


6 Overige informatie


128 /128/169 169

27-2-2015


6.1 Toelichting op het Jaarverslag Scope van het jaarverslag Havenbedrijf Rotterdam beheert en ontwikkelt het Rotterdamse havengebied en wil de positie van haven van wereldklasse handhaven en versterken. Havenbedrijf Rotterdam kan op drie gebieden invloed uitoefenen: op het eigen bedrijf, op het havengebied en in de keten. De mate van invloed en het effect op onze omgeving en het milieu variëren per gebied.

Het effect van onze eigen bedrijfsvoering op de omgeving en het milieu is beperkt. De effecten van onze investeringen in het havengebied en in het transport van en naar het gebied zijn veel groter. Dit jaarverslag geeft inzicht in de prestaties en resultaten van Havenbedrijf Rotterdam in 2014. Dit jaarverslag beoogt transparant te maken welke bijdrage Havenbedrijf Rotterdam leverde aan het realiseren van de meest veilige, efficiënte en duurzame haven ter wereld, een ambitie die wij gezamenlijk met partners nastreven en die is vastgelegd in de Havenvisie 2030. Door samenwerking en dialoog oefenen wij onze invloed uit op het havengebied en de (transport)keten. Daaraan besteden wij ook aandacht in dit jaarverslag. De scope en reikwijdte van dit jaarverslag is dus breder dan ons bedrijf alleen en is gelijk aan de scope en reikwijdte van het geïntegreerde jaarverslag van vorig jaar. In het jaarverslag ligt de focus vooral op de prestaties en resultaten van Havenbedrijf Rotterdam.



27-2-2015


Waar mogelijk geven we informatie over onze concurrentiepositie en vergelijkingen met andere havens of bedrijven. Zie de teksten over onze haveninfrastructuur, (paragraaf Het havengebied), transparantie (paragraaf Maatschappelijk verantwoord ondernemen) en over marktaandeel en goederenoverslag (paragraaf Global Hub en Key Figures). Deze vergelijkingen dienen als reflectie voor onze eigen prestatie en positie. Wij zijn bewust terughoudend met het opnemen van informatie over andere havens of andere bedrijven in ons jaarverslag.

Geïntegreerd jaarverslag In dit jaarverslag integreerden wij het traditionele jaarverslag en het MVO-verslag (Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen). In de vorige paragraaf hebben wij een toelichting gegeven op de scope van het jaarverslag. In deze paragraaf lichten wij de onderwerpselectie en de kwaliteitsborging verder toe. Ook zetten we de verslaggevingsgrondslagen uiteen.

Selectie van onderwerpen De focus van dit jaarverslag ligt op de resultaten, risico's en dilemma's van het afgelopen jaar. De bronnen voor de onderwerpselectie waren verschillende interne documenten (met name agenda's van directievergaderingen en intranetberichten), externe publicaties (persberichten) en mediaberichten over de haven en Havenbedrijf Rotterdam. De selectie van 'topics' uit deze bronnen vond vooral plaats op basis van het belang dat stakeholders aan een onderwerp hechten. De onderwerpen die onze stakeholders belangrijk vinden staan hieronder weergegeven onder 'Stakeholders' (onderwerpen 1 t/m 14). Uit de verschillende interne en externe bronnen selecteerden wij 'topics' die bij een belangrijk onderwerp horen. Ook de rol die Havenbedrijf Rotterdam speelde bij de topic en de mediawaarde (advertentiewaarde) van externe mediaberichten hebben meegewogen bij de selectie. De uiteindelijke topicselectie die uit dit selectieproces voortkwam is vastgesteld door de Stuurgroep Jaarverslag. Strategie Ons waardecreatiemodel laat zien welke waarde Havenbedrijf Rotterdam creëert voor haar omgeving en hoe dit tot stand komt. Daarbij beschrijven wij onze klanten en stakeholders met wie wij samenwerken aan een veilige, efficiënte en duurzame haven. Met betrekking tot onze strategie publiceren wij de uitkomst van Key Performance Indicatoren, inclusief een toelichting hierop. Ook rapporteren wij over risico's en dilemma's die samenhangen met onze strategische keuzes. Tenslotte rapporteren wij over bereikte mijlpalen die een belangrijke bijdrage leveren aan de invulling van onze strategie. Ons Management Control Systeem bestaat onder andere uit een jaarlijks planning en control proces, controlraamwerken en beleid en richtlijnen. Hiermee vindt sturing en beheersing plaats van materiële onderwerpen en onze impact op de omgeving. Daarnaast is er binnen Havenbedrijf Rotterdam een risicobeheersingssysteem om de kans op verkeerde beslissingen te reduceren. Afdelingen worden hierbij ondersteund door risicomanagement adviseurs en controllers. Daarnaast voert de afdeling Interne Audit periodiek audits uit. Ons control en risicobeheersingssysteem staan uitgebreider beschreven in de paragraaf Corporate Governance.


130 /130/169 169

27-2-2015


Stakeholders De informatie opgenomen in dit jaarverslag is met name afkomstig van onderwerpen die door onze stakeholders als belangrijk worden ervaren. In de paragraaf Stakeholders staat een schematisch overzicht opgenomen van onze stakeholders. De informatiebehoefte van stakeholders ontlenen wij hoofdzakelijk aan ons meest recente stakeholdersbetrokkenheidsonderzoek uit 2012. Hierin formuleerden onze stakeholders 23 belangrijke onderwerpen (zie onderstaande grafiek). Begin 2015 is besloten om een nieuw stakeholdersbetrokkenheidsonderzoek te houden.

De rode actiepunten zijn aspecten die bovengemiddeld vaak als ‘zeer belangrijk’ worden ervaren en volgens de stakeholders een bovengemiddeld verbeterpotentieel hebben. De groene punten moeten verdedigd worden, de oranje punten zijn ontwikkelpunten en de blauwe punten zijn de punten die uitgebouwd moeten worden. Onderstaande tabellen bevatten de omschrijving van de onderwerpen en een verwijzing naar de bereikte resultaten.



27-2-2015


ONDERWERPEN MET EEN BOVENGEMIDDELD VERBETERPOTENTIEEL Onderwerp stakeholders Ref. 1. Inzet om ketenefficiëntie van vervoersstromen verder te optimaliseren 3.5 2/3. Positioneren van de haven als aantrekkelijke werken leerplek 3.9 4. Inzet HbR om de bereikbaarheid te verbeteren door modal split afspraken 3.5 met bedrijven en het doen laten toenemen van vervoer over spoor, binnenvaart en via pijpleidingen 5. Inzet HbR om de bereikbaarheid te verbeteren door bijv. concepten mede te 3.5 introduceren voor het optimaal benutten van bestaande infrastructuur 6. Het innovatieve karakter van het HbR (in nieuwe investeringen) 3.10 7. Mate waarin HbR zich inzet voor duurzaamheid en klimaat 2.3 2.6 3.6 8/9. Waarborgen schone en aantrekkelijke leefomgeving rondom Rotterdamse havengebied

2.2 3.7 3.8

RELEVANTE TE VERDEDIGEN ONDERWERPEN Onderwerp stakeholders 10. Kwaliteit scheepvaartafwikkeling 11. Waarborgen veiligheid in de Rotterdamse haven

Ref. 3.6 3.7 3.6 3.1 3.2 3.3 3.3

12. Inzet van het HbR voor de versteviging van de concurrentiepositie

13. Aanleg, ontwikkelen, investeren in de haveninfrastructuur in het havengebied

3.4 3.7 14. Creëren van nieuwe ruimte RELEVANTE ONTWIKKELPUNTEN Onderwerp stakeholders 15. Mate waarin HbR transparant opereert

3.4 Ref. 2.3

16. Inzet om de haven te verbinden met (internationale) groeimarkten (samenwerking met andere havens en vormgeven partnerships)

3.3 3.5 3.6 3.5 2.6 3.7

17. Stimulatie van schoner transport door HbR

18. Mate waarin HbR de mogelijkheid biedt te recreëren in de haven (fietsroutes, kunst, informatiecentra)

UIT TE BOUWEN ONDERWERPEN Onderwerp stakeholders 19. Vestigen van kwalitatief hoogwaardige bedrijvigheid 20. Rol HbR in achterlandnetwerken 21. Creëren van nieuwe ruimte door samenwerking met andere havens (Dordrecht) 22. Mate waarin HbR een renderende onderneming is 23. Inzicht dat het jaarverslag biedt in HbR

Bereikbaarheid Innovatie Missie, Visie, Strategie Duurzame bedrijfsvoering Duurzaam scheepvaartverkeer Profiel Havenbedrijf Rotterdam N.V. Milieu, veiligheid en leefomgeving Stad en regio Zie paragraaf Scheepvaart Milieu, veiligheid en leefomgeving Scheepvaart Global Hub Europe's Industrial Cluster Investeringsklimaat Investeringsklimaat Ruimte Milieu, veiligheid en leefomgeving Ruimte Zie paragraaf Voorwoord van de directie Missie, Visie, Strategie Bericht van de Raad van Commissarissen Controleverklaring Stakeholderinterviews Investeringsklimaat

3.8

Bereikbaarheid Scheepvaart Bereikbaarheid Duurzame bedrijfsvoering Milieu, veiligheid en leefomgeving Stad en regio

3.3 3.5 3.5 3.4

Zie paragraaf Investeringsklimaat Ruimte Bereikbaarheid Ruimte

Ref.

2.7 4.4 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6


Zie paragraaf Bereikbaarheid Werk Bereikbaarheid

Financiën Winst-en-verliesrekening Profiel Havenbedrijf Rotterdam N.V. Missie, Visie, Strategie Corporate Governance Onze medewerkers Duurzame bedrijfsvoering

132 /132/169 169

27-2-2015


Wij toetsten de actualiteit van bovenstaande onderwerpen aan de hand van feedback op ons jaarverslag 2013, vijf interviews met stakeholders voor het jaarverslag 2014 en een doorlopende registratie aan de hand van contacten met 78 stakeholders. Vanuit onze SOM-aanpak (Strategisch Omgevings Management) hanteren wij een zogenoemd 'waakvlamprogramma' dat voorziet in een structurele dialoog met deze stakeholders. Dit is belangrijk omdat relatie(op)bouw dan niet pas behoeft plaats te vinden als er zich een concrete aanleiding of probleem voordoet. Door middel van een zgn. 'Omgevingsmonitor' krijgt de directie periodiek een status overzicht van issues die met stakeholders aan de orde zijn. Hierdoor kan de directie hiermee rekening houden in beslissingen over het te voeren beleid.

Verslaggevingsgrondslagen Bij het jaarverslag nemen wij de wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 BW in acht. Ook houden wij rekening met de Richtlijnen van de Jaarverslaggeving en de G4-richtlijn van het Global Reporting Initiative (Core-optie). Door de aard van Havenbedrijf Rotterdam als dienstverlener en handhaver van regels en de bijzondere rol in de keten zijn de indicatoren van de Global Reporting Initiative (GRI) slechts ten dele relevant voor ons bedrijf. Dit wordt verder toegelicht in de GRI-tabel op onze jaarverslagwebsite. De tabel verwijst per indicator naar de pagina’s met een toelichting op deze indicator. Bij sommige indicatoren verwijzen wij naar andere publieke uitingen dan dit verslag. En bij enkele indicatoren leggen wij uit waarom de indicator niet relevant is of waarom geen informatie beschikbaar is. In de jaarrekening, de overslagcijfers en de key figures Scheepvaart zijn de cijfers van Dordrecht meegenomen. De definities en verslaggevingsgrondslagen zijn op enkele uitzonderingen na ongewijzigd ten opzichte van vorig jaar. De uitzonderingen betreffen nautische ongevallen en medewerkerstevredenheid waarvoor een definitiewijziging heeft plaatsgevonden die in het verslag wordt toegelicht. Kwantitatieve informatie vergelijken wij waar mogelijk met vergelijkende cijfers van voorgaande jaren. De verslaggevingsgrondslagen voor de belangrijkste Key Performance Indicators zijn beschreven in Key figures en KPI's.



27-2-2015


Kwaliteitsborging van het jaarverslag Over de geselecteerde materiële onderwerpen zijn data verzameld uit bestaande bronsystemen, periodieke managementrapportages en andere documentatie van afdelingen binnen Havenbedrijf Rotterdam. Voor nautische data gebruikten we het operationele systeem van de Havenmeester (HAMIS). Voor commerciële, ruimtelijke, financiële en personele data benutten wij ons ERP systeem (SAP). In enkele gevallen maakten we gebruik van data en documentatie van derden zoals de Verkeersonderneming en het Ministerie van Infrastructuur en Milieu. Om de gewenste kwaliteit in het eindproduct te bereiken werkte een aantal medewerkers intensief samen in projectverband. Daarnaast hebben wij ons jaarverslag laten controleren door onze interne en externe accountants. Voor deze controle verzamelden wij interne en externe bronnen om de opgenomen informatie in het verslag te onderbouwen. Wij hebben onze externe accountant opdracht gegeven zekerheid te verschaffen bij het jaarverslag. Bij de opdrachtverstrekking is het jaarverslag onderverdeeld in drie onderdelen: Het verslag: jaarverslag van Havenbedrijf Rotterdam en de Key figures en KPI's. De jaarrekening. Voorwoord, Bericht van de Raad van Commissarissen, Overige informatie en doorverwijzingen naar de website www.portofrotterdam.com of de Voortgangsrapportage Havenvisie. Het jaarverslag en de jaarrekening lieten wij controleren door de externe accountant, met uitzondering van de toekomstgerichte informatie. Naast de controle door de externe accountant is het verslag in overeenstemming met de G4-richtlijnen (Core-optie) voor maatschappelijke verslaggeving van Global Reporting Initiative (GRI). Het GRI is een nietgouvernementele organisatie die wereldwijd standaarden ontwikkelt voor maatschappelijke verslaggeving.

Toekomstgerichte informatie In dit jaarverslag rapporteren wij over inspanningen en realisatie van doelstellingen in 2014. Daarnaast geven wij onze plannen en visie weer voor de toekomst. Deze zogenaamde toekomstgerichte informatie is te herkennen aan woorden als: beogen, verwachten, willen, overwegen, continueren, voorspellen, doel, doelstelling, verwachting, scenario, plan, visie, planning, ambitie, voornemen en voorspelling. Inherent aan toekomstverwachtingen is dat de uitkomsten onderhevig zijn aan risico’s en onzekerheden en realisatie niet zeker is. Daarom verstrekt de externe accountant over de realisatie van toekomstgerichte informatie geen zekerheid.


134 /134/169 169

27-2-2015


6.2 Controleverklaring Opdracht Wij hebben de in dit rapport opgenomen Jaarrekening 2014 van Havenbedrijf Rotterdam N.V. (hierna: Havenbedrijf Rotterdam) te Rotterdam gecontroleerd. Deze Jaarrekening bestaat uit de balans per 31 december 2014 en de winst-en-verliesrekening over 2014 met de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen. Tevens hebben wij het Verslag van het Havenbedrijf en hoofdstuk 6.3 Key figures en KPI’s (hierna: het Verslag) van Havenbedrijf Rotterdam te Rotterdam over 2014 gecontroleerd. Het Verslag omvat een weergave van het beleid van Havenbedrijf Rotterdam ten aanzien van maatschappelijk verantwoord ondernemen, en de bedrijfsvoering, de gebeurtenissen en de prestaties op dat gebied gedurende 2014. Beperkingen bij het onderzoek In het Verslag is toekomstgerichte informatie opgenomen in de vorm van ambities, strategie, plannen, verwachtingen en ramingen. Inherent aan deze informatie is dat de werkelijke uitkomsten in de toekomst onzeker zijn. Wij geven geen zekerheid bij de veronderstellingen en de haalbaarheid van toekomstgerichte informatie in het Verslag. De verwijzingen in het Verslag (naar www.portofrotterdam.com, Voortgangsrapportage Havenvisie, externe websites en overige documenten) maken geen deel uit van onze assurance-opdracht.



27-2-2015


Verantwoordelijkheden Verantwoordelijkheden van de directie De directie van het Havenbedrijf Rotterdam is verantwoordelijk voor het opmaken van de Jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het Jaarverslag, in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW). De directie is tevens verantwoordelijk voor het opstellen van het Verslag in overeenstemming met de Sustainability Reporting Guidelines G4 (Core-optie) van Global Reporting Initiative (GRI) en het verslaggevingsbeleid van Havenbedrijf Rotterdam, inclusief het identificeren van stakeholders en het bepalen van materiële onderwerpen. De door de directie gemaakte keuzes ten aanzien van de reikwijdte van het Verslag en het verslaggevingsbeleid zijn uiteengezet op pagina 129. De directie is tenslotte verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als het noodzakelijk acht om het opmaken van de Jaarrekening en het Verslag mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de Jaarrekening en het Verslag op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden, inclusief Standaard 3810N Assurance-opdrachten inzake maatschappelijke verslagen. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de Jaarrekening en het Verslag geen afwijkingen van materieel belang bevatten. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controleinformatie over de bedragen, toelichtingen en overige informatie in de Jaarrekening en het Verslag. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico’s dat de Jaarrekening of het Verslag een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten. Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de Jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan en voor het opstellen van het Verslag, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van de vennootschap. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële en niet-financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door de directie van Havenbedrijf Rotterdam gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de Jaarrekening en het Verslag. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden.


136 /136/169 169

27-2-2015


Oordeel Naar ons oordeel geeft de Jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en samenstelling van het vermogen van Havenbedrijf Rotterdam per 31 december 2014 en van het resultaat over 2014 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. Naar ons oordeel, met inachtneming van de beperkingen die in de paragraaf “Beperkingen bij het onderzoek” zijn weergegeven, geeft het Verslag, in alle van materieel belang zijnde aspecten, een betrouwbare en toereikende weergave van het beleid van Havenbedrijf Rotterdam ten aanzien van maatschappelijk verantwoord ondernemen en de bedrijfsvoering, de gebeurtenissen en de prestaties op dat gebied in 2014 in overeenstemming met de Sustainability Reporting Guidelines G4 (Core-optie) van GRI en het verslaggevingsbeleid van Havenbedrijf Rotterdam zoals toegelicht op pagina 133. Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen Ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder e en f BW vermelden wij dat ons geen tekortkomingen zijn gebleken naar aanleiding van het onderzoek of het Jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, overeenkomstig Titel 9 Boek 2 BW is opgesteld, en of de in artikel 2:392 lid 1 onder b tot en met h BW vereiste gegevens zijn toegevoegd. Tevens vermelden wij dat het Jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de Jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW. Rotterdam, 27 februari 2015 Ernst & Young Accountants LLP Voor het Verslag w.g. H. Hollander RA Voor de Jaarrekening w.g. drs. J.F.M.Kamphuis RA externe accountant



27-2-2015


6.3 Key figures en KPI's Key figures

Global Hub en Europe's Industrial Cluster AANVOER GOEDEREN IN DE HAVEN VAN ROTTERDAM *) (Brutogewicht x 1.000 metrische tonnen) Ertsen en schroot Kolen Agribulk Overig droog massagoed Subtotaal Droog Massagoed Ruwe olie Minerale olieproducten LNG Overig nat massagoed Subtotaal Nat Massagoed TOTAAL MASSAGOED Containers Roll on/roll off Overig stukgoed Breakbulk TOTAAL STUKGOED TOTAAL AANVOER Totaal in aantallen containers Totaal in aantallen TEU

2014 32.221 29.926 9.981 9.294 81.421 94.984 42.527 763 19.128 157.402 238.824 63.193 9.139 4.022 13.161 76.354 315.178 3.853.169 6.415.409

2013 33.161 30.388 8.849 9.416 81.814 90.440 46.276 571 19.839 157.126 238.940 59.729 8.851 3.248 12.099 71.828 310.768 3.634.620 6.032.516

2012 30.563 24.821 7.006 10.012 72.402 98.247 44.987 560 20.590 164.385 236.787 60.688 8.720 3.917 12.637 73.325 310.112 3.679.771 6.078.355

2011 34.509 25.708 8.516 10.715 79.448 92.089 41.645 569 19.792 154.095 233.543 61.394 8.460 5.367 13.827 75.221 308.764 3.689.080 6.099.586

2010 36.508 23.279 6.835 9.066 75.688 99.505 42.708 0 19.724 161.937 237.625 55.032 8.316 4.605 12.921 67.953 305.578 3.441.964 5.690.442

*) Genoemde overslagcijfers zijn inclusief de overslag op terminals aan de noordzijde van de rivier (Hoek van Holland, Schiedam, Vlaardingen). Het bijbehorende zeehavengeld komt niet aan het Havenbedrijf Rotterdam toe en wordt daarom niet in de financiële verslaglegging meegenomen.


138 /138/169 169

27-2-2015


AFVOER GOEDEREN IN DE HAVEN VAN ROTTERDAM *) (Brutogewicht x 1.000 metrische tonnen) 2014

2013

2012

2011

2010

Ertsen en schroot Kolen Agribulk Overig droog massagoed

1.854 475 1.286 3.556

2.783 287 1.469 2.834

2.178 461 1.044 2.018

2.940 999 1.354 2.585

3.376 801 1.548 3.227

Subtotaal Droog Massagoed

7.172

7.373

5.701

7.878

8.952

Ruwe olie Minerale olieproducten LNG Overig nat massagoed

403 32.479 443 11.771

614 35.332 185 13.542

77 36.827 0 12.925

719 31.803 0 11.909

730 34.882 0 11.830

Subtotaal Nat Massagoed

45.096

49.673

49.828

44.430

47.441

TOTAAL MASSAGOED Containers

52.267 64.405

57.046 61.522

55.529 64.740

52.308 62.162

56.393 57.266

Roll on/roll off Overig stukgoed Breakbulk

10.866 2.017 12.883

9.661 1.467 11.128

9.199 1.948 11.146

8.990 2.326 11.316

8.652 2.270 10.922

TOTAAL STUKGOED TOTAAL AFVOER Totaal in aantallen containers Totaal in aantallen TEU

77.288

72.650

75.886

73.478

68.188

129.555 3.533.359 5.882.161

129.696 3.371.681 5.588.733

131.415 3.503.904 5.787.561

125.786 3.495.117 5.777.314

124.581 3.303.796 5.455.362

*) Genoemde overslagcijfers zijn inclusief de overslag op terminals aan de noordzijde van de rivier (Hoek van Holland, Schiedam, Vlaardingen). Het bijbehorende zeehavengeld komt niet aan Havenbedrijf Rotterdam toe en wordt daarom niet in de financiële verslaglegging meegenomen.

OVERSLAG GOEDEREN IN DE HAVEN VAN ROTTERDAM *) (Brutogewicht x 1.000 metrische tonnen) Ertsen en schroot Kolen Agribulk Overig droog massagoed Subtotaal Droog Massagoed Ruwe olie Minerale olieproducten LNG Overig nat massagoed Subtotaal Nat Massagoed TOTAAL MASSAGOED Containers Roll on/roll off Overig stukgoed Breakbulk TOTAAL STUKGOED TOTALE OVERSLAG Totaal in aantallen containers Totaal in aantallen TEU

2014 34.075 30.401 11.266 12.850 88.593 95.388 75.006 1.206 30.899 202.498 291.091 127.598 20.005 6.039 26.044 153.642

2013 35.944 30.675 10.318 12.249 89.186 91.054 81.608 756 33.381 206.799 295.986 121.250 18.512 4.716 23.228 144.478

2012 32.742 25.282 8.050 12.029 78.103 98.324 81.814 560 33.515 214.213 292.316 125.428 17.919 5.865 23.784 149.211

2011 37.449 26.708 9.870 13.299 87.326 92.807 73.448 569 31.700 198.525 285.851 123.556 17.450 7.693 25.143 148.699

2010 39.884 24.080 8.383 12.293 84.640 100.235 77.590 0 31.553 209.378 294.019 112.298 16.968 6.875 23.843 136.140

444.733

440.464

441.527

434.550

430.159

7.386.528 12.297.570

7.006.301 11.621.249

7.183.675 11.865.916

7.184.197 11.876.900

6.745.760 11.145.804

*) Genoemde overslagcijfers zijn inclusief de overslag op terminals aan de noordzijde van de rivier (Hoek van Holland, Schiedam, Vlaardingen). Deze overslag betreft voor 2014 ca. 3% van het totale overslagvolume van de aan- en afvoer. Het bijbehorende zeehavengeld komt niet aan Havenbedrijf Rotterdam toe en wordt daarom niet in de financiële verslaglegging meegenomen.




brutogewicht in 1000 metr. ton

27-2-2015

Goederenoverslag naar segment

500.000 450.000 400.000 350.000 300.000 250.000 200.000 150.000 100.000 50.000 0

(brutogewicht x 1.000 metrische tonnen)

Breakbulk Containers Nat massagoed Droog massagoed

2010 2011 2012 2013 2014 Jaar

OVERSLAG HAMBURG - LE HAVRE RANGE 2011-2013

2013 440,5 190,8 139,1 95,7 78,8 67,2 43,6 42,8 33,0 26,0 24,5

Rotterdam (Nederland) Antwerpen (België) Hamburg (Duitsland) Amsterdam (Nederland) Bremerhaven (Duitsland) Le Havre (Frankrijk) Duinkerken (Frankrijk) Zeebrugge (België) Zeeland Seaports (Nederland) Gent (België) Wilhelmshaven (Duitsland)

2012 441,5 184,1 130,9 94,3 84,0 63,5 47,6 43,5 34,0 26,3 26,2

2011 434,6 187,2 132,2 93,0 80,6 67,6 47,5 47,0 35,5 27,2 23,0

Eenheid: brutogewicht x 1 miljoen metrische tonnen

Marktaandeel Rotterdam in Hamburg-Le Havre Range 2014 (Per hoofdsegment) in %

60 50 40 30 20 10 0

2010

2011

Nat massagoed Breakbulk

2012*

2013*

Droog massagoed

2014*

Containers



140 /140/169 169

27-2-2015


Verloop marktaandeel Rotterdam in Hamburg-Le Havre range 2014 40 35 30 25 20 15 10 5 0

(gebaseerd op totale overslag in tonnen) in %

2010

2011

Hamburg Amsterdam Antwerpen Le Havre

2012*

2013*

2014*

Bremerhaven Wilhelmshaven Rotterdam Zeeland Seaports Gent Zeebrugge Duinkerken


Bereikbaarheid Modal Split containers Maasvlakte (1ste helft 2014)

Wegvervoer 44,90 %

Spoor/binnenvaart 55,10 %

Investeringsuitgaven Havenbedrijf Rotterdam 700 600 500 400 300 200 100 0

(Bedragen x € 1 miljoen)

2010

2011

2012

2013

2014

Realisatie Maasvlakte 2 Realisatie Bestaand Rotterdams Gebied



27-2-2015


Scheepvaart HISTORISCH OVERZICHT HAVENMEESTER Bezoeken Tankschepen Droge bulk General Cargo Volcontainer Overige* Totaal

2014

2013

2012

2011

2010

8.254 1.084 9.326 7.525 2.838 29.027

8.869 1.117 9.331 7.262 2.869 29.448

9.422 1.034 7.278 8.117 6.206 32.057

9.378 1.148 8.250 8.790 6.115 33.681

9.861 1.108 8.743 8.111 6.581 34.404

4:30

4:36

4:37

9,43

9,48

102 75.107

120 77.025

111 79.487

132 83.643

116 84.558

206

215

192

174

240

Vlot Turn Around Time** Nautische Efficiency Index** Veilig Nautische ongevallen*** Scheepsbewegingen Schoon Waterverontreinigingen

* Door de ingebruikname van een nieuw systeem (HaMIS ipv IVS) zijn sommige schepen sinds medio 2013 anders ingedeeld. Schepen die in de overige klasse vielen, zijn sinds 2013 met name ingedeeld in de klasse 'general cargo'. ** Vanaf 2013 is de TAT vervangen door de Nautische Efficiency Index als indicator voor een efficiënte afwikkeling van de scheepvaart. *** Vanaf 2013 inclusief Dordrecht, Papendrecht en Zwijndrecht. Vanaf 2014 worden ook nautische incidenten meegeteld waarbij schepen betrokken zijn die afgemeerd zijn of ten anker liggen.

(Zeevaart)

92.000

240

88.000

210

84.000

180

80.000

150

76.000

120

72.000 68.000

90

2010

2011

2012

Scheepsbewegingen zeevaart Norm nautische ongevallen

2013

2014*

60

nautische ongevallen

scheepsbewegingen

Scheepsbewegingen en nautische ongevallen in Rotterdam

Nautische ongevallen

* Vanaf 2013 inclusief Dordrecht, Papendrecht en Zwijndrecht. Vanaf 2014 worden ook nautische incidenten meegeteld waarbij schepen betrokken zijn die afgemeerd zijn of ten anker liggen.


142 /142/169 169

27-2-2015


Milieu en Leefomgeving CO2-uitstoot regio Rotterdam (in Mton)

40.000

20.000

0

1990 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2015 2020 2025

Effect maatregelen RCI

CO2-uitstoot

Doel RCI 2025

Cijfers voorgaande jaren zijn gewijzigd ten opzichte van het jaarverslag 2013 door een herberekening.

CO2-footprint Havenbedrijf Rotterdam 12 10 8 6 4 2 0

(in kTon)

2010

2011

2012

2013

2014

2015

Scope 3: Overige indirecte emissies Scope 2: Energie indirecte emissies Scope 1: Directe emissies Doel



27-2-2015


Financiën FINANCIEEL HISTORISCH OVERZICHT HAVENBEDRIJF (Afgeronde bedragen x € 1 miljoen) Balans Activa Eigen vermogen Langlopende schulden Geïnvesteerd vermogen Voorzieningen + Kortlopende schulden TOTAAL VERMOGEN Winst-en-verliesrekening Som der bedrijfsopbrengsten Operationele lasten EBITDA Afschrijvingen Bedrijfsresultaat (EBIT) Financiële baten en lasten Resultaat deelnemingen NETTORESULTAAT Kasstroomoverzicht Operationele kasstroom Investeringskasstroom (excl. Rijksbijdrage) Rijksbijdrage** Financieringskasstroom Saldo kasstroom Bruto-investeringen Bestaand Rotterdams Gebied Maasvlakte 2 Totaal bruto-investeringen Ratio's Solvabiliteit (in %, incl. achtergestelde leningen) Net Debt/EBITDA Interest coverage rate (ICR)***

2014

2013

2012

2011

2010

3.961 2.311 1.332 3.644 317 3.961

3.918 2.178 1.420 3.597 321 3.918

3.698 2.038 1.027 3.065 632 3.698

3.215 1.902 933 2.835 380 3.215

3.280 1.770 1.143 2.913 367 3.280

660 237 427 133 294 -84 6 215

640 231 409 126 282 -65 9 227

615 224 391 120 271 -51 7 228

588 226 362 119 243 -58 9 195

551 235 316 113 203 -55 6 154

344 -195 0 -162 -13

332 -268 -290 314 87

300 -616 363 -7 40

293* -424* 363 -291 -59

250 -406 0 42 -114

173 16 189

154 109 263

232 394 626

116 379 494

121 324 445

58,4 2,4 3,8

55,6 2,7 4,3

55,1 2,1 4,3

59,2 2,2 3,5

63,4 2,9 3,6

*2011 aangepast met mutatie investeringscrediteuren (€ 35.817K). **Rentecomponent Rijksbijdrage ad € 5,8 mln is afgerond in de operationele kasstroom verwerkt. ***ICR gepresenteerd exclusief calculatorische rente. Havenbedrijf Rotterdam maakt gebruik van de vrijstelling van consolidatieplicht omdat de financiële gegevens van de deelnemingen gezamenlijk verwaarloosbaar zijn voor inzicht in resultaat en vermogen van de jaarrekening.

Omzet

(Bedragen x € 1 miljoen)

1.000

500

0

2010

2011

Overige opbrengsten Havengelden


2012

2013

2014

Inkomsten uit contracten

144 /144/169 169

27-2-2015


Medewerkers HISTORISCH OVERZICHT PERSONEEL (ultimo) 2014

2013

2012

2011

2010

Aantallen medewerkers Parttime Fulltime Totaal

148 980 1.128

138 980 1.118

143 1.006 1.149

140 1.070 1.210

138 1.081 1.219

Verhouding man/vrouw Man Vrouw Totaal

845 283 1.128

847 271 1.118

871 278 1.149

925 285 1.210

941 278 1.219

57 13 70

53 15 68

59 12 71

61 18 79

63 11 74

62 260 363 365 78 1.128

54 273 357 373 61 1.118

81 288 363 374 43 1.149

80 301 388 386 55 1.210

87 309 401 366 56 1.219

283 179 215 451 1.128

320 157 194 447 1.118

351 187 165 446 1.149

361 231 141 477 1.210

341 262 127 489 1.219

3,68

3,78

4,35

4,26

4,57

45,9 47,9 33,6

45,8 47,9 38,5

45,0 47,3 36,4

45,1 46,8 36,9

44,6 46,8 33,5

Man management Vrouw management Totaal management Leeftijd < 30 jaar 30 - 39 jaar 40 - 49 jaar 50 - 60 jaar > 60 jaar Totaal Dienstjaren 0 - 5 jaar 6 - 10 jaar 11 - 15 jaar > 15 jaar Totaal Ziekteverzuim Ziekteverzuimpercentage Gemiddelde leeftijd (jaren) Alle medewerkers Management Nieuwe medewerkers

Man/vrouwverhouding - Totaal (In aantallen medewerkers)

1.500 1.000 500 0

2010

2011 Man


2012

2013

2014

Vrouw


27-2-2015


Man/vrouwverhouding - Management (In aantallen medewerkers)

100

50

0

2010

2011

2012 Man

2013

2014

2013

2014

Vrouw

Aantal dienstjaren

(Aantal medewerkers)

750 500 250 0

2010

2011

0-5 jaar

2012

6-10 jaar

11-15 jaar

>15 jaar

Leeftijd medewerkers 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0

(Aantal medewerkers)

< 30 2010

30 - 39 2011


40 - 49 2012

50 - 60 2013

> 60 2014

146 /146/169 169

27-2-2015


Ziekteverzuim (in %)

6% 5% 4% 3%

2010

2011

2012

Ziekteverzuim


2013

2014

Norm


27-2-2015


Overzicht Key Performance Indicators (KPI's) Doelstelling Efficiency Transport

Efficiency - Kosten aanleg en beheer havengebied

Veiligheid

Duurzaamheid HbR-bedrijfsvoering Duurzaamheid Transport Groei in groeiconcepten

Verstevigen concurrentiepositie Versterken hubfunctie/Maritieme netwerken Deelnemingen in groeimarkten Global Strategic Partnerships Organisatie Resultaatgerichtheid

Renderende onderneming

Ref.

Key Performance Indicators

Norm Realisatie Norm 2015 2014 2014

NEI

7,0

9,4

ntb

% spits waar gemiddelde reistijd Vaanplein Maasvlakte: < 48 min. Havenwegen < 2 maal free-flow reistijd Kosten kademuren (onderhoudskosten vs vervangingswaarde)

> 93% 97%

> 95%

> 90% * < 0,17 0,18

95% < 0,17

Aanleg MV2 volgens planning en budget

Décharge project organisatie > 84% 75%

Fase 1 operationeel gebruiksgereed 90%

< 130** 9,0 0,93 -8% t.o.v. 2010

102

nvt

9,0 0,69 -8% t.o.v. 2010

9,0 0,93 -10% (t.o.v. 2010)

Projectrealisatie conform afspraken over planning (P), budget (B) en rendement (R) voor publieke en klantspecifieke infrastructuur Nautische ongevallen SEI NSI HbR CO2-footprint

Maximum aandeel wegvervoer in modal split containers 44,9% (t/m van Maasvlakteterminals 45,5% Q2) Marktaandeel totaal 36,9% (t/m 37,5% Q3) Marktaandeel groeiconcept Container Port > 28% 27,8% (t/m Q3) Verbeteren verblijfstijd binnenvaart in haven Rotterdam < 27 28,3 uur uur % zee/zeeoverslag t.o.v. totale overslag van containers > 28,4% (gemeten in teu) 28,4%

44%

Aantal nieuwe deelnemingen in ondernemingsplan 2011-2015 (cumulatief) Aantal partnerships

2

1

5

3

1

10

% medewerkers dat een planningsgesprek heeft gevoerd % medewerkers dat een beoordelingsgesprek heeft vastgelegd NCW wordt berekend tegen de HbR vermogenskostenvoet. KPI wordt bepaald over alle investeringsprojecten door het DT (RvC/AvA) genomen in de 5-jaarperiode 2011-2015

90%

81,6%

100%

100% 90,4%

100%

>0

>0

>0

37,8% 32,8% -20% (t.o.v. 2010) 29,3%

* Score voor 2014 niet betrouwbaar vast te stellen ** Norm gewijzigd in 2014

In het overzicht met de KPI's zijn 20 van de 33 KPI's van Havenbedrijf Rotterdam opgenomen. De KPI's die niet zijn opgenomen zijn nog in ontwikkeling (5), zijn niet van toepassing op het verslagjaar (1) of zijn commercieel vertrouwelijk (7).


148 /148/169 169

27-2-2015


Toelichting bij de KPI's Efficiency transport Nautische Efficiency Index (NEI) De NEI geeft informatie over de tijdigheid van de planning binnen het nautisch proces. Deze is gebaseerd op de beloodste vaart en het verschil tussen de geplande en de werkelijke tijden dat de loods aan en van boord gaat. Gemiddelde reistijd A15 - Maasvlakte - Vaanplein Percentage avondspitsen 'haven uit' waarvan de maximale reistijd minder is dan 48 minuten. Deze reistijd is anderhalf tot twee keer de normale reistijd op het traject. De normale reistijd is een gewogen gemiddelde van de vrije reistijd midden op de dag (buiten de spits) gedurende 2014. De reistijdinformatie wordt ontvangen van de Verkeersonderneming en Rijkswaterstaat. Havenwegen < 2 maal free-flow reistijd Percentage avondspitsen 'haven uit' waarvan de maximale reistijd korter is dan twee keer de free-flow reistijd op belangrijke wegen in de haven. Onder free-flow reistijd wordt de gemiddelde reistijd buiten de spits verstaan. De havenwegen waarover wordt gerapporteerd, zijn belangrijke havenontsluitingswegen en de parallelstructuur naast de A15. Het betreft de trajecten N15 Europaweg, Vondelingenweg, Waalhavenweg, Professor Gerbrandyweg, Clydeweg, Welplaatweg en de Botlekweg. Efficiency kosten aanleg en beheer havengebied Kosten kademuren De beheer- en onderhoudskosten van kademuren gedeeld door de vervangingswaarde. Onder vervangingswaarde wordt de waarde verstaan van het bestaande areaal kademuren als deze volledig nieuw gebouwd zou gaan worden. De gegevens komen uit het financieel administratief systeem SAP. Aanleg Maasvlakte 2 volgens planning en budget Deze KPI heeft als doel om binnen planning en budget er zorg voor te dragen dat de 1e fase van de Maasvlakte 2 gebruiksgereed is. In 2014 vond décharge verlening van de projectorganisatie plaats en namen wij de lopende werkzaamheden en de medewerkers van de Projectorganisatie Maasvlakte 2 in 2014 op in de staande organisatie. Projectrealisatie conform planning, budget en rendement Percentage voor publieke en klantspecifieke infrastructuurprojecten in uitvoering ultimo 2014, dat wordt gerealiseerd conform afspraken over planning, budget en rendement. De gegevens komen uit het administratief systeem SAP.



27-2-2015


Veiligheid Aantal nautische ongevallen Een nautisch ongeval is een ongewilde gebeurtenis die een schip tijdens de vaart overkomt waarbij minimaal één varend schip betrokken is. Er wordt onderscheid gemaakt tussen nautische ongevallen, significante nautische ongevallen en zogenoemde bijnaaanvaringen (near-miss situaties). De ongevallen worden geregistreerd in een database op basis van diverse journaals en opgaven van derden. De norm en het aantal gerapporteerde ongevallen zijn inclusief de havens van Dordrecht, Zwijndrecht en Papendrecht. Safety and Environmental Index (SEI) De SEI meet in welke mate zeeen binnenvaartschepen regels op het gebied van veiligheid en milieu naleven. De meting gebeurt op basis van inspecties aan boord en de systematische controle van naleving van wettelijke administratieve meldplichten door rederijen en agenturen. Nautische Safety Index (NSI) De NSI is een berekening van het aantal aanvaringen gerelateerd aan het aantal scheepsbezoeken. Deze ongevallen worden geregistreerd in een database op basis van diverse journaals en opgaven van derden. Duurzaamheid Bedrijfsvoering, Havenbedrijf Rotterdam Footprint De footprint geeft de uitstoot in CO2-equivalenten weer, veroorzaakt door onze bedrijfsvoering. De footprint is gebaseerd op de ISO 14064-standaard die de scopeindeling van het Greenhouse Gas Protocol hanteert. CO2-reductie beogen we te bereiken door CO2-beperkende maatregelen; de resterende uitstoot neutraliseren we door compensatie met de aankoop van Gold Standard-emissiecredits. De cijfers worden per kwartaal ontvangen op basis van interne registraties en opgaven van derden. Transport, Modal split De modal split wordt berekend op basis van opgaven van cargadoors en overslagbedrijven op Maasvlakte 1 en geeft voor het eerste halfjaar 2014 de verhouding tussen vervoer van containers naar en van Maasvlakte 1 over weg, water en spoor weer. De cijfers van het tweede halfjaar zijn medio maart 2015 bekend. Groei in groeiconcepten Marktaandeel totaal Het totale marktaandeel van Havenbedrijf Rotterdam binnen de Hamburg-Le Havre (HLH) range. De cijfers worden per kwartaal ontvangen van de betreffende havenbedrijven. Marktaandeel groeiconcept Container Port Het marktaandeel van Havenbedrijf Rotterdam binnen het groeiconcept containers. Het marktaandeel Container Port wordt berekend op basis van de overslagcijfers van de havens in de Hamburg-Le Havre range. De cijfers worden per kwartaal ontvangen van de betreffende havenbedrijven.


150 /150/169 169

27-2-2015


Versterken concurrentiepositie Verbeteren verblijfstijd binnenvaart in haven Rotterdam De bepaling van de normatieve verblijfstijd ter bevordering van de efficiëntie voor de containerbinnenvaart. Versterken hubfunctie – maritieme netwerken Zee-zeeoverslag ten opzichte van totale overslag Het percentage zee-zeeoverslag ten opzichte van de totale overslag van containers gemeten in TEU. Onder zee/zee overslag wordt overslag van het ene zeeschip naar het andere zeeschip verstaan (feeder + relay volumes). Deze feeder volumes worden intern geadministreerd, relay volumes worden verkregen door middel van een enquête die onder terminals gehouden wordt. Deelnemingen in groeimarkten Aantal deelnemingen Het aantal nieuwe deelnemingen van Havenbedrijf Rotterdam in groeimarkten. Er is sprake van een deelneming wanneer er een Joint Venture Agreement is getekend. Deze deelnemingen dienen van voldoende omvang te zijn, bovengemiddelde groeipotentie te hebben en van meerwaarde te zijn voor (nieuwe) key customers van Havenbedrijf Rotterdam. Global Strategic Partnerships Aantal Global Strategic Partnerships Het aantal Global Strategic Partnerships dat we met de beste wereldwijde spelers in containers, energie, petrochemie, en ijzer en staal hebben afgesloten. Onder een Global Strategic Partnership wordt een getekende overeenkomst verstaan waarin is vastgelegd dat er market intelligence wordt gedeeld en/of investeringsmogelijkheden worden geïdentificeerd en/of business opportunities worden gecreëerd en/of toegang wordt verkregen tot markten en/of expertise wordt uitgewisseld en/of joint ventures op het gebied van havenontwikkeling/havenmanagement kunnen worden afgesloten. Organisatie – resultaatgerichtheid Realiseren doelstellingen van medewerkers Voor het jaarplan 2015 is besloten om de ondernemingsplandoelstelling resultaatgerichtheid met andere KPI’s te monitoren. De nieuwe KPI’s zijn: het percentage medewerkers dat een planningsgesprek heeft gevoerd; het percentage medewerkers dat een beoordelingsgesprek heeft gevoerd. Renderende onderneming NCW De Netto Contante Waarde van de in 2011 tot en met 2014 gestarte projecten in de projectenportfolio is berekend tegen de interne rendementseis van Havenbedrijf Rotterdam. Hierbij wordt voor elk investeringsproject vastgesteld wat het doelrendement is en wat het effect is van het betreffende project op de rendementsontwikkeling van de gehele portfolio. Deze KPI is dus een ‘forward-looking’ indicator en dient positief te zijn.



27-2-2015


6.4 Personalia Algemene Directie Personalia leden van de Algemene Directie Havenbedrijf Rotterdam

Drs. A.S. (Allard) Castelein Geboortejaar: 1958 Nationaliteit: Nederlandse Benoemd: President-directeur (CEO) per 01-01-2014 Einde huidige termijn: 31-12-2017

Voorgaande functie

Vice President Environment Royal Dutch Shell

Nevenfuncties

Vice chairman en lid Raad van Commissarissen Sohar Industrial Port Company SAOC (SIPC) Vice chairman en lid Raad van Commissarissen Sohar International Development Company (SIDC) Lid Raad van Toezicht Rotterdam Partners Lid Raad van Toezicht Isala klinieken Lid Strategisch Platform Logistiek Lid Algemeen Bestuur VNO-NCW (per 01-01-2015)


152 /152/169 169

27-2-2015


Ing. R. (Ronald) Paul Geboortejaar: 1960 Nationaliteit: Nederlandse Benoemd: Directeur Infrastructuur & Maritieme Zaken (COO) per 01-09-2012 Einde huidige termijn: 31-08-2016

Voorgaande functie

Directeur Projectorganisatie Maasvlakte 2 Havenbedrijf Rotterdam N.V.

Nevenfuncties

Lid Raad van Commissarissen Keyrail Voorzitter Raad van Commissarissen Portbase Non-executive board member Porto Central Voorzitter Brancheorganisatie Zeehavens Lid Bestuur Stichting Building with Nature Lid Economic Council Rotterdam (per 01-11-2014) Lid Bestuur Nederland Maritiem Land (NML) Lid Raad van Advies TripleS Management Lid Strategische Adviesraad Mobiliteit TNO (t/m 31-12-2014) Lid Strategische Adviesraad Urbanisation (per 01-01-2015)

Ir. P.R.J.M. (Paul) Smits CMA CTP Geboortejaar: 1963 Nationaliteit: Nederlandse Benoemd: Directeur Financiën & Informatievoorziening (CFO) per 01-06-2011 Einde huidige termijn: 31-05-2015

Voorgaande functie Nevenfuncties

Directeur Shared Service Organization, KPN Nederland Lid Raad van Toezicht Dinalog (t/m 31-12-2014) Lid Raad van Advies SmartPort (opgeheven 27-05-2014) Lid Raad van Advies Rotterdam School of Management



27-2-2015


6.5 Personalia Raad van Commissarissen Personalia leden van de Raad van Commissarissen Havenbedrijf Rotterdam Geboortejaar Nationaliteit Benoemd Einde huidige termijn Commissies Huidige positie/loopbaan Nevenfuncties

Geboortejaar Nationaliteit Benoemd Einde huidige termijn Commissies Huidige positie/loopbaan Nevenfuncties Qualitate Qua

Nevenfuncties


R.P.M. (Rutger) van Slobbe 1952 Nederlandse President-commissaris Raad van Commissarissen (per 01-07-2011) Lid Raad van Commissarissen (per 01-01-2006) 31-12-2017 Lid Remuneratiecommissie Voormalig lid Raad van Bestuur Koninklijke P&O Nedlloyd N.V. Voorzitter Raad van Commissarissen Cargonaut B.V. Voorzitter Bestuur Vereeniging Nederlandsch Historisch Scheepvaart Museum (per 21-05-2014) Vicevoorzitter Raad van Toezicht Scheepvaart Transport College (STC) Vicevoorzitter Raad van Toezicht Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij (KNRM) Partner Oxalis Cooperatie U.A. Lid Strategisch Platform Logistiek (adviesorgaan minister I&M betreffende de logistieke toekomst van Nederland in de wereld) Lid Raad van Commissarissen Vanderlande Industries BV (per 26-06-2014) Ir. J. M. (Mel) Kroon MBA 1957 Nederlandse Lid Raad van Commissarissen (per 22-06-2005) 31-05-2017 Lid Auditcommissie Voorzitter Raad van Bestuur Tennet Holding B.V. Lid Raad van Commissarissen APX B.V. Voorzitter Raad van Commissarissen NOVEC B.V. Membre Comité d'Administration Powernext S.A. Voorzitter Aufsichtsrat TenneT TSO GmbH Voorzitter Aufsichtsrat TSCNET Services GmbH (per 10-10-2014) GmbH Member Supervisory Board EPEX SPOT SE. Member of the Board CASC.EU Lid Raad van Commissarissen HTM Personenvervoer N.V. Bestuurslid Nederlands-Duitse Handelskamer (per 01-09-2014)

154 /154/169 169

27-2-2015


Geboortejaar Nationaliteit Benoemd Einde huidige termijn Commissies Huidige positie/loopbaan

Nevenfuncties

Geboortejaar Nationaliteit Benoemd Einde huidige termijn Commissies Huidige positie/loopbaan Nevenfuncties

Geboortejaar Nationaliteit Benoemd Einde huidige termijn Commissies Huidige positie/loopbaan Nevenfuncties


Ir. M.W.L. (Merel) van Vroonhoven MBA 1968 Nederlandse Lid Raad van Commissarissen (per 01-07-2011) 30-06-2015 Lid Auditcommissie Voorzitter van het Bestuur Autoriteit Financiële Markten (per 01-04-2014) Lid Raad van Bestuur Nederlandse Spoorwegen (t/m 31-03-2014) Lid Dutch Council INSEAD (per 09-10-2014) Voorzitter Raad van Toezicht Spoorwegmuseum (t/m 31-03-2014) Bestuurslid 'Nationaal Fonds 4 & 5 mei' (t/m 31-03-2014) Voorzitter landelijke werkgroep 'vanuit Autisme bekeken' Vicevoorzitter Nederlandse Vereniging van Autisme (t/m juni 2014) Drs. R. (Robert) Frohn 1960 Nederlandse Lid Raad van Commissarissen (per 01-01-2012) 31-12-2015 Voorzitter Auditcommissie (per 14-03-2012) CFO Anthos International AG (per 01-11-2013) Lid Raad van Commissarissen Nutreco N.V. (tot 27-03-2014) Voorzitter Raad van Commissarissen de Onderlinge 's Gravenhage (per 25-04-2014) Lid Raad van Commissarissen de Onderlinge 's-Gravenhage (per 01-05-2013) Drs. T.H. (Timo) Huges 1965 Nederlandse Lid Raad van Commissarissen (per 01-03-2012) 29-02-2016 Voorzitter Remuneratiecommissie CEO NV Nederlandse Spoorwegen (per 01-10-2013) Lid Raad van Advies H&S Transport Lid Strategisch Platform Logistiek (adviesorgaan minister I&M betreffende de logistieke toekomst van Nederland in de wereld) Lid bestuur Ubbo Emmius Fonds Rijks Universiteit Groningen


27-2-2015


6.6 Stakeholderinterviews Johan van de Gronden Directeur Wereld Natuur Fonds

'Je moet naar een transitie. Niet omdat WNF dat zegt, maar omdat het een keiharde nieuwe economische realiteit wordt' Hoe kunnen wij u kort omschrijven in relatie tot Havenbedrijf Rotterdam? “Wij zijn met het Havenbedrijf een samenwerking aangegaan om een gezonde delta met een dynamisch ecosysteem en een bloeiende haven te ontwikkelen. Ons eerste project is de Groene Poort. Binnen dit project creëren we natuurlijke dammen van restmateriaal voor trekvissen in de Nieuwe Waterweg. Dit project is te klein voor het type samenwerking dat het Havenbedrijf en WNF zouden moeten ambiëren. Toch leer je zo samenwerken. Als het hier kan, waar het zo moeilijk is omdat we het hier hebben over een van de meest druk bevaren gebieden, dan gaan er veel meer poorten open. Dat is van groot belang.” Waarom is deze samenwerking belangrijk voor WNF? “Daar waar economie en ecologie elkaar op langere termijn kunnen versterken, heb je kans van slagen. Het is belangrijk dat WNF zo’n grote economische actor als gesprekspartner heeft. Als je een pleidooi alleen vanuit ecologisch perspectief voert, haal je je punten niet. Conflicten tussen natuurbelang en haven zijn op de korte termijn vaak enorm. We moeten proberen om het gesprek op een ander niveau te voeren en ik merk dat het Havenbedrijf dat wil. Ik merk dat ook wordt gezien dat ecologisch herstel uiteindelijk een economisch goed is. Dat heeft ook internationale uitstraling. Je moet kijken naar de natuurlijke veerkracht van het systeem, van de monding van de Schelde tot de Nieuwe Waterweg. Zo vergroot je veiligheid en economische kansen.” Dus door de natuur haar gang te laten gaan kun je de haven en de delta sterker maken? “Sterker, mooier, gezonder en florerender. Ik denk dat het Havenbedrijf dat goed ziet. Het is niet makkelijk om te realiseren, maar het is wel de gemeenschappelijke ambitie. Daarnaast is de haven een heel belangrijk economisch knooppunt, er gaan enorme hoeveelheden grondstoffen door. Wij hebben de wens om die grondstoffenketens – die een enorme impact hebben op natuur elders – ook in Nederland te verduurzamen. Ik zou het fijn vinden als het Havenbedrijf daar een actieve rol in zou nemen. Ik vind het belangrijk dat we het gesprek openhouden.”


156 /156/169 169

27-2-2015


Staat Havenbedrijf Rotterdam open voor dat soort gesprekken? “Ja, maar het conventionele antwoord is voorlopig: ‘Wij zijn facilitator, wij zijn geen overheidslichaam dus wij moeten ons aan de wet houden.’ Dat begrijp ik, maar het is me niet voldoende. Je zoekt toch een beetje naar de mogelijkheid tot beïnvloeding en stimulering. Het Havenbedrijf wil winst en economische bedrijvigheid, ik wil precies hetzelfde in de ecologie. Ik wil meer trekvogels, meer trekvissen en meer zeehonden. Dat vind ik het leuke van het gesprek. Daar waar het een beetje spannend wordt, heb je kans op doorbraken. De eerste keer dat Allard Castelein naar buiten trad in een artikel in Trouw was wat ongelukkig. Daarna hebben we een voortreffelijk gesprek gehad. Dat is het aardige van samenwerking.” Wat zou u een verbetering vinden voor Havenbedrijf Rotterdam? “We gaan naar een nieuwe economie. We gaan werken met vormen van innovatie waarvan we het bestaan nog niet eens weten. Ik hoop dat het Havenbedrijf daar een rol in gaat spelen. Ik begrijp dat het niet zomaar kan. De conservatieve krachten liggen op de loer. Maar je moet gevoed worden door het besef dat die business uiteindelijk gaat verdwijnen. Je moet uitgaan van een situatie in 2050 waar we op een fractie van onze huidige koolstof-footprint de economie moeten laten draaien. Als je denkt: ‘In het verleden ging het zo, dus het zal wel meevallen.’ Nou, het zal niet meevallen. Je moet naar een transitie. Niet omdat WNF dat zegt, maar omdat het een keiharde nieuwe economische realiteit wordt. Het model 'vervuilen, opruimen en compenseren' behoort echt tot het verleden. Wij hebben langetermijndoelen, we zijn ongelooflijk stabiel en koersen recht op onze doelen af. Het Havenbedrijf heeft dat ook, dat helpt heel erg. Samen ergens stabiel naartoe werken helpt enorm. Daarom ben ik opgewonden over deze samenwerking. Nog niet over wat we hebben bereikt, maar over wat we kunnen bereiken. Met zicht op de lange termijn.”



27-2-2015


Bert Blase Burgemeester Vlaardingen

'Elders in de wereld kijkt men naar ontwikkelingen hier en neemt die over. Die positie moeten we behouden' Op welke wijze had de gemeente Vlaardingen in 2014 te maken met Havenbedrijf Rotterdam? “De Havenmeester van Rotterdam houdt toezicht op de orde en veiligheid in onze havens. Ook int het Havenbedrijf havengelden voor de gemeente Vlaardingen. Daarnaast tekenden het Havenbedrijf en de gemeente Vlaardingen in 2014 een intentieverklaring. We hebben daarin afgesproken om gezamenlijk te kijken naar de ontwikkelingsmogelijkheden van het havengebied van Vlaardingen. Een andere belangrijke gebeurtenis voor de gemeente Vlaardingen was de grote brand die in 2014 uitbrak in onze haven. Het Havenbedrijf zette toen een blusboot in. Daarin hebben wij intensief met elkaar te maken gehad.” Hoe ervaart u het contact met Havenbedrijf Rotterdam? “In mijn vorige functie als burgemeester van Alblasserdam ervoer ik een hele open, zakelijke verhouding met het Havenbedrijf. Dat ging over de containerterminal in Alblasserdam. Ook vanuit deze positie ervaar ik een open en zakelijke relatie. De manier waarop het Havenbedrijf het account organiseert vind ik aansprekend. Het Havenbedrijf heeft een aantal mensen in dienst die de taal van de gemeente spreken. Het Havenbedrijf sluit zo goed aan bij de manier waarop gemeenten naar de wereld en de haven kijken. Ik zit in het bestuur van het Deltaport Donatiefonds. Het Havenbedrijf neemt daar ook deel aan. Daar merk je diezelfde houding. Ik vind het een professionele, open cultuur.” Hoe ziet u de rol van Havenbedrijf Rotterdam? “Ik zie het Havenbedrijf als de aanjager van relevante en innovatieve ontwikkelingen in de wereldhaven. Daarbij vind ik de verbindingen met het achterland en het havengebied zelf, maar ook met aanpalende logistieke gebieden heel belangrijk. Met de thema’s veiligheid en duurzaamheid vind ik dat dit havengebied zich echt positioneert als moderne haven, met alle aspecten die daarbij horen in een drukbevolkt gebied. Dat werkt door in de interne werkwijze, externe relaties en externe ontwikkelingsvraagstukken.” Wat is het belang van samenwerking voor Vlaardingen? “Vlaardingen kan enorm profiteren van kennis en expertise van het grote havengebied. Op het gebied van nieuwe technologische ontwikkelingen, maar ook als het gaat om een veilige en duurzame haven. Ook in de relatie met de Rotterdamse Havenmeester. Daar zit expertise die verdergaat dan wat je als gemeente kunt organiseren. Vlaardingen biedt eigenheid en legt eigen accenten. Wij hebben bijvoorbeeld, naast het dagelijkse roroverkeer tussen Vlaardingen en Engeland, een belangrijk aandeel in kleinschalig schipschipoverslag. Ik denk dat er voor beide partijen toegevoegde waarde is. Je ziet dat er tussen Rotterdam, Vlaardingen en ook Schiedam een natuurlijke verwantschap is. Die havenmentaliteit deel je met elkaar. Dat eindigt niet bij de grens van een gemeente.”


158 /158/169 169

27-2-2015


Wat zou Havenbedrijf Rotterdam kunnen verbeteren? “Op bestuurlijk niveau vind ik dat het goed loopt. Onze Vlaardingse adjunct-Havenmeester Ron van Doorn ziet nog wel kansen: ‘De Vlaardingse havendienst heeft taken in het beheer van zeehavens, maar bedient ook bruggen en een sluis binnen onze gemeente. Het Havenbedrijf zou een nuttige rol kunnen spelen in het gezamenlijk informeren van de beroeps- en recreatievaart.’” Havenbedrijf Rotterdam wil de meest veilige, efficiënte en duurzame haven ter wereld worden. Wat vindt u hiervan? “Het is een goed streven dat wij in zo’n drukbevolkt gebied koploper kunnen zijn in de combinatie van veiligheid, duurzaamheid en logistiek. Ik denk dat het niet alleen goed is voor positionering, maar dat het ook economische spin-off heeft. Een voorbeeld is terrorismebestrijding. Er zijn goed ontwikkelde systemen die het vertrouwen in onze haven vergroten, maar de toeleveranciers daarvoor zitten ook hier. Die komen met ideeën. In die zin is het streven naar duurzaamheid en veiligheid ook een economische prikkel die leidt tot innovatie en zorgt dat de haven zich toekomstgericht ontwikkelt. Bovendien: je kunt niet anders dan innovatie met duurzaamheid combineren. Elders in de wereld kijkt men naar ontwikkelingen hier en neemt die over. Die positie moeten we behouden.”



27-2-2015


Brigit Gijsbers Directeur Maritieme Zaken, Ministerie van Infrastructuur en Milieu

'Het Havenbedrijf speelt continu in op nieuwe ontwikkelingen' Hoe kunnen wij u kort omschrijven in relatie tot Havenbedrijf Rotterdam? “Ons departement is nationale wetgever. Veel wetgeving komt bij ons vandaan. Havenbedrijf Rotterdam is als beheerder verantwoordelijk voor de uitvoering van bijvoorbeeld milieuregelgeving. Je ziet dat de haven veel overlegt met de omgeving en zoekt naar innovatieve oplossingen om te zorgen dat de omgeving niet alleen de lasten, maar ook de lusten van de haven heeft. Enerzijds is er veel werkgelegenheid, maar anderzijds is er bijvoorbeeld geluidsoverlast. Daar moet je een goede mix in vinden. Wij hebben veel overleg met het Havenbedrijf over de regelgeving. Werkt het? Kun je het uitvoeren? Ook bespreken we de Europese wetgeving. Die werkt soms niet goed in Nederland of is niet handig voor de Nederlandse situatie.” Wat was het belangrijkste onderwerp waarover u contact had met Havenbedrijf Rotterdam in 2014? “We hebben een aantal zaken besproken. Het Werkprogramma zeehavens is een voorbeeld. Dit programma is in 2014 tot stand gekomen. Met het werkprogramma hebben de rijksoverheid, de havenbeheerders en het havenbedrijfsleven de ambitie om de concurrentiepositie van de Nederlandse zeehavens te versterken. Bij de totstandkoming had het Havenbedrijf als voorzitter van de Branche Organisatie Zeehavens een leidende rol. De actiepunten van het programma liggen deels bij de havenbeheerders en het bedrijfsleven en deels bij de overheid. Belangrijk is een gelijk speelveld tussen verschillende havens in Europa. Omliggende landen geven staatssteun aan de havens, de Nederlandse overheid doet dat niet. Dat zorgt voor oneerlijke concurrentie. Dit punt pakken we binnen het werkprogramma gezamenlijk op richting Brussel.” Hoe ervaart u het contact met Havenbedrijf Rotterdam? “Er is hier op allerlei niveau contact. Zelf heb ik vier keer per jaar contact met de directie. Zaken die in de politiek spelen bespreken we altijd. Ook over onze inzet richting Brussel is regelmatig overleg: waar kunnen we elkaar versterken en waar lopen we elkaar juist voor de voeten. Dat contact is absoluut goed. We zijn hier heel tevreden. Natuurlijk zijn er veel zaken die we samen moeten oppakken. Dit jaar en komend jaar moeten we met elkaar heel hard trekken aan het Werkprogramma zeehavens. Maar ik twijfel er niet aan dat het gebeurt.” Hoe ziet u de rol van Havenbedrijf Rotterdam? “Het Havenbedrijf is beheerder en heeft dus verschillende petten: enerzijds die van Havenmeester met een publieke taak. Dat is voor ons een belangrijke functie, daar spreken we dan ook regelmatig over. Daarnaast is er de meer commerciële kant van het Havenbedrijf. Dat doet het Havenbedrijf goed. Het Havenbedrijf speelt continu in op nieuwe ontwikkelingen. Bijvoorbeeld met de aanleg van Maasvlakte 2. Ik vind het Havenbedrijf ook heel initiatiefrijk op het gebied van duurzaamheid. Windenergie, het warmtenet, walstroom, een circulaire economie waarbij bedrijven elkaars afval als grondstoffen gebruiken: het zijn zaken waarin het Havenbedrijf echt koploper is. Er zijn natuurlijk altijd twee kanten. Het clusteren van bedrijven is heel slim. Bijvoorbeeld door warm water van energiecentrales te gebruiken om LNG op te warmen, daarmee bind je bedrijven aan de haven. Ik merk dat het Havenbedrijf als onafhankelijke partij initiator is. Het Havenbedrijf pakt die rol heel goed op.”


160 /160/169 169

27-2-2015


Wat verwacht u in de toekomst van Havenbedrijf Rotterdam? “Met een groot aantal grote havens dicht bij elkaar is de toekomst altijd onzeker. Je moet het aandeel behouden. Groeien ten opzichte van andere havens is een enorme uitdaging. Alle factoren zijn aanwezig om te zorgen dat het gaat lukken: Maasvlakte 2, goede achterlandverbindingen, een goede logistieke sector en samenwerking binnen het hele maritieme cluster. Maar het zijn best onzekere tijden. In het Werkprogramma zeehavens kijken we hoe de Nederlandse havens nog meer samen kunnen werken om zo kostenefficiënter te worden ten opzichte van het buitenland. Maar we kijken ook of het juist gunstig is om samenwerking in de Vlaams-Nederlandse Delta op te zoeken. Voor de rest van de wereld gaat het hier toch om één haven. Zo’n Vlaams-Nederlandse Delta is in een land als China gewoon één haven. Hier zijn het twee grote concurrenten.”



27-2-2015


Dick Meurs Managing director Gate terminal

“Als we scheepvaartemissies kunnen verbeteren, is dat ten gunste van de haven en alle omwonenden” Hoe kunnen wij u kort omschrijven in relatie tot Havenbedrijf Rotterdam? “Gate terminal is operationeel in de Rotterdamse haven sinds 2011. De terminal is actief op het gebied van LNG. LNG is vloeibaar aardgas dat gebruikt kan worden als brandstof voor de transportsector. Het is een schoon en concurrerend alternatief voor de brandstoffen die nu worden gebruikt. Onze terminal biedt vernieuwing voor de haven omdat LNG een belangrijk element is in de strategie voor verduurzaming. In 2014 ondertekenden Gate en Havenbedrijf Rotterdam investeringsbeslissingen voor de constructie van een nieuwe haven geschikt voor LNG-breakbulk services. Dankzij een nieuwe overslaginstallatie kan vloeibaar aardgas straks worden overgepompt naar bunkerschepen en kleinere tankers voor de binnenvaart en kleine kustvaart. Deze kunnen vervolgens LNG-aangedreven schepen bevoorraden of LNG naar andere gebieden in Europa brengen. Nu kan dat enkel op bescheiden schaal. Het Havenbedrijf zorgt voor de aanleg van een bassin en kade-infrastructuur. Wij bouwen daarna de installaties.” Hoe is het contact met Havenbedrijf Rotterdam? “Het contact is constructief, coöperatief en oplossingsgericht. De gezamenlijke investering gaat over een nieuw soort infrastructuur. Zo’n ontwerp als we hier gaan bouwen bestaat nog nergens ter wereld. Het is daarom best een intensief traject: het is geen ‘copy-paste’ van een andere haven. De terminal moet midden 2016 gereed zijn. Het projectteam van de haven heeft regelmatig overleg met ons projectteam. Het is belangrijk dat je van elkaar weet wat er gaat gebeuren. Dat is essentieel om goede voortgang te behouden.” Wat vindt u van onze duurzaamheidsambities? “Ik onderschrijf de duurzaamheidsambities van de Rotterdamse haven volledig. Ik denk dat het voor veel bedrijven en zeker voor de haven van Rotterdam essentieel is om daar continu in te verbeteren. Je moet voldoen aan eisen en toekomstige restricties. Ik ben blij dat Gate terminal met de mogelijkheid van LNG als schonere brandstof samen met klanten en de haven een belangrijke rol kan spelen om dat voor elkaar te krijgen. De intensieve scheepvaart veroorzaakt veel zwavel, fijnstof en NOx-emissies. Als we daarin kunnen verbeteren, is dat ten gunste van de haven en alle omwonenden.” Wat zou u een verbetering vinden voor Havenbedrijf Rotterdam? “Voor ons is het van belang dat het Havenbedrijf doorgaat om het nautisch beleid rondom LNG verder te implementeren en te verruimen in veilige omstandigheden. Het moet zo standaard mogelijk zijn voor LNG-schepen om de haven binnen te komen. Daarnaast is het belangrijk dat het Havenbedrijf met autoriteiten samenwerkt om te zorgen voor naleving van de emissie-eisen voor de uitstoot van zwavel voor scheepvaart die per 1 januari 2015 gelden. Daar speelt LNG natuurlijk een belangrijke rol in als alternatief. Goede controle en een 'level playing field' zijn belangrijk. Er zijn scheepvaartbedrijven die hebben geïnvesteerd om te varen op LNG, terwijl andere bedrijven de kat uit de boom kijken. Het moet niet zo zijn dat de bedrijven die hebben geïnvesteerd daar nadeel van ondervinden.”


162 /162/169 169

27-2-2015


Wat verwacht u in de toekomst van Havenbedrijf Rotterdam? “Op het gebied van LNG is het belangrijk dat de haven de ontwikkelingen van nu doorzet. Denk daarbij aan samenwerkingsverbanden met andere landen en andere havens in andere landen om LNG goed op de kaart te krijgen en verder uit te bouwen op een veilige manier. Wereldwijd moeten havens klaar zijn om deze brandstof aan te bieden. Zo kan LNG een belangrijke rol gaan spelen in de transitie naar meer duurzame brandstoffen voor de scheepvaart. Het Havenbedrijf heeft al een belangrijke rol, maar ik wil graag dat het continueert. We zitten pas in de beginfase. Er moet nog heel veel gebeuren.”



27-2-2015


Johanneke van Steenbergen Adviseur External Affairs

'Havenbedrijf Rotterdam investeert in zijn werknemers. Dat biedt kansen voor ontwikkeling' Wat is jouw functie binnen Havenbedrijf Rotterdam en wat is je rol? “Vanuit mijn rol als Adviseur External Affairs ben ik het aanspreekpunt van het Havenbedrijf voor onze stakeholders in de regio Rotterdam-Rijnmond. Ik onderhoud de contacten met gemeenten en bewonersgroepen in de omgeving van de Rotterdamse haven. Het is belangrijk om belanghebbenden in een zo vroeg mogelijk stadium bij havenontwikkelingen te betrekken en intensief samen te werken. In mijn overtuiging creëer je vertrouwen door als haven transparant te zijn en oog te hebben voor wederzijdse belangen. Een duurzame samenwerking met stakeholders is cruciaal voor het succes van de haven.” Wat was voor jou een belangrijke gebeurtenis in 2014? “Na de gemeenteraadsverkiezingen heb ik een dialoog tussen onze directie en alle raadsleden en wethouders van gemeenten rondom de haven tot stand gebracht en begeleid. Voor de nieuwe raadsleden, wethouders en de algemene directie bood dit kansen om met elkaar in gesprek te gaan over belangrijke thema’s zoals werkgelegenheid en veiligheid. Een ander belangrijk event was de besluitvorming rondom de nieuwe havenbestemmingsplannen door de gemeente Rotterdam. Wij waren verantwoordelijk voor het stakeholdermanagement. Voor succesvolle vaststelling van de havenbestemmingsplannen was afstemming met onze stakeholders van cruciaal belang.” Hoe kan jouw afdeling bijdragen aan de duurzaamheidsambities van Havenbedrijf Rotterdam? “De kennis en ideeën van belangrijke stakeholders, bijvoorbeeld natuur- en milieuorganisaties, zijn belangrijk om onze duurzaamheidsambities te realiseren. Wij identificeren kansen door proactief in gesprek te gaan met stakeholders over dit onderwerp. Een gezonde leefomgeving en de grootste haven van Europa moeten en kunnen hand-in-hand gaan en daarover staan wij in nauw contact met onze omgeving. Duurzaamheidsontwikkelingen gaan snel. Onze stakeholders willen graag weten waar de haven staat op dit gebied. Dat is een onderdeel van mijn werk.” Wat vind je van de transitie binnen Havenbedrijf Rotterdam? “De transitie maakt duidelijk dat klantgerichtheid topprioriteit is om de nummer 1-haven van Europa te blijven. Klantgerichtheid betekent dat je de omgeving een luisterend oor biedt en dat je acteert op voor de omgeving belangrijke onderwerpen. Samen oplossingen zoeken. Ik vind het goed dat wordt ingezet op innovatie. Alleen door duurzame innovatie is groei voor de haven mogelijk.” Wat vind je van Havenbedrijf Rotterdam als werkgever? “Het Havenbedrijf investeert in zijn werknemers. Dat biedt kansen voor ontwikkeling. Zo heb ik een opleiding gevolgd over professioneel Strategisch Omgevingsmanagement. Een gemeenschappelijk gevoel van medewerkers is de passie en trots voor de haven. Allard Castelein zei tijdens een bijeenkomst met jonge medewerkers dat het aan ons is om 'stevig aan de boom te schudden'. Laten we dat doen en samen zorgen voor een aantrekkelijke, concurrerende en duurzame haven!”


164 /164/169 169

27-2-2015


6.7 G4 Richtlijn Global Reporting Initiative Het GRI is de wereldwijd geaccepteerde standaard voor het rapporteren door organisaties over duurzaamheid. De nieuwe G4-richtlijn kent twee 'in accordance'-opties die worden aangeduid met 'Core' en 'Comprehensive'. De Comprehensive-optie omvat een uitgebreidere toepassing van het G4-verslaggevingsraamwerk. Dit jaarverslag is opgesteld conform de Core-optie. In de opgenomen GRI-tabel (online beschikbaar) wordt aangegeven en toegelicht waar het betreffende onderwerp uit de GRI-standaard in het verslag is behandeld.



27-2-2015


6.8 Afkortingen en begrippen Afkorting / Begrip A Aanvaringen Agribulk B Barge Breakbulk

C

D

E

F

G

Toelichting Nautische ongevallen tussen schepen en andere (varende) objecten. Agrarische massagoederen, zoals granen, oliehoudende zaden en veevoedergrondstoffen. Binnenvaartschip. Goederen waarvan de hoeveelheid niet naar maat of gewicht maar per stuk wordt opgegeven. Dit in tegenstelling tot stortgoed of bulkgoed. Breakbulk of stukgoederen worden los vervoerd of in kisten, kratten, vaten of balen. Bulkgoed Goederen die niet per stuk (zoals containers, dozen) maar los in het ruim van een schip worden gestort (bijv. ruwe olie, steenkolen, ijzererts, granen). Andere gebruikte termen voor bulkgoed zijn massagoed of stortgoed. Bunkeren Innemen van brandstof of drinkwater bij schepen. CEO Chief Executive Officer. Algemeen directeur. CFO Chief Financial Officer. Financieel directeur. CO2-afvang en CO2 die ontstaat in een fabriek of energiecentrale wordt afgevangen. Vervolgens gaat de CO2, opslag meestal vloeibaar gemaakt, per schip of via pijpleidingen naar opslagplaatsen. In Nederland ligt een CO2-leidingennetwerk, dat is bedoeld voor gebruik van CO2 in de gewassenteelt: het loopt van het Rotterdamse havengebied naar tuinders en kassen in het Westland. Container Port Groeiconcept dat tot doel heeft het laten groeien van het marktaandeel van Rotterdam binnen de marktsector containers. COO Chief Operating Officer. Operationeel directeur. Corporate Aanduiding van de manier waarop een bedrijf zijn organisatie stuurt. Van moderne (veelal Governance Code beursgenoteerde) bedrijven wordt verwacht dat zij een duidelijke 'corporate governance code' geïmplementeerd hebben. Deze code dient rekening te houden met de belangen van de samenleving, werknemers en andere belanghebbenden. Corridor Een gebied liggend tussen 2 (of meerdere) gebieden waardoor vervoer van goederen plaatsvindt. DCMR Milieudienst Milieudienst van en voor de Rijnmondgemeenten en de provincie Zuid-Holland. Werkt in opdracht Rijnmond van de provincie Zuid-Holland en de gemeenten uit de regio Rijnmond. Deltalinqs Belangenvereniging van ondernemers in de haven van Rotterdam. Droge bulk- of Vaste goederen die in bulk worden vervoerd zoals ertsen, steenkool en granen. massagoederen Energy Port Groeiconcept in het segment ‘gas & power’. Dit omvat duurzame energie en de overslag van de goederensoorten energiekolen, LNG (vloeibaar aardgas) en biomassa. Ook de uitbreiding van windenergieproductie en CCS behoren tot dit groeiconcept. E-nose Meetinstrument ter identificatie van gevaarlijke gassen. ESI Environmental Ship Index. Index die de milieuprestatie van schepen weergeeft over de uitstoot van luchtverontreiniging (NOx en SOx) en CO2. Feeder Schip dat containers voor andere schepen naar een containerhaven brengt. Footprint CO2 Een milieumaat voor het bedrijfsleven. Bedrijven die hiermee bezig zijn maken op deze wijze inzichtelijk hoeveel CO2 hun bedrijf uitstoot. Door deze footprint is eenvoudig te zien waar CO2uitstoot kan worden gereduceerd. Fuels Hub Groeiconcept dat onder andere minerale olieproducten en biobrandstoffen bevat. Het concept heeft als doel het bevorderen van verdere groei van Rotterdam als hub voor minerale olieproducten en biobrandstoffen. Gate terminal Gas Access To Europe: importterminal op de Maasvlakte voor vloeibaar aardgas (LNG). Gateway Toegangspoort. Global Strategic Een getekende overeenkomst waarin partijen afspreken dat er market intelligence wordt gedeeld Partnership en/of investeringsmogelijkheden worden geïdentificeerd en/of business opportunities worden gecreëerd en/of toegang wordt verkregen tot markten en/of expertise wordt uitgewisseld en/of joint ventures op het gebied van havenontwikkeling/havenmanagement kunnen worden opgericht. Gold StandardEmissierechten die gekocht kunnen worden om CO2–uitstoot te compenseren. Door deze


166 /166/169 169

27-2-2015


emissiecredits Green Award Foundation Green Deal

GRI The Greenhouse Gas Protocol

emissierechten te kopen, wordt er geïnvesteerd in projecten die elders CO2-reductie opleveren. Onafhankelijke stichting die in 1994 is opgericht in Rotterdam. De stichting verstrekt certificaten aan schepen die extra hebben geïnvesteerd in de kwaliteit van schip en bemanning. Hulpmiddel waarmee bedrijven, maatschappelijke organisaties en overheden duurzame plannen uit kunnen voeren. Bijvoorbeeld op het gebied van energie, klimaat, water, grondstoffen, mobiliteit, biobased economy, bouw en voedsel. Global Reporting Initiative. Niet-gouvernementele organisatie die wereldwijd standaarden ontwikkelt voor maatschappelijke jaarverslaggeving. De meest gebruikte internationale accountingmethode voor regerings- en bedrijfsleiders om de uitstoot van broeikasgassen te begrijpen, te kwantificeren en te managen.

H Hamburg-Le Havre Gebied in West-Europa waar veel havens liggen. De grootste havens binnen deze range zijn range Rotterdam, Antwerpen, Amsterdam, Hamburg en Le Havre. De totale markt waar wij ons marktaandeel op baseren bestaat uit de havens binnen deze reeks. HaMIS Havenmeester Management Informatie Systeem. Een informatiesysteem voor scheepvaartbegeleiding. Havenvisiepartners Havenbedrijf Rotterdam, Deltalinqs, gemeente Rotterdam, Provincie Zuid-Holland en het Rijk. Hub Mainport, middelpunt. ISO 14064 Internationale eisen en richtlijnen voor monitoring en verificatie van de uitstoot van broeikasgassen. J

Joint venture

L

Landlord-model

Samenwerking tussen 2 of meer ondernemingen.

Havenbeheermodel. In het landlord-model bestaat ons product uit goed bereikbare bedrijfsterreinen aan diep water waar scheepvaart veilig en efficiënt wordt afgewikkeld. Alle andere zaken die bepalend zijn voor de ontwikkeling van het havencomplex zijn de verantwoordelijkheid van anderen. Denk aan de aanleg en benutting van infrastructuur (weg, spoor, water, pijpleidingen), nautische dienstverlening en de ontwikkeling van arbeidspotentieel. LNG Liquified Natural Gas. Aardgas in vloeibare vorm. M MIM Milieu Informatie Management. Modal shift Verschuiving van vervoer over weg naar de schonere modaliteiten water en spoor. Modal split Verhouding tussen vervoer over weg, water en spoor. MSW Maritime Single Window. MTO Medewerkerstevredenheidsonderzoek. Mton Miljoen ton = Megaton. MultiCore Joint venture tussen Havenbedrijf Rotterdam en Vopak Chemicals Logistics. Exploitatie pijpleidingen. MVO Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. N Nat massagoed Vloeibare bulkgoederen, zoals ruwe olie, vloeibaar aardgas. Nautisch ongeval Een ongewilde gebeurtenis die een schip tijdens de vaart overkomt. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen nautische ongevallen, significante nautische ongevallen en zogenoemde bijna aanvaringen (near-miss situations). NECA NOx Emission Control Area (stikstofemissiereductie). NEI Nautische Efficiency Index. NSI Nautische Safety Index. P PAS 55 Public Available Specification. Britse leidraad ten behoeve van optimaliseren van fysieke bedrijfsmiddelen. Indien een organisatie voldoet aan de richtlijnen wordt aangetoond dat op een professionele wijze de risico's en knelpunten rondom het beheer van de infrastructuur beheerst zijn. Petajoule Eenheid van energie. Plug & Play-gebied Direct klaar voor gebruik. Alle nutsvoorzieningen zijn aanwezig. Populaire vertaling: insteken en werken. PRA Port Risk Assessment. PRINCE2 PRojects IN Controlled Environments 2. Gestructureerde methode voor projectmanagement. Deze methode is gericht op het management, de besturing en de organisatie van een project. R RCI Rotterdam Climate Initiative. Samenwerkingsverband tussen Havenbedrijf Rotterdam, gemeente Rotterdam, Deltalinqs en DCMR Milieudienst Rijnmond om de CO2-uitstoot van de regio Rotterdam te beperken. RDM-terrein Gebied binnen de Rotterdamse Stadshavens op de Heijplaat waar vroeger de Rotterdamse Droogdok Maatschappij gevestigd was. ROAD Rotterdam Opslag en Afvang Demonstratieproject. Roro Roll on/roll off. Vervoer van rollend materieel dat in en uit het schip kan worden gereden (bijv. auto’s). RvC Raad van Commissarissen. S Schaliegas Aardgas dat zit opgesloten in schalie, een hard gesteente. Scope 1-emissie Directe CO2-emissie van Havenbedrijf Rotterdam zelf. Scope 2-emissie Indirecte CO2-emissie uit de productie van energie die Havenbedrijf Rotterdam zelf verbruikt. Scope 3-emissie Overige indirecte CO2-emissie. (goederen)Segment Groep goederensoorten met overeenkomende eigenschappen. Een voorbeeld van een goederensegment is droog massagoed. SEI Safety and Environmental Index. Index waarmee de (Rijks)Havenmeester meet in welke mate aan boord van de (zee)scheepvaart regels op het gebied van veiligheid en milieu worden nageleefd. http://jaarverslag2014por.p.nvsotap.nl/cms/print.php 167 / 169


27-2-2015


Shortsea SIPC SOM Stukgoed

Supply chain

Vervoer van goederen over een traject dat voor een deel uit zee of oceaan bestaat, maar waarbij de oceaan niet wordt gekruist. Sohar Industrial Port Company. Strategisch Omgevingsmanagement. Goederen waarvan de hoeveelheid niet naar maat of gewicht maar per stuk wordt opgegeven. Dit in tegenstelling tot stortgoed of bulkgoed. Stukgoederen worden los vervoerd of in kisten, kratten, vaten of balen. Logistieke keten

T TENT-T

Trans-Europese Netwerken voor Transport. Infrastructuur die over de landsgrenzen heen gaat (bijv. de Betuwelijn). TEU of Twenty-foot Eenheid voor het meten van de capaciteit van een containerschip of containerterminal. 1 TEU Equivalent Unit komt overeen met een lading van een container van 20 voet (= 6,096 meter). TEW Tankterminal Europoort West. Terrein in het havengebied op de Kop van de Beer waar een olieterminal zal worden gebouwd.

V Verlader

Partij die een lading wenst te laten vervoeren.

W We-nose WNF World Economic Forum

Netwerk van E-noses. Wereld Natuur Fonds. Onafhankelijke internationale organisatie die bedrijven, politici, academici en andere leiders bij elkaar brengt voor dialoog en debat over verbetering van de toestand van de aarde.


168 /168/169 169

27-2-2015


Colofon Uitgave Havenbedrijf Rotterdam N.V. Redactie en bewaking consistentie Concern Control Controle op juistheid, volledigheid en relevantie Interne Audit Dienst Realisatie online- en PDF-publicatie Communications & External Affairs Vormgeving en opmaak Smidswater Technische realisatie en hosting Netvlies internetdiensten AV producties IJsbreker TV, AV t/m Z - Audiovisuele Communicatie Fotografie Aeroview, Rob Altena, Freek van Arkel, Eric Bakker, Ron van Rossem, John Vane, Nadine Vos en Ries van Wendel de Joode. Contact Bezoekadres Havenbedrijf Rotterdam N.V. World Port Center (WPC) Wilhelminakade 909 3072 AP Rotterdam Havennummer 1247 Postadres Postbus 6622 3002 AP Rotterdam T: 010-252 10 10 E: [email protected] W: www.portofrotterdam.com



Havenbedrijf Rotterdam Jaarverslag 2014

Recommend Documents