Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen Jaarverslag 2002

Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen Jaarverslag 2002

G E M E E N T E L I J K H AV E N B E D R I J F A N T W E R P E N JA ARVER SLAG

2002

Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen Jaarverslag 2002

Inhoud

Mission statement Inleiding 1. Port of Antwerp De Antwerpse haven en de trends in de wereldeconomie

8 12 14 15

Trafieken

15

Zeeschepen

16

Cruiseschepen

16

Concurrentiepositie

16

Industrie in de Antwerpse haven

16

Toegevoegde waarde

17

Modal split

17

Liberalisering van de havendiensten

18

2. Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen

22

Bestuursorganen

23

Sociaal klimaat

24

De haven in de wereld

25

Infrastructuur

25

Operationele en servicebedrijven

30

Havenkapiteindienst

35

Samenwerkingsverbanden

36

3. Investeren in een duurzame toekomst De haven en haar maritieme toegankelijkheid

40 41

De haven en haar achterlandverbindingen

41

De haven en haar omgeving

46

4. Jaarrekening

52

Commentaar bij de jaarrekening

53

Balans na winstverdeling

64

Resultatenrekening

66

Toelichting

69

Sociale balans

77

Waarderingsregels

80

Verslag van de commissaris

84

Verslag van het college van commissarissen

85

MISSION STATEMEN T

Het Gemeentelijk Havenbedrijf

tracht de toegevoegde waarde die de Antwerpse haven voor de stad en de regio genereert op een duurzame wijze te optimaliseren. Het koestert ook de ambitie om de concurrentiepositie van de haven te verstevigen door een kwaliteitsvolle, ononderbroken dienstverlening en een optimaal uitgebouwde infrastructuur aan te bieden. Het Havenbedrijf heeft een voortrekkersrol te vervullen inzake duurzame havenontwikkeling en promoot milieuvriendelijke transportmodaliteiten om de goederen van en naar het achterland te vervoeren. Het kan zijn zending en ambities enkel waarmaken met de volle steun en medewerking van de werknemers. Wederzijds vertrouwen ligt aan de basis van de ondernemingsfilosofie.

Joris Strybol Houtbewerker. In dienst sinds 1998.

INLEIDING

‘‘

Het maritieme goederenverkeer overschreed de kaap van 131 miljoen ton en vestigde daarmee een nieuw record.

’’ 2002

was in meerdere opzichten een zeer

Het Havenbedrijf investeerde 81,4 miljoen euro,

gunstig jaar voor de Antwerpse haven. Het maritieme

waarvan ongeveer de helft naar de aanleg van het nieuwe

goederenverkeer overschreed de kaap van 131 miljoen ton

containergetijdendok op Linkeroever ging. Behalve de

en vestigde daarmee een nieuw record. Antwerpen kon

eigenlijke bouw van dit Deurganckdok, werd veel aandacht

zo één plaats opschuiven in de top tien van ’s werelds

besteed aan de uitwerking van een reeks natuurcompen-

grootste zeehavens. Het containerverkeer blijft de motor

serende maatregelen. Het sleepbedrijf nam in 2002 drie

van de groei; het steeg met 14,2 procent naar 53 miljoen

nieuwe, krachtige sleepboten in de vaart.

ton of 4,7 miljoen TEU. De binnenvaart in Antwerpen heeft eveneens een

Ondanks het mooie palmares voor 2002 moet het Havenbedrijf waakzaam blijven. De forse groei in het con-

topjaar achter de rug. Deze trafiek steeg met bijna twee

tainerverkeer overschaduwt de daling van de conventionele

miljoen ton naar 74,3 miljoen ton, een nieuw recordcijfer.

stukgoedtrafiek die ons zorgen baart. Een tweede grote

Zowel binnenvaart als spoor hebben hun aandeel in het

bezorgdheid is de timing van de verdere verdieping van de

vervoer van en naar het achterland gevoelig kunnen

Westerschelde. In de loop van 2002 startte de Nederlands-

verhogen. Een reeks stimulerende maatregelen voor het

Vlaamse werkgroep ProSes haar activiteiten in het kader

goederenvervoer over de binnenwateren heeft zijn doel

van de opmaak van een ontwikkelingsschets voor het

niet gemist. De toekomstige havengebonden spoor-

Schelde-estuarium. Het is van cruciaal belang dat het voor-

investeringen vragen dan weer om meer aandacht.

opgestelde tijdschema voor de verdere Scheldeverdieping

Ook op financieel vlak was 2002 voor het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen een gunstig jaar. Zowel

gerespecteerd kan worden. We willen van deze gelegenheid gebruik maken om

de omzet uit de havenactiviteiten als de werkings- en per-

onze medewerkers van harte te danken voor hun enthou-

soneelskosten bleven stabiel. In tegenstelling tot de twee

siaste inzet die dagelijks bijdraagt tot het vervullen van

voorgaande boekjaren dienden we geen belangrijke

onze opdracht. We wensen ook de private bedrijven in het

nieuwe voorzieningen te treffen. Daarom kon een extra

havengebied en de Vlaamse en federale overheid te bedan-

bijdrage voor het pensioenfonds gereserveerd worden.

ken voor het vertrouwen dat ze ons het afgelopen jaar hebben gegeven.

Eddy Bruyninckx

Leo baron Delwaide

afgevaardigd bestuurder

voorzitter

11

Guy Van Boven Brug-en sluiswachter. In dienst sinds 1981.

1. Port of Antwerp

‘‘

De motor van de groei is nog steeds het containerverkeer. De containeroverslag steeg met 14,2% tot meer dan 53 miljoen ton.

’’ DE ANTWERPSE HAVEN EN DE TRENDS

TRAFIEKEN

IN DE WERELDECONOMIE

In 2002 realiseerde de Antwerpse haven een recordoverDe groei van de wereldeconomie onderging in 2002 een

slag. Het maritieme goederenverkeer oversteeg de kaap

ernstige vertraging. Het groeiherstel van de VS, dat in

van 131 miljoen ton. Er werden 131.628.816 ton goederen

2001 begon, werd gevolgd door een duidelijke versnelling

overgeslagen. In verhouding met vorig jaar betekent dit

van de economische ontwikkeling tijdens het eerste

een stijging met 1,2%.

kwartaal van 2002. Hoewel het begin van 2002 zich nog

Het containerverkeer laat opnieuw mooie groei-

liet kenmerken door een positieve trend, kende de tweede

cijfers noteren. De containeroverslag steeg met 14,2%

helft van 2002 een eerder negatieve evolutie. Vooral het

tot 53 miljoen ton of 4,7 miljoen TEU.

uitblijven van belangrijke investeringen van grote ondernemingen vormde een rem op de groei. In 2002 kende de wereldeconomie toch nog een

Het conventionele stukgoed daalde met 9,1%. De belangrijkste dalingen werden opgetekend bij staal en woudproducten. De afnemende vraag naar staal in

groei van 2,8%, hoewel in de Eurozone slechts een groei

Europa is het gevolg van een matige tot slechte conjunc-

van 0,7% werd opgetekend. In de VS bedroeg de groei

tuur. De daling bij de overslag van woudproducten is

ongeveer 2,4%; in België nam het BNP toe met 0,6%.

deels te wijten aan de algemene marktomstandigheden,

Voor 2003 wordt, met een voorspelde toename van 3,1%,

maar Antwerpen heeft hier het afgelopen jaar ook markt-

opnieuw een sterkere groei van de wereldeconomie

aandeel verloren aan naburige havens.

verwacht. Voor Europa wordt een groei van 1% vooropgesteld, voor België bedraagt de voorspelde groei 0,7%. De groeiende wereldhandel zal ook in 2003 een meer dan positief effect hebben op de trafiek die in de verschil-

Een opvallende groeier is de overslag van rollend materieel. Na de groei met 11% van vorig jaar, kwam er nog eens 12,8% bij, zodat de totale trafiek nu boven 1,4 miljoen ton uitkomt.

lende zeehavens wordt behandeld. Op die manier zal de

Het eindresultaat voor het vloeibare massagoed

toename van de Antwerpse haventrafiek fundamenteel

komt uit op bijna 32 miljoen ton, of 7,1% lager dan in

hoger liggen dan de groeipercentages die algemeen voor

2001. De tijdelijke shut-down ingevolge onderhouds- en

België worden verwacht. Uit internationaal onderzoek

aanpassingswerken in twee raffinaderijen die hun ruwe

blijkt dat het grensoverschrijdend containervervoer in

petroleum per schip aanvoeren, zorgde voor een daling

belangrijke mate wordt bepaald door het niveau van de

bij de aanvoer van ruwe petroleum en de afvoer van

wereldhandel. Aangezien ook voor de verdere toekomst

brandstoffen.

wordt verwacht dat de globale wereldhandel sterk zal

De overslag van chemicaliën in bulk steeg met 9,6%

stijgen, mag ook worden aangenomen dat het aantal

tot 6,2 miljoen ton. Deze groeicijfers tonen aan dat de

vervoerde containers sterk zal stijgen.

tankopslag in Antwerpen zeer aantrekkelijk is en blijft. Gedurende het afgelopen jaar wist Antwerpen drie nieuwe klanten aan te trekken.

15

CONCURRENTIEPOSITIE

MARITIEM GOEDERENVERKEER IN DE HAVEN VA N A N T W E R P E N

(ton)

2001

2002

verschil

Wat de totale trafiek betreft, wijzigde het marktaandeel

130.050.413

131.628.816

+ 1,2%

van Antwerpen in de Hamburg-Le Havre-range in verge-

46.409.921

53.016.582

+ 13%

lijking met 2001 nauwelijks. In 2002 kwam het aandeel

5.992.897

5.836.800

- 2%

van Antwerpen uit op 15,7%. Per verschijningsvorm

Conventioneel stukgoed

15.931.817

14.483.004

- 9%

tekenen zich echter uiteenlopende evoluties af.

Vloeibaar massagoed

34.443.708

31.994.649

- 8%

Droog massagoed

27.272.070

26.297.781

- 4%

Totaal Containers Roll on – roll off

Bij het vloeibare massagoed daalde het marktaandeel van Antwerpen tegenover 2001 als gevolg van de tijdelijke shut-down van twee raffinaderijen. Op de langere termijn bekeken groeit dit marktaandeel echter.

De overslag van droog massagoed nam af met onge-

Het marktaandeel voor droog massagoed daalde

veer 3,6% tot 26,2 miljoen ton. Vooral de overslag van

structureel. Antwerpen verliest de derde plaats in de

ertsen daalde sterk. Dit is het gevolg van een veranderd

range net niet aan Hamburg. Ook voor het niet-gecontai-

bevoorradingspatroon van de staalindustrie in Wallonië

neriseerd stukgoed daalde het marktaandeel. Toch

ten voordele van Rotterdam.

behoudt Antwerpen voor dit segment het marktleiderschap in de range met een marktaandeel van 25%.

ZEESCHEPEN

Wat de containertrafiek betreft, wordt de lijn van de vorige jaren doorgetrokken. Antwerpen en Hamburg

Het aantal zeeschepen dat Antwerpen aandeed, daalde

vergroten stelselmatig hun marktaandeel ten koste van

met 2,1% tot 15.559. De totale bruto tonnenmaat van deze

marktleider Rotterdam. De verschillen tussen de top-drie

schepen bleef stijgen tot bijna 218 miljoen BT. De gemid-

zijn nog nooit zo klein geweest: Rotterdam leidt met

delde grootte van de zeeschepen in de haven steeg hier-

27,8%, Hamburg en Antwerpen volgen met respectieve-

door met bijna 4% tot ongeveer 14.000 BT.

lijk 24,1% en 22,4%.

CRUISESCHEPEN

winnen en zich op die manier opnieuw in de top-tien

Op wereldvlak kon Antwerpen één plaats terugplaatsen. De haven van Long Beach werd naar de elfde Om het succes dat Antwerpen de laatste jaren als cruise-

plaats verwezen.

haven heeft geboekt te bestendigen, investeerden de Stad Antwerpen en het Gemeentelijk Havenbedrijf in de bouw

INDUSTRIE IN DE ANTWERPSE HAVEN

van een cruiseterminal aan de Scheldekaaien 20–21.

16

De opdracht werd gegund aan Groep Monument Bouw-

De trend om gezamenlijke systemen voor elektriciteits-

onderneming Fr. Goedleven nv. Het nieuwe gebouw werd

generatie, industriële gassen of stroomverdeling uit te

voorlopig opgeleverd op 12 september 2002. In het voor-

bouwen, heeft zich in 2002 doorgezet. In dat verband

jaar van 2003 wordt de nieuwe cruiseterminal geopend.

hebben zowel Air Liquide, RWE als Electrabel belangrijke

PORT OF ANTWERP

1 2

3

4

1 Cruiseschip Silver Cloud voor de Antwerpse rede 2 Containers op de Europaterminal 3 MSC Adele vaart de Berendrechtsluis in 4 Atofina raffinaderij in het hart van de haven

stappen gezet om hun aanwezigheid en netwerken

TO EG E VO EG D E WA A R D E

binnen het havengebied verder uit te bouwen. Air Liquide kondigde de bouw aan van een water-

Volgens de meest recente studie van de Nationale Bank

stofeenheid van 100.000 m2/h op de BASF-terreinen.

(boekjaar 2001) is de haven van Antwerpen goed voor een

Essent startte met de bouw van een warmtekracht-

directe toegevoegde waarde van 6.542,7 miljoen euro. De

centrale van 120MW op de Ineos-terreinen. Degussa

investeringen bedroegen 1.376,1 miljoen euro. De haven

nam in oktober 2002 een nieuwe Oxeno-fabriek in

zorgt voor de creatie van 56.401 directe arbeidsplaatsen.

gebruik voor de aanmaak van dibuteen, goed voor een jaarlijkse capaciteit van 200.000 ton. BASF huldigde een

MODAL SP LIT

nieuwe SAP-eenheid in (superabsorberende polymeren). Tijdens de officiële ingebruikname kondigde BASF de

De haven van Antwerpen wordt gekenmerkt door een

bouw aan van een nieuwe fabriek voor de productie van

evenwichtige verdeling van de vervoerde tonnage over de

de kunststof ABS.

drie belangrijkste vervoermodi. Zowel de weg als de

De interactie tussen industrie en logistiek zorgt

binnenvaart zijn verantwoordelijk voor het transport van

voor tal van interessante spin-offs. De internationale

ongeveer 40% van de tonnage in de Antwerpse haven.

aantrekkingskracht van de Antwerpse tankopslagsector

De resterende 20% wordt vervoerd per spoor. Als de pijp-

en de behandelaars van plastiekgranulaten in de haven

leiding in de verdeling wordt opgenomen, wordt het beeld

zijn daarvan het bewijs.

positiever. De binnenvaart wordt de belangrijkste hinter-

Op het vlak van tankopslag breidde ADPO haar tankopslagcapaciteit uit met 76.000 m2 ten behoeve van Celanese Chemicals, dat zijn trafieken via de Antwerpse

landmodus. De pijpleiding neemt ongeveer een kwart van de volledige vervoerde tonnage voor zijn rekening. Bij het vervoer van containers kon een gunstige evo-

haven consolideert. Een nieuwe speler, A4S of Antwerp

lutie worden opgetekend. Het aandeel van de weg in het

for Storage, begon met de bouw van een nieuwe tank-

totale containervervoer daalde van 61,3% in 2001 naar

opslagterminal op de rechter oever. LBC sloot eind

59,5% in 2002. Het aandeel van de binnenvaart steeg van

2002 een overeenkomst voor de bouw van een nieuwe

29,9% naar 31,2%. Ook het spoorwegvervoer wist zijn

tankopslagterminal aan het Noordelijk Insteekdok

aandeel in het containervervoer te verbeteren. Het aandeel

op de linker oever, goed voor 140.000 m2 aan tank-

steeg van 8,8% in 2001 tot 9,3% naar 2002. Het hoge

opslagruimte.

aandeel van het wegvervoer is te verklaren door het grote

De unieke positie die Antwerpen heeft op het vlak van dienstverlening en infrastructuur, met onder meer ’s werelds grootste capaciteit in roestvrij stalen tanks,

volume aan containers met een lokale herkomst of bestemming (ongeveer 50 kilometer). Voor de toekomst benadrukt de haven van Antwerpen

uit zich in een toename van het aantal aanlopen van

het belang van een beleid gericht op een modale verschui-

tankvaartrederijen.

ving. De haven streeft naar een belangrijke vermindering van het aandeel van de weg op het hinterlandtraject. Het richtcijfer voor het containervervoer over de weg is 50%.

17

1 2

1 Binnenschip in het Kanaaldok 2 Containerbehandeling aan de Europaterminal

L I B E R A L I S E R I N G VA N D E

dat, wanneer een lidstaat zich wil beroepen op beperkin-

HAVENDIENSTEN

gen, het enkel toekomt aan een onafhankelijk bevoegde instantie om zowel de selectieprocedure te voeren als de

In het voorjaar van 2001 heeft de Europese Commissie

beslissing inzake de beperking te nemen. Het voorstel van

een ontwerp van richtlijn uitgevaardigd inzake de toe-

de Raad van Transportministers voorzag voor deze onaf-

gang tot de markt voor havendiensten. De Commissie wil

hankelijk bevoegde instantie in een meer beperkte rol.

hiermee ongewenste monopoliesituaties tegengaan. Ze

ontwerp van havenrichtlijn in plenaire zitting goedge-

zoals loodsen, slepen, goederenbehandeling (inclusief

keurd. Een voorstel van groene en linkse partijen om de

opslag, groepage en distributie), meren en ontmeren en

richtlijn in zijn geheel te verwerpen, werd afgevoerd met

passagiersdiensten principieel te waarborgen in toepas-

391 stemmen tegen 141, bij drie onthoudingen. Enkele

sing van de basisverdragen van de Europese Unie.

belangrijke amendementen werden toegevoegd aan de

Op 5 november 2002 heeft de Europese Raad van

tekst, waaronder het amendement om de zelfafhandeling

Transportministers een gemeenschappelijk standpunt

vergunningsplichtig te maken. De meerderheid van het

goedgekeurd. In dit standpunt valt het loodsen onder het

Parlement steunde ook het voorstel om de loodsdiensten

toepassingsgebied van de richtlijn, met een overgangs-

uit de richtlijn te halen. De goedgekeurde tekst zal

periode van tien jaar. Ook de diensten op de maritieme

opnieuw worden voorgelegd aan de Europese Raad van

toegangswegen vallen onder het toepassingsgebied. Het

Transportministers.

pijnpunt in de port package, de zelfafhandeling, werd ook

Indien de Raad zijn goedkeuring hecht aan deze

opgenomen in de richtlijn, met een mogelijkheid voor de

tekst, dan is de richtlijn definitief aangenomen. Indien

lidstaten tot het opleggen van een vergunningsplicht.

de Raad de tekst afkeurt, wordt een conciliatieronde

De uitgewerkte regeling voor de looptijd van de vergun-

opgestart. Het conciliatiecomité bestaat uit leden van

ningen komt tegemoet aan een realistisch havenbeleid.

het Europees Parlement, leden van de Europese Raad van

Op 27 november startte de tweede lezing in het

Transportministers en een moderator van de Europese

Europees Parlement. Europees rapporteur Georg Jarzem-

Commissie. Indien het comité een gemeenschappelijk

bowski maakte zijn verslag bekend op 8 januari 2003.

standpunt bereikt, dient dit goedgekeurd te worden met

Hij stelt voor het loodsen te schrappen uit de richtlijn.

een gekwalificeerde meerderheid door de Europese Raad

In zijn rapport wordt het principe van de mogelijk

18

Op 11 maart 2003 heeft het Europese Parlement het

wenst het recht op vrij ondernemen voor havendiensten,

van Transportministers en met een absolute meerderheid

(facultatieve) vergunningsplichtige zelfafhandeling her-

door het Europees Parlement. Indien niet, dient de volle-

bevestigd. Rapporteur Jarzembowski is ook van mening

dige procedure opnieuw te worden opgestart.

P O R T

O F

A N T W E R P

Maurits Huybrechts Metaalbewerker. In dienst sinds 1979.

2. Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen

‘‘

De Antwerpse haven zorgt voor de creatie van 56.401 directe arbeidsplaatsen.

’’ BESTUURSORGANEN

GEWESTELI J K HAVENCOM M I SSAR I S

R A AD VAN B ESTU U R

Antoon Colpaert

Leo Delwaide, schepen voor haven, diamant,

DIRECTIECOMITÉ

economie en toerisme (voorzitter) Leona Detiège, burgemeester

Eddy Bruyninckx, directeur-generaal (voorzitter)

Eddy Bruyninckx, afgevaardigd bestuurder

Ivo Koeklenberg, hoofdingenieur-directeur

Marcel Bartholomeeussen, SP.a-gemeenteraadslid

Greet Bernaers, directeur infrastructuur

Karel De Gucht, deskundige sociaal-economische

Jan Verbist, havenkapitein-commandant

belangensfeer linker Scheldeoevergebied

Jan Adam, financieel directeur

Filip De Winter, Vlaams Blok-gemeenteraadslid Gustaaf Deckers, deskundige sociaal-economische

S E C R E TA R I S

belangensfeer linker Scheldeoevergebied Alfons Geeraerts, deskundige sociale verhoudingen

Dirk de Kort

haven Philip Heylen, CD&V-gemeenteraadslid

Het toezicht op het financiële beheer werd opgedragen

Patrick Janssens, SP.a-gemeenteraadslid

aan een college van drie commissarissen, door de

Dr. Patrick Meire, deskundige natuurbehoud

gemeenteraad aangesteld: KPMG Bedrijfsrevisoren,

Erwin Pairon, schepen voor milieu, groenvoorziening,

vertegenwoordigd door de heer Erik Clinck (bedrijfs-

afvalbeleid, huisvesting, bevolking en ontwikkelings-

revisor), en de gemeenteraadsleden Luk Lemmens

samenwerking

en Hans Coveliers.

Chantal Pauwels, schepen voor informatie, communicatie, samenlevingsopbouw, emancipatie en sport Jan Penris, Vlaams Blok-gemeenteraadslid Robert Restiau, directeur-generaal van de Antwerpse Gemeenschap voor de Haven Ludo Van Campenhout, VLD-gemeenteraadslid Marc Van Peel, CD&V-gemeenteraadslid Bjorn Verhoeven, kabinetschef van de schepen voor haven

23

S O C I A A L K L I M A AT

met haar medewerkers wil varen. Eerlijkheid en correctheid, respect, bekwaamheid en beroepstrots,

De collectieve arbeidsovereenkomst die eind 2001 werd

verantwoordelijkheidszin, samenwerking, initiatief en

gesloten en het tevredenheidsonderzoek bij het personeel

vernieuwing en uiteraard ook klantgerichtheid zijn

dat in het najaar van 2001 werd uitgevoerd, hadden

daarbij de essentiële waarden.

beiden een belangrijke invloed op het personeelsbeleid in 2002. De CAO 2002–2003 bood nieuwe mogelijkheden

heid’ in. Het ‘VCA-certificaat’ zal in de toekomst ook

voor het personeel op het vlak van loopbaanflexibiliteit.

verplicht zijn om in aanmerking te komen voor het uit-

Zo werd naast de voltijdse en halftijdse loopbaanonder-

voeren van werkzaamheden voor en in privé-bedrijven.

breking ook de 1/5 loopbaanonderbreking voor bijna alle

Deze tweedaagse cursus behandelde onderwerpen als het

functies binnen het Havenbedrijf mogelijk gemaakt. Als

werken met gevaarlijke stoffen, het werken in gesloten

gevolg daarvan steeg het aantal loopbaanonderbrekers

ruimten, hef- en tiltechnieken, werken op hoogte,

gevoelig. Meer aandacht voor de combinatie werk-privé

branden en explosies, enzovoort. Het officiële examen

was er eveneens door een versoepeling van de arbeidstijd-

werd afgenomen door het Provinciaal Veiligheidsinstituut

regeling voor medewerkers in dagregime. 2002 betekende

Antwerpen (PVI). Van de 397 cursisten uit verschillende

ook een belangrijke vernieuwing op het vlak van het

diensten van het Havenbedrijf slaagden er 393 of 99%.

statuut voor nieuwe werknemers. Terwijl statutaire per-

In het najaar van 2002 verzorgde de verzekerings-

soneelsleden hun statutair dienstverband behouden,

maatschappij OMOB de opleiding ‘Tillen van lasten bij

worden nieuwe personeelsleden, ongeacht het niveau,

meren en ontmeren van schepen’ voor de werknemers

enkel nog in contractueel dienstverband aangeworven.

van de havenkapiteinsdienst (HKD).

Het tevredenheidsonderzoek leidde tot meer aan-

De werkgroep ‘reddend zwemmen’ werkte aan een

dacht voor de interne communicatie en de leidinggevende

opleiding voor werknemers die het risico lopen om

vaardigheden. In maart werd het eerste nummer van

tijdens de uitoefening van hun werk in het water te

‘Golfslag’ boven de doopvont gehouden. Dit driemaande-

vallen. Afhankelijk van de grootte van het risico werden

lijkse personeelsblad houdt de vinger aan de pols van de

zowel een basisopleiding als een doorgedreven opleiding

haven, het Havenbedrijf en haar mensen. Maar ook de

voorzien. Iedereen die dit risico loopt, kreeg ook een

mondelinge communicatie werd aangescherpt, zowel op

zwemvest ter beschikking.

bedrijfsniveau tussen directie en leidinggevenden als op

De bestuursorganen stellen met tevredenheid vast

afdelingsniveau tussen leidinggevenden en medewerkers.

dat 2002, op vlak van arbeidsveiligheid, het veiligste jaar

Alle leidinggevenden van het Havenbedrijf volgden de

is geweest sinds de oprichting van het bedrijf. Het is

opleiding ‘sensibilisering leidinggevenden’. Ook het

noodzakelijk dat deze evolutie wordt verdergezet.

waarderingssysteem werd in 2002 op vele vlakken ver-

24

In de loop van 2002 richtte de interne dienst voor preventie en bescherming de opleiding ‘VCA-basisveilig-

Als gevolg van de nieuwe regelgeving (juni–juli

nieuwd. Het jaar eindigde met de lancering van een

2002) over de bescherming tegen geweld, pesterijen en

gedragscode, die de koers aangeeft die het bedrijf samen

ongewenst seksueel gedrag, werd een medewerker van de

G E M E E N T E L I J K H AV E N B E D R I J F A N T W E R P E N

1 2

3

4

1 Landmeter aan het werk 2 Sasseniers aan de Berendrechtsluis 4 Herstellingswerken aan de Noordkasteelbrug

dienst preventie en bescherming aangeduid als preventieadviseur psychosociaal welzijn. Dit houdt in dat het per-

een aantal belangrijke verladers en rederijen uit de regio. Antwerpen was in 2002 ook gaststad voor de

soneel bij deze medewerker terecht kan voor problemen

conferentie van de ‘International Federation of Port

die te maken hebben met grensoverschrijdend gedrag en

Cargo Distributors’.

voor alle psychosociale problemen op de werkvloer.

In oktober nam het Havenbedrijf deel aan de Open

Tevens werd een externe instantie aangeduid voor speci-

Bedrijvendag. Tweeduizend geïnteresseerden bezochten

fieke psychologische ondersteuning. Het Havenbedrijf

de werf van het Deurganckdok, het grootste infrastruc-

heeft een procedure uitgewerkt voor de behandeling van

tuurproject dat op dit moment in de Antwerpse haven

klachten in verband met grensoverschrijdend gedrag.

wordt ontwikkeld.

Ook werd de beleidsverklaring ‘welzijn op het werk’ aangepast. In 2003 zal de preventieadviseur psychosociaal

INFRASTRUCTUUR

welzijn infosessies organiseren voor de overlegcomités en het personeel in de verschillende bedrijven.

Om op een duurzame wijze een maximale toegevoegde waarde te genereren, stelt het Havenbedrijf de nodige

DE HAVEN IN DE WERELD

basisinfrastructuur ter beschikking van de havengebruiker. In 2002 werden de belangrijkste infrastruc-

Tijdens het voorbije jaar heeft het Gemeentelijk Haven-

tuurwerken uitgevoerd op de linker Scheldeoever.

bedrijf, in samenwerking met de Antwerpse havengemeenschap, zijn medewerking verleend aan enkele

R E N O VAT I E E N N I E U W B O U W

belangrijke maritieme activiteiten in binnen- en buitenland. Het Havenbedrijf was aanwezig op het Logistiek

Deurganckdok

Forum te Duisburg, de beurs SITL nabij Parijs, de ‘Intermodal’-beurs in Sao Paulo en de ‘Intermodal Transport

Antwerpen is een groeiende containerhaven. De jongste

and Logistics’-beurs in Rotterdam.

jaren nam de containertrafiek in de haven jaarlijks met

In samenwerking met de private havengemeenschap

zo’n 10% toe, waardoor de bestaande containerterminals

werd ook een taskforce opgericht om de haven te

op de rechter oever van de Schelde hun maximum-

vertegenwoordigen tijdens enkele belangrijke multi-

capaciteit hebben bereikt. Om aan de exponentiële groei

sectoriële economische missies die Export Vlaanderen

tegemoet te komen, werd in 1998 beslist een nieuw

heeft opgezet. Zo werd de haven onder meer vertegen-

containergetijdendok, het Deurganckdok, op de linker

woordigd in Chili, Saudi-Arabië en Koeweit, Zuid-Afrika

oever van de Schelde te bouwen.

en Namibië, en Australië en Nieuw Zeeland. Het Havenbedrijf maakte van de gelegenheid

De werken verlopen in drie fasen. De eerste fase betreft de aanleg van een terminal met een oppervlakte

gebruik om tijdens de organisatie van het WK voetbal in

van 80 ha. Deze fase bevindt zich aan de westzijde van

Japan en Korea, waarvoor het Belgische nationale elftal

het dok en voorziet een kaailengte van 1.250 meter.

zich wist te plaatsen, concrete contacten te leggen met

De bouw werd toegewezen aan de Tijdelijke Vereniging

25

René Loots Sleepbootwerktuigkundige. In dienst sinds 1976.

Aertssen–Cordeel en ging in oktober 1999 van start. De tweede fase beoogt de aanleg van een terminal

afstand van 400 meter. Over een afstand van 650 meter

van 42 ha aan de oostzijde van het dok (1.350 meter kaai-

zijn de zool en de wand van de kaaimuur afgewerkt tot

lengte) en 19 ha aan de westzijde (400 meter kaailengte).

onder de kop. De werken aan de zool van de kaaimuur zijn

De bouw werd gegund aan de Tijdelijke Vereniging

gevorderd over een afstand van 1.000 meter. Intussen

CFE/MBG– Van Laere–Dredging International. De

werd ook begonnen met de werken aan de bouw van de

werken aan deze fase werden in maart 2000 aangevat. De derde fase voorziet in de aanleg van terminals van 53 ha aan de westzijde van het getijdendok en 62 ha aan de oostzijde (beiden ongeveer 1.100 meter kaai-

tussendijk. De voorbereidende werkzaamheden voor de baggerwerken werden zowel voor fase één als voor fase twee aangevat. Op voorstel van minister vice-president Steve

lengte). In het najaar van 2002 werd een openbare aan-

Stevaert besliste de Vlaamse regering op 13 december 2002

besteding uitgeschreven voor de bouw van de kaaimuren

de gunning van de werken van de derde fase van de kaai-

van deel drie/oost en west. De werken zullen worden

muren van het Deurganckdok door het Gemeentelijk

uitgevoerd door de aannemerscombinatie TV Deurganck-

Havenbedrijf Antwerpen principieel goed te keuren.

dok (Aertssen–Cordeel–CFE/MBG–Van Laere–Dredging

Ze kent hiervoor een tussenkomst van 60% voor de

International). De aanvang is gepland in het voorjaar

uitvoering van de kaaimuurwerken en van 100% voor

van 2003.

de aanlegbaggerwerken toe.

Op 30 juli 2002 heeft de Raad van State de tenuit-

In het kader van de toewijzing van concessies aan

voerlegging van de tweede gewestplanwijziging van

het Deurganckdok, heeft de Raad van Bestuur, ten

8 september 2000 van het gewestplan Lokeren-Sint-

gevolge van een door MSC aangekondigde koerswijziging,

Niklaas geschorst. Als rechtstreeks gevolg hiervan is het

de voorzitter en afgevaardigd bestuurder gemachtigd om

gewestplan van 1978 nu opnieuw van kracht. Dit betekent

besprekingen op te starten met de betrokken partijen

concreet dat de dorpskern van Doel weer woongebied

teneinde een optimale configuratie van het dok en dus

wordt en dat het gebied rond de dorpskern tot aan de

een verantwoord ruimtegebruik te garanderen.

Verkortingsdijk opnieuw landbouwgebied wordt. De

In 2002 werden ook enkele belangrijke archeologische

schorsing heeft geen invloed op de acht bouwvergunnin-

vondsten gedaan. Na de ontdekking van een veertiende-

gen van het Gemeentelijk Havenbedrijf, de Administratie

eeuwse kogge aan de oostelijke zijde van het dok werden

Waterwegen en Zeewezen en de NMBS, die door het

restanten van een tweede middeleeuws schip gevonden.

Vlaams Parlement op 30 maart 2002 werden gevalideerd. De betonwerken van de westelijke kaaimuur zijn

De vondst werd geborgen in september 2002. Aan de westelijke zijde van het dok werd een neolithische site

volledig uitgevoerd over een lengte van 800 meter (zool,

ontdekt. Het archeologisch onderzoek hiervan is nog

wand en kop van de kaaimuur). De zool en de wand van

niet afgerond.

de kaaimuur zijn klaar over een afstand van 1.300 meter. De zool van de kaaimuur is geplaatst over een afstand van 1.500 meter. Aan de oostelijke kaaimuur zijn de beton-

28

werken tot op de volledige hoogte afgewerkt over een

G E M E E N T E L I J K H AV E N B E D R I J F A N T W E R P E N

1 2

3

4

1 Betoncentrale van het Deurganckdok 2 Arbeiders op de werf van het nieuwe containergetijdendok 3 Eerste meerpalen aan het Deurganckdok 4 Wapening van de kaaimuurkop

Verrebroekdok

Conservatie stalen kunstwerken

In de loop van 2002 werd de bergingszone C58, gelegen

Om de stalen kunstwerken in de haven te conserveren,

achter de westkaai van het Verrebroekdok, hydraulisch

werden schilderwerken uitgevoerd aan de Boudewijn-

opgehoogd met zand dat uit de bodem van het Delwaide-

brug, de Frederik-Hendrikbrug en de Wilmarsdonkbrug.

dok werd gebaggerd. Op die manier kon de cel waarin

In de loop van het afgelopen jaar werden enkele pro-

specie van onderhoudsbaggerwerk wordt geborgen,

jecten aanbesteed die in het voorjaar van 2003 zullen

worden vergroot. De ophoging van het terrein achter het

worden uitgevoerd, zo onder meer de afbraak van de

Verrebroekdok maakte het voor Grimaldi Lines mogelijk

Kattendijkbrug, de afbraak van de Albatros-steiger op de

zijn installaties aan dit dok uit te breiden.

Schelde en het plaatsen van ladders in de oude dokken.

N AT T E I N F R A S T R U C T U U R

DROGE INFRASTRUCTUUR

Leopolddok

De dienst droge infrastructuur voerde het afgelopen jaar een aantal belangrijke wegeniswerken uit, zoals de her-

Een grondige inspectie van de kaaien van het havengebied

profilering van de Mexicostraat en de vernieuwing van

op de rechter oever toonde aan dat een renovatie van de

een deel van de asfaltverharding van de Schelde- en de

kaaimuurkop van de noordelijke kaai van het Leopolddok

Noorderlaan. In 2002 werden ook enkele nieuwe dienst-

over een lengte van 2.000 meter noodzakelijk was. De

gebouwen (renovatie dienstgebouw OP/EV op kaai 26,

firma P. Roegiers & Co vatte begin oktober 2001 de reno-

nieuwbouw INFR/NI aan de Van Cauwelaertsluis)

vatiewerken aan, waarbij de blauwe hardsteen en het

opgetrokken en bestaande gebouwen gerenoveerd. Het

parament worden vervangen door een kop uit gewapend

ontvangstgebouw van de cruiseterminal aan de Schelde-

beton, voorzien van een randijzer. Eind december 2002

kaaien is voltooid, zodat het cruiseseizoen een glansrijke

was reeds 1.000 meter van de kaaimuurkop gerenoveerd.

start kan nemen. Binnen de werkgroep concessies werd

In 2002 werden ook de renovatiewerken van de kaai-

een aanzet gegeven tot het voeren van een geïntegreerd

muurkop aan de zuidelijke kaai van het Leopolddok aan-

concessiebeleid, zowel voor zeer concrete projecten als

gevat. Eind september 2002 begon P. Roegiers & Co met

op de lange termijn.

de renovatie van 1.500 meter kaaimuurkop.

Om het beleid van het Havenbedrijf inzake het patrimonium van vergunde gebouwen financieel en technisch

Meestoofbrug

te optimaliseren, heeft de afdeling droge infrastructuur een inventarisatie van de vergunde gebouwen gemaakt,

Omwille van de verkeersveiligheid werd het brugdek van

waarbij alle gebouwen op hun technische staat worden

de Meestoofbrug van een nieuwe slijtlaag voorzien. Baeck

gecontroleerd. Een gelijkaardige inventarisatie werd ook

& Jansen verwijderde alle kunststoftegels van het brug-

aangevat voor de eigen dienstgebouwen en zal in de loop

dek en bracht een nieuwe slijtlaag aan.

van 2003 worden voltooid.

29

Het Havenbedrijf was het sociale project van de

Op drie oktober werden de biedingen ingewacht.

haventornado’s in samenwerking met de cvba ‘De Kem-

Op dit ogenblik worden ze geëvalueerd door een team

pische Brug’ ook in 2002 zeer genegen. Dit project stelt

van vertegenwoordigers van de Stad Antwerpen, het

werklozen tewerk die onderhoudstaken uitvoeren

Havenbedrijf en het Projectbureau Eilandje. De biedings-

binnen het havengebied en de haven op die manier

periode voor de Red Star Line-magazijnen werd tot

schoon houden. De vzw Trotter geniet een concessie

19 december verlengd om geïnteresseerden de mogelijk-

op de Zuidkaai van het Houtdok en brengt er haar werk-

heid te geven een emigratiemuseum te integreren in

ruimte in onder voor de restauratie van oude schepen.

hun project.

In de loop van 2002 heeft het Havenbedrijf uit sociaal-

In augustus besloot het Havenbedrijf ook het Droog-

maatschappelijke overwegingen ook een aantal van haar

dokkeneiland in domeinconcessie en/of verkoop aan te

gebouwen kosteloos ter beschikking gesteld van sociaal

bieden. Het projectgebied heeft een oppervlakte van

of cultureel geïnspireerde initiatieven. De voormalige

290.000 m2 en omvat de braakliggende gronden langs de

dienstgebouwen op kaai 107 werden in concessie

Schelde, de terreinen van AWN en de gronden langs de

gegeven aan de vzw Wotepa, een vereniging die via een

Siberiastraat. Kandidaten dienden een ontwikkelings-

combinatie van sociale tewerkstelling en woonvoor-

perspectief voor het ganse gebied en een financieel plan

ziening mensen nieuwe kansen wil bieden in een snel

in. De realisatie van een internationaal congrescentrum

evoluerende maatschappij. Ook de vzw Revos heeft

staat centraal in de ontwikkeling van dit gebied. De jury

enkele gebouwen aan de Kattendijksluis in concessie.

bestudeert de inschrijvingen die het Havenbedrijf voor

De vzw organiseert boottochten voor mindervaliden

dit project heeft ontvangen.

en probleemjongeren. Via sociale tewerkstelling onderhouden en restaureren deze jongeren zelf het schip T’ai.

O P E R AT I O N E L E E N S E R V I C E B E D R I J V E N

In samenwerking met Monumentenzorg en het Havenbedrijf zorgt Revos ook voor het onderhoud en de

SLEEPBEDRIJF

restauratie van de gebouwen. In het voorjaar van 2002 besliste het Havenbedrijf

taken uit. Dat is 2% minder dan in 2003. Deze lichte

historische panden, de Montevideomagazijnen, de Red

daling is te wijten aan het afnemende aantal zeeschepen

Star Line-magazijnen 1, 2 en 3, het voormalig aan-

dat de haven aandoet.

wervingslokaal voor scheepsherstellers, de ‘Shop’en een

30

Het sleepbedrijf voerde in 2002 meer dan 20.000 sleep-

enkele eigendommen te verkopen. Het gaat om drie

Drie nieuwe, krachtige sleepboten kwamen in 2002

terrein aan de westkaai van het Kattendijkdok. Met de

in de vaart. De drie vaartuigen zijn uitgerust met Voith

verkoop beoogt het Havenbedrijf de panden een nieuwe

Schneider propellers, hebben een vermogen van 3.890

bestemming te geven die kadert in de totaalvisie van

kW en kunnen een ‘bollard pull’ (paaltrekkracht) van

de heropbouw van het Eilandje. De opbrengsten van

55 ton ontwikkelen. Dat is voldoende om zelfs de aller-

de verkoop zal het Havenbedrijf investeren in de

grootste schepen die Antwerpen aandoen een kwaliteits-

vzw Pensioenfonds.

volle service te bieden.

G E M E E N T E L I J K H AV E N B E D R I J F A N T W E R P E N

1 2

3

4

1 Ro/ro-carrier van Grimaldi Lines aan het Verrebroekdok 2 Red Star-Line magazijnen op het Eilandje 3 Jachthaven Willemdok 4 Splinternieuwe sleepboot 20 in actie

Door technische complicaties verliep de vernieuwing

De onderwatercel in het Delwaidedok met een ber-

van de hoofdmotoren van de sleep- en blusboten van de

gingscapaciteit van 3.150.000 m2 werd afgewerkt. Deze

reeks 80 trager dan gepland. Een van de twee resterende

overdiepte verzekert, samen met een kleine restcapaciteit

sleepboten werd in 2002 opgeleverd. De laatste van de reeks

in de loswal 1A ten noorden van de Zandvlietsluis, een

wordt in de lente van 2003 terug in Antwerpen verwacht.

oplossing voor het bergingsprobleem van onderhouds-

Op het vlak van opleidingen werd de bijscholing van de sleepbootkapiteins op de sleepbootsimulator van het

baggerspecie op korte en middellange termijn. In het kader van de ontwikkeling van een duurzame

Waterbouwkundig Laboratorium van Borgerhout verder-

oplossing voor het bergingsprobleem werd de voorstudie

gezet. Op die manier kunnen de kapiteins enkele extreme

van het project AMORAS afgerond (Antwerpse

situaties ervaren die ze in de praktijk hopelijk slechts

Mechanische Ontwatering en Recyclage en Applicatie

zelden zullen moeten trotseren. Bovendien kregen ze de

van Slib). Dit toekomstige alternatief werd voorgesteld in

kans om een Postpanamax containerschip virtueel te

het kader van het Strategisch Plan Rechteroever, dat in

begeleiden naar het Deurganckdok.

2003 moet worden afgerond. Vooral omwille van het

De contacten met de stedelijke brandweer en de leden

duurzame ruimtegebruik werd deze visie enthousiast

van de werkgroep Veiligheidsbeheer van VIBNA werden

onthaald. De gedetailleerde studie van de verwerkings-

verder uitgebouwd en geoptimaliseerd met het oog op de

en bergingsinrichting zal in 2003 van start gaan.

bestrijding van rampen. ELEKTRICITEITSVOORZIENING BAGGERBEDRIJF

De liberalisering van de elektriciteitsmarkt was van groot In september 2002 werd begonnen met de bouw van een

belang voor de organisatie van het elektriciteitsbedrijf

zelfvarende baggerkraan, die de oude baggermolen uit 1920

van het Havenbedrijf. In het licht van de vrijmaking van

zal vervangen. De Nederlandse scheepswerf De Donge

de markt dienden nieuwe procedures en werkwijzen

in Raamsdonk voert de werken uit voor een bedrag van

te worden ontwikkeld. De bedrijfstak ‘elektriciteits-

6,65 miljoen euro. Rekening houdend met het haven-

verkoop’ werd afgesplitst en verkocht aan de firma

decreet blijft het Gemeentelijk Havenbedrijf verant-

Luminus. EV diende een dossier in bij de VREG voor

woordelijk voor het nautisch toegankelijk houden van

de erkenning als netbeheerder. In september 2002 werd

commerciële steigers en kaaimuren. Hiervoor is de bagger-

het elektriciteitsbedrijf erkend voor één jaar.

kraan die nu in aanbouw is uiterst geschikt. De baggerkraan

Het Vlaamse elektriciteitsdecreet stimuleert de

heeft een capaciteit van 1.100m2 en zal begin oktober 2003

bevordering van milieuvriendelijke elektriciteitsopwek-

operationeel zijn.

king, de zogenaamde groene stroom. In 2007 dient 3%

In het kader van de invoering van een aangepast

van het elektriciteitsverbruik te worden geleverd met

beheersscenario voor het onderhoudsbaggerwerk is het

groene energie. Dit percentage loopt op tot 6% in 2011.

personeelsbestand gereduceerd. Een uitstapregeling is

Het Havenbedrijf engageert zich ertoe om twee wind-

uitgewerkt en doorgevoerd.

turbines te plaatsen ten noorden van de Zandvlietsluis.

31

François Tanghe Scheepswerktuigkundige. In dienst sinds 1988.

Het Havenbedrijf wil het gebied op de rechter oever

bij hoogfrequent gebruik van wal- en mobiele kranen

tegelijkertijd screenen op andere mogelijk geschikte

in een stielman stand-by te voorzien. Met het oog op de

inplantingsplaatsen voor windturbines.

verdere optimalisering van de dienstverlening is het

Voor de inplanting van deze twee windturbines

Kraanbedrijf van plan het oude walkranenpark geleide-

met een nominaal vermogen van elk 2 MW heeft het

lijk af te bouwen en te vervangen door mobiele tuigen.

Insituut voor Natuurbehoud reeds een gunstig advies

Het vlotkraanbedrijf kende voor het tweede

verleend. Ook de milieu- en bouwvergunning werden

opeenvolgende jaar een aanzienlijke omzetstijging.

intussen verleend. Het is de bedoeling dat beide wind-

In vergelijking met 2000 nam het aantal taken toe met

turbines in exploitatie zijn voor einde 2004. Wegens de

30%. Het bedrijf heeft dit jaar ook een nieuwe eenheid

versnelde liberalisering van de elektriciteitssector en

aan haar vloot toegevoegd: de duwboot Condor. De

het verbod voor netbeheerders om zelf elektriciteit op

Condor is een werkschip, speciaal uitgerust om drijfvuil

te wekken, organiseerde het Havenbedrijf in 2002 een

in de haven op te ruimen. Op het ponton dat de Condor

oproep tot kandidatuurstelling voor de uitvoering van

voortduwt, staan twee afvalcontainers. De Condor

dit pilootproject, de verdere screening en de plaasting

beschikt zelf over drie pontons met telkens een stel

van windmolens op de geschikt bevonden locaties.

reservecontainers. Vorig jaar werd meer dan 100 ton

Met de eerst gerangschikte kandidaat, de nv Vleemo,

drijfvuil in de haven opgehaald.

werden besprekingen opgestart. In de loop van het voorbije jaar werd ook het

BRUGGEN EN SLUIZEN

gebouw van de dienst elektriciteitsvoorziening grondig gerenoveerd. De afwerking is voorzien in het voorjaar

Centrale bediening Oosterweel-

van 2003.

en Wilmarsdonkbruggen

KRAANBEDRIJF

De Oosterweel- en Wilmarsdonkbrug verbinden de noordzijde van het ‘eiland van de onpare kaainummers’

Het walkraanbedrijf heeft het voorbije jaar een ingrij-

met het vasteland. Ze vormen een uiterst belangrijke

pende herstructurering doorgevoerd. Zo werden onder

schakel voor zowel spoor- als wegverkeer. De werken

meer de diensten verhuring en onderhoud samen-

omvatten de renovatie van de elektrische uitrusting en

gebracht op kaai 321.

de realisatie van een centrale bediening. Het laatste deel

Tijdens het afgelopen jaar werd tegelijkertijd

mast ter hoogte van kaai 204. De installatie werd in

verhogen naar zes mobiele tuigen: een 25-tons kraan,

maart 2002 operationeel. Daarmee werd de laatste fase

een 45-tons kraan, een 63-tons kraan en drie 100-tons

van dit totaalproject afgewerkt.

kranen. Voor een korte periode werden twee mobiele tuigen van 40 ton gehuurd. Om de klantgerichtheid te versterken werden ook antennekaaien opgezet om

34

van de opdracht omvatte de oprichting van een radar-

geïnvesteerd om de pool van mobiele havenkranen te

G E M E E N T E L I J K H AV E N B E D R I J F A N T W E R P E N

1 2

3

4

1 Nieuwe 100-tons mobiele kraan (MOB 110) 2 Binnenschip in het Kanaaldok 3 Duwboot Condor haalt het drijfvuil uit de dokken 4 Lillobrug

Noordkasteelbrug

In 2002 werden de gemeentelijke havenpolitieverordeningen herwerkt en aangepast. Ook de interne

De Noordkasteelbruggen zijn twee identieke beweegbare

procedure van het rampenplan werd verder uitgewerkt

bruggen van het ‘Strauss’-type en worden continu

en geoptimaliseerd.

bemand. Ook deze bruggen zijn van cruciaal belang voor zowel spoor- als wegverkeer. De geleidestangen vormen

Eind 2000 werd de EU-richtlijn in verband met havenontvangstinstallaties goedgekeurd. Sedert

de verbinding tussen de ca. 560 ton zware brugklap en

14 januari 2002 worden de schepen verzocht de aanwezig-

het ca.1400 ton zware tegengewicht. Herstellingen van

heid van scheepsafval te melden door het versturen van

de geleidestangen drongen zich op. De nv Storck MEC

een EDI-bericht (WASDIS bericht). Omdat deze Europese

voerde de demontage en de herstellingswerken uit.

richtlijn nog niet in nationale wetgeving werd omgezet, doet slechts 56% van de 14.926 schepen een melding.

ALGEM EEN WER KH U I S NOOR D

Intussen heeft het Havenbedrijf zijn volle medewerking verleend aan een project dat de afgifte van scheepsafval

Het Algemeen Werkhuis Noord, het interne scheeps-

in de hand moet werken, met name de storting van een

herstellingsbedrijf van het Havenbedrijf, voerde in 2002

borgsom die wordt terugbetaald bij de afgifte van scheeps-

een grondige renovatie van de emmerbaggermolen B1 uit.

afval. Verwacht wordt dat het federale parlement de

De werken gebeurde hoofdzakelijk in eigen beheer.

Europese richtlijn in juni 2003 zal omzetten in Belgische

Alle hoofdcomponenten, zoals dieselmotoren, elektro-

wetgeving, zodat de richtlijn met betrekking tot het ver-

motoren, generatoren en kabelgeleidingen, werden

plicht afgeven van afval, effectief in werking kan treden.

gereviseerd of vernieuwd. Ook aan het comfort van de

In 2002 werd ook begonnen met een proefproject

bemanning werd aandacht besteed. De werken zijn

rond het toekennen van slots voor de Kallosluis. Schepen

gestart in 2001. De definitieve oplevering is voorzien

die frequent en klokvast de haven aanlopen, krijgen –

voor het voorjaar van 2003.

behoudens enkele uitzonderingen – voorrang op andere schepen. Als het proefproject positief wordt geëvalueerd,

HAVENKAPITEINDIENST

kan het in de loop van 2003 definitief worden geïmplementeerd.

In 2002 liepen 15.559 zeeschepen en 110.577 binnen-

Met betrekking tot het Deurganckdok is het voorbe-

schepen de haven aan. Van de binnenschepen hadden er

reidende studiewerk voor de toekomstige afwikkeling van

58.995 de haven als bestemming en waren er 51.582 in

het scheepvaartverkeer aangevat. Ook is actief onderzoek

doorvaart. 27.430 zeeschepen gebruikten een sluis, wat

verricht naar wachtplaatsen voor de binnenvaart, zowel

resulteerde in 40.822 sluisbewegingen.

op de rechter als op de linker oever.

Er werden 13.242 meldingen gedaan en 17.494 ligplaatsen aangevraagd, waarvan gemiddeld 85% elektronisch werd gemeld. De overige 15% gebeurde nog manueel.

35

1 2

1–2 Werken aan de Noordkasteelbrug

SAMENWERKINGSVERBANDEN

AMARIS

APEC

Steeds meer bedrijfskritische processen krijgen telematica-ondersteuning. In 2002 is de hoeveelheid gegevens

Antwerp/Flanders Port Training Center groeide de voor-

die is opgeslagen in databanken verdubbeld, waardoor het

bije jaren uit tot een erg succesvol opleidingsinstituut

serverpark moest worden uitgebreid van 21 tot 32 servers.

voor havenmanagement in al zijn facetten. De cijfers van

Alle servers en vrijwel alle werkstations zijn aangesloten

de standaardseminaries, maatwerkopleidingen en studie-

op ONAP, het nieuwe glasvezelnetwerk voor de haven.

bezoeken tonen dit aan. Sinds de affiliatie met het

In 2002 werd ook de integratie van het gehele pc-park van

Gemeentelijk Havenbedrijf in 1998 blijft het aantal deel-

het Havenbedrijf voltooid. De grotere gelijkvormigheid

nemers stijgen. In 2002 telde APEC 650 deelnemers,

vermindert het aantal netwerkstoringen en problemen

tegenover 454 cursisten in 2001.

door incompatibele programmaversies en verhoogt het

Het succes van APEC hangt echter niet alleen samen met het aantal deelnemers. Het is vooral de kwaliteit van

serviceniveau van de helpdesk. Op het terrein van de softwareontwikkeling werd

de seminaries, gekoppeld aan de gedrevenheid van de

op nautisch vlak in APICS een nieuwe praaiprocedure

lesgevers en de professionele omkadering door een

ingevoerd. Ook werd het logistieke Atlassysteem voor-

gemotiveerd team, dat APEC tot deze mooie resultaten

zien van een module Averijen en werd de module

brengt. Naast de inbreng van het Havenbedrijf (logistieke

MAG/WOS aanzienlijk uitgebreid. In de financiële

ondersteuning, huisvesting, leslokalen en lesgevers) en

toepassingen verrichtte Amaris het voorbije jaar talrijke

de medewerking van de privé-bedrijven, vormt de beurs-

aanpassingen en bouwde het ook de nodige interfaces

werking van de Vlaamse Gemeenschap en de Provincie

voor de komst van het nieuwe boekhoudpakket CODA.

Antwerpen één van de steunpijlers van de APEC-werking.

Het succes van GIS heeft zich in 2002 verder gezet met steeds meer gebruikers en een ruimer thematisch aanbod. Het personeelspakket HRM 2000 voorziet met zijn decentrale gegevensgaring de loonberekeningen van de nodige input. Het elektronische berichtenverkeer naar en van het Havenbedrijf groeide in 2002 met 25%.

36

G E M E E N T E L I J K H AV E N B E D R I J F A N T W E R P E N

Jean Persy Havenkapitein. In dienst sinds 1980.

3. Investeren in een duurzame toekomst

‘‘

Het Gemeentelijk Havenbedrijf onderkent de congestiewerende en ecologische voordelen van de binnenvaart en verlaagde de Antwerpse doorvaarrechten met 50%.

’’ DE HAVEN EN HAAR MARITIEME

zorgen zij ervoor dat alle betrokken partijen inspraak

TO EG A N K E L I J K H E I D

krijgen. Deze werkwijze beoogt een zo ruim mogelijk gedragen ontwikkelingsschets. Sinds het najaar van 2002

Voor het Antwerpse streven naar een verdere verruiming

zijn diverse studies en onderzoeken opgestart. Het

van de Schelde was 2002 een belangrijk jaar. Op 4 maart

Gemeentelijk Havenbedrijf blijft waken over de naleving

ondertekenden Vlaanderen en Nederland in Vlissingen

van de vooropgestelde timing en over het behoud van

een tweede Memorandum van Overeenstemming.

het specifieke Schelde-statuut zoals verworven door

Centraal in dit Memorandum van Vlissingen staat de uit-

het Scheidingsverdrag.

werking van een ontwikkelingsschets voor het Scheldeestuarium tot 2010. Hierbij dient een evenwicht te

DE HAVEN EN HAAR

worden nagestreefd tussen de verschillende belangen,

ACHTERLANDVERBINDINGEN

met aandacht voor drie prioritaire functies: toegankelijkheid, natuurlijkheid en veiligheid. De ontwikkelings-

B I N N ENVA ART

schets wordt mede opgesteld aan de hand van een Maatschappelijke Kosten Baten Analyse (MKBA) en een

Voor de elfde maal op rij was het een uitstekend jaar voor

Strategische Milieu-Effecten Rapportering (MER). Deze

de binnenvaart. De trafiek in de Antwerpse haven steeg

studies onderzoeken de verruiming, de Overschelde (een

het afgelopen jaar met bijna twee miljoen ton tot 74,3

verbinding tussen de Ooster- en Westerschelde bij Bath

miljoen ton.

ter bevordering van de veiligheid tegen overstromingen) en een natuurontwikkelingsplan voor het estuarium. Op sterk verzoek van de Antwerpse havengemeenschap heeft de Vlaamse Regering aangedrongen op het naleven van een strikt tijdschema voor de uitvoering van

Het Havenbedrijf onderkent de congestiewerende en ecologische voordelen van de binnenvaart en voerde het afgelopen jaar een verlaging door van de Antwerpse doorvaartrechten met 50%. Tegelijkertijd werd de binnenvaart in 2002 gecon-

het wetenschappelijk onderzoek en de effectieve besluit-

fronteerd met een steeds nijpender tekort aan gekwalifi-

vorming. Het volledige studietraject moet binnen twee

ceerde matrozen. Aangezien een schip enkel mag varen

jaar na ondertekening van het Memorandum van Over-

als het conform de wettelijke regels is bemand, heeft een

eenstemming afgewerkt zijn. Daarna volgt een periode

tekort aan matrozen ernstige gevolgen. Het inschakelen

van negen maanden om tot concrete politieke afspraken

van werkzoekenden was geen oplossing. Vooraleer

te komen.Om deze veelzijdige onderzoeken binnen de

iemand als matroos mag varen, dient de kandidaat wette-

vooropgestelde tijdsspanne af te ronden, is de Vlaams-

lijk over drie jaar ervaring als scheepsjongen te beschik-

Nederlandse projectgroep ProSes opgericht (Project-

ken. Bijgevolg deden binnenvaartondernemingen een

directie ontwikkelingsschets Schelde-estuarium). Zij

beroep op de professionele kennis van gekwalificeerde

stellen de ‘ontwikkelingsschets 2010’ op en zien toe op

Tsjechische en andere niet-EU matrozen. Ook in Neder-

het verloop van de studies zoals de MKBA en de MER.

land en Duitsland worden via tijdelijke werkvergunnin-

Verder begeleiden zij het maatschappelijke debat en

gen heel wat niet-EU matrozen tewerkgesteld.

41

In België lag de situatie echter anders. Niet-EU

definitieve oplossing werd een snelle, zij het tijdelijke en

matrozen kregen geen tijdelijke werkvergunning en

beperkte heringebruikname van het historische tracé in

werden bijgevolg als illegale werknemers, op kosten van

het vooruitzicht gesteld.

de werkgever, terug naar hun land van herkomst

Het aanvankelijk positieve verloop van de onderhan-

gestuurd. Deze situatie heeft in de laatste maanden van

delingen tussen België, Nederland en Duitsland over de

2002 veel spanningen veroorzaakt. Een snelle oplossing

IJzeren Rijn kwam tegen eind 2001 in een politieke

drong zich dan ook op. Die kwam er voor het einde van

impasse terecht. Twee onafhankelijke Milieu-Effecten

het jaar. Na een periode van onduidelijkheid slaagden de

Rapporteringen kwamen echter tot de conclusie dat het

Vlaamse en federale overheid erin om een structurele

historische tracé zowel economisch als ecologisch gezien

oplossing uit te werken.

de beste oplossing biedt. Ook de Europese Commissie

In december 2002 ondertekenden de Vlaamse over-

heeft zich in een advies in die zin uitgelaten. De Neder-

heid en de sociale partners van de binnenvaartsector een

landse overheid stelde echter zware eisen aan het gebruik

akkoord over een versnelde matrozenopleiding. De aspi-

van het historische tracé. Zo zouden er tegen een hoge

rant-matrozen zullen tijdens een verkorte opleiding van

kost een spooroverkapping en een tunnel doorheen de

zes maanden intensieve praktijkervaring en theoretische

twee natuurgebieden moeten worden gebouwd. Zowel

kennis opdoen. Na het afleggen van een examen kunnen

over het nut als over de kostprijs van deze ingrepen ont-

ze als gekwalificeerd matroos in de binnenvaart aan de

stond tussen België en Nederland een grondig menings-

slag. In afwachting van de invulling van de bestaande

verschil. Dat heeft er onder meer toe geleid dat het

vacatures door Belgische matrozen, zal niet-EU binnen-

engagement om de lijn, in afwachting van een definitieve

vaartpersoneel makkelijker een tijdelijke werkvergunning

oplossing, tijdelijk in gebruik te stellen door Nederland

kunnen krijgen.

niet werd nagekomen.

SPOORTRANSPORT

landse verantwoordelijken op last van de Minister voor

Het dispuut kende een dieptepunt toen de NederRijkswaterstaat Netelenbos alle voorbereidingen voor de IJzeren Rijn

beperkte heringebruikname van de IJzeren Rijn staakten. België weigerde daarop om een akkoord te sluiten over

42

De enorme groei van de containertrafiek en de toege-

een ander spoordossier, Lijn 11, het vrachtspoor tussen

nomen verkeersdrukte op de weg hebben het belang van

Antwerpen en Rotterdam. Bovendien werd ook de

de IJzeren Rijn-verbinding opnieuw onder de aandacht

optie om het probleem door middel van een gerechtelijke

gebracht. Het historische IJzeren Rijn-tracé is niet

uitspraak of arbitrage te beslechten, steeds meer door

alleen aanzienlijk korter in vergelijking met de alterna-

de Belgische regering in overweging genomen. De

tieve route over Montzen en over Eindhoven, maar

Nederlandse overheid legde zich neer bij een dergelijke

heeft bovendien een veel vlakker lengteprofiel, zodat

oplossing en in december 2002 werden er gesprekken

ook langere en zwaardere treinen er zonder problemen

aangevat over de vragen die zullen worden voorgelegd

gebruik van kunnen maken. In afwachting van een

aan de arbitrage-instantie.

INVESTEREN IN EEN DUURZAME TOEKOMST

1 2

3

4

2–3 Spoortransport in de Antwerpse haven 4 De binnenvaart heeft een recordjaar achter de rug

Tweede spoortoegang en spoortunnel

heid van slechts één enkele spoorverbinding risico’s in voor de permanente toegankelijkheid van de haven.

In 2001 keurde het Federale Parlement het investerings-

Daarom hebben de federale en de Vlaamse regering beslo-

plan van de NMBS goed voor de periode 2001-2012. In dit

ten tot de aanleg van een nieuwe spoorverbinding tussen

pakket zijn voor meer dan 1,4 miljard euro investeringen

het vormingsstation Antwerpen-Noord en Lier, langs

voor de Antwerpse haven voorzien. Naast aanzienlijke

Ekeren, Schoten, Wijnegem, Wommelgem en Ranst.

investeringen in de modernisering van de reeds aanwe-

In Antwerpen zal het spoor direct aansluiten op

zige spoorweginfrastructuur omvat het plan ook twee

de Liefkenshoekspoortunnel. In Lier wordt de verbinding

projecten die van cruciaal belang zijn voor de haven, met

gemaakt met het bestaande spoornet naar Duitsland en

name de tweede spoortunnel onder de Schelde en de

de regio rond Luik. Om ecologische en maatschappelijke

tweede spoorontsluiting.

redenen werd ervoor geopteerd om de lijn, waar moge-

De ontwikkelingen op de linker Scheldeoever

lijk, ondergronds of in een sleuf aan te leggen. Daarnaast

maken de aanleg van een tweede spoortunnel onder de

zijn er ook milieutechnische vereisten, zoals de vrijwa-

Schelde, de Liefkenshoekspoortunnel, onontbeerlijk.

ring van het waardevolle Muizenbos. De keuze voor een

Nu al bereikt de huidige spoorverbinding tussen de twee

ondergronds traject maakt dat de kostprijs van het totaal-

Scheldeoevers haar maximale capaciteit. Als in de nabije

project oploopt tot 730 miljoen euro.

toekomst het zwaartepunt van het containerverkeer zich

Gezien het belang van beide spoorprojecten, kon-

gaat verleggen naar het Deurganckdok in de Waasland-

digde de Vlaamse Regering reeds aan de oplevering van

haven, zal de spoorwegtrafiek over deze route sterk toe-

de twee projecten, via een systeem van co- en prefinan-

nemen. Verwacht wordt dan ook dat er zich vanaf 2008

ciering, met twee tot drie jaar te willen versnellen.

ernstige capaciteitstekorten op de bestaande spoorverbinding zullen manifesteren. De nieuwe tunnel zal een veel

WEGVERVOER

kortere rechtstreekse verbinding vormen tussen de spoorinstallaties op de linker Scheldeoever en het

In 2002 startte de Vlaamse overheid met de voorbereidin-

vormingsstation Antwerpen-Noord. De kostprijs van

gen van de structurele renovatiewerken aan de Ring rond

deze dubbelsporige tunnel met een totale lengte van

Antwerpen (R1). De werken zullen worden uitgevoerd

ongeveer negen kilometer wordt geraamd tussen 500

tussen februari 2004 en eind 2005. De Antwerpse Ring

en 620 miljoen euro.

werd geopend in 1969 en het laatste structurele onder-

Onlosmakelijk verbonden met de aanleg van de

houd dateert reeds van 1977. Een grondige renovatie

Liefkenshoekspoortunnel is de bouw van een tweede

dringt zich op gezien de slechte staat van het wegdek en

spoorontsluiting. Het bestaande spoor langs Antwerpen-

de huidige verkeersdrukte van ongeveer 200.000 voer-

Schijnpoort en Berchem krijgt dagelijks ongeveer 300

tuigen per dag. De heraanleg van de Ring zal gebeuren

goederentreinen te verwerken. Om de te verwachten

rekening houdend met de huidige vereisten inzake staat

trafiektoename op te vangen, is de capaciteit van deze

van de weg, fundering, afwatering en riolering. Hierdoor

verbinding te beperkt. Bovendien houdt de beschikbaar-

zal de veiligheid en performantie worden verhoogd.

43

Annika Letters Rechtskundig medewerker. In dienst sinds 1997.

Er wordt gestreefd naar een hoge levensduur van de

intensief inventarisatiewerk dat de vrijwilligers van vzw

infrastructuur (40 jaar) en een minimaal onderhoud.

Natuurpunt, vzw Natuurpunt Wase Linkeroever en

De heraanleg gebeurt vanaf de verkeerswisselaar

vzw Natuurpunt Antwerpen-Noord in het havengebied

A12–E19 ten noorden van Antwerpen tot en met de

op de linker en rechter oever hebben verricht. Het rapport

Kennedytunnel ten zuiden van de stad, inclusief het

beschrijft ook de gemeenschappelijke visie die aan de

viaduct van Merksem, alle op- en afrittencomplexen en

basis ligt voor het langetermijnbeleid met betrekking tot

de verbindingslussen met de aansluitende autosnelwegen

de ontwikkeling van een netwerk van ecologische infra-

(E313, E34, E19, A12). Het verkeer blijft steeds mogelijk

structuur in het zeehavengebied Antwerpen. De visie-

in beide richtingen, maar wel op versmalde rijstroken.

tekst kwam tot stand binnen de stuurgroep ‘Ecologische

Dit impliceert echter een halvering van de capaciteit van

Infrastructuur’, waarin, naast de partners, ook de Maat-

de Antwerpse Ring.

schappij voor Grond- en Industrialisatiebeleid Linker-

Om de hinder van de heraanleg van de Ring te minimaliseren en de werken in goede banen te leiden zullen verschillende initiatieven worden genomen. Een specifiek

oever, diverse administraties van het Vlaamse Gewest en het bedrijfsleven vertegenwoordigd zijn. In 2002 werd ook uitvoering gegeven aan een ander

studiebureau zal begeleidende en mitigerende maatrege-

luik van de oorspronkelijke overeenkomst. Naast de ont-

len uitwerken. Ook het Gemeentelijk Havenbedrijf

wikkeling van een langetermijnvisie en de inventarisatie

Antwerpen zal bijdragen in deze initiatieven. In de loop

van het planten- en dierenrijk in de Antwerpse Haven,

van 2003 zal een zogenaamd modal shift programma

beoogde de overeenkomst van 2000 ook de bescherming

worden uitgewerkt dat een sensibilisering naar de haven-

van specifieke soorten. Zo werd in het kader van het

gebruikers moet bewerkstelligen voor het gebruik van de

soortenbeschermingsplan ‘Oeverzwaluw’ de broedvogel-

alternatieve vervoersmodi en dat een consolidatie van

populatie in het in aanbouw zijnde Deurganckdok met

cargo tot doel kan hebben. Op deze manier moet een

succes beschermd en dat mee dankzij de steun van de

vlotte doorstroming en een efficiënte werking van de

afdeling Maritieme Toegang van de Administratie

haven mogelijk blijven.

Waterwegen en Zeewezen van het Vlaams Gewest. Als onderdeel van het plan ‘Oeverzwaluw’ gaf het

DE HAVEN EN HAAR OMGEVING

Havenbedrijf, in samenwerking met de natuurverenigingen, een folder uit die een ruim publiek aanspreekt maar

SAM ENWER KI NG HAVEN B EDR I J F

tegelijk ook de bedrijven in het havengebied wil informe-

EN MILIEUVERENIGINGEN

ren over het gedrag van deze vogel en de manier waarop de onderneming een positieve bijdrage kan leveren tot de

46

Het jaar 2002 was het tweede effectieve werkingsjaar van

cohabitatie van deze soort en de industriële omgeving.

het samenwerkingsverband tussen diverse milieuvereni-

De visietekst en het uitgebreide inventarisatierap-

gingen en het Havenbedrijf. De samenwerking vindt zijn

port vormden de basis van de beslissing van het Haven-

concrete uitwerking in het rapport ‘De Antwerpse Haven

bedrijf om de samenwerking met de terreinbeherende

Natuurlijker’. Dit rapport bevat de neerslag van een jaar

natuurverenigingen op een meer structurele basis verder

INVESTEREN IN EEN DUURZAME TOEKOMST

1 2

3

4

1 Kokmeeuwen op de Schelde 2 Plevier 3 Natuurcompensatiegebied Paardenschor 4 Zwartkopmeeuwen op de loswallen ten noorden van het sluizencomplex Zandvliet-Berendrecht

te zetten en te verdiepen. Op 10 juli 2002 hechtte de

compensatieplan, zoals de bouwvergunning voor de

Raad van Bestuur haar goedkeuring aan twee nieuwe

realisatie van het slik- en schorrengebied ter hoogte van

overeenkomsten met dezelfde organisaties. Eén overeen-

het Paardenschor, de realisatie van het natuurgebied

komst heeft betrekking op de verdere uitbouw van

Drijdijck en de realisatie van een zoetwaterkreek ter

specifieke acties die kaderen in de opmaak en de uitvoe-

hoogte van Kieldrecht. De uitvoering van deze projecten,

ring van plannen voor soortenbescherming. De andere

naast andere onderdelen van het natuurcompensatieplan

overeenkomst omvat de opstelling van een ontwerpplan

(de inrichting van weidevogelgebieden, de natuurinrich-

voor het netwerk van ecologische infrastructuur dat

ting van de Steenlandpolder, de Verrebroekse Plassen, de

binnen het havengebied Antwerpen zal worden vast-

Vlakte van Zwijndrecht) vraagt heel wat voorbereidings-

gesteld. Streefdoel blijft hierbij de afbakening van 5%

werk. Het afgelopen jaar was in hoofdzaak een jaar van

ecologische infrastructuur binnen de oppervlakte van

voorbereidingen om in 2003 tot de uitvoering van het

het zeehavengebied.

natuurcompensatieplan te kunnen overgaan.

Beide overeenkomsten hebben een looptijd van drie werkingsjaren. De overeenkomsten geven blijk van een

S T R AT E G I S C H E P L A N N I N G

wederzijds vertrouwen van Havenbedrijf en Natuurverenigingen in de haalbaarheid van een cohabitatie

Op basis van de uitvoering van het Vlaamse Regeer-

tussen haven en natuur. Om dit wederzijdse vertrouwen

akkoord van juli 1999 werd een planningsproces in de

en het geloof in de cohabitatiemogelijkheden in Antwer-

Vlaamse havens aangevat. Met betrekking tot de Ant-

pen te bekrachtigen, ondertekenden het Havenbedrijf,

werpse haven betreft het afzonderlijke strategische

de Maatschappij voor Grond -en Industrialisatiebeleid

planningsprocessen voor de linker en rechter Schelde-

Linkerscheldeoever en Natuurpunt op 30 september 2002

oever. Meer in het bijzonder werd in het Regeerakkoord

een charter.

bepaald dat de Vlaamse regering binnen twee jaar voor elk havengebied in Vlaanderen een strategisch plan en een

N AT U U R C O M P E N S AT I E P L A N

ruimtelijk uitvoeringsplan moet opstellen, dat uitgaat

DEURGANCKDOK

van een maximale bescherming van de omliggende woonzones, het behoud en de versterking van de ecologi-

Op 14 december 2001 keurde het Vlaams Parlement een

sche infrastructuur binnen en buiten het havengebied en

decreet goed waarin de bouw van het Deurganckdok van

een zuinig ruimtegebruik. Daardoor wordt de economi-

dwingend en groot algemeen belang werd verklaard. Het

sche expansie van de havens niet langer gelijkgesteld aan

decreet verschafte tegelijkertijd een basis voor de realisa-

het innemen van nieuwe open ruimte, ten koste van

tie van de natuurcompensatieprojecten die in toepassing

landbouw, natuur of bestaande woongebieden. De strate-

van de bepalingen van de Vogel- en Habitatrichtlijn als

gische planning zal de basis vormen voor een gezamenlijk

randvoorwaarden aan de realisatie van het Deurganckdok

einddocument dat aan de Vlaamse regering wordt voor-

werden gesteld. In 2002 werden verschillende bouw-

gelegd. Daarna zal de gewestelijke overheid de ruimtelijke

vergunningen afgeleverd met betrekking tot het natuur-

uitvoeringsplannen opmaken.

47

1 2

1 Activiteit aan de Noordzeeterminal 2 Koeltorens van de kerncentrale nabij Doel

De strategische planning wordt voor beide Schelde-

In 2002 werd in beide planningsprocessen funda-

oevers afzonderlijk uitgevoerd. Sinds 1998 is een proces

mentele vooruitgang geboekt. Er werden verschillende

van strategische planning gestart op de linker Schelde-

studies uitgevoerd die een overzicht moeten geven van de

oever. Dat proces wordt gecoördineerd door de diensten

toekomstige vraag en het uiteindelijke noodzakelijke

van de gouverneur van de provincie Oost-Vlaanderen.

ruimtebeslag. Zo heeft Nexant een studie uitgevoerd die

Het proces op de rechter Scheldeoever werd pas in 2001

een overzicht geeft van de ontwikkeling van de petroche-

opgestart en wordt gecoördineerd door de gouverneur

mische cluster tegen 2015 en 2030. Een tweede studie,

van de provincie Antwerpen. Een combinatie van de

uitgevoerd door Buck Consultants, bood een overzicht

resultaten van beide planprocessen zal leiden tot één

van de relevante trends en prognoses op het vlak van

globaal strategisch plan voor het Antwerpse havengebied.

maritieme, industriële en logistieke ontwikkelingen in de

Aangezien het planproces op de rechter oever ongeveer

belangrijkste havens van de Hamburg-Le Havre range,

drie jaar later is opgestart dan op de linker oever, is een

eveneens met een tijdshorizon naar 2015 en een doorkijk

fundamentele inhaalbeweging noodzakelijk. De

naar 2030. Op basis van deze studies kan worden vast-

uiteindelijke integratie van beide planprocessen dient

gesteld dat tegen 2015 een gemiddelde geschatte ruimte-

te gebeuren voor het einde van de lopende Vlaamse

behoefte van 1.110 ha moet worden verwacht. Hierbij

legislatuur in 2004.

dient nog een strategische voorraad van 5 tot 10 maal de gemiddelde jaaruitgifte te worden voorzien, of met andere woorden 200 tot 400 ha. In totaal komt de vraag naar terreinen dus uit op 1.300 tot 1.500 ha. Dit gegeven zal de verdere basis vormen voor de bepaling van de strategie van havenontwikkeling, zowel op de linker als op de rechter Scheldeoever.

48

INVESTEREN IN EEN DUURZAME TOEKOMST

Luc Van Wouwe Ketelmaker. In dienst sinds 1981.

4. Jaarrekening 2002 Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen

C O M M E N TA A R B I J D E J A A R R E K E N I N G

zieningen te worden getroffen. Als resultaat hiervan ontstaat een extra-afdracht naar het pensioenfonds van

1.

INLEIDING

15,2 miljoen euro. Hierna worden achtereenvolgens de resultatenreke-

Voor het derde opeenvolgende jaar sluit de haven van

ning, de balans, het cashflowoverzicht en de verhoudingen

Antwerpen het jaar af met een totaal maritiem goederen-

met Stad en personeel besproken.

verkeer van meer dan 130 miljoen ton. Met 131.628.816 ton vestigde de haven in 2002 een nieuw record. De

2.

R E S U LTAT E N R E K E N I N G

grootste component hiervan is het containergoederenverkeer, dat in 2002 een groei van 14,2% liet optekenen. Het

De samengevatte resultatenrekening van het Havenbedrijf

aantal zeeschepen dat Antwerpen aandeed, daalde met

wordt weergegeven in tabel 1.

2,1% tot 15.559. De bruto tonnenmaat van deze schepen

Het resultaat van het boekjaar is identiek aan het resul-

blijft echter stijgen en bereikte in 2002 een totaal van

taat van vorig boekjaar. Dat komt omdat, met ingang van

217.919.936 BT. De gemiddelde grootte van de zeeschepen

het boekjaar 2000, met de Controledienst der Verzekeringen

in de haven van Antwerpen stijgt hierdoor met 3,9% tot

is overeengekomen om de winst boven het bedrag van

ongeveer 14.000 BT. Financieel gezien is 2002 ook een

2.299.901 euro af te dragen aan het Pensioenfonds van het

gunstig jaar. De omzetten die aan havenactiviteiten zijn

Havenbedrijf. Deze verplichting werd opgelegd met het oog

verbonden, bleven op peil; de werkings- en personeels-

op de opbouw van aanvaardbare pensioenreserves. Het

kosten bleven stabiel en er dienden, in tegenstelling tot

bedrag van 2.299.901 euro is gebaseerd op een referentie-

de twee voorbije jaren, geen belangrijke nieuwe voor-

dividend van 2.069.910 euro, verhoogd met de wettelijk voorgeschreven reservering van 10% op de winst van het boekjaar. De pensioenverplichtingen die het Havenbedrijf

R E S U LTAT E N

bij zijn omvorming tot autonoom gemeentebedrijf overnam

( TA B E L 1 )

euro x 1.000

2002

2001

2000

van de Stad Antwerpen wegen zwaar op de rendabiliteit,

219.273

224.706

215.862

wat zich in de voorzienbare toekomst zal doorzetten. In uit-

(224.274)

(229.888)

(222.154)

voering van deze verplichting is in de jaarrekening van 2002

Bedrijfsverlies

(5.001)

(5.182)

(6.292)

onder de personeelskosten een bijkomende pensioenver-

Financiële opbrengsten

13.401

16.261

14.526

plichting van 15,2 miljoen euro opgenomen. In het boekjaar

Financiële kosten

(7.556)

2001 was dit slechts 5,7 miljoen euro. Deze verhoogde

Bedrijfsopbrengsten Bedrijfskosten

Winst uit de gewone bedrijfsuitoefening Uitzonderlijke opbrengsten Uitzonderlijke kosten Winst voor belasting Belastingen Winst van het boekjaar

(7.147)

(5.656)

844

3.932

2.578

afdracht impliceert dat, vóór afdracht van het pensioen-

2.355

93

1.296

fonds, het Havenbedrijf een beduidend beter resultaat heeft

(878) 2.321 (21) 2.300

(1.671)

(1.538)

kunnen realiseren dan in de voorbije twee jaren. Dat is in

2.354

2.336

eerste instantie te danken aan het feit dat, in tegenstelling

(54) 2.300

(36) 2.300

tot de voorbije twee jaren, geen bijzondere bijkomende voorzieningen nodig waren.

53

2.1 B E D R I J F S O P B R E N G S T E N

Dat is ook de reden van de omzetdaling in zijn totaliteit. Het omzetcijfer dat het elektriciteitsbedrijf

Binnen de bedrijfsopbrengsten is de omzet de belangrijk-

heeft gerealiseerd als netwerkbeheerder, is gebaseerd op

ste component, waarvan de evolutie wordt weergegeven

de aan de klanten gefactureerde voorschotten. Deze

in grafiek 1.

voorschotten zijn in overeenstemming met de door het

De omzet van in totaal 195 miljoen euro (202 miljoen

Havenbedrijf bij de CREG ingediende tariefvoorstellen.

euro in 2001) omvat concessies (38% in 2002, 36% in

Zoals ook geldt voor de andere distributienetwerk-

2001), zeevaartrechten (33% in 2002, 32% in 2001), sleep-

beheerders, heeft de CREG de tariefvoorstellen voor

rechten (15% in 2002, 14% in 2001), elektriciteit (7% in

2002 nog niet goedgekeurd.

2002, 11% in 2001), binnenvaartrechten (4% in 2002, 3% in 2001) en wal- en vlotkranen (3% in 2002, 3% in 2001). Het omzetcijfer voor elektriciteit daalt met

De opbrengsten van concessies stegen met ongeveer 4% door een combinatie van tariefverhogingen, heropmetingen en de uitgifte van sommige terreinen.

10 miljoen euro, wat het gevolg is van de liberalisering van

Bij de zeevaartrechten (tabel 2) zien we dat de ope-

de energiemarkt, waardoor het Havenbedrijf niet meer als

rationele indicatoren die aan de basis liggen van de factu-

producent van elektriciteit mag optreden en vanaf 2002

rering van 2001 naar 2002 niet onderhevig zijn aan grote

grotendeels de overgang maakt naar netwerkbeheerder.

wijzigingen en elkaar in evenwicht houden naar resultaat in omzet. Voor de binnenvaartrechten (tabel 3) zien we dat het laadvermogen t.o.v. 2001 is gestegen met 4,24 %. Dit

E VO LU T I E VA N D E O M Z ET

resulteert echter niet in een hogere omzet, als gevolg van

(GRAFIEK 1)

een tariefdaling vanaf 1 juli 2002, die werd doorgevoerd EURO x 1000

ten gevolge van het Havendecreet. Deze regelgeving zal in 2003 voor een verdere tariefdaling zorgen. De parameters voor facturering van sleeprechten

200 000

(tabel 4) houden elkaar in evenwicht, waardoor ook de 190 000

omzet stabiel is gebleven.

180 000

stijgen met 2% als gevolg van een tariefaanpassing die in

De inkomsten uit prestaties van wal- en vlotkranen 2002 werd doorgevoerd en waarbij het aantal taken posi-

170 000 1999

2000

2001

2002

tief evolueerde.

BOE K JA AR

2.2 B E D R I J F S K O S T E N

Z E E VA A R T R EC H T E N

De vergelijking over de jaren tussen de verschillende

( TA B E L 2 )

Aantal aanlopen

2002

2001

verschil

%

deelrubrieken wordt weergegeven in de grafiek 2. Voor

20.562

20.875

- 313

- 1,50%

deze vergelijking zijn, in afwijking van de jaarrekening,

Totale BT

267.919.032

265.520.609

2.398.423

0,90%

de kosten van het door de Stad ter beschikking gestelde

Ton overslag

133.397.541

131.830.690

1.566.851

1,19%

personeel opgenomen onder de personeelskosten in plaats van onder de diensten en diverse goederen. De rubriek handelsgoederen, grond- en hulpstoffen

B I N N E N VA A R T R EC H T E N

m3

bestaat vooral uit de aankoop van elektriciteit, die,

( TA B E L 3 )

2002

2001

verschil

%

Binnenvaartreis

87.084.588

85.396.873

1.687.715

1,98%

Doorvaartreis

33.264.172

30.052.846

3.211.326

10,69%

Aankopen van diensten en diverse goederen dalen

120.348.760

115.449.719

4.899.041

4,24%

met 5% of ongeveer 1,3 miljoen euro, vooral door lagere

Totaal

vanwege de bijna volledige overgang naar netwerkbeheerder, fel is gedaald.

onderhoudskosten. De personeelskosten bedragen, inclusief de kosten SLEEPRECHTEN

Aantal sleeptaken Totale BT

54

voor ter beschikking gesteld personeel, 142,7 miljoen

( TA B E L 4 )

2002

2001

verschil

%

20.313

20.645

-332

- 1,61%

456.113.981

454.217.735

1.896.246

0,42%

JAARREKENING

euro. In 2001 beliep de vergelijkbare kost 132,1 miljoen euro. De uitsplitsing van de personeelskosten in tabel 5 verklaart deze stijging.

(GRAFIEK 2)

EURO x 1000

E VO LU T I E VA N D E B E D R I J F S KO ST E N

140 000 120 000

2000 2001 2002

100 000 80 000 60 000 40 000 20 000 0 -20 000 aankopen

P ERSON EELSKOSTEN

diensten en diverse goederen

personeelskosten

voorzieningen en waardeverminderingen

andere bedrijfskosten

( TA B E L 5 )

euro x 1.000 Loonkosten personeelsleden

2002

2001

76.953

76.320

winsten boven het referentiedividend en de wettelijke reservering, ten belope van 10% van het resultaat, aan het pensioenfonds moeten worden afgedragen.

Pensioenen en kostprijs voor Havenbedrijf van service cost 2002

50.554

50.012

Extra afdracht pensioenfonds

15.179

5.767

142.686

132.099

Totaal

afschrijvingen

De reeds betaalde werkgeversbijdrage van 50,6 miljoen euro (in 2001 was dat 50 miljoen euro) wordt zo aangevuld met 15,2 miljoen euro (in 2001 was dat 5,7 miljoen euro). Hoewel er op die manier in 2002 een grote inspanning werd geleverd, zal er de volgende jaren nog een inhaalbeweging moeten gebeuren om het schema van

Bij de oprichting werd in de statuten bepaald dat het Havenbedrijf pensioenlasten van de Stad overnam,

de minimale financieringsvereisten na te leven. Zonder rekening te houden met de pensioenlasten

niet alleen van het eigen havenpersoneel, maar ook van

is er sprake van een stagnatie van de personeelskosten.

alle gepensioneerden die op het einde van hun loopbaan

Er was in 2002 een indexstijging met een toename van de

in het Havenbedrijf waren tewerkgesteld. Voor deze

loonkost tot gevolg, die echter werd gecompenseerd door

pensioenverplichting, die volgens actuariële berekenin-

een daling van het aantal personeelsleden. In grafiek 3

gen op 31 december 2002 727 miljoen euro belopen,

wordt hiervan een overzicht over de jaren heen in vol-

maakte de Stad geen reserves over aan het Havenbedrijf.

tijdse equivalenten gegeven.

Daardoor betaalt het Havenbedrijf nu pensioenen uit en

De stijging van de afschrijvingen met 10% volgt uit

stort de bijdragen in een speciaal voor het statutair

de ingebruikneming van verschillende belangrijke inves-

havenpersoneel opgericht pensioenfonds, dat onderwor-

teringsprojecten waarbij vooral de afschrijvingen op de

pen wordt aan de regels en het toezicht van de CDV. Bij de opsplitsing van de personeelskosten zien we dat deze verplichting voor de stijging van de personeelskosten

E V O LU T I E VA N H E T A A N TA L F T E

(GRAFIEK 3)

zorgt. Op 31 december 2002 belopen de door het Havenbedrijf in het pensioenfonds opgebouwde reserves 63 miljoen euro.

2 000

Om erkend te worden door de CDV dient het

1 900

pensioenfonds aan minimale financieringsvereisten te

1 800

voldoen. Onmiddellijk aan deze vereisten beantwoorden, gaat de huidige financiële draagkracht van het Havenbedrijf te boven. Daarom is met ingang van het boekjaar 2000 een gedeeltelijke vrijstelling overeen-

1 700 1 600 1 500 1 400 1997

1998

1999

2000

2001

2002

gekomen. Die vrijstelling wordt gekoppeld aan de voorwaarde dat de opbrengsten uit onroerende goederen en

55

Michel Lory Documentalist. In dienst sinds 1997.

onderwatercellen in het Delwaidedok en de afschrijvingen op drie nieuwe sleepboten doorslaggevend zijn.

De hoofdbestanddelen van de andere bedrijfskosten zijn de kosten van onroerende voorheffing, betaalde

Bij de voorzieningen is er per saldo een afname van

watervangbelasting en schadeloosstellingen aan derden.

16,8 miljoen euro. Dit saldo wordt hoofdzakelijk bepaald

Bij deze laatste liepen de schadebedragen tengevolge van

door een terugname van voorzieningen voor hangende

het Deurganckdok op tot 15 miljoen euro.

geschillen, waarvan het Deurganckdok het hoofdbestanddeel is. Deze terugname is het gevolg van de effectieve

2.3 F I N A N C I E E L R E S U LT A A T

aanwending van de voorziening. De Raad van Bestuur wenst te benadrukken dat hij de nodige maatregelen zal treffen om te trachten de

De daling van het financieel resultaat is hoofdzakelijk toe te schrijven aan een vermindering van de financiële

schade die door het Havenbedrijf wordt geleden te verha-

opbrengsten voortkomend uit de afschrijving van kapi-

len op andere partijen die in dit dossier verantwoordelijk-

taalsubsidies. In 2001 was er het éénmalige effect van een

heid dragen. Wat de recuperatie van deze schade betreft,

versnelde afschrijving met een opbrengsteneffect van

ontvangt het Havenbedrijf tot op heden wel een prefinan-

1,8 miljoen euro. De stijging van de financiële kosten met

cieringsbijdrage van het Vlaams Gewest. Deze bijdrage

6% wordt verklaard door een hogere financieringslast ten

beloopt op 31 december 2002 12 miljoen euro en is opge-

gevolge van een hogere schuldpositie.

nomen onder de overige schulden. In december 2002 heeft de Vlaamse Regering in een

2.4 U I T Z O N D E R L I J K R E S U LT A A T

principiële beslissing besloten om het Havenbedrijf te vergoeden voor 60% van de opgelopen schadeclaims van

Het uitzonderlijk resultaat is hoofdzakelijk toe te wijzen

de aannemers. Deze principiële beslissing, die een geheel

aan de éénmalige verkoop van het klantenbestand van het

vormt met andere beslissingen, is echter nog niet gefor-

elektriciteitsbedrijf aan elektriciteitsproducent Luminus

maliseerd in een ondertekende overeenkomst. Wegens

nv voor een bedrag van 2 miljoen euro.

het ontbreken van een ondertekende overeenkomst kunnen deze recuperatiemogelijkheden nog niet als vol-

3.

BALANS

doende zekere opbrengsten voor de jaarrekening 2002 worden beschouwd. Indien er inderdaad een overeen-

De samengevatte balans wordt weergegeven in tabel 6.

komst wordt gesloten tussen het Havenbedrijf en het Vlaams Gewest die bepaalt dat 60% van de schadeclaims

3.1 A C T I V A

door het Vlaams Gewest zal worden gedragen, betekent dit een geschatte vermindering van de schadelast voor het

De waarde van de materiële vaste activa steeg met 40,2

Havenbedrijf van 18,8 miljoen euro. Mochten de claims

miljoen euro. Dit saldo bestaat uit de volgende factoren: miljoen euro

in verband met het Deurganckdok gerecupereerd kunnen worden, dan moeten, in toepassing van de huidige over-

investeringen

81,4

eenkomst met de CDV, deze gelden worden aangewend

afschrijvingen

- 36,9

voor de financiering van het Pensioenfonds.

buitengebruik/herwaarderingen

BALANS

( TA B E L 6 )

euro x 1.000

31/12/02

31/12/01

euro x 1.000

Activa III.

Materiële vaste activa

IV.

Financiële vaste activa

V.

Vorderingen > 1 jaar

VI.

Voorraden

VII.

Vorderingen < 1 jaar

VIII. Geldbelegggingen

845.487

805.297

I.

Kapitaal

609

609

III.

Herwaarderingsmw

0

0

IV.

Reserves

2.521

2.482

VI.

Kapitaalsubsidies

31/12/01

307.110

307.110

24.856

26.802

Voorzieningen

13.542

11.576

258.605

246.679

38.423

43.172

VII.

66.192

83.036

15.133

21.754

VIII. Schulden > 1 jaar

102.438

109.910

112.202

76.608

Liquide middelen

2.938

8.255

IX.

Schulden < 1 jaar

X.

Overlopende rekeningen

6.075

6.399

X.

Overlopende rekeningen

911.186

887.968

JAARREKENING

31/12/02

Passiva

IX.

Totaal

58

- 4,3

Totaal

26.241

26.247

911.186

887.968

Investeringen ten belope van 34,7 miljoen euro in

Ze dienen enerzijds om renterisico’s door variabele rente-

het Deurganckdok, waarvan 60% wordt gesubsidieerd,

voeten te beperken en anderzijds om bepaalde mogelijk-

zijn veruit de grootste component binnen de investerin-

heden van variabele rentevoet te benutten bij leningen

gen, gevolgd door investeringen in sleepboten (9,7 mil-

met een vaste rentevoet.

joen euro aan 0% subsidie), mobiele kranen (5,4 miljoen

De extra te betalen pensioenbijdrage, die voor 2002

euro aan 0% subsidie) en Verrebroekdok (2,9 miljoen

werd vastgesteld op 15,2 miljoen euro, zit vervat in de

euro, waarvan 60% wordt gesubsidieerd). Bij het meubi-

schulden met betrekking tot belastingen, bezoldigingen

lair en het rollend materieel zijn er drie nieuwe sleep-

en sociale lasten.

boten in gebruik genomen. Deze investeringen waren reeds opgestart in 2001.

De sterke stijging van de overige schulden van 11 naar 21 miljoen euro vloeit voort uit de bijkomende

De uitstaande handelsvorderingen blijven op

ontvangen gelden van de prefinanciering op schadeloos-

hetzelfde niveau als in 2001. Het klantenkrediet is met

stellingen voor het Deurganckdok. Deze prefinanciering

ongeveer 30 dagen op hetzelfde lage niveau gebleven als

wordt op deze balanspost uitgedrukt, en niet in resulta-

in 2001.

ten bij de opbrengsten, omdat er nog geen zekerheid is

Onder de geldbeleggingen zijn aandelen opgenomen

dat deze bedragen verworven zijn.

voor een bedrag van 2,1 miljoen euro. Dit betreft aandelen van FINEG nv. Omwille van zijn activiteiten als netwerk-

4.

CASH F LOW-OVERZICHT

beheerder is het Havenbedrijf door de VREG verplicht om deze aandelen, die het in april 2002 heeft verworven,

De samenvattende tabel geeft een inzicht in de inko-

te vervreemden voor 15 september 2003. Deze voor-

mende en uitgaande geldstromen. We stellen vast dat de

waarde is ingeschreven in de vergunning van het Haven-

uitgaven van investeringen en pensioenkosten de opera-

bedrijf om te mogen functioneren als netwerkbeheerder.

tionele cashflow overtreffen. Dit zorgt er onder andere

Het Havenbedrijf meent redelijke vooruitzichten te

voor dat de beschikbare geldbeleggingen en liquide

hebben dat het inderdaad binnen de vernoemde periode

middelen in 2002 gedaald zijn met 12 miljoen euro,

een tegenpartij zal vinden die deze aandelen tegen de

ondanks de eerder besproken opgehaalde 30 miljoen

huidige netto-boekwaarde wil kopen.

euro via de uitgifte van thesauriebewijzen.

3.2 P A S S I V A

Het eigen vermogen stijgt vooral door het toegenomen

CASH F LOW

bedrag aan kapitaalsubsidies. Voor grote infrastructuur-

euro x 1.000

werken zoals het Verrebroekdok en het Deurganckdok

Geldbeleggingen en liquide middelen begin boekjaar

ontvangt het Havenbedrijf immers kapitaalsubsidies.

Winst na belasting

De daling van de voorzieningen is vooral te wijten

Afschrijvingen, waardeverminderingen en voorzieningen

aan een terugname van voorzieningen voor het Deur-

Afschrijving van kapitaalsubsidies

ganckdok, zoals reeds toegelicht in de commentaar bij de

Eliminatie kosten schulden/dividenden/

resultatenrekening. Er blijft voor het Deurganckdok nog

opbrengsten vlottende activa

een voorziening behouden van 7,3 miljoen euro voor het

Eliminatie pensioenkosten

betalen van de resterende claims van de aannemers en

Wijziging in bedrijfskapitaal

hun onderaannemers.

Cashflow gegenereerd uit operationele activiteiten

Omwille van de evolutie van de kaspositie van het

2002

2001

30.009

54.685

2.300

2.300

20.071

31.606

(11.388)

(14.111)

5.444

4.918

65.733

55.779

9.273

16.836

91.433

97.328 (80.373)

Netto investeringen

(77.316)

Havenbedrijf (zie verder onder punt 4 – Cashflow-over-

Ontvangen subsidies

23.314

26.034

zicht) werd gebruik gemaakt van het in 2002 ingevoerde

Cashflow besteed aan investeringsactiviteiten

(54.002)

(54.339)

programma van thesauriebewijzen. Eind 2002 stonden er

Kosten schulden/dividenden/opbrengsten vlottende activa

(5.444)

(4.918)

voor 30 miljoen euro thesauriebewijzen uit.

Afbetaling leningen en financiële schulden kredietinstellingen

In de loop van het boekjaar 2002 heeft het Haven-

Pensioenkosten

(8.192)

(6.968)

(65.733)

(55.779)

bedrijf in het kader van een actief schuldbeheer bepaalde

Bijkomend korte termijn financiering

financiële instrumenten gebruikt. Zo zijn verschillende

Cashflow besteed aan

forward interest rate swaps afgesloten, alsook een condi-

financieringsactiviteiten/pensioenen

(49.369)

(67.665)

tional fix rate. Deze financiële producten worden enkel

Netto cashflow van het boekjaar

(11.938)

(24.676)

toegepast als hedging techniek op bestaande leningen.

Geldbeleggingen en liquide middelen einde boekjaar

18.071

30.009

30.000

0

59

5.

VERPLICHTINGEN TEGENOVER

6.

ANDERE VERPLICHTE VERMELDINGEN

D E S TA D A N T W E R P E N

Buiten de gegevens die in de jaarrekening worden Bij de omvorming van het Havenbedrijf tot een auto-

vermeld, zijn er geen bijkomende belangrijke gebeurte-

noom gemeentebedrijf besliste de minister dat de Stad

nissen na balansdatum. De punten in verband met onder-

geen nadeel mocht ondervinden van deze operatie. Naast

zoek en ontwikkeling en het bestaan van bijkantoren zijn

de overname van het sociaal passief werd de verplichting

niet van toepassing. Er werden geen procedures gevoerd

opgelegd jaarlijks een bedrag aan de Stad over te maken.

onder toepassing van artikel 523 van het Wetboek van

Op basis van de huidige overeenkomst, die al door de

Vennootschappen.

Raad van Bestuur van het Havenbedrijf is goedgekeurd,

sten verricht voor 29.485 euro in het kader van de con-

van 2,1 miljoen euro.

trole van schadeclaims.

Tevens dient het Havenbedrijf over de periode 2001-

Vennootschappen waarmee KPMG Bedrijfsrevisoren

2006 een bepaald bedrag te besteden aan subsidieerbare

een beroepsmatig samenwerkingsverband heeft, hebben

renovatieprojecten op het Eilandje. Als eerste project

diensten verricht voor een bedrag van 2.600 euro voor

wordt nu het dossier van de Nassaubrug voorbereid. Er

fiscale adviezen, 9.745 euro voor actuariële assistentie in

stelt zich hierbij wel een probleem, omdat het Haven-

het kader van het pensioendossier, 15.400 euro voor

bedrijf op basis van de huidige wetgeving hiervoor slechts

ondersteuning van de interne audit en 37.267 euro voor

40% subsidiëring kan ontvangen en geen 80%, waarvan

management consultancy opdrachten.

in de planning voor deze werken was uitgegaan. Wat de door het Havenbedrijf aangegane verplich-

De commissarissen KPMG Bedrijfsrevisoren en de heren H. Coveliers en L. Lemmens hebben bij de jaarreke-

tingen voor het sociaal passief betreft, heeft het Haven-

ning een goedkeurende verklaring zonder voorbehoud

bedrijf over de voorbije boekjaren bedragen afgedragen

afgeleverd.

aan het Pensioenfonds. Die bedragen werden niet alleen gebruikt voor de uitbetaling van lopende pensioenen, maar ook om te starten met de opbouw van een reservering. Het in het pensioenfonds opgebouwde vermogen bedroeg eind 2002 63,1 miljoen euro. Ondanks deze zware verplichtingen worden door de gunstige evolutie van de activiteiten en de controle over de bedrijfskosten toch positieve resultaten geboekt.

60

KPMG Bedrijfsrevisoren hebben bijkomende dien-

dient voorzien te worden in een uit te betalen dividend

JAARREKENING

Edward De Broe Bedrijfshoofd Baggerbedrijf. In dienst sinds 1996.

1. Balans na winstverdeling AC T I VA

codes

vorig boekjaar

846 096 032,40

805 905 886,97

VASTE ACTIVA

20/28

Oprichtingskosten (toel. I)

20

Immateriële vaste activa (toel. II)

21

III.

Materiële vaste activa (toel. III) A. Terreinen en gebouwen B. Installaties, machines en uitrusting C. Meubilair en rollend materieel D. Leasing en soortgelijke rechten E. Overige materiële vaste activa F. Activa in aanbouw en vooruitbetalingen

22/27 22 23 24 25 26 27

845 487 143,93 627 563 235,49 72 790 567,57 42 028 213,64 687 159,49 38 305,62 102 379 662,12

805 296 998,50 630 973 159,80 47 902 391,58 25 797 106,66 714 284,21 38 305,62 99 871 750,63

IV.

Financiële vaste activa (toel. IV en V) A. Verbonden ondernemingen 1. Deelnemingen 2. Vorderingen B. Ondernemingen waarmee een deelnemingsverhouding bestaat 1. Deelnemingen 2. Vorderingen C. Andere financiële vaste activa 1. Aandelen 2. Vorderingen en borgtochten in contanten

28 280/1 280 281

608 888,47

608 888,47

282/3 282 283 284/8 284 285/8

608 888,47 608 888,47

608 888,47 608 888,47

V LOT T E N D E AC T I VA

29/58

65 089 814,18

82 062 204,13

Vorderingen op meer dan één jaar A. Handelsvorderingen B. Overige vorderingen

29 290 291

Voorraden en bestellingen in uitvoering A. Voorraden 1. Grond- en hulpstoffen 2. Goederen in bewerking 3. Gereed product 4. Handelsgoederen 5. Onroerende goederen bestemd voor verkoop 6. Vooruitbetalingen B. Bestellingen in uitvoering

3 30/36 30/31 32 33 34 35 36 37

2 520 704,57 2 520 704,57 2 520 704,57

2 481 625,03 2 481 625,03 2 481 625,03

Vorderingen op ten hoogste één jaar A. Handelsvorderingen B. Overige vorderingen

40/41 40 41

38 423 032,27 18 083 704,92 20 339 327,35

43 171 952,72 18 734 274,58 24 437 678,14

Geldbeleggingen (toel. V en VI) A. Eigen aandelen B. Overige beleggingen

50/53 50 51/53

15 133 300,00

21 754 130,58

15 133 300,00

21 754 130,58

Liquide middelen

54/58

2 937 614,74

8 255 073,86

Overlopende rekeningen (toel. VII)

490/1

6 075 162,60

6 398 920,90

TOTA A L D E R A C T I VA

20/58

911 185 846,58

887 968 091,10

I. II.

V.

VI.

VII.

VIII.

IX. X.

64

boekjaar

J A A R R E K E N I N G

501,04 501,04

PASS I VA

codes

boekjaar

vorig boekjaar

EIGEN VERMOGEN

10/15

604 113 172,58

592 167 238,30

Kapitaal (toel. VIII) A. Geplaatst kapitaal B. Niet-opgevraagd kapitaal

10 100 101

307 109 691,74 307 109 691,74

307 109 691,74 307 109 691,74

Uitgiftepremies

11

III.

Herwaarderingsmeerwaarden

12

24 856 529,70

26 802 101,18

IV.

Reserves A. Wettelijke reserve B. Onbeschikbare reserves 1. Voor eigen aandelen 2. Andere C. Belastingvrije reserves D. Beschikbare reserves

13 130 131 1310 1311 132 133

13 541 972,96 1 750 655,11 8 692 648,79

11 576 210,78 1 520 665,00 6 956 876,72

8 692 648,79

6 956 876,72

3 098 669,06

3 098 669,06

Overgedragen winst Overgedragen verlies

140 141

Kapitaalsubsidies

15

258 604 978,18

246 679 234,60

V O O R Z I E N I N G E N en uitgestelde belastingen

16

66 191 815,48

83 035 759,11

A. Voorzieningen voor risico’s en kosten 1. Pensioenen en soortgelijke verplichtingen 2. Belastingen 3. Grote herstellings- en onderhoudswerken 4. Overige risico’s en kosten (toel. IX) B. Uitgestelde belastingen

160/5 160 161 162 163/5 168

66 191 815,48

83 035 759,11

24 907 552,53 41 284 262,95

23 624 916,84 59 410 842,27

SCHULDEN

17/49

240 880 858,52

212 765 093,69

Schulden op meer dan één jaar (toel. X) A. Financiële schulden 1. Achtergestelde leningen 2. Niet-achtergestelde obligatieleningen 3. Leasingschulden en soortgelijke schulden 4. Kredietinstellingen 5. Overige leningen B. Handelsschulden 1. Leveranciers 2. Te betalen wissels C. Ontvangen vooruitbetalingen op bestellingen D. Overige schulden

17 170/4 170 171 172 173 174 175 1750 1751 176 178/9

102 437 531,78 102 437 531,78

109 910 242,35 109 910 242,35

467 611,05 101 969 920,73

524 009,50 109 386 232,85

Schulden op ten hoogste één jaar (toel. X) A. Schulden op meer dan één jaar die binnen het jaar vervallen B. Financiële schulden 1. Kredietinstellingen 2. Overige leningen C. Handelsschulden 1. Leveranciers 2. Te betalen wissels D. Ontvangen vooruitbetalingen op bestellingen E. Schulden met betrekking tot belastingen, bezoldigingen en sociale lasten 1. Belastingen 2. Bezoldigingen en sociale lasten F. Overige schulden

42/48 42 43 430/8 439 44 440/4 441 46

112 201 843,40 8 217 452,76 30 000 253,86 253,86 30 000 000,00 29 802 043,67 29 802 043,67

76 607 614,92 8 932 095,74 5 450,16 5 450,16

45 450/3 454/9 47/48

23 150 473,32 500 911,58 22 649 561,74 21 031 619,79

21 763 831,97 9 407 073,66 12 356 758,31 11 123 336,43

Overlopende rekeningen (toel. XI)

492/3

26 241 483,34

26 247 236,42

TOTA A L D E R PA S S I VA

10/49

911 185 846,58

887 968 091,10

I.

II.

V.

VI.

VII.

VIII.

IX.

X.

34 782 900,62 34 782 900,62

65

2. Resultatenrekening codes I.

boekjaar

vorig boekjaar

Bedrijfsopbrengsten

70/74

219 272 870,90

224 706 298,45

A. Omzet (toel. XII, A)

70

194 695 111,87

201 592 883,21

B. Wijziging in de voorraad goederen in bewerking en gereed product en in de bestellingen in uitvoering (toename +, afname -)

II.

71

C. Geproduceerde vaste activa

72

1 662 761,51

851 665,82

D. Andere bedrijfsopbrengsten (toel. XII, B)

74

22 914 997,52

22 261 749,42

(224 274 433,83)

(229 888 500,16)

Bedrijfskosten

60/64

A. Handelsgoederen, grond- en hulpstoffen

60

6 662 586,87

15 038 224,43

600/8

6 745 834,92

14 756 081,93

1. Inkopen 2. Wijziging in de voorraad (toename -, afname +) B. Diensten en diverse goederen

609

(83 248,05)

282 142,50

61

37 888 867,81

43 373 707,19

62

130 667 902,51

115 957 955,02

630

36 915 719,44

33 422 562,71

C. Bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen (toel. XII, C2) D. Afschrijvingen en waardeverminderingen op oprichtingskosten, op immateriële en materiële vaste activa E. Waardeverminderingen op voorraden, bestellingen in uitvoering en handelsvorderingen (toevoegingen +, terugnemingen -) (toel. XII, D)

631/4

(733 940,38)

(1 062 669,79)

635/7

(16 843 943,63)

640/8

29 717 241,21

25 003 380,74

F. Voorzieningen voor risico's en kosten (toevoegingen + , bestedingen en terugnemingen -) (toel. XII, C3 en E) G. Andere bedrijfskosten (toel. XII, F)

(1 844 660,14)

H. Als herstructureringskosten geactiveerde bedrijfskosten III.

IV.

V.

649

Bedrijfswinst

70/64

Bedrijfsverlies

64/70

(5 001 562,93)

(5 182 201,71)

Financiële opbrengsten

75

13 401 066,22

16 261 464,71

A. Opbrengsten uit financiële vaste activa

750

497 182,39

448 615,29

B. Opbrengsten uit vlottende activa

751

412 536,18

478 086,74

C. Andere financiële opbrengsten (toel. XIII, A)

752/9

12 491 347,65

15 334 762,68

Financiële kosten

65

(7 555 728,29)

(7 147 393,80)

A. Kosten van schulden (toel. XIII, B en C)

650

7 456 548,18

7 063 765,21

99 180,11

83 628,59

B. Waardeverminderingen op andere vlottende activa dan bedoeld onder II. E (toevoegingen +, terugnemingen -) (toel. XIII, D) C. Andere financiële kosten (toel. XIII, E)

66

J A A R R E K E N I N G

651 652/9

codes VI.

boekjaar

vorig boekjaar

843 775,00

3 931 869,20

2 355 158,93

93 282,58

355 158,93

89 832,90

2 000 000,00

3 449,68

Winst uit de gewone bedrijfsuitoefening, vóór belasting

70/65

Verlies uit de gewone bedrijfsuitoefening,

VII.

vóór belasting

65/70

Uitzonderlijke opbrengsten

76

A. Terugneming van afschrijvingen en van waardeverminderingen op immateriële en materiële vaste activa

760

B. Terugneming van waardeverminderingen op financiële vaste activa

761

C. Terugneming van voorzieningen voor uitzonderlijke risico's en kosten

VIII.

762

D. Meerwaarden bij de realisatie van vaste activa

763

E. Andere uitzonderlijke opbrengsten (toel. XIV, A)

764/9

Uitzonderlijke kosten

66

(877 742,90)

(1 671 364,90)

A. Uitzonderlijke afschrijvingen en waardeverminderingen op oprichtingskosten, op immateriële en materiële vaste activa B. Waardeverminderingen op financiële vaste activa

660

0,02

661

27 888,02

C. Voorzieningen voor uitzonderlijke risico’s en kosten (toevoegingen +, bestedingen -)

662

D. Minderwaarden bij de realisatie van vaste activa

663

E. Andere uitzonderlijke kosten (toel. XIV, B)

664/8

871 324,97

1 643 476,86

6 417,93

F. Als herstructureringskosten geactiveerde uitzonderlijke kosten IX.

IX. BIS

X.

669

Winst van het boekjaar vóór belasting

70/66

Verlies van het boekjaar vóór belasting

66/70

A. Onttrekking aan de uitgestelde belastingen

780

B. Overboeking naar de uitgestelde belastingen

680

2 321 191,03

2 353 786,88

Belastingen op het resultaat

67/77

(21 289,99)

(53 885,84)

A. Belastingen (toel. XV)

670/3

(21 289,99)

(53 885,84)

B. Regularisering van belastingen en terugneming van voorzieningen voor belastingen XI.

XII.

XIII.

77

Winst van het boekjaar

70/67

Verlies van het boekjaar

67/70

Onttrekking aan de belastingvrije reserves

789

Overboeking naar de belastingvrije reserves

689

Te bestemmen winst van het boekjaar

70/68

Te verwerken verlies van het boekjaar

68/70

2 299 901,04

2 299 901,04

2 299 901,04

2 299 901,04

67

R E S U LTA AT V E R W E R K I N G

codes A.

Te bestemmen winstsaldo

70/69

Te verwerken verliessaldo

69/70

1. Te bestemmen winst van het boekjaar

70/68

Te verwerken verlies van het boekjaar

68/70

2. Overgedragen winst van het vorige boekjaar Overgedragen verlies van het vorige boekjaar B.

C.

D.

68

boekjaar

vorig boekjaar

2 299 901,04

2 299 901,04

2 299 901,04

2 299 901,04

790 690

Onttrekking aan het eigen vermogen

791/2

1. Aan het kapitaal en aan de uitgiftepremies

791

2. Aan de reserves

792

Toevoeging aan het eigen vermogen

691/2

1. Aan het kapitaal en aan de uitgiftepremies

691

2. Aan de wettelijke reserve

6920

3. Aan de overige reserves

6921

(229 990,11)

(229 990,11)

229 990,11

229 990,11

Over te dragen resultaat 1. Over te dragen winst

693

2. Over te dragen verlies

793

E.

Tussenkomst van de vennoten in het verlies

794

F.

Uit te keren winst

694/6

1. Vergoeding van het kapitaal

694

2. Bestuurders of zaakvoerders

695

3. Andere rechthebbenden

696

J A A R R E K E N I N G

(2 069 910,93)

(2 069 910,93)

2 069 910,93

2 069 910,93

3. Toelichting III.

S TA AT VA N D E M AT E R I E L E VA S T E A C T I VA

(post 22 tot 24 van de activa) codes

terreinen

installaties,

meubilair

en gebouwen

machines en

en rollend

uitrusting

materieel

(post 22)

(post 23)

(post 24)

815 248 820,13

129 747 853,71

48 018 777,00

a. Aanschaffingswaarde Per einde van het vorige boekjaar

815

Mutaties tijdens het boekjaar: Aanschaff., incl. de geprod. vaste activa

816

724 398,65

9 376 096,82

3 565 932,08

Overdrachten en buitengebruikstellingen

817

(428 894,21)

(3 708 290,81)

(2 689 692,32)

Overboek. van een post naar een andere

818

16 008 231,83

29 334 359,55

19 901 657,80

Per einde van het boekjaar

819

831 552 556,40

164 750 019,27

68 796 674,56

820

24 204 514,50

8 140 173,68

3 653 667,79

Geboekt

821

65 324,62

Verworven van derden

822

Afgeboekt

823

Overgeboekt van een post naar een andere

824

Per einde van het boekjaar

825

24 219 282,28

7 907 651,49

3 523 802,76

826

208 480 174,83

89 985 635,81

25 875 338,13

Geboekt

827

19 999 086,43

10 960 387,03

5 929 121,26

Teruggenomen want overtollig

828

Verworven van derden

829

Afgeboekt na overdracht en buitengebruikstelling

830

b. Meerwaarden Per einde van het vorige boekjaar Mutaties tijdens het boekjaar:

(50 556,84)

15 346,01 (232 522,19)

(145 211,04)

c. Afschrijvingen en waardeverminderingen Per einde van het vorige boekjaar Mutaties tijdens het boekjaar

(270 658,07)

(1 078 919,65)

(1 512 195,71)

Overgeboekt van een post naar een andere

831

Per einde van het boekjaar

832

228 208 603,19

99 867 103,19

30 292 263,68

833

627 563 235,49

72 790 567,57

42 028 213,64

d. Nettoboekwaarde per einde boekjaar (a)+(b)-(c) Waarvan: Terreinen en gebouwen

250

Installaties, machines en uitrusting

251

Meubilair en rollend materieel

252

69

III.

S TA AT VA N D E M AT E R I E L E VA S T E A C T I VA

(post 25 tot 27 van de activa) codes

leasing en

overige

activa in aan-

soortgelijke

materiële

bouw en voor-

rechten

vaste activa

uitbetalingen

(post 25)

(post 26)

(post 27)

813 382,95

38 305,62

99 871 750,63

a. Aanschaffingswaarde Per einde van het vorige boekjaar

815

Mutaties tijdens het boekjaar: Aanschaff., incl. de geprod. vaste activa

816

Overdrachten en buitengebruikstellingen

817

68 165 110,01

Overboek. van een post naar een andere

818

Per einde van het boekjaar

819

813 382,95

820

80 817,81

(65 657 198,52) 38 305,62

102 379 662,12

38 305,62

102 379 662,12

b. Meerwaarden Per einde van het vorige boekjaar Mutaties tijdens het boekjaar: Geboekt

821

Verworven van derden

822

Afgeboekt

823

Overgeboekt van een post naar een andere

824

Per einde van het boekjaar

825

80 817,81

826

179 916,55

Geboekt

827

27 124,72

Teruggenomen want overtollig

828

c. Afschrijvingen en waardeverminderingen Per einde van het vorige boekjaar Mutaties tijdens het boekjaar:

Verworven van derden

829

Afgeboekt na overdracht en buitengebruikstelling

830

Overgeboekt van een post naar een andere

831

Per einde van het boekjaar

832

207 041,27

833

687 159,49

Terreinen en gebouwen

250

687 159,49

Installaties, machines en uitrusting

251

Meubilair en rollend materieel

252

d. Nettoboekwaarde per einde boekjaar (a)+(b)-(c) Waarvan:

70

J A A R R E K E N I N G

I V.

S TA AT VA N D E F I N A N C I E L E VA S T E A C T I VA

(post 28 van de activa) codes

1. Deelnemingen en aandelen

verbonden

ondernemingen

andere

ondernemingen

met deelnemings-

ondernemingen

nemingen

verhouding

(post 280)

(post 282)

(post 284)

a. Aanschaffingswaarde Per einde van het vorige boekjaar

835

2 379 777,84

Mutaties tijdens het boekjaar: Aanschaffingen

836

Overdrachten en buitengebruikstellingen

837

Overboekingen van een post naar een andere

838

Per einde van het boekjaar

839

2 379 777,84

846

27 888,02

c. Waardeverminderingen Per einde van het vorige boekjaar Mutaties tijdens het boekjaar: Geboekt

847

Teruggenomen want overtollig

848

Verworven van derden

849

Afgeboekt na overdrachten en buitengebruikstelling

850

Overgeboekt van een post naar een andere

851

Per einde van het boekjaar

852

27 888,02

Per einde van het vorige boekjaar

853

1 743 001,35

Mutaties tijdens het boekjaar

854

Per einde van het boekjaar

855

1 743 001,35

856

608 888,47

d. Niet-opgevraagde bedragen

Netto boekwaarde per einde van het boekjaar

V.

D E E L N E M I N G E N E N M A AT S C H A P P E L I J K E R E C H T E N I N A N D E R E O N D E R N E M I N G E N

Hieronder worden de ondernemingen vermeld waarin de onderneming een deelneming bezit (opgenomen in de posten 280 en 282 van de activa), alsmede de andere ondernemingen waarin de onderneming maatschappelijke rechten bezit (opgenomen in de posten 284 en 51/53 van de activa) ten belope van ten minste 10% van het geplaatste kapitaal. Naam, volledig adres van de

Maatschappelijke rechten gehouden door

Gegevens geput uit de laatst beschikbare jaarrekening

zetel en btw-nummer

de onderneming (rechtstreeks)

jaarrekening munt-

dochters %

per

code

eigen

netto-

vermogen

resultaat

aantal

%

1 875

37,50

31/12/2001

BEF 1 992 067 458 165 322 033

9

90,00

31/12/2001

BEF

CVOA CV Maatschappij voor Grond- en Industriebeleid van het Linkerscheldeoevergebied Sluisgebouw | 9120 Kallo | België BE 223 944 690

NV APEC – Antwerp Port Consultancy NV Entrepotkaai 1 | 2000 Antwerpen | België BE 466 583 658

1 725 968

347 359

71

VI.

GELDBELEGGINGEN: OVERIGE BELEGGINGEN

(post 51/53 van de activa) codes

boekjaar

vorig boekjaar

Aandelen

51

2 108 300,00

boekwaarde verhoogd met het niet-opgevraagde bedrag

8681

2 433 200,00

niet-opgevraagd bedrag (-)

8682

Vastrentende effecten

52

waarvan uitgegeven door kredietinstellingen

8684

Termijnrekeningen bij kredietinstellingen

53

13 025 000,00

7 918 000,00

Hoogstens één maand

8686

13 025 000,00

7 918 000,00

Meer dan één maand en hoogstens één jaar

8687

Meer dan één jaar

8688

(324 900,00) 13 836 130,58 13 836 130,58

met een resterende looptijd of opzegtermijn van:

VII.

OVER LOP EN DE R EKEN I NGEN

boekjaar

Uitsplitsing van de post 490/1 van de activa indien daardoor een belangrijk bedrag voorkomt

VIII.

Lonen januari 2003 statutair personeel

3 392 511,47

Pensioenen januari 2003

2 775 000,00

S TA AT VA N H E T K A P I TA A L

codes

bedragen

Per einde van het vorige boekjaar

8700

307 109 691,74

Per einde van het boekjaar

8701

307 109 691,74

Maatschappelijk kapitaal 1. Geplaatst kapitaal (post 100 van de passiva)

2. Samenstelling van het kapitaal Soorten aandelen: geen aandelen wegens autonoom gemeentebedrijf

IX.

VOORZIENINGEN VOOR OVERIGE RISICO’S EN KOSTEN

Uitsplitsing van de post 163/5 van de passiva

boekjaar

indien daardoor een belangrijk bedrag voorkomt Hangende geschillen en risico's

21 684 538,24

Milieu

15 425 865,01

Uitstapregeling personeel

72

J A A R R E K E N I N G

4 173 859,69

aantal aandelen

X. A.

S TA AT VA N D E S C H U L D E N

schulden met een resterende looptijd van

Uitsplitsing van de schulden met een oorspronkelijke looptijd van meer dan één jaar,

hoogstens

meer dan één jaar

meer dan

één jaar

doch hoogstens

vijf jaar

vijf jaar

naargelang hun resterende looptijd codes

C.

(post 42)

(post 17)

(post 17)

8 217 452,76

33 873 529,53

68 564 002,25

Financiële schulden

880

1. Achtergestelde leningen

881

2. Niet-achtergestelde obligatieleningen

882

3. Leasingschulden en soortgelijke schulden

883

53 453,76

245 327,42

222 283,63

4. Kredietinstellingen

884

8 163 999,00

33 628 202,11

68 341 718,62

5. Overige leningen

885

Handelsschulden

886

8 217 452,76

33 873 529,53

68 564 002,25

1. Leveranciers

887

2. Te betalen wissels

888

Ontvangen vooruitbetalingen op bestellingen

889

Overige schulden

890

Totaal

891

Schulden m.b.t. belastingen, bezoldigingen en sociale lasten codes

boekjaar

1. Belastingen (post 450/3 van de passiva) a) Vervallen belastingschulden

9072

b) Niet-vervallen belastingschulden

9073

c) Geraamde belastingschulden

450

500 911,58

2. Bezoldigingen en sociale lasten (post 454/9 van de passiva) a) Vervallen schulden ten aanzien van de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid

9076

b) Andere schulden met betrekking tot bezoldigingen en sociale lasten

9077

22 649 561,74

OVER LOP EN DE R EKEN I NGEN

XI.

Uitsplitsing van de post 492/3 van de passiva

boekjaar

indien daardoor een belangrijk bedrag voorkomt Facturatie concessiegelden 1ste kwartaal 2003

18 095 434,73

Verschuldigde, nog niet betaalde intresten

1 946 293,03

Omzet langetermijncontracten

5 930 852,60

73

XII.

B E D R I J F S R E S U LTAT E N

codes B.

boekjaar

vorig boekjaar

2 978 007,52

2 378 865,14

9086

1 274

1 213

9087

1270,0

1 197,0

9088

2 584 957

2 413 453

Andere bedrijfsopbrengsten (post 74) Waarvan: exploitatiesubsidies en vanwege de overheid ontvangen compenserende bedragen

740

C1. Werknemers ingeschreven in het personeelsregister a) Totaal aantal op de afsluitingsdatum b) Gemiddeld personeelsbestand berekend in voltijdse equivalenten c) Aantal daadwerkelijk gepresteerde uren C2. Personeelskosten (post 62)

D.

a) Bezoldigingen en rechtstreekse sociale voordelen

620

50 703 920, 67

47 570 155,89

b) Werkgeversbijdragen voor sociale verzekeringen

621

10 247 671,62

9 154 063,34

c) Werkgeverspremies voor bovenwettelijke verzekeringen

622

353 127,97

104 328,62

d) Andere personeelskosten

623

3 629 810,03

3 350 330,04

e) Pensioenen

624

65 733 372,22

55 779 077,13

44 168,51

114 681,00

Waardeverminderingen (post 631/4) 1. Op voorraden en bestellingen in uitvoering Geboekt

9110

Teruggenomen

9111

2. Op handelsvorderingen

E.

F.

G.

Geboekt

9112

Teruggenomen

9113

(778 108,89)

(1 177 350,79)

Voorzieningen voor risico’s en kosten (post 635/7) Toevoegingen

9115

5 700 427,88

16 957 824,46

Bestedingen en terugnemingen

9116

(22 544 371,51)

(18 802 484,60)

Belastingen en taksen op de bedrijfsuitoefening

640

10 214 356,23

10 124 557,05

Andere

641/8

19 502 884,98

14 878 823,69

338

438

Andere bedrijfskosten (post 640/8)

Uitzendkrachten en ter beschikking van de onderneming gestelde personen 1. Totaal aantal op de afsluitingsdatum

9096

2. Gemiddeld aantal berekend in

74

voltijdse equivalenten

9097

344,7

471,9

Aantal daadwerkelijk gepresteerde uren

9098

654 572

929 540

Kosten voor de onderneming

617

12 233 263,34

16 243 689,65

J A A R R E K E N I N G

XIII.

A.

F I N A N C I E L E R E S U LTAT E N

codes

boekjaar

vorig boekjaar

Kapitaalsubsidies

9125

11 388 249,78

14 110 979,00

Interestsubsidies

9126

459 995,48

1 218 522,25

Andere financiële opbrengsten (post 752/9) Door de overheid toegekende subsidies, aangerekend op het resultaat:

Uitsplitsing van de overige financiële opbrengsten, indien het belangrijke bedragen betreft Meerwaarde realisatie vlottende activa

XI V.

A.

U I T Z O N D E R L I J K E R E S U LTAT E N

codes

boekjaar

9134

2 000 000,00

codes

boekjaar

9134

21 289,99

9135

21 289,99

Uitsplitsing van de andere uitzonderlijke opbrengsten (post 764/9) Verkoop leveringsactiviteit elektriciteit

XV.

B E L A S T I N G E N O P H E T R E S U LTA AT

Uitsplitsing van de post 670/3 1. Belastingen op het resultaat van het boekjaar a. Verschuldigde of betaalde belastingen en voorheffingen b. Geactiveerde overschotten van betaalde belastingen en voorheffingen

9136

c. Geraamde belastingsupplementen (opgenomen onder post 450/3 van de passiva)

XVI.

9137

B E L AST I N G O P D E TO EG E VO EG D E WA A R D E E N B E L AST I N G E N T E N L AST E VA N D E R D E N

A.

codes

boekjaar

vorig boekjaar

1. Aan de onderneming (aftrekbaar)

9145

26 277 462,97

25 089 866,87

2. Door de onderneming

9146

25 616 318,92

24 916 486,76

1. Bedrijfsvoorheffing

9147

17 930 509,00

17 889 342,30

2. Roerende voorheffing

9148

De belasting op de toegevoegde waarde in rekening gebracht:

B.

De ingehouden bedragen ten laste van derden bij wijze van:

75

XVII.

NIET IN DE BALANS OPGENOMEN RECHTEN EN VERPLICHTINGEN

Overeenkomstig art. 31 van zijn statuten, heeft het Havenbedrijf Antwerpen al de pensioenverplichtingen, vroegere, huidige en toekomstige, voor personeelsleden die in de haven werken of gewerkt hebben, overgenomen van de Stad Antwerpen. Reserves voor de verleden diensttijd had de Stad Antwerpen niet aangelegd. Het Havenbedrijf heeft contracten afgesloten die erop gericht zijn het pensioen aan gepensioneerden uit te betalen en op lange termijn reserves op te bouwen. Pensioenen die door de onderneming zelf worden gedragen

codes

boekjaar

9220

663 863 000,00

Geschat bedrag van de verplichtingen die voortvloeien uit reeds gepresteerd werk Wijze waarop dit bedrag wordt berekend Pensioenverplichtingen zoals berekend door actuaris:

726 924 000 euro

Pensioenreserves Pensioenfonds:

63 061 000 euro

Belangrijke hangende geschillen en andere belangrijke verplichtingen

In het boekjaar 2000 hebben derden een procedure ingeleid tot schorsing van de door het Vlaamse Gewest op 13 juni 2000 verstrekte bouwvergunning voor het Deurganckdok. Op 7 maart 2001 is de bouwvergunning effectief door de Raad van State geschorst, waardoor de werken toen stilgelegd zijn. Het Gemeentelijk Havenbedrijf is door de aannemers in gebreke gesteld en heeft met de aannemers regelingen voor de door de aannemers opgelopen schade getroffen. Voor de uiteindelijke afrekening van deze schade zijn in de jaarrekening de nodige voorzieningen opgenomen. Derden hebben gerechtelijke vorderingen opgestart tegen de door de overheid verstrekte vergunningen

XVIII.

op basis waarvan de werken heropgestart zijn. Deze vorderingen zijn tot op datum van heden afgewezen door de bevoegde rechtbanken doch niet alle ingestelde procedures zijn afgerond. Het Gemeentelijk Havenbedrijf heeft naar haar oordeel ook terecht andere partijen in gebreke gesteld en zal de nodige maatregelen treffen om te trachten de schade die door het Havenbedrijf wordt geleden te verhalen op andere partijen die in dit dossier verantwoordelijkheid dragen. Wat de recuperatie van deze schade betreft, ontvangt het Havenbedrijf tot op heden wel een prefinancieringsbijdrage vanwege het Vlaams Gewest. Deze bijdrage beloopt op 31 december 2002 12 miljoen euro en

is opgenomen onder de overige schulden. In december 2002 heeft de Vlaamse Regering in een principiële beslissing beslist om het Havenbedrijf 60% te vergoeden van de opgelopen schadeclaims vanwege de aannemers. Deze principiële beslissing, die een geheel vormt met andere beslissingen, is echter nog niet geformaliseerd in een ondertekende overeenkomst. Wegens het ontbreken van een ondertekende overeenkomst kunnen deze recuperatiemogelijkheden voor de jaarrekening 2002 echter nog niet als voldoende zekere opbrengsten worden beschouwd. Indien er inderdaad een overeenkomst gesloten wordt tussen het Havenbedrijf en het Vlaams Gewest dat 60% van de scha-

declaims door het Vlaams Gewest gedragen zullen worden, betekent dit een geschatte vermindering van de schadelast voor het Havenbedrijf van 18.8 miljoen euro. Mochten de claims in verband met het Deurganckdok gerecupereerd kunnen worden, dan zullen in toepassing van de huidige overeenkomst met de CDV deze gelden aangewend moeten worden voor de financiering van het Pensioenfonds. Concessiehouders van Deurganckdok hebben eveneens het Gemeentelijk Havenbedrijf in gebreke gesteld en zich het recht voorbehouden om schadevergoeding te eisen. Deze schadeclaims zullen contractueel worden afgewezen door het Gemeentelijk Havenbedrijf.

BETREKKINGEN MET VERBONDEN ONDERNEMINGEN EN MET O N D E R N E M I N G E N WA A R M E E E E N D E E L N E M I N G S V E R H O U D I N G B E S TA AT

verbonden ondernemingen

ondernemingen waarmee een deelnemingsverhouding bestaat

codes 1. Financiële vaste activa Deelnemingen

boekjaar

vorig boekjaar

925

608 888,47

608 888,47

608 888,47

608 888,47

Achtergestelde

927

Andere

928

J A A R R E K E N I N G

vorig boekjaar

926

Vorderingen

76

boekjaar

4. Sociale balans I.

S TA AT VA N D E T E W E R K G E S T E L D E P E R S O N E N

A.

Werknemers ingeschreven in het personeelsregister Tijdens het boekjaar

codes

en het vorige boekjaar

Gemiddeld aantal werknemers

100

voltijds

deeltijds

totaal (T) of

totaal (T) of

(boekjaar)

(boekjaar)

totaal in voltijdse

totaal in voltijdse

equivalenten (VTE)

equivalenten (VTE)

(boekjaar)

(vorig boekjaar)

6,0

1 270,0 (VTE)

1 197,0 (VTE)

6 508

2 584 957 (T)

2 413 453 (T)

1 267,0

Aantal daadwerkelijk gepresteerde uren

101

2 578 449

Personeelskosten

102

130 338 927,32

328 975,19 130 667 902,51 (T) 115 957 955,02 (T)

Bedrag van de voordelen bovenop het loon

103

Op de afsluitingsdatum

codes

voltijds

deeltijds

totaal in voltijdse equivalenten

van het boekjaar a. Aantal werknemers ingeschreven in het personeelsregister 105

1 266

8

1270,0

6

164,0

b. Volgens de aard van de arbeidsovereenkomst Overeenkomst voor een onbepaalde tijd

110

161

Overeenkomst voor een bepaalde tijd

111

6

Overeenkomst voor een duidelijk omschreven werk

112

1 099

Vervangingsovereenkomst

113

6,0 1

1 099,5

1

0,5

c. Volgens het geslacht Mannen

120

1 124

4

1 126,0

Vrouwen

121

142

4

144,0

Directiepersoneel

130

158

2

159,0

Bedienden

134

570

4

572,0

Arbeiders

132

538

2

539,0

Andere

133

d. Volgens de beroepscategorie

B.

Uitzendkrachten en ter beschikking van de onderneming gestelde personen Tijdens het boekjaar

codes

uitzendkrachten

ter beschikking van de onderneming gestelde personen

Gemiddeld aantal tewerkgestelde personen

150

4,2

340,5

Aantal daadwerkelijk gepresteerde uren

151

6 774

647 798

Kosten voor de onderneming

152

214 935,26

12 018 328,08

77

II.

TA B E L VA N H E T P E R S O N E E LS V E R LO O P T I J D E N S H E T B O E K J A A R

codes

voltijds

deeltijds

totaal in voltijdse equivalenten

A.

Ingetreden a. Aantal werknemers die tijdens het boekjaar in het personeelregister werden ingeschreven

205

76

2

77,0

Overeenkomst voor een onbepaalde tijd

210

39

2

40,0

Overeenkomst voor een bepaalde tijd

211

7

7,0

Overeenkomst voor een duidelijk omschreven werk

212

30

30,0

Vervangingsovereenkomst

213

b. Volgens de aard van de arbeidsovereenkomst

c. Volgens het geslacht en het studieniveau Mannen Lager onderwijs

220

14

14,0

Secundair onderwijs

221

31

31,0

Hoger niet-universitair onderwijs

222

5

5,0

Universitair onderwijs

223

15

15,0

Vrouwen Lager onderwijs

B.

230

Secundair onderwijs

231

4

Hoger niet-universitair onderwijs

232

1

2

1,0

5,0

Universitair onderwijs

233

6

6,0

305

17

17,0

Overeenkomst voor een onbepaalde tijd

310

2

2,0

Overeenkomst voor een bepaalde tijd

311

Uitgetreden a. Aantal werknemers met een in het personeelsregister opgetekende datum waarop hun overeenkomst tijdens het boekjaar een einde nam b. Volgens de aard van de arbeidsovereenkomst

Overeenkomst voor een duidelijk omschreven werk

312

14

14,0

Vervangingsovereenkomst

313

1

1,0

c. Volgens het geslacht en het studieniveau Mannen Lager onderwijs

320

2

2,0

Secundair onderwijs

321

11

11,0

Hoger niet-universitair onderwijs

322

Universitair onderwijs

323

2

2,0

2

2,0

12

12,0

Vrouwen Lager onderwijs

330

Secundair onderwijs

331

Hoger niet-universitair onderwijs

332

Universitair onderwijs

333

d. Volgens de reden van beëindiging van de overeenkomst Pensioen

340

Brugpensioen

341

Afdanking

342

4

4,0

Andere reden

343

1

1,0

Waarvan : het aantal werknemers dat als zelfstandige ten minste op halftijdse basis diensten blijft verlenen aan de onderneming

78

J A A R R E K E N I N G

350

V.

INLICHTINGEN OVER DE OPLEIDINGEN VOOR DE WERKNEMERS TIJDENS HET BOEKJAAR

Totaal van de opleidingsinitiatieven ten laste van de werkgever

codes

mannen

codes

vrouwen

1. Aantal betrokken werknemers

5801

1 516

5811

166

2. Aantal gevolgde opleidingsuren

5802

19 406

5812

2 324

3. Kosten voor de onderneming

5803

505 828,00

5813

71 780,00

79

Waarderingsregels Krachtens artikel 34 van de statuten van het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen is het havenbedrijf onderworpen aan de wet van 17 juli 1975 met betrekking tot de boekhouding en de jaarrekening van ondernemingen. Hierdoor moet de boekhouding gevoerd worden overeenkomstig het Koninklijk Besluit van 30 januari 2001 op de jaarrekening van ondernemingen. Het opstellen van de jaarrekening is de verantwoordelijkheid van de Raad van Bestuur. Het zo nauwkeurig mogelijk omschrijven van de waarderingsregels maakt hier integraal deel van uit. 1.

Algemene waarderingsregels

De jaarrekening van het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen wordt opgesteld in overeenstemming met de wetgeving op de jaarrekening. Krachtens art. 24 van het K.B. van 30 januari 2001 worden de waarderingsregels opgesteld met naleving van de vereisten van het getrouw beeld, rekening houdend met de specifieke kenmerken van de onderneming. Voor hetgeen de wet aanvullend regelt en in de gevallen waar zij een keuze laat aan de onderneming, heeft de Raad van Bestuur de hierna volgende waarderingsregels bepaald. 2.

Specifieke waarderingsregels

2.1

Materiële vaste activa

2.1.1

Algemeen principe

Onder de materiële vaste activa worden duurzame, tastbare bedrijfsmiddelen met een gebruiksduur van meer dan één boekjaar, waarvan de initiële aanschaffingswaarde groter dan of gelijk aan 1.239,47 euro is, geactiveerd. De waardering gebeurt aan aanschaffingsprijs of aan vervaardigingsprijs zoals bepaald in artikelen 36 en 37 van het K.B., eventuele bijkomende kosten kunnen in het jaar van aanschaf volledig ten laste van het resultaat worden gebracht. 2.1.2

Herwaarderingen

Het niet-gesubsidieerde gedeelte van de afschrijfbare materiële vaste activa wordt jaarlijks geherwaardeerd overeenkomstig de omzendbrieven van de Administratie van Regionale en Lokale Besturen. De herwaarderingsmeerwaarde wordt op het passief, rekening ‘herwaarderingsmeerwaarden’, geïndividualiseerd (volgens rondschrijven in CBN 19 van juli 1986) en overgeschreven naar een onbeschikbare reserve a rato van het afschrijvingsritme van de onderliggende activa. 2.1.3

Afschrijvingen

De afschrijvingen worden jaarlijks lineair en voor een volledig jaar berekend op basis van de geherwaardeerde aanschaffingswaarde van de investeringen volgens onderstaande afschrijvingspercentages:

80

W A A R D E R I N G S R E G E L S

Terreinen en gebouwen Terreinen Dienstgebouwen Magazijnen Waterwegen Gebruiksrechten op grote investeringswerken Waterbouwkundige werken Afdaken, loodsen, hangars e.a. Wegen

0% 3% 5% 3% 3% 3% 5% 5%

Installaties, machines en uitrusting Hefwerktuigen 5% Vaartuigen 5% o.a. baggertuigen, peilboten, oliezuiger, afmeerponton, inspectieboten Elektrische installaties 5% o.a. openbare verlichting, kabelnet, kraankabelnet, verkeerssignalisatie Onderwatercellen 16,67% Machines en uitrusting algemeen 10% o.a. gereedschap en toestellen, reddingsboei-installaties, takels en kettingen, compressorgroepen, graaf- en laadschopcombinaties Installaties verwarming en koeling 10% Liften 10% Alarminstallaties 10% Telecommunicatie 20% o.a. telefooninstallaties, radioverbindingen, camera’s en luidsprekers voor sluizen Havenradar 20% Hardware voor technische doeleinden 20% o.a. Apics inclusief kabelnetwerk, geografisch informatiesysteem (GIS), dataverwerkende eenheid voor hydrografische metingen Meubilair en rollend materieel Meubilair Bureaumachines Hardware administratie Rollend materieel o.a. Sleepboten Kolkenzuiger Personenwagen Vrachtwagens Vorkliften Zoutstrooiers 2.1.4

10% 20% 20% 5% 20% 20% 20% 20% 20%

Leasing

De gebruiksrechten betreffende materiële vaste activa, waarover de onderneming beschikt op grond van leasing of soortgelijke overeenkomsten worden, na aftrek van de gecumuleerde afschrijvingen of waardeverminderingen, onder deze rubriek opgenomen voor het gedeelte van de volgens de overeenkomst te storten termijnen, dat strekt tot de wedersamenstelling van de kapitaalwaarde.

Het afschrijvingsritme volgt de onder 2.1.3 aangehaalde percentages. 2.1.5

Bijkomende afschrijvingen en waardeverminderingen

Op materiële vaste activa met een beperkte gebruiksduur wordt aanvullend afgeschreven indien hun boekwaarde hoger is dan de gebruikswaarde ingevolge technische ontwaarding of wegens wijziging van economische of technologische omstandigheden. In geval van duurzame minderwaarde of ontwaarding wordt voor materiële vaste activa met beperkte gebruiksduur een uitzonderlijke minderwaarde geboekt. Deze afschrijvingen en uitzonderlijke waardeverminderingen worden ter goedkeuring voorgelegd door het Directiecomité aan de Raad van Bestuur. 2.1.6

Tussenkomst van derden

Tussenkomst van derden in geactiveerde investeringen, andere dan kapitaalsubsidies, worden aan nominale waarde bij schulden geboekt. Het gedeelte van de vaste activa waarvoor deze tussenkomsten verkregen werden, wordt niet geherwaardeerd en bij ingebruikname volledig afgeschreven. De tussenkomst zelf wordt op dit ogenblik als een andere bedrijfsopbrengst getoond. 2.1.7

Gronden en terreinen

Gronden en terreinen ingebracht op 1 januari 1997 werden globaal gewaardeerd op basis van een schatting gemaakt in 1986 en dit is verder aangevuld met de aankopen van 1988 tot einde 1996. De individuele waarde van de gronden en terreinen werd bekomen door deze globale waarde te versleutelen a rato van de oppervlakte van de grond of het terrein. Gronden en terreinen aangeschaft of verworven na 1 januari 1997 worden geboekt tegen aanschaffingswaarde. 2.1.8

De activa in aanbouw worden overgeboekt naar hun respectievelijke posten onder de materiële vaste activa op datum van de voorlopige oplevering der werken. De notificatie van voorlopige oplevering wordt door de technische dienst overgemaakt aan de boekhouding. Op de activa in aanbouw worden geen afschrijvingen toegepast (tenzij onder uitzonderlijke omstandigheden en ingeval van duurzame minderwaarden). Deze activa worden niet geherwaardeerd en de erop betrekking hebbende kapitaalsubsidies worden evenmin in resultaat genomen. 2.1.10 Projecten van de dienst Elektriciteitsvoorzieningen Voor activa met gelijkaardige kenmerken: verlichtingspalen, kabelnetwerken, laagspanningskasten, … wordt een systeem van standaardwaarden gebruikt. De waarde van deze activa wordt jaarlijks herzien en getoetst aan marktprijzen. De waarde omvat een gemiddelde aanschaffingsprijs en ook loonkost van directe arbeid. Grotere projecten zoals het plaatsen van hoogspanningsposten worden gewaardeerd op individuele basis en volgens de regels zoals bepaald bij ‘materiële vaste activa in aanbouw’. 2.2

De aandelen en deelbewijzen die de onderneming als participatie aanhoudt, worden geactiveerd aan hun aanschaffingswaarde. De schuldvorderingen die onder deze rubriek geboekt staan, worden opgenomen aan nominale waarde. Jaarlijks worden de financiële vaste activa beoordeeld. Ingeval van duurzame minderwaarde of ontwaarding of indien er voor het geheel of een gedeelte van de vordering onzekerheid ontstaat omtrent de terugbetaling, wordt een waardevermindering geboekt. De hoogte van waardevermindering wordt voorgesteld door het directiecomité en ter goedkeuring voorgelegd aan de Raad van Bestuur.

Gebruiksrechten 2.3

Het recht van gebruik van onder andere de Europaterminal werd gewaardeerd op basis van de tussenkomst van de havenregie in de financiering van de activa waarop het gebruiksrecht rust. De gebruiksrechten worden afgeschreven op basis van de economische levensduur van de onderliggende activa. Het afschrijvingsritme volgt het in punt 2.1.3 beschreven percentage. 2.1.9

Financiële vaste activa

Activa in aanbouw

Grote projecten en projecten die over een langere periode lopen, worden eerst geactiveerd onder de post ‘materiële vaste activa in aanbouw’. Geactiveerd wordt de aanschaffingsprijs (zoals gefactureerd door derden leveranciers). Op dit moment zijn er nog geen regels met betrekking tot de activering van interne kosten en intercalaire intresten. Deze worden vooralsnog rechtstreeks in resultaat genomen.

Voorraden

Een artikel in voorraad wordt gewaardeerd op de laatste aanschaffingswaarde, wat in feite neerkomt op een vereenvoudigde vervangingswaarde. Dit betekent dat voor oude artikels de historische aanschaffingswaarde aangepast wordt met de meest recente aanschaffingswaarde. Er wordt een waardevermindering voor traag roterende of verouderde voorraadelementen geboekt. Het betreft een systeem dat op basis van de laatste beweging een forfaitair percentage van waardevermindering toepast. Volgende percentages zijn toegepast: aantal jaar niet bewogen 1 jaar 2 jaar 3 jaar 4 jaar en ouder

percentage waardevermindering 10% 20% 50% 75%

81

Door de strikte toepassing van waardeverminderingen benadert deze waardering de methodes die in de Belgische boekhoudwetgeving worden toegestaan. 2.4

Vorderingen op lange of korte termijn

De vorderingen worden opgenomen aan nominale waarde. De vorderingen met een contractuele looptijd van meer dan één jaar worden onder de ‘Vorderingen op meer dan één jaar’ geplaatst. Het gedeelte dat binnen het jaar invorderbaar is, wordt overgeboekt naar de ‘Vorderingen op hoogstens één jaar’. Een waardevermindering wordt in rekening genomen voor de nog onbetaalde of twijfelachtige schuldvorderingen, uitgezonderd deze met voldoende zakelijke waarborg. Een waardevermindering op uitstaande vorderingen wordt als volgt automatisch toegepast: achterstand > 6 maanden achterstand > 12 maanden achterstand > 18 maanden

20% 80% 100%

Indien blijkt dat een vordering oninbaar of dubieus is en de waardevermindering boven de automatische berekening hierboven zou uitstijgen, bijvoorbeeld wegens faillissement, dan worden bijkomende waardeverminderingen aangelegd die op voorzichtige wijze rekening houden met de verwachte recuperatiemogelijkheden en toekomstige kosten. 2.5

Beschikbare waarden

De geldbeleggingen en liquide middelen worden gewaardeerd tegen nominale waarde. Eventuele waardeverminderingen worden bepaald op een individuele basis. Meerwaarden op beleggingsproducten worden pas in resultaat genomen bij realisatie van de titels.

Activawaarde per 31 december 1996: toewijzing aan: herwaarderingsmeerwaarden kapitaalsubsidies netto activa:

502 miljoen euro 15 miljoen euro 180 miljoen euro 307 miljoen euro

Voor een gedetailleerde bespreking van de beginwaarde en de inbrengwaarde verwijzen we naar het verslag over de waardering van de inbreng bij de oprichting van het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen. 2.7

Herwaarderingsmeerwaarden

In overeenstemming met de omzendbrieven van de Administratie voor Regionale en Lokale Besturen, worden de niet-gesubsidieerde afschrijfbare materiële vaste activa jaarlijks geherwaardeerd. De herwaarderingsmeerwaarde wordt op een afzonderlijke passivarekening geplaatst en behouden zolang de goederen waarop zij betrekking hebben niet gerealiseerd werden. Meerwaarden kunnen echter: – worden overgebracht naar een reserve ten belope van de op de meerwaarde geboekte afschrijvingen; – in kapitaal worden omgezet; – bij latere minderwaarde worden afgeboekt ten belope van het nog niet afgeschreven gedeelte van de meerwaarde. 2.8

Reserves

2.8.1

Wettelijke reserve

De wettelijke reserve wordt gevormd door jaarlijks tien procent van de winst van het boekjaar toe te wijzen. Deze verplichting vloeit voort uit artikel 38 van de statuten van het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen. 2.8.2 Onbeschikbare reserve

2.6

Beginwaarde

Overeenkomstig artikel 54 van de statuten werd bij de oprichting van het Havenbedrijf een beginbalans opgesteld. Deze beginbalans omvatte de activa en passiva van de meest recente balans van de havenregie met dien verstande dat correcties werden doorgevoerd op basis van gegevens over het boekjaar die later bekend waren en/of ingevolge de toepassing van regelingen voor rechtsopvolging en ingevolge besluiten van overeenkomsten daaromtrent met de Stad Antwerpen. De beginwaarde was het verschil tussen de (eventueel gecorrigeerde) ingeboekte activa en passiva, rekening houdend met de rechten en plichten die op het Autonoom Havenbedrijf rusten. Dit bedrag is vastgesteld op 307 miljoen euro. De beginwaarde werd afgeleid van de netto actief- situatie van de havenregie op 31 december 1996 na toewijzing van kapitaalsubsidies en herwaarderingsmeerwaarden en kan als volgt voorgesteld worden:

82

W A A R D E R I N G S R E G E L S

De herwaarderingsmeerwaarde, die in navolging van de reglementen terzake jaarlijks wordt berekend, kan ten belope van de afschrijvingen jaarlijks naar deze rekening overgeboekt worden. 2.9

Kapitaalsubsidies

Kapitaalsubsidies met betrekking tot afschrijfbare vaste activa worden in de balans opgenomen nadat aan de contractuele verplichtingen voortvloeiend uit de vaste belofte door de hogere overheid voldaan is. Zij worden als financiële opbrengst getoond in de resultatenrekening volgens hetzelfde ritme als de afschrijvingen op de activa waarvoor zij werden toegekend. Subsidies die niet voor een investering in vaste activa werden toegekend, worden als opbrengst in de resultatenrekening opgenomen, gespreid over de duurtijd van de activiteiten waarop de subsidies betrekking hebben.

2.10

Voorzieningen voor risico’s en kosten

2.10.1 Pensioenen en soortgelijke verplichtingen Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen heeft de pensioenverplichtingen van het gepensioneerd havenpersoneel alsook de verplichtingen van haar huidig personeel voor verleden diensttijd overgenomen op 1 januari 1997 van de Stad Antwerpen. Deze verplichtingen komen niet op de balans van het Havenbedrijf maar worden in dit jaarverslag toegelicht op blz. 72. Het Havenbedrijf verricht stortingen aan het Pensioenfonds, een aparte entiteit, ter dekking van de lopende pensioenen en voor de opbouw van reserves. Worden wel opgenomen onder deze rubriek het tekort aan stortingen, op jaarbasis, aan de aparte entiteit nodig voor de opbouw van reserves ten belope van de verworven rechten voor 1 jaar dienst van de actieve statutaire personeelsleden van het Havenbedrijf in de mate dat de rechten niet door andere instanties gedekt worden. 2.10.2 Grote herstellings- en onderhoudswerken De toekomstige kosten van grote herstellingen of van periodiek onderhoud kunnen op technische basis geraamd worden. De voorzieningen die geboekt worden, beantwoorden aan de kosten die in de loop van de volgende tien jaar zullen ontstaan. Enkel de sommatie van de bedragen die uitstijgen boven de laagste recurrente kosten van groot onderhoud of herstellingswerken worden voorzien. Deze methode wordt de aftoppingsmethode genoemd. Minimaal wordt 2,5% van de aanschafwaarde van het patrimonium (22 en 23 rekening) als voorziening aangehouden. Dit percentage komt overeen met de geschatte minimale onderhoudskosten voor het komende anderhalf jaar teneinde het patrimonium in stand te houden.

2.11

Schulden

De schulden worden opgenomen aan nominale waarde. De verplichtingen met een contractuele looptijd van meer dan één jaar worden onder de ‘Schulden op meer dan één jaar’ geplaatst. Het gedeelte dat binnen het jaar verschuldigd is, wordt overgeboekt naar de 'Schulden op hoogstens één jaar'. 2.12

Overlopende rekeningen

De overlopende rekeningen aan activa- en passivazijde worden gebruikt voor de correcte toewijzing van kosten en opbrengsten aan het boekjaar waarop zij betrekking hebben. 2.13

Verbintenissen, verhaalrechten en orderrekeningen

De verbintenissen, verhaalrechten en orderrekeningen zullen hernomen worden voor het bedrag dat voorkomt ingevolge de door het Havenbedrijf onderschreven waarborgen ten gunste van derden of de door de derden onderschreven waarborgen ten gunste van het Havenbedrijf. Ze vermelden in ieder geval het saldo van de nietgefinancierde verplichtingen die op het Havenbedrijf rusten inzake pensioenen voor verleden diensttijd van actieven en van gepensioneerden. 2.14

Havendecreet

De toelagen die aan het Gemeentelijk Havenbedrijf verstrekt worden door het Vlaamse Gewest in het kader van het ‘havendecreet’ worden in resultaat genomen op het ogenblik dat er voldoende zekerheid bestaat over de toekenning van de toelage. Deze zekerheid kan blijken uit uitvoeringsbesluiten en/of specifieke overeenkomsten. 2.15

Financiële instrumenten

2.10.3 Hangende geschillen Op basis van de stand van zaken die opgemaakt wordt aan de hand van de informatie van de advocaten en de juridische dienst van het Havenbedrijf, worden voorzieningen aangelegd om rekening te houden met de mogelijke verplichtingen die voortvloeien uit de hangende rechtszaken.

Financiële instrumenten worden enkel afgesloten indien zij een specifieke economische verantwoording hebben en dienen als een ‘hedging’ operatie. Speculatieve transacties worden niet aangegaan. De financiële effecten van de financiële instrumenten worden dan ook gekoppeld aan het onderliggend object waarop het instrument betrekking heeft.

2.10.4 Milieurisico's Indien belangrijke milieurisico's geïndividualiseerd worden, wordt een voorziening aangelegd a rato van een beredeneerde inschatting van de potentiële schade of saneringskosten.

83

Verslag van de commissaris Verslag van de commissaris over het boekjaar afgesloten op 31 december 2002 gericht tot de Gemeenteraad van de stad Antwerpen met betrekking tot de jaarrekening van het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen

Jaarrekening afgesloten op 31 december 2002 Overeenkomstig de wettelijke en statutaire bepalingen, brengen wij u verslag uit over de uitvoering van de controleopdracht die ons werd toevertrouwd. Wij hebben de controle uitgevoerd van de jaarrekening over het boekjaar afgesloten op 31 december 2002, met een balanstotaal van 911.185.846,58 EUR en waarvan de resultatenrekening afsluit met een winst van het boekjaar van 2.299.901,04 EUR. Deze jaarrekening is opgesteld onder de verantwoordelijkheid van de raad van bestuur van het havenbedrijf. Wij hebben eveneens de bijkomende specifieke controles uitgevoerd die door de wet zijn vereist. Verklaring over de jaarrekening zonder voorbehoud Onze controles werden verricht overeenkomstig de normen van het Instituut der Bedrijfsrevisoren. Deze beroepsnormen eisen dat onze controle zo wordt georganiseerd en uitgevoerd dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen onjuistheden van materieel belang bevat, rekening houdend met de Belgische wettelijke en bestuursrechtelijke voorschriften met betrekking tot de jaarrekening. Overeenkomstig deze normen hebben wij rekening gehouden met de administratieve en boekhoudkundige organisatie van het havenbedrijf, alsook met de procedures van interne controle. Wij hebben van de verantwoordelijken van het havenbedrijf de voor onze controles vereiste ophelderingen en inlichtingen verkregen. Wij hebben op basis van steekproeven de verantwoording onderzocht van de bedragen opgenomen in de jaarrekening. Wij hebben de waarderingsregels, de betekenisvolle boekhoudkundige ramingen die de onderneming maakte en de voorstelling van de jaarrekening in haar geheel beoordeeld. Wij zijn van mening dat deze werkzaamheden een redelijke basis vormen voor het uitbrengen van ons oordeel. Naar ons oordeel, rekening houdend met de toepasselijke wettelijke en bestuursrechtelijke voorschriften, geeft de jaarrekening afgesloten op 31 december 2002 een getrouw beeld van het vermogen, de financiële toestand en de resultaten van het havenbedrijf en wordt een passende verantwoording gegeven in de toelichting.

84

V E R S L A G E N

Bijkomende verklaringen en inlichtingen Overeenkomstig de controlenormen verstrekken wij volgende bijkomende verklaringen en inlichtingen. Deze zijn niet van aard om de draagwijdte van onze verklaring over de jaarrekening te wijzigen. – Het jaarverslag bevat de door de wet vereiste inlichtingen en is in overeenstemming met de jaarrekening. Wij vestigen uw aandacht op sectie 2.2 voorlaatste paragraaf van het jaarverslag waarin de raad van bestuur wijst op de impact ten gevolge van mogelijke recuperatie van de schadeclaims voor het Deurganckdok. Immers zullen de hierdoor vrijgekomen middelen in aanmerking komen voor financiering van het pensioenfonds, hetgeen de autofinancieringscapaciteit van het Havenbedrijf in belangrijke mate beperkt. – De resultaatbestemming die U wordt voorgesteld is in overeenstemming met de statuten. – Wij hebben geen kennis van verrichtingen of beslissingen die een inbreuk vormen op de statuten of op de gemeentewet en meer in het bijzonder op de artikelen 263bis tot en met 263decies van de gemeentewet. – Onverminderd formele aspecten van ondergeschikt belang, wordt de boekhouding gevoerd en werd de jaarrekening opgesteld overeenkomstig de wettelijke en bestuursrechtelijke voorschriften die daarop van toepassing zijn in België.

Antwerpen, 29 april 2003

Klynveld Peat Marwick Goerdeler Bedrijfsrevisoren Commissaris vertegenwoordigd door Erik Clinck Bedrijfsrevisor

Verslag van het college van commissarissen Verslag van het College van Commissarissen over het boekjaar afgesloten op 31 december 2002 gericht tot de Gemeenteraad van de stad Antwerpen met betrekking tot de jaarrekening van het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen

Jaarrekening afgesloten op 31 december 2002 Overeenkomstig de Gemeentewet van 5 april 1995 en de bepalingen opgenomen in artikel 42 van de statuten, brengen wij u verslag uit over de uitvoering van de controleopdracht die ons werd toevertrouwd. Wij hebben de controle uitgevoerd van de jaarrekening over het boekjaar afgesloten op 31 december 2002, met een balanstotaal van 911.185.846,58 EUR en waarvan de resultatenrekening afsluit met een winst van het boekjaar van 2.299.901,04 EUR. Deze jaarrekening is opgesteld onder de verantwoordelijkheid van de raad van bestuur van het havenbedrijf. Verklaring over de jaarrekening zonder voorbehoud Wij hebben van de verantwoordelijken van het havenbedrijf de voor onze controles vereiste ophelderingen en inlichtingen verkregen. Wij hebben op basis van steekproeven de verantwoording onderzocht van de bedragen opgenomen in de jaarrekening. Wij hebben de waarderingsregels, de betekenisvolle boekhoudkundige ramingen die de onderneming maakte en de voorstelling van de jaarrekening in haar geheel beoordeeld. Wij zijn van mening dat deze werkzaamheden een redelijke basis voor het uitbrengen van ons oordeel. Naar ons oordeel, rekening houdend met de toepasselijke wettelijke en bestuursrechtelijke voorschriften, geeft de jaarrekening afgesloten op 31 december 2002 een getrouw beeld van het vermogen, de financiële toestand en de resultaten van het havenbedrijf en wordt een passende verantwoording gegeven in de toelichting.

Bijkomende verklaringen en inlichtingen Overeenkomstig artikel 42 van de statuten verstrekken wij volgende bijkomende verklaringen en inlichtingen. – Het jaarverslag bevat de door de wet vereiste inlichtingen en is in overeenstemming met de jaarrekening. Wij vestigen uw aandacht op sectie 2.2 voorlaatste paragraaf van het jaarverslag waarin de raad van bestuur wijst op de impact ten gevolge van mogelijke recuperatie van de schadeclaims voor het Deurganckdok. Immers zullen de hierdoor vrijgekomen middelen in aanmerking komen voor financiering van het pensioenfonds, hetgeen de autofinancieringscapaciteit van het Havenbedrijf in belangrijke mate beperkt. – De resultaatbestemming die U wordt voorgesteld is in overeenstemming met de statuten. – Wij hebben geen kennis van verrichtingen of beslissingen die een inbreuk vormen op de statuten of op de gemeentewet en meer in het bijzonder op de artikelen 263bis tot en met 263decies van de gemeentewet. – Onverminderd formele aspecten van ondergeschikt belang, wordt de boekhouding gevoerd en werd de jaarrekening opgesteld overeenkomstig de wettelijke en bestuursrechtelijke voorschriften die daarop van toepassing zijn in België. – Wij hebben ons voor onze controles gesteund op de werkzaamheden van de commissaris. Wij verwijzen dan ook naar zijn verslag over de rekeningen.

Antwerpen, 29 april 2003

Voor het College van Commissarissen

Commissaris H. Coveliers Gemeenteraadslid Stad Antwerpen

Commissaris L. Lemmens Gemeenteraadslid Stad Antwerpen

85

COLOFON

Het jaarverslag verschijnt in het Nederlands en in het Engels. U kan exemplaren aanvragen bij het Gemeentelijk Havenbedrijf, dienst Communicatie. U I TG E V E R

Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen Havenhuis Entrepotkaai 1 B–2000 Antwerpen België tel. + 32 (0)3 205 20 11 fax + 32 (0)3 205 20 28 e-mail: [email protected] www.portofantwerp.be CONCEPT EN VORMGEVING

Catapult F OTO G R A F I E

zwart-wit Catapult kleur Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen Natuurpunt PREPRESS

Lithos DRUKWERK

Lithos AFWERKING

DLN