Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen Jaarverslag 2003

Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen Jaarverslag 2003

Inhoud

Mission statement Inleiding 1. Port of Antwerp

9 13 17

De Antwerpse haven en de trends in de wereldeconomie

17

Trafieken

17

Zeeschepen

18

Industrie in de Antwerpse haven

18

Toegevoegde waarde

19

Modal split

19

Liberalisering van de havendiensten

20

Port security 2. Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen

21 25

Bestuursorganen

25

Sociaal klimaat

26

De haven in de wereld

26

Infrastructuur

28

Operationele en servicebedrijven

33

Havenkapiteindienst

36

Samenwerkingsverbanden

36

3. Investeren in een duurzame toekomst

41

De haven en haar maritieme toegankelijkheid

41

De haven en haar achterlandverbindingen

41

De haven en haar omgeving 4. Jaarrekening

43 49

Commentaar bij de jaarrekening

49

Balans na winstverdeling

56

Resultatenrekening

58

Toelichting

61

Sociale balans

72

Waarderingsregels

75

Verslag van de commissaris

79

Verslag van het college van commissarissen

80

MISSION STATEMENT

Film stills #1 > WESTERLUND

6

Film stills #1 Westerlund Locatie: Vrasenedok – kaai 1213 Activiteit: Behandelen van conventioneel stukgoed (woudproducten, aluminium en graniet)

9

Mission statement

Het Gemeentelijk Havenbedrijf tracht de toegevoegde waarde die de Antwerpse haven voor de stad en de regio genereert, op een duurzame wijze te optimaliseren. Het koestert ook de ambitie om de concurrentiepositie van de haven te verstevigen door een kwaliteitsvolle, ononderbroken dienstverlening en een optimaal uitgebouwde infrastructuur aan te bieden. Het Havenbedrijf heeft een voortrekkersrol te vervullen inzake duurzame havenontwikkeling en promoot milieuvriendelijke transportmodaliteiten om de goederen van en naar het achterland te vervoeren. Het kan zijn zending en ambities enkel waarmaken met de volle steun en medewerking van de werknemers. Wederzijds vertrouwen ligt aan de basis van de ondernemingsfilosofie.

INLEIDING

Film stills #2 > H E S S E - N O O R D N AT I E

10

Film stills #2 Hesse-Noord Natie Locatie: Noordzeeterminal – kaai 913 Activiteit: Lossen en laden van containers

13

M

et tevredenheid blikken we terug op het afgelo-

van de concessies aan het containergetijdendok. Het eerste

pen jaar. Sterke prestaties werden neergezet op

schip zal er medio 2005 aanmeren. Ondertussen werd er

vlak van maritiem goederenverkeer. In 2003 werd

gestart met de werken voor de realisatie van natuurcompen-

meer dan 142 miljoen ton behandeld. Ten opzichte van 2002 betekent dit een stijging van de maritieme trafiek met 8,5%.

saties in de marge van de infrastructuurwerken op linkeroever. Financieel gezien was 2003 een minder gunstig jaar voor

Nog steeds zorgen de containertrafieken in belangrijke mate

het Gemeentelijk Havenbedrijf. De omzetten die aan haven-

voor deze spectaculaire groeibeweging. Antwerpen slaagt

activiteiten zijn verbonden, bleven op peil en ook de werkings-

erin voortdurend nieuwe trafieken aan te trekken en onder-

en personeelskosten bleven vrij stabiel. Belangrijke natuur-

vindt in sterke mate de positieve gevolgen van een groeiende

compensatiekosten in het kader van de bouw van het

handel met China. Een aandachtspunt blijft echter het con-

Deurganckdok en nieuwe voorzieningen ten gevolge van de

ventionele stukgoed. Hoewel er geen spectaculaire dalingen

verplichtingen voortvloeiend uit het havendecreet drukten het

worden opgetekend, blijven deze arbeidsintensieve trafieken

resultaat.

een weinig achter op het algemeen groeiritme in de sector.

Met geloof en vertrouwen kijken we uit naar de toekomst.

Antwerpen verliest er marktaandeel ten voordele van flexibe-

Het Havenbedrijf ziet de resultaten tegemoet van de studies

le nabuurhavens.

die werden gemaakt in het kader van de langetermijnvisie

Ook de binnenvaart heeft met 76,6 miljoen in de haven

voor het Schelde-estuarium. De besluitvorming rond de verde-

van Antwerpen een topjaar achter de rug. Om de binnenvaart

re Scheldeverdieping verdient het komende jaar bijzondere

de mogelijkheid te geven bij te dragen tot een werkelijke

waakzaamheid.

modale verschuiving, startte het Havenbedrijf in samen-

Tot slot willen we onze medewerkers van harte danken

spraak met Promotie Binnenvaart Vlaanderen, het Vlaams

voor hun enthousiaste dagdagelijkse inzet die bijdraagt tot het

Gewest en AGHA, het Mobiliteitsfonds op met de bedoeling de

vervullen van de missie van het bedrijf. Wij danken ook de pri-

overslag te spreiden over dag- en nachtshift zodat de infra-

vate bedrijven in het havengebied en de Vlaamse en federale

structuur optimaal wordt benut. In het kader van de spoorin-

overheden voor het vertrouwen dat ze ons het afgelopen jaar

vesteringen geniet de realisatie van de Liefkenshoekspoor-

gaven.

tunnel prioriteit boven de tweede spoortoegang. De bouw van het Deurganckdok vordert aanzienlijk en de concessionering van de beide zijden is een feit. Optimaal ruimtegebruik en een maximale klantgerichtheid waren

Eddy Bruyninckx

Leo baron Delwaide

opnieuw de twee doorslaggevende factoren in de verdeling

afgevaardigd bestuurder

voorzitter

PORT OF ANTWERP

Film stills #3 > M O L E N B E R G N AT I E

14

Film stills #3 Molenbergnatie Locatie: Marnixmagazijnen – Malagastraat Activiteit: Behandelen van koffie

vooropgesteld in 2004. Door diverse internationale instanties wordt verwacht dat de groei van de wereldhandel zich verder zal doorzetten. De sterk groeiende wereldhandel zal ook in 2004 een meer dan positief effect hebben op de trafiek die in de verschillende zeehavens wordt behandeld. Er mag worden aangenomen dat de groei van de Antwerpse haventrafiek fundamenteel hoger zal liggen dan de groeipercentages die voor België worden verwacht.

TRAFIEKEN

1. Port of Antwerp

De haven van Antwerpen heeft het jaar afgesloten met een totale maritieme goederentrafiek van 142.874.215 ton. Dit betekent een toename met 8,5% ten opzichte van 2002. Op het vlak van het containervervoer werd voor het eerst de kaap van 5 miljoen TEU overschreden. Ten opzichte van vorig jaar betekent dit een stijging met 14%. In tonnages werd

DE ANTWERPSE HAVEN EN DE

er 61.350.335 ton overgeslagen. De belangrijkste groeimarkt is

TRENDS IN DE WERELDECONOMIE

de Volksrepubliek China, gevolgd door Turkije en Griekenland. De positie van Antwerpen op het Aziatische vaargebied zal

Binnen de West-Europese zeehavenrange Hamburg-Le Havre

versterken vanaf medio 2004, als de rederijen Wan Hai Lines

staan de diverse havens in sterke onderlinge concurrentie en

en Pacific International Lines hun nieuwe wekelijkse contai-

zijn ze onderhevig aan zowel algemene nationale als interna-

nerlijndienst opstarten. De schaalvergroting in de container-

tionale tendensen in de wereldeconomie.

vaart heeft aanleiding gegeven tot de geslaagde eerste aan-

De groei van de wereldeconomie heeft in 2003 een ver-

loop van het mv Sovereign Maersk, het grootste container-

snelling ondergaan. Het groeiherstel van de VS dat reeds in

schip ter wereld, op 30 september 2003. Op 13 juni liep het

2002 startte, werd gevolgd door een duidelijke versnelling van

nieuw gebouwde post-panamaxschip Safmarine Antwerpen

de economische ontwikkeling tijdens het jaar 2003. Toch blijkt

de haven voor het eerst aan. Belangrijke rederijen als Maersk

er een duidelijk verschil tussen de regio’s te bestaan: hoewel

Sealand, MSC, P&O Nedlloyd en Evergreen hebben in 2003

de groei in de Verenigde Staten is versneld, blijft Europa ach-

nieuwe wekelijkse lijndiensten opgestart vanuit Antwerpen.

ter. Vooral het uitblijven van belangrijke investeringen van

Bij het niet-gecontaineriseerd stukgoed werd een lichte

grote ondernemingen zijn een rem op de groei in Europa. In

daling (-0,3%) opgetekend van het conventioneel stukgoed.

het jaar 2003 heeft de wereld in totaliteit een groei van het

Deze arbeidsintensieve trafieken blijven achter op het groei-

BNP van 2,5% gekend, hoewel in de eurozone slechts een

ritme in de sector. Er blijft een permanente dreiging van tra-

groei van 0,9% werd opgetekend en in de VS een groei van

fiekverlies aan meer flexibele nabuurhavens, die zich competi-

ongeveer 3%. In 2004 wordt opnieuw een hogere groei van de

tiever weten te gedragen. De belangrijkste teruggang in deze

wereldeconomie verwacht, met name van 3,5%. De ramingen

goederencategorie situeert zich bij papier en houtcellulose.

voor de Verenigde Staten lopen zelfs op tot een groei met 4%

De verminderde aanvoer hiervan is te wijten aan een verlies

in 2004.

van marktaandeel aan Vlissingen.

In Europa bedroeg de stijging van het BNP in 2003 onge-

De export van staal kende na vele jaren van aanhoudende

veer 0,9% en wordt voor 2004 een groei van ongeveer 2% ver-

daling een groei van 13,3%. Belangrijke exportvolumes van

wacht; in België bedroeg de groei in 2003 eveneens 0,9%, het

buizen ten behoeve van de water-, olie- en gasindustrie in het

Europese gemiddelde. Naar de toekomst toe wordt een iets

Midden-Oosten liggen hieraan ten grondslag. De aanvoer van

positievere situatie verwacht, zowel op korte als op middel-

staal is gestegen met 22,4% na een historisch laag jaar in 2002.

lange termijn, zodat een groei van het BNP van 1,8% wordt

Deze toename is vooral te verklaren door een stijgende import

17

PORT OF ANTWERP

18

Een sterke stijging was voelbaar bij het vloeibaar massa-

MARITIEM GOEDERENVERKEER IN DE HAVEN

goed (9,8%). De trafiek van ruwe aardolie nam toe met 9,1%

VAN ANTWERPEN

(ton) Totaal

door de heropstart van twee raffinaderijen na de shutdown in

2002

2003

wijziging

131.628.816

142.874.215

+8,5%

53.016.582

61.350.335

+15,7%

5.836.800

6.045.405

+3,6%

groei van Antwerpen als distributiehaven. Antwerpen profi-

Containers Roll on – roll off

2002. De trafiek van aardoliederivaten en chemicaliën steeg met respectievelijk 10,9% en 6,8%, wat wijst op een duurzame

Conventioneel stukgoed

14.483.004

14.439.527

-0,3%

leert zich internationaal als een centrum voor chemieopslag

Vloeibaar massagoed

31.994.649

35.127.429

+9,8%

en distributie met ondermeer 's wereld grootste stainless steel

Droog massagoed

26.297.781

25.911.816

-1,5%

tankopslagcapaciteit. Als gevolg hiervan consolideerden opnieuw een aantal belangrijke chemische bedrijven hun trafieken in Antwerpen, wat leidde tot een verhoging van het aantal aanlopen van chemietankers. Verschillende tankop-

vanuit de Baltische regio. Betere oogsten en een verhoogd marktaandeel als gevolg

slagbedrijven kondigden een uitbreiding van hun opslagcapaciteit aan.

van nieuwe contracten gaven aanleiding tot een stijging van de fruitoverslag met 7,5%. Antwerpen blijft onverminderd de

ZEESCHEPEN

belangrijkste fruitloshaven ter wereld. Ook de vooruitzichten voor 2004 zijn gunstig. Het diverse conventionele stukgoed zoals meststoffen, bloem en suiker in zakken kende een daling ten gevolge van

Het aantal zeeschepen dat Antwerpen aandeed, steeg licht tot 15.724 (+1%) in vergelijking met 2002. De bruto tonnenmaat van de schepen nam toe tot 227.884.717 miljoen BT.

de verdere containerisering van deze goederencategorieën. Het roroverkeer nam toe met 1,3%. Het aantal verscheep-

INDUSTRIE IN DE ANTWERPSE HAVEN

te auto's steeg tot 860.789 stuks. Vooral een stijgende afvoer van tweedehandsvoertuigen ligt aan de basis van deze

De Antwerpse petrochemische cluster is, met een gecombi-

toename.

neerd productievolume van meer dan 16 miljoen ton chemica-

De overslag van massagoed nam toe met 4,7% tot

liën per jaar en een jaarlijks investeringsvolume van 500 mil-

61.039.245 ton. Bij het droog massagoed nam de aanvoer van

joen euro, zonder meer de grootste petrochemische cluster

ijzererts toe met 5,9%. De verwachtingen op langere termijn

van West-Europa. Ondanks de verschuiving van de wereldpro-

blijven echter negatief. De verdere teloorgang van de staalin-

ductie naar Azië en het Midden-Oosten, zijn de vooruitzichten

dustrie in België zal onvermijdelijk een negatief effect gene-

voor die chemiecentra, die op wereldschaal zijn uitgebouwd

reren op de aanvoer van ertsen.

en over uitstekende logistieke verbindingen beschikken, lang

Antwerpen blijft daarentegen een actieve rol spelen op de

niet zo slecht. Antwerpen zal in een competitieve markt met

kolenmarkt. In 2003 werden er grote schommelingen opgete-

een beperkter volume aan Europese investeringen en een gro-

kend. Enerzijds had de ontploffing in een Waalse cokesfabriek

tere concurrentie vanuit het Midden-Oosten en Azië kunnen

eerder dit jaar een negatieve invloed op de verwachte trafiek,

standhouden dankzij de schaalvoordelen en de logistieke ver-

terwijl anderzijds de lage waterstand op de Rijn een positieve

bindingen waarover het beschikt. Uitgaande van een realis-

omwenteling veroorzaakte op de trafiekvolumes naar

tisch groeiscenario, kan de behoefte aan nieuwe terreinen

Duitsland per spoor. Het resultaat vertaalde zich dan ook in

voor het komende decennium worden geschat tussen 140 en

een daling met 11,4%. Toch hebben een aantal nieuwe Duitse

225 ha, los van het aanbod aan interne reserves.

klanten in 2003 besloten zich via Antwerpen te bevoorraden.

Deze interne reserve wordt vandaag gevormd door de drie

De opslagcapaciteit waarover de Antwerpse haven beschikt

zogenaamde host sites: Ineos, Monsanto en Bayer. Deze

alsook de optimale spoorverbindingen waren hier van door-

bedrijven stellen delen van hun terreinen ter beschikking van

slaggevend belang. De Antwerpse haven wenst deze positie

derden en hebben bewezen succesvol te zijn in het aantrek-

ook verder uit te bouwen door actieve prospectie en het

ken van investeringen. In 2003 startte Degussa met de bouw

opzetten van logistieke ketens.

van ’s werelds grootste methionine-eenheid (150.000 ton/jaar).

1. Behandeling van de 5 miljoenste TEU in aanwezigheid van Z.K.H. Prins Filip 2. Safmarine Antwerpen op de Schelde 3. Behandeling van bananen 4. Behandeling van coils

Dit betekent een investering van 350 miljoen euro. De chemische bedrijven in de Antwerpse cluster blijven echter geconfronteerd worden met een aantal onopgeloste thema's die hun werkingsomgeving in de Antwerpse haven beïnvloeden. De uitvoering van het protocol van Kyoto in de vorm van benchmarkingconvenanten met de chemische industrie dient daarom snel en doortastend te worden gerealiseerd. Zowel voor de bestaande als voor de nieuwe investeringen moet een duidelijk referentiekader ontstaan waarbinnen men kan opereren. De aanpassing van de fiscaliteit op de shiftpremies is een dringende maatregel die de chemie opnieuw ademruimte geeft. De verdere versoepeling van de administratie en het verhogen van de snelheid waarmee procedures worden uitgevoerd zijn tevens essentiële middelen om de dienstverlening naar de sector toe te verbeteren. Op 3 december 2003 organiseerde het Havenbedrijf, in samenwerking met Prosper Business Media, BASF en BP, voor het eerst het congres Chemvision in Antwerpen. Meer dan 200 deelnemers wisselden hier van gedachten over de toekomst van de Vlaamse petrochemische industrie.

TOEGEVOEGDE WAARDE

Volgens de meest recente studie van de Nationale Bank (boekjaar 2002) is de haven van Antwerpen goed voor een directe toegevoegde waarde van 6.936,4 miljoen euro. De investeringen bedroegen 1.481,3 miljoen euro. De haven zorgt voor de creatie van 59.472 directe arbeidsplaatsen.

MODAL SPLIT

De haven van Antwerpen wordt gekarakteriseerd door een evenwichtige verdeling van de vervoerde tonnage over de drie belangrijkste vervoermodi. Er blijken echter duidelijke verschillen te bestaan tussen de goederencategorieën onderling met betrekking tot de inzet van specifieke vervoerswijzen. Binnen het Antwerpse havenareaal dient voor de berekening van de modal split een duidelijk onderscheid gemaakt te worden tussen het vervoer afkomstig van de industrie (VIBNA-bedrijven) en dit van de havenbedrijven en havenactiviteiten zelf.

19

PORT OF ANTWERP

1 Behandeling van een chemietanker 2. Binnenschip geladen met bulkgoederen 3. Containers vervoerd per spoor

20

Zowel de weg als de binnenvaart zijn verantwoordelijk voor het vervoer van ongeveer 40% van de tonnage aanwezig in de Antwerpse haven. De resterende 20% wordt vervoerd per spoor. Indien de pijpleiding in de verdeling wordt opgenomen, wordt een nog positiever beeld verkregen: binnenvaart wordt de belangrijkste hinterlandmodus, met ongeveer hetzelfde belang als het wegvervoer. De pijpleiding neemt ongeveer een kwart van de volledig vervoerde tonnage voor haar rekening. Uit onderzoek uitgevoerd door AGHA blijkt dat een duidelijke evolutie kan worden waargenomen. Bij het vervoer van containers wordt voor 59,5% van de trafiek gebruik gemaakt van het wegvervoer. Het aandeel van de binnenvaart en het spoor bedragen respectievelijk 31,2 en 9,3%. Dit houdt in dat met betrekking tot containers het wegvervoer nog steeds de belangrijkste vervoermodus is, maar in de loop van de jaren toch sterk aan belang verliest ten bate van de binnenvaart en in mindere mate van het spoorvervoer. Het hoge aandeel van het wegvervoer is te verklaren door het grote volume aan containers met een lokale (i.e. ongeveer 50 kilometer) herkomst of bestemming. Naar de toekomst toe benadrukt de haven van Antwerpen het belang van een beleid dat gericht is op een modale verschuiving. Op deze manier zal worden gestreefd naar een belangrijke vermindering van het aandeel van de weg op het hinterlandtraject met als richtcijfer 50% voor het containervervoer. De aandelen van het spoor en de binnenvaart dienen in dit verband echter substantieel te stijgen, wat belangrijke inspanningen vereist.

LIBERALISERING VAN DE HAVENDIENSTEN

Begin 2001 lanceerde de Europese Commissie een ontwerp van richtlijn inzake de toegang tot de markt voor havendiensten, met de bedoeling het recht op vrij ondernemen voor havendiensten te waarborgen in toepassing van de basisverdragen van de Europese Unie. In het najaar van 2001 werd het dossier behandeld in het Europees Parlement. Zoals verwacht werden honderden amendementen ingediend. Het Europees Parlement maakte een nieuw document waarin een aantal hete hangijzers uit de weg werden geruimd. Op 11 maart 2003 keurde het Europees Parlement het ontwerp van havenrichtlijn in plenaire zitting goed. Enkele belangrijke amendementen werden

toegevoegd aan de tekst. Zo ook het amendement om de zelf-

In België werd, ter uitvoering van de EU-verordening, een

afhandeling vergunningsplichtig te maken. De meerderheid

Koninklijk Besluit voorbereid tot oprichting van een federaal

van het Parlement steunde ook het voorstel om de loodsdien-

comité voor de beveiliging van havenfaciliteiten. Een haven-

sten uit de richtlijn te halen. De goedgekeurde tekst werd

faciliteit is een locatie waar interactie tussen haven en schip

opnieuw voorgelegd aan de Europese Raad van

plaatsvindt. Deze zogenaamde ‘interface’ omvat ankergebie-

Transportministers. Omdat de Raad van Europese

den, ligplaatsen en aanvoerroutes vanuit zee. De veiligheids-

Transportministers zijn goedkeuring niet hechtte aan dit voor-

beoordeling van de havenfaciliteit is een essentieel onderdeel

stel van tekst, werd een conciliatieronde opgestart. Het conci-

van het proces van ontwikkeling en bijwerking van het veilig-

liatiecomité bestaat uit leden van het Europees Parlement,

heidsplan van de havenfaciliteit. De beoordeling wordt uitge-

leden van de Europese Raad van Transportministers en een

voerd door de verdragsluitende staat op wiens grondgebied

moderator van de Europese Commissie. Het standpunt van dit

de havenfaciliteit zich bevindt. Om uniformiteit na te streven

conciliatiecomité diende te worden goedgekeurd met een

opteerden de Vlaamse havens ervoor een ‘Port Facility

gekwalificeerde meerderheid door de Europese Raad van

Security Toolkit’ aan te schaffen. Deze toolkit is een gebruiks-

Transportministers en een absolute meerderheid door het

vriendelijke en interactieve webapplicatie die ervoor zorgt

Europees Parlement. Op 20 november werd het voorstel van

dat de bedrijven de veiligheidsbeoordeling en het hierdoor

havenrichtlijn in het Europees Parlement met een nipte meer-

gegenereerde veiligheidsplan, het ‘Port Facility Security Plan’,

derheid weggestemd. De Europese richtlijn vervalt, maar het

op een coherente en eenvormige manier kunnen uitvoeren.

Europees Verdrag dat de vrijheid van dienstverlening garan-

Zodra dit plan in zijn geheel afgewerkt is, kan het worden

deert, blijft wel onverminderd van toepassing op de haven-

beoordeeld door de bevoegde autoriteit, met name het

diensten. De nationale wetgeving moet compatibel zijn met

Federaal Comité voor de Beveiliging van Havenfaciliteiten.

de basisbeginselen van het Europees recht, en meer in het bijzonder met artikel 49 van het Europees Verdrag. Het wegstemmen van het compromis betekent dan ook dat er geen interpretatief wettelijk kader zal bestaan dat de bijzondere aard van de havendiensten erkent.

PORT SECURITY

In de nasleep van de aanslagen van 11 september werd, onder druk van de Amerikaanse overheid, door de IMO (International Maritime Organisation) een veiligheidscode uitgewerkt. Deze ISPS-code (‘International Ship & Port Facility Security Code’) werd op 12 december 2002 goedgekeurd en verankerd in het SOLAS-verdrag. De maatregelen voorzien in de ISPS-code dienen wereldwijd toegepast te worden vanaf 1 juli 2004. Naast de IMOregelgeving heeft de Europese Commissie nog een pakket maatregelen uitgewerkt. In mei 2003 vaardigde de Commissie ‘Enhancing Maritime Transport Security’ uit. Het eerste luik betreft de implementatie van de ISPS-code door middel van een Europese verordening. Daarnaast heeft de Commissie in december 2003 een ‘consultation paper’ uitgestuurd met het oog op een optimale beveiliging van de logistieke keten. De Commissie werkt ook aan een richtlijn die de beveiliging van het ganse havengebied beoogt.

21

GEMEENTELIJK HAVENBEDRIJF ANTWERPEN

Film stills #4 > H E S S E - N O O R D N AT I E

22

Film stills #4 Hesse-Noord Natie Locatie: Verrebroekdok – kaai 1305 Activiteit: Lossen en laden van rollend materieel

Erwin Pairon, Groen!-gemeenteraadslid Chantal Pauwels, Groen!-gemeenteraadslid Robert Restiau, directeur-generaal Antwerpse Gemeenschap voor de Haven Ludo Van Campenhout, VLD-gemeenteraadslid Marc Van Peel, CD&V-gemeenteraadslid

2. Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen

Bjorn Verhoeven, kabinetschef van de schepen voor haven

GEWESTELIJK HAVENCOMMISSARIS

Antoon Colpaert

DIRECTIECOMITÉ

BESTUURSORGANEN

Eddy Bruyninckx, RAAD VAN BESTUUR

directeur-generaal (voorzitter) Ivo Koeklenberg,

Leo Delwaide,

hoofdingenieur-directeur

schepen voor haven en diamant (voorzitter)

Greet Bernaers,

Eddy Bruyninckx,

directeur infrastructuur

afgevaardigd bestuurder

Jan Verbist,

Marcel Bartholomeeussen,

havenkapitein-commandant

SP.a-gemeenteraadslid

Jan Adam,

Karel De Gucht,

financieel directeur

deskundige sociaal-economische belangensfeer linker Scheldeoevergebied

SECRETARIS

Filip De Winter, Vlaams Blok-gemeenteraadslid

Dirk de Kort

Gustaaf Deckers, deskundige sociaal-economische belangensfeer

Het toezicht op het financiële beheer werd

linker Scheldeoevergebied

opgedragen aan een college van drie

Alfons Geeraerts,

commissarissen, door de gemeenteraad

deskundige sociale verhoudingen haven

aangesteld: Deloitte & Touche Bedrijfsrevisoren,

Philip Heylen,

vertegenwoordigd door de heer Piet Demeester

CD&V-gemeenteraadslid

(bedrijfsrevisor), en gemeenteraadsleden

Patrick Janssens,

Luk Lemmens en Hans Coveliers.

SP.a-gemeenteraadslid Dr. Patrick Meire, deskundige natuurbehoud

25

GEMEENTELIJK HAVENBEDRIJF ANTWERPEN

26

SOCIAAL KLIMAAT

een beroep worden gedaan op begeleidende maatregelen zoals de vervroegde uitstap of interne verschuivingen. Een

Op het vlak van personeelsaangelegenheden betekende 2003

mooi voorbeeld van deze aanpak was de begeleiding van de

de start van een aantal projecten die bepalend zullen zijn

hoogspanningsagenten, die door de vrijmaking van de elektri-

voor het personeelsbeleid van de komende jaren.

citeitsmarkt boventallig waren geworden. Via een intensieve

In de zomermaanden werd het project functieclassifica-

opleiding en verdere coaching op de werkplek werden deze

tie gelanceerd. Met ondersteuning van externe consultants

mensen omgeschoold tot brug- en sluiswachter, een functie

worden alle functies binnen het Havenbedrijf beschreven,

waarin op korte termijn een tekort zal ontstaan.

geanalyseerd, gewogen en in functieklassen onderverdeeld.

Gedurende het afgelopen jaar gebeurden er 94 arbeidson-

Voor al deze functies worden ook competentieprofielen opge-

gevallen op het werk, wat gepaard ging met een tijdelijke

steld, waarin de specifieke inzichten, vaardigheden en attitu-

arbeidsongeschiktheid van 1495 dagen. In vergelijking met

des die nodig zijn voor een functie, in kaart worden gebracht.

2002 noteren we een daling met 24 arbeidsongevallen tijdens

Het systematisch gebruik van competentieprofielen professi-

de werkuren (-20,3%). In vergelijking met het referentiejaar

onaliseert het personeelsbeleid met doeltreffende en gefun-

1999 betekent dit een daling met 45,9%. Ook op het gebied

deerde keuzes bij de selectie van medewerkers, carrièreplan-

van de dagen werkverlet als gevolg van de arbeidsongevallen

ning, jobmutatie, training, coaching en begeleiding

noteren we een daling met 35,6% t.o.v. 2002 en 64,6% t.o.v.

Verder startte ook de zoektocht naar een nieuwe soft-

1999. Het aantal ongevallen en het aantal dagen werkverlet op

ware voor de loonberekening en het volledige personeelsbe-

de weg van en naar het werk daalde van 24 ongevallen in 2002

heer. Deze software moet op het einde van 2004 kunnen

naar 10 in 2003 met respectievelijk 548 dagen werkverlet

instaan voor een correcte loonberekening en het beheer van

tegenover 260 dagen.

vorming en ontwikkeling en arbeidsongevallen. De andere

In 2003 organiseerde een erkende representatieve vakor-

modules van personeelsbeheer zoals waardering, werving,

ganisatie voor de eerste maal een jaarlijkse nationale anti-

selectie en doorstroom, en disciplinaire sancties volgen in

pestdag op 2 april. Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen

2005.

en Agfa-Gevaert in Mortsel werden uitgeroepen tot de meest

In 2003 werd duidelijk dat ook het Havenbedrijf als

vooruitstrevende bedrijven in Antwerpen voor wat betreft de

publiek bedrijf over een arbeidsreglement moet beschikken.

uitwerking van een anti-pestbeleid. Beide bedrijven hadden,

Dit was meteen de aanzet tot de verdere modernisering van

naast hun intensieve werking rond psychosociaal welzijn, de

het volledige personeelsstatuut, een proces dat ook in 2004

meeste inspanningen geleverd om de nieuwe wetgeving

zal worden voortgezet.

tegen geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het

Enkele afspraken, vastgelegd in de CAO 2002-2003, werden gefinaliseerd. Zo kregen de extralegale verzekeringen

werk toe te passen. Om de opvang en begeleiding permanent te garanderen

voor de contractuele medewerkers concreet vorm. De invali-

besliste het Havenbedrijf in oktober 2003 om ook de preven-

diteitsverzekering biedt een aanvullende uitkering bij onge-

tieadviseur arbeidsveiligheid als vertrouwenspersoon aan te

val of ziekte, het extralegale pensioen bouwt een kapitaal of

stellen. De personeelsleden hebben nu dus de keuze tussen

rente op, bovenop het wettelijke pensioen.

een vrouwelijke en een mannelijke opvangpersoon.

Op het einde van 2003 werd een principieel akkoord bereikt over een nieuwe collectieve arbeidsovereenkomst

DE HAVEN IN DE WERELD

voor de periode 2004-2005. Deze CAO is de uitdrukking van een gemeenschappelijke visie op de opdracht en de toekomst

Afgelopen jaar heeft het Gemeentelijk Havenbedrijf traditio-

van het Havenbedrijf als een economisch slagkrachtig, sociaal

neel zijn medewerking verleend aan belangrijke maritieme

vooruitstrevend en modern, publiek bedrijf. De financiële

activiteiten in binnen- en buitenland. Naast de contacten met

maatregelen en sociale voordelen, afgesproken in voorgaan-

overzeese klanten werd het afgelopen jaar ook aandacht

de CAO’s, blijven van kracht en worden nog uitgebreid.

geschonken aan de clientèle in het Europese hinterland, meer

Bovendien garandeert het Havenbedrijf zijn werknemers werkzekerheid. Bij rationaliseringen of herstructureringen zal

in het bijzonder wat betreft de logistieke en distributiemogelijkheden van de haven naar het achterland.

1–3. Haven- en andere arbeid

Het Havenbedrijf nam deel aan de prinselijke missie naar Mexico en de economische missie naar Congo, beide georganiseerd door Export Vlaanderen, en de missie naar Japan op initiatief van de GOM en de Provincie Antwerpen. Het Havenbedrijf was, samen met B-Cargo, aanwezig op het Logistiek Forum te Duisburg. Eens te meer werd op de noodwendige ingebruikneming van de IJzeren Rijn gewezen, die de steeds toenemende goederenstroom van en naar het Rijn-Roergebied aanzienlijk zou kunnen versoepelen. Dezelfde problematiek werd aangekaart op het DVZ-forum in Duisburg. Met het oog op de internationale uitstraling van de haven had het Havenbedrijf, samen met Export Vlaanderen, een stand op de Intermodal-beurs van São Paulo in Brazilië. In maart ontving het Antwerps Havenbedrijf een delegatie van het havenbestuur van Rostock om een nieuw vervoersproject tussen Antwerpen, Noord-Duitsland, Rusland en Scandinavië te bespreken. In november werd gezamenlijk met IFB de nieuwe goederenspoorlijn Poland-Antwerp Express voorgesteld. Begin december vaardigde het Havenbedrijf een medewerker af naar Wenen naar aanleiding van de jaarlijkse algemene vergadering van de Oostenrijkse verladers met de bedoeling de handels- en verkeerscontacten tussen beide nauwer aan te halen. In het kader van de strategische verbindingen met een steeds uitgestrekter achterland werd een reeks activiteiten op touw gezet met de kamers van koophandel en nijverheid in Noord- en Oost-Frankrijk. Zo werden delegaties ontvangen van CCI Valenciennes, CCI Douai en CCI Châlons-enChampagne. Het Havenbedrijf organiseerde in maart het Internationale Bulkforum in Antwerpen. De algemene vergadering van l’Association Internationale Villes et Ports vond dit jaar in Antwerpen plaats. Het Havenbedrijf werd het afgelopen jaar ook vereerd met het bezoek van het Noorse koningspaar. Begin juli was de vereniging van de Duitse kolenimporteurs te gast in Antwerpen. In het kader van de veiligheidsvoorzieningen in de haven werd ook de Amerikaanse Minister voor Transport in Antwerpen onthaald. Antwerpen was voor het eerst gaststad voor het congres Chemvision, georganiseerd door Prosper Business Media, het Havenbedrijf, BP en BASF.

27

GEMEENTELIJK HAVENBEDRIJF ANTWERPEN

28

INFRASTRUCTUUR

achter een gesloten Scheldedijk. De voorlopige oplevering van deel I had plaats op 3 oktober 2003. Wat de uitbreiding van

Om op een duurzame wijze een maximale toegevoegde waar-

deel I met 400 m betreft, werd de fundering en de kaaimuur-

de te genereren, stelt het Havenbedrijf de nodige basisinfra-

wand voltooid. De kaaimuurkop werd voltooid over een lengte

structuur ter beschikking van de havengebruiker.

van 140 m. Aan de oostelijke zijde (deel II) werd de kaaimuur voltooid

RENOVATIE EN NIEUWBOUW

over een lengte van 1100 meter. Over ca. 700 m werden de aanvullingen achter de kaaimuur volledig afgewerkt. 400 m

Deurganckdok

kaaimuur zijn aangezet in fundering, waarvan 300 m reeds zijn opgetrokken tot drie vierde van de afgewerkte hoogte. De

De jongste jaren nam de containertrafiek in de haven jaarlijks

graafwerken van de bouwput van deel II zijn volledig voltooid.

met zo’n 10% toe, waardoor de bestaande containerterminals

De eerste waterkerende dijk, dwars over de volle breedte van

op de rechteroever van de Schelde hun maximumcapaciteit

het dokprofiel, werd afgewerkt. Deze dijk laat toe om de kaai-

hebben bereikt. Om aan de exponentiële groei tegemoet te

muur van deel II 550 m landinwaarts achter de Scheldedijk vrij

komen, werd in 1998 beslist een nieuw containergetijdendok,

te baggeren. De baggerwerken (baggercontract Vlaams

het Deurganckdok, op de linkeroever van de Schelde te

gewest) werden aangevat op 5 mei 2003 en zijn voor drie vier-

bouwen.

de voltooid. Ze worden uitgevoerd achter een gesloten

De werken verlopen in drie fasen. De eerste fase betreft de aanleg van een terminal met een oppervlakte van 80 ha. Deze fase bevindt zich aan de westzijde van het dok en voorziet een kaailengte van 1250 meter. De tweede fase beoogt de aanleg van een terminal van 42 ha aan de oostzijde van het dok (1350 meter kaailengte) en 19 ha aan de westzijde (400 meter kaailengte). De werken aan de westzijde (deel I, 400 m uitbreiding)

Scheldedijk. De voorlopige oplevering van deel II is voorzien tegen eind juni 2004. Op 1 juli gaf het Havenbedrijf het bevel van aanvang voor deel III. Aan de westelijke zijde werd de fundering gerealiseerd over een lengte van 300 m. Aan de oostelijke zijde werd de fundering voorzien over z’on 140 m. De eerste baggerfase werd aangevat op 5 mei 2003. De werken worden uitgevoerd in het kader van het baggercon-

zijn toegewezen aan de Tijdelijke Vereniging Cordeel-

tract van de afdeling LIN - Maritieme Toegang van het Vlaams

Aertssen en aangevat in augustus 2002. De werken aan de

gewest. Vooraf werd in de toekomstige dokzone een vertrek-

oostzijde (deel II, 1350 m) werden toegewezen aan de

punt uitgegraven. Ook werd een sluisconstructie in damplan-

Tijdelijke Vereniging CFE/MBG - Van Laere - Dredging

ken gebouwd, dwars in de Scheldedijk, die een verbinding

International en aangevat in maart 2000.

maakt tussen Schelde en het vertrekpunt. Op 15 april 2003

De derde fase voorziet in de aanleg van terminals van

werd het baggertuig via deze sluis tot achter de Scheldedijk

53 ha aan de westzijde van het getijdendok en 62 ha aan de

gebracht. Met de baggerspecie worden de toekomstige termi-

oostzijde (beide ongeveer 1100 meter kaailengte). De werken

nalterreinen ten westen en ten oosten van het Deurganckdok

van deel III worden uitgevoerd door de aannemerscombinatie

opgehoogd.

TV Deurganckdok (Aertssen-Cordeel-CFE/MBG-Van LaereDredging International). De betonwerken aan de westelijke kaaimuur (deel I) wer-

In het kader van de aanleg van het Deurganckdok voorzien het milieueffectenrapport en de bouw- en milieuvergunningen in de aanleg van een aantal natuurcompensatiegebie-

den reeds over de volledige lengte (1400 m) voltooid. Ook de

den. Als compensatie voor de vernietiging van de strook schor

aanvullingen achter de kaaimuur werden volledig afgewerkt

bij de aanleg van het dok, werd het herstel van de

over deze lengte. De eerste waterkerende dijk, dwars over de

Paardenschor voorgesteld. De historische Paardenschor is

volledige breedte van het dokprofiel, werd voltooid. Deze dijk

gelegen ten noorden van de kerncentrale van Doel. De voor-

laat toe om de kaaimuur van deel I ca. 850 m landinwaarts

ziene werken omvatten het terug afgraven tot het natuurlijk

achter de Scheldedijk vrij te baggeren. De baggerwerken

schorreniveau, waarna ze zal aansluiten op de bestaande

(baggercontract Vlaams gewest) werden aangevat op 5 mei

schor Oude Doel. De eigenlijke inrichting van het slik en de

2003 en zijn voor drie vierde voltooid. Ze worden uitgevoerd

schor gebeurt volledig door de rivier. Door het afgraven van de

1. Zicht op beide kaaimuren van het Deurganckdok 2. Baggertuig ‘Rubens’ actief achtter een gesloten Scheldedijk 3. Zicht op de westelijke kaaimuur

schor dient er over de af te graven lengte een Scheldedijk op sigmahoogte te worden verwezenlijkt. De opdracht werd toegewezen aan Dredging International voor een bedrag van 8.909.760 euro. Op 3 maart gingen de werken van start. Ondertussen is de nieuwe Scheldedijk bijna volledig afgewerkt en sinds september is er gestart met de baggerwerken. Het verwijderen van de bestaande Scheldedijk volgde in januari. In mei zullen de werken aan de Paardenschor beëindigd zijn. Ook op het natuurcompensatiegebied Steenlandpolder werden natuurtechnische inrichtingswerken uitgevoerd. Tussen augustus en november werden werken uitgevoerd voor het herstel, de aanleg en de uitbreiding van rietoeverzones langs bestaande afwateringsgrachten, de aanleg van moerasgebieden, de aanleg van een bezinkbekken, het plaatsen van afsluitingen voor begrazingen en de bouw van regelbare stuwen. De inrichtingswerken werden uitgevoerd door Wegenbouwonderneming Huijbregts bvba voor een bedrag van 159.000 euro. Voor het natuurcompensatiegebied De Verrebroekse Plassen liet het Gemeentelijk Havenbedrijf in 2003 afsluitingen plaatsen om het gebied niet langer toegankelijk te maken voor motorcrossers en sluikstorters. Naast de realisatie van verschillende ingangsconstructies werden 6,2 km natuurafsluiting en 6,1 km werfafsluiting geplaatst. De werken werden uitgevoerd door ‘’t Kempisch Domein’ uit Poppel voor een bedrag van 98.000 euro. Voor de inrichting van het natuurcompensatiegebied ‘Drijdijck’ werd in december gestart met de voorbereidende werken (1ste fase), die worden uitgevoerd door het aannemingsbedrijf Van Den Berghe Gebroeders uit Verrebroek voor een bedrag van 75.000 euro. Eind januari werd ook gestart met de oeverversteviging van het Doeldok, ten behoeve van de spoorbundel Krommenhoek aan de westelijke zijde van het Deurganckdok. De benodigde specie zal gewonnen worden uit de baggerstorten rondom het Doeldok. De uitvoeringstermijn voor de oeverversteviging bedraagt 5 tot 6 maanden. Het afgelopen jaar werd een neolithische site ontdekt in deel III. Het onderzoek wordt uitgevoerd door de Archeologische Dienst van het Waasland en werd afgerond in januari 2004. Op 23 september 2003 gaf de Raad van Bestuur groen licht voor de verdere uitvoering van de beslissingen en de opties die hij bij het begin van 2003 had genomen betreffende

29

GEMEENTELIJK HAVENBEDRIJF ANTWERPEN

1. Tijdelijke brug tijdens de renovatie van de Nassaubrug 2. MSC Home Terminal aan het Delwaidedok

30

de concessies aan het Deurganckdok en de reconfiguratie ervan. Als uitgangspunt voor de reconfiguratie werd consequent het optimaal ruimtegebruik gehanteerd. Reeds bij haar beslissingen van 19 mei 2000 had de Vlaamse Regering hierop aangedrongen. Hesse-Noord Natie zal kunnen beschikken over de westelijke zijde van het Deurganckdok, al wordt de feitelijk bruikbare oppervlakte ervan nog beperkt ter hoogte van de Verkortingsdijk. Het P&O Ports-consortium zal kunnen beschikken over de oostelijke zijde van het Deurganckdok. Het grillige karakter van de oostelijke zijde maakt dat door de integratie hier de grootste ruimte-productiviteitswinst wordt gemaakt en tevens betere mogelijkheden ontstaan voor de binnenvaart- en feederdiensten. In de concessieovereenkomsten zijn stringente eisen opgenomen aangaande het ruimtegebruik door de concessionarissen. Rekening houdend met het feitelijk gebruik kunnen delen van de terminal bij ondergebruik worden teruggenomen en herbestemd. Indien de rederij Maersk aan de gestelde randvoorwaarden van verdere groei van de volumes voldoet, zal de rederij vanaf 2007 exclusief over een af te bakenen terminaloppervlakte aan het Deurganckdok kunnen beschikken. Dit kan gebeuren na terugname van ondergebruikte oppervlakten. Het Havenbedrijf is ervan overtuigd dat de genomen opties de hoogst mogelijke bijdrage leveren voor een efficiënt ruimtegebruik en mede daardoor de haven ook toelaten de blijvend sterke groei van de containertrafieken op te vangen en bovendien de belangrijkste klanten-rederijen te verankeren in de haven.

NATTE INFRASTRUCTUUR

De afdeling Natte Infrastructuur herstelde het afgelopen jaar 43 schadegevallen van averijen, waaronder schades aan kaaiuitrusting zoals meerpalen, fenders, fenderschilden en wielfenders, en aan kaaimuren, dukdalven, bruggen en sluisdeuren. De aanvaring van de kaaimuur ter hoogte van de doorsteek tussen het Hansadok en het vijfde havendok en de aanrijding van het bovenwindverband van de Zandvlietbrug door een vorkheftruck hadden beide zware gevolgen. De aanvaring van de hooggefundeerde kaaimuur ter hoogte van de doorsteek tussen het Hansadok en het vijfde havendok had tot gevolg dat de stalen damplanken over een lengte van ca. 15 m op de bodem van het dok terechtkwamen en de achterliggende grond verschoof. Hierdoor kwam de stabiliteit van de naastgelegen kaaimuren en de achtergelegen

tunnel onder de doorsteek in het gedrang. De damplanken

deze opdracht toegewezen voor een bedrag van 94.898 euro.

werden onmiddellijk van de bodem verwijderd omdat ze een

Bovendien besliste het directiecomité eind 2003 om de

gevaar vormden voor het scheepvaartverkeer. Het

oevers en oeverbekledingen van het Asiadok, Houtdok en

Havenbedrijf opteerde ervoor om bewarende maatregelen te

Kempisch dok te herstellen en te vernieuwen, rekening hou-

treffen onder de vorm van het plaatsen van een groutwand

dende met de vereisten van het ‘Waterplan’.

rondom de ontstane opening in de kaaimuur en nabij de tun-

Met het oog op de bouw van een sluis geschikt voor jach-

nel. De firma Denys werkte binnen het kader van een onder-

ten en de optimale valorisatie van de gronden nabij de

handelingsprocedure een ontwerp uit en voerde werken uit

Schelde gaf het Havenbedrijf opdracht aan de firma Verhelst

voor een bedrag van 197.236 euro. De werken voor de definitie-

om de Kattendijkbrug te slopen voor een bedrag van

ve herstelling van de schade werden toevertrouwd aan de

127.631 euro.

firma Benelux Diving Co. voor een bedrag van 172.150 euro. In de avond van 28 april 2003 reed een vorkheftruck het bovenwindverband van de Zandvlietbrug aan. De brug werd

Voor, tijdens en na de afbraak van de brug bleef de doorgang van het lichte wegverkeer gegarandeerd door de aanleg van een weg over het benedenhoofd van de Kattendijksluis.

onmiddellijk buiten dienst genomen voor het wegverkeer.

In het licht van de exploitatie van de zuidkaai van het

Baeck en Jansen herstelde deze schade voor een bedrag van

Delwaidedok door de MSC Home Terminal besliste het

93.000 euro met de brug in horizontale positie zodat de sluis

Havenbedrijf studieopdrachten uit te schrijven om de nood-

buiten gebruik werd gesteld voor het scheepvaartverkeer. De

zakelijke renovatiewerken aan de kaaimuur te bepalen en de

hinder voor het scheepvaartverkeer bleef echter tot een mini-

vereiste bodembescherming te dimensioneren.

mum beperkt. In het kader van de herontwikkeling van het Eilandje volg-

In samenwerking met het Vlaams Waterbouwkundig Laboratorium te Borgerhout werden eerst de windkrachten

de de afdeling Natte Infrastructuur drie projecten gedurende

op de te ontvangen schepen bepaald en hieruit de troskrach-

het afgelopen jaar: de renovatie van de Nassaubrug, het plaat-

ten afgeleid. Het Gemeentelijk Havenbedrijf gaf, na een

sen van ladders in de oude dokken en de afbraak van de

onderhandelingsprocedure, aan Planet Engineering de

Kattendijkbrug.

opdracht om de stabiliteit van de zuidelijke kaaimuur van het

De renovatie van de Nassaubrug beoogt het wegnemen van de bestaande brug en de vervanging door een replica, de vernieuwing en herstelling van het steenwerk en de vernieu-

Delwaidedok na te gaan in functie van de bepaalde troskrachten. De dimensionering van de bodembescherming zal wor-

wing van de mechanische onderdelen en de elektromechani-

den uitgevoerd door de Technische Universiteit te Delft in

sche uitrusting. Na een onderhandelingsprocedure kreeg de

Nederland. Overeenkomstig de resultaten van deze studies

THV Baeck & Jansen/Demako deze opdracht toegewezen voor

werden de werkzaamheden uitbesteed. Planning van de wer-

een bedrag van ca. 1.932.784 euro.

ken en werforganisatie gebeurden in nauw overleg met de

Om de bereikbaarheid van de Sint-Laureiskaai gedurende de duur van de werken voor fietsers en voetgangers te garanderen, plaatste de aannemer een tijdelijke oeververbinding,

concessionaris Hesse-Noord Natie. De start van de werken is gepland op 22 maart 2004. Met het oog op het vernieuwen van alle bodemrails van

bestaande uit vlotters en twee toegangsbruggen, tussen de

de sluisdeuren van de Kallosluis besliste het directiecomité

Sint-Laureiskaai en de Hanzastedenplaats.

om hiervoor drooglegkuipen te ontwerpen die eveneens

Voor de renovatie van de Nassaubrug, een beschermd monument, kon het Gemeentelijk Havenbedrijf rekenen op subsidie vanwege de stad, de provincie en het Vlaams gewest. Om de veiligheid van het toenemend aantal toeristen op

bruikbaar zouden moeten zijn bij het vernieuwen van de bodemrails van andere sluizen binnen de Antwerpse haven. Het bestek voor het vernieuwen van de bodemrails van de Kallosluis en het leveren van drooglegkuipen werd opge-

en rondom de oude dokken van het Eilandje te garanderen,

maakt als een algemene offerteaanvraag en begin oktober

nam het Gemeentelijk Havenbedrijf het initiatief om in het

2003 overgemaakt aan de afdeling Maritieme Toegang van

Willem-, Bonaparte-, Kattendijk-, Hout-, Asia- en Kempisch

het Vlaams gewest met de vraag het dossier aan te besteden.

dok nieuwe en bijkomende stalen ladders te plaatsen, voorzien van de nodige wrijfhouten. De firma De Bruyne kreeg

De renovatiewerken van de kaaimuurkop van de noorden zuidkaai van het Leopolddok werden ook in 2003 verder

31

GEMEENTELIJK HAVENBEDRIJF ANTWERPEN

1. Afbraak van de Kattendijkbrug 2. Omleidingsweg die de Rijnkaai verbindt met de Oosterweelsteenweg 3. Nieuw baggerschip ‘De Neus’

32

gezet. Eind 2003 restte aan beide zijden van het dok nog 500 m kaaimuurkop te renoveren. In juni 2004, bij het einde van de werken, zal ongeveer 3300 m kaaimuurkop vernieuwd zijn.

DROGE INFRASTRUCTUUR

Wegenwerken Eind 2002 startte de nv Van Gorp’s Moderne Wegenbouw met de werkzaamheden aan de Beliweg. De werken omvatten de opbraak van de bestaande riolering, het plaatsen van nieuwe riolering en het aanleggen van een onderfundering uit gestabiliseerde verontreinigde grond, van een fundering uit steenslag en van een nieuwe asfaltverharding. De werken werden beëindigd in juni. De kostprijs van de werken bedroeg 1.100.349 euro. Gelijkaardige werken werden uitgevoerd aan de Narvikstraat en de Elzasweg voor een bedrag van 579.618 euro. De werken zijn gestart in juni en werden beëindigd in november. In het kader van de herontwikkeling van het Eilandje voorzag het Masterplan in de afbraak van de Kattendijkbrug. De brug belemmerde het vrije doorzicht van heel wat toekomstige gebouwen in de Montevideowijk. Bovendien had de brug een te beperkte vrije hoogte boven water om schepen via de sluis in de haven toe te laten. In de toekomst krijgt de Kattendijksluis opnieuw de functie van nautische toegang tot de haven. Enerzijds, wegens de aanleg van de Oosterweelverbinding, als een doorgang voor grotere schepen naar het droogdokkencomplex. Anderzijds als recreatiesluis voor de aangroeiende toestroom van zeil- en motorjachten naar de Jachthaven Willemdok. Om de continuïteit van het wegverkeer te verzekeren na de afbraak van de brug, is het Havenbedrijf in juli gestart met de aanleg een tijdelijke omleidingsweg die de Rijnkaai met de Oosterweelsteenweg verbindt. In een latere fase komt over de Kattendijksluis een gelijkgrondse ophaalbrug die beantwoordt aan de nieuwe bestemming van het Eilandje. De nv Heijmans Infra voerde de werken uit voor een bedrag van 395.922 euro. De werken omvatten in hoofdzaak het aanbrengen van een nieuwe betonnen waterkering, het aanleggen van een nieuwe weg in KWS en het aanleggen van voet- en fietspaden. De eigenlijke afbraakwerken van de Kattendijkbrug gingen van start in november. Het Havenbedrijf wees de slopingsopdracht toe aan de nv

Verhelst uit Oudenburg. De kostprijs van de operatie bedroeg

kennen en kunnen, maar wordt er meteen ook opleiding gege-

127.632 euro.

ven. Hiertoe stelde het sleepbedrijf een cursus sleeptechnie-

Aan de Kallosluis werd de verharding van de kaaiplateaus

ken samen die door eigen, tot trainer opgeleide sleepbootka-

vernieuwd. De opbraak van de bestaande verharding en het

piteins werd gegeven. Daarna kregen de kandidaten een uit-

aanleggen van een nieuwe verharding werden uitgevoerd

gebreide opleiding in 'droog slepen' op de simulator. Deze

door de nv Herbosch-Kiere voor een bedrag van 131.349 euro.

simulatortraining moet de kandidaten voorbereiden op het

Aan de Lillobrug werd de betonstructuur hersteld door de nv

laatste deel van het selectietraject: een praktijkstage van

Renotec voor een bedrag van 250.643 euro.

ongeveer zes maanden waarbij zowel de trainers als de sleepbootkapiteins de kandidaten zullen begeleiden en evalueren.

Gebouwen

Dit trajectstadium zal zich in 2004 afspelen.

De afdeling Gebouwen realiseerde in 2003 enkele nieuw-

BAGGERBEDRIJF

bouw- en renovatieprojecten. Zo voerde de nv Building in het kader van de nieuwe Europese veiligheidsnormen werkzaam-

Op 27 juni 2002 werd de bouw van de nieuwe baggerkraan

heden uit voor de aanleg van een Grensinspectiepost voor een

‘De Neus’ gegund aan Scheepswerf De Donge uit Vlissingen.

bedrag van 123.660 euro. Er werd ook een nieuw reinigingsge-

De ponton werd gebouwd in Raamsdonksveer, de tweede ves-

bouw opgetrokken naast droogdok 1 op de site van het

tigingsplaats van Scheepswerf De Donge, en vervolgens

Algemeen Werkhuis Noord. De nv Baeck & Jansen voerde de

getransporteerd naar Vlissingen.

werken uit voor een bedrag van 172.733 euro. Daarnaast gaf

De baggerkraan zelf werd gebouwd in het Franse

het Havenbedrijf ook opdracht voor de sloop van enkele bun-

Perpignan. De onderdelen van de evenwichtskraan werden

kers, hoogspanningsposten en kleine magazijnen, gelegen in

over land en water vervoerd naar Vlissingen, waar de kraan

het havengebied. De sloopwerken werden toegewezen aan de

werd samengebouwd. Het gebruik van een evenwichtskraan

nv Verhelst voor een bedrag van 100.965 euro. Tenslotte werd

voor het uitvoeren van onderhoudsbaggerwerk maakt dat

ook de volledige eerste verdieping van het centrale dienstge-

deze kraan uniek is in de wereld. De kraan werd gebouwd op

bouw aan de Van Cauwelaertsluis gerenoveerd.

een zelfvarend ponton. Drie 24 meter hoge spudpalen zetten de ponton verticaal vast. Met zijn verreikende grijper kan ‘De

OPERATIONELE EN SERVICEDIENSTEN

Neus’ tot tegen de kaaimuur en tot 18 meter diep baggeren. Het baggerschip haalt een capaciteit van 1100 ton per uur, is

SLEEPBEDRIJF

53 meter lang en 22 meter hoog, en wordt begin 2004 operationeel. Voor het Gemeentelijk Havenbedrijf betekent dit een

In 2003 werd voor het eerst in vier jaar de kaap van 20.000 sleeptaken niet gehaald. De terugval van ongeveer 2,5%

investering van 6,7 miljoen euro. Voorts werd de grote revisie van emmerbaggermolen 1

tegenover 2002 is hoofdzakelijk toe te schrijven aan de uit-

beëindigd. De productie van het jaar 2004 zal hierdoor

zonderlijke weersomstandigheden van 2003. Het is immers

opnieuw op een hoog niveau worden gebracht.

vooral bij slecht weer en bij grotere windsterktes dat de vraag naar sleepboten stijgt. Op technisch vlak werd de vernieuwing van de hoofdmotoren van de sleep- en blusboten van de reeks 80 afgerond. Op het gebied van doorstroming en bevordering van het

In het kader van de ontwikkeling van een duurzame oplossing voor het bergingsprobleem werden in het verleden met succes pilootproeven uitgevoerd. De resultaten van deze proeven hebben geleid tot een vergelijkende studie van verwerking en berging van onderhoudsbaggerspecie. Op basis

personeel werkte het sleepbedrijf een pilootproject uit. Voor

van maatschappelijke, ruimtelijke, ecologische en economi-

medewerkers van het sleepbedrijf en andere diensten van het

sche criteria werd de mechanische ontwatering als de betere

Havenbedrijf, die de ambitie hadden om sleepbootkapitein te

oplossing voor de Antwerpse haven naar voren geschoven. In

worden, werd een volledig opleidings- en selectietraject uit-

dit kader besloot het Havenbedrijf een studie te laten maken

gewerkt.

voor de bouw van een mechanische ontwateringinstallatie

Hierin worden de kandidaten niet alleen getest op hun

voor onderhoudsbaggerspecie: AMORAS (Antwerpse

33

GEMEENTELIJK HAVENBEDRIJF ANTWERPEN

34

Mechanische Ontwatering en Recyclage en Applicatie van

onder de andere personeelsleden van het bedrijf en werd de

Slib). De studie werd, na een uitgebreide screening, gegund

telefoonpermanentie uitbesteed aan een gespecialiseerd

aan de THV MWH – Seghers Keppel Technology voor een kost-

callcenter, dat afhankelijk van de gebeurtenis de gepaste

prijs van 1.303.160 euro. De studie zit momenteel in de fase

wachtdienst van Elektriciteitsvoorziening waarschuwt.

van voorontwerp. Nadien volgt het basisontwerp, het vastleg-

De liberalisering heeft geen gevolg voor de hoeveelheid

gen van het beheersscenario, het afronden van de vergun-

getransporteerde elektriciteit via het distributienet. De evolu-

ningsaanvraagdossiers en de aanbesteding.

tie van dit cijfer is uitsluitend toe te schrijven aan de schom-

Het onderhoudsbaggerwerk in het Deurganckdok werd

melingen in de activiteiten van de havenfirma’s. Het elektrici-

het afgelopen jaar kritisch bestudeerd met de bedoeling de

teitsverbruik haalde een peik van 305 GWh, wat het record-

kostprijs te verminderen. De conclusies van de studies terzake

jaar in de goederentrafiek weerspiegelt. Het groeipercentage

worden in 2004 verwacht.

van het elektriciteitsverbruik in het havengebied gedurende 2003 bedraagt 4% en ligt hiermee beduidend hoger dan het

ELEKTRICITEITSVOORZIENING

nationale percentage van +/- 1,5%. In 2003 werd ook de renovatie van het dienstgebouw van

In het kader van de liberalisering van de elektriciteitsmarkt is

Elektriciteitsvoorziening aan kaai 206 op enkele kleine pun-

de voorlopige aanstelling door de VREG (Vlaamse Regulerings-

ten na voltooid. Hoewel het volume van het gebouw ongewij-

instantie voor Elektriciteit en Gas) tot netbeheerder voor

zigd is ten opzichte van de oorspronkelijke constructie van

1 jaar , op 5 september 2003 omgezet in een definitieve aan-

1953 en ondanks het feit dat de laagspanningsafdeling, die

stelling voor de wettelijk voorziene termijn van 12 jaar.

vroeger een gebouw aan kaai 142 bezette, nu ook in dit

Voor wat betreft het financiële aspect van de vrijmaking van de elektriciteitsmarkt maakte het Havenbedrijf een tariefvoorstel voor 2004 volgens de richtlijnen van de CREG

gebouw is gehuisvest, werd er meer ruimte gecreëerd. De volledige dienst is nu op één moderne locatie gevestigd. Het Vlaams elektriciteitsdecreet stimuleert de bevorde-

(Commissie voor Regulering van Elektriciteit en Gas) en slaag-

ring van milieuvriendelijke elektriciteitsopwekking. In 2004

de erin om zijn voorstel te laten goedkeuren voor de ganse

dient 3% van het elektriciteitsverbruik geleverd te worden

duur van 2004.

met groene energie. Dit percentage loopt op tot 5% in 2005.

De vrijmaking van de markt brengt met zich mee dat alle

Om aan die normen te beantwoorden ondertekenden Vleemo

netbeheerders, waaronder het Gemeentelijk Havenbedrijf,

N.V. en het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen op 18 maart

een monopolie hebben in hun distributiegebied. De bestaan-

2003 een akkoord voor de ontwikkeling van een windmolen-

de netten van Electrabel en IMEA in het havengebied moeten

park van minimaal 38 windmolens (90 MW). De windmolens

bijgevolg verdwijnen. Daarom werd vanuit het 150 kV-trans-

worden opgesteld in een gebied van 8000 hectare op de

formatorstation van Elia aan de Noorderlaan een nieuwe

Antwerpse rechteroever en worden geïntegreerd in de indus-

kabelverbinding aangelegd naar de dispersiepost aan kaai

triële omgeving. Voor dit project gaat Vleemo N.V. een samen-

206. In de komende jaren zal het elektriciteitsbedrijf nog

werking aan met Nuon Belgium. Bij volledige uitvoering

ingrepen uitvoeren waarvoor niet steeds een dwingende

vraagt het project een investering van 100 miljoen euro. In de

technische vereiste bestaat.

eerste fase zullen ten noorden van de Zandvlietsluis twee

Een bijkomend gevolg van de liberalisering is ongetwij-

windmolens worden geplaatst van elk 2 MW. Het akkoord

feld de druk op de prijzen. Bij de behandeling van het tarief

voorziet verder in de studie naar en de exclusieve ontwikke-

voor 2003 wees de CREG het Havenbedrijf op een noodzakelij-

ling van het volledige windmolenpark. In het voorjaar van

ke besparing van 3% op de werkingskosten in 2003, indien het

2004 zal worden gestart met de bouw van de windmolens

Havenbedrijf het tarief voor 2004 goedgekeurd wilde zien.

aan de Zandvlietsluis. Indien het totale project uitgevoerd

Het Havenbedrijf concludeerde, na analyse, dat vooral de

wordt zoals gepland, verviervoudigt het park het nu reeds

monitoringkost van het elektriciteitsnet te hoog lag. Daarom

opgestelde windvermogen in Vlaanderen. Op dit ogenblik

werd de continue bemanning van de dispatching afgebouwd.

bedraagt het vermogen in windturbines dat in aanmerking

De hoogspanningsagenten werden omgeschoold tot brug- en

komt voor groene stroomcertificaten 29 MW voor Vlaanderen

sluiswachter. Daarnaast werden hun vaste taken verdeeld

en 44 MW voor België.

1. Binnenschip nabij de Lillobrug 2. Binnen- en zeeschip in de Boudewijnsluis 3. Tanker in de Zandvlietsluis

De investering in het Antwerpse windpark zal de doelstellingen van de Vlaamse en Belgische overheden op het gebied van hernieuwbare energie dus in belangrijke mate ondersteunen.

BRUGGEN EN SLUIZEN

In het kader van de naleving van de ISPS-code (International Ship and Port Facility Security Code) besliste het Havenbedrijf om de sluisplateaus van de Zandvliet-, Berendrecht-, Boudewijn- en Kallosluis te omheinen. De werken voorzien in een omheining van draadgaas van 2 m hoog met bovenop een prikkeldraad van 0,5 m, schuifpoorten voor de slagbomen, toegangspoorten van 2 m hoog, personendoorgangen met actieve panieksloten en aan elke sluis 2 centrale doorgangen voor derden. De werken zullen worden uitgevoerd door B&G Hekwerk uit Mechelen voor een bedrag van 406.136 euro. In 2003 werden ook de lichtseinen, die gebruikt worden om binnenschepen aan te geven of ze onder het beweegbare gedeelte van een brug mogen doorvaren, vervangen door seinen, voorzien van LED-technologie (Light Emitting Diode). De nieuwe seinen zijn opgebouwd uit 872 lampjes en geven veel helderder licht. Hun elektriciteitsverbruik ligt 15 keer lager en hun levensduur is 4 keer groter.

KRAANBEDRIJF

Het omzetcijfer van de walkranen blijft steeds in een stijgende lijn gaan en overschreed in 2003 voor het eerst de kaap van 4 miljoen euro. Deze forse stijging van 21% is te danken aan een aantal nieuwe concessieovereenkomsten, de uitbreiding van het mobiele kranenpark en het aanbieden van een zevende mobiele kraan van het 100-tons type. Op 27 september 2003 werd de fusie, centralisatie en verhuizing van de verschillende kraansecties een feit. De nieuwe locatie aan kaai 321 werd meteen feestelijk ingehuldigd tijdens een opendeurdag, waar ook de ingebruikname van de zevende mobiele kraan, MOB 102, werd gevierd, met meer dan vierhonderd aanwezigen. Op dit moment bezit het walkraanbedrijf, naast een reeks 27-tons kranen op rails, een mobiel kranenpark bestaande uit 1 kraan van 25 ton, 1 kraan van 45 ton, 1 kraan van 63 ton en 4 kranen van 100 ton. De kranen zijn inzetbaar in het ganse havengebied.

35

GEMEENTELIJK HAVENBEDRIJF ANTWERPEN

36

HAVENKAPITEINDIENST

Naast de logistieke ondersteuning door het Gemeentelijk Havenbedrijf vormen de beurzen van de Vlaamse gemeen-

In 2003 liepen 15.724 zeeschepen en 103.992 binnenschepen

schap en de provincie Antwerpen een belangrijke pijler in de

de haven van Antwerpen aan. Van deze binnenschepen waren

dagelijkse werking van APEC. Deze beurswerking maakt het

er 64.225 met bestemming haven en 39.737 in doorvaart.

voor internationale kandidaten makkelijker om toegang te

De havenkapiteindienst voerde 42.975 sluisbewegingen uit. Er werden 15.206 meldingen gedaan en 21.072 ligplaatsen

krijgen tot de expertise in de haven van Antwerpen en de andere Vlaamse havens.

aangevraagd. De meldingen gebeuren voor 88% elektronisch. Slechts 12% wordt nog manueel gemeld.

AMARIS

De afdeling Averijen noteerde 224 dossiers met schade aan het havenpatrimonium. Deze afdeling houdt ook toezicht

De vzw AMARIS, opgericht op 1 juli 2003, ging op 1 oktober van

op het rein houden van het dokwater en de kaaien. Ze stelde

start als ICT-filiaal van het Gemeentelijk Havenbedrijf

het afgelopen jaar 118 vervuilingen vast. De procedure bij

Antwerpen. Sinds de oprichting in 1993 als afdeling van

oliestortingen voorziet dat de vervuiler een reinigingsfirma

Telepolis/CIPAL, heeft AMARIS zich toegelegd op het ontwikke-

aanstelt. Blijft hij in gebreke, dan beveelt de havenkapiteind-

len en implementeren van specifieke maritieme toepassingen

ienst de reiniging. Het Havenbedrijf liet het afgelopen jaar

en op het beheer van het computerpark van het Havenbedrijf.

reinigingstaken uitvoeren voor een bedrag van ongeveer 50.000 euro. De afdeling Gevaarlijke Goederen ontving 218.455 aangiften voor de behandeling van gevaarlijke goederen.

De keuze voor een eigen ICT-filiaal is een verdere stap in de uitbouw van een structuur die de snel evoluerende telematicabehoeften van en voor de haven van Antwerpen kan invullen. Op termijn kunnen via AMARIS op het vlak van telematica verdere strategische samenwerkingsverbanden worden

SAMENWERKINGSVERBANDEN

gezocht die zowel de publieke als de private havengemeenschap aanbelangen.

APEC

2003 zag op het terrein van de nautische toepassingen een toename van het elektronische berichtenverkeer, vooral

APEC-Antwerp/Flanders Port Training Center vierde in 2003

voor het HAZMAT-meldingssysteem. De plannen voor verdere

zijn 25-jarig jubileum. Tijdens een academische zitting in het

uitbouw tot een ‘Port Community Services Portal’ werden door

Provinciehuis van Antwerpen op 25 september 2003 namen

de Vlaamse gemeenschap voor subsidiëring goedgekeurd.

verschillende APEC-alumni het woord. Zij getuigden over de

Eind 2003 ging de applicatie in productie voor de aanmel-

inspirerende rol die APEC gespeeld heeft in de opbouw en

ding, afgifte en afrekening van scheepsafval en ladingresidu-

ontwikkeling van hun loopbaan in de maritieme wereld.

en, conform de Europese en lokale wetgeving.

Vlaams minister voor Mobiliteit, Openbare Werken en

Wat betreft logistiek kwam de toepassing ‘averijen’ op

Energie, Gilbert Bossuyt, sprak zijn waardering uit voor de

kruissnelheid: na de havenkapiteindienst en de diensten

professionaliteit, de zorg en het enthousiasme waarmee

Infrastructuur en Juridische Cel nam ook Financiën deze soft-

APEC gedurende al die jaren meer dan 7000 internationale

ware in dienst. Tijdwinst boeken gebruikers van

gasten naar Vlaanderen had gebracht.

Magazijnbeheer door de invoering van draagbare scanners en

In 2003 woonden 641 deelnemers de standaardseminaries, maatwerkopleidingen en studiebezoeken van APEC bij. Sinds de affiliatie met het Gemeentelijk Havenbedrijf in 1998

die van Bruggen en Sluizen door de installatie van Wyse-terminals gekoppeld aan het ONAP-netwerk. In 2003 werden Electronic Document Management

is APEC uitgegroeid tot een vooraanstaande speler op het vlak

Systems geïmplementeerd voor de toepassingen

van internationale maritieme training. Een van de sleutelele-

Projectbeheer, AutoCad-archief en Syllabus. Dit laatste is een

menten wordt daarbij gevormd door de samenwerking tussen

bedrijfsbreed agenderings- en notuleringssysteem met meer

de publieke en private havengemeenschap, waardoor deelne-

dan 150 geregistreerde gebruikers.

mers uit alle hoeken van de wereld kunnen genieten van een gevarieerd en interactief programma.

De vernieuwing van het boekhoudpakket kende een aantal bijsturingen die resulteerden in meer werk voor AMARIS.

1–2. Minister Bossuyt neemt het woord tijdens de academische zitting ter gelegenheid van het 25-jarig jubileum van Apec 3. Minister Van Mechelen kondigt subsidies aan voor de ‘Port Community Services’

Voor de invoering van een nieuw lonenpakket startten de werkgroepen de onderhandelingen met de kandidaat-leveranciers. Het GIS-gebruik nam verder toe: GeoPort biedt 216 interne gebruikers een catalogus met reeds 22 verschillende thema’s. Het GIS-team realiseerde vorig jaar 2500 verschillende productiekaarten en implementeerde een nieuwe Oracle-database. Met behulp van de installatietool On Command realiseerde Klantondersteuning de omschakeling van NT naar XP bij de eerste 200 Windows-gebruikers. Wat de systemen betreft, was de belangrijkste gebeurtenis de omschakeling naar Oracle-databases. Dit bracht onder meer ook aanpassingen met zich mee voor het Interactief Planningsysteem, alsook voor de datawarehouses van het Managementinformatiesysteem.

37

INVESTEREN IN EEN DUURZAME TOEKOMST

Film stills #5 > BELGIAN NEW FRUIT WHARF

38

Film stills #5 Belgian New Fruit Wharf Locatie: Albertdok – kaai 198 Activiteit: Lossen van fruit

het Memorandum van Overeenstemming afgewerkt zijn. Daarna volgt een periode van negen maanden om tot concrete politieke afspraken te komen. In de studiefase is echter een aanzienlijke vertraging opgetreden met als gevolg dat de gezamenlijke ambtelijke projectorganisatie ProSes (Projectdirectie ontwikkelingsschets Schelde-estuarium) de vooropgestelde einddatum van 4 maart 2004 naar alle waarschijnlijkheid niet zal halen. De einddatum voor de politieke besluitvorming zal wel kunnen worden gehandhaafd, zodat de haven van Antwerpen voor 4 december 2004 uitsluitsel zal hebben over de verdiepings-

3. Investeren in een duurzame toekomst

kwestie. De definitieve resultaten van de Maatschappelijke Kosten-Batenanalyse zullen in de loop van april en mei 2004 bekend zijn. De eerste voorlopige resultaten zijn vrij gunstig en stemmen bijgevolg hoopvol. De resultaten van de Strategische Milieueffectenrapportage worden pas later verwacht. Ondanks de in 2003 geboekte vooruitgang blijft het

DE HAVEN EN HAAR MARITIEME

Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen bezorgd over de nale-

TOEGANKELIJKHEID

ving van de vooropgestelde timing en over het behoud van het specifieke Scheldestatuut zoals verworven in het

DE SCHELDEVERRUIMING

Scheidingsverdrag.

Op 4 maart 2002 ondertekenden Vlaanderen en Nederland in

DE HAVEN EN HAAR

Vlissingen een tweede Memorandum van Overeenstemming.

ACHTERLANDVERBINDINGEN

Centraal in dit Memorandum van Vlissingen staat de uitwerking van een ontwikkelingsschets voor het Schelde-estuarium

BINNENVAART

tot 2010. Hierbij wordt gestreefd naar een evenwicht tussen verschillende belangen. De drie prioritaire functies van het

De binnenvaart blijft het goed doen in de Antwerpse haven. In

estuarium, met name natuurlijkheid, toegankelijkheid en vei-

totaal voerden 64.000 binnenschepen 76,6 miljoen ton af en

ligheid moeten immers worden gewaarborgd.

aan. Dat is 3,2% meer dan in 2002. De belangrijkste goederen-

In de loop van 2003 draaiden de geplande studies, met

categorieën die gebruik maken van deze milieuvriendelijke

name de Maatschappelijke Kosten-Batenanalyse (MKBA) en

transportmodus zijn petroleumproducten, containers en che-

de Strategische Milieueffectenrapportage (SMER), op volle

mische producten.

toeren. Deze studies onderzoeken de verruiming, de

Het congestiewerende karakter van de binnenvaart is een

Overschelde (een verbinding tussen de Ooster- en

belangrijke troef die het Havenbedrijf wil uitspelen bij het

Westerschelde bij Bath ter bevordering van de veiligheid

garanderen van de bereikbaarheid van de haven. Om de bin-

tegen overstromingen) en een natuurontwikkelingsplan voor

nenvaart de mogelijkheid te geven bij te dragen tot de modal

het estuarium.

shift, diende een oplossing te worden gezocht voor het gebrek

Op sterk verzoek van de Antwerpse havengemeenschap

aan overslagcapaciteit voor de binnenvaart in de haven als

heeft de Vlaamse regering aangedrongen op het naleven van

gevolg van de congestie aan de containerterminals. Die kwam

een strikt tijdschema voor de uitvoering van het wetenschap-

er in de vorm van het Mobiliteitsfonds, dat het Havenbedrijf in

pelijk onderzoek en de effectieve besluitvorming. Het volledi-

samenspraak met AGHA, Promotie Binnenvaart Vlaanderen en

ge studietraject moet binnen twee jaar na ondertekening van

het Vlaamse gewest opstartte.

41

INVESTEREN IN EEN DUURZAME TOEKOMST

42

Het Mobiliteitsfonds beoogt de bestaande infrastructuur

tussen de NMBS, de hogere overheden en het Gemeentelijk

beter te benutten door de overslag te spreiden over de dag-

Havenbedrijf werd besloten het project van de tweede spoor-

en de nachtshifts. Onder voorbehoud van de toestemming

ontsluiting voorlopig uit te stellen. De kostprijs van dit spoor

van de Europese Commissie werd daarbij het supplement van

was onder invloed van milieutechnische eisen sinds de eerste

de kost van de nachtarbeid tijdens een proefperiode van juni

plannen verviervoudigd van 250 miljoen tot bijna 1 miljard

tot december 2003 voor twee derde gedragen door het

euro. Zo zou de spoorverbinding over een groot deel van de

Havenbedrijf en voor één derde door de private sector. Voor

lengte ondergronds moeten worden aangelegd, daar waar

de periode 2004 tot en met 2005 is afgesproken dat deze kost

men oorspronkelijk van een bovengronds traject was uitge-

voor een derde door het Havenbedrijf, een derde door de

gaan. Zowel de NMBS, de overheid als het Havenbedrijf bena-

Vlaamse overheid en een derde door de privésector zal wor-

drukken evenwel de noodzaak om de tweede spoorontsluiting

den gedragen.

op middellange tot lange termijn te realiseren om aan de ver-

Met het oog op een vlottere doorgang van de binnen-

wachte groei van het spoorvervoer te kunnen voldoen. Op

schepen aan de zeesluizen werden afspraken gemaakt met

korte termijn kan men middels een aantal operationele en

enerzijds de binnenvaart en anderzijds de stouwers voor het

technische ingrepen nog voldoende capaciteit vrijmaken op

opstarten van een proefperiode.

de bestaande spoorontsluiting om de verwachte groei op te

Verder werden de eerste afspraken gemaakt voor drijvend bunkeren en werden de contracten voor waterbedeling en afvalophaling vernieuwd.

vangen. Aan de tweede spoortunnel is daarentegen een grotere prioriteit toegekend dan oorspronkelijk voorzien. Via een systeem van prefinanciering door de Vlaamse overheid wenst

SPOORTRANSPORT

men de ingebruikname van de tunnel met twee tot drie jaar te vervroegen, zodat deze nog voor het einde van het decennium

Tweede spoorontsluiting en Liefkenshoekspoortunnel

in gebruik kan worden genomen. Op die manier kan ook tegemoet worden gekomen aan de verwachte groei van het

In 2001 keurde het federale parlement het investeringspro-

gecombineerd spoorvervoer ten gevolge van de ingebruikna-

gramma van de NMBS goed voor de periode 2001-2012. Dit

me van het Deurganckdok.

plan voorzag voor 1,4 miljard euro spoorinvesteringen in de Antwerpse haven, met onder andere de aanleg van de tweede

IJzeren Rijn

spoorontsluiting en de tweede spoortunnel onder de Schelde. De tweede spoorontsluiting is een nieuwe spoorverbin-

De enorme groei van de containertrafiek en de toegenomen

ding tussen het vormingsstation Antwerpen-Noord en Lier via

verkeerscongestie op de weg hebben het belang van de histo-

Ekeren, Schoten, Wijnegem, Wommelgem en Ranst. In Lier

rische IJzeren-Rijnverbinding opnieuw onder de aandacht van

wordt aangesloten op het bestaande spoorwegnet naar

het bedrijfsleven gebracht. Het historische IJzeren-Rijntracé is

Duitsland, Frankrijk en Zuid-België. De tweede spoorontslui-

niet alleen aanzienlijk korter in vergelijking met de alternatie-

ting moet het huidige spoortraject langs Antwerpen-

ve route over Montzen en over Eindhoven, maar heeft boven-

Schijnpoort en Berchem helpen ontlasten. De tweede spoor-

dien een veel vlakker lengteprofiel, zodat ook langere en

tunnel, of Liefkenshoekspoortunnel, is een nieuwe, dubbel-

zwaardere treinen er zonder problemen van kunnen gebruik

sporige tunnel tussen de twee Scheldeoevers. De bestaande

maken.

Kennedyspoortunnel zal naar verwachting te weinig capaci-

De onderhandelingen tussen België en Nederland raakten

teit hebben om de toekomstige groei van het spoortransport

echter al snel in een impasse. Twee onafhankelijke milieuef-

als gevolg van de ontwikkelingen op de linker Scheldeoever te

fectenrapporteringen kwamen elk tot de conclusie dat het

kunnen verwerken. De nieuwe tunnel zal bovendien een veel

historische tracé zowel economisch als ecologisch gezien de

kortere verbinding tussen de twee oevers bieden zodat de

beste oplossing biedt. Ook de Europese Commissie heeft zich

efficiëntie van het spoortransport verhoogd kan worden.

later in een advies in die zin uitgelaten. De Nederlandse over-

Financiële moeilijkheden dwongen de NMBS tot een herziening van het investeringsprogramma. In onderling overleg

heid stelde echter zware eisen aan het gebruik van het historische tracé. Zo zou er tegen een hoge kost een spooroverkap-

ping en een tunnel moeten worden gebouwd doorheen de

is het al eerder vermelde Mobiliteitsfonds. Daarenboven heeft

twee natuurgebieden. Zowel over het nut als over de kostprijs

het Havenbedrijf een samenwerkingsverband gesloten met

van deze ingrepen ontstond een diep meningsverschil tussen

verschillende binnenvaart- en spooroperatoren uit België,

België en Nederland. Dit heeft er onder andere toe geleid dat

Nederland, Frankrijk en Duitsland om tijdens de werken de

het engagement van Nederland om de lijn in afwachting van

capaciteit van de multimodale vervoersverbindingen met

een definitieve oplossing tijdelijk in gebruik te stellen, niet

Antwerpen gevoelig uit te breiden. Bij de Europese Commissie

werd nagekomen.

loopt op dit ogenblik een aanvraag tot subsidiëring van een

Daarop dreigde de Belgische overheid begin 2003 eenzij-

modal-shiftproject in het kader van het Marco-

dig een klacht in te dienen tegen Nederland bij het

Poloprogramma, teneinde een deel van de kosten te dekken.

Internationaal Gerechtshof in Den Haag. Ultiem overleg

Het Havenbedrijf zal in samenwerking met de overheid en de

resulteerde uiteindelijk in een overeenkomst tussen de twee

privépartners een informatiestrategie ontwikkelen om deze

landen om de betwisting voor te leggen aan het

initiatieven te promoten.

Internationaal Arbitragetribunaal gevestigd in Den Haag. Dat zal zich moeten buigen over de modaliteiten waaronder

DE HAVEN EN HAAR OMGEVING

België de IJzeren Rijn opnieuw in gebruik kan stellen. Een uitspraak hierover wordt in september 2004 verwacht.

NATUURCOMPENSATIES

WEGVERVOER

In 2003 werd ook verder uitvoering gegeven aan het natuurcompensatieplan waartoe de Vlaamse regering op 18 maart

In juni 2004 start de Vlaamse overheid met grootschalige werken aan de Antwerpse Ring R1. Een grondige renovatie

2002 besliste. In maart 2003 werden de werken aan het natuurcompen-

drong zich op gezien de slechte staat van het wegdek en de

satiegebied ‘Steenlandpolder’ gestart. Eind 2003 werden deze

funderingen en de toegenomen verkeersdrukte. De heraanleg

werken afgerond en kon worden gestart met het beheer van

zal gebeuren rekening houdend met de huidige vereisten

het gebied.

inzake staat van de weg, fundering, afwatering en signalisa-

Er werd ook begonnen met het afgraven van de

tie. Hierdoor zal de performantie en veiligheid worden ver-

‘Paardenschor’, een ander natuurcompensatieproject dat als

hoogd. Er wordt gestreefd naar een maximale levensduur (40

randvoorwaarde werd gesteld voor de realisatie van het

jaar) met een minimaal onderhoud. De werken strekken zich

Deurganckdok. De nieuwe Scheldedijk op sigmahoogte werd

uit tussen de verkeerswisselaar E19 – A12 in het noorden tot

gerealiseerd en de aansluiting met de bestaande dijk is

en met de Kennedytunnel in het zuiden, inclusief het viaduct

momenteel in uitvoering. Met de afgraving tot op het natuur-

van Merksem, alle op- en afrittencomplexen en de verbin-

lijk schorre niveau, is gestart op 25 september. Begin 2004 zal

dingslussen met de aansluitende autosnelwegen (E313, E34,

de afgraving van de Paardenschor een feit zijn.

E19, A12). Het verkeer blijft steeds mogelijk in beide richtin-

Ook met andere natuurcompensatieprojecten die met de

gen, maar wel op een beperkt aantal versmalde rijstroken. Dit

uitvoering van het Deurganckdokproject verbonden zijn, werd

impliceert een halvering van de capaciteit van de ring.

voortgang gemaakt. Zo werd in opdracht van het

Om de hinder van de werken zoveel mogelijk te beperken,

Gemeentelijk Havenbedrijf een milieueffectenrapport opge-

worden er verschillende initiatieven genomen. Zo gaat het

maakt met betrekking tot de natuurinrichting van de

Vlaams gewest vijf tijdelijke bruggen aanleggen over de

‘Drijdijck’ , de ‘Zoetwaterkreek ZW-B’ ter hoogte van

belangrijkste kruispunten op de binnensingel, wordt het aan-

Kieldrecht en ‘Putten-West’. Dit MER is ondertussen afgerond,

bod van het openbaar vervoer gevoelig uitgebreid en worden

zodat begin 2004 de nodige vergunningsaanvragen kunnen

er carpoolparkings aangelegd in de randgemeenten. Ook van-

plaatsvinden. Inmiddels is ook gestart met een aantal eerder

uit het bedrijfsleven zijn er initiatieven genomen om de effec-

beperkte inrichtingsmaatregelen die binnen de reeds

ten van de werken te minimaliseren.

bestaande vergunningen voor de betrokken gebieden vallen,

Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen heeft in dit kader eveneens een aantal projecten opgestart. Een daarvan

zodat voldaan kan worden aan de verplichtingen die door de vergunningverlenende overheid werden opgelegd voor de

43

INVESTEREN IN EEN DUURZAME TOEKOMST

44

bouw van het Deurganckdok. Tenslotte werden de noodzakelijke inrichtingsplannen

De samenwerking tussen de vzw Natuurpunt, het Havenbedrijf en het bedrijfsleven leverde ook op andere plaat-

opgemaakt voor de vereiste habitatontwikkeling in het com-

sen resultaat op. Zo werden de kosten gedeeld tussen het

pensatiegebied ‘Vlakte van Zwijndrecht’. Ook hier zullen

Havenbedrijf en het bedrijf SAMGA voor de bouw van een

begin 2004 de nodige vergunningen worden aangevraagd en

nestkast voor slechtvalken. Op 1 oktober 2003 werd aan de

werden reeds beperkte instandhoudingsmaatregelen op het

hoogste toren van het bedrijf, dat zich situeert aan de zuider-

terrein genomen.

zijde van het Amerikadok, de nestkast opgehangen. Het bedrijf, dat gespecialiseerd is in opslag en behandeling van

SAMENWERKING MET DE VZW NATUURPUNT

granen, hoopt op die manier de overlast van duiven te kunnen bekampen.

De samenwerking met de vzw Natuurpunt op het gebied van

Naast de realisaties op het terrein werd door de vzw

ontwikkeling van ecologische infrastructuur in het zeehaven-

Natuurpunt in overleg met de stuurgroep Ecologische

gebied, die van start ging in 2001, werd gedurende het afgelo-

Infrastructuur een potentiekaart voor ecologische infrastruc-

pen jaar verder gezet. De huidige overeenkomst met de vzw

tuur opgesteld. Die kaart vormt de basis voor het maken van

Natuurpunt loopt nog tot 2005. Het rapport van het wer-

een ontwerp van netwerk voor ecologische infrastructuur in

kingsjaar september 2002 - september 2003 bevat een over-

het zeehavengebied, en zal later worden gebruikt bij het vast-

zicht van alle projecten en plannen die tot nu toe in samen-

stellen van het ruimtelijke uitvoeringsplan voor de zeehaven.

werking met de vzw Natuurpunt werden opgesteld of tot uit-

De vzw Natuurpunt is met dit afbakeningsvoorstel reeds ver

voering gebracht.

gevorderd, maar de besprekingen met het Havenbedrijf zelf en

Zo besliste het Gemeentelijk Havenbedrijf om een

de andere betrokken publieke partijen en het bedrijfsleven

natuurontwikkelingsproject te realiseren in de bufferzone ter

zijn nog niet afgerond. Wel staat nu al vast dat het netwerk

hoogte van de Tijsmanstunnel. Het gaat om de realisatie van

zich prioritair zal enten op het publieke domein binnen het

een vispaaiplaats, waarbij via een pijpverbinding met het

zeehavengebied (toebehorend aan meerdere instanties zoals

kanaaldok een waterplas gevoed wordt en een interessante

Gemeentelijk Havenbedrijf, MIGL (Maatschappij voor Grond-

broedplaats voor vissen kan ontstaan. Eind 2003 werd een

en Industriealisatiebeleid), NMBS, AWZ(Administratie

bouwvergunning ingediend bij de bevoegde instantie en de

Waterwegen en Zeewegen)) en dat op de privégronden enkel

realisatie zal geschieden in de loop van 2004. Op de linkeroe-

op vrijwillige basis en via een gediversifieerd aanbod van

ver werd na overleg met het Vlaams gewest en de andere

samenwerkingsformules afspraken zullen worden gemaakt.

leden van de stuurgroep Ecologische Infrastructuur een

Het Gemeentelijk Havenbedrijf heeft, samen met 11 ande-

bouwvergunningsaanvraag ingediend voor de creatie van een

re partners, waaronder de haven van Rotterdam, eind 2003 bij

visdieveneilandje aan de Schelde, ter hoogte van Kallo.

de Europese Commissie een project ingediend (InterregIIIB

Vermeldenswaard zijn ook een aantal projecten waarbij

North-West European Delta, nr. 417), waarbij de partners via

bestaande ecologische infrastructuur in stand wordt gehou-

onderzoek en demonstratieprojecten kennis willen opdoen en

den. Zo werd, niet ver van de vindplaats van het wit bosvogel-

ervaringen willen uitwisselen omtrent de wijze waarop met

tje op een braakliggend perceel van New Holland Tractor op

de Europese regelgeving inzake natuur in haven- en kustge-

de rechteroever, een belangrijke populatie moeraswespenor-

bieden het beste wordt omgegaan. De Europese Commissie

chissen aangetroffen die door verbossing was bedreigd. Na

zal naar verwacht begin januari 2004 uitsluitsel geven over de

overleg met de eigenaar kon de vzw Natuurpunt verschillen-

goedkeuring. Bij goedkeuring zal het Gemeentelijk

de acties ondernemen: maaibeurten en het kappen van de

Havenbedrijf kunnen beschikken over een 50%-subsidie van

berkenopslag moesten ervoor zorgen dat het terrein openge-

725.000 euro ter cofinanciering van enerzijds demonstratie-

houden bleef. Het Havenbedrijf zal de nodige maatregelen

projecten met betrekking tot ecologische infrastructuur en

treffen om ook in de toekomst – wanneer concessies worden

anderzijds onderzoek naar alternatieve bagger-

uitgeschreven in het gebied – deze percelen te vrijwaren voor

en stortstrategieën.

vernietiging.

1. Natuurreservaat Blokkersdijk 2. Schor Ouden Doel en natuurcompensatiegebied Paardenschor 3. Zwartkopmeeuwen ten noorden van de Zandvlietsluis

STRATEGISCHE PLANNING

Op basis van de uitvoering van het Vlaamse regeerakkoord van juli 1999 werd een planningsproces in de Vlaamse havens opgestart. Met betrekking tot de Antwerpse haven betreft het een strategisch planningsproces voor de linkeroever en voor de rechteroever afzonderlijk. Meer in het bijzonder werd in het regeerakkoord bepaald dat voor het einde van de regeerperiode door de Vlaamse regering voor elk havengebied in Vlaanderen een strategisch plan en een ruimtelijk uitvoeringsplan moet worden opgesteld dat uitgaat van een maximale bescherming van de omliggende woonzones, het behoud en het versterken van de ecologische infrastructuur binnen en buiten het havengebied en een zuinig ruimtegebruik, waardoor de economische expansie van de havens niet langer gelijkgesteld wordt aan het innemen van nieuwe open ruimte ten koste van landbouw, natuur of bestaande woongebieden. De strategische planning zal de basis vormen voor een gezamenlijk einddocument dat aan de Vlaamse regering wordt voorgelegd, waarna de ruimtelijke uitvoeringsplannen door de gewestelijke overheid zullen worden opgemaakt. De strategische planning wordt voor de beide Scheldeoevers afzonderlijk uitgevoerd. Sinds 1998 is een proces van strategische planning gestart op de linkeroever. Dit proces wordt gecoördineerd door de diensten van de gouverneur van Oost-Vlaanderen. Het proces op de rechteroever is pas in 2001 opgestart en wordt gecoördineerd door de gouverneur van de provincie Antwerpen. Een combinatie van de resultaten van beide planningsprocessen zal leiden tot één globaal strategisch plan voor het Antwerpse havengebied. De uiteindelijke integratie van beide planningsprocessen dient te gebeuren voor het einde van de lopende Vlaamse legislatuur. In het jaar 2003 werd in beide planningsprocessen fundamentele vooruitgang geboekt. Op de linkeroever werd een voortgangsrapport opgesteld dat de voornaamste principes incorporeert waaraan het strategisch plan moet voldoen. Deze principes werden door de plenaire vergadering aanvaard. Op de rechteroever werd een belangrijke inhaalbeweging doorgevoerd, zodat aansluiting kan worden gemaakt bij het andere planningsproces. In 2004 zullen de eerste stappen tot integratie van de strategische planningsprocessen voor de haven worden gezet.

45

JAARREKENING

Film stills #6 > ANTWERP BULK TERMINAL

46

Film stills #6 Antwerp Bulk Terminal Locatie: Delwaidedok – kaai 750 Activiteit: Lossen van kolen

49

2. RESULTATENREKENING

De samengevatte resultatenrekening van het Havenbedrijf wordt weergegeven in tabel 1. Het resultaat van het boekjaar is identiek aan het resultaat van vorig boekjaar. Dat komt doordat, met ingang van het boekjaar 2000, met de Controledienst der Verzekeringen is overeengekomen om de winst boven het bedrag van 2.299.901 euro af te dragen aan het pensioenfonds van het Havenbedrijf. Deze verplichting werd opgelegd met het oog op de opbouw van aanvaardbare pensioenreserves. Het bedrag van 2.299.901

4. Jaarrekening 2003

euro is gebaseerd op een referentiedividend van 2.069.910 euro, verhoogd met de wettelijk voorgeschreven reservering van 10% op de winst van het boekjaar. De pensioenverplichtingen die het Havenbedrijf bij zijn omvorming tot autonoom gemeentebedrijf overnam van de stad Antwerpen wegen zwaar op de rendabiliteit, wat zich in de voorzienbare toe-

COMMENTAAR BIJ DE JAARREKENING

komst zal doorzetten. In uitvoering van deze verplichting is in de jaarrekening van 2003 onder de personeelskosten een bij-

1. INLEIDING

komende pensioenverplichting van 5,1 miljoen euro opgenomen. In het boekjaar 2002 was dit 15,2 miljoen euro. Deze ver-

Na drie opeenvolgende jaren afgesloten te hebben met een

laagde afdracht impliceert dat, vóór afdracht van het pensi-

totaal maritiem goederenverkeer van ongeveer 130-132 mil-

oenfonds, het Havenbedrijf een minder goed resultaat heeft

joen ton, is in 2003 opnieuw een belangrijke stap gezet met

kunnen realiseren dan in de voorbije twee jaren. Dat is in eer-

een totaal maritiem goederenverkeer van 142,9 miljoen ton.

ste instantie te wijten aan het feit dat bijkomende kosten

De grootste component hiervan is het containergoederen-

opgelopen zijn voor natuurcompensatiewerken en dit ten

verkeer, dat in 2003 een groei van 15,7% liet optekenen. Het

belope van 7 miljoen euro.

aantal zeeschepen dat Antwerpen aandeed, steeg met 1,1% tot 15.724. De bruto tonnenmaat van deze schepen blijft verder stijgen en bereikte in 2003 een totaal van 227.884.717 BT.

RESULTATEN

De gemiddelde grootte van de zeeschepen in de haven van

euro x 1.000

Antwerpen stijgt hierdoor met 3,5% tot ongeveer 14.493 BT.

Bedrijfsopbrengsten

227.048

219.273

224.706

Financieel gezien is 2003 echter een minder gunstig jaar. De

Bedrijfskosten

(231.853)

(224.274)

(229.888)

omzetten die aan havenactiviteiten zijn verbonden, bleven

Bedrijfsverlies

(4.805)

(5.001)

(5.182)

weliswaar op peil en ook de werkings- en personeelskosten

Financiële opbrengsten

13.218

13.401

16.261

bleven vrij stabiel. Belangrijke natuurcompensatiekosten in

Financiële kosten

(7.691)

(7.556)

(7.147)

het kader van de bouw van het Deurganckdok ten belope van

Winst uit de gewone bedrijfsuitoefening

7 miljoen euro drukken echter het resultaat. Tevens zijn er in

Uitzonderlijke opbrengsten

het kader van de verplichtingen ten gevolge van het havende-

Uitzonderlijke kosten

creet nieuwe voorzieningen gevormd voor 3,9 miljoen euro.

Winst voor belasting

Als resultaat is de extra afdracht naar het pensioenfonds

Belastingen

gedaald van 15,2 miljoen euro in 2002 naar 5,1 miljoen euro.

Winst van het boekjaar

Hierna worden achtereenvolgens de resultatenrekening, de balans, het cashflowoverzicht en de verhoudingen met de stad besproken.

(TABEL 1)

2003

2002

722

844

1.825

2.355

(239) 2.308 (8) 2.300

(878) 2.321 (21) 2.300

2001

3.932 93 (1.671) 2.354 (54) 2.300

JAARREKENING

50

2.1 BEDRIJFSOPBRENGSTEN

2.2 BEDRIJFSKOSTEN

De omzet van in totaal 201 miljoen euro (195 miljoen euro in

De vergelijking over de jaren tussen de verschillende deelru-

2002) omvat concessies (39% in 2003, 38% in 2002, 36% in

brieken wordt weergegeven in de grafiek 1. Voor deze vergelij-

2001), zeevaartrechten (34% in 2003, 33% in 2002, 32% in

king zijn, in afwijking van de jaarrekening, de kosten van het

2001), sleeprechten (14% in 2003, 15% in 2002, 14% in 2001),

door de stad ter beschikking gestelde personeel opgenomen

elektriciteit (6% in 2003, 7% in 2002, 11% in 2001), binnen-

onder de personeelskosten in plaats van onder de diensten en

vaartrechten (3% in 2003, 4% in 2002, 3% in 2001) en wal- en

diverse goederen.

vlotkranen (3% in 2003, 3% in 2002, 3% in 2001).

De rubriek handelsgoederen, grond- en hulpstoffen

De opbrengsten van concessies stegen met ongeveer

bestaat vooral uit de aankoop van elektriciteit die, vanwege

4,6% door een combinatie van tariefverhogingen, heropme-

de nu volledige overgang naar netwerkbeheerder, verder is

tingen en de uitgifte van sommige terreinen.

gedaald.

Bij de zeevaartrechten wordt vastgesteld dat de toegenomen activiteit zich ook vertaald heeft in 7% hogere omzetten. Voor de binnenvaartrechten (tabel 2) zien we dat het

Aankopen van diensten en diverse goederen stijgen met 16,5 miljoen euro om drie redenen: – natuurcompensatiekosten voor een bedrag van

laadvermogen t.o.v. 2002 is gestegen met 8,36%. Dit resulteert

7 miljoen euro;

echter niet in een hogere omzet, als gevolg van een verdere

– kosten aan loswallen voor 3,1 miljoen euro;

tariefdaling vanaf 1 juli 2003 die werd doorgevoerd in uitvoe-

– kosten van transmissie- en aanverwante kosten (Elia-net-

ring van een beslissing hierover door de Vlaamse regering.

werk en diverse bijdragen) voor 4,1 miljoen euro.

De parameters voor facturering van sleeprechten

De personeelskosten bedragen, inclusief de kosten voor

(tabel 3) dalen licht, waardoor samen met de in 2003 doorge-

ter beschikking gesteld personeel, 133,6 miljoen euro. In 2002

voerde tariefstijging de omzet stabiel is gebleven.

beliep de vergelijkbare kost 142,7 miljoen euro. De uitsplitsing

Het omzetcijfer voor elektriciteit blijft stabiel rond 12 miljoen euro. In 2003 heeft het Havenbedrijf de overgang naar netwerkbeheerder voltooid.

van de personeelskosten verklaart deze daling (tabel 4). Bij de oprichting werd in de statuten bepaald dat het Havenbedrijf pensioenlasten van de stad overnam, niet alleen

De inkomsten uit prestaties van wal- en vlotkranen dalen

van het eigen havenpersoneel, maar ook van alle gepensio-

per saldo licht. De inkomsten uit de walkranen zijn echter

neerden die op het einde van hun loopbaan in het

sterk gestegen (23%) terwijl de inkomsten uit de vlotkranen

Havenbedrijf waren tewerkgesteld. Voor deze pensioenver-

ten gevolge van een gedaald aantal taken afgenomen zijn.

plichting, die volgens actuariële berekeningen op 31 december 2003 731 miljoen euro beloopt, maakte de stad geen reserves over aan het Havenbedrijf. Daardoor betaalt het Havenbedrijf

BINNENVAARTRECHTEN

m3 Binnenvaartreis Doorvaartreis Totaal

nu pensioenen uit en stort het bijdragen in een speciaal voor

(TABEL 2)

het statutair havenpersoneel opgericht pensioenfonds, dat

2003

2002

verschil

%

96.858.938

87.084.588

9.774.350

11,22%

onderworpen wordt aan de regels en het toezicht van de CDV.

33.550.440

33.264.172

286.268

0,86%

Op 31 december 2003 belopen de door het Havenbedrijf in het

130.409.378

120.348.760

10.060.618

8,36%

pensioenfonds opgebouwde reserves 94 miljoen euro. Om erkend te worden door de CDV dient het pensioenfonds aan minimale financieringsvereisten te voldoen.

SLEEPRECHTEN

Aantal sleeptaken Totale BT Aantal gordels

Onmiddellijk aan deze vereisten beantwoorden, gaat de huidi-

(TABEL 3)

ge financiële draagkracht van het Havenbedrijf te boven.

2003

2002

verschil

%

19.733

20.335

-602

- 1,61%

Daarom is met ingang van het boekjaar 2000 een gedeeltelijke

447.396.998

456.245.926

-8.848.928

-1,94%

vrijstelling overeengekomen. Die vrijstelling wordt gekoppeld

69.952

71.230

-1.278

-1,79%

aan de voorwaarde dat de opbrengsten uit onroerende goederen en winsten boven het referentiedividend en de wettelijke reservering, ten belope van 10% van het resultaat, aan het

51

(GRAFIEK 1)

EURO x 1 000

EVOLUTIE VAN DE BEDRIJFSKOSTEN

140 000 120 000

2001 2002 2003

100 000 80 000 60 000 40 000 20 000 0 -20 000 aankopen

PERSONEELSKOSTEN

diensten en diverse goederen

personeelskosten

Loonkosten personeelsleden

Extra afdracht pensioenfonds Totaal

andere bedrijfskosten

verklaart.

2003

2002

78.461

76.953

50.108

50.554

– de kanaaldokken B1 en B2 zijn sinds begin 2003 volledig

5.052

15.179

afgeschreven waardoor de afschrijvingen dalen;

133.621

142.686

De lichte daling van de afschrijvingen volgt uit de volgende compenserende factoren:

Pensioenen en kostprijs voor Havenbedrijf van service cost 2002

voorzieningen en waardevermindering

euro opgenomen is, wat de stijging van de personeelskosten

(TABEL 4)

euro x 1.000

afschrijvingen

– in 2002 is een belangrijk deel van het breedbandnetwerk ONAP volledig afgeschreven; – anderzijds is in 2003 een gedeelte van het Deurganckdok voorlopig opgeleverd waardoor hierop ook afschrijvingen

pensioenfonds moeten worden afgedragen. De reeds betaalde werkgeversbijdrage van 50,1 miljoen

geboekt worden. Bij de voorzieningen is er per saldo een afname van

euro (in 2002 was dat 50,6 miljoen euro) wordt zo aangevuld

2,7 miljoen euro. Dit saldo wordt hoofdzakelijk bepaald door

met 5,1 miljoen euro (in 2002 was dat 15,2 miljoen euro).

een terugname van voorzieningen voor hangende geschillen,

Hoewel er op die manier in 2002 en 2003 grote inspanningen

waarvan het Deurganckdok het hoofdbestanddeel is. Deze

werden geleverd, zal er de volgende jaren nog een inhaalbe-

terugname is voor het grootste deel het gevolg van de effectie-

weging moeten gebeuren om het schema van de minimale

ve aanwending van de voorziening.

financieringsvereisten na te leven. Zonder rekening te houden met de pensioenlasten is er

De Raad van Bestuur wenst te benadrukken dat hij de nodige maatregelen zal treffen om te trachten de schade die

sprake van een lichte stijging van de personeelskosten. Er was

door het Havenbedrijf wordt geleden te verhalen op andere

in 2003 een indexstijging met een toename van de loonkosten

partijen die in dit dossier verantwoordelijkheid dragen. Wat

tot gevolg, die echter werd gecompenseerd door een lichte

de recuperatie van deze schade betreft, ontvangt het

daling van het aantal personeelsleden. Omwille van het feit

Havenbedrijf tot op heden wel een prefinancieringsbijdrage

dat binnen het Havenbedrijf beslist is om over te gaan tot een

van het Vlaams gewest. Deze bijdrage beloopt op 31 december

uitbetaling van ‘vertrekvakantiegeld’ aan ook de statutaire

2003 15 miljoen euro en is opgenomen onder de overige schul-

personeelsleden, is de noodzaak ontstaan de hieraan verbon-

den.

den verplichting in de balans op te nemen. In totaliteit

In december 2002 heeft de Vlaamse regering in een princi-

beloopt deze verplichting 4,9 miljoen euro die gespreid over

piële beslissing besloten om het Havenbedrijf te vergoeden

drie jaar zal worden opgenomen, zodat er in 2003 1,6 miljoen

voor 60% van de opgelopen schadeclaims van de aannemers.

JAARREKENING

52

BALANS

(TABEL 5)

euro x 1.000

31/12/03

31/12/02

euro x 1.000

31/12/03

31/12/02

307.110

307.110

III. Herwaarderingsmeerwaarde

23.209

24.856

IV. Reserves

15.395

13.542

281.732

258.605

Activa III. Materiële vaste activa IV.

Financiële vaste activa

V.

Vorderingen > 1 jaar

Passiva 884.543

845.487

1.035

609

0

0

VI. Voorraden

I.

Kapitaal

2.498

2.521

VII. Vorderingen < 1 jaar

47.607

38.423

VII. Voorzieningen

63.487

66.192

VIII. Geldbeleggingen

13.023

15.133

VIII. Schulden > 1 jaar

94.513

102.438

IX. Liquide middelen

2.617

2.938

IX. Schulden < 1 jaar

146.101

112.202

X.

6.431

6.075

X.

26.207

26.241

957.754

911.186

957.754

911.186

Overlopende rekeningen Totaal

VI. kapitaalsubsidies

Overlopende rekeningen Totaal

Deze principiële beslissing, die een geheel vormt met andere

2.3 FINANCIEEL RESULTAAT

beslissingen, is echter nog niet geformaliseerd in een ondertekende overeenkomst. Wegens het ontbreken van een

Het financiële resultaat bleef stabiel. Ondanks de grote inves-

ondertekende overeenkomst kunnen deze recuperatiemoge-

terings- en pensioenuitgaven die resulteerden in bijkomende

lijkheden nog niet als voldoende zekere opbrengsten voor de

financiering, stegen de kosten van schulden slechts met 2,3%.

jaarrekening 2003 worden beschouwd. Indien er inderdaad

Dit is te danken aan het feit dat gedurende het boekjaar het

een overeenkomst wordt gesloten tussen het Havenbedrijf en

thesaurieprogramma het mogelijk heeft gemaakt te financie-

het Vlaams gewest die bepaalt dat 60% van de schadeclaims

ren tegen voordelige rentevoeten.

door het Vlaams gewest zal worden gedragen, betekent dit een geschatte vermindering van de schadelast voor het

2.4 UITZONDERLIJK RESULTAAT

Havenbedrijf van 17 miljoen euro. Mochten de claims in verband met het Deurganckdok gerecupereerd kunnen worden,

Het uitzonderlijke resultaat is hoofdzakelijk toe te schrijven

dan moeten, in toepassing van de huidige overeenkomst met

aan de verkoop van een terrein gelegen aan het Kempisch Dok.

de CDV, deze gelden worden aangewend voor de financiering van het pensioenfonds.

3. BALANS

Verder is een gedeelte van de voorziening voor de afwerking van de loswallen aangewend (3,1 miljoen euro) daar de

De samengevatte balans wordt weergegeven in (tabel 5).

loswal 1B1 aan de Zandvlietsluis afgewerkt wordt. Tegenover deze bestedingen van voorzieningen staat

3.1 ACTIVA

vooral de vorming van nieuwe voorzieningen in het kader van het havendecreet voor 4,4 miljoen euro. De hoofdbestanddelen van de andere bedrijfskosten zijn

De waarde van de materiële vaste activa steeg met 38,9 miljoen euro. Dit saldo bestaat uit de volgende factoren:

de kosten van onroerende voorheffing, betaalde watervang

Miljoen euro

belasting en schadeloosstellingen aan derden. Bij deze laatste

investeringen

74,9

liepen de schadebedragen tengevolge van het Deurganckdok

afschrijvingen

- 35,7

op tot 5,3 miljoen euro.

buitengebruik/herwaarderingen

- 0,3

Investeringen ten belope van 58,1 miljoen euro in het

53

4. CASHFLOWOVERZICHT

Deurganckdok, waarvan 60% wordt gesubsidieerd, zijn veruit de grootste component binnen de investeringen, gevolgd

De samenvattende tabel geeft een inzicht in de inkomende en

door investeringen in een nieuwe evenwichtskraan (3,8 mil-

uitgaande geldstromen. We stellen vast dat de uitgaven van

joen euro zonder subsidies) en dienstgebouwen (1,9 miljoen

investeringen en pensioenkosten de operationele cashflow

euro zonder subsidies).

overtreffen. Dit zorgt er onder andere voor dat de beschikbare

De uitstaande handelsvorderingen nemen toe ten

geldbeleggingen en liquide middelen in 2003 gedaald zijn met

opzichte van 2002 omwille van facturatie kort voor het jaar-

2,5 miljoen euro, ondanks de eerder besproken opgehaalde 29

einde op het vlak van elektriciteit. Hierdoor stijgt het aantal

miljoen euro via de uitgifte van thesauriebewijzen.

dagen klantenkrediet van 30 naar 36. De aandelen FINEG NV die einde 2002 opgenomen waren onder de geldbeleggingen, zijn in 2003 aan het pensioenfonds verkocht tegen boekwaarde.

CASHFLOW

euro x 1.000 3.2 PASSIVA

Geldbeleggingen en liquide middelen begin boekjaar Winst na belasting

2003

2002

18.071

30.009

2.300

2.300

Het eigen vermogen stijgt vooral door het toegenomen

Afschrijvingen, waardeverminderingen en voorzieningen

32.487

20.071

bedrag aan kapitaalsubsidies, in eerste instantie omwille van

Afschrijving van kapitaalsubsidies

(11.521)

(11.388)

subsidies voor het Deurganckdok.

Eliminatie kosten schulden/dividenden/

De daling van de voorzieningen is vooral te wijten aan de

opbrengsten vlottende activa

5.931

5.444

55.160

65.733

verdere besteding van voorzieningen voor het Deurganckdok,

Eliminatie pensioenkosten

zoals al toegelicht in de commentaar bij de resultatenreke-

Wijziging in bedrijfskapitaal

(7.213)

9.273

ning.

Cashflow gegenereerd uit operationele activiteiten

77.144

91.433

(74.672)

(77.316)

Omwille van de evolutie van de kaspositie van het

Netto investeringen

Havenbedrijf (zie verder onder punt 4 – Cashflowoverzicht)

Ontvangen subsidies

34.622

23.314

werd verder gebruik gemaakt van het in 2002 ingevoerde pro-

Cashflow besteed aan investeringsactiviteiten

(40.050)

(54.002)

gramma van thesauriebewijzen. Eind 2003 stonden er voor

Kosten schulden/dividenden/opbrengsten vlottende activa

(5.931)

(5.444)

59 miljoen euro thesauriebewijzen uit tegenover 30 miljoen

Afbetaling leningen en financiële schulden kredietinstellingen

(7.451)

(8.192)

euro einde 2002.

Pensioenkosten

(55.160)

(65.733)

Bijkomend korte termijn financiering

29.018

30.000

De extra te betalen pensioenbijdrage, die voor 2003 werd vastgesteld op 5,1 miljoen euro, is reeds afgelost voor 1 mil-

Cashflow besteed aan

joen euro en het resterende bedrag, 4,1 miljoen euro, zit ver-

financieringsactiviteiten/pensioenen

(39.524)

(49.369)

vat in de schulden met betrekking tot belastingen, bezoldi-

Netto cashflow van het boekjaar

(2.430)

(11.938)

gingen en sociale lasten.

Geldbeleggingen en liquide middelen einde boekjaar

15.641

18.071

De overige schulden omvatten vooral de ontvangen gelden van de prefinanciering op schadeloosstellingen voor het Deurganckdok. Deze prefinanciering wordt op deze balanspost uitgedrukt, en niet in resultaten bij de opbrengsten, omdat er nog geen zekerheid is dat deze bedragen verworven zijn.

JAARREKENING

54

5. VERPLICHTINGEN TEGENOVER

6. ANDERE VERPLICHTE VERMELDINGEN

DE STAD ANTWERPEN

Buiten de gegevens die in de jaarrekening worden vermeld, Bij de omvorming van het Havenbedrijf tot een autonoom

zijn er geen bijkomende belangrijke gebeurtenissen na

gemeentebedrijf besliste de minister dat de stad geen nadeel

balansdatum. De punten in verband met onderzoek en ont-

mocht ondervinden van deze operatie. Naast de overname

wikkeling en het bestaan van bijkantoren zijn niet van toepas-

van het sociaal passief werd de verplichting opgelegd jaarlijks

sing. Er werden geen procedures gevoerd onder toepassing

een bedrag aan de stad over te maken. Op basis van de huidi-

van artikel 523 van het Wetboek van Vennootschappen.

ge overeenkomst, die al door de Raad van Bestuur van het

Vennootschappen waarmee Deloitte & Touche

Havenbedrijf is goedgekeurd, dient voorzien te worden in een

Bedrijfsrevisoren een beroepsmatig samenwerkingsverband

uit te betalen dividend van 2,1 miljoen euro.

heeft, hebben diensten verricht voor een bedrag van 9008

Tevens dient het Havenbedrijf over de periode 2001-2006 een bepaald bedrag te besteden aan subsidieerbare renovatieprojecten op het Eilandje. Als eerste project zijn de restau-

euro voor fiscale adviezen, 8769 euro voor juridische adviezen en 24.175 euro voor administratieve ondersteuning. De commissarissen Deloitte & Touche Bedrijfsrevisoren, de

ratiewerkzaamheden aan de Nassaubrug lopende. Er stelt

heren H. Coveliers en L. Lemmens hebben bij de jaarrekening

zich hierbij wel een probleem, omdat het Havenbedrijf op

een goedkeurende verklaring zonder voorbehoud afgeleverd.

basis van de huidige wetgeving hiervoor slechts 40% subsidiëring kan ontvangen en geen 80%, waarvan in de planning voor deze werken was uitgegaan. Tevens heeft het Havenbedrijf de Kattendijkbrug laten afbreken en een nieuwe verbindingsweg laten aanleggen, wat de verdere uitbouw van de wijk ten goede zal komen. Het dossier van de Willembrug is in voorbereiding. Wat de door het Havenbedrijf aangegane verplichtingen voor het sociaal passief betreft, heeft het Havenbedrijf over de voorbije boekjaren bedragen afgedragen aan het pensioenfonds. Die bedragen werden niet alleen gebruikt voor de uitbetaling van lopende pensioenen, maar ook om te starten met de opbouw van een reservering. Het in het pensioenfonds opgebouwde vermogen bedroeg eind 2003 94 miljoen euro. Ondanks deze zware verplichtingen worden door de gunstige evolutie van de activiteiten en de controle over de bedrijfskosten toch positieve resultaten geboekt.

55

1. 2. 3. 4.

Balans na winstverdeling Resultatenrekening Toelichting Sociale balans

Waarderingsregels Verslag van de commissaris Verslag van het college van commissarissen

JAARREKENING

1. Balans na winstverdeling ACTIVA

codes

boekjaar

vorig boekjaar

VASTE ACTIVA

20/28

885 577 678,47

846 096 032,40

Oprichtingskosten (toel. I)

20

Immateriële vaste activa (toel. II)

21

III.

Materiële vaste activa (toel. III) A. Terreinen en gebouwen B. Installaties, machines en uitrusting C. Meubilair en rollend materieel D. Leasing en soortgelijke rechten E. Overige materiële vaste activa F. Activa in aanbouw en vooruitbetalingen

22/27 22 23 24 25 26 27

884 399 519,15 674 491 294,91 67 853 619,70 40 518 457,89 660 034,77 38 305,62 100 837 806,26

845 487 143,93 627 563 235,49 72 790 567,57 42 028 213,64 687 159,49 38 305,62 102 379 662,12

IV.

Financiële vaste activa (toel. IV en V) A. Verbonden ondernemingen 1. Deelnemingen 2. Vorderingen B. Ondernemingen waarmee een deelnemingsverhouding bestaat 1. Deelnemingen 2. Vorderingen C. Andere financiële vaste activa 1. Aandelen 2. Vorderingen en borgtochten in contanten

28 280/1 280 281

1 035 240,92

608 888,47

282/3 282 283 284/8 284 285/8

608 888,47 608 888,47

608 888,47 608 888,47

426 352,45 6 197,34 420 155,11

VLOTTENDE ACTIVA

29/58

72 176 772,87

65 089 814,18

Vorderingen op meer dan één jaar A. Handelsvorderingen B. Overige vorderingen

29 290 291

Voorraden en bestellingen in uitvoering A. Voorraden 1. Grond- en hulpstoffen 2. Goederen in bewerking 3. Gereed product 4. Handelsgoederen 5. Onroerende goederen bestemd voor verkoop 6. Vooruitbetalingen B. Bestellingen in uitvoering

3 30/36 30/31 32 33 34 35 36 37

2 497 922,45 2 497 922,45 2 497 922,45

2 520 704,57 2 520 704,57 2 520 704,57

Vorderingen op ten hoogste één jaar A. Handelsvorderingen B. Overige vorderingen

40/41 40 41

47 607 164,50 22 627 454,89 24 979 709,61

38 423 032,27 18 083 704,92 20 339 327,35

Geldbeleggingen (toel. V en VI) A. Eigen aandelen B. Overige beleggingen

50/53 50 51/53

13 023 372,30

15 133 300,00

13 023 372,30

15 133 300,00

Liquide middelen

54/58

2 617 501,63

2 937 614,74

Overlopende rekeningen (toel. VII)

490/1

6 430 811,99

6 075 162,60

TOTAAL DER ACTIVA

20/58

957 754 451,34

911 185 846,58

I. II.

142 918,40

56

V.

VI.

VII.

VIII.

IX. X.

PASSIVA

codes

boekjaar

vorig boekjaar

EIGEN VERMOGEN

10/15

627 446 099,59

604 113 172,58

Kapitaal (toel. VIII) A. Geplaatst kapitaal B. Niet-opgevraagd kapitaal

10 100 101

307 109 691,74 307 109 691,74

307 109 691,74 307 109 691,74

Uitgiftepremies

11

III.

Herwaarderingsmeerwaarden

12

23 208 895,52

24 856 529,70

IV.

Reserves A. Wettelijke reserve B. Onbeschikbare reserves 1. Voor eigen aandelen 2. Andere C. Belastingvrije reserves D. Beschikbare reserves

13 130 131 1310 1311 132 133

15 395 067,99 1 980 645,22 10 315 753,71

13 541 972,96 1 750 655,11 8 692 648,79

10 315 753,71

8 692 648,79

3 098 669,06

3 098 669,06

Overgedragen winst Overgedragen verlies

140 141

Kapitaalsubsidies

15

281 732 444,34

258 604 978,18

V O O R Z I E N I N G E N en uitgestelde belastingen

16

63 487 235,50

66 191 815,48

A. Voorzieningen voor risico’s en kosten 1. Pensioenen en soortgelijke verplichtingen 2. Belastingen 3. Grote herstellings- en onderhoudswerken 4. Overige risico’s en kosten (toel. IX) B. Uitgestelde belastingen

160/5 160 161 162 163/5 168

63 487 235,50

66 191 815,48

26 728 978,16 36 758 257,34

24 907 552,53 41 284 262,95

SCHULDEN

17/49

266 821 116,25

240 880 858,52

Schulden op meer dan één jaar (toel. X) A. Financiële schulden 1. Achtergestelde leningen 2. Niet-achtergestelde obligatieleningen 3. Leasingschulden en soortgelijke schulden 4. Kredietinstellingen 5. Overige leningen B. Handelsschulden 1. Leveranciers 2. Te betalen wissels C. Ontvangen vooruitbetalingen op bestellingen D. Overige schulden

17 170/4 170 171 172 173 174 175 1750 1751 176 178/9

94 512 639,14 94 512 639,14

102 437 531,78 102 437 531,78

411 176,92 94 101 462,22

467 611,05 101 969 920,73

Schulden op ten hoogste één jaar (toel. X) A. Schulden op meer dan één jaar die binnen het jaar vervallen B. Financiële schulden 1. Kredietinstellingen 2. Overige leningen C. Handelsschulden 1. Leveranciers 2. Te betalen wissels D. Ontvangen vooruitbetalingen op bestellingen E. Schulden met betrekking tot belastingen, bezoldigingen en sociale lasten 1. Belastingen 2. Bezoldigingen en sociale lasten F. Overige schulden

42/48 42 43 430/8 439 44 440/4 441 46

146 101 082,01 8 691 478,51 59 018 273,27 273,27 59 018 000,00 41 812 304,55 41 812 304,55

112 201 843,40 8 217 452,76 30 000 253,86 253,86 30 000 000,00 29 802 043,67 29 802 043,67

45 450/3 454/9 47/48

15 723 416,44 1 035 757,86 14 687 658,58 19 742 109,24

23 150 473,32 500 911,58 22 649 561,74 21 031 619,79

Overlopende rekeningen (toel. XI)

492/3

26 207 395,10

26 241 483,34

TOTAAL DER PASSIVA

10/49

957 754 451,34

911 185 846,58

I.

57 II.

V.

VI.

VII.

VIII.

IX.

X.

1 113 500,00

JAARREKENING

2. Resultatenrekening codes I.

boekjaar

vorig boekjaar

Bedrijfsopbrengsten

70/74

227 048 361,98

219 272 870,90

A. Omzet (toel. XII, A)

70

200 876 201,89

194 695 111,87

B. Wijziging in de voorraad goederen in bewerking en gereed product en in de bestellingen 58

in uitvoering (toename +, afname -)

II.

71

C. Geproduceerde vaste activa

72

2 024 918,16

1 662 761,51

D. Andere bedrijfsopbrengsten (toel. XII, B)

74

24 147 241,93

22 914 997,52

(231 853 458,97)

(224 274 433,83)

Bedrijfskosten

60/64

A. Handelsgoederen, grond- en hulpstoffen

60

1 867 238,81

6 662 586,87

600/8

1 782 569,10

6 745 834,92

1. Inkopen 2. Wijziging in de voorraad (toename -, afname +) B. Diensten en diverse goederen

609

84 669,71

(83 248,05)

61

53 439 915,17

37 888 867,81

62

122 639 261,92

130 667 902,51

630

35 762 018,36

36 915 719,44

C. Bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen (toel. XII, C2) D. Afschrijvingen en waardeverminderingen op oprichtingskosten, op immateriële en materiële vaste activa E. Waardeverminderingen op voorraden, bestellingen in uitvoering en handelsvorderingen (toevoegingen +, terugnemingen -) (toel. XII, D)

631/4

(70 948,45)

(733 940,38)

(2 704 579,98)

(16 843 943,63)

F. Voorzieningen voor risico's en kosten (toevoegingen + , bestedingen en terugnemingen -) (toel. XII, C3 en E) G. Andere bedrijfskosten (toel. XII, F)

635/7 640/8

20 920 553,14

29 717 241,21

H. Als herstructureringskosten geactiveerde bedrijfskosten III.

IV.

V.

649

Bedrijfswinst

70/64

Bedrijfsverlies

64/70

Financiële opbrengsten

75

A. Opbrengsten uit financiële vaste activa

750

(4 805 096,99)

(5 001 562,93)

13 218 290,44

13 401 066,22

529 250,80

497 182,39

B. Opbrengsten uit vlottende activa

751

C. Andere financiële opbrengsten (toel. XIII, A)

752/9

142 394,13

412 536,18

12 546 645,51

12 491 347,65

Financiële kosten

65

(7 690 872,67)

(7 555 728,29)

A. Kosten van schulden (toel. XIII, B en C)

650

7 628 177,17

7 456 548,18

62 695,50

99 180,11

B. Waardeverminderingen op andere vlottende activa dan bedoeld onder II. E (toevoegingen +, terugnemingen -) (toel. XIII, D) C. Andere financiële kosten (toel. XIII, E)

651 652/9

VI.

codes

boekjaar

vorig boekjaar

70/65

722 320,78

843 775,00

1 824 750,34

2 355 158,93

Winst uit de gewone bedrijfsuitoefening, vóór belasting Verlies uit de gewone bedrijfsuitoefening, vóór belasting

65/70

Uitzonderlijke opbrengsten

76

59 VII.

A. Terugneming van afschrijvingen en van waardeverminderingen op immateriële en materiële vaste activa

760

B. Terugneming van waardeverminderingen op financiële vaste activa

761

570 155,11

C. Terugneming van voorzieningen voor uitzonderlijke risico's en kosten

VIII.

762

D. Meerwaarden bij de realisatie van vaste activa

763

E. Andere uitzonderlijke opbrengsten (toel. XIV, A)

764/9

Uitzonderlijke kosten

66

1 254 560,91

355 158,93

34,32

2 000 000,00

(239 444,61)

(877 742,90)

239 444,61

871 324,97

A. Uitzonderlijke afschrijvingen en waardeverminderingen op oprichtingskosten, op immateriële en materiële vaste activa B. Waardeverminderingen op financiële vaste activa

660 661

C. Voorzieningen voor uitzonderlijke risico’s en kosten (toevoegingen +, bestedingen -)

662

D. Minderwaarden bij de realisatie van vaste activa

663

E. Andere uitzonderlijke kosten (toel. XIV, B)

664/8

6 417,93

F. Als herstructureringskosten geactiveerde uitzonderlijke kosten IX.

IX. BIS

X.

669

Winst van het boekjaar vóór belasting

70/66

Verlies van het boekjaar vóór belasting

66/70

A. Onttrekking aan de uitgestelde belastingen

780

B. Overboeking naar de uitgestelde belastingen

680

2 307 626,51

2 321 191,03

Belastingen op het resultaat

67/77

(7 725,47)

(21 289,99)

A. Belastingen (toel. XV)

670/3

(7 725,47)

(21 289,99)

B. Regularisering van belastingen en terugneming van voorzieningen voor belastingen XI.

XII.

XIII.

77

Winst van het boekjaar

70/67

Verlies van het boekjaar

67/70

Onttrekking aan de belastingvrije reserves

789

Overboeking naar de belastingvrije reserves

689

Te bestemmen winst van het boekjaar

70/68

Te verwerken verlies van het boekjaar

68/70

2 299 901,04

2 299 901,04

2 299 901,04

2 299 901,04

JAARREKENING

RESULTAATVERWERKING

A. 60

codes

boekjaar

vorig boekjaar

Te bestemmen winstsaldo

70/69

2 299 901,04

2 299 901,04

Te verwerken verliessaldo

69/70

1. Te bestemmen winst van het boekjaar

70/68

2 299 901,04

2 299 901,04

Te verwerken verlies van het boekjaar

68/70

2. Overgedragen winst van het vorige boekjaar Overgedragen verlies van het vorige boekjaar B.

C.

D.

790 690

Onttrekking aan het eigen vermogen

791/2

1. Aan het kapitaal en aan de uitgiftepremies

791

2. Aan de reserves

792

Toevoeging aan het eigen vermogen

691/2

1. Aan het kapitaal en aan de uitgiftepremies

691

2. Aan de wettelijke reserve

6920

3. Aan de overige reserves

6921

(229 990,11)

(229 990,11)

229 990,11

229 990,11

Over te dragen resultaat 1. Over te dragen winst

693

2. Over te dragen verlies

793

E.

Tussenkomst van de vennoten in het verlies

794

F.

Uit te keren winst

694/6

1. Vergoeding van het kapitaal

694

2. Bestuurders of zaakvoerders

695

3. Andere rechthebbenden

696

(2 069 910,93)

(2 069 910,93)

2 069 910,93

2 069 910,93

3. Toelichting II.

STAAT VAN DE IMMATERIELE VASTE ACTIVA

(post 21 van de activa) codes

a.

kosten van

concessies,

onderzoek en

octrooien,

ontwikkeling

licenties, enz.

Aanschaffingswaarde Per einde van het vorige boekjaar

801

61

Mutaties tijdens het boekjaar: Aanschaffingen, met inbegrip van de

c.

geproduceerde vaste activa

802

Overdrachten en buitengebruikstellingen (-)

803

Overboekingen van een post naar een andere (+) (-)

804

Per einde van het boekjaar

805

214 377,61

214 377,61

Afschrijvingen en waardeverminderingen Per einde van het vorig boekjaar

806

Mutaties tijdens het boekjaar: Geboekt

807

Teruggenomen want overtollig (-)

808

Verworven van derden

809

71 459,21

Afgeboekt na overdrachten en buitengebruikstellingen (-)

d.

810

Overgeboekt van een post naar een andere (+) (-)

811

Per einde van het boekjaar

812

71 459,21

Nettoboekwaarde per einde van het boekjaar (a) - (c)

813

142 918,40

JAARREKENING

III.

STAAT VAN DE MATERIELE VASTE ACTIVA

(post 22 tot 24 van de activa) codes

62

terreinen

installaties,

meubilair

en gebouwen

machines en

en rollend

uitrusting

materieel

(post 22)

(post 23)

(post 24)

815

831 552 556,40

164 750 019,27

68 796 674,56

Aanschaff., incl. de geprod. vaste activa

816

1 168 399,70

5 474 248,25

1 573 856,99

Overdrachten en buitengebruikstellingen

817

Overboek. van een post naar een andere

818

66 461 274,75

455 870,14

1 275 114,29

Per einde van het boekjaar

819

899 155 725,42

170 071 171,48

71 414 335,27

820

24 219 282,28

7 907 651,49

3 523 802,76

a. Aanschaffingswaarde Per einde van het vorige boekjaar Mutaties tijdens het boekjaar: (26 505,43)

(608 966,18)

(231 310,57)

b. Meerwaarden Per einde van het vorige boekjaar Mutaties tijdens het boekjaar: Geboekt

821

Verworven van derden

822

1 988,12

Afgeboekt

823

Overgeboekt van een post naar een andere

824

Per einde van het boekjaar

825

24 217 196,05

7 853 055,90

3 516 146,47

826

228 208 603,19

99 867 103,19

30 292 263,68

Geboekt

827

20 677 195,07

10 641 690,78

4 344 548,58

Teruggenomen want overtollig

828

(2 086,23)

(54 595,59)

(9 644,41)

c. Afschrijvingen en waardeverminderingen Per einde van het vorige boekjaar Mutaties tijdens het boekjaar

Verworven van derden

829

Afgeboekt na overdracht en buitengebruikstelling

830

(4 171,70)

(438 186,29)

(224 788,41)

Overgeboekt van een post naar een andere

831

Per einde van het boekjaar

832

248 881 626,56

110 070 607,68

34 412 023,85

833

674 491 294,91

67 853 619,70

40 518 457,89

d. Nettoboekwaarde per einde boekjaar (a)+(b)-(c) Waarvan: Terreinen en gebouwen

250

Installaties, machines en uitrusting

251

Meubilair en rollend materieel

252

III.

STAAT VAN DE MATERIELE VASTE ACTIVA

(post 25 tot 27 van de activa) codes

leasing en

overige

activa in aan-

soortgelijke

materiële

bouw en voor-

rechten

vaste activa

uitbetalingen

(post 25)

(post 26)

(post 27)

813 382,95

38 305,62

102 379 662,12

a. Aanschaffingswaarde Per einde van het vorige boekjaar

63 815

Mutaties tijdens het boekjaar: Aanschaff., incl. de geprod. vaste activa

816

Overdrachten en buitengebruikstellingen

817

70 072 791,43

Overboek. van een post naar een andere

818

Per einde van het boekjaar

819

813 382,95

820

80 817,81

(71 614 647,29) 38 305,62

100 837 806,26

38 305,62

100 837 806,26

b. Meerwaarden Per einde van het vorige boekjaar Mutaties tijdens het boekjaar: Geboekt

821

Verworven van derden

822

Afgeboekt

823

Overgeboekt van een post naar een andere

824

Per einde van het boekjaar

825

80 817,81

826

207 041,27

Geboekt

827

27 124,72

Teruggenomen want overtollig

828

c. Afschrijvingen en waardeverminderingen Per einde van het vorige boekjaar Mutaties tijdens het boekjaar:

Verworven van derden

829

Afgeboekt na overdracht en buitengebruikstelling

830

Overgeboekt van een post naar een andere

831

Per einde van het boekjaar

832

234 165,99

833

660 034,77

Terreinen en gebouwen

250

660 034,77

Installaties, machines en uitrusting

251

Meubilair en rollend materieel

252

d. Nettoboekwaarde per einde boekjaar (a)+(b)-(c) Waarvan:

JAARREKENING

IV.

STAAT VAN DE FINANCIELE VASTE ACTIVA

(post 28 van de activa) codes

verbonden

ondernemingen

andere

ondernemingen

met deelnemings-

ondernemingen

verhouding 1. Deelnemingen en aandelen 64

(post 280)

(post 282)

(post 284)

a. Aanschaffingswaarde Per einde van het vorige boekjaar

835

2 379 777,84

Mutaties tijdens het boekjaar: Aanschaffingen

836

Overdrachten en buitengebruikstellingen

837

6 197,34

Overboekingen van een post naar een andere

838

Per einde van het boekjaar

839

2 379 777,84

846

27 888,02

6 197,34

c. Waardeverminderingen Per einde van het vorige boekjaar Mutaties tijdens het boekjaar: Geboekt

847

Teruggenomen want overtollig

848

Verworven van derden

849

Afgeboekt na overdrachten en buitengebruikstelling

850

Overgeboekt van een post naar een andere

851

Per einde van het boekjaar

852

27 888,02

Per einde van het vorige boekjaar

853

1 743 001,35

Mutaties tijdens het boekjaar

854

Per einde van het boekjaar

855

1 743 001,35

856

608 888,47

6 197,34

(post 282)

(post 284)

d. Niet-opgevraagde bedragen

Nettoboekwaarde per einde van het boekjaar (a) + (b) - (c) - (d) 2. Vorderingen Nettoboekwaarde per einde van het vorige boekjaar

(post 280) 857

Mutaties tijdens het boekjaar: Toevoegingen

858

Terugbetalingen (-)

859

Geboekte waardeverminderingen (-)

860

Teruggenomen waardeverminderingen

861

Wisselkoersverschillen (+) (-)

862

Overige (+) (-)

863

(75 000,00) 570 155,11 (75 000,00)

Nettoboekwaarde per einde van het boekjaar

864

Gecumuleerde waardeverminderingen op vorderingen per einde boekjaar

865

420 155,11

V.

D E E L N E M I N G E N E N M A AT S C H A P P E L I J K E R E C H T E N I N A N D E R E O N D E R N E M I N G E N

Hieronder worden de ondernemingen vermeld waarin de onderneming een deelneming bezit (opgenomen in de posten 280 en 282 van de activa), alsmede de andere ondernemingen waarin de onderneming maatschappelijke rechten bezit (opgenomen in de posten 284 en 51/53 van de activa) ten belope van ten minste 10% van het geplaatste kapitaal. Naam, volledig adres van de

Maatschappelijke rechten gehouden door

zetel en btw-nummer

de onderneming (rechtstreeks) aantal

%

1 875

9

dochters %

Gegevens geput uit de laatst beschikbare jaarrekening jaarrekening munt-

eigen

netto-

per

code

vermogen

resultaat

37,50

31/12/2002

EUR

4 742 208

4 230 288

90,00

31/12/2002

EUR

59 563

16 778

CVOA CV Maatschappij voor Grond- en Industriebeleid van het Linkerscheldeoevergebied Sluisgebouw | 9120 Kallo | België BE 223 944 690

NV APEC – Antwerp Port Consultancy NV Entrepotkaai 1 | 2000 Antwerpen | België BE 466 583 658

65

JAARREKENING

VI.

GELDBELEGGINGEN: OVERIGE BELEGGINGEN

(post 51/53 van de activa) codes

66

boekjaar

vorig boekjaar

Aandelen

51

2 108 300,00

boekwaarde verhoogd met het niet-opgevraagde bedrag

8681

2 433 200,00

niet-opgevraagd bedrag (-)

8682

Vastrentende effecten

52

8 343 372,30

waarvan uitgegeven door kredietinstellingen

8684

8 343 372,30

Termijnrekeningen bij kredietinstellingen

53

4 680 000,00

13 025 000,00

8686

4 680 000,00

13 025 000,00

(324 900,00)

met een resterende looptijd of opzegtermijn van: Hoogstens één maand

VII.

Meer dan één maand en hoogstens één jaar

8687

Meer dan één jaar

8688

OVERLOPENDE REKENINGEN

Uitsplitsing van de post 490/1 van de activa

boekjaar

indien daardoor een belangrijk bedrag voorkomt

VIII.

Lonen januari 2004 statutair personeel

2 344 330,32

Pensioenen januari 2004

3 250 000,00

STAAT VAN HET KAPITAAL

codes

bedragen

Per einde van het vorige boekjaar

8700

307 109 691,74

Per einde van het boekjaar

8701

307 109 691,74

Maatschappelijk kapitaal 1. Geplaatst kapitaal (post 100 van de passiva)

2. Samenstelling van het kapitaal Soorten aandelen: geen aandelen wegens autonoom gemeentebedrijf

IX.

VOORZIENINGEN VOOR OVERIGE RISICO’S EN KOSTEN

Uitsplitsing van de post 163/5 van de passiva

boekjaar

indien daardoor een belangrijk bedrag voorkomt Hangende geschillen en risico's

20 720 218,48

Milieu

14 099 753,37

Uitstapregeling personeel

1 938 285,49

aantal aandelen

X. A.

STAAT VAN DE SCHULDEN

Uitsplitsing van de schulden

schulden met een resterende looptijd van

met een oorspronkelijke looptijd van meer dan één jaar,

hoogstens

meer dan één jaar

meer dan

één jaar

doch hoogstens

vijf jaar

naargelang hun resterende looptijd

vijf jaar codes

C.

(post 17)

(post 17)

8 691 478,51

33 909 866,02

60 602 773,12

Financiële schulden

880

1. Achtergestelde leningen

881

2. Niet-achtergestelde obligatieleningen

882

3. Leasingschulden en soortgelijke schulden

883

56 434,14

259 005,95

152 170,97

4. Kredietinstellingen

884

8 635 044,37

33 650 860,07

60 450 602,15

5. Overige leningen

885

Handelsschulden

886

8 691 478,51

33 909 866,02

60 602 773,12

1. Leveranciers

887

2. Te betalen wissels

888

Ontvangen vooruitbetalingen op bestellingen

889

Overige schulden

890

Totaal

891

Schulden m.b.t. belastingen, bezoldigingen en sociale lasten codes

boekjaar

1. Belastingen (post 450/3 van de passiva) a) Vervallen belastingschulden

9072

b) Niet-vervallen belastingschulden

9073

c) Geraamde belastingschulden

450

1 035 757,86

2. Bezoldigingen en sociale lasten (post 454/9 van de passiva) a) Vervallen schulden ten aanzien van de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid

9076

b) Andere schulden met betrekking tot bezoldigingen en sociale lasten

9077

14 687 658,58

OVERLOPENDE REKENINGEN

XI.

67

(post 42)

Uitsplitsing van de post 492/3 van de passiva

boekjaar

indien daardoor een belangrijk bedrag voorkomt Facturatie concessiegelden 1ste kwartaal 2004

18 544 610,37

Verschuldigde, nog niet betaalde intresten

1 945 285,59

Omzet langetermijncontracten

5 451 591,79

JAARREKENING

XII.

BEDRIJFSRESULTATEN

codes B.

boekjaar

vorig boekjaar

5 373 764,14

2 978 007,52

9086

1 304

1 274

9087

1 296,0

1 270,0

9088

2 471 958

2 584 957

Andere bedrijfsopbrengsten (post 74) Waarvan: exploitatiesubsidies en vanwege de

68

overheid ontvangen compenserende bedragen C1.

740

Werknemers ingeschreven in het personeelsregister a) Totaal aantal op de afsluitingsdatum b) Gemiddeld personeelsbestand berekend in voltijdse equivalenten c) Aantal daadwerkelijk gepresteerde uren

C2.

D.

Personeelskosten (post 62) a) Bezoldigingen en rechtstreekse sociale voordelen

620

53 511 974,83

50 703 920,67

b) Werkgeversbijdragen voor sociale verzekeringen

621

9 971 137,68

10 247 671,62

c) Werkgeverspremies voor bovenwettelijke verzekeringen

622

481 166,54

353 127,97

d) Andere personeelskosten

623

3 515 169,45

3 629 810,03

e) Pensioenen

624

55 159 813,42

65 733 372,22

Waardeverminderingen (post 631/4) 1. Op voorraden en bestellingen in uitvoering Geboekt

9110

Teruggenomen

9111

44 168,51 (61 887,59)

2. Op handelsvorderingen

E.

F.

G.

Geboekt

9112

Teruggenomen

9113

(9 060,86)

(778 108,89)

Voorzieningen voor risico’s en kosten (post 635/7) Toevoegingen

9115

11 751 714,71

5 700 427,88

Bestedingen en terugnemingen

9116

(14 456 294,69)

(22 544 371,51)

Belastingen en taksen op de bedrijfsuitoefening

640

10 359 427,07

10 214 356,23

Andere

641/8

10 561 126,07

19 502 884,98

309

338

Andere bedrijfskosten (post 640/8)

Uitzendkrachten en ter beschikking van de onderneming gestelde personen 1. Totaal aantal op de afsluitingsdatum

9096

2. Gemiddeld aantal berekend in voltijdse equivalenten

9097

318,0

344,7

Aantal daadwerkelijk gepresteerde uren

9098

616 858

654 572

Kosten voor de onderneming

617

11 155 819,04

12 233 263,34

XIII.

A.

FINANCIELE RESULTATEN

codes

boekjaar

vorig boekjaar

Kapitaalsubsidies

9125

11 521 349,30

11 388 249,78

Interestsubsidies

9126

52 037,36

459 995,48

Andere financiële opbrengsten (post 752/9) Door de overheid toegekende subsidies, aangerekend op het resultaat:

69

Uitsplitsing van de overige financiële opbrengsten, indien het belangrijke bedragen betreft Meerwaarde realisatie vlottende activa Intrestswap

XV.

A.

962 931,51

BELASTINGEN OP HET RESULTAAT

codes

boekjaar

9134

7 725,47

9135

7 725,47

Uitsplitsing van de post 670/3 1. Belastingen op het resultaat van het boekjaar a. Verschuldigde of betaalde belastingen en voorheffingen b. Geactiveerde overschotten van betaalde belastingen en voorheffingen

9136

c. Geraamde belastingsupplementen (opgenomen onder post 450/3 van de passiva)

XVI.

9137

BELASTING OP DE TOEGEVOEGDE WAARDE EN BELASTINGEN TEN LASTE VAN DERDEN

A.

codes

boekjaar

vorig boekjaar

1. Aan de onderneming (aftrekbaar)

9145

25 094 314,20

26 277 462,97

2. Door de onderneming

9146

25 123 273,11

25 616 318,92

1. Bedrijfsvoorheffing

9147

17 504 460,58

17 930 509,00

2. Roerende voorheffing

9148

De belasting op de toegevoegde waarde in rekening gebracht:

B.

De ingehouden bedragen ten laste van derden bij wijze van:

JAARREKENING

XVII.

NIET IN DE BALANS OPGENOMEN RECHTEN EN VERPLICHTINGEN

Overeenkomstig art. 31 van zijn statuten, heeft het Havenbedrijf Antwerpen al de pensioenverplichtingen, vroegere, huidige en toekomstige, voor personeelsleden die in de haven werken of gewerkt hebben, overgenomen van de Stad Antwerpen. Reserves voor de verleden diensttijd had de Stad Antwerpen niet aangelegd. Het Havenbedrijf heeft contracten afgesloten die erop gericht zijn het pensioen aan 70

gepensioneerden uit te betalen en op lange termijn reserves op te bouwen. Pensioenen die door de onderneming zelf worden gedragen

codes

boekjaar

9220

637 000 000,00

Geschat bedrag van de verplichtingen die voortvloeien uit reeds gepresteerd werk Wijze waarop dit bedrag wordt berekend Pensioenverplichtingen zoals berekend door actuaris:

731 000 000,00 euro

Pensioenreserves Pensioenfonds:

94 000 000,00 euro

Belangrijke hangende geschillen en andere belangrijke verplichtingen

In het boekjaar 2000 hebben derden een procedure ingeleid tot schorsing van de door het Vlaamse Gewest op 13 juni 2000 verstrekte bouwvergunning voor het Deurganckdok. Op 7 maart 2001 is de bouwvergunning effectief door de Raad van State geschorst, waardoor de werken toen stilgelegd zijn. Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen is door de aannemers in gebreke gesteld en heeft met de aannemers, samen met het Vlaams Gewest, contractuele regelingen getroffen voor de door de aannemers opgelopen schade. Voor de uiteindelijke afrekening van deze schade zijn in de jaarrekening de nodige verplichtingen opgenomen. Daarnaast hebben derden gerechtelijke vorderingen opgestart tegen de door de overheid verstrekte vergunningen op basis waarvan de werken heropgestart zijn. Deze vorderingen zijn tot op datum van heden afgewezen door de bevoegde rechtbanken doch niet alle ingestelde procedures zijn afgerond. Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen heeft naar haar oordeel ook terecht andere partijen in gebreke gesteld en zal de nodige maatregelen treffen om te trachten de schade door het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen wordt geleden te verhalen op andere partijen die in dit dossier verantwoor-

delijkheid dragen. Wat de recuperatie van deze schade betreft, ontvangt het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen tot op heden wel een prefinancieringsbijdrage vanwege het Vlaams Gewest. Deze bijdrage beloopt op 31 december 2003 15 miljoen Euro en is opgenomen onder de overige schulden. In december 2002 heeft de Vlaamse Regering in een principiële beslissing beslist om het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen 60% te vergoeden van de opgelopen schadeclaims vanwege de aannemers. Deze principiële beslissingen, die een geheel vormen met andere beslissingen, is echter nog niet geformaliseerd in een ondertekende overeenkomst. Wegens het ontbreken van een ondertekende overeenkomst kunnen deze recuperatiemogelijkheden voor de jaarrekening 2003 nog niet als voldoende zekere opbrengsten beschouwd worden. Indien er inderdaad een overeenkomst gesloten wordt tussen het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen en het Vlaams Gewest dat 60% van de schadeclaims door het Vlaams Gewest gedragen zullen worden, betekent dit een geschatte vermindering van de schadelast voor het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen van 17 miljoen Euro. Mochten de claims in verband met het Deurganckdok gerecupereerd kunnen worden, dan zullen

in toepassing van de huidige overeenkomst met de toezichthouder van het Pensioenfonds deze gelden aangewend moeten worden voor de financiering van het Pensioenfonds. Concessiehouders van het Deurganckdok hebben eveneens het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen in gebreke gesteld en zich het recht voorbehouden om schadevergoeding te eisen. Deze schadeclaims zullen echter worden afgewezen door het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen. De firma Seaport Terminals NV heeft in 2003 een claim ingediend tegen het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen ten belope van 86.762.734 Euro. Het betreft een geëiste schadevergoeding wegens beweerde medeplichtigheid aan contractbreuk door de rederij Cast in verband met Flanders Container Terminal. Omwille van het feit dat er nog geen grondige risicoanalyse voorhanden is die toelaat de claims op hun gegrondheid te beoordelen en er daarom op dit ogenblik geen indicaties kunnen gegeven worden omtrent de omvang van het risico, is er in de rekeningen geen voorziening opgenomen. In het kader van de toewijzing van het windmolenproject in de haven van

Antwerpen door het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen, heeft de firma Aspiravi NV die niet als eerste weerhouden was, reeds verschillende procedures tegen het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen opgestart. Deze procedures bij de Raad van State zijn tot op heden met gunstig gevolg voor het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen. Aspiravi NV heeft in verband met deze toewijzingsbeslissing op 20 februari 2004 het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen gedagvaard voor de Rechtbank van Eerste Aanleg waarbij een schadevergoeding van 117.309.425 Euro gevorderd wordt. Omwille van het feit dat voorgaande procedures waarbij dezelfde argumenten gebruikt worden met gunstig gevolg waren voor het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen, is geen voorziening opgenomen.

XVIII.

BETREKKINGEN MET VERBONDEN ONDERNEMINGEN EN MET ONDERNEMINGEN WAARMEE EEN DEELNEMINGSVERHOUDING BESTAAT

verbonden ondernemingen

ondernemingen waarmee een deelnemingsverhouding bestaat

codes

boekjaar

vorig boekjaar

boekjaar

vorig boekjaar

925

608 888,47

608 888,47

926

608 888,47

608 888,47

71 1. Financiële vaste activa Deelnemingen Vorderingen Achtergestelde

927

Andere

928

JAARREKENING

4. Sociale balans I.

STAAT VAN DE TEWERKGESTELDE PERSONEN

A.

Werknemers ingeschreven in het personeelsregister Tijdens het boekjaar

72

codes

en het vorige boekjaar

Gemiddeld aantal werknemers

100

voltijds

deeltijds

totaal (T) of

totaal (T) of

(boekjaar)

(boekjaar)

totaal in voltijdse

totaal in voltijdse

equivalenten (VTE)

equivalenten (VTE)

(boekjaar)

(vorig boekjaar)

1 296,0 (VTE)

1 270,0 (VTE)

1 295,0

2,0

Aantal daadwerkelijk gepresteerde uren

101

2 470 774

1 184

2 471 958 (T)

2 584 957 (T)

Personeelskosten

102

122 580 521,08

58 740,84

122 639 261,92 (T)

130 667 902,51 (T)

voltijds

deeltijds

totaal in voltijdse

Bedrag van de voordelen bovenop het loon

103

Op de afsluitingsdatum

codes

van het boekjaar a. Aantal werknemers ingeschreven in het personeelsregister

equivalenten 105

1 302

2

1 303,0

Overeenkomst voor een onbepaalde tijd

110

1 298

2

1 299,0

Overeenkomst voor een bepaalde tijd

111

4

Overeenkomst voor een duidelijk omschreven werk

112

Vervangingsovereenkomst

113

b. Volgens de aard van de arbeidsovereenkomst 4,0

c. Volgens het geslacht Mannen

120

1 144

1

1 144,5

Vrouwen

121

158

1

158,5

Directiepersoneel

130

166

Bedienden

134

558

Arbeiders

132

578

Andere

133

d. Volgens de beroepscategorie

B.

166,0 2

578,0

Uitzendkrachten en ter beschikking van de onderneming gestelde personen Tijdens het boekjaar

codes

uitzendkrachten

559,0

ter beschikking van de onderneming gestelde personen

Gemiddeld aantal tewerkgestelde personen

150

6,0

312,0

Aantal daadwerkelijk gepresteerde uren

151

7 733

609 125

Kosten voor de onderneming

152

173 937,44

10 981 881,60

II.

TABEL VAN HET PERSONEELSVERLOOP TIJDENS HET BOEKJAAR

codes

voltijds

deeltijds

totaal in voltijdse equivalenten

A.

Ingetreden a. Aantal werknemers die tijdens het boekjaar in het personeelregister werden ingeschreven

205

69

69,0

Overeenkomst voor een onbepaalde tijd

210

65

65,0

Overeenkomst voor een bepaalde tijd

211

4

4,0

Overeenkomst voor een duidelijk omschreven werk

212

Vervangingsovereenkomst

213

b. Volgens de aard van de arbeidsovereenkomst

c. Volgens het geslacht en het studieniveau Mannen Lager onderwijs

220

18

18,0

Secundair onderwijs

221

24

24,0

Hoger niet-universitair onderwijs

222

8

8,0

Universitair onderwijs

223

7

7,0

Lager onderwijs

230

3

3,0

Secundair onderwijs

231

4

4,0

Hoger niet-universitair onderwijs

232

5

5,0

Universitair onderwijs

233

305

39

39,0

Overeenkomst voor een onbepaalde tijd

310

37

37,0

Overeenkomst voor een bepaalde tijd

311

1

1,0

Overeenkomst voor een duidelijk omschreven werk

312

Vervangingsovereenkomst

313

1

1,0

Vrouwen

B.

Uitgetreden a. Aantal werknemers met een in het personeelsregister opgetekende datum waarop hun overeenkomst tijdens het boekjaar een einde nam b. Volgens de aard van de arbeidsovereenkomst

c. Volgens het geslacht en het studieniveau Mannen Lager onderwijs

320

6

6,0

Secundair onderwijs

321

27

27,0

Hoger niet-universitair onderwijs

322

1

1,0

Universitair onderwijs

323

4

4,0

1

1,0

27

27,0

Vrouwen Lager onderwijs

330

Secundair onderwijs

331

Hoger niet-universitair onderwijs

332

Universitair onderwijs

333

d. Volgens de reden van beëindiging van de overeenkomst Pensioen

340

Brugpensioen

341

Afdanking

342

9

9,0

Andere reden

343

3

3,0

Waarvan : het aantal werknemers dat als zelfstandige ten minste op halftijdse basis diensten blijft verlenen aan de onderneming

350

73

JAARREKENING – WAARDERINGSREGELS

IV.

INLICHTINGEN OVER DE OPLEIDINGEN VOOR DE WERKNEMERS TIJDENS HET BOEKJAAR

Totaal van de opleidingsinitiatieven ten laste van de werkgever

codes

mannen

codes

vrouwen

1. Aantal betrokken werknemers

5801

648

5811

115

2. Aantal gevolgde opleidingsuren

5802

10 803

5812

1 968

3. Kosten voor de onderneming

5803

367 262,80

5813

63 448,40

74

Waarderingsregels Krachtens artikel 34 van de statuten van het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen is het havenbedrijf onderworpen aan de wet van 17 juli 1975 met betrekking tot de boekhouding en de jaarrekening van ondernemingen. Hierdoor moet de boekhouding gevoerd worden overeenkomstig het Koninklijk Besluit van 30 januari 2001 op de jaarrekening van ondernemingen. Het opstellen van de jaarrekening is de verantwoordelijkheid van de Raad van Bestuur. Het zo nauwkeurig mogelijk omschrijven van de waarderingsregels maakt hier integraal deel van uit.

Software 33,33% Terreinen en gebouwen Terreinen 0% Dienstgebouwen 3% Magazijnen 5% Waterwegen 3% Gebruiksrechten op grote investeringswerken 3% Waterbouwkundige werken 3% Afdaken, loodsen, hangars e.a. 5% Wegen 5%

1.

Installaties, machines en uitrusting Hefwerktuigen 5% Vaartuigen 5% o.a. baggertuigen, peilboten, oliezuiger, afmeerponton, inspectieboten Elektrische installaties 5% o.a. openbare verlichting, kabelnet, kraankabelnet, verkeerssignalisatie Onderwatercellen 16,67% Machines en uitrusting algemeen 10% o.a. gereedschap en toestellen, reddingsboei-installaties, takels en kettingen, compressorgroepen, graaf- en laadschopcombinaties Installaties verwarming en koeling 10% Liften 10% Alarminstallaties 10% Telecommunicatie 20% o.a. telefooninstallaties, radioverbindingen, camera’s en luidsprekers voor sluizen Havenradar 20% Hardware voor technische doeleinden 20% o.a. Apics inclusief kabelnetwerk, geografisch informatiesysteem (GIS), dataverwerkende eenheid voor hydrografische metingen

Algemene waarderingsregels

De jaarrekening van het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen wordt opgesteld in overeenstemming met de wetgeving op de jaarrekening. Krachtens art. 24 van het K.B. van 30 januari 2001 worden de waarderingsregels opgesteld met naleving van de vereisten van het getrouw beeld, rekening houdend met de specifieke kenmerken van de onderneming. Voor hetgeen de wet aanvullend regelt en in de gevallen waar zij een keuze laat aan de onderneming, heeft de Raad van Bestuur de hierna volgende waarderingsregels bepaald. 2.

Specifieke waarderingsregels

2.1

Materiële vaste activa

2.1.1

Algemeen principe

Onder de materiële vaste activa worden duurzame, tastbare bedrijfsmiddelen met een gebruiksduur van meer. dan één boekjaar, waarvan de initiële aanschaffingswaarde groter of gelijk is aan 1250,00 Euro, geactiveerd. De waardering gebeurt aan aanschaffingsprijs of aan vervaardigingprijs zoals bepaald in artikelen 36 en 37 van het K.B., eventuele bijkomende kosten kunnen in het jaar van aanschaf volledig ten laste van het resultaat worden gebracht. 2.1.2

Herwaarderingen

Het niet-gesubsidieerde gedeelte van de afschrijfbare materiële vaste activa wordt jaarlijks geherwaardeerd overeenkomstig de omzendbrieven van de Administratie van Regionale en Lokale besturen. De herwaarderingsmeerwaarde wordt op het passief, rekening 'herwaarderingsmeerwaarden' geïndividualiseerd (volgens rondschrijven in CBN 19 van juli 1986) en overgeschreven naar een onbeschikbare reserve à rato van het afschrijvingsritme van de onderliggende activa. 2.1.3

Meubilair en rollend materieel Meubilair Bureaumachines Hardware administratie Rollend materieel o.a. Sleepboten Kolkenzuiger Personenwagen Vrachtwagens Vorkliften Zoutstrooiers

10% 20% 20% 5% 20% 20% 20% 20% 20%

Afschrijvingen 2.1.4

De afschrijvingen worden jaarlijks lineair en voor een volledig jaar berekend op basis van de geherwaardeerde aanschaffingswaarde van de investeringen volgens onderstaande afschrijvingspercentages:

Leasing

De gebruiksrechten betreffende materiële vaste activa, waarover de onderneming beschikt op grond van leasing of soortgelijke overeenkomsten worden, na aftrek van de gecumuleerde afschrijvingen of waardeverminderingen, onder deze rubriek opgenomen voor het gedeelte van de volgens de overeenkomst te storten termijnen, dat strekt tot de weder-

75

WAARDERINGSREGELS

samenstelling van de kapitaalwaarde. Het afschrijvingsritme volgt de onder 2.1.3 aangehaalde percentages. 2.1.5

76

Bijkomende afschrijvingen en waardeverminderingen

Op materiële vaste activa met een beperkte gebruiksduur wordt aanvullend afgeschreven indien hun boekwaarde hoger is dan de gebruikswaarde ingevolge technische ontwaarding of wegens wijziging van economische of technologische omstandigheden. In geval van duurzame minderwaarde of ontwaarding wordt voor materiële vaste activa met beperkte gebruiksduur een uitzonderlijke minderwaarde geboekt. Deze afschrijvingen en uitzonderlijke waardeverminderingen worden ter goedkeuring voorgelegd door het Directiecomité aan de Raad van Bestuur. 2.1.6

Tussenkomst van derden

Tussenkomst van derden in geactiveerde investeringen, andere dan kapitaalsubsidies, worden aan nominale waarde bij schulden geboekt. Het gedeelte van de vaste activa waarvoor deze tussenkomsten verkregen werden, wordt niet geherwaardeerd en bij ingebruikname volledig afgeschreven. De tussenkomst zelf wordt op dit ogenblik als een andere bedrijfsopbrengst getoond. 2.1.7

Gronden en terreinen

Gronden en terreinen ingebracht op 1 januari 1997 werden globaal gewaardeerd op basis van een schatting gemaakt in 1986 en dit is verder aangevuld met de aankopen van 1988 tot einde 1996. De individuele waarde van de gronden en terreinen werd bekomen door deze globale waarde te versleutelen à rato van de oppervlakte van de grond of het terrein. Gronden en terreinen aangeschaft of verworven nà 1 januari 1997 worden geboekt tegen aanschaffingswaarde. 2.1.8

Gebruiksrechten

Het recht van gebruik van onder andere de Europaterminal werd gewaardeerd op basis van de tussenkomst van de havenregie in de financiering van de activa waarop het gebruiksrecht rust. De gebruiksrechten worden afgeschreven op basis van de economische levensduur van de onderliggende activa. Het afschrijvingsritme volgt het in punt 2.1.3 beschreven percentage. 2.1.9

Activa in aanbouw

Grote projecten en projecten die over een langere periode lopen, worden eerst geactiveerd onder de post ‘materiële vaste activa in aanbouw’. Geactiveerd wordt de aanschaffingsprijs (zoals gefactureerd door derden leveranciers). Op dit moment zijn er nog geen regels met betrekking tot de activering van interne kosten en intercalaire intresten. Deze worden vooralsnog rechtstreeks in resultaat genomen. De activa in aanbouw worden overgeboekt naar hun respectievelijke posten onder de materiële vaste activa op datum

van de voorlopige oplevering der werken. De notificatie van voorlopige oplevering wordt door de technische dienst overgemaakt aan de boekhouding. Op de activa in aanbouw worden geen afschrijvingen toegepast (tenzij onder uitzonderlijke omstandigheden en ingeval van duurzame minderwaarden). Deze activa worden niet geherwaardeerd en de erop betrekking hebbende kapitaalsubsidies worden evenmin in resultaat genomen. 2.1.10 Projecten van de dienst Elektriciteitsvoorzieningen Voor activa met gelijkaardige kenmerken: verlichtingspalen, kabelnetwerken, laagspanningskasten,... wordt een systeem van standaardwaarden gebruikt. De waarde van deze activa wordt jaarlijks herzien en getoetst aan marktprijzen. De waarde omvat een gemiddelde aanschaffingsprijs en ook loonkost van directe arbeid. Grotere projecten zoals het plaatsen van hoogspanningsposten worden gewaardeerd op individuele basis en volgens de regels zoals bepaald bij ‘materiële vaste activa in aanbouw’. 2.2

Financiële vaste activa

De aandelen en deelbewijzen die de onderneming als participatie aanhoudt, worden geactiveerd aan hun aanschaffingswaarde. De schuldvorderingen die onder deze rubriek geboekt staan, worden opgenomen aan nominale waarde. Jaarlijks worden de financiële vaste activa beoordeeld. Ingeval van duurzame minderwaarde of ontwaarding of indien er voor het geheel of een gedeelte van de vordering onzekerheid ontstaat omtrent de terugbetaling wordt een waardevermindering geboekt. De hoogte van waardevermindering wordt voorgesteld door het directiecomité en voorgelegd ter goedkeuring aan de Raad van Bestuur. 2.3

Voorraden

Een artikel in voorraad wordt gewaardeerd op de laatste aanschaffingswaarde, wat in feite neerkomt op een vereenvoudigde vervangingswaarde. Dit betekent dat voor oude artikels de historische aanschaffingswaarde aangepast wordt met de meest recente aanschaffingswaarde. Er wordt een waardevermindering voor traag roterende of verouderde voorraadelementen geboekt. Het betreft een systeem dat op basis van de laatste beweging een forfaitair percentage van waardevermindering toepast. aantal jaar niet bewogen 1 jaar 2 jaar 3 jaar 4 jaar en ouder

percentage waardevermindering 10% 20% 50% 75%

Door de strikte toepassing van waardeverminderingen benadert deze waardering de methodes die in de Belgische boekhoudwetgeving worden toegestaan.

2.4

Vorderingen op lange of korte termijn

De vorderingen worden opgenomen aan nominale waarde. De vorderingen met een contractuele looptijd van meer dan één jaar worden onder de ‘Vorderingen op meer dan één jaar’ geplaatst. Het gedeelte dat binnen het jaar invorderbaar is, wordt overgeboekt naar de ‘Vorderingen op hoogstens één jaar’. Een waardevermindering wordt in rekening genomen voor de nog onbetaalde of twijfelachtige schuldvorderingen, uitgezonderd op deze met voldoende zakelijke waarborg. Een waardevermindering op uitstaande vorderingen wordt als volgt automatisch toegepast:

Activawaarde per 31 december 1996: toewijzing aan: herwaarderingsmeerwaarden kapitaalsubsidies netto activa:

20% 80% 100%

Indien blijkt dat een vordering oninbaar of dubieus is en de waardevermindering boven de automatische berekening hierboven zou uitstijgen, bijvoorbeeld wegens faillissement, dan worden bijkomende waardeverminderingen aangelegd die op voorzichtige wijze rekening houden met de verwachte recuperatiemogelijkheden en toekomstige kosten. 2.5

Beschikbare waarden

De geldbeleggingen en liquide middelen worden gewaardeerd tegen nominale waarde. Eventuele waardeverminderingen worden bepaald op een individuele basis. Meerwaarden op beleggingsproducten worden pas in resultaat genomen bij realisatie van de titels. 2.6

Beginwaarde

Overeenkomstig artikel 54 van de statuten werd bij de oprichting van het Havenbedrijf een beginbalans opgesteld. Deze beginbalans omvatte de activa en passiva van de meest recente balans van de havenregie met dien verstande dat correcties werden doorgevoerd op basis van gegevens over het boekjaar die later bekend waren en/of ingevolge de toepassing van regelingen voor rechtsopvolging en ingevolge besluiten van overeenkomsten daaromtrent met de Stad Antwerpen. De beginwaarde was het verschil tussen de (eventueel gecorrigeerde) ingeboekte activa en passiva, rekening houdend met de rechten en plichten die op het Autonoom Havenbedrijf rusten. Dit bedrag is vastgesteld op 307 miljoen Euro. De beginwaarde werd afgeleid van de netto actief situatie van de havenregie op 31 december 1996 nà toewijzing van kapitaalsubsidies en herwaarderingsmeerwaarden en kan als volgt voorgesteld worden:

15 miljoen euro 180 miljoen euro 307 miljoen euro

Voor een gedetailleerde bespreking van de beginwaarde en de inbrengwaarde verwijzen we naar het verslag over de waardering van de inbreng bij de oprichting van het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen. 2.7

achterstand > 6 maanden achterstand > 12 maanden achterstand > 18 maanden

502 miljoen euro

Herwaarderingsmeerwaarden

In overeenstemming met de omzendbrieven van de Administratie voor Regionale en Lokale Besturen, worden de niet gesubsidieerde afschrijfbare materiële vaste activa jaarlijks geherwaardeerd. De herwaarderingsmeerwaarde wordt op een afzonderlijke passivarekening geplaatst en behouden zolang de goederen waarop zij betrekking hebben niet gerealiseerd werden. Meerwaarden kunnen echter: – worden overgebracht naar een reserve ten belopen van de op de meerwaarde geboekte afschrijvingen; – in kapitaal worden omgezet; – bij latere minderwaarde worden afgeboekt ten belopen van het nog niet afgeschreven gedeelte van de meerwaarde. 2.8

Reserves

2.8.1

Wettelijke reserve

De wettelijke reserve wordt gevormd door jaarlijks tien procent van de winst van het boekjaar toe te wijzen. Deze verplichting vloeit voort uit artikel 38 van de statuten van het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen. 2.8.2

Onbeschikbare reserve

De herwaarderingsmeerwaarde, die in navolging van de reglementen terzake jaarlijks wordt berekend, kan ten belopen van de afschrijvingen jaarlijks naar deze rekening overgeboekt worden. 2.9

Kapitaalsubsidies

Kapitaalsubsidies met betrekking tot afschrijfbare vaste activa worden in de balans opgenomen nadat aan de contractuele verplichtingen voortvloeiend uit de vaste belofte door de hogere overheid voldaan is. Zij worden als financiële opbrengst getoond in de resultatenrekening volgens hetzelfde ritme als de afschrijvingen op de activa waarvoor zij werden toegekend. Subsidies die niet voor een investering in vaste activa werden toegekend, worden als opbrengst in de resultatenrekening opgenomen gespreid over de duurtijd van de activiteiten waarop de subsidies betrekking hebben.

77

WAARDERINGSREGELS

2.10

Voorzieningen voor risico’s en kosten

2.10.1 Pensioenen en soortgelijke verplichtingen

78

Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen heeft de pensioenverplichtingen van het gepensioneerd havenpersoneel alsook de verplichtingen van haar huidig personeel voor verleden diensttijd overgenomen op 1 januari 1997 van de Stad Antwerpen. Deze verplichtingen komen niet op de balans van het Havenbedrijf maar zijn toegelicht op blz. 19 van de jaarrekening. Het Havenbedrijf verricht stortingen aan het pensioenfonds, een aparte entiteit, ter dekking van de lopende pensioenen en voor de opbouw van reserves. Worden wel opgenomen onder deze rubriek het tekort aan stortingen, op jaarbasis, aan de aparte entiteit nodig voor de opbouw van reserves ten belopen van de verworven rechten voor 1 jaar dienst van de actieve statutaire personeelsleden van het Havenbedrijf in de mate dat de rechten niet door andere instanties gedekt worden. 2.10.2 Grote herstellings- en onderhoudswerken De toekomstige kosten van grote herstellingen of van periodiek onderhoud kunnen op technische basis geraamd worden. De voorzieningen die geboekt worden, beantwoorden aan de kosten die in de loop van de volgende tien jaar zullen ontstaan. Enkel de sommatie van de bedragen die uitstijgen boven de laagste recurrente kosten van groot onderhoud of herstellingswerken worden voorzien. Deze methode wordt de aftoppingsmethode genoemd. Minimaal wordt 2,5% van de aanschafwaarde van het patrimonium (22 en 23 rekening) als voorziening aangehouden. Dit percentage komt overeen met de geschatte minimale onderhoudskosten voor het komende anderhalf jaar teneinde het patrimonium in stand te houden.

2.11

Schulden

De schulden worden opgenomen aan nominale waarde. De verplichtingen met een contractuele looptijd van meer dan één jaar worden onder de ‘Schulden op meer dan één jaar’ geplaatst. Het gedeelte dat binnen het jaar verschuldigd is, wordt overgeboekt naar de ‘Schulden op hoogstens één jaar’. 2.12

Overlopende rekeningen

De overlopende rekeningen aan activa- en passivazijde worden gebruikt voor de correcte toewijzing van kosten en opbrengsten aan het boekjaar waarop zij betrekking hebben. 2.13

Verbintenissen, verhaalrechten en orderrekeningen

De verbintenissen, verhaalrechten en orderrekeningen zullen hernomen worden voor het bedrag dat voorkomt ingevolge de door het Havenbedrijf onderschreven waarborgen ten gunste van derden of de door de derden onderschreven waarborgen ten gunste van het Havenbedrijf. Ze vermelden in ieder geval het saldo van de niet gefinancierde verplichtingen die op het Havenbedrijf rusten inzake pensioenen voor verleden diensttijd van actieven en van gepensioneerden. 2.14

Havendecreet

De toelagen die aan het Gemeentelijk Havenbedrijf verstrekt worden door het Vlaamse Gewest in het kader van het ‘havendecreet’ worden in resultaat genomen op het ogenblik dat er voldoende zekerheid bestaat over de toekenning van de toelage. Deze zekerheid kan blijken uit uitvoeringsbesluiten en/of specifieke overeenkomsten. 2.15

Financiële instrumenten

2.10.3 Hangende geschillen Op basis van de stand van zaken die opgemaakt wordt aan de hand van de informatie van de advocaten en de juridische dienst van het Havenbedrijf, worden voorzieningen aangelegd om rekening te houden met de mogelijke verplichtingen die voortvloeien uit de hangende rechtszaken. 2.10.4 Milieurisico's Indien belangrijke milieurisico’s geïndividualiseerd worden, wordt een voorziening aangelegd à rato van een beredeneerde inschatting van de potentiële schade of saneringskosten.

Financiële instrumenten worden enkel afgesloten indien zij een specifieke economische verantwoording hebben en dienen als een ‘hedging’ operatie. Speculatieve transacties worden niet aangegaan. De financiële effecten van de financiële instrumenten worden dan ook gekoppeld aan het onderliggend object waarop het instrument betrekking heeft.

Verslag van de commissaris Verslag van de commissaris gericht aan de Gemeenteraad van de stad Antwerpen m.b.t. de jaarrekening afgesloten op 31 december 2003 van het autonoom gemeentebedrijf Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen. Aan de gemeenteraadsleden Overeenkomstig de wettelijke en statutaire bepalingen brengen wij u verslag uit over de uitvoering van de controleopdracht die ons werd toevertrouwd. Wij hebben de controle uitgevoerd van de jaarrekening, opgesteld onder de verantwoordelijkheid van de Raad van Bestuur van het havenbedrijf, over het boekjaar afgesloten op 31 december 2003, met een balanstotaal van € 957.754.451,30 en waarvan de resultatenrekening afsluit met een winst van het boekjaar van € 2.299.901,94. Wij hebben eveneens de bijkomende specifieke controles uitgevoerd die door de wet zijn vereist. Verklaring over de jaarrekening zonder voorbehoud Onze controles werden verricht overeenkomstig de normen van het Instituut der Bedrijfsrevisoren. Deze beroepsnormen eisen dat onze controle zo wordt georganiseerd en uitgevoerd dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen onjuistheden van materieel belang bevat, rekening houdend met de Belgische wettelijke en bestuursrechtelijke voorschriften met betrekking tot de jaarrekening. Overeenkomstig deze normen hebben wij rekening gehouden met de administratieve en boekhoudkundige organisatie van het havenbedrijf, alsook met de procedures van interne controle. De verantwoordelijken van het havenbedrijf hebben onze vragen naar opheldering of inlichtingen duidelijk beantwoord. Wij hebben op basis van steekproeven de verantwoording onderzocht van de bedragen opgenomen in de jaarrekening. Wij hebben de waarderingsregels, de betekenisvolle boekhoudkundige ramingen die het havenbedrijf maakte en de voorstelling van de jaarrekening in haar geheel beoordeeld. Wij zijn van mening dat deze werkzaamheden een redelijke basis vormen voor het uitbrengen van ons oordeel. Naar ons oordeel, rekening houdend met de toepasselijke wettelijke en bestuursrechtelijke voorschriften, geeft de jaarrekening afgesloten op 31 december 2003 een getrouw beeld van het vermogen, de financiële toestand en de resultaten van het havenbedrijf en wordt een passende verantwoording gegeven in de toelichting. Bijkomende verklaringen en inlichtingen Wij vullen ons verslag aan met de volgende bijkomende verklaringen (en inlichtingen) die niet van aard zijn om de draagwijdte van onze verklaring over de jaarrekening te wijzigen: – Het jaarverslag bevat de door de wet vereiste inlichtingen en stemt overeen met de jaarrekening. – Met betrekking tot de belangrijke hangende geschillen, de overige schulden in de balans en de resultaten van het havenbedrijf wensen wij uw aandacht te vestigen op volgende punten: • Wij verwijzen naar het punt ‘Belangrijke hangende geschillen en andere belangrijke verplichtingen’ onder de toelichting “XVII Niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen” van de jaarrekening, waarbij de Raad van

Bestuur meldt dat het havenbedrijf eind 2003, begin 2004 door derden werd gedagvaard in twee belangrijke rechtszaken. Het gaat hier om mogelijk belangrijke onzekerheden waarover de bevoegde rechtbanken nog geen oordeel geveld hebben. Naargelang de evolutie van deze rechtszaken kunnen zij mogelijks een belangrijke impact hebben op de resultaten en het vermogen van het havenbedrijf. • Overige schulden: Zoals eveneens gemeld door de Raad van Bestuur in voornoemd punt van de toelichting, omvat de rubriek overige schulden de prefinancieringsbijdrage ten bedrage van € 15 miljoen van het Vlaams Gewest voor de recuperatie van 60% van de schadeclaims ingediend door de aannemers van het Deurganckdok. Gezien de principiële beslissing van de Vlaamse Regering terzake, die een geheel vormt met andere beslissingen, nog niet werd geformalisseerd in een ondertekende overeenkomst en dus nog niet als definitief verworven kan worden beschouwd, werd dit bedrag opgenomen onder de overige schulden en niet als opbrengst in de resultaten-rekening. Ingevolge de huidige overeenkomst met de toezichthouder van het Pensioenfonds van het statutair personeel van het havenbedrijf, zal deze recuperatie aangewend worden voor de financiering van het Pensioenfonds. • Resultaat van het boekjaar: De winst van het boekjaar is identiek aan de winst van vorig jaar. Dit identiek resultaat wordt verklaard doordat, met ingang van het boekjaar 2000, met de Controledienst voor de Verzekeringen is overeengekomen om de winst boven € 2.299.901 extra af te dragen aan het Pensioenfonds voor het statutair personeel van het havenbedrijf, voor het vormen van de minimum reserves voor die pensioenen als gevolg van de overname bij de omvorming van het havenbedrijf tot autonoom gemeentebedrijf van deze verplichtingen van de stad Antwerpen. Dit bedrag van € 2.299.901 is gebaseerd op een referentiedividend aan de Stad van € 2.069.910 verhoogd met een wettelijk voorgeschreven reservering van 10% van de winst van het boekjaar. In uitvoering van die verplichting is in de jaarrekening 2003 onder de personeelskosten een bijkomend pensioenafdracht ten laste genomen van € 5,1 miljoen t.o.v. € 15,2 miljoen in 2002. Deze verlaagde afdracht houdt in dat het resultaat vóór extra afdracht € 10,1 miljoen minder positief was dan in 2002. – Onverminderd formele aspecten van ondergeschikt belang, wordt de boekhouding gevoerd en de jaarrekening opgesteld overeenkomstig de in België toepasselijke wettelijke en bestuursrechtelijke voorschriften. – Wij hebben geen kennis van verrichtingen of beslissingen die een inbreuk vormen op de statuten of op de gemeentewet meer in het bijzonder op de artikelen 263bis tot en met 263decies van de gemeentewet. De resultaatverwerking die u wordt voorgesteld, stemt overeen met de statutaire bepalingen.

Antwerpen, 30 maart 2004

De Commissaris Deloitte & Touche Bedrijfsrevisoren Vertegenwoordigd door Piet Demeester

79

VERSLAGEN

Verslag van het college van commissarissen Verslag van het College van Commissarissen gericht aan de Gemeenteraad van de stad Antwerpen m.b.t. de jaarrekening afgesloten op 31 december 2003 van het autonoom gemeentebedrijf Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen

80

Aan de gemeenteraadsleden Overeenkomstig de Gemeentewet van 5 april 1995 en de bepalingen opgenomen in artikel 42 van de statuten, brengen wij u verslag uit over de uitvoering van de controleopdracht die ons werd toevertrouwd. Wij hebben de controle,uitgevoerd van de jaarrekening over het boekjaar afgesloten op 31 december 2003, met een balanstotaal van € 957.754.451,60 en waarvan de resultatenrekening afsluit met een winst van het boekjaar van € 2.299.901,94. Deze jaarrekening is opgesteld onder de verantwoordelijkheid van de Raad van Bestuur van het havenbedrijf. Verklaring over de jaarrekening zonder voorbehoud Wij hebben van de verantwoordelijken van het havenbedrijf de voor onze controles vereiste ophelderingen en inlichtingen verkregen. Wij hebben op basis van steekproeven de verantwoording onderzocht van de bedragen opgenomen in de jaarrekening. Wij hebben de waarderingsregels, de betekenisvolle boekhoudkundige ramingen die de onderneming maakte en de voorstelling van de jaarrekening in haar geheel beoordeeld. Wij zijn van mening dat deze werkzaamheden een redelijke basis vormen voor het uitbrengen van ons oordeel. Naar ons oordeel, rekening houdend met de toepasselijke wettelijke en bestuursrechtelijke voorschriften, geeft de jaarrekening afgesloten op 31 december 2003 een getrouw beeld van het vermogen, de financiële toestand en de resultaten van het havenbedrijf en wordt een passende verantwoording gegeven in de toelichting.

– –

Bijkomende verklaringen en inlichtingen – Overeenkomstig artikel 42 van de statuten verstrekken wij volgende bijkomende verklaringen en inlichtingen. – Het jaarverslag bevat de door de wet vereiste inlichtingen en stemt overeen met de jaarrekening. – Met betrekking tot de belangrijke hangende geschillen, de overige schulden in de balans en de resultaten van het havenbedrijf wensen wij uw aandacht te vestigen op volgende punten: • Wij verwijzen naar het punt ‘Belangrijke hangende geschillen en andere belangrijke verplichtingen’ onder de toelichting ‘XVII Niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen’ van de jaarrekening, waarbij de Raad van Bestuur meldt dat het havenbedrijf eind 2003, begin 2004 door derden werd gedagvaard in twee belangrijke rechtszaken. Het gaat hier om mogelijk belangrijke onzekerheden waarover de bevoegde rechtbanken nog geen oordeel geveld hebben. Naargelang de evolutie van deze rechtszaken kunnen zij mogelijks een belangrijke impact hebben op de resultaten en het vermogen van het havenbedrijf. • Overige schulden: Zoals eveneens gemeld door de Raad van Bestuur in voornoemd punt van de toelichting, omvat de rubriek

–

overige schulden de prefinancieringsbijdrage ten bedrage van € 15 miljoen van het Vlaams Gewest voor de recuperatie van 60% van de schadeclaims ingediend door de aannemers van het Deurganckdok. Gezien de principiële beslissing van de Vlaamse Regering terzake, die een geheel vormt met andere beslissingen, nog niet werd geformalisseerd in een ondertekende overeenkomst en dus nog niet als definitief verworven kan worden beschouwd, werd dit bedrag opgenomen onder de overige schulden en niet als opbrengst in de resultaten-rekening. Ingevolge de huidige overeenkomst met de toezichthouder van het Pensioenfonds van het statutair personeel van het havenbedrijf, zal deze recuperatie aangewend worden voor de financiering van het Pensioenfonds. • Resultaat van het boekjaar: De winst van het boekjaar is identiek aan de winst van vorig jaar. Dit identiek resultaat wordt verklaard doordat, met ingang van het boekjaar 2000, met de Controledienst voor de Verzekeringen is overeengekomen om de winst boven € 2.299.901 extra af te dragen aan het Pensioenfonds voor het statutair personeel van het havenbedrijf, voor het vormen van de minimum reserves voor die pensioenen als gevolg van de overname bij de omvorming van het havenbedrijf tot autonoom gemeentebedrijf van deze verplichtingen van de stad Antwerpen. Dit bedrag van € 2.299.901 is gebaseerd op een referentiedividend aan de Stad van € 2.069.910 verhoogd met een wettelijk voorgeschreven reservering van 10% van de winst van het boekjaar. In uitvoering van die verplichting is in de jaarrekening 2003 onder de personeelskosten een bijkomend pensioenafdracht ten laste genomen van € 5,1 miljoen t.o.v. € 15,2 miljoen in 2002. Deze verlaagde afdracht houdt in dat het resultaat vóór extra afdracht € 10,1 miljoen minder positief was dan in 2002. De resultaatbestemming die u wordt voorgesteld is in overeenstemming met de statuten. Wij hebben geen kennis van verrichtingen of beslissingen die een inbreuk vormen op de statuten of op de gemeentewet en meer in het bijzonder op de artikelen 263bis tot en met 263decies van de gemeentewet. Onverminderd formele aspecten van ondergeschikt belang, wordt de boekhouding gevoerd en werd de jaarrekening opgesteld overeenkomstig de wettelijke en bestuursrechtelijke voorschriften die daarop van toepassing zijn in België. Wij hebben ons voor onze controles gesteund op de werkzaamheden van de commissaris. Wij verwijzen dan ook naar zijn verslag over de rekeningen.

Antwerpen, 30 maart 2004

Voor het College van Commissarissen Commissaris H. Coveliers Gemeenteraadslid Stad Antwerpen

Commissaris L. Lemmens Gemeenteraadslid Stad Antwerpen

COLOFON

Het jaarverslag verschijnt in het Nederlands en in het Engels. U kan exemplaren aanvragen bij het Gemeentelijk Havenbedrijf, dienst Communicatie. UITGEVER

Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen Havenhuis Entrepotkaai 1 B–2000 Antwerpen België tel. + 32 (0)3 205 20 11 fax + 32 (0)3 205 20 28 e-mail: [email protected] www.portofantwerp.be CONCEPT EN VORMGEVING

Catapult, Antwerpen FOTOGRAFIE FILM STILLS

Catapult, Antwerpen FOTOGRAFIE

Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen PREPRESS EN DRUKWERK

New Goff, Mariakerke