H a a l b a a r he i d s s t ud i e m o ni t o r b ui t e n l a nd se i n v e s t e r i ng e n v a n he t M K B
drs. Nicolette Tiggeloove drs. Maarten Overweel Zoetermeer, februari 2012
Dit onderzoek maakt deel uit van het programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap dat wordt gefinancierd door het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie.
Voor alle informatie over MKB en Ondernemerschap: www.ondernemerschap.nl.
De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij EIM. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en boeken is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Vermenigvuldigen en/of openbaarmaking in welke vorm ook, alsmede opslag in een retrieval system, is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van EIM. EIM aanvaardt geen aansprakelijkheid voor drukfouten en/of andere onvolkomenheden.
The responsibility for the contents of this report lies with EIM. Quoting numbers or text in papers, essays and books is permitted only when the source is clearly mentioned. No part of this publication may be copied and/or published in any form or by any means, or stored in a retrieval system, without the prior written permission of EIM. EIM does not accept responsibility for printing errors and/or other imperfections.
Inhoudsopgave
1
Inleiding
5
2
Definitie directe buitenlandse investeringen
6
3
Databronnen
9
3.1
De Nederlandsche Bank
9
3.2
CBS
3.3
EIM: MKB Beleidspanel en Monitor Determinanten Bedrijfsprestaties
18
3.4
Europese Commissie
21
3.5
Eurostat Foreign Affiliate Trade Statistics
23
3.6
REACH
24
3.7
ITC Investment Map
26
4
De mogelijkheden
29
4.1
Aantal buitenlandse investeerders in het MKB
29
4.2
Omvang buitenlandse investeringen van het MKB
30
4.3
Ontwikkeling van de buitenlandse investeringen
30
5
Het haalbaarheidsadvies
33
12
3
1
Inleiding
Met de toenemende globalisering neemt de aandacht toe voor internationalisering van het Nederlandse bedrijfsleven. Niet alleen grote bedrijven, maar ook MKB-bedrijven zijn internationaal actief. Dit kan via export en import, maar ook door buitenlandse samenwerking en investeringen in het buitenland. Over directe buitenlandse investeringen van MKB-bedrijven is nog weinig bekend. De Nederlandsche Bank verzamelt wel gegevens over directe buitenlandse investeringen van Nederlandse bedrijven, maar kan de investeringen niet toewijzen aan MKBbedrijven. In het kader van het EIM-onderzoeksprogramma 'MKB en Ondernemerschap' zijn geen datasets over buitenlandse investeringen van het MKB beschikbaar. Wel worden er in het MKB Beleidspanel incidenteel vragen gesteld aan de ondernemers over hun investeringen in het buitenland en zijn er recent op reguliere basis vragen over internationalisering toegevoegd aan de Monitor Determinanten Bedrijfsprestaties. In dit haalbaarheidsonderzoek brengen we de mogelijkheden in kaart om gegevens over buitenlandse investeringen te verzamelen voor diverse sectoren en grootteklassen, waarbij onderscheid naar grootteklasse (MKB versus niet-MKB) vooropstaat. Recent zijn er nieuwe mogelijkheden ontstaan door het opnemen van een vast vragenblok over internationalisering in de EIM Monitor Determinanten Bedrijfsprestaties. Ook is het CBS gestart met het ontwikkelen van een dataset met gegevens over buitenlandse activiteiten van Nederlandse ondernemingen.
L ee sw i j ze r In hoofdstuk 2 geven we allereerst een definitie van het begrip directe buitenlandse investeringen. Vervolgens wordt er in hoofdstuk 3 ingegaan op de bronnen die informatie geven over buitenlandse investeringen van Nederlandse bedrijven. Bij iedere bron wordt er gekeken of het mogelijk is om het aantal buitenlandse investeerders en de omvang van de buitenlandse investeringen vast te stellen naar sector en grootteklasse. Vervolgens wordt er in hoofdstuk 4 specifiek ingegaan op de mogelijkheden om daadwerkelijk het aantal buitenlandse investeerders en de omvang van de buitenlandse investeringen van het MKB vast te stellen. Hoofdstuk 5 sluit af met een advies over mogelijkheden voor dataverzameling over MKB-investeringen.
5
2
Definitie directe buitenlandse investeringen
Bij buitenlandse investeringen is het van belang om onderscheid te maken tussen directe investeringen en portfolio-investeringen. Het verschil tussen een directe buitenlandse investering en een portfolio-investering wordt bepaald door de vraag of er sprake is van invloed op het bestuur van de onderneming in het partnerland. Portfolio-investeringen zijn beleggingen in aandelen van een bedrijf zonder het oogmerk om zeggenschap te krijgen in het bestuur van een onderneming. Ze zijn gericht op het verwachte financiële rendement dat aan een financiele titel is verbonden. Portfolio-investeringen zijn zeer liquide en kunnen snel worden onttrokken indien rendementsverwachtingen wijzigen. Directe buitenlandse investeringen (DBI) hebben veelal een langere tijdshorizon dan portfolioinvesteringen en ze dragen bij aan strategische ondernemingsdoelen. Een belangrijk kenmerk van DBI is, dat het gaat om een langdurige relatie met het oogmerk om een belangrijke mate van invloed te verwerven op het beleid van de onderneming in het partnerland. Kenmerkend voor DBI is dus dat een onderneming in een ander land niet alleen (geheel of gedeeltelijk) in eigendom komt van een Nederlands bedrijf, maar dat dit Nederlandse bedrijf ook managementcontrole krijgt of zeggenschap over het beleid van de buitenlandse onderneming. Er bestaat geen eenduidige definitie voor DBI. Internationaal wordt door de meeste landen de definitie van de OESO en het IMF gehanteerd.1 Volgens die definitie is er sprake van DBI als het doel van de investering is om een blijvend belang te verwerven in een onderneming in een ander land. Doorgaans wordt een belang in het aandelenkapitaal van tien procent of meer aangemerkt als een directe investering. In dat geval kan er namelijk worden uitgegaan van een zekere mate van managementcontrole. De Nederlandsche Bank (DNB), die de Nederlandse gegevens over DBI publiceert, hanteert geen kwantitatieve afbakening. DNB rekent tot de DBI de transacties die samenhangen met de verwerving door ondernemingen van aandelenkapitaal in buitenlandse ondernemingen (door oprichting, fusie of overname) met als doel zeggenschap te krijgen in het bestuur van die onderneming. Daarnaast worden alle overige financiële transacties tussen gelieerde ondernemingen (leningen, ingehouden winsten, mutaties in onderlinge rekening-courant), evenals de aan- en verkopen van onroerend goed, gerekend tot DBI.2 Op basis van deze definitie valt een heterogene groep kapitaalstromen onder DBI. Het gaat om internationale kapitaalstromen met als doel: −
6
overname van of fusie met bestaande bedrijven;
−
het aangaan van joint ventures;
−
het oprichten van een nieuwe vestiging ('greenfield'-investering);
−
het verstrekken van intra-concernleningen tussen moeder- en dochterbedrijf;
−
het herinvesteren van ingehouden winsten van het dochterbedrijf.
1
De OESO 'Benchmark definition of Foreign Direct Investment' sluit volledig aan bij de IMF Balance of Payments and International Investment Positions Manual, zie http://www.oecd.org/document/33/0,3343,en_2649_33763_33742497_1_1_1_1,00.html en http://www.imf.org/external/pubs/ft/bop/2007/bopman6.htm.
2
Zie toelichting bij de DNB-statistieken over directe investeringen in het buitenland (www.statistics.dnb.nl).
Kader 1: Definitie directe investeringen in het buitenland
Directe investeringen hebben tot doel een blijvend belang te verkrijgen in een onderneming in een ander land. Het gaat dus om een langdurige relatie tussen de betrokken ondernemingen en het verkrijgen van zeggenschap in het bestuur van de buitenlandse onderneming. DNB gebruikt bij de afbakening van DBI geen kwantitatief criterium, zoals de OESO of het IMF. DNB gaat uit van de classificatie die de rapporterende investeerder zelf geeft aan zijn buitenlandse belangen. DNB rekent tot de DBI de transacties die samenhangen met de verwerving door ondernemingen van aandelenkapitaal in buitenlandse ondernemingen (door oprichting, fusie of overname) met als doel zeggenschap te krijgen in het bestuur van die onderneming. Daarnaast worden alle overige financiële transacties tussen gelieerde ondernemingen (leningen, ingehouden winsten, mutaties in onderlinge rekening-courant), evenals de aan- en verkopen van onroerend goed, gerekend tot DBI. Het duidelijkste voorbeeld van DBI is wanneer een Nederlands bedrijf volledig eigenaar wordt van een vestiging in een ander land. Zo'n vestiging kan ontstaan door middel van een overname van een bestaand lokaal bedrijf of door middel van een 'greenfield'-investering, waarbij een geheel nieuwe vestiging wordt opgericht.
7
3
Databronnen
In dit hoofdstuk kijken we naar de databronnen die cijfers publiceren over directe buitenlandse investeringen (DBI). Voor iedere bron geven we een overzicht van de gehanteerde definitie van DBI, de wijze van dataverzameling, de beschikbare gegevens, het type investering, de bestemmingslanden, de sectoren, de grootteklassen en de beschikbare jaren. Iedere bronbeschrijving geeft nader inzicht in de beschikbare gegevens om de buitenlandse investeringen van het Nederlandse MKB in kaart te brengen. De databronnen zijn: − De Nederlandsche Bank (paragraaf 3.1); − CBS (paragraaf 3.2); − EIM (paragraaf 3.3); − Europese Commissie (paragraaf 3.4); − Eurostat Foreign Affiliate Trade Statistics (paragraaf 3.5); − REACH (paragraaf 3.6); − ITC Investment Map (paragraaf 3.7).
3.1
De Nederlandsche Bank
De Nederlandsche Bank (DNB) publiceert twee statistieken voor de Nederlandse directe buitenlandse investeringen. Het betreft investeringen die samenhangen met de verwerving door ondernemingen van aandelenkapitaal in buitenlandse ondernemingen met als doel zeggenschap te verkrijgen in het bestuur van die onderneming. De betalingsbalansstatistiek Nederlandse directe investeringen in het buitenland verschaft gegevens over de DBI-stromen. Daarnaast publiceert DNB cijfers voor het totaal geïnvesteerde vermogen in buitenlandse ondernemingen (voorraadgrootheid) op basis van een jaarlijkse enquête. Deze standen van de directe investeringen omvatten de totale waarden van de vorderingen en verplichtingen van ondernemingen met buitenlandse moeder- of dochterondernemingen per ultimo van een jaar. De standen omvatten de gecumuleerde transacties, aangepast voor prijsmutaties, wisselkoersmutaties en overige mutaties. Er is informatie beschikbaar over de verdeling van de DBI naar bedrijfstak en land van bestemming. In de cijfers van DNB wordt er echter geen onderscheid gemaakt naar grootteklasse. Tabel 1 beschrijft de beschikbare informatie met betrekking tot de stromen van directe buitenlandse investeringen en Tabel 2 betreft de standen van de directe buitenlandse investeringen.
9
Tabel 1
DNB Betalingsbalansstatistiek directe investeringen in het buitenland: Stromen
Item
Omschrijving
Definitie DBI
Tot de directe investeringen worden de transacties gerekend, die samenhangen met de verwerving door ondernemingen van aandelenkapitaal in buitenlandse ondernemingen (door oprichting, fusie of overname) met als doel zeggenschap te verkrijgen in het bestuur van die onderneming. Verder behoren daartoe alle overige financiële transacties tussen gelieerde ondernemingen (leningen, ingehouden winsten, mutaties in onderlinge rekeningen-courant), alsmede de aan- en verkopen van onroerend goed. De verdeling naar land betreft het land van vestiging van de rechtstreekse buitenlandse moeder- of dochteronderneming. Conform het IMF Balance of Payments Manual wordt het directional principle toegepast bij de meting van de Nederlandse directe investeringen in het buitenland en van de buitenlandse directe investeringen in Nederland. Volgens dit principe worden financiële (en daaraan gerelateerde inkomens)stromen van de dochter naar de moeder gesaldeerd met de transacties van de moeder naar de dochter.
Wijze van verzameling
Directe rapportage betalingsbalans
Beschikbare gegevens
Omvang kapitaaltransacties in miljoenen euro's, per kwartaal en per jaar, 3 typen investeringen, diverse landen
Type investering
Kapitaaldeelnemingen, herinvestering van winsten, overige investeringen
Bestemmingslanden
Diverse landen. Ten aanzien van de samenstelling van de landen(groepen) wordt in het algemeen de definitie gevolgd, die Eurostat hanteert.
Sectoren
Niet
Grootteklassen
Niet
Jaren
Vanaf 1982
Link naar brongegevens
http://www.statistics.dnb.nl/index.cgi?lang=nl&todo=Balans
Bron: EIM op basis van www.statistics.dnb.nl
10
Tabel 2
DNB statistiek directe investeringen in het buitenland: Standen
Item
Omschrijving
Definitie DBI
Zie tabel 1
Wijze van verzameling
Jaarlijkse enquête
Beschikbare gegevens
Waarde van uitstaande directe investeringen (ultimocijfers in miljoenen euro's), 8 sectoren en diverse landen
Type investering
Totale investeringen
Bestemmingslanden
Diverse landen. Ten aanzien van de samenstelling van de landen(groepen) wordt in het algemeen de definitie gevolgd, die Eurostat hanteert.
Sectoren
Delfstoffenwinning, aardolie en chemie; metaal en elektrotechniek; voedings- en genotmiddelen; overige industrie; handel; transport, opslag en communicatie; bank- en verzekeringswezen; overige dienstverlening
Grootteklassen
Niet
Jaren
Vanaf 1984
Link naar brongegevens
http://www.statistics.dnb.nl/index.cgi?lang=nl&todo=Balans
Bron: EIM op basis van www.statistics.dnb.nl
11
3.2
CBS Het CBS publiceert een tweetal Statline-tabellen waarin gegevens van diverse landen over directe buitenlandse investeringen zijn opgenomen. Het betreft tabellen die onderdeel zijn van het dossier 'Ondernemingsklimaat' en die ten grondslag liggen aan de jaarlijks verschijnende publicatie 'Het Nederlandse ondernemingsklimaat in cijfers'.1 De Statline-tabel 'Kapitaalgoederen en investeringen' bevat cijfers voor 20 landen over inkomende en uitgaande DBI en betreft zowel stroom- als voorraadgegevens (zie Tabel 3). De bron van deze cijfers is de OESO. De Statline-tabel 'Kerncijfers internationaal vergeleken' bevat cijfers over inkomende DBI in zestig landen (zie Tabel 4). De bron van deze cijfers is de Wereldbank. Beide bronnen bieden de mogelijkheid voor een internationale vergelijking van de omvang van de Nederlandse buitenlandse investeringen met diverse andere landen. De bronnen geven alleen cijfers voor de totale omvang van directe buitenlandse investeringen, dus zij bieden geen verdere informatie over aantallen bedrijven met buitenlandse investeringen, verdeling naar sector, grootteklasse, etc. Daarnaast publiceert het CBS cijfers over Nederlandse DBI als onderdeel van het themadossier 'Globalisering'.2 Dit dossier vormt de basis van de CBS-publicatie 'Internationalisation Monitor' die jaarlijks verschijnt (zie Tabel 5). 3 De DBI-cijfers zijn afkomstig van De Nederlandsche Bank (zie paragraaf 3.1). Het betreft zowel cijfers over DBI vanuit het buitenland in Nederland (inkomende DBI) als die van Nederland in het buitenland (uitgaande DBI). Er is informatie beschikbaar over de verdeling van de DBI naar bedrijfstak en land van bestemming. In de cijfers wordt geen onderscheid naar grootteklasse gemaakt.
C B S -k o pp e l in gs b est a nd m ic ro da ta Recent is het CBS gestart met het verzamelen van additionele gegevens over buitenlandse activiteiten van Nederlandse dochterondernemingen in het kader van additionele EU-verplichtingen voor de statistiek ‘outward Foreign Affiliate Trade Statistics’ (outward FATS). De outward FATS betreffen de gegevens over activiteiten van buitenlandse filialen van Nederlandse bedrijven in niet-EU-landen (zie verder paragraaf 3.5). Ten behoeve van het identificeren van ondernemingen met buitenlandse investeringen heeft het CBS bronnenonderzoek uitgevoerd en een eerste koppeling gemaakt van beschikbare microdata uit verschillende databronnen.4 De data van de Statistiek Financiën Grote Ondernemingen (SFGO) en de tweejaarlijkse enquête van de Community Innovation Survey (CIS) zijn gekoppeld aan data van de vennootschapsbelasting. Vanuit de belastingdata is in principe voor iedere fiscale eenheid bekend in welke ondernemingen investeringen zijn gedaan, wat de bijbehorende deelnemingspercentages zijn, wat de
12
1
CBS, Het Nederlandse ondernemingsklimaat in cijfers 2010, zie: http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/ themas/dossiers/ondernemingsklimaat/publicaties/publicaties/archief/2011/2010-i-74-pub.htm.
2
CBS-themadossier Globalisering, zie: http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/dossiers/ globalisering/nieuws/default.htm.
3
CBS, Internationalisation Monitor 2011, zie: http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/dossiers/ globalisering/publicaties/publicaties/archief/2011/2011-m21-2-eng-pub.htm.
4
Oscar Lemmers (2011), Methodologisch rapport Identificatie ondernemingen met buitenlandse investeringen, CBS, Heerlen.
waarde van de investering in het buitenland is en in welke landen deze ondernemingen zich bevinden. Daarmee kunnen zowel meerderheidsbelangen (dochterondernemingen) als minderheidsdeelnemingen worden vastgesteld. Deze gegevens zijn echter zeer moeilijk te ontsluiten. In de gemaakte koppelingsdataset is daarom alleen per onderneming aangegeven of deze onderneming investeringen in het buitenland heeft of niet. In het CBS-rapport 'Identificatie ondernemingen met buitenlandse investeringen' worden de resultaten beschreven.1 De CBS-dataset bevat gegevens over buitenlandse investeringen voor de jaren 2004 tot en met 2008. Voor gemiddeld 154.000 ondernemingen per jaar is aan te geven of ze buitenlandse investeringen hebben of niet. Gemiddeld hebben 7.000 ondernemingen buitenlandse investeringen. Volgens een striktere definitie, uitgaande van ondernemingen met buitenlandse investeringen van meer dan 1 miljoen euro, zijn het er gemiddeld 2.000. In 2008 waren de ondernemingen in de dataset goed voor ongeveer de helft van de investeringen in het buitenland door de niet-financiële sector. Ruim 62.000 ondernemingen zitten alle jaren in de dataset, wat longitudinaal onderzoek op de microdata mogelijk maakt. Het CBS onderzoekt de mogelijkheden voor uitbreiding van de dataset met data van bijvoorbeeld DNB en EIM. Verder zal de dataset worden uitgebreid met data voor recente jaren. Het CBS heeft het voornemen om de data via Statline te publiceren en daarna via het Centrum voor Beleidsstatistiek beschikbaar te stellen voor externe onderzoekers.
1
Oscar Lemmers (2011), Identificatie ondernemingen met buitenlandse investeringen, CBS, Heerlen
13
Tabel 3
CBS: Ondernemersklimaat; kapitaalgoederen en investeringen
Item Definitie DBI
Omschrijving Directe buitenlandse investeringen (DBI) worden gedefinieerd als een directe investering van een (rechts)persoon in een bedrijf van een andere economie met de bedoeling een blijvend belang te verwerven. Het 'blijvend belang' betekent dat er een langdurige band ontstaat tussen de investeerder en de onderneming en een aanzienlijke mate van invloed door de investeerder op de leiding van de onderneming. De directe investering heeft betrekking op zowel de eerste investering als alle daaropvolgende transacties tussen beide (rechts)personen. Absolute controle door de buitenlandse investeerder is niet vereist; een aandeel van minimaal 10% houdt in dat de investeerder de leiding van het bedrijf kan beïnvloeden of direct aan de leiding kan deelnemen. Bron: OESO, International direct investment database. Vergelijkbaarheid: Ondanks verbeteringen in het toepassen van internationale standaarden in recente jaren, bestaan er nog steeds methodologische verschillen tussen landen. In een gezamenlijke enquête van IMF en OESO is de mate onderzocht waarin de internationale standaarden worden toegepast in de OESOlanden en ook in een dertigtal niet-OESO-landen.
Wijze van verzameling
Gebaseerd op gegevens van de OESO: International direct investment database
Beschikbare gegevens
DBI inkomend stromen, DBI uitgaand stromen, DBI saldo uitgaand-inkomend stromen, DBI inkomend voorraad, DBI uitgaand voorraad, DBI saldo uitgaand-inkomend voorraad DBI-cijfers voor 20 landen + totaal EU-15 + totaal OESO
Type investering
Niet
Bestemmingslanden
Niet
Sectoren
Niet
Grootteklassen
Niet
Jaren
1990-2009
Link naar brongegevens
http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?VW=T&DM=SLNL&PA =71163ned&D1=10-15&D2=a&D3=(l-10)-l&HD=0907231536&HDR=T&STB=G1,G2
Bron: EIM op basis van http://statline.cbs.nl
14
Tabel 4
CBS: Ondernemingsklimaat; kerncijfers internationaal vergeleken
Item
Omschrijving
Definitie
Directe buitenlandse investeringen zijn investeringen van een bedrijf of andere organisatie uit een land (economie) in een bedrijf uit een ander land met de bedoeling een blijvend belang te werven. Absolute controle door de buitenlandse investeerder is niet vereist; een aandeel van minimaal 10 procent houdt in dat de investeerder de leiding van het bedrijf kan beïnvloeden of direct aan de leiding kan deelnemen (definitie Wereldbank).
Wijze van verzameling
De cijfers zijn afkomstig van de Wereldbank: World Development Indicators
Beschikbare gegevens
Inkomende DBI (stromen) voor 60 landen
Type investering
Niet
Bestemmingslanden
Niet
Sectoren
Niet
Grootteklassen
Niet
Jaren
2000-2009
Link naar brongegevens
http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?VW=T&DM=SLNL &PA=71167ned&LA=NL
Bron: EIM op basis van http://statline.cbs.nl
15
Tabel 5
CBS Internationalisation Monitor en themadossier Globalisering
Item
Omschrijving
Definitie
Definitie De Nederlandsche Bank, zie tabel 1
Wijze van verzameling
De gegevens zijn afkomstig van De Nederlandsche Bank
Beschikbare gegevens
DBI inkomend, DBI uitgaand, DBI inkomend voorraad, DBI uitgaand voorraad Zie DNB tabel 1 en 2
Type investering
Zie tabel 1 en 2
Bestemmingslanden
Zie tabel 1 en 2
Sectoren
Zie tabel 1 en 2
Grootteklassen
Niet
Jaren
Zie tabel 1 en 2
Link naar brongegevens
De cijfers worden gepubliceerd in de jaarlijkse uitgave van de CBS Internationalisation Monitor, zie http://www.cbs.nl/nlNL/menu/themas/dossiers/globalisering/publicaties/ publicaties/archief/2011/2011-m21-2-eng-pub.htm en via de CBS website in het themadossier globalisering, zie http://www.cbs.nl/nlNL/menu/themas/dossiers/globalisering/cijfers/default.htm
Bron: EIM op basis van http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/dossiers/globalisering/cijfers
16
Tabel 6
CBS-dataset Identificatie ondernemingen met buitenlandse investeringen
Item
Omschrijving
Definitie
Directe buitenlandse investeringen zijn investeringen van een bedrijf of andere organisatie uit een land (economie) in een bedrijf uit een ander land met de bedoeling een blijvend belang te verwerven. Absolute controle door de buitenlandse investeerder is niet vereist.
Wijze van verzameling
Koppeling van microdata van de Statistiek Financiën Grote Ondernemingen (SFGO) en de Community Innovation Survey (CIS) aan data van de vennootschapsbelasting
Beschikbare gegevens
Ondernemingsidentificatienummer, jaar, indicator volgens SFGO, indicator volgens CIS, indicator volgens belastingdata, indicator algemene definitie, indicator strikte definitie, waarde buitenlandse deelnemingen uit SFGO, resultaat buitenlandse deelnemingen uit SFGO, waarde buitenlandse deelnemingen uit belastingdata, resultaat buitenlandse deelnemingen uit belastingdata
Type investering
Niet
Bestemmingslanden
Niet
Sectoren
Diverse sectoren; via het ondernemingsidentificatienummer
Grootteklassen
Via het ondernemingsidentificatienummer
Jaren
2004 t/m 2008
Link naar brongegevens
Data zijn nog niet gepubliceerd en nog niet beschikbaar voor extern gebruik.
Bron: EIM op basis van CBS-rapport 'Identificatie ondernemingen met buitenlandse investeringen' 2011
17
3.3
EIM: MKB Beleidspanel en Monitor Determinanten Bedrijfsprestaties
M KB B e l e id spa ne l Het MKB Beleidspanel van EIM bestaat vanaf 1998 en meet drie keer per jaar de mening van ondernemers in het midden- en kleinbedrijf over actuele beleidsonderwerpen. Naast deze beleidsgerelateerde gegevens worden er van de panelleden ook basiskenmerken verzameld.1 In het MKB Beleidspanel is incidenteel naar buitenlandse investeringen gevraagd. Binnen het MKB Beleidspanel zijn in 2004 voor het eerst gegevens verzameld over buitenlandse investeringen. In het rapport 'Buitenlandse investeringen door het MKB' wordt op basis van een representatieve groep van ruim 1.800 MKBbedrijven de conclusie getrokken dat ruim 2% van het Nederlandse MKB heeft geïnvesteerd in het buitenland.2 Het aandeel MKB-bedrijven met buitenlandse investeringen is naar verhouding het hoogst in de handels- en transportsector. Ook is er onderscheid gemaakt naar type activiteit zoals verkooporganisatie, inkooporganisatie, productievestiging of overige activiteit. De meeste Nederlandse MKB-bedrijven hebben geïnvesteerd in een verkoopkantoor of eigen productievestiging in het buitenland. In april 2009 is er voor een tweede maal in het MKB Beleidspanel een aantal vragen gesteld over buitenlandse investeringen. Op basis van een steekproef van ruim 2.000 bedrijven blijkt wederom dat ruim 2% van het MKB in de afgelopen jaren in het buitenland heeft geïnvesteerd.3 De buitenlandse investeringen betreffen vooral eigen vestigingen (45%) en joint ventures (35%). Circa 12,5% van de investeringen betreft een deelneming van 10% of meer in het aandelenkapitaal van een buitenlandse onderneming. Beide keren dat binnen het MKB Beleidspanel buitenlandse investeringen zijn gemeten, is er gevraagd naar de investeringen die in de laatste paar jaar zijn gedaan. Er is niet gevraagd naar de omvang van de buitenlandse bezittingen. Ook is niet bekend hoe het staat met desinvesteringen. Dat betekent dat de stroom buitenlandse investeringen gedeeltelijk in kaart is gebracht. Het MKB Beleidspanel maakte tot en met 2010 onderscheid naar drie grootteklassen: 0 t/m 9, 10 t/m 49 en 50 t/m 99 werkzame personen. Dit betekent dat de categorie MKB-bedrijven van 100 tot 250 werkzame personen ontbreekt in de beschikbare informatie over buitenlandse investeringen uit de metingen van 2004 en 2009. Tabel 7 geeft een overzicht van de beschikbare informatie op basis van het MKB Beleidspanel van EIM.
18
1
Zie de toelichting bij het MKB Beleidspanel: http://data.ondernemerschap.nl/MKB_BeleidsP_r_i/Toelichting.htm.
2
Zie: Hessels, S.J.A. en M.J. Overweel (2004), Buitenlandse investeringen door het MKB: Toenemende investeringen in lagelonenlanden of op kousenvoeten naar buurlanden?, EIM, Zoetermeer.
3
Hierbij is gevraagd naar buitenlandse investeringen in de vorm van een vestiging in het buitenland, een deelneming van 10% of meer in het aandelenkapitaal van een buitenlandse onderneming of een joint venture met een buitenlandse partner.
Tabel 7
EIM: MKB Beleidspanel
Item
Omschrijving
Definitie DBI
Eigen vestigingen in het buitenland, deelnemingen van 10% of meer in het aandelenkapitaal van een buitenlandse onderneming, joint ventures met buitenlandse bedrijven.
Wijze van verzameling
Via telefonische enquête MKB Beleidspanel van EIM onder ongeveer 2.000 bedrijven
Beschikbare gegevens
Aantallen bedrijven, type investering, type activiteit
Type investering
Eigen vestiging, deelnemingen, joint ventures
Bestemmingslanden
Diverse landen
Sectoren
Industrie; bouw; handel; logies; vervoer, verhuur en zakelijke dienstverlening, financiële instellingen, overige dienstverlening
Grootteklassen
t/m 2010: 0-9, 10-49, 50-99 werknemers Vanaf 2011 wordt de grootteklasse-indeling conform de EU-norm gehanteerd: microbedrijf (1-9 werknemers), kleinbedrijf (10-49 werknemers) en middenbedrijf (50-249 werknemers), alsmede totaal MKB
Jaren
Het MKB Beleidspanel vanaf 1998; DBI-gegevens voor 2004 en 2009
Link naar brongegevens
http://data.ondernemerschap.nl/MKB_BeleidsP_r_i/Toelich ting.htm
Bron: EIM, 2011
M on it o r De t er m ina n te n va n B e dr i jf s pr es ta t i es In 2006 heeft EIM de dataset Determinanten van Bedrijfsprestaties ontwikkeld.1 Deze meet hoe Nederlandse ondernemingen in het MKB hun bedrijfsvoering organiseren. De volgende aspecten van bedrijfsvoering komen aan bod: innovatie, perceptie van concurrentie, strategie, marketing en ondernemerschap. De dataset wordt jaarlijks geactualiseerd en is beschikbaar voor 60 sectoren. Met ingang van 2011 wordt de grootteklasse-indeling conform de EU-norm gehanteerd. Sinds 2010 is er een vragenblok over internationalisering aan de monitor toegevoegd. Hierbij wordt gevraagd naar buitenlandse investeringen (een buitenlandse vestiging, een deelneming in een buitenlandse onderneming of een joint venture). Uit de meting van 2010 blijkt dat van alle MKB-bedrijven 4% in de afgelopen drie jaar investeringen heeft gedaan in het buitenland.2 In het middenbedrijf ligt dit aandeel een stuk hoger dan in het kleinbedrijf (respectievelijk 11 en 3 procent). In de groothandel worden relatief gezien het vaakst buitenlandse investeringen gedaan.
1
Voor gedetailleerde informatie over de Monitor Determinanten Bedrijfsprestaties zie www.ondernemerschap.nl, tabblad 'data', doorklikken op 'datasets'.
2
Zie: Arjan Ruis en Petra Gibcus (2010), MKB heeft internationale handelsgeest, EIM, Zoetermeer.
19
Van de MKB-bedrijven die hebben aangegeven dat ze in de afgelopen drie jaar in het buitenland hebben geïnvesteerd, zegt ongeveer de helft te hebben geïnvesteerd in productie. Circa één op de drie bedrijven geeft aan te hebben geïnvesteerd in een verkooporganisatie. In inkooporganisaties en research & development wordt veel minder vaak geld gestoken. In het kleinbedrijf wordt iets vaker geïnvesteerd in productie, terwijl bedrijven uit het middenbedrijf wat vaker investeren in verkooporganisaties. De omvang van de buitenlandse investeringen verschilt sterk. Aan de ene kant geeft 15 procent van de bedrijven aan minder dan 10.000 euro te hebben geïnvesteerd. Aan de andere kant heeft 13 procent van de bedrijven meer dan 1 miljoen euro geïnvesteerd in het buitenland. Voor ongeveer driekwart van de bedrijven geldt dat de investeringen onder de 500.000 euro zijn gebleven. De mediaan1 ligt op 150.000 euro. In het middenbedrijf ligt de mediaan driemaal zo hoog als in het kleinbedrijf (300.000 euro tegenover 100.000 euro). Tabel 8
EIM: Monitor Determinanten van Bedrijfsprestaties
Item
Omschrijving
Definitie DBI
Eigen vestigingen in het buitenland, deelnemingen in een buitenlandse onderneming, joint ventures met buitenlandse bedrijven.
Wijze van verzameling
Via telefonische enquête EIM Determinanten van Bedrijfsprestaties onder ongeveer 2.400 bedrijven
Beschikbare gegevens
Aantallen bedrijven, omvang van buitenlandse investeringen in de afgelopen drie jaar in euro's, 60 sectoren, grootteklasse, jaarlijks
Type investering
Geen
Bestemmingslanden
Geen
Sectoren
60 sectoren Met ingang van 2011 is de indeling gebaseerd of SBI 2008 (Standaard Bedrijfsindeling).
Grootteklassen
t/m 2010: kleinbedrijf (1-9 werknemers), middenbedrijf (10-99 werknemers), alsmede totaal MKB. Vanaf 2011 wordt de grootteklasse-indeling conform de EU-norm gehanteerd: microbedrijf (1-9 werknemers), kleinbedrijf (10-49 werknemers) en middenbedrijf (50-249 werknemers), alsmede totaal MKB.
Jaren
De monitor vanaf 2006; DBI-gegevens vanaf 2010
Link naar brongegevens
http://data.ondernemerschap.nl/WebIntegraal/Toelichting en/Determinanten_Bedrijfsprestaties.htm
Bron: EIM, 2011
1
20
De mediaan is het midden van een verdeling. De helft van de waarnemingen ligt onder de mediaan, de andere helft erboven. De mediaan is in dit geval een betere maatstaf dan het gemiddelde, aangezien het gemiddelde sterk wordt beïnvloed door een aantal waarnemingen (3 respondenten geven aan meer dan 10 miljoen euro te hebben geïnvesteerd).
3.4
Europese Commissie Voor de Observatory of European SMEs is twee keer een meting van buitenlandse investeringen gedaan, namelijk in 2003 en 2006. In de ENSR Enterprise Survey 2003 (uitgevoerd door EIM) is aan MKB-bedrijven gevraagd of ze investeringen in het buitenland hebben in de vorm van vestigingen, filialen of joint ventures. Gemiddeld had 3% van de MKB-bedrijven uit de 19 geënquêteerde Europese landen in 2003 in het buitenland geïnvesteerd (zie figuur 1). Ook voor Nederland was dit 3% van de bedrijven.1 Figuur 1
Aandeel MKB-bedrijven met directe buitenlandse investeringen, in procenten, 2003
12
10
8
6
4
2
e ld
rg it s er la nd ne m ar ke n IJs la nd
de id Ge m
De
Zw
en Lu x
em
bu
nd
eg w or
No
la nd
Ie rla
Fi n
Po r
tu
d
ga l
ë
an
ijk
gi
nl ke
Be l
Gr ie
e
kr
nj
in
Ve
re
ni
gd
Ko n
Du
Sp a
en it s l an NE d DE RL AN D
k
ed
Zw
rij
ijk nr
nk Fr a
os te
O
It a
lië
0
Bron: EIM op basis van ENSR Enterprise Survey 2003
De voor de Observatory gebruikte bovengrens van het MKB bedraagt 250 werkzame personen. Dit is de reden waarom het percentage Nederlandse MKBbedrijven met DBI iets hoger is dan het eerder bij het MKB Beleidspanel gepresenteerde percentage. Bovendien onderschrijft dit het positieve verband tussen bedrijfsomvang en internationalisering. Overigens is er in de survey niet gevraagd naar de omvang van de investeringen. Wel is er onderscheid gemaakt naar het type investering zoals een eigen vestiging (dochteronderneming), buitenlandse deelneming en joint venture. Ook in de meting van de Observatory in 2006 (Flash Eurobarometer 2007) is gevraagd naar buitenlandse investeringen.2 In deze survey is aan bedrijven in 30 Europese landen gevraagd welk percentage van hun omzet afkomstig is van een buitenlandse vestiging of joint venture. Gemiddeld heeft bijna 5% van de MKB-
1
Zie European Commission (2004), Internationalisation of SMEs, Observatory of European SMEs; Report 2003 No. 4, Report submitted to the Enterprise Directorate General by KPMG Special Services, EIM Business & Policy Research, and ENSR, Brussels; Hessels, S.J.A. en Y.M. Prince (2005), Internationale vergelijking internationalisering MKB, EIM, Zoetermeer, in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken, Den Haag.
2
The Gallup Organization (2007), Observatory of European SMEs, Analytical Report, Flash Eurobarometer No. 196
21
bedrijven in de EU inkomsten uit buitenlandse investeringen. Het percentage voor Nederlandse MKB-bedrijven ligt iets lager: 4,5%. Ook is er gevraagd naar het aandeel van de inkomsten uit buitenlandse investeringen in de totale omzet. Voor zowel Nederland als het Europese gemiddelde bedraagt dit percentage ruim 2%. Tabel 9
Observatory of European SMEs: directe buitenlandse investeringen
Item
Omschrijving
Definitie
Deelnemingen in buitenlandse bedrijven van meer dan 10% van het aandelenkapitaal, eigen vestigingen in het buitenland, joint ventures met buitenlandse bedrijven.
Wijze van verzameling
Via telefonische enquête bedrijfsleven
Beschikbare gegevens
Aantallen bedrijven, type investering, sectoren, grootteklasse
Type investering
Eigen vestiging, deelnemingen, joint ventures
Bestemmingslanden
Niet
Sectoren
Industrie; bouw; groothandel; detailhandel; hotels en restaurants; transport en communicatie; financiële dienstverlening; onroerend goed en zakelijke dienstverlening; gezondheidszorg en sociale sector; overige sociale en persoonlijke dienstverlening
Grootteklassen
0-9, 10-49, 50-249, >250 werkzame personen
Jaren
2003 en 2006
Link naar brongegevens
http://ec.europa.eu/enterprise/policies/sme/facts-figuresanalysis/sme-observatory/index_en.htm
Bron: EIM 2011
22
3.5
Eurostat Foreign Affiliate Trade Statistics Het CBS levert jaarlijks gegevens aan Eurostat voor de statistiek van Foreign Affiliate Trade Statistics (FATS). Deze statistieken beschrijven de activiteiten van buitenlandse maatschappijen in Nederland (inward FATS) en van Nederlandse maatschappijen in het buitenland (outward FATS). Een verschil met de statistiek voor de directe buitenlandse investeringen is dat de FATS-statistieken alleen betrekking hebben op meerderheidsdeelnemingen in buitenlandse bedrijven. Het CBS heeft op dit moment voor de outward FATS alleen data voor de ondernemingen met groepsmaatschappijen buiten de EU. De gegevens voor de outward FATS worden op dit moment nog niet door het CBS gepubliceerd, maar ze zijn beschikbaar via de statistische portal van Eurostat. Het betreft de gegevens voor 2007 en 2008. De outward FATS bevatten Nederlandse gegevens voor het aantal ondernemingen in het buitenland, het aantal werkzame personen bij die ondernemingen en de omzetten. In 2008 waren er 6.056 Nederlandse ondernemingen met groepsmaatschappijen buiten de EU. Bij deze ondernemingen waren in totaal 665.751 personen werkzaam en de totale omzet bedroeg 294.772 miljoen euro. Tabel 10
Eurostat Foreign Affiliate Trade Statistics: Outward FATS
Item
Omschrijving
Definitie
Deelnemingen in buitenlandse bedrijven van meer dan 50% van het aandelenkapitaal. De buitenlandse zeggenschap wordt vastgesteld volgens het concept van de Ultimate Controlling Institutional unit (UCI). Onder UCI wordt verstaan de institutionele eenheid, hoger in de keten van zeggenschap, niet onder zeggenschap van een andere institutionele eenheid.
Wijze van verzameling
Via de nationale statistische bureaus van de Europese lidstaten
Beschikbare gegevens
Aantallen buitenlandse vestigingen, aantallen werknemers, omzetten Gegevens voor 24 EU-landen
Type investering
Niet
Bestemmingslanden
Niet
Sectoren
Niet
Grootteklassen
Niet
Jaren
2007 en 2008
Link naar brongegevens
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/statis tics/search_database
Bron: EIM 2011
23
3.6
REACH REACH (REview and Analysis of Companies in Holland) is een modulaire database van Bureau Van Dijk uit Amsterdam met financiële en contactgegevens van 1,8 miljoen bedrijven en instellingen in Nederland. REACH bevat per onderneming financiële gegevens van de laatste tien jaar. De basismodule van REACH bevat van ieder bedrijf contactgegevens, aantal medewerkers, omzet, rechtsvorm, oprichtingsdatum, bestuurder(s), hoofd- en nevenactiviteiten. Daarnaast zijn er diverse aanvullende modules met financiële informatie van bedrijven, een module fusies & overnames en een module eigendomsverhoudingen. De REACH-module eigendomsverhoudingen geeft informatie over bedrijfsstructuren en dochterondernemingen van circa 500.000 Nederlandse bedrijven. In deze module zijn ook deelnemingen in buitenlandse bedrijven geregistreerd. Het is mogelijk een onderscheid te maken tussen 100%-deelnemingen, meerderheidsdeelnemingen (51-100%) en minderheidsdeelnemingen (<51%). Weliswaar betreft de eigendomsinformatie in REACH alleen rechtspersonen, maar de vertekening zal vermoedelijk beperkt zijn.1 Tabel 11
REACH
Item
Omschrijving
Definitie
Deelnemingen van Nederlandse bedrijven in andere bedrijven.
Wijze van verzameling
Gecombineerde informatie uit diverse bronnen
Beschikbare gegevens
Kerngegevens van zowel de houders van de deelnemingen als de deelnemingen zelf
Type investering
100%-deelnemingen, meerderheidsdeelnemingen (51-100%) en minderheidsdeelnemingen (<51%)
Bestemmingslanden
Diverse landen
Sectoren
Diverse sectoren
Grootteklassen
Beperkt mogelijk
Jaren
Alleen meest recente beschikbare informatie
Link naar brongegevens
https://reach2.bvdinfo.com/version20111020/home.serv?product=reachneo&loginfromcontext=ipad dress
Bron: EIM 2011
De volgende gegevens over de houder van een deelneming zijn in REACH opgenomen:
1
24
−
de bedrijfsgroep;
−
de naam van de houder van de deelneming;
−
het handelsregisternummer;
−
postcode plus vestigingsplaats;
−
aantal werkzame personen;
−
enkele financiële kenmerken.
Vennootschappen onder firma en maatschappen worden in REACH niet meegenomen.
Van het bedrijf waarin wordt deelgenomen, is opgenomen: −
de naam van het bedrijf;
−
een registratienummer;
−
de sector waarin het bedrijf actief is;
−
de grootte van de deelneming in procenten;
−
enkele financiële kenmerken;
−
het land waarin het bedrijf is gevestigd;
In de REACH-database is informatie beschikbaar over buitenlandse deelnemingen, naar bedrijfstak en land van bestemming. Met REACH is het beperkt mogelijk om bedrijven met buitenlandse deelnemingen naar grootteklasse in te delen. Het is niet exact mogelijk een onderscheid aan te geven naar MKB en niet-MKB. Het aantal ondernemingen waarvan informatie is ingevuld over het aantal werkzame personen, is daarvoor te klein. De financiële kenmerken bieden ook geen mogelijkheid om bedrijven in te delen in grootteklassen; ook hier speelt de geringe vulling een rol.
25
3.7
ITC Investment Map Investment Map van het International Trade Centre (ITC) in samenwerking met de UNCTAD richt zich op Investment Promotion Agencies voor het identificeren van potentiële buitenlandse investeerders in specifieke sectoren en voor het identificeren van concurrerende landen voor buitenlandse investeringen. Investment Map bevat DBI-statistieken voor 200 landen en gedetailleerde data over buitenlandse investeringen op sectoraal en landenniveau voor 100 landen. Investment Map is gekoppeld aan andere databases zoals de UNCTAD World Investment Directory, ITC Market Access Map en ITC Trade Map. De database bevat niet alleen informatie van UNCTAD, maar ook van COMTRADE en Dun & Bradstreet. NL EVD Internationaal is voor Nederland licentiehouder van Investment Map.1 Investment Map bevat geaggregeerde DBI-data (stromen en standen) voor diverse landen via een koppeling aan de UNCTAD World Investment Directory. Daarnaast bevat Investment Map ook gedetailleerde gegevens op sectoraal niveau en gegevens voor de activiteiten van buitenlandse ondernemingen uit bronnen van Dun & Bradstreet. Deze data betreffen alleen de buitenlandse vestigingen in ontwikkelings- en transitielanden. Informatie is beschikbaar over aantallen vestigingen, locatie, omzetten, aantallen werknemers en namen van moederondernemingen voor meer dan 130.000 buitenlandse vestigingen in diverse landen. Zo is het niet alleen mogelijk om per sector en land een overzicht te krijgen van het aantal Nederlandse buitenlandse vestigingen, maar zijn er ook gegevens beschikbaar van aantallen vestigingen, werknemers en omzetten per Nederlands moederbedrijf. In totaal is in Investment Map informatie beschikbaar over 1.960 Nederlandse moederondernemingen en 9.760 Nederlandse vestigingen in ontwikkelings- en transitielanden. Omdat Investment Map alleen data bevat van de buitenlandse vestigingen in ontwikkelings- en transitielanden is het niet mogelijk om een volledig overzicht te krijgen van alle Nederlandse ondernemingen met buitenlandse vestigingen. Daarnaast blijkt uit bronnenonderzoek van het CBS dat de kwaliteit van de informatie van Dun & Bradstreet niet voldoende is.2 Tabel 12 geeft een overzicht van de beschikbare informatie in Investment Map.
26
1
Zie http://www.agentschapnl.nl/onderwerp/international-trade-centre-databanken.
2
Oscar Lemmers (2011), Methodologisch rapport Identificatie ondernemingen met buitenlandse investeringen, CBS, Heerlen.
Tabel 12
ITC Investment Map
Item
Omschrijving
Definitie
Directe buitenlandse investeringen zijn investeringen van een bedrijf of andere organisatie uit een land (economie) in een bedrijf uit een ander land met de bedoeling een blijvend belang te verwerven. Per land wordt in de database aangegeven welke definitie en bronnen er zijn gehanteerd en bijvoorbeeld of de aanbevelingen van de IMF Balance of Payments Manual zijn gevolgd en of intraconcernleningen zijn meegenomen in de DBI-data. De data over buitenlandse vestigingen hebben betrekking op deelnemingen in buitenlandse bedrijven van meer dan 50% van het aandelenkapitaal.
Wijze van verzameling
DBI-data worden verzameld via nationale centrale banken en surveys onder bedrijven. De data over buitenlandse vestigingen zijn afkomstig van Dun & Bradstreet.
Beschikbare gegevens
Totalen DBI voor 200 landen: DBI inkomend stromen, DBI uitgaand stromen, DBI saldo uitgaand-inkomend stromen, DBI inkomend voorraad, DBI uitgaand voorraad, DBI saldo uitgaandinkomend voorraad. DBI-stromen en -standen op sectoraal niveau voor 100 landen. De data over buitenlandse vestigingen betreffen informatie over aantallen vestigingen, locatie, omzetten, aantallen werknemers en namen van moederondernemingen voor meer dan 130.000 buitenlandse vestigingen in diverse landen.
Type investering
Niet
Bestemmingslanden
Diverse ontwikkelings- en transitielanden
Sectoren
Diverse sectoren
Grootteklassen
Niet
Jaren
DBI-data voor een reeks van vier recente jaren De data over buitenlandse vestigingen betreffen het meest recente beschikbare jaar
Link naar brongegevens
http://www.investmentmap.org/Index.aspx
Bron: EIM, 2011
27
4
De mogelijkheden
De diverse bronnen met gegevens over directe buitenlandse investeringen zijn in hoofdstuk 3 besproken. Sommige bronnen zijn niet geschikt om de buitenlandse investeringen van het MKB vast te stellen. Om het belang van de buitenlandse investeringen van het MKB te bepalen, wordt er gekeken naar het aantal buitenlandse investeerders in het MKB en naar de omvang van de buitenlandse investeringen van het MKB. Om de ontwikkeling van de buitenlandse investeringen van het MKB te bepalen, is de beschikbaarheid van data over een reeks van jaren noodzakelijk. Paragraaf 4.1 kijkt naar de bronnen die geschikt kunnen zijn om het aantal buitenlandse investeerders in het MKB vast te stellen. In paragraaf 4.2 kijken we naar de geschikte bronnen voor de vaststelling van de omvang van de buitenlandse investeringen van het MKB. In paragraaf 4.3 staat de beschikbaarheid van data over een reeks van jaren centraal.
4.1
Aantal buitenlandse investeerders in het MKB
Met uitzondering van DNB geven alle beschreven bronnen informatie over het aantal bedrijven met buitenlandse investeringen. Niet alle bronnen maken echter onderscheid naar grootteklasse. Voor het bepalen van het aantal buitenlandse investeerders in het MKB bieden vier bronnen mogelijkheden. Dat zijn de CBSkoppelingsdataset identificatie van ondernemingen met buitenlandse investeringen, het EIM MKB Beleidspanel, de EIM Monitor Determinanten van Bedrijfsprestaties en de Observatory for European SMEs van de Europese Commissie; zie Tabel 13. Tabel 13
Beschikbaarheid van gegevens over aantal ondernemingen met buitenlandse investeringen in de verschillende bronnen
Aantal buitenlandse
Aantal buitenlandse inves-
investeerders
teerders in het MKB
nee
nee
ja
ja
EIM, MKB Beleidspanel
ja
ja
EIM, Monitor Determinanten van Bedrijfs-
ja
ja
ja
ja
Eurostat, Foreign Affiliate Trade Statistics
ja
nee
REACH
ja
nee
ITC Investment Map
ja
nee
Bron DNB, Betalingsbalansstatistiek + Enquêtegegevens standen CBS-dataset identificatie ondernemingen met buitenlandse investeringen
prestaties Europese Commissie, Observatory for European SMEs
Bron: EIM, 2011
29
4.2
Omvang buitenlandse investeringen van het MKB
Over de omvang van de buitenlandse investeringen is veel minder bekend. Alleen DNB publiceert hierover gegevens. Daarbij wordt er onderscheid gemaakt naar sectoren en bestemmingslanden, maar geen onderscheid naar grootteklasse. De andere bronnen presenteren gegevens op bedrijfsniveau en ze geven in de meeste gevallen alleen informatie over de omzetten van buitenlandse vestigingen. De EIM Monitor Determinanten van Bedrijfsprestaties heeft beperkt gegevens beschikbaar. In de meting van 2010 is er gevraagd naar de omvang van de buitenlandse investeringen in de afgelopen drie jaren. De koppelingsresultaten van het CBS voor de identificatie van ondernemingen met buitenlandse investeringen bieden goede mogelijkheden voor het bepalen van de omvang van de buitenlandse investeringen van het MKB, maar de data zijn nog niet beschikbaar voor extern gebruik. Tabel 14
Beschikbaarheid van gegevens in de verschillende bronnen over de totale omvang van buitenlandse investeringen van Nederlandse bedrijven
Bron
Omvang buitenlandse
Omvang buitenlandse in-
investeringen
vesteringen van het MKB
ja
nee
ja
ja
nee
nee
beperkt
beperkt
nee
nee
Eurostat, Foreign Affiliate Trade Statistics
nee
nee
REACH
nee
nee
ITC Investment Map
nee
nee
DNB, Betalingsbalansstatistiek + Enquêtegegevens standen CBS-dataset identificatie ondernemingen met buitenlandse investeringen EIM, MKB Beleidspanel EIM, Monitor Determinanten van Bedrijfsprestaties Europese Commissie, Observatory for European SMEs
Bron: EIM, 2011
4.3
Ontwikkeling van de buitenlandse investeringen
Voor het bepalen van de ontwikkeling van de buitenlandse investeringen is DNB de belangrijkste bron. DNB publiceert zowel stroom- als standengegevens van de directe buitenlandse investeringen. In de DNB-statistieken wordt er echter geen onderscheid gemaakt naar grootteklasse. Veel andere bronnen brengen slechts gedeeltelijk de ontwikkeling van DBI in beeld. Zo vindt onderzoek naar buitenlandse investeringen in opdracht van de Europese Commissie slechts op onregelmatige basis plaats. Daarnaast is er meestal alleen aandacht voor de stroom uitgaande investeringen en worden desinvesteringen niet gemeten. Bovendien worden in veel bronnen alleen de meest recente gegevens voor de buitenlandse investeringen in beeld gebracht. Tabel 15 geeft een overzicht van de beschikbaarheid van gegevens over een reeks van jaren.
30
Tabel 15
Beschikbaarheid van gegevens over buitenlandse investeringen over een reeks van jaren
Bron
Reeks van jaren
DNB, Betalingsbalansstatistiek + Enquêtegegevens standen
ja
CBS-dataset identificatie ondernemingen met buitenlandse
ja
investeringen EIM, MKB Beleidspanel
nee
EIM, Monitor Determinanten van Bedrijfsprestaties
nee
Europese Commissie, Observatory for European SMEs
nee
Eurostat, Foreign Affiliate Trade Statistics
nee
REACH
nee
ITC Investment Map
nee
Bron: EIM, 2011
31
32
5
Het haalbaarheidsadvies
In dit haalbaarheidsonderzoek hebben we de mogelijkheden in kaart gebracht om gegevens over buitenlandse investeringen voor het MKB vast te stellen. In de voorgaande hoofdstukken is gekeken naar de beschikbare bronnen en naar de mogelijkheden om gegevens over buitenlandse investeringen te verzamelen voor diverse sectoren en grootteklassen, waarbij onderscheid naar grootteklasse (MKB versus niet-MKB) vooropstaat. In dit afsluitende hoofdstuk zetten we ons advies uiteen over de haalbaarheid van een monitor buitenlandse investeringen van het MKB. Voor het bepalen van de mogelijkheden voor het opzetten van een monitor buitenlandse investeringen van het MKB is er gekeken naar de beschikbaarheid van gegevens in de verschillende bronnen. Om het belang van de buitenlandse investeringen van het MKB te bepalen, is gekeken naar het aantal buitenlandse investeerders in het MKB en naar de omvang van de buitenlandse investeringen van het MKB. Om de ontwikkeling van de buitenlandse investeringen van het MKB te bepalen, is er gekeken naar de beschikbaarheid van data over een reeks van jaren. In hoofdstuk 4 is de beschikbaarheid van deze gegevens in de verschillende bronnen vastgesteld. Tabel 16 geeft een samenvattend overzicht. Tabel 16
Beschikbaarheid van gegevens in de verschillende bronnen voor het vaststellen van de buitenlandse investeringen van het MKB
Bron
Aantal buitenlandse
Omvang buitenlandse
investeerders in het
investeringen van het
MKB
MKB
nee
nee
ja
ja
ja
ja
EIM, MKB Beleidspanel
ja
nee
nee
EIM, Monitor Determinanten van
ja
beperkt
nee
ja
nee
nee
nee
nee
nee
REACH
nee
nee
nee
ITC Investment Map
nee
nee
nee
DNB, Betalingsbalansstatistiek +
Reeks van jaren
Enquêtegegevens standen CBS, dataset identificatie ondernemingen met buitenlandse investeringen
Bedrijfsprestaties Europese Commissie, Observatory for European SMEs Eurostat, Foreign Affiliate Trade Statistics
Bron: EIM, 2011
Voor het bepalen van het aantal buitenlandse investeerders in het MKB bieden vier bronnen mogelijkheden. Over de omvang van de buitenlandse investeringen is veel minder bekend. DNB publiceert hierover gegevens voor een reeks van jaren, maar daarbij wordt er geen onderscheid gemaakt naar grootteklasse.
33
Recent zijn er nieuwe mogelijkheden ontstaan voor het vaststellen van de omvang van buitenlandse investeringen van het MKB. Het CBS heeft een dataset ontwikkeld met gegevens over buitenlandse activiteiten van Nederlandse ondernemingen. Deze bron lijkt geschikt voor het vaststellen van de buitenlandse investeringen van het MKB.
A d v ie s : o nt w ik k e l i ng en C B S b l i jv en vo l g en Voor het opstellen van een monitor voor de buitenlandse investeringen van het MKB is het belangrijk om de ontwikkelingen bij het CBS te volgen. De CBSdataset met koppelingsresultaten voor de identificatie van ondernemingen met buitenlandse investeringen lijkt goede mogelijkheden te bieden voor het bepalen van zowel het aantal buitenlandse investeerders als de omvang van de buitenlandse investeringen. Hierbij zal het ook mogelijk zijn om een onderscheid naar grootteklasse aan te brengen. Dat betekent dat het in de nabije toekomst mogelijk zal zijn om een monitor op te stellen voor de buitenlandse investeringen van het MKB. De CBS-dataset bevat gegevens over buitenlandse investeringen voor de jaren 2004 tot en met 2008. De dataset zal worden uitgebreid met data voor recente jaren. Verder onderzoekt het CBS de mogelijkheden voor uitbreiding van de dataset met data van bijvoorbeeld DNB en EIM. Het CBS heeft het voornemen om de data via het Centrum voor Beleidsstatistiek beschikbaar te stellen voor externe onderzoekers. Voor het opstellen van een monitor voor buitenlandse investeringsdata is het dan ook van cruciaal belang om de ontwikkelingen bij het CBS te blijven volgen. EIM zal hierover nauw contact blijven houden met het CBS.
34
