Grenzen vallen weg: politieleiders vertellen
1
Internationaal carrièreperspectief
TOP-POINT ERVARINGEN
4
‘Internationalisering moet aandachtspunt
62 Ronald Zwarter
‘Top-POINT laat top leidinggevenden
zijn van leiding nationale politie’
diversiteit ervaren’
8
‘Internationale bouwstenen cruciaal’
66 Leen Schaap
‘Bij twijfel inhalen’
12 Hanneke Brouwer
‘Nieuwe kennis en ervaring opdoen en die
70 Dick de Boer
‘Homogeniteit leidt tot een ander soort
elders weer gebruiken’
samenleving’
16 Paul van Musscher ‘Van internationale ervaring word je een
74 Ab Spaan
‘Hoe vertrouwde deuren gesloten bleven
ander mens’
en andere zich openden’
20 Leo Koenraads
‘Leren begrijpen binnen welke ruimte je werkt’
78 Eveline Rutten
‘Argentinië is een land van vreemde
tegenstellingen’
24 José Rooijers
‘Als je van elkaar leert, kun je de wereld
verkleinen’
82 Patrick Voss
‘Denk groot, maar begin bij jezelf’
28 Piet Deelman
‘Te laat voor een internationale functie op
86 Gerda Dijksman
‘Daar doen ze het gewoon’
niveau’ 87 Erik-Jan vd Hulst
‘Het belang van luisteren’
32 Rob Out
‘Één aanspreek punt voor 88 Frans Kooiman
‘Er zijn meer culturele werkelijkheden’
Ineke Stam
Anita Hazenberg
EU-beleidsvoorbereidingen’ 36 Willemien Los
Blik op de toekomst
40 Chris Starmans
‘In Brussel is een maand niks’
90 Persbericht 2020
Nederlandse commissaris benoemd tot
secretaris-generaal van internationale
44 Ron de Milde
‘Zonde dat ik dit doe in de nadagen van
politieorganisatie!
mijn loopbaan’ 92 Linda
Linda begon als allround politiemedewerker
buitenwereld’
95 Mohammed
Mohammed haalde zijn HBO bachelor
52 Eric Willems
‘Het mes snijdt aan twee kanten’
98 John
John startte met een Europese master
56 Ruud Bik
‘Het vliegwiel moet op gang worden gebracht’
101 Helle
Helle was ooit een zij-instromer
104 Karel
Karel is opgeleid vóór het samenhangend
onderwijsstelsel
48 Dian Popping
2
‘Gelijkwaardigheid is me met de paplepel
ingegeven’
‘Als blauwe vrouw iets betekenen voor de
3
Politiewerk omvat het hele scala van wijk tot wereld. Niet alle criminaliteit komt voort uit de wijk; het komt ook op diverse manieren vanuit het buitenland hier naartoe. Deze relatie tussen het politiewerk en de internationale component heeft Ineke Stam, voorzitter van Politietop Divers, naar een duurzaam perspectief, altijd beziggehouden. Zeker nu Nederland steeds diverser wordt en politieleiders zoveel mogelijk kennis en deskundigheid nodig hebben om daarmee om te gaan.
H
aar interesse kreeg een extra boost toen Nederland in 2004 voorzitter
‘INTERNATIONALISERING MOET AANDACHTSPUNT ZIJN VAN LEIDING NATIONALE POLITIE’
was van de Europese Unie. Als toenmalig voorzitter van het college van bestuur van de Politieacademie werd ze automatisch ook voorzitter van
CEPOL, de Europese politieacademie. Het bracht haar veel nieuwe inzichten.
Stam: “Niet in de laatste plaats over hoe ingewikkeld internationaal samenwerken eigenlijk is. Er zijn taalbarrières en de positie van de politie is in elk land totaal anders. Boven alles is het een kwestie van wérken; het komt niet vanzelf. Maar hoe ingewikkeld samenwerken dan misschien ook is, het is absoluut verrijkend. Nederland staat als initiatiefnemer op de kaart na drie jaar in Den Haag de Pearls in Policing conferentie te hebben georganiseerd voor politieleiders uit de hele wereld. Heel inspirerend.”
Samenhang Ineke Stam
Deze ervaringen kleurden de manier waarop Stam de afgelopen jaren het samenwerkingsprogramma Politietop Divers vormgaf. “Natuurlijk gaf de
is voorzitter van Politietop divers,
toenmalige minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties mij primair de
naar een duurzaam perspectief
opdracht om resultaten te boeken op het aandeel vrouwen en allochtonen in de politietop. De feministe in mij kon zich daar helemaal in vinden. Maar als voormalig hoofdcommissaris vond ik dat de interventie wel moest passen in een groter geheel en vooral duurzaam zou moeten zijn. Diversiteit en internationalisering
4
5
worden nog te vaak gezien als twee aparte dingen, maar globalisering heeft
worden. Als we dat nu goed voorbereiden, heeft de nationale politie daar straks
impact op het politievak, heeft effect op werkgelegenheid en vraagt een andere
veel plezier van.”
stijl van leidinggeven. En dus hebben we die drie aspecten in samenhang willen onderbrengen bij het programma Politietop Divers.”
Leeswijzer De tweedeling die Ineke Stam aanhaalt, is in deze publicatie terug te vinden.
Top-POINT
Stam: “Het boekje begint met de ervaringen van politieleiders die tijdelijk functies
“Werkgelegenheid en de impact op het vak hebben we opgepakt door te
hebben bekleed met een internationaal karakter. Lees bijvoorbeeld wat Hanneke
onderzoeken hoe we de kansen konden vergroten van mensen die al geruime tijd
Brouwer bedoelt met de dynamiek van gaan en terugkomen, hoe Leo Koenraads
in de top werken en niet direct groeimogelijkheden hebben. Door de internationale
ertoe kwam om naar Afghanistan te gaan en hoe Paul van Musscher handelt vanuit
context staat Nederland niet alleen internationaal op de kaart, maar mensen zijn
zijn overtuiging dat je het tien keer beter kunt ondergaan dan dat je het uitgelegd
ook breder inzetbaar als ze terugkeren.De koppeling met de andere stijl van
krijgt. In het tweede deel van deze publicatie zijn delen van blogs opgenomen van
leidinggeven zien we terug in het Top-POINT-programma waarin we mensen op
politieleiders die in het kader van Top-POINT enige tijd in het buitenland verbleven.
een heel bijzondere manier kennis laten maken met diversiteit. Namelijk door ze
Lees bijvoorbeeld hoe Eveline Rutten op stap gaat met een drugspreventieteam en
zelf ‘de eenling’ te laten zijn. Het inzicht dat ze daardoor krijgen is essentieel voor
uitlegt hoe het Nederlandse beleid eruit ziet en hoe Leen Schaap ervaart hoe het is
het leren van een ander type leiderschap. Hierdoor groeit de open-mindedness die
om elk moment opgepakt te kunnen worden.”
een organisatie zo nodig heeft om te dealen met een diverse samenleving.” Er is bewust gekozen voor ervaringsverhalen. Geen beleid, geen spotlight op
Versterken
de eigen inspanningen, maar wel nieuwe inzichten die blijken uit ervaringen van
Het zijn niet de enige bewegingen op het internationale vlak. Stam vertelt: “Laat
diegenen met wie de afgelopen jaren op diverse manieren is samengewerkt. Het
ik helder zijn: niet alle ontwikkelingen zijn op ons conto te schrijven. Maar in het
is een bundeling van levenslessen geworden, interessant voor iedereen die zelf
programma had ik wel de ruimte om de initiatieven en ideeën die al leefden te
overweegt internationaal te werken.
versterken en het experiment te ondersteunen. Zo konden we laten onderzoeken waar zich internationale loopbaanmogelijkheden voordoen voor Nederlandse
Stam vervolgt: “Op beide delen met ervaringsverhalen volgt nog een laatste,
politiechefs. Dat heeft veel opgeleverd en dat is in dit boekje te lezen.
bijzonder deel. Dit deel prikkelt mensen die internationaal aan de slag willen omdat het vijf biografieën bevat van niet-bestaande politiemensen die stuk
Het onderwerp diversiteit, inclusief het internationale aspect, is goed op de agenda
voor stuk laten zien hoe een loopbaanpad richting een strategische functie op
komen te staan van de Nederlandse politie. Stam: “Daar moet je niet te veel over
internationaal niveau eruit kan zien. Het deel wordt voorafgegaan door een
praten. Daar moet je samen aan werken, doorzetten en het meestal gewoon dóen.
persbericht dat dateert van januari 2020, aangevuld met een noot van de redactie.”
Een interventie als de onze vergelijk ik wel eens met watersport: als het weer niet meezit, als je de wind niet in de zeilen hebt, moet je een buitenboordmotor aanzetten. Onze strategie was: doordieselen. De komende tijd wordt de vorm anders, maar de aandacht zal blijven.”
Open-mindedness Voor Nederlandse politieleiders zal mijn boodschap eenvoudig zijn: zorg dat de open-mindedness van de organisatie toeneemt. En nieuwe leiders van de nationale politie: laat internationalisering echt een aandachtsgebied blijven!’ We gaan ons er de komende tijd voor beijveren dat het gedachtegoed en de ervaringen geborgd
6
7
Twee jaar geleden. Politietop Divers was net op stoom, maar een dubbel vraagstuk bleef. Als de wens er is dat meer vrouwen en biculturelen in- en doorstromen, moet er wel plaats voor ze zijn. En hoe wordt voorkomen dat er alleen aandacht is voor deze doelgroepen en niet voor de competentieverbreding van zittende leiders? De vragen vielen samen met de groeiende impact van de internationale dimensie aan politiewerk.
H
et leidde ertoe dat de programmadirecteur Internationaal Politieleiderschap, Anita Hazenberg, opdracht kreeg om te zoeken naar internationale leer- en werkplekken voor strategisch politieleiders.
Gezien haar achtergrond een heel passende opdracht. Hazenberg: “In mijn
‘INTERNATIONALE BOUWSTENEN CRUCIAAL’
eerste politiejaren surveilleerde ik in een grensgebied, ik was zes jaar directeur van het Europese netwerk voor politievrouwen, werkte vier jaar in Straatsburg als programmamanager Politie en Mensenrechten bij de Raad van Europa en ben nu programmadirecteur Internationaal Politie Leiderschap bij de School voor Politie Leiderschap van de Politieacademie. In die rol mag ik mede vorm geven aan Pearls in Policing, een jaarlijkse denktank ontmoeting van politieleiders op topniveau uit de hele wereld. Ik zie mezelf als een echte wereldburger; ik woon in twee landen en spreek de hele dag twee talen. De ontwikkeling die nu gaande is, wil ik heel graag mogelijk maken. De aandacht voor de internationale dimensie en het effect ervan op het politiewerk is lange tijd ondergesneeuwd gebleven.”
Drs. Anita Hazenberg MCM
Proactieve daad Hazenberg is gedreven. “Alle politieleiders moeten op tijd aan de slag gaan met
is programmadirecteur Politieleiderschap (SPL,
het verzamelen van internationale bouwstenen. Daar draag ik graag aan bij. Onder
Politieacademie) en heeft in opdracht van Politietop Divers
andere met dit boekje, want de vraag is: wat zijn die bouwstenen eigenlijk? Ik krijg
gezocht naar internationale werk-, leer- en stageplaatsen
mijn energie uit het feit dat ik ten volle geloof dat politiemensen op die manier een daadwerkelijke bijdrage leveren aan de wereldvrede. Is wereldvrede niet synoniem aan veiligheid? Aan het ontbreken van criminaliteit? Aandacht vanuit
8
9
Nederlandse politieleiders voor fragiele staten is daarom een proactieve daad. Een
Stimuleer dat ze hun talen goed spreken en een internationale opleiding volgen.
term als glocal vind ik zo toepasselijk; als je glocal kunt kijken, denken en doen,
Als je het verhaal van Piet Deelman leest in dit boekje, dan weet je meteen waarom.
ben je in staat om verbinding te leggen tussen globale en lokale vraagstukken.”
Een internationale functie op niveau is alleen bereikbaar als je je bouwstenen tijdig hebt verzameld. Er is immers uit andere landen genoeg concurrentie.”
Afwezigheid flankerend beleid Internationale ervaring opdoen mag nooit een hobby worden, vindt Hazenberg.
Tegenwerking
Maar door het ontbreken van flankering vanuit de organisatie, leek het daar lang
De aandacht voor de internationale dimensie neemt toe, maar het aantal
wel op. “Ik kan me nog goed herinneren dat ik daarover een gesprek had met
plaatsingen blijft flink achter bij de beschikbaarheid van internationale werk-
korpschef Pieter Jaap Aalbersberg. Na een stevige discussie vonden we elkaar
en stageplekken. Hazenberg: “Een tijdje geleden konden we een prachtige
inhoudelijk en hij vroeg me hem te ondersteunen in het vormgeven van het
kandidaat plaatsen op een internationale functie. Maar je wilt niet wéten hoeveel
internationaal management development (MD). Tegelijkertijd waren het landelijk
tegenwerking die kandidaat heeft gehad vanuit zijn omgeving. ‘Je gaat je nationale
HRM-programma Politie en de ABD Politietop bezig met een nieuw MD-beleid
loopbaan toch niet opgeven voor een tijdelijke internationale functie’? We moeten
voor de Nederlandse politie met als doel ontwikkelen, identificeren en benoemen
echt nog leren dat een internationale ervaring de professionele competenties van
van talent. Daar konden wij het vinden van internationale werk- en stageplekken
onze politiemensen alleen maar versterkt.”
aan toevoegen, inclusief de matching van kandidaten en het begeleiden van deze politiemensen bij hun terugkeer naar Nederland. Alles kwam prachtig samen! Nu kunnen we een echte slag maken. In de komst van een nationale politie zie ik alleen maar meer kansen. Alle lichten lijken op groen te staan.”
Langetermijninvestering Door de reorganisatie lijkt de politie de komende tijd mensen ‘over te houden’, terwijl de verwachting ook is dat er over een paar jaar juist te weinig leidinggevenden zullen zijn. Hazenberg: “Laat die mensen nu de juiste internationale competenties opdoen in het buitenland. Als ze weer in Nederland nodig zijn, zit die specifieke ervaring in hun rugzak, hebben ze geleerd leiding te geven aan diversiteit en snappen ze beter hoe de wereld in elkaar zit. Daar is toch geen geld voor, zeg je? Dat is echt denken op de korte termijn. Juist in tijden van economische krapte heb je kans om talenten die je normaal niet kunt betalen
“Werken in een internationale setting geeft politiemensen een veelheid aan vaardigheden die zij zich nauwelijks elders eigen kunnen maken. Het leert ze anders kijken, denken en doen.”
binnen te halen. Daar pluk je op lange termijn de vruchten van. Voorbeelden daarvan zijn – ook bij de politie – overal ter wereld te vinden.” Leren door ervaring opdoen
“Ik geloof in reverse capacity building”, gaat Hazenberg verder. “Het werken in een internationale setting geeft politiemensen immers een veelheid aan vaardigheden die zij zich nauwelijks elders eigen kunnen maken. Het leert ze nu eens niet de standaard antwoorden te geven op uitdagingen die op ze afkomen. Oftewel: het leert ze anders kijken, denken en doen. Wijs jonge collega’s al vroeg in hun loopbaan op de mogelijkheid deel te nemen aan een vredesmissie.
10
11
Hanneke Brouwer weet als geen ander wat de waarde is van een internationaal netwerk. Ze wisselde haar loopbaan in Nederland meermalen af met buitenlandse ervaringen en verzilverde de daar opgedane ervaring. Nu zit ze op een leer- en werkplek als plaatsvervangend diensthoofd bij de Dienst Specialistische Recherche Toepassingen van het KLPD . En ze volgt de master European Law and Policy, omdat - naast ervaring - diploma’s een steeds belangrijker rol spelen bij benoemingen in internationale, strategische functies.
N
adat Brouwer twaalf jaar lang al haar energie had gestoken in haar
‘Nieuwe kennis en ervaring opdoen en die elders weer gebruiken’
werk bij de korpsen Haaglanden en Hollands-Midden, kreeg ze in 1999 toestemming om voor drie maanden naar de FBI National
Academy in Quantico, Virginia, te gaan. Via het netwerk dat het haar opleverde,
keerde ze later voor drie maanden terug voor een stage in Philadelphia. Ze maakte er kennis met het fenomeen bikers en terug in Nederland zette ze - met ondersteuning van het bureau IBT en een aantal Amerikaanse collega’s - het eerste bikerteam op. Het liep als een trein. “De eerste verzilvering van de ervaring die ik in het buitenland opdeed,” aldus Brouwer. De tweede verzilvering was het project Politie voor Burgers, waarvoor ze ook inspiratie opdeed tijdens haar buitenlandstage.
Hanneke Brouwer
Kosovo En toen kwam Kosovo. Brouwer: “In de loop van 2007 werd ik benaderd door
Verzamelt nationale en internationale bouwstenen
de Dienst IPOL. Of ik beschikbaar was voor een missie in Kosovo. Nou, daar had ik wel oren naar. In afwachting van mijn uitzending verdiepte ik me in de actuele ontwikkelingen in dat land en volgde de opleidingen die nodig zijn om uitgezonden te worden.
12
13
Het was de bedoeling dat we, naast justitie- en douanemedewerkers, met een
Doorléven en doen
twintigtal politiemensen zouden werken in het EU-planningsteam ter voorbereiding
Brouwer heeft met haar korpsleiding afgesproken dat er niet te grote gaten zullen
op de EU-missie in Kosovo: EULEX. Deze organisatie heeft tot doel de Kosovaarse
vallen in haar internationale ervaring. “Eind 2010 loop ik in het kader van mijn
autoriteiten te ondersteunen op politie-, justitie- en douanegebied. EULEX neemt
studie een week mee met de Permanente Vertegenwoordiging in Brussel. En met
de positie over van de VN-missie die sinds 1999 aanwezig is na een resolutie van
de korpsleiding bespreek ik wat ik nog meer aan tussentijdse activiteiten kan
de VN-Veiligheidsraad. Het was een wereldervaring om dat te mogen helpen
ontplooien. Ik zie het echt als iets halen en iets brengen, als helpen opbouwen en
opzetten. Ik was bereid om er twee jaar aan vast te knopen, maar het KLPD
verzilveren. Alleen een theoretische studie of leergang volstaat niet. Je moet het
had andere plannen met me, dus ik keerde na ruim anderhalf jaar terug naar
doorléven, het dóen.”
Nederland.”
Blijvend spanningsveld Geven en nemen
“Internationale ervaring wordt nu erg gestimuleerd, maar je moet ook zo eerlijk
Brouwer houdt van de dynamiek van ‘weggaan en terugkomen’. “Het is een soort
zijn om toe te geven dat niet iedereen het in zich heeft. Zo is bijvoorbeeld niet
harmonicabeweging die erg goed is. Zo kun je geven en nemen. Nieuwe kennis
iedereen een operationele politiebaas of niet iedereen heeft even veel gevoel
en ervaring opdoen en die elders weer gebruiken. Helaas begrijpen de meeste
voor werken in een omgeving waar het sleutelwoord diplomatie is. Bij uitzending
korpsen dat niet helemaal. Mijn korpschef Ruud Bik is me op komen zoeken
moet je durven kijken naar de aanwezigheid van internationale competenties.
in Kosovo. Hij was onder de indruk. Vooral omdat we het deden met ‘niks’. We
Je moet bijvoorbeeld minstens ervaring hebben op tactisch niveau en daarbij
moesten onze eigen werkelijkheid maken. Maar eenmaal weer terug in Nederland
kunnen netwerken en relatiegericht zijn. Je gaat door heel persoonlijke processen
was ik nodig bij de DSRT en daar kan ik de opgedane kennis helaas niet altijd
heen. Zo kun je nooit alleen maar voortbouwen op de successen van degene die
kwijt.”
je opvolgt. Ze willen weten wat voor vlees ze met jou in de kuip hebben en je zult dus opnieuw moeten beginnen. Trek mensen daarom ook nooit te snel weer uit
Behoefte aan een tussenlanding
die wereld. Anders leveren ze onvoldoende op en maak je juist dingen kapot. Het
Of ze dan niet de neiging heeft om de kont tegen de krib te gooien? “Nee hoor,”
is een kwestie van de juiste balans vinden in die heen-en-weerbeweging, voor de
stelt Brouwer, ”Ik had wel behoefte aan een tussenlanding. Het is goed om weer
betrokken collega en het korps. Een blijvend spanningsveld.”
even terug te zijn in het eigen korps. Inmiddels heb ik mijn draai goed gevonden. Het is een bijzondere omgeving en de functie is op een bepaalde manier een feest van herkenning. En daarbij heb ik de gelegenheid aangegrepen om te studeren. De master European Law and Policy heb ik bewust uitgekozen nadat ik contact had gehad met Politietop Divers en mijn trajectbegeleider. Ze verzekerden me dat dergelijke studies een steeds grotere rol spelen in het verkrijgen van internationale plekken op strategisch niveau. Om het helemaal zeker te weten, ben ik in Brussel gaan praten met de Nederlandse baas van het CPCC, het EU-orgaan dat verantwoordelijk is voor de planning en uitvoering van civiele missies. Hij vertelde me dat hij me twee adviezen kon geven als ik nog eens in aanmerking wilde komen voor een strategische functie: verstand van Brussel en het afronden van de studie European Law and Policy. Nou, dat was helder.”
14
15
Reversed capacity building heet het verschijnsel dat mensen die een tijd onder wellicht moeilijke omstandigheden in het buitenland hebben gewerkt, na terugkomst fundamenteel andere mensen zijn geworden. Toleranter, geduldiger, gedrevener en communicatiever. Paul van Musscher, plaatsvervangend korpschef in Haaglanden, gelooft er heilig in, ziet het onderbouwd door wetenschappelijk onderzoek en gebruikt het graag in de praktijk.
Z
oals toen hij in zijn vorige functie als districtschef Gouwe IJssel (Hollands Midden) twee van zijn wijkagenten een week naar de banlieues van Parijs stuurde. De problemen die daar spelen, komen in kleinere vorm
Wetenschappelijk onderzoek wijst uit:
‘VAN INTERNATIONALE ERVARING WORD JE EEN ANDER MENS’
overeen met de problemen in zijn district. Maar de uitkomst is totaal anders. Ligt
het aan de werkwijze? Na die ene week kwamen beide wijkagenten terug als ambassadeurs voor het gebiedsgebonden systeem. Van Musscher: “Je kunt het ze tien keer uitleggen of het ze daar in een keer laten ervaren. Dat is meteen het hele verschil met een zogenaamd snoepreisje. Zo’n reisje is prima voor je netwerk, maar heeft geen direct effect op het eigen werk en op de organisatie als geheel.”
Centraal geleide organisatie In Nederland zijn we nog niet zover. Van Musscher: “Bij het KLPD wel, zeker voor wat betreft liaisons en vredesmissies. Maar wat er in de overige korpsen aan internationale samenwerking en internationaal management development
PAUL VAN MUSSCHER EMPM
gedaan wordt, heeft geen formele basis. Wie verplicht ons om onze mensen ook op internationaal vlak toe te rusten? Niemand! Ik pleit daarom voor een centraal
stak in het kader van Columbus I zijn licht op in Denemarken
geleide organisatie.”
Faciliteren “In het kader van het leertraject Columbus bracht ik in 2009 een bezoek aan Denemarken,” vervolgt Van Musscher. “Dat land heeft een centraal geleid
16
17
politieapparaat. Aan het hoofd staat Jens Henrik Højbjerg, de voormalig
Vroeg beginnen
plaatsvervangend directeur van Europol. Hij heeft vanuit die centrale positie de
Zijn boodschap is dat je verder komt, meer leert, als je de cultuurverschillen
hele interne cultuur omgegooid. Was een buitenlandfunctie eerst het teken dat je
leert herkennen en ermee leert omgaan. Diversiteit en multiculturaliteit zouden
‘buiten spel’ stond, inmiddels is een dergelijke functie alleen weggelegd voor een
daarom in zijn ogen een hoofdproces moeten zijn, even belangrijk als opsporing
elitegroepje. Via de zogenaamde APEX-opleiding wordt dit groepje klaargestoomd
en noodhulp. Maar die kennis krijg je niet uit een boekje, aldus Van Musscher.
voor belangrijke internationale functies en vredesmissies. Het is inderdaad
“Die moet je opdoen. Ervaren. Zien. Leer je talen spreken, weet wat verdragen
opvallend hoe vaak je op dat niveau iemand uit Scandinavië treft. Scandinavië ja,
inhouden, weet wat je eigen onhebbelijkheden zijn en wat de ander kenmerkt. Ga
want Noorwegen, Zweden, Denemarken en Finland trekken hierin met elkaar op.
eens op vredesmissie. En begin er vroeg mee. Een internationale loopbaan begint
Ik moet er natuurlijk wel bij zeggen dat het óók draait om de leider. Een man als
onderaan en gaat stapje voor stapje.”
Højbjerg roept het, maar faciliteert het ook!”
Reversed capacity building VOC-mentaliteit
Is het voor mensen die nooit over de grens hebben gekeken dan te laat? “Nee,”
De ervaring van Van Musscher beperkt zich niet tot het korte bezoek aan
zegt Van Musscher. “In eigen land, vanuit de eigen positie, zijn veel dingen te leren.
Denemarken. Tijdens Columbus bracht hij een avond door met buitenlandse
Zoals goede afspraken maken voor collega’s die naar het buitenland gaan en weer
liaisons die in Nederland waren gevestigd. De avond bezorgde hem het
terug willen komen in hun korps. Eens langsgaan bij collega’s op vredesmissie en
schaamrood op de kaken. “We kregen geschetst hoe buitenlandse collega’s tegen
met eigen ogen zien wat ze meemaken. Ervaren dat het geen vakantie is. Of ga een
hun Nederlandse evenknie aankijken. Ik kan je zeggen dat de VOC-mentaliteit niet
tijdje naar BZK, waar veel aandacht is voor Brussel. Leer een tweede of derde taal
echt gewaardeerd wordt! Wij denken dat we fantastische ideeën hebben, maar we
en bedenk welke buitenlandervaring jouw functioneren én jouw korps ten goede
vergeten ons te verdiepen in de vraag of die ideeën wel toepasbaar zijn in andere
zou komen. Reversed capacity building. Niet alleen jij wordt er beter van, maar je
landen, andere culturen. Een raar soort arrogantie hebben wij.” Maar hoe werkt
organisatie ook.”
het dan? Van Musscher: “Het begint met oog hebben voor de context. Met fatsoen, nieuwsgierigheid. Probeer geen blauwdruk op te leggen. ’s Lands wijs, ’s lands eer! En als je eenmaal contact hebt, vanuit vertrouwen en waardering, dán kun je van elkaar leren. Zaken doen.”
Luisteren Tijdens de drieweekse Senior Command Course die hij in 2006 in Hong Kong volgde, had hij een kennismakingsgesprek met de korpsleiding. Van Musscher:
“Diversiteit en multiculturaliteit zou een hoofdproces moeten zijn. Even belangrijk als opsporing en noodhulp.”
“We mochten al onze vragen stellen, maar tijdens het gesprek vóelde je dat dit niet gepast was. Ineens bedacht ik me dat wij als Nederlanders maar grote monden hebben. Tegenspraak leveren zit in onze genen. In Hong Kong geldt: als de baas praat, luistert de rest. Als hij beslist, spreekt niemand tegen. Daarnaast viel me op hoe individualistisch wij zijn. Als daar iemand een voorstel deed om uit eten te gaan, ging iedereen mee. Zin of niet. En als aan het eind van de avond iemand betaalde, stond de hele groep ’s morgens in de rij om de schuld af te lossen. Moet je in Nederland eens om komen!”
18
19
Zijn zoon is onderofficier bij Defensie, zijn dochter studeert aan de Hogeschool voor Toerisme en allebei kregen ze Engels via internet en tv met de paplepel ingegoten. Hij is 56 jaar, maar wil eigenlijk het liefst in die ontwikkeling mee. Leo Koenraads, bureauchef in Haaglanden en voor eigen gevoel allesbehalve aan het eind van zijn loopbaan. Hij gaf daarom aan iets totaal anders te willen gaan doen. En anders wordt het! Eerst Australië en de Solomon-eilanden, straks Afghanistan.
H
et internationale prikkelde hem al langer. Koenraads: “In Den Haag had ik een operationeel collega die regelmatig op vredesmissie ging. Ooit bezocht ik hem toen hij in Bosnië Herzegovina zat. Dat bracht het al
dichterbij. Op een gegeven moment was het alleen nog zoiets als ‘Hoe vertel ik
‘LEREN BEGRIJPEN BINNEN WELKE RUIMTE JE WERKT’
het mijn partner?’ Een etentje leek me een goed moment, maar ik vergat dat ik zelf al veel verder was in het denkproces. Maar na een paar dagen kwam ze erop terug en zei: ‘Dit is heel belangrijk voor je hè? Dan steun ik je.’ En toen gebeurde er ineens van alles.”
Unieke kans Koenraads kreeg een telefoontje van IPOL. Dankzij het internationale netwerk van de SPL was een plek beschikbaar gekomen op een drieweekse opleiding in Australië; de ‘Senior Command Course’. “Een unieke kans!”, aldus Koenraads. “Ik was de enige buitenlandse collega. De weken hadden voor mij een gigantische meerwaarde. We behandelden tien leiderschapsthema’s in vier tot vijf colleges per LEO KOENRAADS
dag. We leerden kijken wat zich afspeelt in andere disciplines, in de wetenschap, in de wereld. Welke spelers zijn er? Wat zijn hun belangen?”
Is op vredesmissie in Afghanistan
Corrupt bewind Bijzonder onderdeel van de cursus was een vierdaags bezoek aan het politiemissiegebied op de Solomon eilanden in de Pacific. “Een paradijselijke omgeving en een strakblauwe zee”, schetst Koenraads. “Maar tegelijkertijd een
20
21
derdewereldland met een corrupt bewind en veel geweld. Australië gebruikt
Koenraads: “En daarna volgt nog een cursussen op de School voor Vredesmissies,
cursussen om mensen voor belangrijke functies te selecteren. In dit geval was de
daar leer ik over de missie, het land, de cultuur. Wat ik wel moet doen, en wat
hoofdprijs de functie van politiecommandant op de Solomon eilanden. We moesten
vooral niet.”
een analyse maken van wat we er aantroffen en beschrijven wat wij zouden doen
als we er aangesteld zouden worden. Een rat race! Op mij lag geen druk, maar
Dienen en resultaat boeken
ik heb me wel competitief opgesteld. Uit mijn evaluatie bleek dat ze dat erg op
Hoe hij het daar aan gaat pakken? Koenraads: “De rol van missionaris past sowieso
prijs gesteld hadden. En ik werd erin beschreven als ‘highly developed’. Prachtig
totaal niet! Ik kom ze niet vertellen hoe het moet. Het gaat erom dat we lokale
compliment.”
mensen in beweging krijgen. Hún ideeën en plannen helpen uitvoeren. Ik zal dus dienend werken en daarvoor moet ik zorgen dat mensen me kennen, en dat ik
Kritischer
mensen ken. De rol van netwerker past me goed. Weet je, invloed krijg je niet
De opleiding was geen voorwaarde voor een vervolgtaak in het buitenland.
vanuit je positie. Daar zegt het helemaal niks dat je in Nederland commissaris van
Maar Koenraads vindt wel dat de Senior Command Course dé cursus is ter
politie bent.
voorbereiding. “Wat me ontzettend is bijgebleven is de uitspraak: ‘To be strategic, you must understand the space in which you operate.’ Ontzettend waar. Ik heb in
Een andere belangrijke rol is die van diplomaat. Een uitdaging voor mij, gezien
Australië veel geleerd over die ruimte.”
mijn enigszins ongeduldige aard. Ik ga zo snel mogelijk uitzoeken wat de ruimte is waarbinnen ik kan opereren. Dienen, ja. Maar ook resultaten boeken. Hier en daar
‘Gluren bij de buren’ vindt hij een sterk concept. Koenraads: “Ik ben kritischer
een klein beetje druk uitoefenen, en verder genoeg diplomatie ten toon spreiden.
teruggekomen. Scherper. Heb de voordelen gezien van een nationale
Accepteren dat je soms eerst twee stappen achteruit moet doen voor je iets
politieorganisatie en mis hier een visie op internationalisering die door zowel
bereikt. Het lijkt me een heel mooie uitdaging.”
politie als regering gedeeld wordt. Ik zag in Australië politie en Defensie nauw samenwerken binnen vredesmissies, met name in de overdrachtsituatie. Toen ik daarover in Nederland een vraag stelde, bleek dat daar nog nauwelijks over nagedacht was. Maar ik ben niet alleen kritischer geworden, ik heb mezelf ook heel anders leren kennen doordat ik volledig op mezelf aangewezen was. Geen secretaresse, geen beleidsmedewerker. Niks. Maar ik ben er sterker uitgekomen. Vol zelfvertrouwen.”
“Het gaat erom dat we lokale mensen in beweging krijgen. Dat we hún ideeën en plannen helpen uitvoeren.”
Afghanistan Dat zelfvertrouwen gaat hem goed van pas komen. Vanaf februari 2011 gaat Koenraads zijn internationale ervaring een vervolg geven door deel te nemen aan een vredesmissie in Afghanistan. Hij weet dat hij gaat, maar nog niet welke functie hem wacht. “Ik ga sowieso leiding geven, maar of dat aan een programma is of aan een groep internationale politiemensen, dat weet ik niet. Dat is afhankelijk van hoe Nederland zich positioneert als er plekken vrijvallen.” Koenraads groeit nu langzaam toe naar het geplande afscheid. Eind september 2010 zei hij zijn korps gedag. Van oktober tot en met januari volgt hij een training Algemene Militaire Basisvaardigheden om de ‘taal’ van Defensie te leren, omgeschoold te worden naar een ander pistool en een geweer en zijn eventuele repatriëring te trainen.
22
23
Wat het precies inhield wist eigenlijk niemand, maar dat is precies waar José Rooijers van houdt. En dus stapte de districtschef West-Veluwevallei (Gelderland-Midden) open minded in het trainingsteam van het programma Executive Development in Policing (EDP) van het Canadian Police College, waar haar Europese inbreng erg op prijs wordt gesteld. Inmiddels begeleidt ze alweer voor het tweede jaar een aantal Canadese studenten bij het volbrengen van hun veranderopdracht. Online en on site.
H
et EDP is een programma voor politiemensen op tactisch niveau die werken aan hun strategische ontwikkeling. Alle deelnemers krijgen van hun korps een veranderopdracht mee die ze in tien maanden uitvoeren.
‘ALS JE VAN ELKAAR LEERT, KUN JE DE WERELD VERKLEINEN’
Alle aspecten tussen planning en implementatie komen aan de orde. Verder krijgen ze onderwerpen aangeboden als: teamdynamica, mediatechnieken, ethiek, organisatieontwikkeling en het meten van prestaties.
Online en on site Rooijers: “Omdat Canada zo groot is, wordt veel lesstof online aangeboden en werken ze voor persoonlijk overleg met teleconferentie en Skype. In die tien maanden ga ik twee keer naar Ottawa voor de zogenaamde on site ontmoeting. De eerste keer tien dagen, om kennis te maken met de deelnemers en de laatste dingen af te stemmen met het trainingsteam. De tweede keer zes dagen, ter afsluiting van het programma.
JOSÉ ROOIJERS MPM In die eerste tien dagen krijgen de deelnemers college van een hoogleraar in maakt deel uit van een trainingsteam binnen het
veranderkunde en leren ze meer over financiën en personeelsbeleid. Ook hebben
Canadian Police College
ze een aantal ontmoetingen op het gebied van persoonlijk leiderschap. Die sluiten aan op de Myers-Briggs Type Indicator test (MBTI test) die ze voorafgaande aan het programma hebben gemaakt en die de aanwezige cognitieve kennis en een aantal persoonlijke aspecten meet zodat hierop verder ontwikkeld kan worden.”
24
25
Europees perspectief
doorstaan, maar zakte bijna. De reden bleek te zijn dat hij illegaal gedownload
Tijdens dat eerste deel is ook een actieve rol weggelegd voor Rooijers. “Ik geef
had. Tja, dan leer je dus dat dat in Canada een major crime is. Als je van elkaar
de deelnemers een schets van de politie vanuit Europees perspectief. Dat is
leert, kun je de wereld verkleinen. Wat het me tot nu toe heeft opgeleverd? Een
bijzonder om te doen; ik ben de enige Europeaan bij het programma. De rest van
beter netwerk en inzicht in hoe in Canada naar persoonlijke ontwikkeling en de
de tijd bekijken we of de korpsopdrachten aan de eisen voldoen en verdelen we
toekomst van de politie wordt gekeken. Veel van de inzichten kan ik gebruiken in
de deelnemers over de leden van het trainingsteam. Hiervoor gebruiken we ook
mijn dagelijks werk.”
de uitkomsten het MBTI; ik begeleid zelf het liefst deelnemers die nog het meest moeten leren op het gebied van leiderschap.”
Overdracht Rooijers is inmiddels begonnen aan haar tweede jaar als begeleider. Dit jaar
Detox camp
werkt ze samen met haar collega Mariette Christophe, landelijk programmaleider
Als Rooijers eenmaal thuis is, begint de daadwerkelijke begeleiding. Rooijers:
Huiselijk Geweld. Het is de bedoeling dat Christophe komend jaar weer iemand
“Meestal gaan de contacten via Skype. Voor ons is dat een beetje vreemd, maar in
inwerkt. Rooijers: “Niet dat ik het niet leuk vindt, maar nu is de beurt gewoon
Canada móeten ze wel; iedereen woont ver bij elkaar vandaan. Studenten komen
aan een ander. Het is goed voor de organisatie en voor jezelf als je niet te lang
bij mij met hun vragen over persoonlijk leiderschap of dilemma’s, maar het grootste
blijft hangen. Of ik op zoek ga naar een nieuwe uitdaging met een internationale
deel bestaat uit het corrigeren van de uitwerking van de veranderopdrachten.
oriëntatie? Zeker weten. Ik ben echt gegrepen door internationaal leren!”
Welke opdrachten dat zoal zijn? Bijvoorbeeld: voer in het korps een plan van aanpak voor een strategisch verandertraject in. Of: hoe worden politieagenten die terugkomen van missie in Afghanistan begeleid en hoe kan dat beter? Met zo’n opdracht heb ik persoonlijk het meest. De opdracht is vorig studiejaar uitgevoerd en inmiddels heeft het betreffende korps een zogenaamd detox camp in Duitsland opgericht waar missiegangers worden opgevangen voor ze weer naar huis gaan.”
Online communiceren Mooi als je als Nederlandse politieleider een bijdrage kan leveren aan een
“Ik vind dat we bij de Nederlandse politie te weinig internationaal leren”
dergelijke opleiding. Maar neemt Rooijers ook iets mee terug? “Ik vind dat we bij de Nederlandse politie te weinig internationaal leren. Ik zou graag eens een klas met Canadese en Nederlandse studenten mixen. Dan kunnen we ons meteen het online leren en communiceren eigen maken. Het is zo gemakkelijk, maar hier zijn de afstanden kort en komen we niet eens op het idee. Wat ik verder geleerd heb is dat de Canadezen enorm goed vooruit kunnen plannen. Ik bewonder bijvoorbeeld hun strategische personeelsplanning; daarin kijken ze wel tien tot vijftien jaar vooruit. Ze lopen wel achter op het gebied van gebiedsgebonden politiezorg. Daar kan ik weer wat in betekenen in hun richting.”
Leugendetector Nederland en Canada lijken qua cultuur veel op elkaar. Welke verschillen trof ze aan? Rooijers: “Het grootste verschil was privégerelateerd. Mijn zoon ging in Canada stagelopen bij de politie. Hij moest een test met de leugendetector
26
27
Na zeven jaar korpschef van Twente te zijn geweest, wilde Piet Deelman de overstap maken naar een strategische functie op internationaal niveau. Het onderwerp internationale samenwerking had in de grensregio vrijwel dagelijks op de agenda gestaan en daar wilde hij graag mee verder. Met behulp van de programmadirecteur International Police Leadership zocht hij een passende functie, maar tot zijn spijt rolde er niets uit. Hoe kwam dat en wat kan hij andere collega’s aanraden?
Z
evenendertig jaar werkte hij bij de politie, waarvan de laatste zeven jaar als korpschef van Twente. Daar had hij te maken met vier buren: de Nederlandse korpsen IJsselland en Noord- en Oost-Gelderland - en de
Duitse deelstaten Nordrhein-Westfalen en Niedersachsen. Deelman: “Het belang
‘TE LAAT VOOR EEN INTERNATIONALE FUNCTIE OP NIVEAU’
om goed af te stemmen was dus groot. De grens was onzichtbaar; we moesten het samen veilig houden.” Bij de toenmalige Raad van Hoofdcommissarissen maakte hij deel uit van de Board Internationale Betrekkingen. Hij bouwde mee aan het visiedocument Van Wijk tot Wereld - zoals Deelman het noemt: “het internationale fundament voor de Nederlandse politie” - en spande zich in voor de totstandkoming van het Verdrag van Enschede, waarmee hij de samenwerking met Duitsland regelde. Verder was hij portefeuillehouder voor wat betreft de samenwerking met Duitsland en Turkije. In de stellige overtuiging dat we als land niet alleen iets te bieden hebben, maar ook te leren.
Missie-ervaring MR. PIET DEELMAN
“En toch is al die ervaring onvoldoende,” constateert Deelman met spijt in zijn stem. “Ik heb alle mogelijke vacatures bekeken, ook bij het ministerie van
Betreurt het dat het hem ontbreekt aan
Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, maar ik liep er telkens tegenaan dat
internationale ervaring
ik te oud of te duur was of een te hoog denkniveau had en dat voor de functies die ik wél ambieerde buitenlandervaring vereist was. Zeker voor functies bij de Verenigde Naties heb je echt een historie nodig op internationaal terrein. Je krijgt er bijvoorbeeld pas een kantoorfunctie als je missie-ervaring hebt.
28
29
En die heb ik niet. Die ervaring moet je gedurende je loopbaan opbouwen en daarvoor is het voor mij te laat. Erg jammer.”
Honneurs waarnemen Ga vroegtijdig de internationale dimensie in, is daarom de oproep die Deelman doet aan de politieleiders van nu. “En korpsen, nodig je mensen ervoor uit! Maak er beleid van! Internationale samenwerking moet in alle processen een vast aspect zijn. Internationale ervaring is niet alleen mooi voor het individu, maar van belang voor de Nederlandse politie. Wat me verbaast is hoe Nederland met beleid maken omgaat. In Brussel zou namens de politie een strategisch politiefunctionaris moeten zitten die onze honneurs waarneemt. Andere landen zijn vanuit de professie vertegenwoordigd, maar namens Nederland zit er een beleidsmedewerker van
“Het is een contradictie. Om later een strategische functie op internationaal niveau te kunnen bekleden, moet je nú deelnemen aan een vredesmissie. Maar tegelijkertijd wordt op vredesmissie gaan bepaald niet gezien als goede stap in je loopbaan”
Buitenlandse Zaken.”
Contradictie De internationale dimensie ingaan, betekent: van onderaf beginnen. Door deel te nemen aan een vredesmissie bijvoorbeeld. Deelman: “Het is een contradictie. Om later een strategische functie op internationaal niveau te kunnen bekleden, moet je nú deelnemen aan een vredesmissie. Maar op vredesmissie gaan, wordt nu – tegelijkertijd – bepaald niet gezien als goede stap in je loopbaan. Niet alleen denken je collega’s dat je een verkapte vakantie hebt gehad, maar ook het korps weet zich na afloop niet altijd even goed raad met je. Dat komt omdat ze vooraf er niet over hebben nagedacht hoe ze de opgedane ervaring voor het eigen korps kunnen benutten.”
Opdracht meegeven “Hoe ik dat zelf deed als korpschef? Ik heb ook diverse mensen uit mijn korps op vredesmissie laten gaan. Ik keek over de schouder mee bij de selectie, ging soms ter plekke langs, hield sowieso contact en zorgde voor een goede debriefing bij terugkomst. Maar ik erken ook onmiddellijk dat het lastig is om daarna – van beide kanten – weer lekker aan de slag te gaan. Mensen hebben soms zoveel meegemaakt dat ze veiligheid ineens sterk relativeren. Of ze zijn ongemerkt gegroeid van operationeel naar tactisch niveau. Of ze zijn heel veel vrijheid gewend. Daar voordeel uithalen is lastig, dat geef ik meteen toe. Als ik het nog eens moest doen, zou ik de deelnemers een ontwikkelopdracht meegeven. Zo heeft deelname aan een vredesmissie meteen meerwaarde voor het korps én voor het individu.”
30
31
Het was niet zijn eerste werkbezoek aan het buitenland, maar toen Rob Out in 2007 in het kader van de internationale module van de Strategisch Leidinggevende Leergang (SLL) een bezoek bracht aan Brussel, gebeurde er iets met hem. “Ik werd ervan doordrongen dat ik een interessant terrein betrad waar we veel meer konden doen dan nu gebeurde. Het trok me om met mensen uit verschillende landen en culturen samen iets neer te zetten.”
N
iet lang daarna ging Out op buitenlandstage in het kader van hetzelfde leerprogramma. Vier weken op onderzoek in Turkije, het diepe in. “Je
denkt dat je best weet dat mensen in andere culturen anders naar de
wereld kijken, maar na die vier weken wist ik dat ik het nooit écht geweten had. Toen vóelde ik het namelijk. Ik bleef het gevoel met me meedragen en zie het als heel waardevol dat ik me beter in anderen kan inleven.”
‘ÉÉN AANSPREEKPUNT VOOR EU-BELEIDSVOORBEREIDINGEN’
Uitgedaagd “Ja, ik heb er later ook regelmatig iets mee gedaan. Op een van de bureaus in mijn korps Noord-Holland-Noord zaten twee collega’s uit een andere cultuur en tussen hen en hun leidinggevenden ging het niet altijd even soepel. Vanuit mijn persoonlijke ervaring heb ik heel veel gesproken met die leidinggevenden en ze uitgedaagd verder te kijken dan het Nederlandse referentiekader. Vanuit het begrip dat dan ontstaat, kom je veel verder.” Omdat ik in Noord-Holland Noord als waarnemer werkzaam was, zocht ik na afloop van de SLL naar nieuwe mogelijkheden. Via bureau LMD hoorde ik dat er
ROB OUT EMPM
in opdracht van Politietop Divers twee detacheringsplaatsen van negen maanden waren bij de afdeling Internationale Zaken van het ministerie van BZK. Het sloot
Was negen maanden gedetacheerd bij de afdeling
goed aan bij mijn interesses en ik kon ernaartoe. Wel had ik als wens dat ik me
Internationale Zaken van het ministerie van BZK
zo breed mogelijk kon oriënteren en dus wilde ik niet maar voor een dossier verantwoordelijk worden en me op Europees niveau bewegen. Dat kon gelukkig.”
32
33
Informatie-uitwisseling
Ik heb het voor elkaar gekregen dat in geval van het Europees onderzoeksbevel
“Zo was ik bij het thema informatie-uitwisseling bijvoorbeeld verantwoordelijk
alsnog de adviezen van de politie zijn ingewonnen. Dat maakt een reactie toch
voor de Schengen-evaluaties. Een werkgroep van de Europese Raad houdt zich
genuanceerder. Later schreef ik een essay over het bevel, ter afsluiting van het
door middel van inspectiebezoeken bezig met de vraag hoe landen de Schengen-
Columbus leertraject.”
afspraken toepassen. Op welke manier worden gegevens ingevoerd? Hoe wordt de informatie beveiligd? Zelf heb ik meegedaan aan de evaluatie van Griekenland.
Loslaten
Met tien mensen uit verschillende EU-landen vijf dagen keihard werken. In juni
Out: “Met mijn stap buiten de politieorganisatie heb ik bewust een patroon willen
2010 hebben wij zelf een inspectiebezoek gehad. Dat heb ik toen voorbereid, de
doorbreken. Ik heb er bewust voor gekozen mijn functie in Noord-Holland-Noord
organisatie, de observaties, het ontvangen van het rapport, alles. Zeer leerzame
op te geven. Het was een heel proces om de politie los te laten. Ik ben als agent
ervaringen.”
begonnen en dan blijf je toch altijd een politieman. Maar ik houd ook van nieuwe dingen doen. Omdat ik mijn Europese ervaring graag verder uit wilde breiden,
Inhoudelijke gesprekken
ben ik blij met mijn detachering bij de dienst IPOL van het KLPD.
Out adviseerde verder op onderwerpen die aan de orde kwamen tijdens Brusselse raadsvergaderingen en die betrekking hadden op politiesamenwerking en
De stage bij BZK heeft me enorm veel gebracht; ik ben anders tegen dingen aan
veiligheid in bredere zin van het woord. Out: “Aan de orde kwam bijvoorbeeld
gaan kijken en mijn netwerk is enorm gegroeid. Ik deed op Europees niveau
het starten van een Europese politieopleiding. Dat waren heel inhoudelijke
‘zaken’ met misschien wel twintig partijen in alle 27 landen en leerde onder
gesprekken; wat zouden de kosten zijn, voor wie staat de opleiding open, dat soort
andere patstellingen doorbreken met een open houding. Het belangrijkste dat ik
aspecten.”
leerde is misschien wel dat culturele verschillen op intermenselijk niveau vaak erg meevallen.”
Niet één Nederlandse politie Er gebeurt veel in Europa, vindt Out. “Dat we als politie niet overal in gekend worden, snap ik wel. Soms heb je bij Internationale Zaken maar een week de tijd om een advies te schrijven. Dat is veel te kort om uit te zoeken hoe de Nederlandse politie ergens over denkt, vooral omdat we geen Nederlandse politie hébben. Het zou veel sneller gaan als er één loket was. Daarmee doe ik niet meteen een uitspraak over een nationale politie. Maar feit is dat de Nederlandse politie sneller betrokken zou worden bij beleidsvoorbereidingen en adviezen als ze één aanspreekpunt hadden. Ik zou denken aan een Strategische Beleidsgroep Internationaal. Mét mandaat natuurlijk.”
Europees onderzoeksbevel Tijdens zijn maanden op Internationale Zaken kwam hem ineens een Brussels initiatief ter ore: het Europees onderzoeksbevel. “Als ik het goed begreep, zou het voorstel nogal wat impact hebben op de capaciteit van de politie. En dus ben ik eens gaan rondbellen. Laat nou toch nog niemand er vanaf weten? Bij Justitie, op de afdeling Wetgeving, kwam ik uit bij een ambtenaar die er van wist. Zijn reactie? ‘Oh, maar dat doen we toch allang zo?’ Niet dus! Als vertegenwoordiger van de politie bij de ministeries luister je met andere oren en kijk je met andere ogen.
34
35
Aan de rand van het centrum van Straatsburg ligt het appartement dat Willemien Los zorgvuldig heeft uitgekozen als haar thuisbasis nu ze namens Nederland twee jaar werkt op het secretariaat van de Raad van Europa. Alleen al het vinden van een huis maakte haar duidelijk dat internationaal wonen en werken vergt dat je om kunt gaan met onzekerheid.
J
e moet alles zelf regelen als je een baan in het buitenland ambieert,” is de evaring van Los. “Natuurlijk was woonruimte een basisvereiste. Toen ik dit
huurappartement had gevonden, heb ik vanuit Nederland vervolgens alles
per mail geregeld. Ook het contract. De avond voordat de vrachtauto met mijn spullen vertrok, werd ik daar ineens zo zenuwachtig van. Stel je voor dat het huis toch aan iemand anders is verhuurd; dan sta ik daar met al mijn meubilair.”
Richting bekend Los werkte hiervoor zeven jaar in Zaanstreek-Waterland als directeur
‘GELIJKWAARDIGHEID IS ME MET DE PAPLEPEL INGEGEVEN’
Bedrijfsvoering. “Een geweldige tijd,” zegt ze. “Maar na acht jaar vond ik dat zowel mijn team als ikzelf toe waren aan verandering. Maar welke verandering? Ik wilde graag verbonden blijven met de politie; ik voel me thuis bij de maatschappelijke rol en ook in de cultuur. Uiteindelijk triggerde de coach van de masteropleiding SLL me om internationaal te gaan werken. Later kwam ik op een receptie Anita Hazenberg tegen en ik vertelde haar in welke richting mijn plannen lagen. Zij attendeerde me vervolgens op deze baan. Bijzonder dat we als politie tegenwoordig een loket hebben waar je met je wensen voor internationaal werken kunt aankloppen. Politietop Divers en mijn korps Zaanstreek-Waterland maakten de overstap vervolgens financieel mogelijk.”
DRS. Willemien Los EMPM
Taken Ze voelde zich meteen aangesproken door de inhoud van de baan. Los: “Ik kom
Werkt twee jaar bij de Raad van Europa in Straatsburg
uit een progressief nest; gelijkwaardigheid is me met de paplepel ingegoten. Dat past heel erg bij deze functie bij het secretariaat van de Raad van Europa. De Raad is de oudste Europese intergouvernementele organisatie en heeft als doel de bevordering van eenheid, democratie, rechtsstaat en mensenrechten in Europa. Het secretariaat waar ik werk is verantwoordelijk voor het vaststellen van de prioriteiten
36
37
en het uitvoeren van het programma van de Raad van Europa. Het Europees Hof
Eerst verwerken, dan veranderen
voor de Rechten van de Mens maakt ook deel uit van de Raad.
“Tijdens de tweede sessies kwamen de emoties los. Voor het eerst spraken politiemensen over hun belevenissen tijdens de demonstraties. Sommigen
Context begrijpen
vertelden dat ze blij waren dat ze nog leefden en iemand zei tegen een collega
“Mijn activiteiten richten zich op de landen waar veel schendingen van
van het ministerie: ‘Waar was jij toen we vochten voor ons leven?’
mensenrechten voorkomen. Om de context te begrijpen, moet ik heel Europa
Het werd me toen heel duidelijk dat je eerst de kans moet krijgen dergelijke
bijhouden en dat verbreedt mijn blikveld enorm. Op dit moment verdiep ik me
indringende gebeurtenissen te verwerken voor er bij jezelf ruimte ontstaat om
in Armenië en lees ik Engelstalige kranten uit dat land. Hoe een misstand kan
over de behandeling van arrestanten te praten. Natuurlijk is kennisoverdracht
ontstaan, is natuurlijk de hamvraag. Dus moet je eerst analyseren voor je een
belangrijk, maar ruimte creëren om ervaringen te verwerken bleek toch een
oplossing bedenkt. Goed voorbeeld is Georgië. Daar bleek dat de lage salarissen
essentiële voorwaarde. Dat laatste valt overigens niet mee als je elkaars cultuur
mede de oorzaak waren van corruptie bij politiemensen. De publiekstevredenheid
en taal niet kent.”
nam enorm toe toen een salarisverhoging werd gecombineerd met het ontslag van vijftienduizend politiemensen, ruim een derde van het totaal. Door meer
Los wil in de twee jaar dat ze in Straatsburg werkt een echt duurzame bijdrage
salaris aan de overgebleven politiemensen te betalen, konden ook eisen aan hun
leveren. “Ik wil graag trainingen blijven ontwikkelen die aansluiten bij de belevenis
professionaliteit worden gesteld.”
van politiemensen. Daarnaast wil ik bijdragen aan duurzame politiehervorming. Hiervoor biedt de European Code of Police Ethics de nodige kansen; het had
Kleine successen herkennen
bijvoorbeeld effect op onze eigen Code Blauw. Natuurlijk is mijn bijdrage een
“Hier werken verschilt enorm met mijn werk als directeur Bedrijfsvoering. Daar
druppel op een gloeiende plaat, maar veel druppels laten de plaat wel afkoelen.”
was ik de baas, kon ik zelf aan de touwtjes trekken om resultaten te boeken. Nu opereer ik in een politiek complexe context die bovendien nog bureaucratisch is ook. Het is zoveel moeilijker om iets gedaan te krijgen. Daarom is het de kunst om het kleine succesje te herkennen. Die Moldavische politieman bijvoorbeeld, die na afloop van een van onze trainingen zei dat hij voortaan geen arrestanten meer zou slaan.”
Training Oekraïne De trainingen die het secretariaat organiseert, zijn bedoeld als handreiking voor de politie om schendingen van mensenrechten te voorkomen. Per land is dat maatwerk. Los was onder de indruk van een training die ze in Moldavië gaf. “In 2009 liepen demonstraties na de verkiezingen volledig uit de hand. Tijdens de rellen zijn zoveel demonstranten mishandeld dat Amnesty International er een rapport over opstelde. Om herhaling te voorkomen, stelde ik een programma op over het omgaan met demonstraties en putte daarvoor onder meer uit de kennis die we in Nederland hebben op dat terrein. Mijn collega Errold Mooy, adjunctdirecteur in Haaglanden, heeft er bijvoorbeeld een paar presentaties gehouden.”
38
39
Leer-werkplekken in Brussel zijn in principe voorbehouden aan ambtenaren bij ministeries. Ten minste, zo werkt het in Nederland. Chris Starmans, plaatsvervangend districtschef in Limburg-Zuid, had geluk. Op het allerlaatste moment viel iemand af en totaal onverwacht werd hem via Politietop Divers gevraagd of hij vijf maanden naar het toenmalige DG Justice, Liberté et Sécurité wilde. Maar dan moest hij wel meteen beslissen…
S
tarmans overlegde met zijn korpschef en kreeg de vrije hand. Hij besloot de kans te pakken, diende met spoed zijn cv in bij de juiste instanties bij de EU en vertrok naar Brussel. Met dank aan Melchior Bus, hoofd van het
bureau Internationale Zaken op het ministerie van BZK, voor het doorhakken van de laatste, praktische knopen. Vanaf dat moment was Starmans een NEPT, een National Expert on Professional Training. Geen stagiair, maar ook geen vaste
‘IN BRUSSEL IS EEN MAAND NIKS’
medewerker. Starmans: “Zie het als een leer-werkplek. Je bent er om te leren, maar ook om je eigen kennis in te brengen.”
Politieke molens draaien langzaam “De eerste dagen in Brussel was ik bezig om te zorgen dat ik überhaupt de beveiliging in de diverse gebouwen voorbij kwam en dat banale dingen als werkruimte en een pc geregeld werden. Daarna was het zaak om zo snel mogelijk zicht te krijgen op hoe de EU in elkaar zit. Het was heel duidelijk dat ik er zelf voor moest zorgen dat die vijf maanden iets zouden opleveren. Vijf maanden was sowieso een vreemde periode. Te lang voor een stage, te kort om dossiers enkele stations verder te brengen. Een periode van een of twee jaar lijkt beter, al is dat in
CHRIS STARMANS
termen van de EU ook nog kort. De politieke molens draaien - over het algemeen langzaam. Het is ook bepaald geen sinecure om 27 lidstaten bij elkaar te brengen.
Werkte vijf maanden in Brussel als National Expert
Ja, dat was wel heel anders dan werken bij de politie waar je soms in een split second een beslissing moet nemen. In Brussel is een maand helemaal niks.”
40
41
Uitwisseling vaker organiseren
dan wel voor langere tijd. “Dan kun je ook echt iets betekenen in een dossier. Ik
“Hoe de EU exact in elkaar zit, leer je pas als je feitelijk in Brussel zit”, weet
werk nu al lang bij de politie, een fantastische organisatie. Dat neemt niet weg dat
Starmans nu. “Je kunt in boeken en op internet leren dat de EU onder andere
ik denk in het internationale gebeuren verder te kunnen groeien en me breder te
bestaat uit het Parlement, de Raad en de Commissie, maar pas als je er zelf
kunnen oriënteren. Dat lijkt me een mooi vervolg.”
rondloopt leer je hoe alles echt functioneert. Waar de politieke belangen liggen. Brussel heeft een hoog politiek gehalte. De politieke werkelijkheid staat ver, soms te ver, van de dagelijkse politiepraktijk. Al moet ik zeggen dat er nu wel een kentering plaatsvindt. Brussel zoekt meer de aansluiting bij de ‘echte’ werkelijkheid. Ik vond het van absolute meerwaarde dat ik als iemand uit de politiepraktijk meer inzicht kreeg op Europees niveau en dat door mijn inbreng anderen meer inzicht kregen in hoe het bij de politie werkt. Die uitwisseling tussen politie en politiek zou vaker georganiseerd moeten worden.”
Niet meer boeven gevangen Of de ervaring hem veranderd heeft? Starmans: “Veranderd is een groot woord. Het heeft me wel beïnvloed. Ik begrijp sommige dingen beter en vind het politieke inzicht erg belangrijk. Maar in mijn korps Limburg-Zuid hoef ik niemand te vertellen hoe belangrijk Europa is. En hoe belangrijk internationale samenwerking is. Wij grenzen hier voor maar zes kilometer aan Nederlands grondgebied. Voor de rest grenzen we aan België en Duitsland. Die samenwerking is al lang georganiseerd, bijvoorbeeld in het BES (Bureau Euregionale Samenwerking) en het EPICC (Euregionaal Politie Informatie en Coördinatie Centrum).
“Agenten willen gewoon snel informatie hebben. Dat leidt er met regelmaat toe dat op verschillende plaatsen om dezelfde informatie wordt gevraagd. Brussel zou een belangrijke rol kunnen spelen in de afstemming daarvan.”
We hebben in het korps niet meer boeven gevangen dankzij mijn ervaringen in Brussel.”
Informatiestromen Hij vervolgt: “De EU is niet meer weg te denken. Dat neemt niet weg dat er in de EU nog de nodige winst te halen valt. In Europa leiden bijvoorbeeld nog te veel wegen naar informatie-uitwisseling. In Brussel ligt een sterk accent op Europol, sinds kort een agentschap van de EU. Maar daarnaast speelt ook Interpol een belangrijke rol bij de uitwisseling van politie-informatie. Los daarvan hebben de lidstaten van de EU op allerlei plaatsen lokale centra voor politiesamenwerking en informatie-uitwisseling opgericht, zoals het EPICC.Agenten hebben geen boodschap aan ingewikkelde procedures, maar willen gewoon snel informatie hebben. Dat leidt er met regelmaat toe dat op verschillende plaatsen om dezelfde informatie wordt gevraagd. Een en ander kan nog beter op elkaar worden afgestemd en daarbij zou Brussel een belangrijke rol kunnen spelen.” Starmans zou best nog eens in aanmerking willen komen voor een functie bij de EU. Maar
42
43
“Ik vraag me steeds vaker af waar je meer van leert, van docenten en boeken of van jezelf en de situatie? Ik neig naar het laatste, al heb ik het eerste wel nodig gehad om me hier te kunnen redden.” Aan het woord is Ron de Milde. Hier is Sint Maarten, het eiland waar hij in mei 2010 met vrouw en hond naartoe trok om voor de duur van drie jaar de korpsleiding bij te staan. Het gesprek gaat over leven in een totaal andere wereld. En over vechten tegen het beeld dat er bestaat van ‘de Hollander die komt vertellen dat we alles verkeerd doen’.
I
nmiddels zijn de loslopende geiten, de golfplaten daken, het uitzicht op Saba en de cruiseschepen voor de kust een vertrouwd beeld voor De Milde. Dacht hij de eerste maanden nog bij elk overvliegend vliegtuig: Misschien moet
‘ZONDE DAT IK DIT DOE IN DE NADAGEN VAN MIJN LOOPBAAN’
ik maar eens teruggaan, nu heeft hij iets met het eiland, hoewel alles er anders is. Tempo maken heeft bijvoorbeeld totaal geen zin. En daarbij is het een nogal gevaarlijk eiland. Een paar keer per week wordt wel iets of iemand met geweld overvallen. Meestal toeristen in huurauto’s. Omdat hij zelf ook in een gehuurde dienstauto rijdt, loopt ook De Milde een significant veiligheidsrisico. Een auto kopen vindt BZK echter geen optie. De Milde: “Je let hier doorlopend op je veiligheid. Zodra het donker is, moeten alle lampen rondom het huis branden. Maar omdat de stroom regelmatig uitvalt, moet je zelf kostbare maatregelen nemen. Mijn buitenlandtoeslag gebruiken? Die is allang op aan de privéauto, de borg voor ons huis, het duurdere leven, de enorm hoge energiekosten en andere kosten die niet gecompenseerd worden.”
Ron de Milde
Fundamenteel anders is adviseur van de korpschef op Sint Maarten
De Milde is duidelijk uit zijn comfortzone gestapt. “Ik voel me niet altijd even goed ondersteund vanuit Nederland. Dat klopt. Maar ik hoef wat mij betreft het Caribisch gebied voorlopig niet te verlaten. Persoonlijk zit ik goed in mijn vel. Ik ben aardig gewend aan het rustige tempo, voel dat ik het stadium van ‘hij komt zeker vertellen dat we alles fout doen’ voorbij ben en heb al het nodige bereikt. Wat goed heeft
44
45
gewerkt, voor alle partijen, is dat ik hier écht ben gaan wonen. Onderdeel uitmaken
De gesprekken hebben zijn integratie bespoedigd, is de stellige mening van
van het leven op Sint Maarten is heel anders dan een tijdje in een hotel zitten met
De Milde. “Ik weet nu dat een klein hoofdknikje hier soms een overweldigend
een creditcard van de baas en dan gauw weer naar huis gaan.”
enthousiasme inhoudt. En de feedback is hier ook heel direct. Ze zullen niet tegen je zeggen dat je het niet goed doet; ze praten gewoon niet meer met je. Relaties
Casting
opbouwen kost hier tijd. Ik begon zakelijk en voortvarend, maar al snel zag ik
“Ik ben implementatiemanager. Mijn specifieke taak is die van adviseur van
dat mij hier een bepaalde mate van nederigheid past. Zij waren er al en ik ben
de korpschef. Maar deze ervaren Nederlandse politieman werkt al jaren in het
gekomen. Ik ben gast, geen opvoeder. Ik heb hun cultuur niet doorleefd, maar ga
Caribisch gebied en heeft eigenlijk helemaal geen adviseur nodig. Dat zegt iets
me daarvoor wel inspannen.”
over de casting; zijn we wel allemaal nodig? Tot nu toe heb ik me nuttig kunnen maken met beleids- en beheerszaken, maar nu de implementatiemanager Beheer
Verrijkend
is gearriveerd, is mijn intellectuele uitdaging wel wat afgenomen. Ik verdien een
De Milde gaat nog elke dag fluitend naar zijn werk. “Het voelt als een verrijking. Ik
knap salaris, daar wil ik ook wel wat voor bieden!”
vind het alleen wel heel erg zonde dat ik dit doe in de nadagen van mijn loopbaan. Het is een harde manier van leren en dat had ik graag al op mijn veertigste
Caribische context
meegemaakt.”
Ondanks dat leert hij dagelijks met grote stappen. Zo heeft hij gemerkt dat hij het verst komt als hij verbinding zoekt vanuit respect, maar tegelijkertijd alternatieven durft aan te dragen voor zaken die tot dan toe gangbaar, maar niet effectief zijn. “PD-management volgens Nederlands model heeft hier inmiddels voet aan de grond gekregen. Maar het alcoholmisbruik te lijf gaan met blaas- en ademanalyseapparatuur uit Nederland is onmogelijk; er is helemaal nog geen wetgeving voor. En nieuwe wetgeving maken is lastig; sinds de verzelfstandiging van het eiland, op 10 oktober 2010, is iedereen in verwarring. Allerlei zaken blijken niet geregeld te zijn. Zo is er geen instantie meer die vergunningen kan verstrekken. Vergeten. En op 11 oktober kon geen enkele politieauto meer tanken. De tankpas was namelijk nog van de Nederlandse Antillen en tankstationhouders wilden eerst weten wie er nu ging betalen.”
Interculturele coach
“Je komt het verst als je verbinding zoekt vanuit respect, maar tegelijkertijd alternatieven durft aan te dragen voor zaken die tot dan toe gangbaar, maar niet effectief zijn.”
In aanloop naar zijn sollicitatie voor deze functie heeft De Milde bij de SPL geleerd een Engelstalig cv te maken. Onderdeel daarvan was een gesprek met de interculturele coach Nelleke Galema. “Ze besteedde aandacht aan verschillen tussen culturen, hoe moeilijk het is om iemand van een andere cultuur écht te bereiken, wat het met je doet als mens en aan praktische zaken. Dat je in sommige culturen de buurman bijvoorbeeld nooit meteen voor de koffie moet uitnodigen omdat dat te veel te bedreigend is.”
46
47
Van de Toelatingscommissie kreeg ze het advies eens uit haar vertrouwde omgeving – AmsterdamAmstelland - te stappen. Dian Popping werkte er al sinds 1983. Haar laatste functie was projectmanager Overvallen. Popping voelde dat ze het advies van de commissie nodig had als laatste zetje. “Het was me ineens helder dat ik weg moest als ik mijn competenties wilde uitbouwen en me breder wilde ontwikkelen.”
P
opping noemt de fase waar ze vervolgens doorheen ging haar ‘ontplakfase’. “Ik was verknocht aan mijn korps; had er een haat-
liefdeverhouding mee. Toen ik tijdens mijn MPA-studie een
buitenlandstage van twee maanden deed in Chicago, ontdekte ik dat ik toch echt een blauwe vrouw ben. Dus wat ik ook ging doen, wat mij betreft moest er een relatie blijven met het politiewerk; ik wilde in verbondenheid met blauw iets
‘ALS BLAUWE VROUW IETS BETEKENEN VOOR DE BUITENWERELD’
betekenen voor de buitenwereld.”
Kans grijpen Het werd een detachering van negen maanden bij het bureau Internationale Zaken van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). Eerst twijfelde ze over haar keuze. Popping: “Net als bij uitgezonden worden voor vredesmissies, wordt ervaring met werken op een ministerie door de korpsen niet altijd gewaardeerd. Een uitspraak op tv tijdens mijn bezoek aan de Verenigde Staten zette voor mij de knop om. Ik hoorde iemand zeggen: ‘If you don’t come out of your comfort zone, you will never learn.’ Toen ik kort daarna een sms kreeg dat ik naar BZK kon, wist ik dat ik deze kans moest grijpen.”
Dian Popping MPA
Best even wennen Was negen maanden gedetacheerd bij de afdeling
Ze werd warm ontvangen door het hoofd van het bureau, Melchior Bus, en
Internationale Zaken van het ministerie van BZK
ging meedraaien als beleidsambtenaar. Meteen bij binnenkomst kreeg ze een stel dossiers onder haar hoede. Popping: “Vredesmissies, de evaluatie van het Beneluxverdrag en het Actieplan Senningen, een werkprogramma dat de aanpak van criminaliteit en onveiligheid in de Benelux voor de komende vier
48
49
jaar bepaalt. Mooie dossiers! Het was best even wennen. Ik ruilde mijn dienstauto
betreffende collega. In dat kader heb ik geadviseerd om in die brief iets op te
in voor de trein en was bezig met wetgeving, beleidsnota’s, convenanten en
nemen over het thuisfront van die collega. Via de Dienst IPOL komen we daar snel
wijzigingsbesluiten. Ook de werkomgeving is anders; hier is ongeveer vijftig
genoeg achter. Daarmee geven we blijk van echte, persoonlijke interesse.
procent vrouw en iedereen is hoog opgeleid.”
We laten zien dat we weten over wie we het hebben en dat maakt veel verschil.”
Bruggen bouwen
Hoofd FEC-eenheid
“Ik heb enorm veel geleerd,” benadrukt Popping. “Vroeger was het ‘zij daar in
De negen maanden bij BZK hebben Dian Popping – naast nieuwe kennis – via
Den Haag’. En eenmaal hier merkte ik dat ze bij BZK denken in termen van ‘zij van
Internationale Zaken een enorm verbindingsnetwerk met Europa opgeleverd.
de politie’. Ik zat er tegelijk met mijn collega Rob Out en samen hebben we de
Dit alles heeft ertoe bijgedragen dat ze na afloop van haar detachering niet is
nuance laten zien, begrip gevraagd en bruggen gebouwd. Regelmatig vroegen we
teruggekeerd bij de politie Amsterdam-Amstelland. Het korps heeft haar namelijk
de collega’s bij BZK of ze wel met de juiste mensen bij de politie contact hadden
voor de duur van drie jaar gedetacheerd als hoofd van de FEC-eenheid, het
en hielpen daarbij. Maar we constateerden ook dat veel politiemensen eigenlijk
coördinerend orgaan van de FEC-partners. Poppings huidige baas is dus de
helemaal niet willen weten hoe het toegaat bij BZK. De maanden dat ik er werkte,
directeur van De Nederlandsche Bank (DNB).
kenmerkten zich door trekken, sleuren, bouwen en het verbinden van binnen- en buitenwereld. Erg interessant.”
Cultuurverschillen “Toen we net bij BZK binnenkwamen lag er een brief van twee korpschefs en een medewerker van het KLPD over het European Police College, CEPOL. Bij BZK was men erg verbaasd dat daarop de handtekening ontbrak van de portefeuillehouder Internationaal van de Raad van Korpschefs. Vragen over status van zo’n brief bevorderen de afwikkeling ervan bepaald niet. Met onze kennis van de politieorganisatie zijn we in staat geweest de bedoeling van de brief overeind te houden. Alleen voor dit soort ‘cultuurverschillen’ is het al van groot belang dat hier altijd een politievertegenwoordiger zit. Niet iemand die er vast zit, maar telkens een nieuwe overbrugger of luis in de pels. Gebruik het als leerplek, maar doe intussen intern ook de nodige aanpassingen. Zorg dat de contacten tussen beleidsmakers en uitvoerders niet toevallig tot stand komen omdat er een
“Vroeger was het ‘zij daar in Den Haag’. En eenmaal hier merkte ik dat ze bij BZK denken in termen van ‘zij van de politie’.”
politievertegenwoordiger met een leuk netwerk bij BZK werkt. Zet er een board en een strategische beleidsgroep op, zorg dat er mandaat is en dat je bekend bent bij BZK, Internationale Zaken en andere departementen.”
Trots Naast het overbruggen van verschillen, moest natuurlijk vooral veel werk verzet worden. “Ik heb bijvoorbeeld een nota voor de minister geschreven over de verlenging van de vredesmissie in Afghanistan. Daar ben ik trots op. Ook heb ik me in het dossier Vredesmissies verdiept in wat er gebeurt als een collega gewond raakt. Onderdeel van alles wat dan volgt, is ook een brief van de minister naar die
50
51
In het kader van zijn master Risicomanagement aan de Universiteit van Twente zocht Eric Willems, kwaliteitsmanager Opsporing in Noord- en Oost-Gelderland, naar mogelijkheden om zijn adviseurskwaliteiten verder te ontwikkelen. Surfend op internet belandde hij op de vacaturepagina van Politietop Divers waar hij een interessante opdracht bij Shell zag. De opdracht en Willems bleken goed bij elkaar te passen, zijn korps besloot zijn salaris door te betalen en Shell ontving hem met open armen. Internationale ervaring, met een Hollands tintje.
S
hell is een van oorsprong half Engels half Nederlands bedrijf dat inmiddels in meer dan negentig landen vertegenwoordigd is en meer dan 100.000 medewerkers heeft. Belangrijke onderdelen van het
‘HET MES SNIJDT AAN TWEE KANTEN’
bedrijf zijn ondergebracht in Den Haag. Bijvoorbeeld de media-afdeling en de analyseafdeling die wereldwijd bekijkt welke ontwikkelingen invloed kunnen hebben op het bedrijf. Op die laatste afdeling loopt Eric Willems sinds begin januari 2011 vier maanden mee. Hij heeft een eigen opdracht gelinkt aan het thema ‘georganiseerde criminaliteit’.
Havens “Mijn opdracht richt zich vooral op maritieme aangelegenheden,” zegt Willems. “Ik ga onderzoeken of in en rond havens sprake is van georganiseerde criminaliteit die nadelige effecten heeft of kan hebben op Shell. Daarvoor heb ik me onder andere ook verdiept in documenten van UNDOC, de United Nations Office on Eric Willems
Drugs and Crime, in de OCTA, de Organised Crime Threat Assessment van Europol en in de Global Risks 2010 en 2011, die gepubliceerd zijn door het
Doet onderzoek bij Shell
World Economic Forum. Ik kijk of mijn bevindingen bij Shell corresponderen met wat in die documenten staat. Pas stond er een groot stuk in de Financial Times over de rol van de maffia in onder andere de haven van New York. Dat is publieke informatie die voor mijn onderzoek erg interessant is.”
52
53
Persoonlijke aandacht
Verder ben ik erg geïnteresseerd in hoe Shell omgaat met public private
Willems focust op de upstream kant, daar waar de olie de grond uit komt en
partnership. Welke samenwerkingsverbanden gaan ze aan en wat kunnen wij
op transport gaat, vaak per schip. Hij is net terug uit Londen waar de upstream
daarvan leren? Ik heb intussen ook contact gelegd met een collega van het KLPD.
organisatie zetelt in het voormalige hoofdkantoor, op een steenworp afstand van
Hij heeft een berg informatie over georganiseerde criminaliteit in en rond havens,
de London Eye. Hij is in de drie weken dat hij nu bij de organisatie werkt, enorm
net als wij, maar nergens is er een dwarsverband. Misschien kunnen we er op
enthousiast geraakt over de bedrijfscultuur. “Natuurlijk is het een commerciële
termijn toe komen dat een deel van die informatie vrij uitwisselbaar wordt. Dat zou
organisatie waar elke dag targets gehaald moeten worden en geld verdiend moet
het summum zijn van publiek-private samenwerking!”
worden. Hoeveel scheepsladingen heen en weer zijn gestuurd, hoeveel controles er zijn gedaan; dat soort informatie hangt real time op monitoren aan de muur.
De hele wereld bij elkaar
Maar door dat commerciële heen valt vooral de persoonlijke aandacht op.
Willems blijft die vier maanden grotendeels in Den Haag. Heeft zijn opdracht
En overal op de wereld zijn de procedures hetzelfde. In Londen wist ik waar ik
dan wel een internationaal karakter? Willems: “Shell is een echt internationaal
mijn toegangspas moest halen, kreeg er meteen een werkplek toegewezen,
bedrijf. Waar je ook werkt, de voertaal is Engels en de diversiteit in nationaliteiten,
plugde mijn laptop in en zat op het netwerk.”
achtergronden en studies is enorm. Je hoort iemand tussen neus en lippen door
Georganiseerde criminaliteit
anderen is dat soort verplaatsingen normaal. Ik bezocht het upstream kantoor
Willems heeft twaalf jaar ervaring met de aanpak van georganiseerde criminaliteit,
in Londen, mail met Amerika, krijg internationale analyses onder ogen en word
dus het onderwerp is voor hem gesneden koek. “Het mes snijdt aan twee kanten;
door klokken aan de muur telkens met het internationale aspect geconfronteerd.
ik breng mijn expertise in bij Shell en Shell leert mij dingen die ik terug kan geven
Internationale ervaring kun je dus ook gewoon in Den Haag opdoen!”
vertellen: ‘O ja, ik ben aangenomen in Qatar.’ Dat viel mij echt op, maar voor de
aan de politie. Ik hoop eraan bij te dragen dat Shell straks anders aan gaat kijken tegen (georganiseerde) criminaliteit. Criminaliteit krijgt nu vaak pas aandacht als de kosten- en batenanalyse ingrijpen echt noodzakelijk maakt. Ik zal ze er zeker van proberen te doordringen dat ook kleine incidenten van belang kunnen zijn. Namelijk om aan de hand daarvan tijdig criminele trends te signaleren en zo de grote schadeposten voor te zijn.” De deuren bij Shell gaan trouwens opvallend makkelijk voor hem open. Willems: “Het past bij de persoonlijke bedrijfscultuur. Maar ik ben in elk gesprek ook meteen heel duidelijk over het feit dat ik mijn
“Ik breng mijn expertise in bij Shell en Shell leert mij dingen die ik terug kan geven aan de politie.”
handtekening heb gezet onder het geheimhouden van bedrijfsinformatie. En ik merk dat het veel vertrouwen wekt dat ik politieman ben. Dat is bijzonder prettig werken.”
Studie Hoewel veel zaken bij Shell binnenskamers zullen moeten blijven, hoopt hij zijn eigen leerpunten wel – zoals bedoeld - te kunnen benutten voor zijn studie. “De master die ik volg gaat over risicomanagement. Daarom ben ik benieuwd naar het proces van risico-identificatie, risicoanalyse, risico-evaluatie en risicobehandeling bij een bedrijf als Shell. Mogelijk kan de politie wat leren van hun manier van beoordeling.
54
55
“Woorden over internationaal MD kom je tegenwoordig overal tegen,” aldus Ruud Bik, korpschef KLPD en portefeuillehouder Internationaal van de Raad van Korpschefs. “In de Werkgeversvisie, in het visiedocument Politie in Ontwikkeling en de vertaling in De normaalste zaak van de wereld. Maar ondanks al die woorden krijgt het onderwerp nog te weinig prioriteit. Daarom zijn we begonnen met het Construct Internationaal MD binnen politie Nederland.”
H
et Construct Internationaal MD is ontstaan vanuit de constatering dat huidige initiatieven lovenswaardig zijn, maar de achterstand intussen zo is opgelopen dat extra maatregelen nodig zijn om deze in te lopen. In
deze tijd van economische schaarste lijkt dat moeilijk, maar volgens Bik is blijven uitstellen of de ogen sluiten geen optie. “Het vliegwiel moet op gang worden gebracht, al is het met alleen die korpsen die de nationale belangen op de lange
‘Het vliegwiel moet op gang worden gebracht’
termijn onderkennen. Het Construct Internationaal MD wil een internationaal klasje vormen en gemotiveerde korpsen uitnodigen hieraan deel te nemen.”
Bouwen aan internationale ervaring Van deelnemende korpsen wordt verwacht dat ze voor twee jaar een veelbelovend of al bestaand talent beschikbaar stellen en garant staan voor de kosten. In deze twee jaar gaat deze deelnemer negen maanden een intensief leertraject volgen en vijftien maanden aan de slag op een relevante internationale positie in Nederland of meer voor de hand liggend: in het buitenland. Hierna komt de deelnemer terug op een door zijn of haar organisatie nader te bepalen en te organiseren passende werkplek. Twee groepen deelnemers komen in aanmerking. De eerste
RUUD BIK
betreft politieleiders in overwegend de schalen 11-13 die in het belang van de Nederlandse politie een strategische functie zullen vervullen en in de toekomst
Stond aan de basis van het Construct Internationaal MD
beschikbaar zijn voor een nationale en internationale loopbaan. De tweede groep zijn mensen die hun portfolio willen verbreden en die het traject gebruiken om ontbrekende competenties te ontwikkelen.
56
57
Vliegwieleffect
Gemis
Waarom zo’n construct? Bik: “Wij zijn in Nederland niet alleen onvoldoende
Bik: “Zelf heb ik helaas nooit een tijd in het buitenland gewerkt. Dat voelt als een
voorbereid op de steeds dichterbij komende internationalisering van de
gemis. Wel ben ik altijd internationaal georiënteerd geweest. Ik ben voorzitter van
politiefunctie, maar onze mensen hebben die internationale context ook te
het Curatorium International Police Leadership, ben actief betrokken bij de Pearls
weinig van dichtbij bekeken. En dat terwijl veel opsporingsonderzoeken een
in Policing conferenties en ben lid van de European Chiefs of Police Taskforce.
internationaal karakter hebben, rechtshulpverzoeken door het verdrag van
Ook heb ik goede contacten opgebouwd met een opleidingsschool in Vancouver,
Lissabon in belang toenemen en grensoverschrijdende surveillances dankzij
Canada en bezocht ik de meldkamer van Tokyo omdat het een ultiem voorbeeld is
het Beneluxverdrag de normaalste zaak van de wereld zijn. Wat kunnen de
waar we veel van kunnen leren. En wist je dat het concept van buurtregisseur ook
leiders van een korps hiermee? Kennen ze de impact van de verdragen of van
uit Tokyo komt? Ze werken daar uitermate fijnmazig in zogenaamde kobans, kleine
het feit dat Europol sinds 1 januari 2010 een agentschap van de EU is en zo veel
politiepostjes op de hoek van de straat.”
meer doorzettingsmacht heeft gekregen? Zijn ze bereid te leren van anderen? Herkennen ze wat in ons land óók zou werken? Spreken ze hun talen? Het zou
Nieuwsgierig zijn
goed zijn als een paar van hen die internationale context eens zouden verkennen.
“Het is de kunst om goede en passende ideeën uit het buitenland te gebruiken in
Met het construct willen we een vliegwieleffect bewerkstelligen.”
eigen land. Wij houden in Nederland sinds 2010 een nationale briefing in de Raad van Korpschefs. Veel landen doen dat al veel langer. En kijk eens naar Duitsland.
Stevige lobby
Wat mij betreft zijn ze daar veel beter in statistieken dan wij. Wij becijferen
Als politiemensen interesse hebben in een relevante strategische functie in Brussel
ons oplossingspercentage en komen op nog geen twintig procent. Zij rekenen
of in aanmerking willen komen voor een topfunctie bij een vredesmissie, blijkt
veel nauwkeuriger en komen uit op veertig procent. Daar kunnen we dus veel
dat erg lastig. Bik: “Benoemingen gaan niet zonder slag of stoot. Deels komt dat
van leren! Net als van de manier waarop de Engelse politie de opsporing voor
doordat we onvoldoende voorbereid zijn, doordat we onze talen niet goed genoeg
elkaar heeft. Ze zijn het beste van Europa. Maar ik heb er ook geleerd dat al die
spreken of doordat we nog te weinig internationale ervaring hebben. Er is dus nog
investeringen in de opsporing niet heeft bijgedragen aan meer legitimiteit. Want
veel werk aan de winkel. Politietop Divers en de School voor Politie Leiderschap
onderweg zijn ze het contact met de burgers kwijtgeraakt. Van opsporen alleen
besteden hier gelukkig veel aandacht aan door mensen voor te bereiden en
wordt het niet veiliger. Die eyeopener deed ik op door er ter plekke te gaan praten,
te begeleiden. Met het Construct Internationaal MD willen we die initiatieven
me er echt in te verdiepen.”
ondersteunen.”
Investeren Eis voor korpschefs
Hoe reageert de organisatie op het idee? Bik: “Al zes korpschefs hebben zich
Korpschef Bik vond persoonlijk dat het construct er moest komen.“Internationale
bereid getoond mensen op deze niveaus te ondersteunen in hun wens een tijd
ervaring is een eis voor de top van de Nederlandse politie. Waarom? Omdat
ervaring op te doen in het buitenland. In deze schaarse tijden is dat een hele
complexere wereldvraagstukken niet meer door één partij of land kunnen worden
belofte. Zeker waar het niet om formele functies gaat en stages of tijdelijke
opgelost en handhaving- en openbare ordevraagstukken zonder internationale
werkplekken door het korps betaald moeten worden. Het betekent dat we betalen
dimensie nauwelijks meer bestaan. Ook de multilaterale peace keeping en
voor mensen die we twee jaar lang moeten missen en van wie we niet zeker
peace and justice building operaties vragen om een geactualiseerde kijk op
weten of ze wel bij ons terugkomen. Kortom: we moeten leren accepteren dat ze
internationalisering. Daarbij beslaat georganiseerde criminaliteit inmiddels
niet in het eigen bedrijf groot worden. Voor de deelnemers zelf betekent het ook
vijftien procent van de wereldeconomie en is Nederland – dankzij een goede
een investering: in tijd, in afstand, maar ook omdat gewerkt zal worden voor een
infrastructuur - een vestigingsland. Ten slotte zie je dat de politiewereld mondiaal
normaal salaris, zonder buitenland- en andere vergoedingen.”
razendsnel internationaliseert. Op die beweging moeten we aanhaken, willen we invloed kunnen uitoefenen op beleid dat straks impact heeft op ons handelen.”
58
59
Willen meepraten De korpschef vindt het mooi om tegen de verdrukking in mee te helpen bouwen aan meer internationale ervaring bij een deel van de politieleiders. “In opdracht van het samenwerkingsverband van Politietop Divers is het hoofd Internationaal Politieleiderschap van de SPL op zoek gegaan naar passende stage- en werkplekken en is samen met het bureau ABD Politietop en de dienst IPOL van het KLPD een samenwerkingsverband opgezet waarin afstemming plaatsvindt en plaatsing wordt bevorderd. Mooi om te zien wat daar gebeurt. Ik denk dat internationale ervaring binnen vier, vijf jaar normaal gevonden wordt. Mensen onderschatten Brussel nu nog steeds. Het Verdrag van Lissabon is een verkapte Europese grondwet en de wetgeving nadert een steeds concreter niveau. Daarover moet je willen meepraten voor het over je afgeroepen wordt. Dat besef dringt steeds meer door, mede dankzij leertrajecten als Columbus. Het construct wil het heersende besef omzetten in concrete acties. De woorden voorbij.”
Top-POINT ervaringen
60
61
De toenemende diversiteit in de samenleving, maar ook in de politieorganisatie zelf, vraagt van politieleiders internationale ervaring en interculturele competenties. Maar hoe leer je leidinggeven aan diversiteit? Vooral door het te ervaren, vindt Ronald Zwarter, programma-adviseur bij Politietop Divers en verantwoordelijk voor het leer-werkprogramma Top-POINT. Acht kroonbenoemden werden twee maanden uitgezonden naar het buitenland om diversiteit aan den lijve te ondervinden en bij terugkomst te delen met anderen.
R
onald Zwarter: “Deelnemers aan Top-POINT gaan naar het buitenland
‘TOP-POINT LAAT TOP LEIDINGGEVENDEN DIVERSITEIT ERVAREN’
om ervaringen in een andere cultuur op te doen en een open mind te krijgen voor diversiteit. Hoe red je je, zonder mensen om je heen met
wie je de geschiedenis of cultuur deelt? En wat leer je ervan voor je werk? Die interculturele competenties zijn belangrijk in deze tijd waarin je als politieleider leiding moet geven aan diversiteit. Je moet de verschillen leren benutten en daar ook écht de meerwaarde van inzien. Dat vraagt nogal wat van iemand.”
Samenwerking universiteit Het leer-werkprogramma Top-POINT is in samenwerking met het instituut voor Integratie en Sociale Weerbaarheid van de Rijksuniversiteit Groningen (ISW) tot stand gekomen. Naast het opdoen van diversiteitservaringen is ook een
DRS. ROnald Zwarter
klimaatonderzoek en een programma wederkerig mentorschap opgezet. Zwarter: “Aan de buitenlandbezoeken is ook een opdracht gekoppeld. Bij
Is programma-adviseur bij Politietop Divers en
terugkeer presenteer je de resultaten niet alleen in je korps, maar ook op de
verantwoordelijk voor het leer-werkprogramma Top-POINT
universiteit. Het levert je een certificaat op dat niet misstaat op je cv. Daarnaast ben je verplicht om na afloop mentor te worden in het programma wederkerig mentorschap. Zo kun je je ervaringen niet alleen teruggeven aan medewerkers in je korps, maar ook aan collega’s daarbuiten.”
62
63
Via de onderkant
Langetermijneffecten
De filosofie van de internationale bezoeken van Top-POINT is dat je tijdens het
Het is niet zo vreemd dat mensen onder de indruk terugkomen. Maar zijn de
uitvoeren van de opdracht tijdelijk deel uitmaakt van een andere samenleving.
effecten blijvend? Zwarter: “Dat moeten we natuurlijk nog bezien. Op het eerste
Zwarter: “Vanuit het hart van de samenleving ervaar je de volslagen andere
oog zijn de mensen na terugkomst milder en opener. Uit het debriefingsonderzoek
cultuur anders dan thuis en die vervreemding is een extra leerelement voor de
dat ze bij het ISW ondergaan, blijkt ook dat ze hoger scoren op openmindedness
deelnemers. Je hebt er ook niet de machtspositie die je in Nederland hebt en je
en genuanceerder kijken naar diversiteit. Ik heb goede hoop dat het ook op lange
moet het de eerste dagen doen met de hoogstnoodzakelijke contacten. Voor de
termijn effect heeft. Overigens neemt het ISW de test na een jaar nog een keer af.
meeste deelnemers waren de eerste dagen pittig. Soms werden ze door niemand
Binnenkort krijgen we daar de eerste resultaten van te zien. Ook de opdrachten
aangesproken, afspraken werden niet nagekomen en niemand zat op ze te
kunnen langdurige effecten bewerkstelligen. Denk bijvoorbeeld aan de vraag hoe
wachten. En soms voelde het nog ronduit onveilig ook.”
de Amsterdamse politie de relatie met de Ghanese gemeenschap kan verbeteren.”
Spontaan contact
Rijker
“Het mooie is dat veel ervaringen vervolgens op eenzelfde manier verliepen. Na
Wat heeft hij zelf opgestoken van Top-POINT? Zwarter: “Ik heb een aantal
een paar dagen de kat uit de boom kijken werden de deelnemers ondernemender.
deelnemers in bizarre en vreemde omstandigheden bezocht en overal
Sommigen gingen een kijkje nemen bij de sportschool, de kerk of een vereniging.
merkte ik dat het met respect voor de verschillen veel beter samenleven is.
En daar kwamen spontane contacten uit voort die weer tot interessante
Als leidinggevende ben ik door de bezoeken milder geworden voor andere
vervolgafspraken leidden. Ineens zaten ze dan middenin de samenleving. Met een
perspectieven, opener en bereidwilliger om te luisteren. Ik probeer het verschil te
volle agenda. Als ik bij ze op bezoek kwam, vertelden ze mij uitgebreid hoe het
benutten en de angst daarvoor achter mij te laten. Het is mijn overtuiging dat als we
land in elkaar zat en toonden ze me vol trots de bijzondere plekken en mensen.
in Nederland openstaan voor verschillen, er dingen ontstaan die je rijker maken.”
Alsof ze er zelf woonden. Die ervaringen zorgden ervoor dat de deelnemers vanuit een ander perspectief gingen kijken naar de organisatie of samenleving waarin ze werkten. Zo ontstond meer begrip en meer mogelijkheden tot samenwerking.”
Gastheer Top-POINT heeft drie aspecten: hoe is het om twee maanden alleen te zijn, hoe krijg je meer inzicht in een samenleving die in alles verschilt met wat je gewoon bent en wat neem je als leidinggevende, maar ook als mens, mee terug naar huis en naar de organisatie waar je werkt? Zwarter: “De deelnemers kwamen terug met het inzicht dat we – ook als leidinggevende – meer gastheer moeten zijn en dat we nieuwkomers of andersdenkenden zouden moeten helpen bij het aanleren van ongeschreven regels. Gastheerschap houdt in dat je mensen die anders zijn niet muilkorft, maar dat je kijkt hoe je de verschillen kunt benutten. Dat zijn geen napraatverhalen, dat hebben ze zelf ervaren. Ten slotte leerden ze ondernemender te zijn, de zaken meer naar de eigen hand te zetten. Zelfs in een logge organisatie als de politie.”
64
65
Eigenlijk wilde hij in Suriname voortborduren op de eerste opdracht van Erik-Jan van der Hulst, maar de regeringswisseling in Suriname gooide roet in het eten. De situatie was er niet naar om als Amsterdamse commissaris in Paramaribo te werken aan een officiële opdracht. Hoe dan ook wilde Leen Schaap in het kader van Top-POINT naar een onderontwikkeld land met een totaal andere cultuur. Het werd Ghana.
I
n Amsterdam, waar Schaap districtschef is, wonen ongeveer vijftienduizend
Ghanezen legaal. In een poging de contacten met de gemeenschap te verbeteren, is het korps een samenwerkingsverband aangegaan met de
Ghanese politie. Die contacten leveren echter nog onvoldoende op. Daarom koos Schaap een passende opdracht. “Ik ging onderzoeken of - en hoe - we de relatie
‘BIJ TWIJFEL INHALEN’
met de Ghanese gemeenschap konden verbeteren en waarom het niet lukte om Ghanese collega’s te werven. Dat ze in Ghana een soort verbasterd Engels spreken, zou de communicatie vergemakkelijken.”
Zak geld Via internet en email zocht Schaap contact met de overheid in Ghana. Dat viel tegen. Áls er al een reactie kwam, werd duidelijk dat niemand op zijn komst zat te wachten. “Tenzij ik een zak geld meebracht…,” vertelt Schaap. “Via kennissen zocht ik daarom contact met Ghanezen in de Bijlmer. Een mooi eerste leermoment. Deze gastvrije mensen vertelden me over hun geboorteland en wat ik er vooral wel en vooral niet moest doen. Ze bevestigden dat ik kansloos was als ik het Leen Schaap
alleen officieel wilde regelen. In overleg met mijn korps en Top-POINT ben ik toch gegaan. Ik kreeg een paar namen en adressen, liet voor de eerste dagen een hotel
kreeg in twee maanden veel inzicht
boeken en vertrok.”
in de mores van Ghana
Achterdocht “Tja, en dan sta je daar,” blikt Schaap terug. “Met een lege agenda in een veel te westers hotel. Dit kon niet het echte leven zijn. Na even acclimatiseren ben
66
67
ik verhuisd naar een hostel in een volkswijk in Accra. De kakkerlakken liepen
willen verdienen en geen overheidsbemoeienis willen. Fraude en illegaliteit zijn
door mijn slaapkamer, maar ik zat waar ik wilde zitten: midden in het Afrikaanse
in hun ogen geen strafbare feiten, maar middelen om elkaar te helpen. Ik zag de
stadsleven. Allereerst meldde ik me bij het hoofdbureau van politie en zei dat ik de
spagaat al in Nederland: tijdens je werk moet je je eigen mensen oppakken voor
hoofdcommissaris wilde spreken. Wat me vanuit Nederland niet lukte, lukte hier;
zaken die zij niet als misdrijf beschouwen en buiten je werk leef je tussen hen.”
uit pure nieuwsgierigheid werd ik uitgenodigd voor een gesprek met leden van de korpsleiding. Ze beloofden me plechtig dat ik het korps mocht leren kennen en
Begrip
dat ze me zouden helpen. Ik heb echter, zelfs na aandringen, nooit meer wat van ze
“Ik ben heel nuchter. Omdat ik bewust heb gekozen voor die acht weken in Ghana,
gehoord.”
had ik ook geen last van eenzaamheid, onthechting of heimwee. Als mens ben ik dan ook niet veranderd door mijn reis. Maar natuurlijk heb ik wel veel over het
Veel corruptie
land, de mensen en mijzelf geleerd. Ik heb ervaren hoe het is om ergens de enige
De hoofdcommissaris had een gelikt verhaal. Dat het een prachtig, eerlijk en
blanke te zijn. Hoe het is als mensen van alles van je willen en jij hen niet altijd
integer korps was met vertrouwen van de bevolking. Schaap: “Het bevestigde dat
begrijpt. En ik snap nu waar het gedrag van veel Ashanti-Ghanezen vandaan komt.
ik niks zou leren als ik het officieel zou hebben geregeld. Want de corruptie bij de
Ik heb er geen begrip voor, maar ik begrijp het wel. Vanuit deze positie ga ik
politie in Ghana heb ik meermalen aan den lijve ervaren. Ook ik moest betalen
binnenkort mijn korps en het RMT voeden met mijn ervaringen.”
bij verkeerscontroles – collecting money noemen ze dat ongegeneerd. Anders mocht ik niet doorrijden. ‘Waarom?’ vroeg ik. ‘Omdat het weekend is,’ was soms het enige antwoord. En het wantrouwen van de bevolking in de richting van de politie is juist enorm! Op een dag liep ik over het strand en ik rook ineens iets vreemds. In de duinen ontdekte ik een lijk, in redelijke staat van ontbinding. Ik ging meteen een hotel binnen en zei het tegen de portier. ‘Niet naar de politie gaan’ zei hij meteen. ‘Ze vinden hem vanzelf wel. Als jij het meldt, ben je de eerste verdachte.’ Exemplarisch.”
Bij twijfel inhalen “In mijn kennismaking met het land heb ik steeds het motto gehanteerd: bij twijfel inhalen. Met als achterliggend idee: if it does not kill you, it makes you stronger.
“Ik heb ervaren hoe het is om ergens de enige blanke te zijn. Hoe het is als mensen van alles van je willen en jij hen niet altijd begrijpt.”
Via Amnesty International kwam ik in contact met een belangrijk voorvechter van homorechten: McDarling. Op homofilie staat in Ghana vier maanden gevangenisstraf. McDarling nam me op een avond mee naar een gay hangout. In diep en donker Accra. Ik heb ervaren hoe het voelde om elk moment opgepakt te kunnen worden. Geen idee hoe ik dat uit had moeten leggen. Maar ja, ‘bij twijfel inhalen’ had ik tegen mezelf gezegd, en ik wilde die ervaring niet uit de weg gaan.”
Helpen is geen strafbaar feit “Het wantrouwen in de eigen politie is niet de belangrijkste reden dat we nog geen Ghanese collega’s hebben. Dat leerde ik in het gebied van de Ashanti; een volk met eigen koning en grondgebied. Negentig procent van de Ghanezen in ons land zijn Ashanti. Het is van oudsher een cultuur van handelaren die snel veel geld
68
69
“Ieder land heeft zijn specifieke eigenschappen. Overal kon ik vast en zeker wat leren, maar voor mij stond het meteen vast: ik wilde kennismaken met een cultuur die heel ver van de onze staat.” Dick de Boer koos er daarom voor zijn twee maanden TopPOINT door te brengen in Japan. Is dat land nu echt zo homogeen als het lijkt en wat doet homogeniteit met een land, de bewoners en de organisaties?
O
mdat er niet veel politiecontacten zijn met Japan, ging De Boer met weinig afspraken en contactpersonen op pad. Ondanks alle verschillen had hij verwacht dat ook in Japan alle deuren zouden opengaan als
duidelijk werd dat hij een collega was. Hij stapte eerst op de dichtstbijzijnde Koban af. De Boer: “Ik heb via de wijkagent echt flink geprobeerd de organisatie
‘HOMOGENITEIT LEIDT TOT EEN ANDER SOORT SAMENLEVING’
in te komen, maar het gesprek liep vast. Natuurlijk speelt de taal een rol, maar het viel me ook op hoe het in Japan werkte: anderen nemen de beslissing. Eerlijk gezegd voelde ik me een beetje ‘weggezet’. Daarna probeerde ik het rechtstreeks bij de politie in Tokyo en bij de nationale politie. Ook dat verliep uiterst moeizaam. Via de ambassade kreeg ik wel toegang tot het korps, maar verder dan een paar afdelingen kwam ik niet. Ook met de Nederlandse ondersteuning kwam ik niet dieper in de organisatie.”
Andere dimensie “Het was een wijze les,” zegt De Boer. “Ik realiseerde me meteen dat wij Nederlanders vandaag iets willen en het morgen voor elkaar boksen. In Japan heb Mr. Dick de Boer MPA
je veel meer tijd nodig. Japanners willen je kunnen inschatten, doen enorm aan onzekerheidsreductie. Tijd heeft hier een andere dimensie. Daarbij lijkt het in Japan
Bestudeerde twee maanden de homogene samenleving
hogeschoolkunst om de eigen verantwoordelijkheid zo klein mogelijk te houden.
van Japan
Een Japanner is ten eerste lid van een groep en redeneert vanuit het belang van die groep bij het nemen van iedere beslissing. Zijn eigen persoonlijkheid is ondergeschikt. Wie de beslissing uiteindelijk neemt, blijft ook vaak versluierd.”
70
71
Potentieel benutten
Allochtoon
Toch kreeg De Boer dankzij contacten die hij met onder andere expats legde
“In die twee maanden in Japan ben ik me weer heel erg bewust geworden van het
en met mensen in de universitaire wereld een goed beeld van de betekenis van
feit dat elke beslissing die je neemt weer een beslissing van jezelf is. Ik kom hier ’s
diversiteit voor de Japanse samenleving. De Boer zag in die twee maanden wat
morgens mijn bureau binnen en alles ligt al klaar. De agenda ligt open, veel zaken
voor samenleving je krijgt wanneer homogeniteit het hoogste goed is en de
zijn al door anderen voorbereid en je gaat vaak mee op de flow van bestaande
rijkdom van diversiteit anders gewaardeerd of zelfs helemaal niet gezien wordt:
patronen. Niet alleen op het werk. In Japan moest ik over elke beslissing weer heel
“Een samenleving waarin mensen amper durven te vernieuwen, waarin anderen
bewust nadenken. Als ik zó doe, kunnen ze zó reageren. Als ik zó ga, kom ik dáár
de beslissingen nemen, die het potentieel van mensen ‘die het verschil maken’
uit. Die maanden leg je jezelf onder een enorm vergrootglas. Ik heb me echt als
niet optimaal benut. Let wel, dat is mijn conclusie. De Japanners zelf ervaren dit
een allochtoon gevoeld in Japan. Als je de taal, de mores, de mensen en het land
niet zo. Zij klampen zich juist vast aan die homogeniteit, ontlenen daar hun kracht
niet kent, ben je blij met elke uitgestoken hand. Ik heb mij voorgenomen ook zelf
aan. Maar dat vraagt natuurlijk wel dat je je schikt naar de groepsnorm. Nieuwe
die hand vaker uit te steken.”
dingen van buiten zullen ze ook altijd aanpassen aan Japanse waarden en tradities. Vernieuwing verstoort de hang naar cultuurbehoud.”
Intrinsieke behoefte “Wat mooi aan die homogeniteit is, is dat iedereen gericht is op het creëren van harmonie en het behoud van goede betrekkingen. Die zet je ook niet snel op het spel. Iedereen is in zo’n cultuur ook evenveel waard. Of je nu politiechef bent of toiletten poetst: voor het collectief ben je onmisbaar. Wetgeving is in Japan eigenlijk ook helemaal niet nodig. Iedereen heeft een intrinsieke behoefte om zich volgens de normen te gedragen. De politie is in Japan dan ook niet primair een wetshandhaver. Politiemensen gedragen zich als hoeder van het moreel van de samenleving. Je krijgt dan een politie die de fraaie mix laat zien van enige gestrengheid en een grote mate van dienstbaarheid aan het publiek. En iedereen blijft dan ook van politiemensen af.”
“Wetgeving is in Japan eigenlijk helemaal niet nodig. Iedereen heeft een intrinsieke behoefte om zich volgens de normen te gedragen. Politiemensen gedragen zich dan ook vooral als hoeder van het moreel van de samenleving.”
Oefening in deemoedigheid “Japan was voor mij een grote oefening in deemoedigheid en afhankelijkheid. Ik was er twee maanden helemaal niemand. Status, overtuiging en relaties konden me nu eens niet helpen.” Wat heeft hij ervan meegenomen naar zijn korps? “Dat is een lastige vraag,” aldus De Boer. “De verschillen waren bijna te groot; de politie staat in een heel andere traditie. Maar als ik dan iets heb meegenomen, is het de wens om te komen tot die mooie mix van gestrengheid en dienstbaarheid met een respectabele gezagspositie tot gevolg. Die zou hier verder doorgevoerd kunnen worden dan nu. Ook de enorme toewijding waarmee iedereen zich van zijn taak kwijt heeft mij geraakt. Minder praten, meer doen.”
72
73
Tijdens zijn verblijf op Java had Ab Spaan, programmadirecteur bij de vtsPN, de opdracht te onderzoeken hoe de politie in Indonesië diversiteitsbeleid heeft ontwikkeld en hoe dit wordt toepast op de verschillende culturele groepen in de samenleving. Hij ondervond dat de politie niet altijd de thuisbasis is die je verwacht, maar dat hij daardoor wel veel meer verhalen uit de diverse samenleving kon optekenen.
Z
owel in Jakarta als in Yogyakarta blijken de politiebazen terughoudend om me te ondersteunen in mijn onderzoek. Ze wijten het aan de ontbrekende helderheid van de rol van het Nederlandse gezag, maar misschien raakt
‘HOE VERTROUWDE DEUREN GESLOTEN BLEVEN EN ANDERE ZICH OPENDEN’ Ab Spaan MBA
men ook wel een beetje in de war van mijn directe vraagstelling en mogelijke eindconclusies. Ik ben er tenslotte niet op vakantie en probeer een getrouw beeld van de werkelijkheid op te tekenen. Toch spreek ik een groot aantal
politievrouwen die me in grote lijnen hetzelfde vertellen: er bestaan quota voor vrouwen, maar een serieuze, operationele functie is voor bijna niemand van hen weggelegd. Operationeel politiewerk is te gevaarlijk en dus mannenwerk. Toch werken ze allemaal met veel plezier.
“De afdeling Personeel heeft ongeveer vijftig medewerkers. Ik maak hier lange
dagen. ’s Ochtends vertrek ik tussen vier en vijf uur van huis vanwege de drukke
ochtendspits en vaak ben ik ’s avonds pas tussen acht en tien uur thuis.
Mijn kinderen hebben thuis een nanny. Mijn man is vaak wel thuis, maar doet niets
aan de kinderen. Dat is mijn taak. Ik vind het fijn om bij de politie te werken.
POLRI is voor mij een grote familie.”
Onderzocht hoe in Indonesië de verschillende culturen samenleven
Nadat ik de verhalen van diverse gesprekspartners had opgetekend, besluit ik mijn pogingen om een diepteonderzoek bij de politie te staken. Ik ga me oriënteren op de Javaanse samenleving en probeer op informele wijze met de politie in contact te komen. Ik moet constateren dat het me een hele reeks mooie – vaak totaal
74
75
onverwachte - ontmoetingen heeft opgeleverd met burgemeesters, taxichauffeurs,
Nederland wel een goede aanpak is. Ik zet inmiddels vraagtekens bij monitoring
voorgangers in de moskee, zendelingen, priesters, eigenaren van een bed-and-
via een INK-model, audits en sturen op quota. Niet dat het allemaal níet moet
breakfast, politiemensen en wetenschappers. Natuurlijk was de taal een steeds
gebeuren, maar het kan geen kwaad om de ambities wat bescheidener te houden
terugkerend probleem en daardoor bleef de informatie-uitwisseling soms wat
en ze met iets minder snelheid willen bereiken. Wijsheid tonen en geduld hebben.
oppervlakkig. Maar toch kreeg ik een goed sfeerbeeld van het land met zijn vele groeperingen en de manier waarop men met al die verschillen omgaat.
Ik ben een voorstander geworden van de wat langere adem, van frapper toujours, een aanpak via meer sporen (strategie, structuur en cultuur), maar vooral via
Indonesië is een mooi voorbeeld van diversiteit. Er leven ongeveer driehonderd
het voortdurend organiseren van dialoog, het bieden van mogelijkheden voor
etnische groepen naast elkaar. De omgang verloopt soepel dankzij geschreven
de ontwikkeling van talent en het stimuleren van het ‘lerend vermogen’ en
en ongeschreven regels en de Indonesische staatsideologie: de Pancasila.
nieuwsgierigheid van individuele politiemensen, jong en oud, man en vrouw,
Pancasila betekent vijf principes. De vijf principes draaien vooral om respect
hoog en laag opgeleid, allochtoon en autochtoon et cetera. Maar bovenal moeten
voor de inwoners van het land en hebben betrekking op godsdienst, democratie,
we inzetten op een effectieve communicatie met onze belangrijkste, grootste en
welzijn, gelijkwaardigheid en eenheid. De Pancasila heeft veel betekenis voor
meest diverse doelgroep: onze burgers.
de sociale en politieke context in het land. Uit veel gesprekken blijkt echter dat het toenemende moslimfundamentalisme de balans momenteel verstoort. Vooral omdat fundamentalisten de andere geloven (christendom en hindoeïsme) niet erkennen. Op verschillende manieren wordt geprobeerd deze balans te herstellen. Steekwoorden die me na mijn verblijf bijbleven zijn respect, trots, leven en laten leven, regelgeving en sturing. Sturing gebeurt vanuit een centraal punt: Jakarta. De centrale sturing, de afhankelijkheid, lage lonen en een flinke scheiding tussen onder- en bovenlagen leiden in een haast vicieuze cirkel tot een slecht functionerende staat/politie. Het land is zich hier van bewust en er wordt veel aan gedaan om deze cirkel te doorbreken. Er wordt nu geprobeerd kaderstellend te zijn op centraal niveau en ontdekkend en met elkaar de dialoog voerend op lokaal niveau. Het is belangrijk, ook in Nederland, om zo laag mogelijk in organisaties of
“Indonesië is een mooi voorbeeld van diversiteit. Er leven ongeveer driehonderd etnische groepen naast elkaar, in balans gehouden door de Pancasila; de Indonesische staatsideologie.”
zo dicht mogelijk bij bewoners van wijken de dialoog te organiseren om mensen elkaar te laten begrijpen en vanuit concrete vraagstukken aan het verbeteren van ‘samenleven’ te werken.
“Diversiteit is bij de politie in Indonesië een verborgen issue. Het wordt onder
de tafel gehouden. Er is een sterk risicomijdende mindset onder alle lagen van
de politie. Inclusief denken is niet de vigerende mindset. Ik vraag me af hoe lang
de politie dit nog kan volhouden, want veel nieuwe politiemensen willen
veranderen. En veel sneller dan nu gebeurt.”
De gesprekken in en buiten de politie hebben me aan het denken gezet. Enerzijds over de vraag of een systemische benadering van het diversiteitsvraagstuk in
76
77
E
veline Rutten, lid van de korpsleiding Kennemerland, heeft eind 2010 in Buenos Aires onderzocht hoe de Argentijnse politie omgaat met
institutioneel geweld en de verhouding tot de burger. Hieronder een deel
van haar blog.
Een verontrustend dagje Vandaag ben ik zoals aangekondigd aan mijn werk/studieopdracht begonnen bij de mensenrechtenorganisatie Centro de Estudios Legales y Sociales (CELS). Er lag wat literatuur op me te wachten en dat bleek een verontrustende confrontatie. Het CELS brengt jaarlijks een verslag uit en heeft een onafhankelijke positie. Ze rapporteerden dat hier tussen medio 2008 en medio 2009 140 doden zijn gevallen door geweld van de kant van veiligheidsdiensten: 113 burgers en 27 mensen ‘in functie’. Ik heb gevraagd of ik dat wel goed had begrepen, maar het getal klopt. Ik wil een open mind houden, maar het is niet eenvoudig hier allemaal niets van te vinden, vanuit Nederlands perspectief. En daar gaat Top-POINT natuurlijk wel over. Dus veel om over na te denken.
‘Argentinië is een land van vreemde tegenstellingen’
Oud-president overleden Gisteren overleed oud-president Nestor Kirchner plotseling aan een hartaanval. De begrafenis is volgende week, maar vandaag is er een grote rouwmanifestatie. Qua openbare orde kunnen we er in Nederland wel wat van opsteken. De man overleed gisteren, diezelfde dag ontstond het idee van de manifestatie en vandaag was het al zover. Een enorme mensenmassa in een warme, grote stad, maar alles liep op rolletjes. Geen grote zichtbaarheid van politie, vooral veel aandacht voor het verkeer en de oproerpolitie volledig uit het zicht. Verder was opeens de metro gratis, ik denk om de afvoer van mensen uit de stad soepel te laten lopen. Ik deed een interessante observatie bij mezelf. In allerlei landen waar ik
MR. Eveline Rutten
als toerist of anders ben geweest, lijkt het eerst of alles anders is en daarna ontdek ik de overeenkomsten. Hier is dat andersom. Het lijkt in eerste instantie
78
Was twee maanden ondergedompeld in het leven
behoorlijk Europees, maar bij nadere beschouwing zijn er meer verschillen dan
van Buenos Aires
overeenkomsten. Interessant!
79
De preventiegroep
politieorganisaties, die ik later sprak. Ik houd er het sterke gevoel aan over dat
Op pad geweest met twee dames van de Divisie Drugspreventie naar een school
er geen feiten lijken te bestaan. Want de verhalen kunnen niet allebei waar zijn.
in Palermo. Ze houden er een kort praatje en een discussie over de gevaren van
Ik moet sterk denken aan Noord-Ierland waar ze in 1998 hebben besloten geen
drugs en hoe je nee kunt zeggen. De beide collega’s geloven in het werk, maar zijn
energie meer te besteden aan het vaststellen van wat waar is, maar een start te
er wel realistisch over; het is een kleine bijdrage aan de oplossing van een groot
maken met de nieuwe samenleving.
probleem. En de scholen die in wijken staan waar het grote probleem zich afspeelt (een leven zonder uitzicht en al heel jong aan de paco = drugs) functioneren
Vijf belangrijke problemen
amper en gaan zeker de politie niet vragen om te komen praten.
Wat mij betreft zijn de vijf belangrijkste problemen bij of rond de Argentijnse politie
Want dat is de vijand.
als volgt:
De Divisie Drugspreventie bestaat voornamelijk uit vrouwen. Ongeveer de helft is executief. Ze vinden dat er voor vrouwen al veel verbeterd is bij de politie,
1. de relatie met burgers is gebaseerd op wederzijds wantrouwen, onder andere omdat feiten en cijfers niet of moeilijk toegankelijk zijn;
maar tegelijkertijd vinden ze het nog heel gewoon dat ze bij de PSA (Policía de
2. er is sprake van interne onveiligheid;
Seguridad Aeroportuaria - Airport Security Police) geen straatdienst mogen doen.
3. er is een gebrek aan middelen;
Ik merk dat ik daar wel een beetje ongedurig van word, het komt er toch op neer
4. er is gebrek aan coördinatie tussen de verschillende korpsen;
dat een groot deel van de functies niet toegankelijk is voor vrouwen, en dat in een
5. er is te weinig sprake van control en politieke verantwoordelijkheid.
land dat igualdad (gelijkheid) echt hoog in het vaandel heeft. Nu is in mijn ogen de economische ongelijkheid wel van een andere orde dan de ongelijkwaardigheid
Natuurlijk wil ik niet pretenderen in twee maanden voor dit alles een oplossing
van mannen en vrouwen bij de politie, maar toch....
te hebben gevonden, maar transparantie creëren - en dus een geleidelijke verbetering van de verhouding met het publiek - lijkt me het allerbelangrijkste.
Spekkoek Vandaag uitgebreid gesproken met Hector Shalom, de initiatiefnemer van het Centro Ana Frank (Anne Frankhuis) in Buenos Aires, een museum over mensenrechten. Hij was heel enthousiast over de opkomst in het centrum tijdens de afgelopen museumnacht. Veertienhonderd mensen voor een kleine instelling buiten het centrum lijkt me inderdaad best veel. In afwisselend Spaans en Engels hebben we veel uitgewisseld. Wat hij probeert doet mij denken aan het maken van spekkoek; een langdurig proces, laagje voor laagje. Hij heeft nog nooit een spekkoek gezien, maar had er wel beeld bij. Ze zetten trouwens in op een vorm van gemengd toezicht op de politie door bijvoorbeeld politici en experts.
Tegenstellingen Argentinië is een land van vreemde tegenstellingen. De grootste tegenstelling van vandaag is wel die tussen de verhalen over de politie. Ik heb gesproken met de man die de Poder Ciudadano leidt, een organisatie die de openheid en transparantie van de overheid wil bevorderen. Zijn verhalen verschilden totaal van die van de uitvoerend secretaris van de afstemmingsvergadering tussen de
80
81
Dit stuk over accountability komt uit het blog dat Patrick Voss, hoofd Landelijk Operationeel Coördinatie Centrum (LOCC), bijhield toen hij eind 2010 twee maanden het diversiteitsbeleid van de Toronto Police Service (Canada) bestudeerde.
L
ange tijd is de relatie tussen de Toronto Police Service en de onafhankelijke mensenrechtencommissie in de provincie Ontario (daar past Nederland -tig keer in) zeer slecht geweest. De
mensenrechtencommissie ziet toe op de behandeling van klachten van burgers tegen overheidsdiensten, waar het gaat om racisme en overtreding van de burgerrechten. Tot tien jaar geleden was er geen sprake van een zorgvuldige behandeling van de klachten die tegen de politie werd ingediend, althans de politie deed er nagenoeg niets mee. Beide ‘kampen’ stonden lijnrecht tegenover elkaar en de vorige korpschef van politie was niet in staat de kloof te overbruggen. Hij ontkende dat er sprake was van racisme in zijn korps en het was dus geen issue voor hem. Van alle klachten
‘DENK GROOT, MAAR BEGIN BIJ JEZELF’
die de commissie in de provincie Ontario ontving, waren de meeste afkomstig van burgers die klaagden over de Toronto Police Service. Het ging vooral over thema’s die raciaal, seksueel en gendergericht waren. Het probleem lag vooral in het stereotyperen van bevolkingsgroepen door een groot deel van de politiemensen op straat. Met de komst van de huidige chief Blair - in 2005 - veranderde dat direct. Blair zorgde ervoor dat de mensenrechtencommissie in de keuken van de politie kon kijken en vice versa. Zowel hij als de mensenrechtencommissie namen risico’s: de neutraliteit mocht niet in het geding komen en de ‘gehate’ commissie werd binnengehaald. Beide partijen gingen elkaars belangen begrijpen door elkaar te
Mr. Patrick Voss EMPM
ontmoeten, hierbij ondersteund door de externe toezichtcommissie op de politie. Klinkt op zich vreemd, want 2005 is toch echt niet zo lang geleden.
Bestudeerde het diversiteitsbeleid van de
Toronto Police Service (Canada)
Het doel was om van de politie een betere organisatie te maken. Naast interne maatregelen, zul je ook rekenschap moeten afleggen aan de buitenwereld. Door de mensenrechtencommissie te omarmen werd een belangrijk signaal afgegeven. Op een aantal onderwerpen is geïnvesteerd door middel van het zogenaamde
82
83
Charter-project: werving, politie liaisons (verbinding met burgers), rekenschap en training. Er zijn inmiddels protocollen in de organisatie die voorschrijven welke route gevolgd wordt bij schendingen van mensenrechten; er zijn periodieke bijeenkomsten en men weet elkaar te vinden. Het project is verankerd, maar er liggen nog genoeg uitdagingen. De leidinggevenden zijn getraind, nu de agenten op straat nog. In mijn gesprek met de voorzitter van de mensenrechtencommissie - voormalig burgemeester van Toronto - en stafmedewerker dr. Azmi werd duidelijk dat empathisch leiderschap een voorwaarde is om te komen tot succes, maar dat borging van de gemaakte stappen nog veel belangrijker is. Het succes op lange termijn kan en mag niet van een individu afhangen, maar moet ingebed zijn in de organisatie. Men moet er in geloven!
“De klachten over de Toronto Police Service gingen vooral over thema’s die raciaal, seksueel en gendergericht waren. Het probleem lag vooral in het stereotyperen van bevolkingsgroepen door een groot deel van de politiemensen op straat.”
Aan het eind van de dag kreeg ik een boek mee met foto’s van de vele culturen die samen Canada vormen. In dit boek hadden voorzitter Barbara Hall en stafmedewerker Dr. Azmi elk een boodschap geschreven: ‘Mogen we allemaal harmonie vinden in onze diverse gemeenschappen’ en ‘Denk groot, maar begin met jezelf’.
84
85
‘DAAR
‘HET
DOEN ZE HET
BELANG VAN
GEWOON’
LUISTEREN’
GERDA DIJKSMAN
Erik -Jan van der hulst EMIM
Verbleef eind 2009 twee maanden in de township Gugulethu
Verbleef eind 2010 twee maanden in Paramaribo (Suriname)
in Kaapstad (Zuid-Afrika)
H
et gekke is dat ik na een week of drie constateer dat de angst die ik in het begin voelde voor al het vreemde, langzaam verdwijnt en plaatsmaakt voor een oprechte belangstelling voor het leidinggeven in
deze ingewikkelde problematiek.”
I
n Paramaribo zag ik een moskee pal naast een synagoge staan. Het was een mooie illustratie van wat ik er leerde: je krijgt veel meer voor elkaar als je rekening met elkaar houdt.”
“Open-minded was ik al, maar het is wel versterkt door mijn bezoek aan “De buurtwacht werkt in Kaapstad heel erg goed. Toen ik een keer met ze
Suriname. Ik leerde bijvoorbeeld hoe belangrijk het is dat mensen echt
meereed, zagen we een jongen lopen die niet uit die wijk kwam. Hij voldeed
tijd nemen om naar elkaar te luisteren. Hup, papieren van tafel en praten.
aan het signalement van een inbreker. Die jongen hebben ze toen vriendelijk
Echte belangstelling. Dat wil ik meenemen in mijn eigen omgang met
verzocht ‘hun’ wijk te verlaten. En dat deed hij. Hier vinden we het heel moeilijk
mensen.”
om jongeren aan te spreken. Daar doen ze het gewoon.” “Bij de politie en de Sociaal Psychiatrische Dienst zijn inmiddels
86
“Mijn verblijf in Kaapstad heeft me veranderd. De samenwerking tussen
contactpersonen voor de samenwerking aangewezen. De diensttijden van
politie en bevolking in Kaapstad inspireerde me om ook hier te kijken naar de
het psychiatrisch centrum zijn verruimd en er is extra personeel aangesteld.
mogelijkheden voor buurtwachten. De eerste reacties waren afhoudend en dat was
Uit Nederland heb ik wapenkluisjes opgestuurd voor de politiemensen die
jammer, want ik heb gezien met hoeveel verantwoordelijkheidsgevoel de zorg voor
in het centrum bewakingstaken moeten uitvoeren en het protocol voor de
de eigen buurt gepaard kan gaan.”
samenwerking is klaar.”
Drie quotes uit interviews met Gerda Dijksman, zoals die verschenen op
Drie quotes van Erik-Jan van der Hulst, districtschef Amsterdam-
www.politietopdivers.nl. Dijksman had in het kader van Top-POINT de
Amstelland, in interviews over zijn Top-POINT ervaring van eind
opdracht te onderzoeken op welke manier de Police Community Forums
2010. De interviews zijn na te lezen op www.politietopdivers.nl. Van
in Zuid-Afrika bijdragen aan een betere positie en relatie voor minderhe-
der Hulst had de opdracht te werken aan het verbeteren van de relatie
den ten opzichte van de politieorganisatie.
tussen het Psychiatrisch Centrum Suriname en de politie.
87
‘ER ZIJN MEER CULTURELE WERKELIJKHEDEN’ FRANS KOOIMAN MPA Woonde twee maanden in Johannesburg (Zuid-Afrika)
V
olledig geformatteerd naar Nederlandse/Europese begrippen is het aantrekkelijke van het verblijf in zo’n volstrekt andere cultuur dat het je
met de neus op de feiten drukt dat er meer culturele werkelijkheden zijn.”
“Omdat ik volledig op mezelf ben aangewezen, accepteer ik iedere uitnodiging om ergens mee naar toe te gaan en met mensen in contact te komen met grote dankbaarheid. Ik heb gemerkt dat als je daadwerkelijke belangstelling toont voor hun leven, er deuren voor je open gaan en je je soms erg bevoorrecht voelt.”
Blik op de toekomst
“Dankzij deze reis beleef ik echt de meerwaarde van de verschillen in onze managementteams. Ons overleg is rijker geworden. Zelf ben ik milder geworden en heb meer aandacht voor het menselijke aspect in mijn stijl van leidinggeven. Wat hebben veel mensen een veerkracht om er ondanks alles wat van te maken.”
Drie quotes van Frans Kooiman, programmamanager in Limburg-Zuid, uit interviews over zijn Top-POINT ervaringen. De interviews zijn na te lezen op www.politietopdivers.nl. Kooiman onderzocht in de als gewelddadig bekend staande township Kathlehong of en hoe de Community Forums een bijdrage leveren aan de positie van de minderheidsgroeperingen en of de politie ze ook als een noodzakelijk instrument ziet.
88
89
VERHEUGEND NIEUWS:
E
en woordvoeder van de Nederlandse politie noemt de benoeming een kroon op het werk van alle mensen die actief hebben geïntervenieerd en geïnvesteerd in internationale talentontwikkeling en van een effectief
functionerend internationaal Management Development. “Het was geen makkelijke opgave. Nog niet lang zo geleden stond de Nederlandse politie nog vooral met het gezicht naar de wijk en met de rug naar de rest van de
De Nederlands Ministeries van Buitenlandse Zaken, Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Justitie en de Nederlandse politie hebben verheugd gereageerd
wereld. Een internationale functie werd toen nog overwegend gezien als een disfunctionele onderbreking van de Nederlandse loopbaan. Niet in de laatste plaats omdat er geen sprake was van goed terugkeerbeleid.” Inmiddels beschikt de Nederlandse politie over afgestemde loopbaanpaden, een snelle nationale besluitvorming, goed vormgegeven begeleiding en advisering,
op de benoeming van een Nederlandse
één nationaal aanspreekpunt met een gemeenschappelijk budget, vastgestelde
politiecommissaris als secretaris-generaal
taalvaardigheden, internationale CV-opbouw en passende opleidingen. Een
van de mondiaal opererende internationale
werken en denken een vanzelfsprekend onderdeel is van de loopbaan van elke
politieorganisatie.
politieman of -vrouw.
vergaande mentaliteitsverandering binnen de politie maakt dat internationaal
De nieuwe secretaris-generaal zal met ingang van 1 februari de nieuwe functie
Het is de eerste keer dat een Nederlandse senior
gaan bekleden, aldus de woordvoerder.
politiefunctionaris op een dergelijke, unieke internationale functie wordt benoemd.
Noot van de redactie: Het zal de lezer niet ontgaan zijn dat dit persbericht gedateerd is in het jaar 2020. Het betreft dan ook een niet-bestaand bericht over een (nog) niet-bestaande situatie. Op de hierna volgende pagina’s treft u vijf biografieën aan van vijf eveneens niet-bestaande Nederlandse politiecommissarissen. Elk van hen heeft een
PERSBERICHT Januari 2020
geheel eigen loopbaan gehad waarbinnen diverse internationale bouwstenen te herkennen zijn. Elk van de vijf geschetste loopbanen mondde uit in de benoeming tot secretaris-generaal van een internationale politieorganisatie. De profielen zijn afkomstig uit een discussienota over internationaal Management Development (A. Hazenberg, 2009). Mogen ze u prikkelen tot nadenken over hoeveel bouwstenen uw eigen loopbaan kent….
90
91
Mijn korps betaalde mijn (virtuele) bijles in beide talen. Het beheersen van
LINDA BEGON ALS ALLROUND POLITIEMEDEWERKER
vreemde talen werd immers gezien als noodzaak en als belangrijk punt bij beoordelingen. Niet voor niets: tachtig procent van het mobilofoonverkeer in onze grensregio is de politiewereldtaal: Engels. En onderling op kantoor spreken we het ook.” Volgens Linda vroeg ook het kennisgedeelte over internationalisering van haar opleiding om revisie. “Ik merkte aan collega’s die eerder van de politieopleiding kwamen dat zij nauwelijks kennis hadden van internationale verdragen zoals Schengen, Prüm, Senningen en Enschede. Terwijl je eigenlijk niet zonder kon. We surveilleerden veel met Duitse, Belgische en Nederlandse collega’s samen en in het toeristenseizoen werd ik naar Parijs gestuurd om daar te ondersteunen. Al die verdragen maakten dat mogelijk en dus moest je ze wel kennen.”
Linda begon haar politieloopbaan op de School voor
Diversiteit
Politiekunde van de Politieacademie met de toen
“Diversiteit heeft in die jaren ook een andere betekenis gekregen. Niet langer
nog vierjarige mbo politieopleiding tot allround
werd gekeken naar alleen gender, allochtoon of autochtoon. In het divers denken
politiemedewerker. Bij haar benoeming als
kwam nadrukkelijk ruimte voor internationalisering. Daarmee werd bedoeld dat de invloed van buiten op de eigen samenleving enerzijds toeneemt, terwijl anderzijds
Secretaris-Generaal van de internationale
de verschillen tussen samenlevingen afnemen. Centraal stond hoe we in een groot
politieorganisatie in 2020 kijkt zij terug.
kennis over andere culturen, rechts- en politiesystemen en mensenrechten dan liep
H
Europa opereren en als partner van politiekorpsen in de rest van de wereld. De dan ook als een vanzelfsprekende rode draad door de opleiding.”
elaas waren taalvaardigheden bij haar aanstelling geen selectie-eis. Linda vertelt dat ze er in de politiepraktijk de nadelen van ondervond.
“Er is veel veranderd in Europa. Er is een Europees bevolkingsregister, een
“Ondanks de lessen tijdens de opleiding over het opnemen van een
register met verdachte geldtransacties en een Europese kentekenregister. In
aangifte in het Engels stond ik in de praktijk toch vaak maar wat te brabbelen.
een Europese database zijn alle reisbewegingen van mensen, hun antecedenten,
Ik miste daardoor fundamentele informatie voor het opsporingsonderzoek.
DNA-profielen en biometrische gegevens opgeslagen van alle legaal in Europa
Ook wist ik niet goed wat ik aanmoest met de vele rechtshulpverzoeken uit het
verblijvende mensen. Dat is normaal, op voorwaarde dat we de spelregels
buitenland. Ik legde ze vaak onderaan de stapel.
respecteren. Ik heb ook nooit gesnapt waarom de oudere generatie zo moeilijk
Iets waarop ik door mijn brigadier regelmatig ben aangesproken. Maar ik
deed over privacybescherming. Er is niemand die nog moeilijk doet over die
wist gewoonweg niet goed wat ik er mee aan moest. En ik was niet de enige.
camera’s op elke straathoek.”
Gelukkig is het hele systeem van rechtshulpverzoeken nu geharmoniseerd en worden ze gewoon digitaal vertaald.”
Zelfstandiger na missie “Na een aantal praktijkjaren werd ik ingezet in een vredesoperatie. Dat was toen
92
Keuzevak Duits
verplicht, omdat vrijwilligheid onvoldoende mensen opleverde. In die tijd werd
Linda ging eerst aan de slag in een van de korpsen bij de Duitse en Belgische
een Rapid Response Team opgericht. Ook Nederlandse politiemensen werden
grens. “Gelukkig kon je in mijn tijd kiezen voor een extra taal als keuzevak. Ik koos
daarvoor getraind en als ze nodig waren, werden ze in mum van tijd uitgezonden.
voor Duits.
We wisten allemaal dat alleen mensen met potentieel werden geselecteerd. Ik ben
93
als een ander mens van mijn missie teruggekomen. Veel zelfstandiger, veel breder georiënteerd en bewuster van de rol van de politie in een samenleving. Ik heb daar dingen gedaan waarvan ik daarvoor nooit had kunnen dromen. En het mooie was dat dit bij terugkomst ook herkend en gewaardeerd werd. Ik mocht daarna dan ook vrij snel naar de Operationeel Leidinggevende Leergang (OLL) van de Politieacademie. Voor mijn stage mocht ik een kijkje nemen bij de Europese Unie in Brussel. Ik was een van de eersten die vanuit de politie op stage ging. Zo, dát was pas een andere kijk op het werk. Zeker vanuit zo’n bureaucratisch
MOHAMMED VOLGDE DE VIERJARIGE POLITIEBACHELOR
werkende organisatie waar elk land een inbreng heeft. Na de OLL heb ik een Europese Master in internationaal recht gehaald. Ondertussen werkte ik als ploegchef, een paar jaar als strategisch adviseur en later als hoofd van de nationale divisie Cyber Security. Een geweldige kans om op strategisch niveau aan het werk te gaan. Later kreeg ik een zware rechercheafdeling in een groot korps onder mijn
Mohammed is trots op zijn benoeming als
hoede.”
Secretaris-Generaal (SG) van een internationale
Bouwen aan vertrouwen
politieorganisatie. “Aangemoedigd door mijn ouders
Bij de politie werden talenten niet alleen actief gescout, maar ook gecoacht en
heb ik direct na mijn havo-opleiding de vierjarige,
begeleid. Linda: “Mijn prestatie als divisiehoofd en recherchechef was anderen
duale politiebachelor gevolgd. Een van de stages
opgevallen. En al helemaal het feit dat mijn rechercheteam zeer divers was samengesteld en ik – samen met hen – tot goede prestaties kwam. Mij werd
heb ik bewust een internationale invulling gegeven.
daarom gevraagd te solliciteren voor de SG-functie waar ik nu zit. Wat ik als
Achteraf zie ik hoe belangrijk het was dat ik al vroeg
belangrijkste uitdaging zie? Het bouwen aan vertrouwen tussen mensen. Veel verloopt digitaal bij ons, maar de menselijke touch is onvervangbaar. Pas als je
in mijn loopbaan begon met het opbouwen van
de persoon aan de andere kant van de lijn kent, komt er flow. Geen gemakkelijke
internationale ervaring.
opgave in een tijd waarin van persoonlijk contact nog nauwelijks sprake is.”
T
oen Mohammed met de politiebachelor begon, was Engels op havoniveau al voldoende. Later veranderden de kwalificaties en werden alleen nog kandidaten aangenomen die minimaal twee vreemde talen spraken.
Mohammed: “Engelse taalvaardigheid werd vanaf toen ook in het lesprogramma opgenomen. Kennelijk gaf een havo- of mbo-4-diploma toch onvoldoende basis.”
Detachering als liaison Na een paar jaar werken in de opsporing kon Mohammed zijn volgende internationale ervaring opdoen. Hij werd voor drie jaar als liasion in de Oekraïne gedetacheerd namens de politiediensten van de Benelux. “Niet alleen vertegenwoordigde ik de drie landen, maar ik was ook adviseur in diverse
94
95
ondersteunende projecten rondom Security Sector Reform,” vertelt hij. “Europa
rechercheonderzoeken opgezet. Onderzoeken draaiden bijna nooit meer alleen in
had veel last van criminele groepen uit Oekraïne en op deze manier werkten we
Nederland. Al met al werd mijn cv dus steeds rijker.”
aan criminaliteitsbestrijding, opsporing en de opbouw van het criminal justice system. Toen mijn periode er op zat, was voor mij een functie als plaatsvervangend
Ook private opsporing
teamchef beschikbaar. Dat was van tevoren al afgesproken, in het kader van mijn
Mohammed: “Ik realiseer me dat het net is alsof ik al die jaren alleen bij de politie
loopbaan.”
ben blijven werken. Maar eigenlijk wisselde ik elke twee of drie jaar van functie, net zoals veel van mijn collega’s uit de generatie Y. Ik vond de politie wel mijn
Wezenlijk onderdeel
leukste en meest uitdagende werkgever. Mijn politie-ervaring was een pluspunt
“Het was prima om weer een tijdje in de basispolitiezorg te werken. De
voor de private opsporingsorganisatie waar ik tussendoor werkte. Maar ja, we
variatie zorgt dat je steeds opnieuw wordt uitgedaagd en goede prestaties wilt
werken ook zoveel samen in rechercheonderzoeken. De private sector heeft op
neerzetten. Tijdens de tweejarige Tactisch Leidinggevende Leergang (TLL) die
sommige terreinen meer expertise en de publieke sector toetst de legitimiteit.
ik aan de Politieacademie mocht volgen, werd ik opnieuw geconfronteerd met
Samen vormen we een ijzersterk duo.”
mijn persoonlijke en professionele ontwikkeling. Ik kon er mijn internationale ervaringen voorzien van een academisch kader en ik heb me daar gerealiseerd
Leidinggevende competenties
dat de internationale component echt een wezenlijk onderdeel van mijn loopbaan
“Op een gegeven moment werd ik Coördinator Internationale Betrekkingen
moest zijn. Vanaf toen is het snel gegaan.”
(CIB) bij de politie. Een zware, strategische adviesrol met een breed takenpakket. Ik adviseerde de korpsleiding, ondersteunde de afdeling HRM en was het
Internationale leerlijn
aanspreekpunt voor de dienst IPOL van het KLPD. Daarna stapte ik over naar een
“Ik had in mijn korps had laten weten dat ik internationale ambities had en ik werd
lijnfunctie en werd districtschef en later plaatsvervangend korpschef. In beide
gevraagd mee te doen aan het tweejarige Kandidatenprogramma. Dat was destijds
functies kon ik mijn leidinggevende competenties verder uitbouwen. Omdat ik mijn
een nieuw initiatief van de RHC portefeuillehouder Diversiteit. De bedoelding was
profiel had ingevuld bij de concernbrede HRM-afdeling kreeg ik alle vacatures
dat ik versneld zou doorstromen naar een strategische positie. In dat programma
die aan mijn wensen en ambities voldeden automatisch gemaild. Op een dag zat
was er een speciale leerlijn voor mensen met internationale ambities. Ik kreeg
daar de functie van secretaris-generaal bij een internationale politieorganisatie bij.
gespecialiseerde taaltrainingen, een internationale coach en moest zes weken
Mijn MD-begeleider adviseerde me snel te reageren als ik interesse had. Je hebt
stage lopen bij een internationale organisatie. Ik ben naar de Raad voor Europa in
immers maar gemiddeld drie weken de tijd. Mijn Engelstalige cv lag gelukkig al
Straatsburg gegaan, waar ik meeschreef ik aan een internationale aanbeveling om
klaar.”
de illegale handel in medicijnen te voorkomen. Die internationale omgeving van rechters, ambassadeurs en mensenrechtenactivisten heeft mij de ogen geopend
Technologische mogelijkheden
voor het belang van de rol van de politie in een samenleving.”
Hij kan niet wachten om in zijn nieuwe functie te beginnen. Mohammed: “Mijn belangrijkste opgave is hoe om te gaan met de enorme technologische
Joint Investigation Team
mogelijkheden. Hoe zijn we de criminelen steeds een stapje voor? We leven in een
“Na het Kandidatenprogramma heb ik een paar jaar als plaatsvervangend
tijd waarin we genetische codes niet alleen kunnen lezen, maar ze ook zelf kunnen
divisiechef Recherche gewerkt. In die tijd veranderde er veel, zowel in tactische
schrijven. Biotechnologie en nanotechnologie geven ongekende mogelijkheden,
zin als in technische. Telefoontaps waren weinig zinvol omdat veel communicatie
maar tussen de goede en gevaarlijke kanten zal de politie een balans moeten
via andere, digitale communicatievormen, liep. Er kwam aandacht voor nieuwe
vinden. De organisatie zal accountablility altijd hoog in het vaandel moeten
vormen van criminaliteit, zoals de handel in medicijnen en organen en het omgaan
houden.”
met schaarste door de klimaatverandering. In die tijd werd ik ook regelmatig ingezet in Joint Investigation Teams in de Europese Unie. Die werden voor heel veel
96
97
Master cruciaal
JOHN BEGON MET EEN EUROPESE MASTER
“De eerste jaren van mijn politieloopbaan werkte ik onder andere als beleidsadviseur, teamchef en plaatsvervangend districtchef. De Nederlandse politie had een uitstekend beleid voor mensen met mijn internationale achtergrond. Er was nagedacht over loopbaanpaden voor collega’ s die net als ik van die opleiding afkwamen en zodoende heb ik prachtige en nuttige dingen kunnen doen. De vooropleiding is cruciaal gebleken voor de rest van mijn loopbaan. Het was namelijk een basiseis voor een functie als middelmanager bij een internationale organisatie. Dus zonder kon ik er gewoon nooit aan de bak. De vooropleiding opende ook makkelijk de deuren naar de Strategisch Leidinggevende Leergang (SLL) van de Politieacademie. Daar heb ik vooral aan mijn strategisch inzicht en persoonlijke ontwikkeling gewerkt. Ik ben hierdoor veel effectiever geworden in de manier waarop ik netwerk en strategische partners aan mij bind. Maar ja, niet
Eigenlijk is het niet vreemd dat John is benoemd
alleen mijn studies of ontwikkelde competenties telden, het ging er ook om wat ik
als de eerste Nederlandse SG van de Internationale
in mijn dagelijks werk presteerde.”
politieorganisatie. Hij was immers een van de eersten die afstudeerde als European Master of Science in
Europese politiecode “In navolging van de Code of Police Ethics van de Raad van Europa – uit 2001
Policing, een nieuwe basisopleiding van de Europese
– moest er een Europese politiecode komen waarin afspraken opgenomen
politieacademie. De Nederlandse politieacademie
politiebevoegdheden, werkprocedures en geweldsinstructies voor politiemensen
verzorgde een belangrijk deel van de opleiding, verscheidene Europese landen en universiteiten. leverden ook een bijdrage.
waren voor alle dertig Europese lidstaten zodat de bejegening van het publiek, identiek werden. Hiermee werd het professionele gedrag van een politieman of -vrouw uit IJsland vergelijkbaar met dat van een collega in Turkije en werd uitwisseling vergemakkelijkt. Ik mocht aan dit bijzondere project meewerken. We hanteren nu dezelfde regels bij een arrestatie, de behandeling van arrestanten en zelfs de onderzoeksdossiers zijn gestandaardiseerd.”
J
ohn: “Mijn belangrijkste werkterrein was de Nederlandse politie. Dankzij
Europol
mijn brede basis kon ik ook makkelijk aan de slag in andere internationale
Bij het realiseren van opsporingsonderzoeken speelt Eurojust een belangrijke
politiesamenwerkingsverbanden. Ik was immers gecertificeerd om aan
rol. Alle rechercheonderzoeken die over twee of meer landen gaan, worden niet
Europese opsporingsonderzoeken deel te nemen. Ik voel me ook steeds meer
meer door het Nederlandse Openbaar Ministerie, maar door deze internationale
een glocal dan een Nederlandse cop. Ik denk vanuit mondiale en Europese
organisatie behandeld. John: “Ik heb gesolliciteerd bij Europol. In Den Haag is een
perspectieven, maar zet die om in lokaal handelen. De werkwijze van vele
deel van de stad gereserveerd voor internationale veiligheidsorganisaties. Een
politiediensten in Europa ken ik als mijn broekzak en ik heb een enorm netwerk
mooie kans om in Nederland wezenlijke internationale ervaring op te doen.
van collega’ s in het buitenland. Buitenland? Eigenlijk voelt het niet eens
98
als buitenland. Er is al zoveel wetgeving geharmoniseerd dat er nauwelijks
Europol had in mijn tijd al operationele bevoegdheden om het witwassen van
soevereine verschillen meer zijn. De misdaad vraagt toch vooral om een
geld, vervalsen van de euro en internationale economische delicten zelfstandig
gemeenschappelijk antwoord.”
te onderzoeken. Allemaal zaken waar je op nationaal niveau niet meer mee bezig
99
was. Wat was het leuk om hoofd van een zware afdeling te zijn en met elkaar deze Europese delicten aan te pakken.”
Internationale school “In die tijd kreeg ik persoonlijke coaching en begeleiding vanuit de Internationale School voor Leiderschap in Veiligheid. Dat was een samenwerkingsverband van verschillende leiderschapsinstituties (profit en non-profit) in de wereld, die met
HELLE WAS OOIT EEN ZIJ-INSTROMER
elkaar wilden zorgen voor een leven lang leren. Het initiatief voor deze school is ooit genomen door Nederlandse politiemensen. Wat ik zo uitdagend vond, was dat de opleiding gebouwd werd rondom actuele vraagstukken. Zo werd in mijn tijd nadrukkelijk gezocht naar wegen hoe je handhaving in het politievak niet alleen fysiek, maar ook digitaal kon vormgeven. We merken immers steeds vaker dat in onze netwerkende samenleving communities zelf voor hun veiligheid zorgen. Hoe zorg je dat je iedereen optimaal bedient in een alomvattend concept van
Helle is, dankzij de inspanningen van het
handhaving?”
samenwerkingsprogramma Politietop Divers, destijds
Internationale uitwisseling
als zij-instromer bij de politie komen werken.
“De lessons learned kon ik volop gebruiken in de tijd dat ik werd benoemd
Daarvoor vervulde zij verschillende leidinggevende
als plaatsvervangend korpschef van een Belgisch politiekorps. In de Benelux
functies in het bedrijfsleven. Opvallend is dat Helle
landen was toen net een pilot gestart om meer aan uitwisseling te doen. Daarin vervullen we voor de duur van twee jaar elkaars bestaande functie. Dat was
uit Denemarken komt en naast de Deense ook de
wel even wennen; ook al spreken we elkaars taal, in de praktijk zijn er toch wel
Nederlandse nationaliteit heeft. In die zin zijn beide
cultuurverschillen. Het was voor mij een goede manier om daarmee te leren omgaan.”
Communicatie en identificatie “Waar ik het meeste tegenop zie in mijn functie als SG van een internationale organisatie? Ik denk de complexe beveiliging van onze internationale uitwisseling en communicatie. Hoe zorgen we dat we het allerhoogste niveau van veiligheid blijven garanderen? Hoe weet ik zeker dat er geen identiteitvervalsing ontstaat in internationale politiedatabestanden? Hoe voorkom ik aanslagen op de kwetsbare
landen verheugd over haar benoeming als secretaris-generaal van de internationale politieorganisatie.
H
elle: “Toen ik binnenkwam, werd in Europa net de mogelijkheid
gecreëerd dat mensen uit andere Europese landen bij de Nederlandse politie een baan konden krijgen. En Nederlanders natuurlijk elders in
digitale infrastructuur? Dit zijn wel vragen waar ik van wakker kan liggen.
Europa. Wat ik positief vond was dat destijds net de eerste stappen waren gezet
Communicatie en identificatie zijn immers zo complex.”
voor een internationaal Management Development (MD). Het was me helder dat ik bepaalde periodes van mijn politieloopbaan in internationale context zou doorbrengen. Bij mijn introductie werd direct aandacht gevraagd voor de Nederlandse bijdrage aan de opbouw van fragiele of falende staten. Daar lag ook toen al een van de
100
101
grootste uitdagingen voor vrede in deze wereld en als rijk en welontwikkeld
promotor van een nationaal en internationaal MD. Zo gaat het toch met alle
land wilden we niet achterblijven. Ook kreeg ik meteen informatie over onze
veranderingen; je hebt mensen nodig die ergens in geloven. Ik zorgde dat er in
politiebijdrage aan verschillende Security Sector Reform programma’s. Dat was
alle loopbaangesprekken aandacht voor deze ontwikkeling was en zorgde voor
toen nog vrij nieuw. Ik vond het heel waardevol dat de politie ons er bewust van
ervaren collega’s als coach en adviseur. Ook zorgden we voor extra formatieruimte
maakte dat we niet alleen in de wijk en de regio voor vertrouwen en legitimiteit
zodat mijn collega’s stage konden lopen of een periode gedetacheerd konden
zorgen, maar overal ter wereld. Noem het maar internationale Waakzaam- en
worden bij een internationale organisatie. Mijn toptalenten hield ik niet voor mezelf,
Dienstbaarheid.” ”
maar maakte ik bekend bij onze concernafdeling HRM. Zij wisten zo waar onze internationale ‘neusjes van de zalm’ zaten. Ik vond het super dat deze afdeling
Internationale werkgroepen
deze collega’ s ook extra begeleidde en zorgde voor aanvullende opleidingen.”
“Na binnenkomst onderging ik een aantal taaltesten zodat in het centrale HRM- en MD- systeem bekend was welke talen ik op welk niveau sprak. Ik weet dat collega’
Per land een kandidaat
s die niet aan een bepaald basisniveau voldeden, werden aangemoedigd dit toch
“Dankzij deze zelfde concernafdeling werd ik ook gevraagd als Nederlandse
vooral te verbeteren. Vergelijk het maar met je schietvaardigheden, die moeten ook
kandidaat voor de functie van internationaal secretaris-generaal. Gek idee dat
up to date zijn. Mijn eerste baan was die van districtschef van een groot district.
vroeger diverse Nederlanders solliciteerden en dat op centraal niveau niemand
Ik werd regelmatig gevraagd mee te draaien in internationale werkgroepen die
wist wie er eigenlijk allemaal hadden gereageerd op de vacature. Gelukkig is
belast waren met een bepaald thema. Zo heb ik bijvoorbeeld mede vorm mogen
er nu per land een kandidaat; waarom zou je je eigen concurrentie organiseren?
geven aan de certificatie-eisen van leden van rampenidentificatieteams in Europa.
Je solliciteerde dan ook bij de concernafdeling HRM. Daar vond niet alleen een
Zo konden we eenheid brengen in hun werkwijze.”
voorselectie plaats, maar werd je ook actief ondersteund in de selectieprocedure en de lobby voor de functie.”
Vredesmissie in Afrika “Ik vond het niet vreemd dat ik na een paar jaar door de Nederlandse concern
Mee blijven bewegen
HRM-afdeling van de nationale politie werd gespot voor een functie als chief of
“Binnenkort vertrek ik naar mijn nieuwe, internationale functie. Ik wil graag
staff bij een vredesmissie in Afrika. Ik was daar al goed op voorbereid omdat
speciaal aandacht blijven geven aan mijn stijl van leiderschap, maar ik besef dat
ik deel uitmaakte van een speciaal begeleidingstraject van de School voor
ik niet het monopolie heb voor goede oplossingen of ideeën. Graag wil ik daarom
Politie Leiderschap voor mensen met internationale ambities. Ook had ik de
aandacht schenken aan het beste halen uit al die internationale verschillen, aan
Commanders-opleiding al gevolgd die bij Europese Politieacademie in United-
blijven dromen, aan innovatie en aan mensen verbinden en leren omgaan met
Nationsverband werd georganiseerd. Kandidaten voor dit soort functies komen
verscheidenheid. Mee kunnen bewegen blijft – ook in tijden van veranderingen en
uit een pool van geschikte kandidaten die grondig waren voorbereid. Hoewel ik
onzekerheid – het belangrijkste. Ook internationaal.”
geschikt leek, moest ik solliciteren en een pittige procedure volgen. Het werd een prachtig jaar in zeer uitzonderlijke omstandigheden. Ik heb zoveel geleerd. Wat me vooral is bijgebleven is, dat we moeten oppassen dat we niet te egoïstisch worden. De veiligheid in ‘Fort Europa’ is goed geregeld, maar hoe staat het met de Europese solidariteit ten opzichte van de rest van de wereld?”
Internationaal ontwikkelen “Deze vraag heb ik na terugkomst regelmatig op de agenda van het overleg van korpschefs gezet. Ik werd namelijk al snel vrij snel benoemd als een van tien korpschefs die Nederland toen nog had. Ik stond bekend als een actieve
102
103
Politiemensen als peacekeepers
KAREL IS OPGELEID VÓÓR DE KOMST VAN HET SAMENHANGEND ONDERWIJSSTELSEL
Nederland stuurde eerst alleen collega’ s van de Koninklijke Marechaussee. Civiele politiemensen bleven in Nederland en konden pas vanaf 2001 deelnemen aan operaties in zogenaamde postconflict-gebieden. Maar niet langer dan zes maanden en aanvankelijk alleen voor ondersteunende missies waar de politiemensen niet bewapend waren. Ik herinner me nog dat een korpschef destijds zei: ‘Zolang de straten in mijn eigen regio niet veilig zijn, stuur ik geen mensen naar Kosovo.’ Dat bleek achteraf echt een strategische inschattingsfout waardoor we een forse achterstand opliepen. Landen die toen al actief investeerden in de professionalisering van hun peacekeepers waren later in staat om ervaren politiemensen voor vele andere internationale topfuncties aan te bieden. Nederland stond ineens wel heel achteraan in de rij.”
Engelstalig cv
“Ik was in het begin van de eeuwwisseling allang
“En niet alleen Nederland, maar ook ik. Ik dacht oprecht dat ik redelijk mijn talen sprak, maar mijn Engels bleek in de praktijk nogal roestig. En met het door mij
benoemd tot commissaris toen ik me ineens
zelf geschreven cv bleek ik door geen enkele internationale selectieprocedure te
realiseerde dat niet alleen ikzelf, maar mijn hele
te bevatten. Ik stond dus echt in alle opzichten op achterstand. Ook qua ervaring.
generatie politiechefs een achterstand had in de internationale arena.” Inmiddels is Karel benoemd
komen. Het had cultureel niet de juiste toon en vorm en bleek stijl- en schrijffouten Ik had nauwelijks internationale expertise opgedaan. Hoewel ik persoonlijk erg gegroeid ben door tijdens mijn buitenlandstage in het kader van de Strategisch Leidinggevende Leergang (SLL) aan de Politieacademie vier weken een trektocht
tot Secretaris-Generaal (SG) van een internationale
per motor door Oost Europa heb gemaakt, merkte ik achteraf dat deze mooie
politieorganisatie en blikt hij terug op wat er na zijn
ervaring niet meetelde als een gedegen, internationale ervaring op mijn cv. Daar
constatering veranderde.
kwam dus meer bij kijken.”
Aantoonbare internationale ervaring
A
“Okee, in mijn tijd ging je pas aan het eind van je loopbaan naar het buitenland.
l in de jaren zeventig gingen de eerste politiemensen voor
Of je moest iemand zijn ‘waar iets mee was’. Het was echt niet zo dat we onze
vredesoperaties naar Cyprus en het Midden Oosten, vertelt Karel.
beste mensen naar het buitenland stuurden. En als er wel een goede vertrok,
“In de jaren negentig ontstond een nieuwe generatie peacekeepers
dan had niemand aandacht voor zijn of haar terugkeer. Je moest mazzel hebben
toen er problemen waren in Bosnië-Herzegovina en later in Kosovo. Daarna
dat je korps of organisatie na thuiskomst nog wist wie je was. Laat staan dan er
gingen er zelfs mensen naar Irak en Afghanistan. En niet alleen de Verenigde
een nieuwe, uitdagende functie voor je was geregeld. Gelukkig is daar flink
Naties waren een belangrijke actor. Ook de Organisatie voor Veiligheid en
verandering in gekomen, anders was ik nu nooit benoemd als secretaris-generaal.
Samenwerking in Europa, de OVSE, en de Europese Unie namen meer en meer
Binnen de nationale politie kwam er beleid dat iemand zonder aantoonbare
hun verantwoordelijkheid.
internationale ervaring niet meer in een korpsleiding of een zware strategische concernfunctie benoemd kon worden.”
104
105
Top-POINT “De omkeer in mij kwam toen ik me realiseerde dat ik veel meer zelf aan het roer moest staan van mijn loopbaanstappen. Het leek of alleen nog maar vrouwen werden benoemd. Het Top-POINT programma van Politietop Divers trok me over de streep. Voor het eerst mocht ik internationale ervaring opdoen met betrekking tot diversiteit. Tot dan toe had ik alleen maar leidinggegeven aan vooral witte Nederlandse mannen en vrouwen. Na een interculturele training ben ik twee maanden in India aan de slag gegaan. Nou, daar ben ik als een ander mens van teruggekomen. Ik schaamde me wel dat ik al die jaren zo eendimensionaal in mijn werk heb gezeten. Ik geloof nu echt in de kracht van ‘meervoudig denken, kijken en doen’.”
De wereld lag open Na terugkomst ben ik via de School voor Politie Leiderschap mijn Franse taalniveau gaan verbeteren middels een speciaal programma. Eerst ging ik drie maanden naar een Frans taalinstituut en als stage mocht ik zes maanden de Franse recherchedienst adviseren. De wereld lag daarna letterlijk voor me open. Toen ik in Brussel solliciteerde voor de net opgerichte politie-unit werd ik direct aangenomen. Het was fijn dat ik daarin intensief begeleid ben door onze politieadviseur op de Permanente Vertegenwoordiging. Die kende echt het klappen van de zweep en wist me moeiteloos langs de vele procedurevalkuilen te loodsen. Ik heb daarna nog jaren met plezier gezorgd voor een veel intensievere relatie tussen Brussel en de verschillende politiediensten in de lidstaten.”
Gezag Karel heeft zin in zijn nieuwe functie als SG. “Het is toch bijzonder dat ik dit mag doen, als iemand van de ‘oude generatie’. Het is opmerkelijk hoe sterk onze samenleving intussen is veranderd. Ik kom nog uit de generatie waarin gezag heel gewoon was. Tegenwoordig, in onze dynamische, geïndividualiseerde en gedigitaliseerde netwerksamenleving, is gezag minder zichtbaar. Dat vind ik ook wel een van de grootste uitdagingen voor mijn nieuwe functie. Hoe zorg ik dat de politie - nationaal en internationaal - zichtbaar blijft en hoe blijven de burgers het gezag ook ervaren en waarderen? Wat is eigenlijk onze nieuwe kernfunctie?”
106
107
INTERNATIONALE BOUWSTENEN Ineke Stam (pag 4): Internationale ervaring zorgt ervoor dat de openmindedness van
Ruud Bik (pag 56): Stel veelbelovend talent beschikbaar voor internationale functies
de politie toeneemt Ronald Zwarter (pag 62): Ervaring in de internationale context geeft meer inzicht in Anita Hazenberg (pag 8): Flankering vanuit de organisatie is de voorwaarde voor
diversiteit
een effectief internationaal MD binnen een organisatie Leen Schaap (pag 66): Soms leer je meer door het niet officieel te willen regelen Hanneke Brouwer (pag 12): Een master is noodzaak voor internationale strategische functies
Dick de Boer (pag 70): Als je ergens vreemdeling bent, ben je blij met elke uitgestoken hand
Paul van Musscher (pag 16): Beter één keer zien hoe het internationaal werkt dan het tien keer uitgelegd krijgen
Ab Spaan (pag 74): Zien hoe andere landen omgaan met tegenstellingen, en daarvan willen leren
Leo Koenraads (pag 20): Weten welke rollen er zijn en welke jou in het buitenland passen
Eveline Rutten (pag 78): Als feiten elkaar tegenspreken, moet je misschien met elkaar bij nul beginnen
José Rooijers (pag 24): Internationaal leren door anderen te helpen leren Patrick Voss (pag 82): Elkaars belangen begrijpen door elkaar te ontmoeten Piet Deelman (pag 28): Start op tijd met het opbouwen van internationale ervaring, anders is het straks te laat
Gerda Dijksman (pag 86): Angst voor het onbekende maakt plaats voor oprechte belangstelling
Rob Out (pag 32): Internationaal leren is stapje voor stapje investeren, je hele loopbaan lang
Erik-Jan van der Hulst (pag 87): Je krijgt meer voor elkaar als je rekening met elkaar houdt
Willemien Los (pag 36): Wonen en werken in het buitenland vergt dat je om kunt gaan met onzekerheid
Frans Kooiman (pag 88): Ontdekken dat er meer culturele werkelijkheden bestaan
Chris Starmans (pag 40): Internationaal werken kan ook binnen een intergouvernementele organisatie Ron de Milde (pag 44): Internationaal leren moet je niet pas plannen in de nadagen van je loopbaan Dian Popping (pag 48): Internationale ervaring kun je ook opdoen binnen Nederland Eric Willems (pag 52): Je kunt ook internationale ervaring opdoen in een heel andere branche
108
109
Colofon ‘Politietop divers, naar een duurzaam perspectief’
Adresgegevens
Het interventieprogramma Politietop Divers is een samenwerkingprogramma van
‘Politietop divers, naar een duurzaam perspectief’
het Korpsbeheerdersberaad, de Raad van Korpschefs, het Openbaar Ministerie en
Nassauplein 33
het Directoraat Generaal Veiligheid, de Algemene Bestuursdienst (Politietop) en de
2585 ED Den Haag
School voor Politie Leiderschap van de Politieacademie.
Email:
[email protected] Telefoon: 070 311 86 86
Een van de drie pijlers van het programma was het ontwikkelen van carrièreperspectieven voor zittende politieleiders. Met succes is verkend welke
Aan deze publicatie werkten mee:
mogelijkheden internationale samenwerking deze groep biedt. Spil in deze waren de commissarissen van politie Anita Hazenberg (programmadirecteur
Hoofdredactie:
Internationaal Politieleiderschap/School voor Politie Leiderschap) en
drs. Maaike de Graaff, Politietop Divers
Ronald Zwarter (programma-adviseur Politietop Divers, in samenwerking met
drs. Anita Hazenberg MCM, School voor Politie Leiderschap
het Instituut Sociale Weerbaarheid/Rijksuniversiteit Groningen). Teksten: Deze publicatie bevat ervaringsverhalen van politieleiders die de afgelopen
Angélique van Campen, Totaaltekst – Stolwijk
tijd de internationale dimensie hebben verkend. In deel I staan de verhalen van
Interview Willemien Los: Maaike de Graaff
politieleiders die dankzij deze nieuwe wijze van bemiddelen een internationale werk- of stageplaats hebben vervuld. Deel II omvat verhalen van politieleiders die
Corrector:
in het kader Top-POINT in het buitenland hebben ervaren wat diversiteit is en deel
Tia M. Lücker
III beschrijft een aantal prikkelende biografieën van niet-bestaande politieleiders
die – dankzij tijdig verzamelde bouwstenen - op een hoge internationale post
Vormgeving:
terecht zijn gekomen.
Barlock, Den Haag
Dankzij samenwerking met de partners zijn diverse successen geboekt. Zo steeg
Drukwerk:
het aantal vrouwen binnen de top 150 van 11 naar 32 en het aantal allochtone
Tuijtel, Hardinxveld-Giessendam
collega’s van 1 naar 3. Van de 26 korpsen hebben er inmiddels 22 een divers samengestelde korpsleiding. Een vacaturebank voor internationale functies brengt een internationale loopbaan beter binnen handbereik en 75 strategisch leidinggevenden die interesse hebben in een internationale werk- of stageplaats zijn in een speciale databank opgenomen. Februari 2011
110
111
112
