WANDELEN Tekst Paul Vreuls Fotografie Bart Hautvast en Paul Vreuls
GRENSLANDPAD
10
AFLEVERING 3
2015
Jaar van de LAW
's
3 - 2015
2015: Jaar van de LAW’s Op Pad roept 2015 uit tot het ‘Jaar van de LAW’s’. LAW staat voor Lange-Afstand-Wandelpad. Nederland telt veertien van deze paden, die kriskras door het land lopen en de mooiste stukjes aandoen. Bos, heide, rivierlandschappen, duinen, polders, maar ook historische steden en dorpen. Een jaar lang volgen we de wit-rode markeringen om te zien hoe mooi Nederland al wandelland is. Loop je mee?
3 - 2015 11
Weliswaar zal niemand je meer om een paspoort vragen. Maar de grens tussen Nederland en België stelt heus nog wat voor. In elk geval in Zeeuws-Vlaanderen, leert het volgen van het Grenslandpad.
Sluis.
BURG nburg slechts 2.500en AARDEaN rde ver e r telt Aa schikt o
12
stad be Weliswa it de maar de , s r e t-Bavo, u n o in S e inw van D . k ke ker oorbeeld magnifie , is het enige v de zomer euw nd. In ndag. tiende e in ons la behalve op maa Museum, k ie t o g Schelde t 16 uur logisch van 14 to burg een Archeo uggaan tot d n e p o e g ter den sten die eeft Aar l. Verder h kke gevonden re maardenburg.n u le e p s u met ter : www.m Chr., zie . v 0 0 .5 4 3 - 2015
Het regent. Een straffe wind jaagt grijze wolken van west naar oost, over het vlakke land, over Zeeuws-Vlaanderenland. Vier kilometer loop ik nu langs het Leopoldkanaal, en er volgen er nog minstens vier. Kaarsrechte kilometers, door nat hoog gras waardoor mijn schoenen doorweekt raken. Ik krijg er lamme poten van. Onder aan de dijk wacht de Isabellahoeve. Populieren ruisen. Het lukt me een paar laaghangende twijgen om te buigen tot een zitje. Eindelijk. Rust. Een blik in het routeboekje van het Grenslandpad maakt duidelijk dat ik mezelf enorm heb overschat. ‘Terneuzen, dat gaat nooit lukken, Vreuls. Je mag blij zijn als je Philippine haalt.’ Dat is dus een lelijke streep door de rekening, zou je denken. Maar mijn humeur laat anders zien. Hiervoor ben ik gekomen. Om uit te waaien. Om op te gaan in licht, lucht en ruimte. Daar is Zeeuws-Vlaanderen niet zûnig mee. Een dagje wandelen extra? ‘Heerlijk’, en ik gooi er nog een pepermuntje in. Trouwens, die regen was eigenlijk wel welkom, na de benauwde dag van gisteren!
KERMIS En benauwd wás het begin van de wandeling, niet alleen vanwege de temperatuur. Loop op een willekeurige augustusdag Sluis binnen, het begin- respectievelijk eindpunt van het Grenslandpad, en huiver. Ik gun de horeca en het winkelbedrijf van het oude
Wat nu in cultuur is gebracht, behoorde ooit de zee
Jan en Irene vertellen over het Aardenburg van vroeger.
GRENSLANDPAD Het Grenslandpad (LAW-11) volgt de grens van Nederland met België, tussen Sluis en Thorn, over een afstand van 372 kilometer. Nu eens voert het pad door Nederland, dan weer door België. Onderweg wordt zoetjesaan duidelijk dat het wegvallen van de grens de verschillen tussen beide landen niet heeft opgeheven. Landschappelijk gaat het van de Zeeuwse klei naar de Brabantse zandgronden, met de daarbij behorende veranderingen in ruimte, zicht en bebouwing. Meer over het complete pad lees je
vestingstadje het allerbeste, maar moet het nou zo’n kermis worden? De smalle straatjes zitten propvol Belgen en het kost me de grootste moeite in al dat gewriemel nog iets van stadsschoon te ontwaren – de Kaai, daar proef je het Sluis zoals het ooit was, een welvarende handelsstad. Maar dan praten we over de tijd van de hertogen van Bourgondië, over de veertiende eeuw. Even na twaalven geef ik me op pad voor de eerste etappe. Hij moet tot voorbij Aardenburg leiden, een kleine twintig kilometer. Aangezien er buiten de bebouwde kom niets te koop is, lossen de mensenmassa’s snel op. Ze maken plaats voor lange, strakke landerijen. Het is een hete, broeierige dag. Op de horizon dansen de rode daken van de boerenhoeven. Een koeltje zwerft door de populieren langs de Damse Vaart. In één ervan zit een ooievaar op het nest, gadegeslagen door een Belgisch gezinnetje. Vader, moeder en de kinderen staan perplex – aan hún kant van de grens is de ooievaar nog niet weer in zulke groten getale te zien als in Nederland.
LEEUWERIK Het warme weer van de laatste dagen heeft de boeren het land opgejaagd. Het is een drukte van belang. Overal wordt gehooid dan wel gekeerd of de grond anderszins bewerkt. Ik ruik de geur van vers gemaaid koren. In de verte steekt een jongeman met een riek de schelven omhoog naar zijn vader die ze keurig optast op de
in het interview op de volgende bladzijden en vind je op wandelnet.nl/grenslandpad-law-11. Wij gingen op zoek naar twee mooie aaneengesloten etappen voor een weekend weg. De eerste etappe loopt van Sluis naar Sint-Kruis, over een afstand van twintig kilometer, de tweede van Sint-Kruis naar Philippine, over een afstand van bijna vijfentwintig kilometer. Landschappelijk gaat het daarbij om grootschalig boerenland voor de verbouw van aardappels, bieten en uien – ingepolderd land, doorsneden door kreken, met hier en daar een wiel en omgeven door hoge populierendijken.
wagen. Een straatnaambordje ‘Zeedijk’ verraadt dat wat nu in cultuur is gebracht, ooit de zee behoorde. Sluis lag toen aan het Zwin, een zeearm die tot Brugge reikte, en Zeeuws-Vlaanderen bestond uit drie grote eilanden, genoemd naar respectievelijk Cadzand, Axel en Hulst. Over een stoffig karrenpad gaat het tussen de velden door. Het is onweersachtig. ‘Dat verklaart natuurlijk de ijver van de boeren. Die willen de bui vóór zijn.’ Twee vlinders buitelen om elkaar heen, ver weg miauwt een buizerd, langs de kreek babbelt een rietzangertje – ze kletsen wat af, die beestjes. Ik mis alleen de leeuwerik. Die hóórt bij dit weer, en deze velden. Waar is-ie gebleven? Of behandelen ze ook hier de gewassen met neonicotinoïden zoals imidacloprid? Sinds 1995 in de handel en nu, twintig jaar later, komen ze erachter dat die troep de insectenstand minimaliseert en daarmee de vogels van het boerenland. Om je haren uit je kop te trekken. De zon staat al in het westen als ik door de Kaaipoort Aardenburg binnenloop. Ik ben er al eerder geweest, maar sta opnieuw versteld. Dit plaatsje heeft alles wat Sluis mist. Rust, beschaving, eenvoud. Neem nou de Weststraat – hier wordt niet gewinkeld, hier wordt gewoond, achter simpele gevels die samen een gesloten wand vormen die langzaam om de hoek verdwijnt, zonder schreeuwerige kleuren en onnodige overdaad. In een deuropening staan Jan Vermeulen en Irene Demeulenaere, met 84 en 81 jaar al 3 - 2015 13
WIN DE GIDS OF ONTVANG 25% KORTING Op Pad mag vijf exemplaren weggeven van de gids van het Grenslandpad. Mail naar
[email protected] om kans te maken (over de uitslag wordt niet gecorrespondeerd). Daarnaast ontvang je als lezer 25% korting op de aanschafprijs mits je de gids bestelt via wandelnet.nl/oppadaanbieding. De verzendkosten zijn dan ook gratis. Kortingscode: LAW11.
danig op leeftijd maar nog heel goed. Als ik ze vertel dat Aardenburg me zo bevalt, nodigen ze me binnen uit. Daar kantelt het beeld van de Weststraat. Want wat vertellen Jan en, vooral, Irene? Dat het er ooit wemelde van de winkels. Dáár had je een bloemist en daar zat een bakker en daar nog een, en een schoenmaker en wel vier kleermakers. Jan was één van hen en had samen met Irene veertig jaar magazijn De Halve Maan gehad, een zaak in herenmode. De boeren in de omgeving waren zijn voornaamste klanten. ‘Om de twee, drie jaar bestelden ze een nieuw pak. Dat komt, in de jaren vijftig zaten de boeren hier goed bij kas. Ze waren heel vroeg met de mechanisatie en dat betaalde zich uit. Ze droegen echt het mooiste van het mooiste. Engelse stof, van Scabal uit Brussel, het bestaat nog steeds. Later werd maatwerk ook hen te duur en gingen ze over op confectie.’ In 1995 kwam een abrupt einde aan hun bestaan als winkelier. De buurvrouw kon nog haarfijn vertellen hoe ze een paar mannen het magazijn had zien leeghalen. Maar het was te laat en het echtpaar bleef achter met een kolossale kostenpost want verzekeren, ach, wie deed nou aan verzekeren in die tijd? Irene: ‘Ik was zo boos, èè, zó boos!’
IN BELGIË Het contrast met de eerste dag kan haast niet groter. Er staat een stugge wind en de hemel is betrokken als ik afscheid neem van Bea Vandendriessche - weer zo’n fijn adresje van Vrienden op de Fiets. Het heeft iets wat geen enkel hotel kan bieden. Iets authentieks. Vanaf het Groote Gat – een wiel, stel ik me voor, ooit geslagen door het zeewater – de Zuidweg volgend, begint het grote uitwaaien waarvoor ik ben gekomen. De populieren buigen in de wind, het water in de Blokkreek en de Kruiskreek golft door het riet, in de lucht schieten zilvermeeuwen voorbij. Het grootste deel van de dag voert het Grenslandpad door België. Het lijkt wel of het landschap met het passeren van de grens ook verandert; het wordt kleinschaliger en in de buurt van Zonne begint het zelfs een beetje te golven. Mooi, ware het niet dat het pad af en toe door een dorp voert en, het is algemeen bekend, daar maken de Belgen niet veel van. Of het nou om Kommer gaat, Sint-Laureins of Bentille, het is allemaal zonder kraak of smaak. Deels komt het
GRENSPAL
14
EN Nadat de B elgen in 18 30 der Nederl anden ware uit het Koninkrijk n gestapt, tot de Con duurde he ven t rens de gre tie van Maastricht (1 843) alvons tussen beide land tot stand k en wam. Verv olgens zijn definitief ijzeren gre 388 gietnspalen ge plaatst (en stenen hulp 3 56 hardpalen) om de grens te landenpun markeren. t in Vaals s Op het Drie taat numm in Zeeuws er 1, bij Re -Vlaandere trancheme n nummer draagt het nt 388. Elke g jaartal 184 ietijzeren p 3 en is afg appel in de aal ewerkt me top – symb t een denne ool van ee nn lang en g elukkig lev en. 3 - 2015
ZELF DEZE TOCHT LOPEN? Wij liepen van Sluis naar Philipinne in twee etappes van respectievelijk twintig en vijfentwintig kilometer. Overnachten deden we in Sint-Kruis bij Bea Vandendriessche, een Belgische kunstenares, een zeer gastvrij én interessant adres van Vrienden op de Fiets. Hotel Au Port in Philippine is een degelijk adres met prima keuken – Belgen mogen er graag een bordje mosselen eten. Aangezien grote stukken van het westelijke Grenslandpad door open terrein voeren, is hoogzomer de minst prettige tijd er te lopen, gezien het gebrek aan schaduw. Met OV naar Sluis is een lange onderneming met de trein en meerdere bussen. Op oppad.nl vind je een gedetailleerde beschrijving en meer praktische infomatie.
De gewonde specht.
omdat deze dorpen in de Tweede Wereldoorlog enorm te lijden hebben gehad onder de Slag om de Schelde. Maar dan nog. Al die onderhoudsarme tuinen, sommigen zelfs geasfalteerd, de morsige aanbouwsels, het ene lelijke tuinhek na de andere rare afrastering – vrijheid is een groot goed maar een beetje regelgeving kan geen kwaad. Of ben ik nou chauvinistisch?
LEKKER UITWAAIEN Het is vandaag dode-dierendag. Net als ik denk: ‘Wat zie je onderweg toch weinig klein wild’, ligt er in de berm een dode haas, even later zelfs een tweede, en weer even later een groene specht die ergens tegenop moet zijn gevlogen, want hij kijkt wakker uit zijn ogen maar kan niet meer vliegen. Het geeft me de gelegenheid het beestje nader te bestuderen. Wat een prachtige kleur groen! Wat me verbaast, zijn de visvijvers die je bij elk dorp vindt. Ik wist niet dat Belgen zulke hengelaars waren. Een feit waar ik verder geen aandacht aan besteedde totdat ik ergens las dat het samenhangt met het katholieke gebod op vrijdag geen vlees te eten. Dus moest men er zeker van zijn ergens in de buurt vis te kunnen vangen! Grappig. Zo kun je aan de visvijvers zien waar je je bevindt, in het protestantse noorden of in het katholieke zuiden. Het loopt al tegen vijven als ik boven op de dijk beland langs het Leopoldkanaal. Het lekker uitwaaien begint nu goed op gang te komen, met deze kanttekening dat ik blij ben de wind in de rug te hebben. Voort gaat het, met af en toe de regen striemend over het land maar het deert me niet. Het zoete licht aan de ogen, de open landerijen, het verre zicht, hiervoor ben ik gekomen.
SMAAK TE PAKKEN? Het Grenslandpad voert over een afstand van 372 kilometer van Sluis in Zeeland naar Thorn in Limburg, of andersom. Henny Schiltmans (51) liep samen met haar man Robbert het complete pad in 2014.
Pontje met zelfbediening.
TWEEDA AGS TRAJECT
LANDSCHAP: 7, met ee stukken door Sluis (mitsn 8 voor de doordeweekse dag, zond op een gewone er die overkill aan shoppers) en Aardenb Daarentegen verdienen deurg. Kommer, Sint-Laureins en stukken door Bentille niet meer dan een 6. PADEN: 7, met een 8 vo dijken die regelmatig opordude gras– een 6 voor de asfaltwegen iken, en is dat deze asfaltwegen am. Troost verkeer kennen – alleen he per laatste stuk richting Philip t pine was wat drukker. EINDCIJFER 7. In de beboste duinen bij Bergen.
‘Vanuit onze woonplaats, Mijnsheerenland, doen we regelmatig een rondje in de buurt. Daarbij kruisten we vaker het Grenslandpad. Dat leek ons een mooi pad om te volgen, en het was niet zo ver van ons vandaan. Dus toen er een nieuw boekje verscheen, dacht ik: ‘Misschien moeten we dat eens gaan doen.’ Eerder al hadden we het Pieterpad, Marskramerpad en het Maarten van Rossumpad gelopen. Half maart zijn we begonnen. Eerst in twee weekeinden door Zeeuws-Vlaanderen. Toen het middenstuk, in losse wandeldagen. En begin november in één weekend de laatste etappes, van Hamont naar Thorn. Ik vond het echt heel mooi. Vooral ZeeuwsVlaanderen was een verrassing. Ik had gedacht dat het heel vlak zou zijn, heel kaal. Maar er was best veel afwisseling, met mooie dorpen en leuk over dijkjes. Brabant was zoals verwacht, redelijk bosrijk, met af en toe een riviertje, en dan weer een schilderachtig dorp zoals Eersel. Van alles wat eigenlijk. Maar heel mooi, vond ik. Me het meest bijgebleven is de ontmoeting met een stier. We liepen tussen wat kalveren door een weiland. Aan de andere kant van een slootje stonden wat koeien en een stier. Nou, het beviel die stier maar niks dat wij daar waren. Hij liep het hele stuk met ons mee en ik maar hopen dat het slootje niet zou ophouden. Tjonge, wat was-ie kwaad. Hij liep maar te briezen, helemaal tot het eind. Het enige wat me aan het Grenslandpad tegenviel, was het stuk langs de Oosterschelde. Het weer werkte toen ook niet mee. Het miezerde wat en de slikken waren drooggevallen. Ik had me daar meer van voorgesteld. Daarentegen heb ik weer genoten van de Westerschelde met dat scheepvaartverkeer. Heel imposant. O ja, en minder geslaagd vond ik de etappe tussen Hamont en Stramproy, met een paar kilometerslange, rechte stukken. Eerst langs het Kanaal van Bocholt naar Herentals, toen langs de Zuid-Willemsvaart en tot slot nog over twee lange rechte dijken. Daar moeten toch alternatieven voor te vinden zijn. Langs het Grenslandpad vind je minder openbaar vervoer dan langs andere LAW’s. Dus was steeds de vraag: hoe keren we terug naar de plek vanwaar we vertrokken zijn, naar de auto? Wij losten dat op door steeds twee fietsen mee te nemen, naar het eindpunt te rijden, vandaar terug te fietsen naar het beginpunt, de wandeling te beginnen en na afloop met de auto de fietsen weer op te halen. Dat werkt prima. Het mooist vond ik de etappes door de bossen in Brabant. Bij Postel bijvoorbeeld, daar heb je een abdij waar wat te zien valt, en er zit ook nog prettige horeca bij. En langs de Strijbeekse Heide en door het Chaamsche Bosch. En het slot is natuurlijk prachtig. Thorn, het witte stadje. Alsof je in het buitenland bent. Daar hebben we onszelf op een lekkere vlaaipunt getrakteerd!’ 3 - 2015 15
