Tekst Jacques van der Linden Fotografie Bart Hautvast en Jacques van der Linden
WANDELEN
NOABERPAD AFLEVERING 6
2015
's
Jaar van de LAW
Kasteel Huis Berg in ‘s Heerenberg.
40
6 - 2015
2015: Jaar van de LAW’s Op Pad roept 2015 uit tot het ‘Jaar van de LAW’s’. LAW staat voor Lange-Afstand-Wandelpad. Nederland telt veertien van deze paden, die kriskras door het land lopen en de mooiste stukjes aandoen. Bos, heide, rivierlandschappen, duinen, polders, maar ook historische steden en dorpen. Een jaar lang volgen we de wit-rode markeringen om te zien hoe mooi Nederland al wandelland is. Loop je mee?
6 - 2015 41
Wandelen op de grens van Nederland en Duitsland. Dat is om de paar kilometer leentjebuur spelen. Wat nou grens? ‘We spreken elkaars taal, eten dezelfde broodjes en houden beiden van een goed glas bier.’ Zigzaggend over oude smokkelpaden in het Bergherbos en door kietelend gras in de uiterwaarden bij Emmerich.
-
-
42
Over de slotgracht van het kasteel…
6 - 2015
Oude spoorbrug over de Altrhein, een dode tak van de Rijn, bij Griethausen.
… en langs rijpe maisvelden.
De uiterwaarden bij Emmerich.
NOABERPAD (LAW10) Het Noaberpad (LAW10) is een wandelroute van 415 kilometer van de Dollard in Groningen naar de Rijn langs de grens met Duitsland, door Groningen, Drenthe, Overijssel en Gelderland. De route wordt beheerd door het NIVON. Sommige delen voeren je door Duitsland: in het graafschap Bentheim tussen Drenthe en Twente, in het Münsterland ten noordoosten van Winterswijk, rond Bocholt en tussen Emmerich en Kleve. Die delen zijn in samenwerking met
Een zaterdag in Zeddam. Het zou een aardige titel zijn voor een streekroman. Ware het niet dat de plaats van handeling nog op één oor ligt. Geen hond op straat. Ja, wij. Twee wandelaars die een rondje om de Torenmolen doen, een van de oudste molens van Nederland. Achter de molen begint het Montferland, een beboste heuvelrug ontstaan in de laatste IJstijd en pak hem beet 100 meter hoog. Hier pikken wij het Noaberpad op. Noaber is Achterhoeks voor ‘buur’. Die buur is Duitsland als je aan deze kant van de grens loopt, en Nederland als je de grens over bent. Loom klimt het zandpad, alsof het uitslaapt. Wij kuieren mee omhoog, dwars door het Bergherbos. Het bos van beukennootjes & buitensporters. De laatste ‘b’ in de hoedanigheid van hijgende joggers en bellende mountainbikers. Na drie kwartier stappen, doemt ’s-Heerenberg op. Topattractie van de plaats is Kasteel Huis Bergh. Dat het nogal eens verwoest is in de loop der tijd – in 1064 stond hier al een slot – is niet te zien. Het is een plaatje, een kasteel zoals kinderen het tekenen, met slotgracht, stoere toren, rood-witte luiken en een ophaalbrug. ‘Plok – plok, plok – plok, plok, plok.’ Regen. ‘Nee, koffieweer’, zegt Annie, serveerster bij Kasteel Café Heeren Dubbel, als ze ons twee cappuccino voorzet. Het café is gehuisvest in het oude koetshuis. Naast de toog zie ik banieren en een
Duitse organisaties ontwikkeld. Nu eens loop je door Nederland en dan weer door Duitsland. Of, zoals NIVON het verwoordt: ‘Deze LAW geeft de wandelaar de gelegenheid de grensstreek te leren kennen en kennis te maken met de bewoners, de Noabers, voor wie grenspalen nooit een onneembare barrière waren.’ Meer informatie: • www.noaberpad.nl • www.nivon.nl -> wandelen -> gidsenen-kaarten -> noaberpad
echt harnas. ‘We houden hier regelmatig middeleeuwse drinkgelagen’, vertelt Annie. ‘Doe ons nog maar twee cappuccino.’
AARDAPPELBOVIST EN DRUSUS Als de bomen nog nadruppen, stappen wij op – langs de wijngaard van Huis Bergh, waar een bord ‘Hier groeit iets moois voor onder de kurk’ ons aan zo’n woest kasteelfeest doet denken. Komaan, de pas erin. Aan het eerste asfalt (na het dorp Stokkum) is niet te ontkomen, als vals plat snijdt het door het bos. Terwijl wielrenners ons moeiteloos voorbijrijden, houden wij pauze op een bank die uitzicht biedt op Autobahn A3 en een beboste heuvelrand. Die heuvelrand is Duitsland. Daar volgen we even later een dubbelpad: Noaberpad en Pieterpad trekken hier een paar kilometer samen op. Het is op en top herfst. De varens verkleuren en daartussen, op de bosbodem, ontdekken we pareltjes van paddenstoelen. Mijn loopmaatje herkent de gele aardappelbovist, gewone zwavelkop, het elfenbankje en de vliegenzwam (de roodmet-witte-stippen-paddenstoel). Als de zon ook een duit in het zakje doet, gaat het jack uit en ritsen we de broekspijpen los. Het bos is van ons. Net als we denken de enige zaterdagstappers te zijn, zie ik vijf dames in dagmarstempo op ons afkomen. Waar wij vandaag finishen? ‘In Elten, is het plan.’ 6 - 2015 43
Super Sonntag: Elten en Nederland achter ons latend, zijn we ongemerkt Duitsland binnengelopen.
z
zzzzzzzzzzz zz
VOORKOM MUGGEN- & TEKENBETEN MET EEN STERK INSECTWEREND MIDDEL
ANTI-INSECT DEET * ## #%$$!"! # # )# % ( $ %! !) * ## ## $$!"! # $" $ ! !#" $ *!!! #
ANTI-INSECT NATURAL * ""% $ ( #$"'#!# * ## #)"$$!"! # $ # $## * "#% ! ! % ! # ")& !" !"#%
]RQGHUGŸW
W W W . C A R E P L U S . E U
Elfenbankje onderweg naar Elten.
'WIST U DAT DE DRUSUSBRON 57 METER DIEP IS?' ZEGT RITA AALBERS VAN HET VVV, DIE MAAR WAT BLIJ IS DAT ZE EEN PAAR BEZOEKERS HEEFT
‘En jullie?’ ‘We zien wel. Tolkamer misschien.’ En weg zijn de Vijf. Soms zijn wandelaars gefocust op kilometers maken. Op het terras van Pannekoekhuys Hoch Elten zien we de Vijf terug, achter eine grosse Tasse Kaffee – die je hier ook in het Nederlands kunt bestellen. Het is dan wel een uur later en de tongen zijn losser. Een van de Vijf: ‘Wij lopen het Pieterpad als meerjarenplan. Vandaag gaan we van Braamt naar Millingen aan de Rijn. En vanavond weer op huis aan.’ De rest van de middag is het afdalen en uitlopen naar Elten. Maar niet nadat we eerst een heiig uitzicht op de Rijn, vanaf de 82 meter hoge Eltenberg, hebben meegepakt. En daarna ons alles hebben laten vertellen over de Drususbron, boven op de berg. ‘Wist u dat deze bron 57 meter diep is’, zegt Rita Aalbers van het VVV, die maar wat blij is dat ze een paar bezoekers heeft. ‘Je moet driehonderd keer aan het wiel draaien om één vat van vijftig liter omhoog te halen, en het water werd alleen gebruikt om te koken.’ ‘En Drusus?’, vraag ik nog. Ria: ‘Eeuwenlang werd aangenomen dat hier Romeinen hebben geleefd. Dat bleek onwaar. Maar de naam Drusus bleef.’ Klapboem. Een donderslag kondigt onheil aan. Rap lopen we Elten binnen.
ELTEN
Na WOII w ilde Nederl and zo veel mo geli grondgebie jk Duits d als veilig e buffer. Lie fst tot aan Hamburg. Het w erd een kle ine gebied van 9 km 2. Zo w r erd Elten d waren de in oor Nederl woners in and ingelijf een klap N 1949 tot 19 d iederlände 63. Hanny r. Dat duurd en , van B&B V ‘De verstan e il va la Erika, ka dhouding tu n erover ve n ssen Duits altijd goed rh a ers en Ned geweest. W erlanders is len. e spreken broodjes e e h lkaars taal, ie n houden b eten dezelf r eiden van vervaagt. Z een goed g d e egt de Elte las bier. De ner Buttern weten dat grens acht jullie koff iets? Je m verden in D ie en boter in de jare o et n ’50 en ’6 uitsland. H 0 veel geld et werd via gesmokke oplebospaadje ld. Op 31 ju s de li 19 Elten – sta lden handig 63 – de nacht voor d grens over e teruggav e jongens met koffie e van honderden en boter in vrachtwag Elten. De v auto’s dus ens vol olgende m in het Duit orgen ston se E actie gaan den die grote bedra lten. Over de opbren gst van de gen de ron verdiend z ze de. Er zou ijn.’ Leuk d zestig miljo etail Hanny en h en mee aar man ge . Villa Erika, negen ja kocht en d ar geleden in de ‘Nede aarna tot B door rlandse tijd &B verbou ’ de thuisb Marechaus wd, was asis van de see. Koninklijke 6 - 2015 45
De Torenmolen van Zeddam is één van de oudste molens van Nederland.
WIN DE GIDS OF ONTVANG 25% KORTING Op Pad mag vijf exemplaren weggeven van de Noaberpad gids. Mail naar oppad@anwb. nl om kans te maken (over de uitslag wordt niet gecorrespondeerd). Daarnaast ontvang je als lezer 25% korting op de aanschafprijs mits je de gids bestelt via wandelnet.nl/ oppadaanbieding. De verzendkosten zijn dan ook gratis. Kortingscode: LAW10.
DARUM IST ES AM RHEIN SO SCHÖN Na een smaakvol ontbijt in Villa Erika, onze slaapplaats halverwege, stappen we dag twee tegemoet. Elten uit, de Betuwe-spoorlijn over en de weilanden in. Hollandse wolken vergezellen ons door de Rijn-uiterwaarden. Koeien in het gras, een ooievaar op de uitkijk. Het is alsof de natuur wil zeggen: ‘Let op: u bent weer in Nederland.’ Het wordt een super Sonntag. De zon wint terrein. Rijnaken varen stroom op- en afwaarts over de rivier, die alle ruimte krijgt. Door het aan onze enkels kietelende gras zijn we ongemerkt Duitsland weer binnengelopen. Der Rhein verdwijnt achter een slaperdijk. Bij Hütenhofen maken we een ‘saampie’ met de zelfontspanner van de camera. En dan staan we aan de voet van de Roze brug van Emmerich (‘Zo noemen wij de enige brug over de Rijn in de wijde omtrek’, zo weten we van de uitbater van Café De Smid in Spijk). Dat ‘ie roze is, zien we pas aan de overkant van de achthonderd meter lange hangbrug met tuien (Duitslands langste). Emmerich zelf, zwaar gebombardeerd in de Tweede Wereldoorlog, laten we links liggen. Op de zuidoever gaan we meteen rechtsaf. Over een fietspad langs Bundestrasse 220, een lokale racebaan. Zo bereiken we tegen half vier Griethausen, dorp aan de Altrhein, een dode tak van de Rijn. Griethausen dommelt achter de oude spoorbrug. Stille straatjes rond een leeg en zondoorstoofd kerkplein. We hebben inmiddels 15 kilometer in de benen. Waar kunnen iets eten?, is de knagende vraag. ‘Am Ortseingang’, krijg ik als antwoord van een man die zijn schuur staat te schilderen. 46
6 - 2015
Zelf het Noaberpad lopen? Wij liepen van Zeddam via ’s Heerenberg en Stokkum naar Elten (12,5 km) en de dag erna van Elten via Spijk, Emmerich en Griethausen naar Kleve (20 km). Door het Montferland met bos, hellingbos, stuwwallen, glooiende weides, en de Rijn-uiterwaarden met graslanden en akkerland. De zwaarte zat ‘m vooral in de lengte (het aantal kilometers op dag 2) i.p.v. in de hoogtemeters, die je fluitend doet. Wij sliepen in Villa Erika, een prachtige Jugendstil villa (Zevenaar Strasse 111) in Elten, a/d voet van de berg. Overnachting 2-pk + uitgebreid ontbijt € 85, zie www.villaerika.eu. Meer uitgebreide praktische informatie, o.a. over OV en eettips onderweg, vind je op oppad.nl.
Vijfhonderd meter verderop stranden we – met opkomende blaar op de linkervoet van mijn wandelmaatje – bij de sportkantine van de lokale voetbalclub. De Barvrouw heeft Fanta, CocaCola en halve liter flessen bier in de aanbieding. Niets te knabbelen erbij. Gejuich buiten. SV Greithausen scoort. ‘Zwei Fanta, Bitte?’ Daarop lopen we de laatste vier dagkilometers naar Kleve, ons eindpunt en dat van het Noaberpad. Het gaat immer gerade aus over een oud spoortracé, langs maïsvelden, een nieuwbouwwijk door en ten slotte langs het Spoykanal de stad Kleve in. De plaats, gebouwd op een stuwwal of klif (vandaar de naam Kleve) heeft oud panden en wordt bekroond door de Schwanenburg en zijn fraaie tuinen. Diederiken, Willems en Jannen bestierden als stadhouder, van hieruit ooit het ommeland. Interessant, maar wij gaan er niet naartoe. De burcht is al gesloten. Het Turmcafé, in het voormalige middeleeuwse stadhuis, niet. De wandelschoenen gaan uit en we bestellen zalm in roomsaus met gepofte aardappel en witbier. ‘Schmackhaft, eet smakelijk’, wenst de ober ons tweetalig. Zo is het maar net.
SMAAK TE PAKKEN? Kilometervreter of weekendwandelaar: het Noaberpad leent zich voor beide wandelaars. Stefanie (44) en Wim Wessel liepen met hun dochters Kim (18) en Myrthe (15) het hele 415 kilometer lange pad.
TWEEDA AGS TRAJECT
LANDSCHAP: 8,5 gemidd (dus een 9) voor de Eltenbeeld. Uitschieter en op de top uitzichten op rg - hellingbos cultuurlandschap en de Rijhet En – ja, ook dat gebiedt de n-uiterwaarden. 7- voor de racebaan langs eerlijkheid – een de Rhein naar Greithausen. PADEN: Voor dag 1 delen met een griffel uit – zand wij een 10 paden en smalle weggetjes. Dag 2 kri gemiddeld een 7,5. De gra jgt door de uiterwaarden en ovspaden Rijndijk zijn heerlijk, maar er de asfalt in Duitsland doet afbhet reuk aan het wandelgenot. EINDCIJFER: 8,5.
‘Dik twee jaar geleden hadden wij alle paden van ons wensenlijstje gelopen. Het werd het tijd voor iets nieuws. De keuze viel op het Noaberpad, omdat die voor ons onbekende regio’s zoals Noord-Groningen verbindt met geliefde streken als Twente en de Achterhoek. Sinds 1991 lopen wij de Nederlandse LAW’s. Ooit begonnen met het Pieterpad, kreeg het wandelvirus ons snel te pakken. Toen de kinderen kwamen, gingen we gewoon door. Eerst met de baby op de buik, later op de rug en nog weer later mochten ze zelf mee lopen. Onze zomervakanties gaan, je raadt het al, voor een deel op aan wandelen. Voor het Noaberpad is dat wat lastig. Het pad is niet echt makkelijk bereikbaar. “Geen nood, doen we het toch in meerdaagse tochten”, opperde Wim. Zo gingen tijdens de voorjaars-, mei-, zomer-, herfst- en nog eens meivakantie de wandelschoenen aan. We begonnen op een koude februaridag in Bad Nieuweschans en eindigden op een klamme meidag een jaar later in Kleve. Daartussen kwamen we door prachtstreken. Tijdens het wandelen merkten voor de zoveelste keer dat Nederland veel mooier is dan je soms verwacht. Noordoost-Groningen verraste ons positief met zijn open maar zeker niet lege landschap: de veengronden bleken allesbehalve saai. In Duitsland is het aangenaam wandelen, wat we van Twente en de Achterhoek al wisten. En wat de fauna betreft: onderweg zagen we herten, fazanten, hazen en flamingo’s. Je loopt over diverse oude spoortrajecten en ziet vele grenspalen. Onze slaapadressen onderweg varieerden van bed & breakfasts tot trekkershutten, en van onze eigen vouwwagen tot een hotel dat speciaal voor ons openging. Een aantal keren stapten we drie dagen achter elkaar door, dan weer kozen we een vaste basis waarbij we met auto en fiets naar begin- en eindpunt reden. En de kinderen hebben alle 415 kilometer meegelopen! Van het openbaar vervoer moet je het niet hebben bij het Noaberpad, maar op andere manieren is er heel veel mogelijk. Goed plannen is dus essentieel. Het mooiste stuk? Moeilijk te zeggen. We houden van heuvels en bergen. Van het laatste traject door het Montferland hebben we dan ook erg genoten. En die onderste punt van Groningen (van Bellingwolde, langs Bourtange naar de Runde onder Ter Apel). Daar liepen we tussen de frisse lentetinten en met een lekker zonnetje, een verrassend mooi gebied’
6 - 2015 47
