24-09-2012
‘Gezond? Dat is als je je goed voelt!’ Een behoefteonderzoek naar preventieve gezondheidszorg onder jongeren van 13-19 jaar
Eva Klooster Onderzoek & Advies
Aanleiding • Op dit moment spelen er in de JGZ vragen over de meest optimale werkwijze en benadering om jongeren te versterken in hun eigen kracht en in te spelen op hun belevingswereld • Bovendien zijn er ontwikkelingen gaande rondom een extra contactmoment voor pubers; dat maakt deze vragen extra relevant • Om meer inzicht te krijgen in de behoeften op het gebied van preventieve gezondheidszorg, heeft het NCJ besloten om jongeren zelf aan het woord te laten
1
24-09-2012
Vraag • Het NCJ wil meer inzicht verkrijgen in behoeften van jongeren van 13-19 jaar op het gebied van preventieve gezondheidszorg: • Welke vragen hebben jongeren? • Welke vorm van informatie, begeleiding en ondersteuning willen jongeren graag? • Op welke manier willen ze dit aangeboden krijgen?
Klooster Advies / Diversion • Het NCJ heeft onderzoeker Eva Klooster en Diversion gevraagd onderzoek uit te voeren • Eva Klooster: jarenlang ervaring op het gebied van kwalitatief onderzoek • Diversion: bureau voor maatschappelijk innovatie, veel ervaring met peer education en onderzoek op het gebied van jongeren
2
24-09-2012
Peer education • Peer education betekent leren van gelijken • In de praktijk komt het neer op mensen uit een specifieke doelgroep (peer educators) informatie, vaardigheden of gedrag overbrengen aan mensen uit die doelgroep (peers) • De succesfactor van de peer-to-peer methode is dat de peer educator of peer onderzoeker als gelijke wordt beschouwd. Hierdoor kan je bijvoorbeeld je bereik bij een onderzoek vergroten of het gesprek over taboethema’s aangaan • In dit onderzoek werden jongeren ingezet als peeronderzoeker
Doelgroep • Jongeren van 13-19 jaar, zo divers mogelijk als het gaat om sekse, leeftijd, opleiding, etnische achtergrond en woonplaats (stad of platteland)
3
24-09-2012
Methode I • Kwantitatief: vragenlijst afgenomen door peer educators (WO en HBO studenten, 18-23 jaar) op scholen en bij welzijnswerk in Amsterdam, Zaandam, Renkum, Den Bosch, Leiden en omgeving • De vragenlijst had de vorm van een persoonlijkheidtest. 12 vragen: o.a. eigen gezondheid scoren met een rapportcijfer, aangeven hoe zij zouden handelen in een specifieke situatie
Vragenlijst / Test Jezelf! • • • •
Ingevuld door 148 jongeren 56% meisjes en 44% jongens Gemiddelde leeftijd 15,5 jaar Opleiding: vmbo (41%), havo (19%), vwo en gymnasium (17%) en mbo (23%) • 60% woont in de stad, 40% woont op het platteland • 70% is autochtoon, 23% heeft een niet westerse allochtone achtergrond en 7% is van westerse allochtone afkomst
4
24-09-2012
Methode II • Kwalitatief: naar aanleiding van de resultaten van de vragenlijst en na overleg met NCJ zijn 3 thema’s geselecteerd waarop verder wordt gepraat in focusgroepen. Gewicht, psychische problemen en weerbaarheid • 4 focusgroepen georganiseerd met in totaal 28 deelnemers in Amsterdam en Den Bosch • Voorgezeten door jonge interviewers van Diversion
Fysieke gezondheid: Gewicht • Gezondheid een belangrijk thema voor jongeren: slecht 3% zegt ‘niet bezig te zijn met zijn of haar gezondheid’ • Jongeren over het algemeen tevreden over hun lichamelijke gezondheid: 49% zeer tevreden, 43% soms wel, soms niet. Slechts 8% ontevreden • Gewicht bij uitstek het belangrijkste thema: 89% van de meisjes en 66% van de jongens is hiermee bezig!
5
24-09-2012
Vragen van jongeren • 53% van de jongeren heeft antwoord gegeven: • Jongeren hebben de meeste vragen over afvallen en gewicht, 44% van hun vragen gaat hierover • Daarnaast gaat 17% over conditie en sport • Slechts 5% van de vragen gaat over alcohol en drugs. Dat is opvallend laag. Verklaring: veel en makkelijk informatie te vinden op internet en je praat er makkelijk over met vrienden • Er zijn geen verschillen gevonden tussen jongens en meisjes
Meisjes en gewicht • Hoewel zowel jongens als meisjes veel bezig zijn met gewicht, zijn ze dat op een heel andere manier • Voor meisjes staat gewicht voor ‘er goed (slank) uitzien en je daardoor zeker voelen’ • Meisjes letten vooral op wat ze eten (weinig calorieën) en hoeveel ze wegen, zijn niet zozeer bezig met bewegen • Hun gewicht kan leiden tot onzekerheden, dagelijkse frustratie en obsessies, ook omdat ze grenzen stellen (aan hun eetgedrag) vaak moeilijk vinden
6
24-09-2012
Meisjes en gewicht “Meisjes kunnen echt misselijkmakend verdrietig worden door hun gewicht.”. (Meisje, 16, Almere) “Ja, je wordt wel beïnvloed door televisieprogramma’s als Hollands Next Topmodel. Dat begint een beetje in groep 8 denk ik, zo rond de eerste keer dat je ongesteld wordt. Maar ik heb een zusje van 10 dat echt al bezig is met haar uiterlijk: haar nagels, haar haar en haar gewicht.” (Meisje, 15, Oostzaan) “Je hoort vaak: ik ben te dik, ik moet sporten. Dat vind ik zelf ook. Maar ik kan er zo over praten en daarna, hop, een Mars nemen. Later denk ik dan weer, wat heb ik gedaan? Maar ik zit er niet heel lang mee, de volgende dag kan het bij wijze van spreken weer zo gaan.” (Meisje, 19, Zaltbommel)
Jongens en gewicht • Voor jongens betekent gewicht: ‘er goed en gespierd uitzien’ • Jongens zijn dan ook veel minder bezig met (niet) eten en calorieën tellen, maar veel meer met sport en bewegen, eventueel in combinatie met gezonde voeding • Jongens zijn minder onzeker, zeggen meisjes, ze trekken zich minder aan van wat anderen denken • Jongens gaan soms juist extra stoer doen “Hij zal eerder een stuk extra pizza of een biertje extra nemen, dan te minderen. Op die manier wil hij ons laten zien dat hij heus niet onzeker is over zijn gewicht. Allemaal stoerdoenerij natuurlijk.”(Jongen, 18, Heeswijk-Dinter, over een vriend ‘die wat steviger is’)
7
24-09-2012
Invloed op gewicht • Jongeren (vooral meisjes) geven aan beïnvloed te worden door de media, programma’s als Holland Next Top Model schetsen een ideaalbeeld waar je aan wil voldoen • Ouders hebben niet altijd een goede invloed: veel jonge kinderen worden aan hun lot over gelaten, krijgen veel snoep en fastfood. Ouders stellen geen grenzen en geven het verkeerde voorbeeld
Hulp bij vragen over gewicht • Jongeren willen het liefst geholpen worden ‘door iemand die je aankijkt en die naar je luistert’. 78% heeft een voorkeur voor face to face contact • Hulp krijgen ze het liefst van vrienden (55%) en ouders (39%). De professional (leraar, huisarts, maatschappelijk werker) volgt met 26% • Verschillen tussen jongeren uit de stad en dorp: ‘dorpelingen’ bespreken liever met ouders, stedelingen liever met vrienden. Stedelingen staan bovendien positiever tegenover professional
8
24-09-2012
Gewicht voor professionals • •
Ouders bij gewicht niet altijd de meest geschikte raadgever. ‘Nemen je niet serieus’, zeggen ‘dat je goed bent zoals je bent’ Vrienden vaak ook lastig. Je zegt niet zomaar tegen iemand dat hij of zij te dik is. Je zit er ook niet op te wachten dat anderen dat over jou zeggen
“Mourad, een jongen bij ons op school is heel erg bezig met voeding. Hij praat veel over eten en wat goed is en wat niet. Dat gaat soms een beetje te ver. Dan zit ik rustig te eten, lekker te eten en dan komt ie op het laatste moment naar me toe en zegt: dat had je beter niet kunnen doen. Dan praat ie me een schuldgevoel aan.”(Meisje, 19 jaar Zaltbommel)
•
Professional is een optie vanwege deskundigheid en geheimhouding
Psychische Gezondheid • Jongeren geven zichzelf gemiddeld een 7,5 voor hoe gelukkig ze zich meestal voelen. Jongens gemiddeld een 8, meisjes een 7,2 • Meisjes hebben meer vragen over psychische gezondheid dan jongens. 46% van de vragen gaat over eenzaamheid, stress, depressie en zelfvertrouwen. 88% van de vragenstellers is meisje. Qua afkomst en opleiding zijn de vragenstelsters heel divers
9
24-09-2012
Stress, eenzaamheid en depressie • Gevoelens van stress en eenzaamheid zijn ‘normaal op deze leeftijd’ zeggen jongeren en onlosmakelijk verbonden met deze levensfase • Het loopt uit de hand wanneer fysieke klachten ontstaan of schoolprestaties eronder lijden • Jongeren zelf hebben ervaring met stress en eenzaamheid, soms gepaard met slapeloosheid, maar weinig tot niet met ernstige vormen of depressie
Erkenning en signalering • Vooral meisjes (34%) hebben behoefte aan erkenning en signalering van problemen. Dat iemand aan je vraagt: ‘Hoe gaat het eigenlijk met je?’ Jongens hebben daar veel minder behoefte aan (8%) • Vrienden zijn daarbij van groot belang. Al is het maar ‘zodat je weet dat je niet de enige bent die ergens mee zit’ • Vrienden kunnen ook opvrolijken en afleiden
10
24-09-2012
Geheimhouding • Met je vrienden bespreek je echter lang niet alles. Soms is een professional een betere oplossing. Met name vanwege geheimhoudingsplicht. Jongeren zijn heel bang dat ‘hun verhaal op straat komt te liggen’ • Daardoor zijn online hulpverlening en social media (chatten met lotgenoten) relatief impopulair. Het internet is onbetrouwbaar en ook onbekende lotgenoten kunnen dingen doorvertellen of je kunt ze later tegenkomen!
Weerbaarheid • Weerbaar zijn: ‘zelfvertrouwen hebben’ en ‘nee durven zeggen’ zijn belangrijke voorwaarden voor geluk, zegt het overgrote deel van de jongeren • Met name op de middelbare school is weerbaarheid een issue. Op die leeftijd gaan mensen experimenteren en is het belangrijk om je eigen grenzen aan te kunnen geven • Na de middelbare school wordt het makkelijker zeggen oudere jongeren. ‘Je durft meer jezelf te zijn’
11
24-09-2012
Conclusie • 176 jongeren tussen 13 en 19 namen deel aan dit onderzoek: 148 vulden vragenlijst in, 28 in focusgroepen • Gewicht is hét thema dat jongeren op deze leeftijd bezighoudt. Bij jongens gaat het met name over sporten en gespierd zijn, bij meisjes over slank zijn en eruit zien zoals in de bladen of op tv • Gewicht moet ook minder letterlijk worden genomen: het gaat ook over grenzen stellen en erbij horen
Informatie op maat • Jongeren willen het liefst informatie op maat: geen algemene websites of folders over ‘alles wat met opgroeien te maken heeft’, maar ze willen graag weten wat zij kunnen doen in hun situatie.
12
24-09-2012
Ouders • Hulp of informatie krijgen jongeren het liefst van ouders, maar niet alle ouders kunnen het geven • Als het over gezond eten gaat zouden juist ouders beter voorgelicht moeten worden. Hier is een belangrijke taak weggelegd voor de JGZ
Face to face contact • Geen hulp in de omgeving? Dan willen jongeren graag een face tot face gesprek met deskundige. Geheimhouding is daarbij een cruciale factor • Social media zijn te onveilig: mensen kunnen zich makkelijk anders voordoen en het gevaar bestaat dat je verhaal ‘all over internet’ belandt • Social media kunnen wel heel geschikt zijn om je probleem van je af te schrijven
13
24-09-2012
Laagdrempelige signalering • De meeste jongeren hebben weinig tot geen ervaring met JGZ • Vooral meisjes geven aan het fijn te vinden om af en toe in hun nekvel gegrepen te worden’, dat iemand even vraagt hoe het met ze gaat. School kan daarbij een belangrijke signaleringsfunctie hebben
Aanbevelingen • Niet alleen jongeren, maar ook ouders ondersteunen: preventie en informatie van ouders sluit het beste aan bij de behoeften van jongeren • Voor jongeren die niet terecht kunnen bij hun ouders of vrienden: laagdrempelige, één-op-één gesprekken met een deskundige, bij voorkeur dichtbij huis of school • Er moet sprake zijn van een vertrouwensbasis en bij voorkeur een geheimhoudingsplicht
14
24-09-2012
Aanbevelingen • Jongeren zijn over het algemeen op zoek naar duidelijke en praktische informatie, toegespitst op een specifieke vraag of probleem van hen zelf, • Signaleringsfunctie: jongeren vragen niet altijd hulp, maar willen wel gezien worden. Contactmoment rond de 14 of 15 jaar lijkt daarbij een goed instrument. Om je hart te luchten zonder dat je verhaal op straat komt te liggen’. Of om ernstige problematiek aan de oppervlakte te krijgen en door te verwijzen. Ook als ‘check’ van fysieke gezondheid
15
