Hoe gezond is je mond?

ZATERDAG 29 MAART 2014

Commerciële bijlage

Hoe gezond is je mond?

Test ij van

eet j w t a W eid? h d n o z e mondg elf op z Test je mond.nl ondisje hoegez

Wat weet jij van mondgezondheid? pag. 02

Anita en haar tandarts Alexandra pag. 03

Kauwen tegen dementie? pag. 06

02

HOE GEZOND IS JE MOND?

Een gezonde mond is het halve werk Rob Barnasconi

TEST JE KENNIS! Weet jij hoe vaak je je tanden moet poetsen? En hoeveel bacteriën er in je mond zitten? Of hoe lang je na het eten moet wachten met tandenpoetsen? Test je kennis op hoegezondisjemond.nl en leer meer over je mondgezondheid. Want wie gezond oud wil worden, is zuinig op zijn mond en verzorgt zijn gebit goed!

Ga naar hoegezondisjemond.nl en doe de test!

Als tandarts ontmoet ik mijn patiënten dagelijks. Patiënten zien we opgroeien van kind naar volwassene. Het vertrouwen dat wij als tandartsen van onze patiënten krijgen, maakt mij trots. Het geeft ook energie om dagelijks de beste zorg te leveren. Maar het is niet altijd even makkelijk om patiënten te overtuigen om goed voor hun mond te zorgen. Terwijl het in hun eigen belang is. Een gezonde mond is enorm belangrijk. Patiënten beseffen dat vaak niet genoeg. Een mond is belangrijk om te eten, praten, zoenen en lachen, maar een mond is ook de spiegel van je lichaam. Je kunt veel

❝

‘HOE MEER JE OVER JE MOND WEET, HOE ZUINIGER JE ER OP BENT’

over je gezondheid te weten komen door je mond in de gaten te houden. Ontstekingen van het tandvlees bijvoorbeeld of een droge mond. Het zijn signalen waar jij en de tandarts alert op moeten zijn. Daarom ben ik ook trots dat er nu een kennistest is waar iedereen op een leuke manier kan uitvinden hoeveel hij of zij weet over een gezonde mond. Want hoe meer je erover weet, hoe zuiniger je bent op je mond. Daar ben ik van overtuigd. Naast mijn werk als tandarts, ben ik voorzitter van de beroepsvereniging van tandartsen, orthodontisten en kaakchirurgen, de koninklijke NMT. Dit jaar vieren wij dat deze beroepsvereniging 100 jaar bestaat. In de afgelopen 100 jaar is er enorm veel veranderd in de tandheelkunde. De tandarts en de patiënt van nu zijn niet te vergelijken met de tandarts en patiënt van toen. Er zijn zoveel meer mogelijkheden om tanden en kiezen te restaureren. Er is zoveel meer kennis over het voorkomen en behandelen van problemen in de mond. En er zijn zoveel meer mogelijkheden voor de patiënt om zijn mond in een

goede conditie te houden. Maar dat betekent niet dat we achterover kunnen leunen. In het jubileumjaar geeft de koninklijke NMT namens alle tandartsen en tandarts-specialisten een cadeau aan de samenleving. Wij richten een fonds op, het NMT Fonds Mondgezondheid, dat onderzoek stimuleert om meer te weten te komen over de relatie tussen een gezonde mond en de algehele gezondheid. In de komende 100 jaar speelt de tandarts een nog grotere rol in de zorg. Door op tijd problemen te ontdekken en patiënten vroegtijdig door te verwijzen naar de huisarts of de specialist kunnen gezondheidsproblemen voorkomen worden. De moderne tandarts zorgt samen met het tandheelkundig team voor een goed gebit, een gezonde mond, een betere algemene gezondheid en een beter leven.

i n o c s a n r a B Rob Voorzitter NMT

NMT ONDERSCHEIDEN MET KONINKLIJK PREDICAAT De Nederlandse Maatschappij tot bevordering der Tandheelkunde (NMT) heeft op 14 februari 2014 uit handen van minister Schippers van Volksgezondheid, Welzijn en Sport het predicaat Koninklijk uitgereikt gekregen. De beroepsvereniging van tandartsen in Nederland

ontving deze erenaam tijdens de officiële viering van het honderdjarig jubileum van de NMT in de Ridderzaal in Den Haag. ,,Wij zijn buitengewoon vereerd met dit predicaat”, zegt tandarts en voorzitter Rob Barnasconi van de NMT. ,,Een indrukwekkende blijk van waarde-

P5

Wat mondg heeft heid te ezondmet vromaken e boorteg?ge-

05

ring voor de tandheelkunde, de zorg die de tandarts en tandartsspecialisten aan patiënten verlenen en de betekenis van de mondzorg voor de gezondheidszorg. Een mooier begin van ons jubileumjaar hadden wij ons niet kunnen indenken.”

Inhoudsopgave 03 03 04 07 08

Tijdslijn NMT 100 jaar Anita reist van Limburg naar Amsterdam voor haar tandarts Alexandra Goede mondgezondheid belangrijk voor algehele gezondheid Drie eet- en poetsdagboeken de tandarts geeft advies Fijne tips op een rij voor een gezonde mond

Colofon Dit is een commerciële bijlage bij De Telegraaf. Deze valt niet onder de verantwoordelijkheid van de hoofdredactie. De bijlage is tot stand gekomen in samenwerking met de NMT. Salesmanager: Dennis Lanson, [email protected], 020-585 2405 Editorial Manager: Jessica van Leeuwen Vormgever: Lydia Hotting

TIJDSLIJN


03

1914

de oprichting in 1914 heeft de NMT 100 JAAR NMT Sinds een grote rol gespeeld bij de ontwikkeling

van de tandheelkunde en de bevordering van de mondgezondheid van alle Nederlanders. De tandheelkunde in Nederland is van hoge kwaliteit en mensen houden tegenwoordig ook steeds langer hun eigen tanden en kiezen. De afgelopen 100 jaar heeft de ontwikkeling van de tandheelkunde niet stilgestaan:

Oprichting van de NMT. Nederland telde toen 291 tandartsen.

‘Aandacht hebben voor de mens áchter de patiënt’ Sommige mensen trek je met geen tien paarden naar de tandarts. Ook al doen hun kiezen aan alle kanten pijn. Anderen laten de halfjaarlijkse controle gelaten over zich heen komen. Ongeacht wie er aan hun gebit zit. En dan is er Anita Vogelzang, die voor elke behandeling dwars door de provincies crost om bij haar favoriete tandarts aan te kunnen schuiven. Helemaal van Limburg naar Amsterdam.

Anita Vogelzang heeft wel eens relaxter in de stoel van de tandarts gelegen. Meestal is de halfjaarlijkse controle een klein feestje. En bij feest hoort taart. Of in haar geval: vlaai. Want Anita, woonachtig in Landgraaf, laat geen bezoek voorbij gaan zonder haar favoriete tandarts te trakteren op deze typisch Limburgse lekkernij. Dat ze daarvoor iedere keer twee tot drie uur naar Amsterdam moet rijden, interesseert haar niets. Anita heeft als ondernemer een eigen zaak gehad in de dienstverlening en weet dus dat een vertrouwensband essentieel is. Voor Alexandra, háár tandarts, zou ze nog naar de maan rijden. Bij niemand anders voelt ze zich zo veilig. Maar ja, de endodontische behandeling die ze nu moet ondergaan is zo complex dat er een specialist aan te pas moet komen. En dat is wennen. Want het betekent dat er dit keer een ander in haar mond komt kijken. De laatste keer dat dat gebeurde was toen er pardoes een noodkroon afbrak en ze naar de spoedhulp in Limburg moest. Ook toen was ze het liefst nog doorgereden naar Amsterdam. Maar de kloppende pijn weerhield haar daarvan. Gelukkig bleek de dienstdoende tandarts ook een lieverd. Maar structureel hulp om de hoek zoeken; ze peinst er niet over! ,,Als je zo’n fijne vertrouwensband hebt met je tandarts, waarom zou je dan een ander zoeken?” Alexandra Rijkse (48), de tandarts in kwestie, laat zich de stroom complimentjes lachend welgevallen. Ze kent de familie

Vogelzang goed. Naast de moeder behandelt ze ook de zoon en dochter. De laatste, Nathalie, loopt al het langst bij haar. Ze was één van de eersten die bijna 18 jaar geleden de toen nog nagelnieuwe praktijk in Zeeburg binnenliep. En zij was het die haar moeder, toen Anita’s oude tandarts zijn mondkapje aan de wilgen hing, adviseerde om voortaan naar Amsterdam te komen. 12 november 2008 was de dag waarop de twee elkaar voor het eerst ontmoetten. Voor Anita voelde het meteen goed. ,,Angst heb ik in Alexandra’s behandelstoel nog nooit gevoeld. Echte pijn ook niet trouwens. Volgens Alexandra komt dat mede door mijn hoge pijngrens. Maar ik weet wel beter. De ontspannen sfeer, het muziekje op de achtergrond dat je zelf mag uitzoeken; Alexandra heeft hart voor haar patiënten. En ze denkt met je mee. Dat begint al bij het herinneringssms-je dat je krijgt, zodat je de afspraak niet vergeet.” Haar geheim? ,,Aandacht hebben voor de mens áchter de patiënt. En vooral niet te snel willen gaan”, zegt ze. ,,Ik heb hier kinderen gehad die, voordat ze naar mij kwamen, alleen onder narcose behandeld konden worden. Zo angstig waren ze. Dan is het zaak geduldig te werk te gaan. Stap voor stap leg ik hen uit wat ik ga doen. En als er gepolijst moet worden, doe ik dat bijvoorbeeld eerst voor op hun vingertje, zodat ze weten dat het geen pijn doet.” ,,Verder doen wij, maar dat geldt eigenlijk voor de hele beroeps-

groep, ons uiterste best om de laatste ontwikkelingen in de tandheelkundige direct te implementeren”, aldus Alexandra. ,,Zo hebben we onlangs een mondscanner aangeschaft, waarmee we een digitale afdruk van het gebit kunnen maken. ‘Happen’ in afdrukmaterialen is daarmee verleden tijd. Ook in de toekomst willen we als beroepsgroep zo blijven innoveren. Belangrijk dat de patiënt hierbij de vrije keuze heeft uit de verschillende behandelmogelijkheden en vrije keuze van tandarts. Ook Anita waardeert die kwalitatief hoogstaande zorg. Maar waarom ze blijft terugkomen, is het simpele feit dat ze zich bij Alexandra, ondanks een klantenbestand van 1900 patiënten, nooit een nummer heeft gevoeld. ,,Toon haar een willekeurige röntgenfoto van een gebit, en ze weet feilloos welke patiënt eraan vastzit. Als Wedden, dat..? nog had bestaan, had ze zeker gewonnen.” Naar de foto van Anita hoeft ze echter niet te gissen. Die hangt momenteel recht achter haar. En behalve de kroon, waaronder wellicht een gescheurde wortel zit, toont deze een verder prima gebit. Anita heeft duidelijk weinig aansporing nodig om haar tanden schoon te houden. Ze moet eerder wat afgeremd worden. ,,Ik poets te fanatiek. Niet goed, omdat je daardoor risico loopt op slijtage aan tandvlees en tandhalzen”, herhaalt ze Alexandra’s waarschuwing. ,,Maar verder zijn mijn tanden best gezond. Deze bijters worden minstens 150!”

: t Anita Patiën f hee t dra 'Alexan r haar o v t har o en' ië t a p nt

Anita Vogelzang in de tandartsstoel bij tandarts Alexandra Rijkse. FOTO: RICHARD VAN DER KLAAUW

Paspoort De patiënt Naam: Anita VogelzangGrosveld Leeftijd: 67 Woonplaats: Landgraaf Hoe lang patiënt: 6 jaar

De tandarts Naam: Alexandra Rijkse Leeftijd: 48 Plaats praktijk: Amsterdam Hoe lang tandarts: 25 jaar

04


1947

1952

Tandheelkunde wordt een academische opleiding.

Onderzoek naar het toevoegen van fluoride aan drinkwater. In Nederland wordt dit in 1973 verboden. Fluoride wordt dan toegevoegd aan tandpasta.

Goede mondgezondheid belangrijk voor algehele gezondheid De mond verklapt veel over hoe het is gesteld met iemands algehele gezondheid. Andersom kan een slechte mondgezondheid een bedreiging vormen voor de algehele gezondheid. Hoe zit dat precies? Wij spreken Prof. dr. Fred Rozema, bijzonder hoogleraar Medisch Tandheelkundige Interactie bij het Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam en werkzaam als kaakchirurg in het Hagaziekenhuis in Den Haag.

Wat vertelt onze mond ons over onze algehele gezondheid?

Maar het kan er ook toe leiden dat suikerpatiënten meer ontregeld zijn, aderverkalking verergert en bij zwangere vrouwen kan het zelfs leiden tot vroeggeboorte.”

,,Ik heb ze wel eens opgeteld en er zijn dertig verschillende ziekten of bijwerkingen van medicijnen die een signaal geven in de mond. Dat kan soms het eerste signaal zijn, maar dat hoeft niet altijd. Je hebt het dan over infectieziekten zoals aids of over immunologische aandoeningen of oncologische aandoeningen. Maar ook over bloedarmoede, nierziekten, maag-, darm- en leverziekten of hormonale ziekten. Daarvan kunnen allemaal verschillende signalen in de mond te zien zijn.”

Hoe kan een slechte mondgezondheid bedreigend zijn voor de algehele gezondheid? “Er zijn niet één op één relaties tussen een ongezonde mond en dat je dan ziek wordt. Er zijn wel een heleboel omstandigheden bij mensen die maken dat door een slechte mondgezondheid de algehele gezondheid kan verslechteren.

De NMT richt het NMT Fonds Mondgezondheid op. Onder andere om onderzoek op dit gebied te stimuleren. Hoe belangrijk is dit onderzoek?

Onze mond zit stampvol met bacteriën, dat is heel normaal. Maar bij mensen die hun mond slecht onderhouden kan de balans, samenstelling en hoeveelheid van de bacteriën doorslaan en kunnen die bacteriën ook elders in het lichaam problemen opleveren. Bij een slechte mondgezondheid heb je vaak ontstoken tandvlees en dat is dan de toe-

gangspoort tot de bloedbaan waardoor die bacteriën door het hele lichaam gaan.”

Wat zijn dan de gevolgen? “Je kunt dan bijvoorbeeld endocarditis krijgen, een ontsteking van de bekleding van het hart en/of de hartklep. Dat is een levensbedreigende ziekte. Of een ontsteking van een kunstknie of -heup.

“Heel belangrijk! Er loopt nu bijvoorbeeld een onderzoek naar de invloed van de mondgezondheid op de behandeling met stamceltransplantatie bij bloedkanker. Tijdens die behandeling zijn mensen heel vatbaar voor bacteriën en ontstekingen en krijgen bijna standaard ontstekingen aan de slijmvliezen. Zo erg soms dat ze niet meer goed kunnen slikken en eten en de behandeling van de kanker moet worden onderbroken. Wij onderzoeken de samenstelling en verhouding van de mondbacteriën en hopelijk kunnen we dan die bijwerking remmen als we dat in kaart hebben.”

Prof. dr. Fred Rozema

NMT Fonds Mondgezondheid Ter gelegenheid van het 100 jarig bestaan wil de NMT ook een cadeau geven aan de Nederlandse samenleving. Het ‘NMT Fonds Mondgezondheid’ is een cadeau van tandartsen en tandarts-specialisten en heeft als doel de bewustwording van het belang van een gezonde mond te vergroten bij het publiek. Maar ook het bevorderen van kennisoverdracht tussen tandartsen en andere zorgprofessionals, meer onderzoek naar de onderlinge relatie tussen mondgezondheid en algehele gezondheid en concrete steun aan patiënten(groepen) voor wie toegang tot de mondzorg niet vanzelfsprekend is. Het NMT Fonds Mondgezondheid wordt door verschillende partners ondersteund:

Philips Sonicare

VvAA

Henry Schein Cares

,,Er bestaat een relatie tussen mondgezondheid en algehele gezondheid. Verder onderzoek naar deze relatie is noodzakelijk, evenals voorlichting en samenwerking met andere medische specialismen. Om dit mede mogelijk te maken ondersteunt Philips het NMT Fonds. Samenwerking met de NMT sluit aan bij de visie van Philips: het leven van mensen verbeteren met zinvolle innovaties.”

,,Samenwerking tussen zorgverleners bevordert de kwaliteit van de geleverde zorg, en vergroot de effectiviteit ervan. Dat is van belang voor patiënten én zorgverleners. VvAA ondersteunt daarom van harte de oprichting van het NMT Fonds; een belangrijk middel om een brug te slaan tussen tandartsen en andere zorgverleners.”

,,Een gezonde mond is belangrijk voor de algehele gezondheid van de mens. Daarom ondersteunt Henry Schein met haar “Henry Schein Cares foundation” initiatieven die tot doel hebben mondzorg bereikbaar te maken voor iedereen. Voor het NMT fonds streeft Henry Schein hierbij haar professionele partners, zoals de fabrikanten van tandheelkundige producten, te betrekken.”

Mondkanker Roken is slecht voor de mondgezondheid en verhoogt de kans op tandvleesziekten. Ook vertraagt het de genezingsprocessen in de mond en geeft het verkleuring van de tanden en kiezen. Dat roken ook mondkanker kan veroorzaken, weten veel mensen niet. Mondkanker is kanker die voorkomt op de lippen, de tong en de rest van de mond. Prof. dr. Isaäc van der Waal van het VU Medisch Centrum: ,,De belangrijkste oorzaak is de combinatie van stevig roken en fors alcoholgebruik. Het komt maar weinig voor dat ik mensen zie die nooit hebben gerookt of gedronken en wel mondkanker hebben. Mondkanker is vergeleken met bijvoorbeeld borstkanker relatief zeldzaam.” Doordat het niet heel bekend is, duurt

het soms langer voor mensen aan de bel trekken. Het begint vaak met een zweertje dat niet wil genezen. Van der Waal: ,,Een zweertje dat niet binnen drie weken geneest, daar moet even een tandarts of huisarts naar kijken.” De meest voorkomende behandeling is het in zijn geheel wegsnijden van het gezwel. In sommige gevallen wordt bestraling en/of chemotherapie toegepast. Van der Waal: ,,Als het om een klein gezwel gaat dat in zijn geheel kan worden weggehaald en er nog geen uitzaaiingen zijn, is de overlevingskans vrij hoog.” Prof. dr. I. van der Waal, van 1989 tot 2011 hoofd van de afdeling mondziekten, kaak- en aangezichtschirurgie van het VU Medisch Centrum/ACTA.


05

1960

1965

Invoering van de schooltandarts.

Entree van de ligstoel in de tandartspraktijk.

‘EEN GEZONDE MOND KAN EEN VROEGGEBOORTE VOORKOMEN’ Zwangere vrouwen hebben een verhoogd risico op tandvleesontstekingen. En deze kunnen weer tot vroeggeboorte of andere zwangerschapscomplicaties leiden. Hoe kan dit, en wat kun je hier tegen doen?

Dr. Alina Kunnen, docent Parodontologie en onderzoekster bij het Centrum voor Tandheelkunde en Mondzorgkunde aan het Universitair Medisch Centrum Groningen

,,Er zijn behoorlijk wat aanwijzingen dat tandvleesontstekingen vroeggeboorte, zwangerschapsvergiftiging en een - te - laag geboortegewicht kunnen veroorzaken”, vertelt dr. Alina Kunnen. ,,Elke flinke ontsteking kan een risico vormen voor een zwangerschap, dat weten de meeste mensen. Maar een tandvleesontsteking wordt hierbij vaak onderschat, omdat het niet heel zichtbaar is. Zo'n ontsteking zit grotendeels onder je tanden, en dat valt dus niet op terwijl de ontsteking een oppervlakte kan beslaan van zo'n 40 cm2. Dat is ongeveer de gehele binnenkant van je handpalm.” Volgens Kunnen moeten vrouwen die in verwachting zijn daarom extra goed op hun mondhygiëne en tandvlees letten. ,,Zwangere vrouwen zijn gevoeliger voor het ontwikkelen van tandvleesontstekingen. Hormoonschommelingen zorgen ervoor dat de bloedvaten slapper worden. Daarnaast neemt het bloedvolume, en daardoor de druk op de bloedvaten, toe. Het tandvlees is daardoor kwetsbaarder en zwelt wat op, en dat houdt weer in dat bacteriën makkelijker onder het tandvlees kunnen kruipen. 30 tot 100 procent van de zwangere vrouwen heeft hier last van - dat is dus enorm veel.” Rond blijven lopen met een tandvleesontsteking is sowieso geen goed idee, maar nog minder als je zwanger bent. Kunnen: ,,Als je een ontsteking hebt, worden er allerlei stoffen in je lichaam aangemaakt. Waaronder het stofje 'prostaglandine'. En juist dit stofje wil je als je in verwachting bent liever niet in verhoogde mate in je lijf hebben: het is namelijk ook een weeën-opwekker. Verder is aangetoond dat mondbacteriën via de bloedbaan in de placenta terecht kunnen komen en die kunnen daar ook weer vroeggeboorte of complicaties veroorzaken.” Maar hoe kun je een tandvleesontsteking voorkomen als je tandvlees zo kwetsbaar is? Volgens Kunnen is het een kwestie van extra tijd besteden aan je gebit. ,,Het beste is om ervoor te zorgen dat je ontstekingsvrij je zwangerschap ingaat. Probeer je zwanger te worden? Laat je dan even onderzoeken door de tandarts of mondhygiënist. Die kunnen je gebit grondiger reinigen dan dat je dat zelf kunt. Verder is het belangrijk om twee keer per dag je tanden te poetsen en de ruimte tussen je tanden schoon te maken met een tandenstoker of rager. Als je de zwangerschap met een gezonde mond instapt, kan je dat een hoop ellende besparen.”

❝

‘ELKE FLINKE ONTSTEKING KAN EEN RISICO VORMEN VOOR EEN ZWANGERSCHAP’

Anne-Marije Poorter (33), 3 maanden zwanger:

Wendy Caris (34), 4 maanden zwanger:

,,Ik weet inderdaad dat je tandvlees tijdens je zwangerschap gevoeliger en slechter is. Daarbij komt nog dat zwangere vrouwen ook vaak veel snoepen en graag zoete dingen eten. Ook 's avonds laat - ik merk zelf dat ik dan vaak nog trek of honger heb. Ik verzorg mijn gebit daarom ook extra goed nu."

,,Ja, dat heb ik online gelezen - op de sites waar je kan lezen over welke veranderingen jij en je baby doormaken. Dat van die 40 cm2 wist ik overigens niet, dat is wel heel heftig zeg. Ik was toevallig bij de tandarts vandaag en die controleerde me uit zichzelf op ontstekingen - erg fijn. Alles was gelukkig prima zoals altijd.”

06


1985

Invoering latex handschoenen. Ook sterilisatie van onderdelen wordt gemeengoed.

1995

Opheffing van onderscheid tussen ziekenfonds en particulier verzekerden.

Poetsen tegen aderverkalking Professor Bruno Loos is tandarts, parodontoloog en gespecialiseerd in tandvleesziekten (parodontitis)

Last van hart- en vaatziekten? Dit kan verband houden met je mond, blijkt uit nieuwe bevindingen. Een schoon en gezond gebit kan hartproblemen helpen voorkomen. Professor Bruno Loos: ,,We zijn op dit moment bezig met onderzoeken die moeten uitwijzen wat precies het verband is tussen ontstekingen in de mond en hart- en vaatziekten. Maar dat er een relatie is, staat vast. Het is inmiddels bekend dat de bacteriën die verantwoordelijk zijn voor tandvleesontstekingen, waarschijnlijk ook een rol spelen bij het verergeren van aderver-

kalking bij hartpatiënten. En dat het regelmatig behandelen van tandvleesziekten en -ontstekingen mensen beter beschermt tegen hart- en vaatziekten, zoals aderverkalking dus, en daarmee zelfs tegen een beroerte of hartinfarct.” Zo bleek onder meer uit de onderzoeken dat de bloedwaarde van mensen verbetert als zij behandeld worden voor hun tandvleesziekte. ,,En als iemands bloedwaarde verbetert, verbetert de algehele conditie”, aldus Loos. Maar hoe kan een tandvleesziekte nou bijdragen aan de aderverkalking? Loos: ,,Je mond bevat veel soorten bacteriën. En die kunnen als het ware door je lichaam reizen. Dus als je slechte bacteriën hebt, door een tandvleesziekte of ontsteking, kunnen deze zich op een andere plek nestelen en daar 'kwaad' aanrichten - zoals verkalking verergeren in je aderen.”

Voorkomen Het belangrijkste wat je zelf kunt doen om tandvleesziek-

Diabetes Diabetespatiënten hebben meer kans op ontstekingen in de mond. Hierdoor is een grotere kans dat tanden los gaan zitten en getrokken moeten worden. Door een verhoogde suikerconcentratie en een droge mond kunnen bacteriën makkelijk vermenigvuldigen, en deze ontstekingen herstellen minder snel door slechtere doorbloeding en een verminderde werking van de witte bloedcellen. Bovendien kunnen door de ontsteking bacteriën in de bloedbaan komen waardoor de suikers kunnen ontregelen. Die ontregeling kan ook gebeuren door eenzijdig eten. ,,Slechte mondzorg kan er voor zorgen dat kauwen moeilijker gaat waardoor mensen bepaald eten gaan mijden. Dat past niet bij goede diabeteszorg”, zegt Victor Gerdes, internist in het Slotervaart Ziekenhuis. ,,Eenzijdig eten heeft gevolgen voor de behandeling van de diabetes en het instellen van insuline.” ,,Er is goede zorg voor de mond

te te voorkomen, is simpel: poets je tanden goed, en laat je gebit jaarlijks controleren bij de tandarts. Heb je bloedend of gezwollen tandvlees, loszittende tanden of een akelige mondgeur? Dan kun je beter even aan de bel trekken. ,,Hoewel je het niet altijd kunt voorkomen”, zegt Loos. ,,Zo'n 10 procent van de mensen heeft er namelijk aanleg voor om een ernstige tandvleesziekte te ontwikkelen. Maar de tandarts kan het wel tijdig ontdekken, en dat is belangrijk, zeker nu blijkt dat de invloed van de bacteriën groter is dan we voorheen dachten. Overigens spelen natuurlijk ook andere factoren een - nog grotere - rol in het ontstaan van aderverkalking. Namelijk: cholesterol, een hoge bloeddruk, roken, diabetes en overgewicht. Maar je mondhygiëne is relatief gezien makkelijk te verbeteren, dus dat is dan in ieder geval alvast een stap in de goede richting.”

en goede zorg voor de rest van het lichaam, maar het contact daartussen is nog niet optimaal”, vertelt Gerdes. “We moeten er naar toe dat artsen ook in de mond gaan kijken zeker wanneer er sprake is van ernstige gezondheidsproblemen”, vindt tandarts Anita Visser. Recent is in het protocol van de huisartsen opgenomen dat ook in de mond moet worden gekeken en dat ze zo nodig de patiënt doorverwijzen naar de tandarts. Tandarts Arie Hoeksema: ,,We pleiten er voor dat de tandartsen breder worden opgeleid in de algehele gezondheid. Er is nu een kennisgebrek over en weer, zowel bij huisartsen als bij tandartsen. Als tandarts moet je niet de rest van het lichaam vergeten, want gezondheidsproblemen en medicatie kunnen ook weerslag hebben op de mondgezondheid."

Dr. Victor Gerdes, internist in het Slotervaart Ziekenhuis in Amsterdam.

Kauwen tegen dementie? ,,Het is helaas dramatisch gesteld met de mondzorg in de verpleeghuizen”, stelt Prof. dr. Erik Scherder. ,,Zonder te generaliseren, maar mondzorg is vaak de eerste prioriteit die wegvalt.” ,,Het kappersbezoek heeft meer prioriteit dan een tandartsbezoek”, ziet ook tandarts Arie Hoeksema. ,,Veel ouderen vergeten te poetsen en verdwijnen langzaam uit beeld bij de tandarts”, vult tandarts Anita Visser aan. “Als iemand in een tehuis komt is er in heel veel gevallen een enorme achterstand op de mondzorg. Als tandarts zijn wij in verpleeghuizen alleen bezig met het gezond houden van de mond en we hebben onze handen er echt vol aan. Je kunt je voorstellen dat in een verpleeghuis waar geen tandarts komt veel mensen onnodig pijn lijden of een onnodig ziektebeloop hebben zoals een longontsteking door inademen van schadelijke mondbacteriën.” ,,En waar een gezond iemand pijn kan aangeven is de pijnbeleving bij dementen heel anders”, beaamt Hoeksema. ,,Je ziet dan bijvoorbeeld dat iemand geagiteerd raakt. Dat wordt dan gemakkelijk afgeschoven op het dementieproces zelf, terwijl de reden van de agitatie misschien wel komt door pijn in de mond. Wij zien wel eens dat ze veel milder

worden op het moment dat de pijn in de mond is verholpen.”

Positief effect op brein Slechte mondzorg heeft gevolgen voor de algehele gezondheid. Door ontstekingen kunnen andere chronische ziektebeelden verslechteren. Een ander belangrijk punt is het verliezen van de kauwfunctie. Door een slecht gebit en pijn wordt kauwen moeilijker en dat heeft de nodige gevolgen. Scherder: “Bij kauwen gaat de hartfrequentie iets omhoog en daarmee ook de doorbloeding in het grootste bloedvat van het brein. Nu vindt een groot percentage van de herseninfarcten plaats in het gebied rondom dat bloedvat, een goede doorbloeding daar is dus heel belangrijk.” “Uit dier-studies is ook gebleken dat het herstel na een infarct beter gaat als de muizen kunnen kauwen. Op basis van literatuurstudies zie je veel relaties en uit dierstudies blijkt dat kauwen actief bijdraagt aan behoud en herstel van geheugenfuncties”, vult Dr. Roxane Weijenberg aan. Of die kauwfunctie ook dementie kan voorkomen of afvlakken is nog te vroeg om te zeggen, maar voor een positief effect op het brein is kauwen, en dus een gezonde mond heel belangrijk.

Dr. Roxane A.F. Weijenberg van de Vrije Universiteit Amsterdam, is neurobioloog en promoveerde onlangs op een onderzoek naar het effect van meer kauwactiviteit op cognitie en kwaliteit van leven bij ouderen met een dementie.

Prof. dr. Erik J.A. Scherder, hoofd van de afdeling Klinische neuropsychologie van de Vrije Universiteit Amsterdam.

Dr. A. Visser is (verpleeghuis-)tandarts, Maxillo Faciaal Prothetist bij de afdeling Kaakchirurgie en Bijzondere Tandheelkunde in het Universitair Medisch Centrum Groningen.

Drs. Arie R. Hoeksema is (verpleeghuis-)tandarts en heeft naast een algemene praktijk een aanstelling in het Universitair Medisch Centrum Groningen voor het doen van onderzoek in de geriatrische tandheelkunde.


2013

Uitbreiding opleiding Tandheelkunde van 5 naar 6 jaar. Hierdoor wordt nog meer aandacht besteed aan de relatie tussen de mondgezondheid en de algehele gezondheid.

07

2014

De NMT bestaat 100 jaar en telt ruim 10.000 leden.

Jakko Kolkert is als (beugel)tandarts werkzaam in Amsterdam.

Tips van de tandarts Hoe vaak eet jij iets, en verzorg jij je gebit wel (goed) genoeg na het eten? Daan, Melanie en Lucas hielden alle drie voor één dag een eet- en gebitsverzorgingsdagboek bij. Wat voor tips en advies krijgen zij hierover van de tandarts?

EET- EN POETSDAGBOEK VAN: Daan Krikke Leeftijd: 29 Beroep: art director Woonplaats: Amsterdam

EET- EN POETSDAGBOEK VAN: Lucas Jansen Leeftijd: 17 Beroep: scholier Woonplaats: Uden

EET- EN POETSDAGBOEK VAN: Melanie Jourdan Leeftijd: 42 Beroep: receptioniste Woonplaats: Purmerend

ONTBIJT 7:45u Een bakje granola met lijnzaad, lijnzaadolie en magere Franse kwark. Twee koppen koffie en een glaasje sinaasappelsap. ,,Na het ontbijt poets ik mijn tanden met een elektrische tandenborstel. Ik spoel na met Listerine mondwater.”

ONTBIJT 8:00u Een glas ice tea limonade en een sigaret

7:45u ,,Ik poets mijn tanden direct als ik opsta. Ik reinig mijn gebit twee à drie keer per week met een tandenstoker.”

LUNCH 12:30u Boterham kaas met mosterd, een plak roggebrood met ham en vier mandarijnen. DINER 20:00u Een hartige taart met aardpeer, champignon, ricotta, selderij, ui en knoflook. TUSSENDOOR Een kwart pak zoute stengels, drie stukjes pure chocola, twee glazen Pulco (Frans citroensap) met spa en zo’n vier koppen koffie, zwart. 23:00 UUR ,,Voor het slapen gaan - rond 00:00 uur poets ik mijn tanden weer en spoel ook dan na met mondwater. Ik reinig mijn gebit een à twee keer per week met een tandenstoker.”

HET TANDARTSADVIES Jakko: ,,Zuur is slecht voor de tanden. Afhankelijk van wat we eten, daalt de zuurtegraad in onze mond direct na het nuttigen van zuur voedsel, zoals sinaasappel- of citroensap. De zuurtegraad daalt ook indirect, door het nuttigen van suikers of koolhydraten. Bacteriën zetten suikers om in zuren. Door een zogeheten zuuraanval, raakt de buitenste laag van de tanden verzwakt en beschadigd. Speeksel kan hiertegen bescherming bieden. Als je tijdens een zuuraanval je tanden poetst, en dus de buitenste laag van je glazuur zwak is, poets je eigenlijk een laagje van je tanden af. Na het eten spoelen met een glas water, en vervolgens een uurtje wachten alvorens je tanden te poetsen zou het beste zijn. Als daar in de ochtend geen tijd voor is, poets dan na het spoelen met water gelijk je tanden met fluoridetandpasta of poets voor het ontbijt.”

,,Ik poets mijn tanden voor ik de deur uitga, daarna ontbijt ik pas. En meestal ontbijt ik überhaupt niet, ik slaap liever zo lang mogelijk.” LUNCH 12:00u 3 boterhammen (volkoren gesneden brood) met jonge kaas en sambal, kipfilet en mayonaise en worst DINER 19:30u Tomatensalade met knoflook Verse tagliatelle carbonara (spekjes, room, eigeel, geraspte kaas) 3 glazen multivitamine sap

ONTBIJT 9:00u 3 Koppen koffie met suiker, 1 glas water LUNCH 13:00u Salade van spinazie, ijsbergsla, gemarineerde artisjokken en vinaigrette DINER 19:45u Kip met Indiase curry, kikkererwten, volkoren wilde rijst en raita (yoghurt, koriander, komijn, komkommer en tomaat)

TUSSENDOOR 3 glazen limonade en 4 glazen water

TUSSENDOOR 1 chocoladereep, 1 glas chocomel, 1 koffie met suiker, 2 glazen water en 's avonds 2 glazen cola

23:00 UUR ,,Ik poets mijn tanden meestal niet voor het slapengaan. Ik heb een elektrische tandenborstel maar gebruik die bijna nooit.”

23:00 UUR Melanie: ,,Voor het slapengaan poets ik mijn tanden nog een keer.”

HET TANDARTSADVIES Jakko: ,,Algemeen: omdat ons lichaam het ’s nachts zonder eten heeft moeten doen, is ontbijt belangrijk om goed te kunnen functioneren. Indien je je tanden poetst en daarna gaat eten, blijven er voedselresten in de mond achter tot de volgende poetsbeurt. Hierdoor ontstaan lokale zuuraanvallen gedurende een langere periode. Daarnaast poetst Lucas ’s avonds zijn tanden niet - dit is echter het belangrijkste poetsmoment van de dag. Omdat je ’s nachts minder speeksel aanmaakt en de beschermende werking van het speeksel daarom een stuk lager is. Hierdoor duurt de zuuraanval dus extra lang - bijna 24 uur. Dit vergroot de kans op gaatjes. Advies: start met ontbijt en poets als het kan een uurtje erna. Lukt dat niet, spoel dan na het ontbijt met water en poets daarna je tanden met fluoridetandpasta. Zo begin je de dag met een schone mond. Maar het belangrijkste dus: poets ’s avonds voor het slapen gaan met fluoridetandpasta.”

HET TANDARTSADVIES Jakko: ,,Wederom: Als het lukt is het beter om eerst te ontbijten en een uur daarna je tanden te poetsen. Anders ontbijten, spoelen en poetsen. Met een tandenstoker reinig je de vlakken tussen je tanden waar je tandenborstel niet komt. Dit zijn de lastigste plekjes, waar dan ook de meeste tandheelkundige problemen ontstaan. Daarom zou iedereen eigenlijk één keer per dag zijn gebit met een tandenstoker of rager moeten reinigen. Verder is het beter om niet meer dan zeven eet- en drinkmomenten op een dag te hebben, zodat speeksel de zuurtegraad in de mond beter kan herstellen. En als je iets tussendoor eet, kies dan zoveel mogelijk voor een tussendoortje met weinig suiker. Doe geen suiker in de thee of koffie en drink ook wat vaker een glaasje water in plaats van chocomel of frisdrank.”

S TIPvoor een gezonde mond mo Drink g and elijk f zo mi n ri e bev Ook re zur sdra ligh e d nk att voo en zu t-dra ranke tan r slijt ren d nken n. i a dg laz ge v e zorg an uur e (er het n osi e).

Meld

gebrmedicijnaan j uik altij e d t mond andarts o f hygië nist.

en

Poets je tanden niet direct na het eten of drinken van zure dranken of voedingsmiddelen.

blo Gez o da edt nd g n tan st e ru oke lijks ooi dvle im r o ee t. t G es

Poets je tanden tw ee keer per d ag

je een van ? Maak t t s La m me ade schoon bactee t s h slec dagelijk er om deedeelte tong greinig terste g eren. ch t ton wijd een p het a te ver avel da o g riën de ton eren zw ikt. c n ru a d v ro u enaam p e Dez naang o

minuten me2 t

fluoridetan

dpasta.

t nie op d kin belen et e j m t , ab Laa rig s )fles nsap n. e u ig cht nke gd lan n (zu , vru rtdra et ee nade ghu or h vo o yo lim - en echt bit. e lk sl me it is elkg D m

f n e kie tus rag tan ebru e ze sen r o den ik nt e r je ta m de ein nd ige en n.

B rak ij een en kel mon drog ijk geï dslijm e mo t a Bes ndp rritee vliez nd e l r aan teed ak zic d en n ma daa v h h or ks e en ove t geb rom e neller mt . it x rl of eg m en ta tra zo mo e n ndh t de dvle rg t es a ygi ëni ndart st. s

tal aan enten , t g he m rk kmo er da e p rin r p n e e B n d ee n n e d Da e k e j i . t n l s t ee zeve maa rtje oend is tot hoofd doo vold n en . 3 sen ebit telle iner us t g rs kle 4 t gt he te he atjes j kri s zich op ga kan kans de

ind van k je m e e N aan mee jongs af om tandarts naar de en d te rak vertrouw raktijk. p met de

en

Ga regelmatig naar de tandarts vo controle. Laat deor mond ook één ke er per jaar controleren bij een kunstgebit.

n ftesjes of d a a ak on

Ma e bla de m rgert jk e jnli jes) in t ver wee i p ( i t t e eer pot, d . Na oet d w n z ka hte n m ijn. t nie e klac weke nen z e d e dri erdw t o v t aft

Blijf gebr bij uik v m an

Sti aa me nmaa mule ka nd s k va er d u ka wen opeeks n bes e u c e he wg p su l do hereft om ik e or t ren een . Sp rvr e de neu eek ije we tra sel rki lise ng . -

o middndspoelel kee en twe

r e tande per dag npoe tsen.

G vo ebru e l e or ik b on orste ktris keur bij de ch ee l. da rzoe Wete e ta n td kh it e ee nsch nden ap ft ff p ha oets ectie aang pelijk nd tan en m ver is etoo de et d da nd nb n ors e tel .

Be po gin me k ets pe inde en v t he flu uter rge an h t b ta o e tan ride ndp it me t a e t de den n e sta ee bors en z met r a t do ste el zo chte ork ta d om nd ra en jes .

Hoe gezond is je mond?

Recommend Documents