concept 2004-10-4
Binnen Gezond?
Hoe gezond is uw huis? aflevering 1
Wist u dat de lucht binnenshuis meer vervuild is dan buiten? Veel mensen denken bij milieuvervuiling aan buitenlucht, water, bodem en voedsel. Maar de risico’s van binnenlucht zijn groter. In bijna alle gebouwen bevat de binnenlucht te veel verontreinigingen. De meeste mensen zijn het overgrote deel van de dag ergens binnen. Een volwassene ademt dagelijks op z’n minst 10 kilo lucht in. Dat is meer dan zijn consumptie van voedsel plus drank. Klachten en ziektes Verontreiniging van het milieu is schadelijk voor de gezondheid. Het merendeel van die schade is toe te schrijven aan de ongezonde lucht in woningen. Het gaat om o.a. stress, vermoeidheid, hoofdpijn, last van ogen, neus, keel en oren en andere onduidelijke klachten. Verder gaat het om ziektes zoals astma, longkanker, hartinfarct of beroerte. Het zijn klachten en ziektes die allerlei oorzaken kunnen hebben. Precieze aantallen slachtoffers van verontreiniging van het binnenmilieu zijn daardoor niet bekend. Bovendien treden de problemen vaak pas na een tijdje op. De aandacht gaat meer uit naar acute effecten op de gezondheid, zoals vergiftiging door kolendamp. Daarbij gaat het om ongeveer tweehonderd gevallen per jaar, waarvan circa tien dodelijk. Dat is uiteraard tien te veel. Maar de late effecten van een ongezond binnenmilieu zijn veel talrijker. Veel gezondheidschade Ruw geschat draagt de binnenlucht in ons land jaarlijks bij aan tienduizenden ziektegevallen en aan een paar duizend sterfgevallen. Daar bovenop komen nog de risico’s van roken. Het inhaleren van rook is zo ongezond dat alle risico’s daarmee vergeleken klein zijn. Tabaksrook vervuilt ook het binnenmilieu van huizen waarin iemand rookt. Maar zelfs huizen waarin niet gerookt wordt, bevatten honderden verschillende stoffen die gevaarlijk zijn voor de gezondheid. De meeste van die stoffen komen vrij uit allerlei bronnen binnenshuis. Van sommige van die stoffen is de laatste tijd duidelijk geworden dat ze in lage gehalten schadelijk kunnen zijn voor de gezondheid. Bronnen en ventilatie De gehaltes van de ongezonde stoffen zijn binnen hoger dan buiten. Het is belangrijk om het verschil tussen binnenlucht en buitenlucht te verkleinen. Verbeteringen kunnen zich richten op de bronnen en op de ventilatie. De ongezonde stoffen in de binnenlucht zijn vooral afkomstig uit het huis zelf en alles wat er in zit. Het aantal bronnen van ongezonde stoffen is toegenomen door de welvaart. Sommige bronnen heeft de bewoner zelf in de hand, zoals allerlei spullen die hij in huis haalt. Op andere bronnen heeft hij weinig invloed, bijvoorbeeld de vloeren en wanden. De vervuiling moet door ventilatie het huis uit. Maar huizen worden steeds luchtdichter om energie te besparen. Dat stelt hogere eisen aan de ventilatie. In veel huizen schiet de ventilatie tegenwoordig tekort. Verbeteringen van de ventilatie zijn voor een deel afhankelijk van de bouwers, de installateurs en de verhuurders. Zij moeten zorgen voor gezonde materialen, goede werking, gemakkelijke bediening en goed onderhoud. Daarnaast moet de bewoner de voorzieningen goed gebruiken en schoon houden. Serie artikelen Het verbeteren van het binnenmilieu is goed mogelijk, ook zonder terug te gaan naar de vroegere situatie. In het jaar 2004 krijgt het binnenmilieu extra aandacht van een aantal organisaties, onder andere GGD’en, Astmafonds, Woonbond, Vereniging Eigen Huis, ministerie van VROM. De komende tijd kunt u in deze krant telkens een stukje lezen met tips voor een gezonder binnenmilieu. Onderwerpen zijn onder andere ventileren, vocht, straling, rook, bouwmaterialen, inrichting, kamerplanten, huisdieren en schoonmaken. Meer informatie vindt u op de website www.ggdgroningen.nl. Met vragen kunt u terecht bij het Informatiecentrum Gezondheid van de GGD, (050)3674000.
Ventileren en Luchten
Hoe gezond is uw huis? aflevering 2
Sommige mensen gebruiken de ramen en roosters slechts om de temperatuur te regelen. Maar frisse lucht is iets anders dan koel. Ook als de lucht binnenshuis niet te warm is, kan het er toch onfris zijn. Er zijn binnen veel bronnen die de lucht vervuilen. Daarom is luchtverversing belangrijk voor de gezondheid. Vroeger lag de nadruk op luchten. Tegenwoordig is ventileren noodzakelijk. Wat is het verschil?
Ventileren:
Continu lucht verversen, juist genoeg om verontreinigingen af te voeren, via raampjes, roosters en/of afzuiging. Luchten: Een paar minuten tot een kwartiertje ramen en deuren wijd tegen elkaar open zetten, telkens wanneer de lucht niet fris meer is. Ventileren houdt het binnenmilieu schoner dan luchten. Luchten is raadzaam als ventileren leidt tot tocht, lawaai of ongewenst bezoek. Na het luchten is de lucht al snel weer vervuild, soms al binnen een uur. Ventileren zorgt er voor dat de verontreinigingen niet allemaal binnen blijven hangen tot u opnieuw gaat luchten. Goed ventileren is niet makkelijk. Afzuiging Een systeem voor mechanische afzuiging kan zorgen voor een goede ventilatie. Maar ook in een huis met afzuiging moet u altijd een beetje buitenlucht toelaten, anders werkt het systeem niet zoals het hoort. Alleen bij een systeem voor afzuiging plus inblazing (balansventilatie) mogen alle ramen en roosters dicht blijven.
Gebruik de afzuiging van lucht zodals hij eigenlijk bedoeld is: stand 1 als er niemand in de woonkamer is; stand 2 als er mensen in de woonkamer zijn; stand 3 tijdens koken, douchen en andere activiteiten waarbij verontreinigingen vrijkomen. Houd de roosters schoon waar lucht naar binnen moet. En zorg dat de ventilator van de afzuiging gereinigd wordt. Dat is nog belangrijker voor filters en buizen die lucht toevoeren; een balansventilatie moet zeer regelmatig onderhouden worden. Altijd ventileren Ventileer alle kamers waarin mensen verblijven. Ventileer uw slaapkamer goed terwijl u slaapt. Dan hoeft u na het slapen niet te luchten. Zet bij mooi weer het liefst een aantal raampjes of roosters open in gevels die tegenover elkaar liggen. Hoe meer u de ventilatie verspreidt, hoe minder het gaat tochten. Als het erg tocht, doe dan alle raampjes en roosters een beetje dicht, maar niet helemaal. Kies een stand waarbij het net niet tocht. Bij harde wind geeft een klein spleetje genoeg ventilatie. Bij weinig wind helpt het als u de binnendeuren op een kiertje zet. Ook bij koud weer is het gezond om goed te ventileren. Dat lijkt ongunstig voor het milieu en voor uw portemonnee. Maar goed ventileren kost niet veel energie. Als u de hele winter alle ramen en roosters dicht houdt bespaart u ongeveer 50 cent per dag. Uw gezondheid is meer waard: voorkomen is beter dan genezen! Een los apparaat om de lucht te reinigen maakt ventilatie niet overbodig.
Het is belangrijk om meer te ventileren wanneer: • het bedompt ruikt voor mensen die binnen komen; • in de winter de relatieve vochtigheid van de binnenlucht hoger blijft dan 65%; • ruiten vaak en langdurig beslagen zijn; • er vocht, schimmel of weer op muren zit; • u regelmatig pissebedden, zilvervisjes of slakken in huis hebt. Als uw huis vochtig is, kunt u nog een aantal andere dingen doen. Daarover gaat het de volgende keer. Meer informatie vindt u op de website www.ggdgroningen.nl. Met vragen kunt u terecht bij het Informatiecentrum Gezondheid van de GGD, (050)3674000.
Vocht
Hoe gezond is uw huis? aflevering 3
In ons natte klimaat zijn veel huizen niet echt droog. De hoge standen van het grondwater maken dat laagbouw meer vochtproblemen heeft dan flats. Maar goed gebouwde woningen met goede ventilatie hebben geen vochtplekken. En er hoort geen zichtbare schimmel in huis te zitten. Schimmels vormen een bedreiging voor de gezondheid. In vochtige huizen hebben mensen meer ziektes van de luchtwegen. Badkamer De badkamer is de plek waar het veel gevallen toch fout gaat. Men staat steeds vaker en langer onder de douche. Er komt meer waterdamp vrij. Een pijpje door het dak kan zoveel vocht niet afvoeren. Ook een raampje en zelfs een mechanische afzuiging kan tekort schieten als de douche zeer veel gebruikt wordt. De wanden raken verzadigd met vocht en ze beschimmelen. Wat kunt u ertegen doen?
Tips: • Zorg voor tegels tot het plafond en voor dampdichte verf op het plafond. • Verwarm de badkamer voor het douchen. • Veeg na het douchen alle druppels weg met een wisser, spons of doek. • Zet na het douchen de afzuiging langdurig in de hoogste stand of open het raampje van •
de badkamer tot alles droog is. Houd de deur van de badkamer dicht, maar laat er wel lucht binnen onder de deur door of via een rooster onder in de deur.
Bouwkundige gebreken Behalve in de badkamer kunnen vochtplekken of schimmels ook in andere ruimtes aanwezig zijn. Dit kan het gevolg zijn van bouwkundige gebreken of een verstoorde vochtbalans. Bouwkundige gebreken zijn lekkage, doorslaand vocht, optrekkend vocht, koudebruggen, openingen in de vloer boven de kruipruimte of het niet meer voldoende werken van de mechanische afzuiging. Op nat spaanplaat en behang kunnen schimmels groeien die een ernstige longziekte kunnen veroorzaken bij baby’s. Laat gebreken herstellen of doe het zelf. Als u in een huurhuis woont, overleg dan met de verhuurder. Vochtbalans Een verstoorde vochtbalans betekent teveel verdamping van water of onvoldoende afvoer van vochtige lucht. Een bewoner verdampt dagelijks meer dan een liter water via de ademhaling en de huid. Door koken, afwassen en was drogen verdampt ook zomaar een paar liter per dag. Al dat vocht moet door ventilatie worden afgevoerd. Dat gaat het best wanneer het binnen warmer is dan buiten. Anders slaat er vocht neer op de koudste plek. Een vochtvreter of vochtvanger kan dat niet echt voorkomen. U kunt het beter als volgt aanpakken.
Tips: • Ventileer goed terwijl binnen warmer is dan buiten. • Ventileer extra tijdens koken en dweilen. • Houd de deur van de keuken dicht. • Dweil geen vloeren die water opnemen. • Droog de was buiten als het kan. • Zorg dat de wanden niet koud worden. • Verwijder planten en aquarium als die veel water verbruiken. Huistofmijt Ook huisstofmijten houden van een vochtige woning. Tegenwoordig is 1 op de 4 mensen overgevoelig voor huisstofmijten. Bij jongeren loopt het percentage op tot 40%. Zij hebben een verhoogde kans op astma of eczeem. In een huishouden met een overgevoelig persoon is het dus extra belangrijk om het huis droog te houden. Meer informatie vindt u op de website www.ggdgroningen.nl. Met vragen kunt u terecht bij het Informatiecentrum Gezondheid van de GGD, (050)3674000.
Straling
Hoe gezond is uw huis? aflevering 4
Voor veel mensen is straling iets gevaarlijks. Maar er zijn veel soorten straling. Ze hebben elk heel verschillende eigenschappen. Ze zijn niet allemaal even gevaarlijk, denk bijvoorbeeld aan zonnestraling met infrarood en daglicht. Die zijn heel anders dan radiogolven en ook heel anders dan het magnetisme van de aardbol. Ultraviolet UV-straling kan huidkanker veroorzaken. TL-buizen zijn een zwakke bron van UV. Zonnebanken zijn een sterke bron. Daarom is het raadzaam zonnebanken niet intensief te gebruiken. Radioactiviteit De bodem bevat atomen die niet stabiel zijn. Wanneer ze vervallen zenden ze straling uit. Klei bevat meer radioactieve atomen dan zand of veen. Bouwmaterialen zoals steen, cement en beton bevatten ook van die radioactieve atomen. Daardoor is er binnen meer straling dan buiten. Een aanzienlijk deel van de straling binnenhuis is afkomstig van gas radon. Hoe meer radon des te meer straling in de longen.. Naar schatting krijgen jaarlijks 800 mensen in ons land longkanker door radon. In huizen met een houten vloer is veel radon afkomstig uit de bodem. Via openingen in de vloer trekt meestal een luchtstroom omhoog. Die luchtstroom neemt radon mee dat zich verzameld heeft in de kruipruimte. Radon kan ook betonvloeren passeren. In huizen met begane-grond-vloer zonder openingen is het aanwezige radon vooral uit de wanden en de vloeren zelf afkomstig. In het algemeen geldt: hoe zwaarder een huis gebouwd is, des te meer radon zit er in de binnenlucht. Wat kunt u doen tegen radon?
Tips: • Zorg voor een goede ventilatie van de woonkamer en slaapkamer. • Maak openingen rond leidingen in de begane-grond-vloer dicht met elastische kit. • Dicht ook eventuele kieren en naden in die vloer met geschikt materiaal. • Zorg dat het luik naar de kruipruimte goed past en geen gat heeft. Magnetische velden In Zweden en Engeland zijn aanwijzingen dat kinderen die dichtbij hoogspanninglijnen wonen, een verhoogde kans op leukemie hebben. In Nederland zou het gaan om minder dan 1 geval per jaar. Het lijkt een gevolg van het magnetische veld dat 50 maal per seconde verandert. Een zelfde veld bestaat er vlak bij allerlei elektrische apparaten. Het is denkbaar dat die ook riskant zijn voor de gezondheid van iemand die er langdurig dichtbij verblijft. Wie het zekere voor het onzekere wil nemen, kan het volgende doen. Schakel voor het slapen de elektrische deken uit, evenals de verwarming van het waterbed en de motor van de verstelbare bedbodem. Zet de elektrische wekker op tenminste een halve meter afstand. Zit niet langdurig tegen een elektrisch apparaat of oplader. Zenders Er komen steeds meer zenders in onze omgeving. De sterkste bron is meestal de eigen mobiele telefoon. Sommigen wijten allerlei gezondheidsproblemen aan mobieltjes, draadloze huistelefoons en zenders voor GSM en UMTS. Maar ondanks veel onderzoek bestaat er tot nu toe geen reden om aan te nemen dat telefoons en zenders in normale situaties schadelijk zijn voor de gezondheid. Er zijn echter weinig gegevens over effecten op lange termijn. Wie elk risico wil uitsluiten, telefoneert kort met zijn mobieltje of draadloze telefoon en ontmoedigt het gebruik ervan door kinderen. Aardstralen In goed onderzoek kunnen aardstralen en leylijnen de toets der kritiek niet doorstaan. Met andere woorden, ze bestaan alleen in de verbeelding. Inbeelding kan overigens veel invloed hebben op gezondheid en ziekte. Meer informatie vindt u op de website www.ggdgroningen.nl. Met vragen kunt u terecht bij het Informatiecentrum Gezondheid van de GGD, (050)3674000.
Rook en verbrandingsgassen
Hoe gezond is uw huis? aflevering 5
Rook en gassen die ontstaan bij verbranding, bevatten talloze schadelijke verbindingen. Rook bestaat onder meer uit zeer kleine zwevende deeltjes: microstof oftewel fijn stof. Bekender zijn de teer-achtige stoffen; zij worden ook P.A.K. genoemd: polycylische aromatische koolwaterstoffen. P.A.K. kunnen kanker verwekken. Tabaksrook Tabaksrook bevat P.A.K. en tientallen andere kankerverwekkende verbindingen. Sommige ervan zijn radioactief; ze geven straling af in de longen. Roken is veel riskanter dan elke andere milieuverontreiniging. Ook mee-roken is ongezond. Jonge kinderen van rokende ouders hebben vaker astma en bronchitis en verkoudheden, en zij hebben ook meer kans op wiegendood.
Tips: • Rook niet in huis, zeker niet in het bijzijn van kinderen. • Wordt er in uw huis toch gerookt, ventileer of lucht dan extra. • Houd tenminste de slaapkamers rookvrij. Kaarsen en wierook Bij het branden van kaarsen of wierook ontstaan ook kankerverwekkende stoffen.
Tips: • Brandt kaarsen of wierook alleen bij speciale gelegenheden. • Ventileer extra tijdens het branden van kaarsen of wierook. • Zet de ramen even tegen elkaar open na het uitblazen van veel kaarsen. • Houd tenminste de slaapkamers rookvrij. Houtkachels Bij verbranden van hout ontstaan vele verbindingen, onder meer microstof en P.A.K. Bij het verbranden van ander materiaal ontstaan nog meer gevaarlijke stoffen zoals dioxinen. De schoorsteen verspreidt deze verontreinigingen rondom het huis zodat de buren er last van kunnen hebben, vooral bij windstilte. De stoker zelf en zijn gezin kunnen nog meer van deze stoffen binnen krijgen. Kinderen in huizen met een houtkachel hebben vaker last van astma.
Tips: • Stook niet te vaak en zeker niet bij windstilte. • Kies geen openhaard maar een geheel gesloten kachel met keurmerk. • Ventileer extra goed tijdens het stoken. • Laat de schoorsteen ten minste een keer per jaar vegen. • Stook alleen echt droog hout zonder verf, teer of impregneer; dus geen triplex, board, spaanplaat, papier, plastic, enz. • Vermijd contact met de as: niet aanraken, niet morsen, niet stuiven. Aardgas Bij het verbranden van aardgas in een gasstel, oven of geiser ontstaan gassen zoals stikstof-dioxide en formaldehyde. Zij prikkelen de luchtwegen en andere slijmvliezen. Deze verbindingen zorgen voor de typische geur van gasvlammen. Daarnaast ontstaat ook microstof. In huishoudens die op gas koken, hebben meer kinderen en huisvrouwen astma dan waar electrisch wordt gekookt. Wanneer de vlam geel is, kan koolmonoxide ontstaan. Koolmonoxide kan hoofdpijn, sufheid of bewusteloosheid veroorzaken. De effecten treden sluipend op doordat koolmonoxide niet ruikbaar of zichtbaar is.
Tips: • Als iemand in het gezin gevoelige luchtwegen heeft, kies dan voor elektrisch koken of een lage afzuigkap. • Zorg voor extra ventilatie tijdens en een kwartier na het koken op gas, bijvoorbeeld via een afzuigkap. • Een geiser zonder afvoerpijp kunt u het best laten vervangen zodra dat mogelijk is. Intussen moet u luchten tijdens en na langdurig gebruik van zo'n geiser, zoals bij douchen.
Meer informatie vindt u op de website www.ggdgroningen.nl. Met vragen kunt u terecht bij het Informatiecentrum Gezondheid van de GGD, (050)3674000.
Bouwmaterialen
Hoe gezond is uw huis? aflevering 6
Uit bouwmaterialen kunnen allerlei stoffen vrijkomen. Vooral in nieuwbouw leidt dit nogal eens tot gezondheidsklachten, bijvoorbeeld als beton niet goed gedroogd is. Ook de geur van vers hout kan leiden tot irritatie van de luchtwegen. Houtplaten Spaanplaat, multiplex of MDF kan veel spaanplaatgas (= formaldehyde) afgeven. De afgifte neemt af in de loop der jaren. Wanneer de plaat warm wordt stijgt de afgifte. In de zon of bij een verwarming geven zelfs oudere platen nog veel formaldehyde af. Kasten, keukens en meubels bevatten vaak houtplaten; sommige daarvan geven veel formaldehyde af. Formaldehyde prikkelt de ogen en andere slijmvliezen en kan bijdragen aan astma. Formaldehyde staat te boek als mogelijk kankerverwekkend.
Tips: • Gebruik geen spaanplaat bij een radiator, als dakbeschot of op andere plaatsen die warm kunnen worden. • Zorg dat u in een kamer niet meer dan 3 vierkante meter spaanplaat hebt per 4 kubieke meter binnenlucht. • Ventileer extra na het plaatsen van nieuwe kasten en meubels met een prikkelende geur. Asbest Bij beschadiging, verpulvering en slijtage van materiaal met asbest kunnen losse vezeltjes vrijkomen. Zwevende vezeltjes asbest kunnen bij inademing long(vlies)kanker verwekken. Rokers lopen extra risico. Asbest kan zitten in brandwerende platen, golfplaten, vloerzeil en apparaten die heet worden.
Tips: • Beschadig materiaal met asbest niet door reinigen, boren, zagen of breken. • Als asbest-cement-platen hard en onbeschadigd zijn kunt u ze gewoon laten zitten. Bedek ze met verf of scherm ze af b.v. met een metalen plaat. • Voor u platen of vloerzeil met asbest loshaalt, moet u dat melden aan de gemeente. • Materiaal dat vrijkomt bij het beschadigen van asbest moet u nat verwijderen en niet met de stofzuiger. Glaswol en steenwol Isolatiemateriaal kan bestaan uit dunne vezeltjes van glas en dergelijke. De vezeltjes hebben de vorm van een naald en kunnen in de huid komen bij het hanteren van het materiaal. Er kan een rode jeukende huiduitslag optreden als er veel vezeltjes in komen. Ook kan er irritatie van de slijmvliezen optreden als er veel vezeltjes in de lucht zweven. Het is daarom belangrijk dat de vezeltjes goed aan elkaar zitten met bindmiddel, terwijl de buitenkant goed afgedekt is. Isolatiemateriaal bevat soms bindmiddel waaruit formaldehyde of andere stoffen vrijkomen die kunnen leiden tot stank of tot irritatie van de slijmvliezen. Problemen treden soms op onder daken die heet worden in de zon en die van buiten afgesloten zijn met een dichte dakbedekking.
Tips: • Gebruik handschoenen bij het hanteren van glaswol of steenwol en zorg voor veel ventilatie. • Zorg dat glaswol en steenwol zo afgedekt zijn dat er geen vezels in de binnenlucht kunnen komen. Meer informatie vindt u op de website www.ggdgroningen.nl. Met vragen kunt u terecht bij het Informatiecentrum Gezondheid van de GGD, (050)3674000.
Inrichting
Hoe gezond is uw huis? aflevering 7
Verf en lijm Uit veel soorten verf en lijm komen bij het drogen oplosmiddelen vrij. Daarbij komen soms oplosmiddelen uit verfafbijt, vlek-verwijderaars, nagellak, haarlak en andere cosmetica. Oplosmiddelen kunnen leiden tot prikkeling van de slijmvliezen van ogen, neus en keel. Klachten treden vooral op in nieuwbouw en na het lijmen van tapijt, het afbijten van verf en het impregneren van poreuze buitenmuren waar de regen doorslaat. Er zijn aanwijzingen dat oplosmiddelen in huis bij kinderen de kans op astma doen toenemen. Oplosmiddelarme verf geeft minder oplosmiddel af. Uit watergedragen verf komen heel andere stoffen vrij, waaronder conserveringsmiddelen. Dergelijke stoffen kunnen leiden tot huiduitslag bij personen met een overgevoeligheid en ze kunnen de kans op infectie of irritatie van de luchtwegen vergroten. Dit kan mogelijk zelfs optreden bij baby’s van moeders die tijdens de zwangerschap in een pas geverfd huis woonden. Sommige soorten verf zoals Glitza geven langdurig formaldehyde af.
Tips: • Ventileer extra in nieuwbouw tot de geur verdwenen is. Dit kan enkele weken duren. • Zet de ramen wijd tegen elkaar open tijdens lijmen en verven van grote oppervlakken. Vervolgens extra luchten totdat de geur verdwenen is. Dit kan dagen duren. Benzine Uit benzine komt benzeen vrij. Benzeen kan leukemie of te wel bloedkanker veroorzaken. Waarschijnlijk bestaat er een verhoogde kans op leukemie bij kinderen in huizen naast of boven een benzinepomp of een bedrijfsruimte met auto’s of ander voertuigen met een benzinemotor. Zelfs in een pand met beneden een stalling met een enkele auto of brommer kan het benzeen-gehalte binnenshuis al verhoogd zijn. Tips: • Ventileer een inpandige garage goed. • Laat in een woning boven een garagebedrijf het benzeen-gehalte controleren. Vloerbedekking Uit vaste vloerbedekking van kunststof en uit vinyl vloerzeil komen allerlei stoffen vrij. Sommige stoffen verdampen gemakkelijk als een gas in de lucht en heten daarom vluchtige stoffen. Andere stoffen komen vrij in de vorm van deeltjes, bijvoorbeeld ftalaten die als weekmakers worden toegevoegd aan PVC (= vinyl). Verder vormt tapijt een voorraad van deeltjes die eerst in de lucht zaten en die door activiteiten weer uit het tapijt kunnen opdwarrelen. De vluchtige stoffen veroorzaken een geur die in het begin sterk is, en die in enkele weken verdwijnt. Ook daarna kan de aanwezigheid van een vloerkleed de oorzaak zijn van een onaangenaam gevoel, irritatie van slijmvliezen en vermindering van prestaties. Weekmakers uit vinyl kunnen bij jonge kinderen waarschijnlijk allergische verschijnselen oproepen, zoals astma, neusklachten of eczeem. Weekmakers zitten overigens ook in allerlei andere producten zoals verfspray en haarlak. In speelgoed voor kinderen tot 3 jaar worden ze verboden om effecten op hormonen te voorkomen.
Tips: • Kies geen tapijt of vloerzeil met een sterke geur. • Ventileer extra tot de geur verdwenen is. Dit kan weken duren. • Kies geen vinyl voor kamers van overgevoelige kinderen. Veiliger zijn linoleum of kurk.
Beeldbuis De beeldbuis in een TV of PC wordt warm. Daardoor komen brandvertragers en stabilisatoren vrij uit kunststof onderdelen van het apparaat. Uit experimenten is gebleken dat dit gepaard gaat met een minder aangename lucht, een droog gevoel, slaperigheid en vermindering van prestaties. Tips: • Ventileer goed tijdens het gebruik van een beeldbuis. • Overweeg een plat beeldscherm.
Kwik Een thermostaat kan kwikzilver bevatten: een vloeibaar metaal. Dit zit geldt ook voor sommige lichtschakelaars die na een paar minuten vanzelfs uitgaan. En het geldt voor sommige ouderwetse thermometers, bijvoorbeeld een koortsthermometer. Het breken ervan kan druppeltjes kwikzilver verspreiden. Die zijn moeilijk helemaal op te ruimen omdat ze zich kunnen splitsen in nog kleinere bolletjes. Vroeger was dat een geliefd spelletje. Inmiddels is gebleken dat kwik veel giftiger is dan men toen dacht. Vooral kinderen kunnen van een vloer veel kwik binnenkrijgen via de huid en door het inademen van kwikdamp. Kwik kan leiden tot allerlei onduidelijke klachten, met name van het zenuwstelsel.
Tips: • Gebruik uw ouderwetse koortsthermometer met kwik niet tot hij breekt. Lever hem in als chemisch afval voordat hij kapot gaat. • Als er kwik is gemorst, gebruik dan geen stofzuiger. Vraag deskundige hulp bij de GGD. Meer informatie vindt u op de website www.ggdgroningen.nl. Met vragen kunt u terecht bij het Informatiecentrum Gezondheid van de GGD, (050)3674000.
Dieren en planten
Hoe gezond is uw huis? aflevering 8
Huisdieren Dieren verspreiden haren en schilfertjes van de huid met daarop onder andere opgedroogd speeksel. Dit materiaal roept bij sommige personen een allergie op. Dit kan leiden tot astma of eczeem. Kinderen op boederijen hebben daar minder last van. Dat wekt de indruk dat het intensieve contact met materiaal afkomstig van dieren een gunstig effect heeft. Maar waarschijnlijk zijn er andere oorzaken waardoor kinderen op boederijen minder last hebben. Bijvoorbeeld een familie waarvan degenen die neiging hadden om allergisch te reageren al generaties lang gekozen hebben voor een beroep buiten de boerderij. Ook in gebouwen zonder huisdieren zijn de stoffen aanwezig waar sommige personen overgevoelig voor zijn. De hoeveelheid is daar meestal veel kleiner dan in de verblijfplaatsen van de dieren. Het leidt dan doorgaans niet tot allergische verschijnselen. Van alle volwassen honden en katten is 1 op 3 besmet met spoelworm; de jonge dieren zijn eigenlijk allemaal besmet. Kinderen kunnen daardoor last krijgen van hun luchtwegen.
Tips: • Neem geen huisdier als een gezinslid gemakkelijk allergisch reageert. • Ontworm uw huisdieren regelmatig. Kamerplanten Planten kunnen gunstig zijn voor het binnenmilieu door dat ze gassen en deeltjes uit de lucht kunnen opnemen via de bladeren en in de potgrond. Ook zijn planten gunstig voor de stemming van de aanwezigen. Maar planten kunnen ook een bron zijn van stoffen waarvoor sommige personen overgevoelig zijn. Die stoffen kunnen afkomstig zijn van de plant zelf, zoals de Ficus benjamin, of van achterstallig onderhoud. Ook een onderzetter of bloempothouder van natuurlijk materiaal kan een bron zijn van schimmels als hij regelmatig nat wordt. Tips: • Maak kamerplanten regelmatig schoon en ververs de grond. • Zet de bloempot niet langdurig op of in voorwerpen van hout, riet, biezen, stro of gras. . Biobakken Op afval van groente, fruit en tuin groeien schimmels, ook als dat niet zichtbaar is. De schimmels verspreiden sporen om zich elders uit zaaien. Ook verspreiden ze andere stoffen die ongunstig zijn voor mensen met gevoelige luchtwegen. Sommige van die stoffen veroorzaken de stank die uit de biobak kan komen. Sporen en ongezonde stoffen kunnen zich ophopen in de vaste vloerbedekking en ze kunnen daaruit weer in de lucht komen bij activiteiten.
Tips: • Geef de biobak een plekje buitenshuis als dat kan. • Als hij binnen moet staan, kies dan een koele plek. Op een niet-koele plek moet hij elke week geleegd worden. • Tegen de stank: spoel het de bak uit na het legen en leg onderin iets om vocht op te vangen. Ook is het raadzaam het deksel niet helemaal te sluiten. • Composteren in eigen tuin is een goed alternatief. . Meer informatie vindt u op de website www.ggdgroningen.nl. Met vragen kunt u terecht bij het Informatiecentrum Gezondheid van de GGD, (050)3674000.
Schoon wonen
Hoe gezond is uw huis? aflevering 9
Stofzuigen Sommige stofzuigers blazen veel onzichtbaar kleine stofdeeltjes de lucht in. Deze stofdeeltjes bevatten onder andere materiaal van huisstofmijten en bacteriën. Hoe ouder de stofzak is, des te meer bestanddelen (endotoxinen) van bacteriën hij verspreidt. Dit kan leiden tot bronchitis of longontsteking. Het stofzuigen zelf is een activiteit die veel stof opdwarrelt, zelfs bij het gebruik van een nieuwe stofzuiger of een centraal stozuigsysteem. Ook bij vegen en bij afstoffen met een droge doek komt er microstof in de lucht.
Tips: • Reinig de filters van uw stofzuiger in een sopje wanneer u een nieuwe zak inzet, of vervang ze door nieuwe filters. • Gebruik de stofzuigerzak niet te lang. • Lucht goed tijdens stofzuigen, vegen of afstoffen. • Kies zo mogelijk een gladde vloerbedekking, die u vochtig kunt afnemen. Schoonmaakmiddelen Veel schoonmaakmiddelen bevatten geurstoffen die een frisse indruk wekken. Maar deze geurstoffen kunnen met andere stoffen in de lucht reageren en verbindingen vormen die irritatie van de slijmvliezen veroorzaken. Ook zijn nogal wat mensen met astma overgevoelig voor de geurstoffen. Er zijn schoonmaakmiddelen die chloor bevatten. Zij geven gevaarlijke hoeveelheden chloor af na mengen met andere schoonmaakmiddelen of urine. Ook is het wegspoelen van chloor slecht voor het buitenmilieu. Bovendien is het gebruik van chloor overbodig want het is niet nodig om bacteriën daarmee te doden, zelfs niet in de wc. Ook andere ontsmettende middelen zijn overbodig.
Tips: • Maak de wc schoon met vloeibare zeep en een middel tegen aanslag van kalk. • Verdrijf stank met ventilatie en eventueel met natuurlijke geurstoffen. Chemische mix In de afgelopen weken zijn hier allerlei kanten van het binnenmilieu belicht. Ongezonde lucht in huis was vroeger vooral een kwestie van vocht en kolendamp. In moderne huizen waait het niet meer via kieren en naden. Ventileren is nu meer afhankelijk van de werking van mechanische systemen en van het gebruik dat bewoners daarvan maken. Ook wordt het steeds belangrijker dat roosters en raampjes gemakkelijk te bedienen zijn en goed gebruikt worden. Daarnaast blijkt dat de lucht steeds meer verontreinigd wordt doordat er steeds meer en steeds sterkere bronnen van vervuiling in huis komen. Bronnen zijn bouwmaterialen, inrichting, apparatuur en allerlei spullen in huis. De binnenlucht bevat honderden chemische stoffen die onderling kunnen reageren en nieuwe verbindngen kunnen vormen. Van sommige van die stoffen is de laatste tijd duidelijk geworden dat ze in lage gehalten schadelijk kunnen zijn voor de gezondheid. Dat geldt bijvoorbeeld voor stoffen afkomstig van beton, verf, vaste vloerbedekking, vinyl vloerzeil, gastoestellen, stofzuigers, kwikthermometers, biobakken en beschimmeld nat hout of behang. Het is te verwachten dat in de toekomst nog meer van dit soort problemen aan het licht zullen komen. Schoon binnenmilieu Betekent dit nu dat u beter buiten kunt gaan wonen? Nee, een huis biedt een goede bescherming van de gezondheid. De verontreiniging van het binnenmilieu heeft doorgaans geen dramatische gevolgen. Maar de stituatie kan geleidelijk ongunstiger worden als het aantal bronnen blijft toenemen terwijl de ventilatie afneemt. De tips die hier de afgelopen weken hebben gestaan kunnen u daarbij helpen. Helaas blijft een huis niet vanzelf schoon. Meer informatie vindt u op de website www.ggdgroningen.nl. Met vragen kunt u terecht bij het Informatiecentrum Gezondheid van de GGD, (050)3674000.
