Hoe gezond is bewegen voor ouderen eigenlijk? Hoeveel ouderen bewegen genoeg om gezond te blijven?

Hoe ouderen blijvend te motiveren voor beweeggedrag Kinesiologie congres 29 Mei 2010 Brussel Prof. Dr. Marijke Hopman-Rock Innovation for Life

Vu medisch centrum

Waar gaat deze lezing over? • Hoe gezond is bewegen voor ouderen eigenlijk? • Hoeveel ouderen bewegen genoeg om gezond te blijven? • Wat leert de wetenschap ons over beweeggedrag van ouderen en hun motivatie? • Wat kunnen medici en fysiotherapeuten hier in de praktijk mee?

2

Prof. Dr. Marijke Hopman-Rock

Zaterdag 29 Mei 2010

1

Hoe gezond is Bewegen? Mate van bewijs

Gezondheidsparameters

Ontstaan van ziekten (primaire preventie)

Beloop van ziekten (tertiaire preventie)

Overtuigend bewijs positief effect (+++)

Lichaamsgewicht Vetpercentage Bloeddruk HDL/LDL cholesterol Glucosetolerantie Insulinegevoeligheid Botdichtheid Slaappatroon

Hart- en vaatziekten Diabetes mellitus II Overgewicht Osteoporose

Coronaire hartziekten Diabetes mellitus II Overgewicht

Beroerte Depressie Colonkanker Borstkanker

CARA Osteoporose Beroerte Angst en depressie Reumatoïde artritis Epilepsie Cystic fibrosis

Sterke aanwijzingen positief effect (++)

Aanwijzingen positief effect (+)

3

Coördinatie Reactiesnelheid,-vermogen Geheugen Psychosociaal welbevinden Zelfredzaamheid Zelfvertrouwen Zelfwaarde

American CollegeHopman-Rock of Sports Medicine. Med Sci Sports Exerc 1998;30:992-1008 Prof. Dr. Marijke Mosterd et al, 1996

Artrose Bekkeninstabiliteit Nierziekten Lage rugpijn Ziekte van Parkinson Lichamelijke, verstandelijke en zintuiglijke handicap Zaterdag 29 Mei 2010

Kan je dood gaan door te weinig te bewegen?

Bron: RIVM

4



2

Momenten van extra achteruitgang

• 2 weken bedrust : ↓ spiermassa 10-12 %

• 3 weken bedrust : ↓ ademhalingsvolume 27% (3.3 l/min → 2.4 l/min)

5



Gezondheid/Ziekte/ Veroudering

Functies

Activiteiten

Participatie

Persoonlijke en externe factoren

6


Bewerkt naar WHO, ICF


3

Major life events

condition

→

Partnerverlies, ziekte (griep), val, verhuizing, chirurgie, …

Critical zone Dia met dank aan dr. Nico van Meeteren

7

time

Event


→

Topp et al, 2002, Van der Sluis et al, 2007 Zaterdag 29 Mei 2010

Prof. Archie Young (1986): “Not only can exercise reverse the effects of immobilization, it can readily produce a further 10 to 20% improvement in strength and aerobic power, effectively postponing functionally important thresholds for some 10 to 20 years.” Acta Med Scand Suppl. 1986; 711, 227-232.

De Fontein der Jeugd door Lucas Cranach de Oude

De boodschap is dat meer bewegen in feite verjongend werkt!!! 8



4

Nelson et al, MSSE, 2007 Aanbevelingen voor preventieve en therapeutische interventies: Aeroob, kracht, lenigheid, balans 30 minuten per dag bewegen + oefeningen op minimaal 2 dagen/week

Chodzko-Zajko et al, MSSE 2009 Hoeveel en welk bewijs is er voor bewegen voor ouderen? 9



Nederlandse Norm Gezond Bewegen Tenminste 30 minuten Tenminste vijf dagen per week Matig intensief Porties van tenminste vijf minuten

Fitnorm Tenminste 20-30 minuten Tenminste drie keer per week Intensief Twee maal per week spierversterkende en lenigheids oefeningen Bron: Trendrapport Bewegen en Gezondheid, Hildebrandt et al., 2004, 2008 10



5

Percentage dat voldoet aan gecombineerde normen per leeftijdscategorie 70 60 50 40 30 2000-2001 2002-2003 2004-2005 2006-2007 2008-2009 18-34 11

35-55

56-64

65-74

75+

Bron: Trendrapport Bewegen en Gezondheid 2006-2007, Hildebrandt et al., 2008 Flyer Bewegen in Nederland 2000-2008 (www.tno.nl)



Wat hangt samen met inactiviteit? (De Vreede et al, 2008) Zie ook Quick Scan Fit for Life 2009 (Mulier/TNO rapport)

• Alleenstaand / wonend • > 75 jaar • Roken • Lage zelf ervaren gezondheid/fitheid • ≥ 1 lichamelijke beperkingen • Angst om te vallen • Overgewicht

12



6

Groen=associate partner Gearceerd=collaborating Rood= later aangesloten

www.eunaapa.org 13



Kenmerken van succesvolle Nederlandse beweegprogramma’s voor ouderen (Tak, De Vreede, Hopman-Rock, 2008 TNO/EUNAAPA zie www.EUNAAPA.org

• Meerdere onderdelen (thuisoefeningen, groepsoefeningen en valpreventie)

• Recreatieve beweegactiviteit • Ruim locatieaanbod (sportschool/zaal, wijkgebouw, zorgcentrum) •10 tot 15 personen per instructeur •Gezondheidsbevorderende doelstellingen en oefeningen die zich richten op spierkracht, balans &coördinatie en flexibiliteit •Op maat •Meten fysieke aspecten en tevredenheid van deelnemers •Maximale financiële bijdrage van €5,- per sessie 14



7

CS-PFP units

FUNTEX: functionele training! Beter dan alleen krachttraining

56 54 52 50 48 46 44 42 40 Bij start kracht training

3 maanden FUNTEX

9 maanden Controle

De Vreede et al, JAGS, 2005 15



Samenwerking tussen wetenschap en praktijk: Wie bakt de cake???

16



8

Nieuwe Nederlandse coalitie Fit for Life Zie www.fitforlifenederland.nl

www.paseonet.org 17



Theorieën over gedragsverandering

1. Zelf-management (stellen van persoonlijke doelen) 2. Readiness for Change (transtheoretische model) 3. Sociaal Cognitieve Theorie

18



9

1. Zelf management

• Persoon is actief betrokken in het proces • Zet realistische doelen op de korte termijn • Bepaalt vertrouwen in bereiken daarvan • Krijgt feedback en stelt doelen bij • Ontvangt leefstijl/beweeg advies en counseling • Ontwikkelt systeem voor sociale ondersteuning (via beweegmaatjes, groepsprogramma’s, etc) 19



2. Readiness for change (Marcus & Prochaska)

20



10

3. Sociaal cognitieve theorie

21



Stiggelbout et al, Health Education Research, 2006 N=+/- 2000, gestart met een van 10 beweegprogramma’s Rood: significante voorspellers van gedragsbehoud na 6 mnd

Background Age/gender Knowledge Education

LAPSES

Marital status

QUALITY OF PROGRAMME

Yes/No

Lifestyle (alcohol, smoking)

Frequency

Health

Duration SELF-EFFICACY

ATTITUDE

- SOCIAL NORMS

HABITS

22


INTENTION

BARRIERS

MAINTENANCE

RISK SITUATIONS

COPING RESPONSES


11

Wat motiveert ouderen om te gaan en te blijven bewegen? Competitie 6

5 Competition

MBvO HiB

4

Gezondheid en genezing

3

FysioSport Walking Sports

2

Health Recreation

Weight reduction Social contacts

1 Sports

0 -4

-3

-2

-1

Advice GP

FysioSport Walking Health

Fitness

0

Self esteem

Fitness

HiB

1

Quality trainer

-1

MBvO

Pleasure

-2

Weight reduction 2

3

Quality trainer

Advice GP

Recreation Competition Self esteem

Relaxation

-3

Pleasure Relaxation

-4

Social contacts

Ontspanning en plezier

Stiggelbout e.a., JAPA, 2008 23



Sluijs et al, Correlates of Exercise Compliance in Physical Therapy, Phys Ther 1993.

Drie belangrijkste factoren voor niet meer meedoen zijn: • (1) de barrières die patiënten ervaren • (2) gebrek aan positieve feedback • (3) mate van hulpeloosheid

24



12

Beweegstimulering in de eerste lijn Williams et al, Brit J Gen Pract, 2007: 17 verwijzingen, waarvan 1 patient daadwerkelijk meer gaat bewegen!

25



Effectieve programma’s en strategieën voor gedragsverandering. Wat is bewijs? Systematic review on methods of promoting PA (Swedish Council, 2007 www.sbu.se) • Advice and counselling of patients in everyday clinical practice increases physical activity by 12–50% for at least six months after the counselling session (strong scientific evidence), • More frequent, intensive counselling by means of repeated sessions for several months additionally boosts physical activity (limited scientific evidence) • Counselling supplemented by prescribed physical activity, diaries, pedometers, informational brochures, etc, increases activity by another 15–50% (limited scientific evidence). 26



13

Active Aging Today, nieuw internet blad voor professionals of gebied van bewegen en ouderen

27



Kathryn Devereux Acting Manager of Strategic Development / Allied Health Director from Perth Australia 28



14

Shortcut to: http://www.health.wa.gov.au/cps/about/ 29



Take Home boodschappen / discussie • Bewegen voor ouderen is belangrijk om ziektes en beperkingen te voorkomen en participatie te verbeteren • Veel ouderen bewegen te weinig • Advies + Counseling is effectief • Kwaliteit van programma’s en aanbieders is essentieel voor gedragsbehoud • Monitor opbrengsten en geef positieve feedback • Verbreed uw professionele blik en werk (lokaal) samen • Bak eventueel uw eigen cake maar wel met de juiste ingrediënten!

30



15

Oude Chinese wijsheid:

• Een pad ontstaat door er op te lopen

Foto: Marja Westhoff

31



Bedankt voor uw aandacht ! Prof. Dr. Marijke Hopman-Rock Programmamanager Bewegen en Gezondheid TNO Kwaliteit van Leven, Leiden • [email protected] Co-director Body@Work onderzoekscentrum TNO VUmedisch centrum, Amsterdam • [email protected] www.EUNAAPA.org www.fitforlifenederland.nl www.paseonet.org www.humankinetics.com/aacc-home www.bodyatwork.nl 32



16

Hoe gezond is bewegen voor ouderen eigenlijk? Hoeveel ouderen bewegen genoeg om gezond te blijven?

Recommend Documents