9 'I k ben iedereen tot last' Blaas je vriendschappen
nieuw leven in
Rosa voelde zich depressief omdat ze haar baan kwijt was en begon zich af te zonderen. Tijdens een eerdere periode van depressie had ze dat ook gedaan en dat had negatieve gevolgen gehad voor een van haar vriendschappen. Ook op haar werk zonderde ze zich al af op haar kamer en sprak ze zelden met anderen. Ze zei: 'Ik verveel ze toch alleen maar met mijn leven. Zij hebben alles wat je je maar kunt wensen en ik heb niets, dus waarom zouden ze met mij willen praten?' Wanneer ze thuiskwam uit haar werk, ging ze voor de tv zitten om zich vol te proppen met eten en te kijken naar programmàs waar ze zich de volgende dag amper iets van herinnerde. En nu zat ze de hele dag thuis te rumineren over het kwijtraken van haar baan en voelde zich depressief, hopeloos en afgewezen. Ze had dezelfde gevoelens die een heleboel mensen hebben als ze hun baan kwijtraken en zonderde zich nog meer af dan voorheen. Toen ik zei: 'Heb je nog vrienden of vriendinnen opgebeld om iets af te spreken?' zei ze: 'Niemand zit op je te wachten als je in de put zit: Ook tegenover de mannen waarmee ze uitging, had Rosa de gewoonte de nadruk te leggen op negatieve dingen. Ze zocht steun en bevestiging, maar had de neiging er van alles bij te halen en over haar hele leven te klagen. Sommigen van hen probeerden haar te steunen, maar anderen raakten gefrustreerd en haakten af. Hierdoor werd ze nog depressiever, ging ze nog meer rumineren en werd haar neiging zich af te zonderen nog sterker. Met mijn beschrijving van Rosa's probleem wil ik je niet het idee geven dat je je gevoelens nooit met anderen moet delen en nooit bevestiging moet zoeken. Je bent een mens en hebt dus steun nodig. En ik wil hiermee ook niet zeggen dat het je eigen schuld is dat je depressief bent. Dat zou helemaal tegen de bedoeling \C1Jl dit boek indruisen. Wat ik hiermee wel wil zeggen, is dat je, als je je depresiet"voelt, soms met mensen omgaat op een manier die averechts voor je uit-kt. Ons gezamenlijke doel is jou te voorzien van de beste technieken om je -rcssie te over-vinnen, en een daarvan is op een goede manier gebruikmaken t
sociale ne werk. Want aan deze mensen kun je veel hebben. Daarvoor
160
DEPRESSIEVRIJ
moet je echter wel eerlijk zijn tegenover jezelf en onderzoeken op een constructieve re manier met hen kunt omgaan.
of je misschien
Relaties en depressie Veel mensen die depressief zijn, hebben aanzienlijke problemen in hun relaties. Depressie komt vaker voor onder mensen die alleen wonen, gescheiden zijn, een relatieconflict hebben en moeilijkheden ondervinden in hun vriendschappen. Een manier om tegen de interpersoonlijke problemen bij een depressie aan te kijken, is eenvoudigweg dat conflicten en verlies tot depressie kunnen leiden. Het verlies van een relatie, zoals een huwelijk, heeft op allerlei vlak gevolgen voor je: je kunt geen leuke dingen meer gaan doen met je partner, in financieel opzicht kun je erop achteruit gaan, je vriendennetwerk kan afbrokkelen, en het is mogelijk dat je jezelf de schuld geeft van de scheiding. Dit zijn allemaal reële problemen, waar we in dit hoofdstuk op zullen ingaan.' Maar een andere manier om er tegenaan te kijken, is dat een depressie ook tot conflicten en het verlies van relaties kan leiden. Wanneer je depressief bent, heb je vaak minder zin om samen met vrienden dingen te ondernemen>, wat tot gevolg heeft dat je vrienden ontloopt, plannen afzegt, telefoontjes niet beantwoordt, of niet komt opdagen. En als jullie onderlinge contact terugloopt door je depressie, kunnen je vrienden de conclusie trekken dat je niet meer in hen geïnteresseerd bent. Vrienden van Rosa nodigden haar bijvoorbeeld uit om te komen eten en mee uit te gaan, maar ze sloeg hun uitnodigingen af omdat ze vond dat ze niets boeiends te zeggen had. En dat deed ze zo vaak, dat een aantal van haar vrienden geen contact meer met haar opnam, waardoor ze nog meer alleen kwam te staan. Aan de andere kant kan je depressie er ook toe leiden dat je meer op je vrienden gaat leunen. Je klaagt bijvoorbeeld veel als je bij hen bent. Of je vraagt om hulp en bevestiging, maar wijst iedere hulp die je krijgt af. Of je zoekt zoveel bevestiging bij hen dat het hun te veel wordt.' Hierdoor sta je voor een dilemma: je wilt er niet alleen voor staan, maar je wilt anderen ook niet tot last zijn.
Benjij deprimerend gezelschap? We willen allemaal graag bij onze vrienden terechtkunnen
als we ons depressief
voelen, maar soms kunnen we anderen ongewild ook depressief maken met ons gedrag. Kijk maar eens naar de lijst van deprimerende manieren van doen hieronder en vraag je af of hier iets bij zit waarin jij jezelf herkent. • Ik klaag voortdurend over hoe ellendig ik me voel. • Ik klaag over mijn lichamelijke problemen.
9.
• • • • • • •
Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik
BLAAS
JE VRIENDSCHAPPEN
NIEUW
LEVEN
IN
161
klaag dat ik oneerlijk word behandeld door anderen. heb over het algemeen een negatieve kijk op de wereld. vraag steeds weer om medeleven. verwerp het medeleven dat ik krijg. beantwoord telefoontjes, brieven of e-rnails niet. zeg plannen met vrienden af. neem zelf geen contact op met mensen.
• Ik vraag mijn vrienden niet hoe het met hen gaat. • Ik geef anderen nooit een compliment. • Ik ga zitten mokken en trek me terug. Laten we eerlijk zijn tegenover onszelf. We gedragen ons allemaal wel eens zo. We zijn nu eenmaal mensen. Maar als je je echt depressief voelt, kun je op een negatief spoor belanden, waardoor je anderen uiteindelijk met je meesleept. Je hebt je vrienden nodig - en je vrienden hebben jou nodig - maar van voortdurend klagen en rumineren over wat er mis is in je leven, wordt niemand beter. Ik zeg dit niet om je een slecht gevoel over jezelf te geven. Ik wil hiermee alleen maar aangeven dat je door je gedrag te veranderen aangenamer gezelschap kunt worden voor je vrienden. Laten we eens onderzoeken welke gedachten en gevoelens jou zonder dat je het in de gaten hebt in de weg zitten.
'Ik heb behoefte aan begrip van mijn vrienden' Dat is heel redelijk. Natuurlijk heb je behoefte aan steun en bevestiging van je vrienden. Bevestiging krijgen - horen dat anderen om je geven en begrijpen hoe moeilijk je het hebt - kan een van de belangrijkste elementen zijn op de weg naar herstel. Wanneer we onze gevoelens kunnen uiten en daarin door anderen worden bevestigd, geeft dat ons het gevoel dat we er niet alleen voor staan, dat anderen ons begrijpen en met ons meeleven. En als we echt begrip en medeleven van vrienden ontvangen, heeft dat een enorm positieve uitwerking. Dan zien we dat onze gevoelens kloppen, beseffen we dat we er niet alleen voor staan en dat anderen dikwijls soortgelijke ervaringen hebben gehad als wij, waardoor we vaak beter in staat zijn de complexiteit van de situatie te doorzien en met zinvolle ideeën te komen over wat ons te doen staat. Gevoelens kunnen uiten en bevestiging ontvangen is essentieel; laten we niet vergeten dat dit een belangrijke behoefte is. Maar het is 00 - belangrijk om dit in de juiste verhoudingen te zien. Soms belanden we in de valkuil van bevestiging zoeken. We klagen voortdurend over hoe erg het allen aal is, maar wijzen alle geruststelling of adviezen die we krijl!;t'11 van dl' hand Daarmee lopen we het risico onze vrienden van ons te ver-
DEPRESSIEVRIJ
vreemden. En bovendien lopen we het risico dat we zo in b. slag \\ (IJ den gL I . men door hoe erg het allemaal is, dat we geen oog meer heb ren voor mogel iiJ, heden om onze situatie te verbeteren.
Bevestiging zoeken als valkuil Er zijn twee manieren van bevestiging zoeken die je problemen kunnen opleveren.' In het eerste geval denk je dat je problemen moet aandikken, dat je mensen er goed van moet overtuigen dat het allemaal echt heel verschrikkelijk is, om tot hen te laten doordringen hoe moeilijk je het hebt. Rosa zei bijvoorbeeld tegen haar vrienden dat het een ramp was, het ergste wat haar kon overkomen, toen ze haar baan kwijtraakte. Ze zei: 'Ik weet niet hoe ik verder moet met mijn leven: En daar voegde ze nog aan toe: 'Mijn baas is zo slecht. Je kunt je niet voorstellen dat er zo iemand bestaat: Dat was wel oprecht hoe Rosa het voelde, maar was zo'n extreme reactie op de situatie, dat haar vrienden zich daar moeilijk in konden verplaatsen. Je problemen aandikken om bevestiging van anderen te krijgen, kan er juist toe leiden dat mensen je niet meer serieus nemen. Een vriendin zei tegen Rosa: 'Je moet je niet zo aanstellen. Zo erg is het nou ook weer niet: Hierdoor voelde Rosa zich natuurlijk nog akeliger. In het tweede geval heb je een overtrokken idee van wat er nodig is om bevestiging te krijgen. Je denkt bijvoorbeeld dat je vrienden alles moeten weten over hoe naar je je voelt en op de hoogte moeten zijn van ieder detail van je moeilijkheden om begrip of medeleven voor je te kunnen opbrengen.' Vanuit dit idee overspoel je je vrienden met klaagverhalen. Rosa stuurde haar vrienden ellenlange e-mails over haar gevoelens en over wat er in het verleden was gebeurd. Stel je eens voor hoe haar vrienden zich voelden als ze hun e-mail openden en pagina na pagina met heen -en -weergemail tussen Rosa en haar vrienden zagen, met opmerkingen erbij van weer andere vrienden. Het leek wel of ze haar autobiografie aan het schrijven was. Een paar vrienden verbraken het contact met Rosa, omdat ze geen tijd en energie hadden voor de eindeloze details over haar leven waarmee Rosa hen overstelpte. Maar hoe kom je nu uit deze valkuil? Het eerste wat je je moet afvragen, is of het voortdurend aandikken en opblazen van je problemen je echt de bevestiging oplevert die je zoekt. Dat kan soms wel zo zijn, maar het kan ook averechts werken. Het tweede wat je je moet afvragen, is of je niet te ver doorschiet in het zoeken van bevestiging. Als je bijvoorbeeld denkt dat je vrienden ieder detail moeten kennen om je situatie goed in te kunnen schatten of te begrijpen hoe moeilijk je het hebt, dan kon je het wel eens bij het verkeerde eind hebben. Waarom zouden ze alles moeten weten? Als ze weten dat je een moeilijke tijd doormaakt - zonder op de hoogte te zijn van alle details - kunnen ze je niet alleen bevestiging bieden, maar ook helpen een en ander in de juiste verhoudin gen te zien.
9.
BLAAS
JE VRIENDSCHAPPEN
NIEUW
LEVEN
IN
163
Als je te ver doorschiet in het zoeken van bevestiging, kan het gebeuren dat je uiteindelijk gefrustreerd, boos en zelfs vijandig wordt tegenover de vrienden die je zo hard nodig hebt, en bovendien niet profiteert van de bevestiging die je wel krijgt. In plaats van te oordelen over de manier waarop je vrienden je bevestiging bieden, kun je ook kijken naar de manier waarop jij je behoeften kenbaar maakt en zorgen voor een positievere inbreng in jullie gesprekken. We komen erop terug hoe je dat kunt doen.
Slachtoffergedrag als valkuil Rosa werd kwaad op haar vrienden als ze niet genoeg belangstelling toonden voor haar problemen. 'Je geeft ook niets om me: zei ze, of 'Jij hebt een geweldig leven. Hoe kun je ooit begrijpen hoe het voor mij is?' Rosa viel in de slachtoffervalkuil; ze had het gevoel dat de wereld niet aan haar kant stond en dat men haar voortdurend onrechtvaardig behandelde. Ze overspoelde haar vrienden met klachten over haar familie: 'Mijn moeder is zo narcistisch. Ze geeft alleen om zichzelf En over haar collegàs: 'Mijn bazin trekt Larissa voor. Ze zegt voortdurend hoe goed zij het doet: Ze voelde zich door het minste of geringste afgewezen, beledigd of vernederd: als iemand de deur niet voor haar openhield, als iemand in een winkel kortaf tegen haar deed of als een vriend niet direct terugbelde. In wezen kon alles haar gevoelens kwetsen. Rosa werd een 'onrechtverzamelaar'. Om Rosa niet te kort te doen, moet ik er wel bij zeggen dat het een symptoom was van haar depressie. Ze gebruikte een negatief filter, waardoor ze alleen negatieve bedoelingen en kwaadwilligheid op zich af zag komen. Ze deed aan 'gedachten lezen' ('Ze mag mij niet') en voelde zich minderwaardig ('Zij denkt dat ze beter is dan ik') Rosa was niet paranoïde en niet gestoord, maar haar vrienden begonnen zich wel af te vragen of ze niet te ver ging met haar geklaag. Wat er in feite aan de hand was, was dat de depressie van Rosa zich uitte in gevoelens van afwijzing en vernedering. Haar depressieve psyche vertelde haar dat niemand om haar gaf. Ze voelde zich geïsoleerd, onbemind en verlaten. Ze voelde zich helemaal alleen. Rosa gaf een hulpkreet af aan haar vrienden in de hoop dat die haar zouden horen. Maar omdat haar hulpkreet de vorm aannam van klachten, gekwetste gevoelens, woede en het afwijzen van hulp, begonnen haar vrienden zich van haar af te keren. En daardoor werd Rosa nog depressiever.
DEPRESSIEVRIJ
Zo krijg je de steun die je nodlE Mocht je te veel geklaagd hebben, maak je daar dan nu n iL ti nu eenmaal bij je depressie. Het is erg belangrijk voor je (J. ,[,'UII
Leer om hulp te vragen Een manier om hulp te vragen is door direct te zijn: 'Ik maak momenteel een moeilijke tijd door en vraag me af of ik even met je kan praten over wat ik voel. Dat zou ik erg op prijs stellen: Hiermee geef je de boodschap af dat je niet vindt dat je recht hebt op aandacht. Bovendien is het voor de ander prettig dat je even - en niet urenlang - met hem of haar wilt praten. Je geeft grenzen aan in waar je om vraagt. Een andere constructieve manier om hulp te vragen is door je probleem te beschrijven op een manier waaruit blijkt dat je ook nadenkt over oplossingen. Rosa zei bijvoorbeeld: 'Ik weet dat ik erg tekeergegaan ben, omdat ik me eenzaam en niet gewaardeerd voelde, maar ik ben ook aan het nadenken over dingen die ik kan doen om mezelf er bovenop te helpen. Ik denk er bijvoorbeeld over om een cursus te gaan doen en om er meer op uit te gaan. En ik probeer ook om een aantal technieken die ik momenteel leer toe te passen en bijvoorbeeld in te zien dat mijn negatieve gedachten soms te extreem en te onlogisch zijn: Hiermee geef je aan dat je niet alleen vraagt om een luisterend oor en medeleven, maar zelf ook actie onderneemt. Dit is erg belangrijk, want je vrienden willen best iets voor je doen, maar vragen zich mogelijk af of je ook iets voor jezelf doet. Door evenwicht te zoeken tussen om hulp vragen en laten blijken dat je ook bereid bent jezelf te helpen, geef je je vrienden de boodschap dat je niet alleen op hen steunt. Zij willen je namelijk best helpen, maar niet de hele last dragen. Samen kunnen jullie misschien iets aan de situatie doen. Maar laat wel merken dat jij ook je steentje bijdraagt.
9.
BLAAS
JE VRIENDSCHAPPEN
NIEUW
LEVEN
IN
165
Steun degene diejou steunt Als je depressief bent, is het belangrijk een evenwicht te vinden tussen je probleem delen met anderen en geen probleem voor anderen worden. Dat evenwicht is niet gemakkelijk te vinden. Het leven valt je zwaar en je wilt er niet alleen voor staan. Maar aan de andere kant wil je de paar vrienden die je hebt ook niet wegjagen. Hoe zorg je daar voor? Wanneer je met een vriend of vriendin praat over nare ervaringen, geef dan vriendelijk maar duidelijk aan dat je weet dat je veel vraagt en dat je het waardeert dat de ander je steunt door te luisteren. Zo zei Rosa tegen haar vriendin Betty: 'Ik weet dat ik heb geklaagd over mijn werk. Ik wilde er alleen even over praten omdat ik je steun waardeer. Maar ik wil je niet belasten met mijn problemen.' Wanneer we ons depressief voelen, willen we vaak zo wanhopig graag gehoord worden, dat we niet beseffen dat degene die naar ons luistert ook gehoord wil worden. Maar dat is wel belangrijk om te voorkomen dat onze relaties met zorgzame mensen eenzijdig worden. Rosa ontdekte een manier om de steun weer twee kanten op te laten werken. 'Soms is het moeilijk om te luisteren: zei ze tegen Betty. 'Ik weet dat je veel voor me over hebt, maar ik wil je toch laten weten dat ik dat waardeer.' Het was erg sterk van Rosa om dit te zeggen, want het sloot precies aan bij wat Betty voelde. Betty besefte dat Rosa problemen had waarover ze wilde praten, maar wilde ook gewaardeerd worden om wat ze deed. Verder is het een goed idee om beurtelings te praten; om je vrienden ook de ruimte te geven om hun zegje te doen. 'Nu heb ik al een tijd over mijn problemen gesproken: zei Rosa tegen Betty, 'maar ik wil ook graag over jouw leven horen. Ik wil ons gesprek niet helemaal naar me toe trekken.' Dit bood Rosa de gelegenheid om gehoord te worden, maar gaf ook Betty de ruimte om zich te uiten. Vervolgens vroeg Rosa aan Betty hoe het er met haar leven voor stond. 'Ik weet dat jij en Ron de nodige ups en downs hebben gehad. Hoe gaat het nu met jullie samen?' Dat was een uitstekende uitnodiging voor haar vriendin om haar verhaal te doen en op haar beurt steun te krijgen van Rosa. Bovendien leidde het Rosa af van haar eigen problemen en gaf het haar het gevoel dat ze iets kon betekenen voor iemand die ze graag mocht. Ik zei tegen Rosa dat deze wederkerigheid, dit geven en nemen, een prachtig aspect was van hun vriendschap, iets om aandacht aan te geven en te koesteren. In een van hun gesprekken legde Rosa haar hand op Betty's arm en zei: 'Weet je, ik ben blij dat je mijn vriendin bent. Je bent er altijd voor mij, en ik hoop er ook altijd voor jou te zijn.'
166
DEPRESSIEVRIJ
Laat je lJanje positieve kant zien Soms raken we in onze relaties te sterk gefocust op negatieve zaken. Onze gesprekken worden klaagzangen en je kunt zelfs het gevoel krijgen dat je niets te zeggen hebt als je geen probleem hebt om over te klagen. Ik stelde Rosa voor om met haar vrienden ook de positieve dingen te bespreken die ze deed om zichzelf te helpen. 'Ik heb besloten om een nieuw hoofdstuk in mijn leven te beginnen; zei Rosa tegen Betty. 'Ik ga weer sporten en ben echt van plan een paar kilo kwijt te raken en aan mijn conditie te werken. En ik denk erover om een filmcursus te gaan volgen. Niet dat ik filmregisseur wil worden, maar het lijkt me gewoon leuk om meer te weten over het maken van films: Rosa liet zich van haar positieve kant zien door haar vrienden te vertellen over de constructieve dingen waarmee ze bezig was. Ze merkte dat ze zich echt een stuk beter voelde wanneer ze over positieve dingen sprak, en al haar vrienden uitten waardering voor haar plan om positieve stappen te zetten. 'Je klinkt al veel beter; zei Betty. 'Ik vind het zo fijn om te horen dat je weer sport en een filmcursus wilt volgen. Ik heb het gevoel dat de oude, vrolijke Rosa weer tevoorschijn begint te komen. Ik vind het fijn om je weer te zien stralen: Je vrienden vertellen over positieve dingen, stimuleert je bovendien om meer positieve dingen te doen. Rosa vertelde me dat ze zich gemotiveerd voelde om positieve dingen te doen doordat ze Betty daar dan over kon vertellen. Ze belandde in een positieve spiraal: positieve dingen doen leidde tot praten over positieve dingen, wat leidde tot positief commentaar, wat haar weer motiveerde om meer positieve dingen voor zichzelf te doen.
Kom niet alleen met een probleem, maar ook met een oplossing Soms raken we zo gefocust op het beschrijven van de problemen die we hebben, dat we vergeten dat we ook kunnen proberen er een oplossing voor te zoeken. Je bent tijdenlang bezig je vriend te vertellen over hoe naar je je voelt, hoe eenzaam je bent, en hoeveel spijt je ergens van hebt, maar laat je verhaal verder in de lucht hangen, als een stel problemen zonder oplossing. En als je vriend vervolgens met een oplossing komt, wijs je die van de hand. De probleemoplossende aanpak is een belangrijke benadering van depressie. Volgens deze benadering kun je depressie zien als een gevoel van machteloosheid ten aanzien van bestaande problemen in je leven. In plaats van na te denken over constructieve manieren om je problemen op te lossen, raak je gefocust op je problemen op zich, ga je erover rumineren en maak je ze in gedachten zo groot dat ze onoverkomelijk lijken. Wat kun je dan het beste doen? Je hebt tenslotte echt problemen. Moet je soms een vrolijk gezicht opzetten en doen of alles in orde is? Nee, natuurlijk
9. BLAAS
JE VRIENDSCHAPPEN
NIEUW
LEVEN
IN
167
niet. Maar stel je het volgende eens voor: iedere keer dat je met je vrienden over een probleem praat, praat je ook over mogelijke oplossingen. Rosa kon dit bijvoorbeeld toepassen in haar gesprekken met Betty: 'Sinds ik mijn baan ben kwijtgeraakt, voel ik me eenzaam en depressief, en heb ik een slecht gevoel over mezelf. Dat is soms erg moeilijk. Maar ik denk ook na over wat ik daaraan kan doen. Ik bel mensen niet gauw om te vragen of ze ergens een vacature weten, maar dat kan een manier zijn om er weer tussen te komen. Ik voel me op dit moment niet optimistisch over het vinden van een baan, maar ik weet dat dit iets is waar anderen baat bij hebben gehad. Ik kan het in ieder geval proberen: Verplaats je vervolgens in Betty. Je vriendin, op wie je erg gesteld bent, beschrijft een echt probleem, haar depressie. Maar je vriendin praat ook over echte oplossingen. Als je net zo bent als Betty, dan geeft dat je een goed gevoel over Rosa en zul je haar aanmoedigen. 'Ik vind het zo fijn om te horen dat je overweegt actiever te worden in je zoektocht naar een baan: zei Betty. 'Je hebt zoveel capaciteiten, dat er ongetwijfeld ergens een geweldige baan op je wacht. Laat me weten hoe ik je kan helpen:
Gedraagje niet alsje eigen grootste vijand Sommige depressieve mensen beschrijven zichzelf voortdurend als 'mislukkeling' of 'sukkel: hetzij omdat ze zich echt zo voelen, hetzij omdat ze graag opgebeurd willen worden door hun vrienden. Dat is net zoiets als met een vriendin gaan koffiedrinken en haar vervolgens vertellen waarom ze geen tijd zou moeten besteden aan een mislukkeling als jij. Het is niet alleen verwarrend voor je vrienden, maar ook nadelig voor jou. Ten eerste ben je natuurlijk geen mislukkeling. Je bent iemand die depressief is en er alles aan doet om te herstellen. Ten tweede jaag je je vrienden alleen maar weg door jezelf steeds te bekritiseren in hun bijzijn. Uiteindelijk krijgen ze er genoeg van om je op te beuren en keren ze zich van je af. Ben jij in het contact met je vrienden ook je eigen grootste vijand, dan is het goed om je af te vragen wat je daarmee denkt te bereiken. Misschien zeg je: 'Ik moet eerlijk zijn over mijn gevoelens: Dat is waar, maar slechts tot op zekere hoogte. Zeggen dat je depressief bent, is een eerlijke aanduiding van je gevoelens, maar jezelf het etiket van mislukkeling opplakken, is een denkfout die niet echt weergeeft hoe je bent en je al helemaal niet helpt. Je gaat er alleen maar meer door rumineren over hoe erg het allemaal is en jaagt je vrienden ermee weg. Een alternatie voor je gedragen als je eigen grootste vijand, is je gedragen als le eigen beste \T. nd. Rosa klaagde eerst bijvoorbeeld steeds hoe stom het van 'laar was \)111 h,1<1 haan kwijt te raken. Maar wie wil er nu horen hoe een vrienin k '.1' .'1'\1111 I raakt? Voortaan zou Rosa proberen zich in gesprekken met
168
DEPRESSIEVRIJ
vrienden te gedragen als haar eigen beste vriendin. 'Het is 11. ar voor me dat ik mijn baan ben kwijtgeraakt: zei Rosa nu tegen Betty, 'maar 111 sschien IS het uiteindelijk maar beter. Eerst kraakte ik mezelf af en vond ik he stom van mezelf. Maar ik zie nu in dat we allemaal fouten maken en dat ik mezelf meer moet steunen: Je gedragen als je eigen beste vriend of vriendin heeft allerlei voordelen. Je gaat erdoor inzien dat je jezelf kunt steunen, je ziet nieuwe mogelijkheden, en je echte vrienden steunen je op deze manier graag bij je zelfhulp. Je kunt maar beter je beste vriend of vriendin zijn in gesprekken met je beste vriend of vriendin.
Ontwikkel positieve contacten door positieve bezigheden Net als een heleboel depressieve mensen die ik heb behandeld, had Rosa de neiging zich af te zonderen wanneer ze depressief was. Haar vrienden stuurden haar e-mails en belden haar op, maar ze reageerde niet. 'Ik ben helemaal geen leuk gezelschap. Ik wil niemand zien totdat ik me beter voel: Je denkt misschien dat je, wanneer je je vrienden ziet, alleen maar kunt praten over hoe naar je je voelt. Dus je verwacht dat jullie samenzijn voor zowel jezelf als je vrienden enorm deprimerend zal zijn. Maar dat hoeft niet. Ik stelde Rosa voor om na te denken over positieve dingen die ze met vrienden zou kunnen ondernemen, zodat hun samenzijn niet alleen een gelegenheid zou zijn om te klagen. 'Waarom spreek je niet met een vriendin af om samen iets leuks te gaan doen?' Rosa dacht erover na en besloot het te proberen. Ze belde haar vriendin op en zei: 'Hallo Betty. Het spijt me dat ik een tijd niets van me heb laten horen. Ik dacht erover om naar die nieuwe film te gaan waar we het laatst over hadden. Heb je zin om volgende week met me naar de bioscoop te gaan?' De contacten van Rosa met haar vrienden werden op deze manier onderdeel van de 'positieve bezigheden' uit haar zelfhulpprogramma. Ik adviseerde Rosa om zoveel mogelijk nieuwe, leuke dingen te gaan doen met vrienden. Op die manier sloeg ze twee vliegen in een klap: ze zou in het gezelschap van haar vrienden niet te veel ingaan op haar negatieve stemming en haar stemming zou verbeteren door de leuke bezigheden. Het was een win-winsituatie voor zowel Rosa als haar vrienden. Ze begon een lijst op te stellen van positieve dingen die ze met hen zou kunnen doen, zoals naar de bioscoop gaan, een museum bezoeken, een eindje gaan rijden, winkelen en een fietstochtje maken. Haar vrienden kregen hierdoor een ander beeld van Rosa. Ze was nu iemand die leuke dingen deed en prettig gezelschap was.
9. BLAAS
JE VRIENDSCHAPPEN
NIEUW
LEVEN
IN
169
Respecteer adviezen Een veelvoorkomend patroon bij mensen die depressief zijn, is vrienden vertellen hoe erg het allemaal is, hun om advies vragen en dat advies vervolgens verwerpen. Rosa vormde hierop geen uitzondering. Ze beklaagde zich tegenover Betty dat ze zich zo naar voelde, Betty deed haar suggesties aan de hand voor hoe ze zichzelf zou kunnen helpen en vervolgens zei Rosa: 'Je begrijpt niet hoe moeilijk ik het heb: Rosa was weliswaar eerlijk en oprecht, maar voor Betty was het wel uiterst frustrerend. De kans bestond dat Betty het uiteindelijk zou opgeven en zich zou terugtrekken, wat het isolement en de depressie van Rosa alleen maar zou verergeren. Ik stelde Rosa voor om te overwegen 'adviezen te respecteren' ook al was ze er niet aan toe om er iets mee te doen. De volgende keer dat ze Betty trof, zei Rosa daarom het volgende: 'Dank je wel, Betty, dat je probeert me te helpen. Ik waardeer je ideeën over hoe ik mijn situatie kan verbeteren echt. Het is op dit moment moeilijk voor me om er iets mee te doen, maar ik besef dat ik het een en ander zal moeten veranderen. Ik zal over je opmerkingen nadenken: En verplaats je nu eens in Betty. Hoewel Rosa haar eerlijk zegt dat het moeilijk voor haar is op dit moment de adviezen op te volgen, heeft ze het gevoel dat Rosa de adviezen die ze haar geeft in ieder geval wel respecteert. Hierdoor is Betty meer geneigd Rosa te blijven zien en steunen.
Sluit je aan bij een grotere gemeenschap Een van de betreurenswaardige ontwikkelingen in onze maatschappij in de afgelopen dertig jaar is de afname van de populariteit van het geloof, clubs, verenigingen en belangenorganisaties. We worden steeds meer eenlingen die geisoleerd van elkaar leven. Rosa vormde hierop geen uitzondering. Ze zat vaak alleen thuis te piekeren over hoe slecht het met haar ging. Toen ze tijdens onze samenwerking geleidelijk aan minder depressief werd, opperde ik dat Rosa wel eens zou kunnen proberen aansluiting met andere mensen te vinden via bijvoorbeeld een vereniging. We begonnen een lijst op te stellen van gemeenschappen waar Rosa zich eventueel bij zou kunnen aansluiten: een fiets club, wandelclub, dierenasiel (ze was een kattenliefhebber), religieuze groepering, politieke organisatie, leesclub, milieuvereniging en de alumnivereniging van haar universiteit. Het voordeel van dergelijke organisaties is dat ze er altijd zijn (er is altijd wel iets te doen), dat je er mensen met dezelfde interesses en waarden leert kennen en dat ze zelfs meer zin aan je leven kunnen geven. Ik vertelde Rosa over een vriend van me, Daniël, die ook depressieve perioden doormaakte en vrijwilligerswerk was gaan doen bii een Ol'" mgtehuis voor daklozen. 'Dit is een van de beste dingen die ik
170
DEPRESSIEVRIJ
ooit heb gedaan: vertelde Daniël me. 'Ik heb het gevoel d,n kenen voor deze mensen. Bovendien zie ik hoe hard het te\ ren is en daardoor besef ik hoe gelukkig ik eigenlijk ben.'
"ht
It'h
kan bete-
, 11
ande-
Een manier om een goed gevoel over jezelf en je leven te crijgen, is door andere mensen te helpen een goed gevoel over hun leven te krijgen. En een manier om je zelfkritiek te ontstijgen, is door te bouwen aan een wereld die groter is dan jij zelf. Een oud-cliënt stuurt me ieder jaar een kerstkaart waarop hij me op de hoogte houdt van zijn leven. Hij is heel actief geworden bij de goededoelenorganisatie Habitat for Humanity en helpt mensen die in de problemen zitten aan een huis. Hij is inmiddels ook erg actief binnen een voetbalclub en de alumnivereniging van de universiteit waaraan hij studeerde. Zijn leven is nu veel breder en betekenisvoller dan het ooit zou zijn als hij als eenling was blijven leven. Het idee dat we een doel in ons leven kunnen vinden door andere mensen te helpen een doel in hun leven te vinden, sprak Rosa wel aan. Dit werd voor haar de gouden regel. Ze ging bijles geven aan een meisje dat niet kon meekomen op school. 'Iedere dag als ik opsta, heb ik het gevoel dat ik iets voor iemand beteken. Mijn leven heeft nu een bredere betekenis: vertelde Rosa me met tranen in haar ogen. Wat een ommekeer in haar leven. In het begin had ze het gevoel dat ze haar vrienden tot last was, maar nu had ze het gevoel dat ze iets betekende voor iemand die ze eerst niet eens kende.
Conclusie Ik moet bekennen dat ik heb geaarzeld of ik wel een hoofdstuk in dit boek moest opnemen over je vrienden tot last zijn. Het is mogelijk dat je al veel kritiek op jezelf hebt en je daarom afzondert. Maar daarnaast besefte ik dat het je zou helpen te herstellen van je depressie als ik je een aantal krachtige, praktische aanwijzin gen gaf om beter om te gaan met je vriendschappen. We hebben elkaar van tijd tot tijd nodig. Dat hoort bij het mens-zijn. Maar we kunnen er ook over nadenken hoe we handiger kunnen omgaan met onze vrienden, prettiger gezelschap voor hen kunnen zijn, en aan zelfhulp kunnen doen terwijl we hulp zoeken bij anderen. Ik ben vooral erg ingenomen met het idee van praten over de positieve dingen die je doet om jezelf te helpen. Je voelt je er sterker door en het is ook voor je vrienden prettig om te horen dat je voor jezelf zorgt. Probeer te bedenken hoe je een evenwicht kunt creëren tussen steun zoeken en steun bieden aan degene die jou steunt. Help jezelf door je vrienden te helpen betere vrienden te zijn. En sluit je niet af wanneer je je depressief voelt. Zelf wil ik er in ieder geval voor mijn vrienden zijn wanneer zij een moeilijke tijd doormaken. Dat is de beste manier om een vriend te zijn.
9.
BLAAS
JE VRIENDSCHAPPEN
Blaas je vriendschappen •
NIEUW
LEVEN
IN
171
nieuw leven in
Welke invloed heeft je depressie op je vriendschappen? Sluit je jezelf af of vraag je te veel van je vrienden?
•
Vraag je af of je deprimerend
gezelschap bent en anderen ongewild met je mee-
sleept. •
Klim uit de valkuil van het bevestiging zoeken en de slachtoffervalkuil.
•
Leer op een constructieve manier te vragen om de hulp die je nodig hebt.
•
Steun degene die jou steunt. Laat vrienden weten dat je hun steun waardeert en hen op jouw beurt ook wilt steunen.
•
Laat je van je positieve kant zien en vertel je vrienden over de dingen die je doet om jezelf te helpen.
•
Als je een vriend vertelt over een probleem, praat dan ook over mogelijke oplossingen.
•
Gedraag je niet als je eigen grootste vijand. Door constant kritiek op jezelf te hebben in het bijzijn van je vrienden, jaag je je vrienden weg en voel je je nog slechter.
•
Bedenk positieve dingen om samen met je vrienden te ondernemen, zodat jullie samenzijn niet alleen een gelegenheid wordt om te klagen.
•
Respecteer adviezen van vrienden. Vraag niet om hulp om de hulp die je krijgt vervolgens van de hand te wijzen.
•
Sluit je aan bij een grotere gemeenschap, zoals een vereniging.
