Durven zeggen wat je wilt

fair pen

nieuws

de laatste ontwikkelingen rond FairPen Foundation / verschijnt 2 keer per jaar / 6 / november 2010

Jongeren die aangeven meer zelfvertrouwen te hebben en zich durven uit te spreken. Dat zijn resultaten die FairPen na twee jaar werken op scholen in Oeganda tegenkomt. Het FairPen Newsletter Programma wordt gewaardeerd, raakt beter bekend en uitgebreid naar meer en meer scholen in het land. Een kleine rondgang:

Durven zeggen wat je wilt Sharing Schools Uganda FairPen Foundation werkt binnen het netwerk van Sharing Schools Uganda (Nassu) op een twintigtal middelbare scholen door het hele land. De implementatie van FairPen op scholen gebeurt, zoals we dat van plan waren, door docenten die nadat ze met FairPen in hun school werkten, een coaching training hebben doorlopen. En met succes. Zo won een nieuwe school op Kalangala –één van de Ssese Eilanden in het Victoriameer- al meteen een tweede prijs in de nieuwsbrievenwedstrijd. Nieuwkomers zijn onder andere Katwe SS aan de rand van het Queen Elisabeth Park, Buzaya SS 50 kilometer boven Jinja, Pajule SS in noordelijk Oeganda en de basisscholen Pajule PS en All Saints PS in Bushenyi District. Karamoja Project Het Karamoja project loopt tot in het volgende jaar met financiële ondersteuning van de Nederlandse ambassade in Oeganda. Hoewel zowel leerlingen als docenten gemotiveerd zijn, is het voor de zes middelbare scholen soms moeilijk om goed aan FairPen te werken. Door de slechte vervoersmogelijkheden en al even slechte wegen, wonen docenten niet altijd de workshops bij die FairPen in Kampala geeft. Dankzij de assistentie van coaches komen er toch betere nieuwsbrieven uit dan verwacht. En als een Karimojong leerling zegt dat hij

nu weet “dat meisjes met woorden te verleiden zijn in plaats van ze gewoon te némen zoals bij ons de gewoonte is”, weten we dat we een eind op weg zijn. Met SNV naar basisscholen De samenwerking met SNV is van start gegaan op zes basisscholen in het oostelijk gelegen Kumi district. De leerkrachten kregen een vier dagen durende workshop van FairPen Uganda coaches waarin het concept en de manuals werden uitgelegd. Trainer Alfred Lakony en journalist Ismail Kajumba begeleidden de implementatie op de scholen. Na twee maanden al blijkt FairPen succesvol. Onderwijs adviseur Els Heijnen-Maathuis van SNV: “De feedback die we van de scholen krijgen is ongelooflijk. Ze laten

Basisschool In Rubuguri laat hun tweede nieuwsbrief zien. In het midden trainer Alfred Lakony

1 | FairPen nieuws november 2010

weten dat ‘de kinderen zijn veranderd, ze zijn nieuwsgieriger, ze hebben meer zelfvertrouwen en zijn assertiever’. Ook vonden ze de FairPen training erg goed en professioneel”. Evaluatie Een eerste wetenschappelijke evaluatie is uitgevoerd door Hans Wouters en Roel Grol. Voor en na de productie van de eerste nieuwsbrief vulden 79 meisjes en 98 jongens rond de 17 jaar vragenformulieren in. Het blijkt dat vooral interview-en schrijfvaardigheden van de deelnemers zijn toegenomen. Verder zijn er lichte stijgingen te zien op het gebied van journalistieke vaardigheden, samenwerkingsvaardigheden en argumentatie- en redeneervaardigheden.

Talking Murals en geweldloze verkiezingen Veelbelovend is FairPens samenwerking met de Oegandese beeldend kunstenaar Fred Mutebi. Mutebi richtte de organisatie LetArtTalk op en liet in een workshop op het Cultureel Sharing Festival zien hoe iedereen die daarvoor open staat kan communiceren door middel van ‘talking murals’ of ‘pratende panelen’. Hij droeg het thema ‘geweldloosheid’ aan en verbond dat met de presidentsverkiezingen die volgend jaar in Oeganda –hopelijk zonder geweld- plaatsvinden. In de workshop associëren leerlingen woorden bij het thema, vertalen die in hun eigen taal en schrijven ze op in schriften. Zo ontstaan kleine woordenboeken. Sa-

men met de leerlingen schildert Mutebi de woorden en illustraties vervolgens op een tiental canvasdoeken die samen een ‘talking mural’ vormen. In dit geval is de boodschap ‘together we can talk to avoid electoral violence’. Het kunstwerk stimuleert mensen te praten over thema’s die voor hen van belang zijn. Het thema van geweldloze verkiezingen wordt verder op FairPen scholen uitgewerkt in opinies en nieuwsberichten of achtergrondverhaal. Afhankelijk van de fondsen zal een aantal scholen daar samen met Mutebi talking murals uit maken. Mutebi start met een litho workshop in november op Lubiri SS in

Kampala. De linoleum printen die hier ontstaan, worden gedigitaliseerd en op canvas tassen gedrukt om vervolgens verkocht te worden. Dit is een proef voor een zelfgenererende activiteit. Om het project te betalen heeft FairPen’s consultant Corin van Poppel samen met collega’s Wim Kroeze en Vera Kleine Staarman een actie onder vrienden en bekenden gedaan en ruim duizend euro opgehaald. Het project willen we graag uitbreiden naar het liefst alle scholen van FairPen. Donaties kunnen nog steeds op ING rekening 7451372 tav C.A van Poppel ovv Donation Mural.

Leerlingen aan het woord

‘Als je iets op tijd doet, doe je meer’ Yusuf Nshemerirwe (18) zit in de vierde klas. Hij deed twee keer eerder mee met FairPen en werd dit keer gekozen tot hoofdredacteur op Katerera Comprehensive High School. “Ik vind het leuk een leidende rol te hebben, omdat ik leer hoe ik mensen moet organiseren. We discussiëren over alle inhoud in de nieuwsbrief, maar soms zijn er leerlingen die wegblijven of zich niet aan de deadline houden, omdat ze druk zijn met andere dingen. Ik begrijp dat de examendruk groot is, maar ik probeer ze er toch bij te houden. Ik waarschuw ze en zeg dat ze zich aan de deadline moeten houden. Ik ben erachter gekomen dat deadlines belangrijk zijn. Als je iets op tijd doet, heb je daarna je handen vrij om andere dingen te doen. Dan doe je dus meer. Verder leer ik bij FairPen hoe ik nieuws zoek en hoe ik interviews uitvoer. FairPen brengt voor mij nieuwe vriendschappen, zoals met leerlingen die ik op het festival ontmoette uit Moroto en Masaka. Het is leuk ideeën uit te wisselen. We worstelen allemaal met dezelfde problemen. Hoewel, in het noorden lopen de mensen het gevaar ontvoerd te worden. Mensen leven er in kampen, waar weinig voedsel is en waar ze ziek worden. Dat is toch wel heel slecht. Ook in Moroto is het heel anders dan bij ons. Het is er droog, er is honger en het vervoer is er heel moeilijk. In Katerera hebben we het veel beter. We hebben altijd genoeg voedsel, hoewel wij last hebben van stijgende voedselprijzen. Later wil ik advocaat worden. Dan lees en begrijp je veel, je wordt goed betaald en je hebt status”.

Snelheidsrecord Timothy Jude Mandu (19) en Frank Luyinda (18) zitten beide in de vijfde klas van Lubiri SS in Kampala. “We waren met z’n 38-en en binnen 2,5 dag hebben we een nieuwsbrief van 24 pagina’s gemaakt. We hebben echt niets gekopieerd.”, zeggen ze. De school, waar het festival en FairPen’s workshops plaatsvinden, heeft al zoveel naschoolse programma’s lopen dat er weinig ruimte is voor FairPen. Vandaar dat het produceren van een nieuwsbrief tussen de bedrijven door gebeurde en leerlingen nog niet de FairPen training doorliepen die ze nodig hebben voor een goede nieuwsbrief. Neemt niet weg dat de groep extra vermelding verdient vanwege hun niet te stuiten enthousiasme en doorzettingsvermogen. Inderdaad: bij bestudering van de nieuwsbrief bleek dat ze niet kopieerden, maar desondanks besloten we maar een deel op FairPen’s website te plaatsen.

2 | FairPen nieuws november 2010

De nieuwsbrieven van alle FairPen scholen trekken veel belangstelling

Cool: de eerste lichting FairPenners van Gulu SS.

Festival

De jongste deelneemster samen met haar moeder, FPU bestuurslid Adrine

Op 18 en 19 september vond er in Kampala het Cultural Sharing Festival plaats. 500 kinderen uit alle regio’s kwamen bij elkaar.

Betty Aikidi van Nassu danst met meer dan zes potten op haar hoofd.

na verre reizen Karimojong leerlingen maken zich klaar voor de danswedstrijd

theater Wat wil je later worden? Politieagent!

Lubiri SS in actie Echte tranen in toneelstuk.

Nassu voorzitter Stephen Kalule en Tim Kos, vertegenwoodiger van de Nederlandse ambassade, tekenen diploma’s

veel dans

Kom maar op....

De sterdansers van Lubiri SS, het winnende team

De Oegandese politie geeft voorlichting over het voorkomen van huiselijk geweld: het thema van het festival

winnaars

Leerling aan het woord

Schrijven over kinderen die niet naar school mogen Betty Amunugut (17) zit in de derde klas op Moroto High School. “Ik vind het leuk om nieuwsbrieven van de andere scholen te lezen en over hun achtergrond te leren. Ik heb geschreven over de kinderen in Karamoja die niet naar school mogen en thuis worden behandeld als slaaf. Ze lijden zo erg. Vooral de kinderen van warriors (veerovers, red.) worden gedwongen heel hard te werken. 59 Procent van de kinderen, dat heb ik ergens gelezen, gaat niet naar school. Ze moeten voor het eten zorgen en sommigen verkopen hout of kolen en met het beetje geld wat ze dan verdienen nemen ze de bus naar Kampala om daar te gaan bedelen. Ik heb geprobeerd ze te interviewen, maar dat was moeilijk. Ik ben zelf geen Karimojong. Ik kom uit Tororo, in het oosten. Mijn vader is politieagent en woonde in Moroto, daarom zit ik daar op school. Maar nu woont mijn vader in Kampala en omdat het zo ver is, ga ik maar een keer in het jaar naar huis. Met het festival zoek ik hem op. Toch vind ik het leuk om in Moroto op school te zitten, want de Karimojong cultuur is heel interessant. Zoals ze dansen vind ik fantastisch. De meisjes kleden zich prachtig met al die kralenkettingen en het zijn aardige mensen. Maar als ze honger hebben gaan ze op veeroof. Misschien dat je kinderen met eten naar school moet lokken. Er bestaan in Karamoja ook rare misverstanden over school. Meisjes die naar school gaan worden door de Karimojong prostituees genoemd, terwijl zij zelf de meisjes dwingen om te trouwen. Later wil ik accountant, verpleegster of maatschappelijk werkster worden. Ik wil graag mensen helpen. Door FairPen verbeter ik mijn Engels. Ik weet nu hoe ik moet interviewen, daar had ik eerst geen idee van. Het geeft me meer zelfvertrouwen. Het is nu ook makkelijker voor me om antwoorden te geven op vragen.”

Kako SS wint eerste prijs De FairPen redactie van Kako SS uit Masaka poseert trots met de eerste prijs die FairPen Foundation aan haar uitreikte. De school verdient de prijs vanwege de kwaliteit van de interviews. De verslaggevers kregen de ruimte om daadwerkelijk het veld in te gaan en maakten optimaal gebruik van de gelegenheid. Ze interviewden onder andere een gevangenisbewaarder, marktkooplui en verpleegsters. Op het gebied echter van handschrift en koppen maken valt nog veel te verbeteren.

Geweldig! De schoolgang van kinderen in het basisonderwijs is verdrievoudigd in Oeganda sinds de invoering van de wet op het basisonderwijs in 1997. Misschien wel verviervoudigd. Zo staat het in de kranten. Bij het lezen van deze uitspraken, krijg je meteen een euforisch gevoel. Wauw! dat zijn nog eens cijfers. En ook denk je dan meteen: ‘wat hebben wij als FairPen hier nog te zoeken?’ Het lijkt er toch op dat het ministerie van Oeganda de zaken aardig op orde heeft. Het antwoord hierop werd me snel duidelijk toen ik mee kon gaan op een veldbezoek naar een zestal basisscholen in Oost Oeganda. De schoolgebouwen waren redelijk, er waren leerkrachten en kinderen. Veel kinderen. Heel veel kinderen. Een school met minder dan 500 kinderen was bijna niet te vinden. 1000 was al gewoon. En als er dan maar 12 leerkrachten zijn op de school, hoef je niet hard te rekenen. Dat zijn gemiddeld 83 kinderen per klas. Gemiddeld! de bovenbouw heeft er vaak minder, zo’n 40 tot 50, maar een leerkracht van de onderbouw ziet regelmatig meer dan 100 kinderen in zijn klas. Hoe kan je dan, zo vraag ik me af, elk kind individueel aanspreken. Dat is onmogelijk. Dan is het dus goed, dat we als FairPen proberen om groepen van maximaal 25 kinderen de beginselen van schrijven bij brengen. Dit proces helpt de kinderen kritisch over hun eigen omgeving na te denken. Ze moeten tenslotte ook op zoek naar onderwerpen voor hun artikelen. En wat zou er nu mooier zijn dan dat ze zelf op zoek gaan naar de oorzaak van de overgrote klassen en tegelijkertijd hun stem laten horen over dit onderwerp?

Wim Kroeze, consultant voor FairPen Uganda in Kampala 4 | FairPen nieuws november 2010

Josephine Nakabuye, office manager FairPen Uganda

‘FairPen is de kans om mezelf waar te maken’ Sinds augustus jl. vervult de 31-jarige Josephine Nakabuye de kersverse functie van leidinggevende in het kantoor van FairPen Uganda Foundation in Kampala. Ze studeerde Sociale Wetenschappen aan de Makerere Universiteit in Kampala en werkte in verschillende functies voor organisaties in de gezondheidszorg.

Waarom FairPen Uganda? Alles moet nog opgebouwd worden. “Het is inderdaad een hele uitdaging, maar ik ga die graag aan. Uitdagingen nodigen je uit na te denken, moeilijkheden te overwinnen en jezelf te ontwikkelen. Ik kan ook besluiten om stil te zitten en te wachten. Dan leer ik niets. Ik kan hier vooral vaardigheden op managementgebied ontwikkelen. FairPen zie ik als een kans om mezelf waar te maken. In vorige functies had ik een baas die de beslissingen in het belang van de organisatie nam. Maar nu doe ik dat ineens zelf. Dat is niet altijd even gemakkelijk. Vorige week nog zat ik met een dilemma of we door zouden gaan met ons programma op een aantal scholen of dat we het zouden uitstellen. Dat laatste wilde FPF. Maar toen ik zag wat er gebeurde in het veld, heb ik besloten dat we door moesten gaan met waar we mee bezig waren. Dat was een juiste beslissing en dat voelt goed.” Wat spreekt je aan in FairPen? “De missie van ‘empowerment’. Empowerment betekent mensen leren zich bewust te worden van zichzelf en van hun rechten, zodat ze kunnen opkomen voor zichzelf. Die vaardigheden leren we niet in school. Als ouderen praten, mag je daar als kind niet tussen komen. Ouderen zijn bang om ondermijnd te worden. Als kind zo grootgebracht, zijn mensen bang om zich uit te spreken. Ze vragen zich af wat anderen wel zullen denken en ze beslissen dat ze beter dingen voor zich kunnen houden. Maar

cultuur is dynamisch, dingen veranderen, ook hier. Het is goed als mensen zich uitspreken. Als je je zorgen uitspreekt, kun je ze ook beter oplossen, en het is ook leuk om complimenten te geven en te krijgen. Ik leerde me uit te spreken tijdens mijn studie, maar vooral ook door mijn eerste baas. Die gaf mij de kans om mezelf te uiten. Ik moest hem soms vertegenwoordigen op bijeenkomsten en daardoor kreeg ik zelfvertrouwen. Ik begon te geloven in mezelf.”

dat je heel rijk bent. Dat dat niet altijd op gaat, gaat er niet in. Voor mij is de betaling ook niet de reden geweest om deze baan te accepteren. Hoewel ik mijn Masters heb, ben ik begonnen als secretaresse, omdat dat me kon helpen in mijn loopbaan, Het gaat me er niet om wat ik krijg, maar om wat ik win aan ervaring en ontwikkeling voor mijn toekomstige carrière. Pasgeleden in een workshop stond ik echt te kijken van de hoge

“Cultuur is dynamisch ook in Oeganda veranderen dingen”

Wat zou er gebeuren als iedereen zich uitspreekt? “Dan zou Oeganda veranderen. We zitten nu voor de verkiezingen. Laat mensen er voor uitkomen wat ze vinden. Dat heeft niet alleen een weerslag op alle verschillende partijen, maar ook op de regering. Een regering wordt zich op die manier bewust van wat mensen bezig houdt. Als je dan aan de macht wilt zijn, blijf je dat als je doet wat de mensen willen.” Hoe bevalt de samenwerking met FairPen Foundation? “Ik dacht dat het erg moeilijk zou worden. Mensen zeggen dat blanken erg bazig zijn, dat je je constant aan deadlines moet houden en dat er geen tijd is om uit te rusten. Maar het is veel meer teamwerk dat ik dacht. Als ik me ergens onzeker over voel kan ik met iedereen overleggen. Maar de buitenwereld begrijpt het moeilijk. Die denken dat ik veel geld verdien, want blank zijn betekent

Wilt u ons steunen?

verwachtingen van de deelnemende docenten: ze willen vervoerskosten en geld voor de training. Ik vroeg ze wie er dan betaald moet worden: zij of de trainer. Ik legde uit dat ze geen geld krijgen, maar wel vaardigheden. Ik denk soms dat mensen niks willen leren en alleen geld willen. Dat baart me zorgen.” Hoe zie je de toekomst van FairPen in Oeganda? “FairPen groeit nu heel erg hard. Overal waar we komen is het concept welkom. Iedereen is bereid om ons te steunen in wat we willen. FairPen kan een enorme impact hebben op onderwijsgebied,maar de echte uitdaging is het werven van fondsen. Er is te weinig geld om alles uit te voeren waar vraag naar is en wat we willen en dat is jammer.”

Stort uw bijdrage op Triodos Bank 39.02.12.245 t.n.v. stichting FairPen 5 | FairPen nieuws november 2010

Voor het eerst op het vasteland: FairPen News Kalangala

Mathias Ssemanda (17), zit in de vijfde klas van Sserwanga Lwanga Memorial Secondary School in Kalangala. De school met de lange naam bevindt zich op Bugala Eiland, één van de 85 Ssese Eilanden in het Victoria Meer, zo’n 55 kilometer van het vasteland. Mathias was één van de leerlingen die op het Festival meedeed met het maken van een Festivalkrant.

‘FairPen News Kalangala’ sleepte op het Cultural Sharing Festival in september een tweede prijs in de wacht. Een prestatie, omdat het de eerste nieuwsbrief was die de school produceerde. De school scoorde op de keuze van onderwerpen, het onderzoek daarnaar en op de goede lay-out en illustraties. Dat de leerlingen zo gemotiveerd zijn, heeft onder andere te maken met de geïsoleerde positie van de eilanden binnen Oeganda. Zo was het de eerste keer voor Mathias dat hij voor het festival het vasteland aan deed. “Eigenlijk de tweede keer”, zegt hij. “De eerste keer was ik vijf en erg ziek. Mijn moeder nam me toen mee naar de stad, maar daar kan ik me niets meer van herinneren.” Mathias is adjunct-hoofdredacteur in FairPen. Hij wil graag meer van de wereld zien en vrienden maken. “Transport op, naar en vanaf ons eiland is heel erg moeilijk,”vertelt hij. “We doen alles per boot. In een kleine boot doen we

er drie uur over om op het vasteland te komen en dat is nog gevaarlijk ook. Ik wil mijn vaardigheden met anderen kunnen vergelijken en ervaringen delen. Anderen kunnen mij vertellen over wat er zich op het vasteland afspeelt en ik over de eilanden.” Apen Bugala is een tropisch eiland met witte stranden en oerwouden waar doorheen zich rode lateriet wegen slingeren. De bevolking leeft er voornamelijk van de visserij en in de nieuwsbrief lezen we dat er ook palmolie wordt gewonnen. Apen zijn een doodnormaal verschijnsel op het eiland. De leerlingen beschrijven hoe apen de voorraadkamer van de school, waarin rijpe bananen liggen, plunderen. De apen gaan gedwongen op rooftocht, omdat er te veel bomen op het eiland gekapt worden waardoor er niet genoeg eten voor ze is. “Apen eten ook wat we op het land verbouwen”, vertelt Mathias. “Toen een paar jaar

“Apen plunderen de school”

Nico’s nieuws over nieuwsbrieven Via de website van FairPen heb ik kennis genomen van een groot aantal Oegandese nieuwsbrieven. Prima initiatief. Een enorme variatie aan journalistiek getinte verhalen, opgefleurd met aardige illustraties. Alleen de leesbaarheid laat soms enigszins te wensen over. Wat ik las en zag leidt tot de volgende associaties, vragen en detailkritiek: • Nieuws is een heel vreemd fenomeen. Het is een informatiebron en voedt de nieuwsgierigheid van mensen, het werkt verslavend ook, maar als je het nieuws niet volgt, dan mis je het nauwelijks. Kinderen in de Westerse wereld zijn niet of nauwelijks geïnteresseerd in nieuws. Het wordt ze meestal door ouderen opgedrongen. Via het onderwijs vaak of omdat het geld oplevert. Zo is het Jeugd Journaal door ouderen opgezet en het wordt niet door kinderen gemaakt, maar vóór kinderen. Rijkelijk bevoogdend en belerend, als je het mij vraagt. Mijn vraag is hoe de relatie tussen kinderen en nieuws in Afrika ligt. • De nieuwsbrieven die ik onder ogen kreeg associeer ik eerder met na-apen dan met nieuwe ideeën. Dat is een algemeen fenomeen. Overal waar mensen met iets ‘nieuws’

geleden de minister van Landbouw op bezoek was, hebben we daarover geklaagd. Hij antwoordde dat we de apen zelf maar moesten opeten als we zoveel last van ze hadden. Daar was iedereen heel boos over. Mensen wilden de minister zelfs stenigen, want we eten geen apenvlees. We houden van de apen en we willen ze zeker niet doodmaken.” Samenwerken Op het Festival werkt Mathias met leerlingen van Kako SS uit Masaka en Stena Hill uit Kampala aan een speciale festival krant. “In het begin vond ik het moeilijk, want we waren bang dat de andere leerlingen denken dat wij achterlijk zijn. Dat denken ze namelijk echt. Maar ze hebben gezien dat wij toch echt wat kunnen. En het is leuk samen te werken met andere scholen. Zo leren we samen één te zijn, met andere scholen te delen.” Reageren? Graag naar [email protected]

beginnen lijkt het meer op iets ouds. De kunst is om echt iets nieuws te bedenken of ontdekken. • Vroeger was nieuws eenrichtingsverkeer. Vooral door het internet is het nieuws tegenwoordig interactief. Dat is ook veel leuker. Wat is er interactief aan de nieuwsbrieven? Na de Balkan oorlogen in de jaren negentig bedachten journalisten om mensen, die elkaar als vijanden naar het leven hadden gestaan, te vragen om met elkaar in videobrieven over de oorlog te gaan corresponderen. Toen werd het persoonlijk en interessant. • Het zien van de nieuwsbrieven roept de vraag op naar de beste communicatiemiddelen. Ik denk dat het goed is op de I phone te focussen. Daar kan je nieuws uit halen, maar ook in stoppen en je kunt er mee met andere lotgenoten communiceren. Kortom: • Relativeer de betekenis van het nieuws. • Streef naar meer originaliteit. • En begeef je langzaam maar zeker op het terrein van on line interactiviteit. • Ververs dit mooie initiatief. Nico Haasbroek, journalist /voormalig hoofdredacteur NOS Journaal/ docent journalistiek Universiteit van Amsterdam.

6 | FairPen nieuws november 2010

Natuurlijk zijn wij erg benieuwd naar wat deskundigen van FairPen News in Oeganda vinden. Hoe pikken de leerlingen het ‘kranten’ schrijven op? Wat zijn voor hen interessante onderwerpen? Wat valt op? Edith Tulp, journalist en oprichter FairPen, over de relatie tussen kinderen en nieuws.

Nieuw nieuws? Wat is de relatie tussen kinderen en nieuws, vraagt Nico Haasbroek zich af. Apen kinderen nieuws alleen maar na? Zijn ze wel geïnteresseerd in nieuws? Is nieuws eigenlijk niets anders dan door ouderen opgelegd, belerend en bevoogdend, en hoe nieuw is nieuws? In plaats van voor een Oegandese klas, stond ik deze week voor groep 8 van basisschool Het Driespan in Enkhuizen. Ik vertelde over FairPen en liet ze de laatste nieuwsbrief van de school uit Gulu zien. Op de voorpagina luidde de kop: ‘Kiboko cultuur is primitief’. Ik legde de kinderen uit dat kiboko de stok betekent waarmee kinderen (en tegenwoordig ook de oppositie door ‘kiboko squads’) op school geslagen worden. Sinds een tijdje bestaat in Oeganda een wet die dat verbiedt (op school dan, niet op de oppositie), maar daarmee is het verschijnsel nog niet uitgeroeid. In de hele polemiek rond slaan of niet slaan, verschijnen in Oegandese kranten geregeld opinies van volwassenen, die beweren dat ze nooit zo ver in hun leven waren gekomen als ze niet op school geslagen waren. Groep 8 keek op van dit nieuws, dat was echt nieuw voor ze. Ze konden zich niet voorstellen dat hun juf ze zou slaan en dat ze daar later nog dankbaar voor zouden zijn ook. Een ander bericht was dat een ‘muzungu’ (blanke) leraar huilde! Het had de nationale krant niet gehaald, maar voor de leerlingen van Gulu was dat echt nieuw(s). Na de vreselijke terreur van het Verzetsleger van de Heer weet immers niemand in Gulu meer waarover nog te huilen valt. Het ging om een Amerikaanse leraar die tijdens zijn afscheidsspeech na een uitwisselingsprogramma in Oeganda in tranen uitbarstte. Huilde hij van vreugde of verdriet, vroeg de schrijver zich af. In Enkhuizen stond de klas helemaal niet te kijken van die Amerikaanse tranen. Maar dat de hele school zich kapot lachte toen het gebeurde –zoals ik ze vertelde– vonden ze zielig voor die Amerikaan. Hè gelukkig: zielig voor de Amerikaan! Even niet de Afrikaanse kinderen die altijd maar zielig zijn. In de klas vroeg presentatrice Evelien van Mambapoint.tv die ter plekke was om FairPen in beeld te brengen: “Waar denken jullie aan bij Afrikaanse kinderen?” “Dat ze zielig zijn. Ze hebben honger omdat ze maar één keer per week te eten krijgen”, wist een jongen. Of FairPen dat beeld van zielige Afrikaanse kinderen niet bevestigde, vroeg Evelien mij. Ze doelde op onze nieuwsbrieven die vol staan met berichten over huiselijk geweld, alcoholisme, kindmoeders, noem alle ellende maar op. Eigenlijk niet anders dan in Nederlandse kranten. En net zoals in Nederlandse kranten, is ook in Oeganda het vreselijke, verwerpelijke, problematische, ongewone en onbekende Nieuws. En inderdaad apen de FairPenners na (zie column Tim Kos in vorige FairPen Nieuws). Overigens heeft het invoeren van regel nummer 1 ‘gij zult niet kopiëren’ in FairPen aangeslagen. De leerlingen proberen hun eigen nieuws te vinden en maken hun eigen illustraties. Kinderen zijn wel degelijk geïnteresseerd in nieuws. Ze apen na omdat dat nu eenmaal bij opgroeien hoort en daarom is het geweldig dat ze toch in staat zijn hun eigen nieuws te maken. Maar, dat blijkt wel uit de gekleurde verslaggeving, ze zijn geen journalisten. En gelukkig maar! Want daar is het FairPen niet om te doen. FairPen stimuleert jongeren kritisch na te denken, een mening te vormen en die uit te spreken. En dat doen ze. Ze vinden de kiboko primitief, alcoholisme verwerpelijk en ze vinden het niet zielig, maar ronduit stom dat een grote kerel staat te janken om niets. En wie hen zielig vindt, vinden ze ook stom. Wat mij betreft mogen ze dat van de daken afschreeuwen totdat elk kind in Nederland volmondig vindt dat Afrikaanse kinderen niet zielig zijn. Dat zou pas nieuw(s) zijn!

De reportage staat vanaf december op www.mambapoint.tv 7 | FairPen nieuws november 2010

Onze sponsoren Stichting Basta

fair pen foundation www.fairpen.com● Edith Tulp ● [email protected] T 06-52001473 / +256775827309 Hanneke Houkes ● [email protected] T 024-3734713 / 06-10916755

Redactie FP Nieuws: Edith Tulp | tekst en fotografie Resia Bibo | vormgeving | huisstijl