Het vissersschip van de toekomst. Gezocht, een schip dat topprestaties levert op meerdere duurzaamheidcriteria: 1. Laag energiegebruik en klimaatneutraal 2. Geen bijvangst, dus soortspecifieke vangst 3. Geen verstoring van bodemecologie 4. Rendabel voor de vissers. 5. Maatschappelijk gewaardeerd Het vissersschip kan op een groot aantal punten verbeterd worden. Eerst bespreek ik een aantal mogelijkheden om brandstof te besparen. Daarna een aantal om windenergie op te wekken en te zeilen. Vervolgens een nieuwe vistechniek, de rentabiliteit en de maatschappelijke waardering. 1/ ENERGIEGEBRUIK a/ De luchtweerstand van het schip: Bouw een vissersschip dat op een onderzeeër lijkt. Dus met ronde vormen. Geen uitsteeksels in de vorm van lampen, kasten, navigatieapparatuur, lieren etc. Alles is opgeborgen in een ronde gesloten vorm. Schip en kajuit zijn laag, plat en rond. De luiken kan men tijdens de visvangst open schuiven om de vis te verwerken. Na de visvangst worden de netten onder de luiken opgeborgen en de luiken gesloten. Net als bij een binnenvaartschip. Ontwerp dus een aërodynamisch vissersschip. Plaats een schaalmodel van dit vissersschip in een windtunnel om te bepalen welke vorm zo weinig mogelijk luchtweerstand ondervindt. Aan alle zijden van het schip. Dit schip zal minder wind vangen dan een conventioneel schip. Minder bewegen en dus minder energie gebruiken. b/ De waterweerstand van het schip Aangroei De meeste weerstand ondervindt het schip uiteraard van het water. En van de aangroei op de scheepshuid waardoor het energiegebruik met 10 tot 20 procent kan toenemen. Aangroei
is een groot probleem in de scheepvaart. Verf op de scheepshuid kan aangroei voorkomen. Echter, de meest gebruikte verf bevat koperverbindingen die giftig zijn en slecht voor het milieu. Organismen op de scheepshuid houden niet van snelle temperatuurwisselingen. Door de scheepshuid snel te verhitten en af te koelen kan men aangroei voorkomen. Hoe kan dit gerealiseerd worden in de praktijk? Leg vloerverwarming tegen de binnenkant van de scheepshuid en pomp het hete koelwater van de motor door de buizen. De scheepshuid raakt verhit en de aangroei verdwijnt. Doe dit enkele malen per week. Ik kan mij ook voorstellen de scheepshuid, onder water, dubbelwandig uit te voeren. Met enkele centimeters ruimte tussen de wanden. Hier pompt men het hete koelwater door. Uiteraard moet de hitte naar buiten afstralen en moet daarom de binnenwand thermisch geïsoleerd worden. De dubbelwandige scheepshuid van het schip kan men opdelen in compartimenten. Zo kan men telkens een deel van de huid verhitten. Door daarnaast antifouling te gebruiken die glad en hard is en voorzien van siliconen, voorkomt men aangroei. Het teflonachtige materiaal kan tegen temperatuurwisselingen, net als uw braadpan. Luchtbellen Een tweede manier om de weerstand van het water te verminderen, hebben de Vikingen bedacht. Hun schepen waren sneller omdat de waterweerstand minder groot was. De overnaads gebouwde schepen hadden een vrij stompe boeg en een aërodynamische, flexibele rompvorm. Tijdens de vaart ontstonden er tussen de overnaadse planken, luchtbellen onder het schip, waardoor het schip gemakkelijker door het water gleed. Door deze techniek haalden de schepen een top van wel 25 km per uur.
Het is mogelijk de stalen scheepshuid van het vissersschip met dit reliëf te maken. Experimenteel, maar wellicht werkt het. c/ Materiaalgebruik Een plastic schip, een kunststof schip, een schip deels van kunststof, deels van metaal. Biologisch afbreekbare kunststof of gemaakt van materialen die eindeloos hergebruikt kunnen worden (het cradle to cradle principe). Welke materialen gaat men gebruiken voor het schip? Maak in ieder geval een schip licht van gewicht. Het varen daarmee kost minder energie. Spiek naar een auto of trein, een mix van metaal en kunststof. Het vissersschip van de toekomst heeft, denk ik, een metalen romp (aluminium is recyclebaar) en een kunststof opbouw. Kunststof biedt een grotere ontwerpvrijheid dan metaal. Mits afbreekbaar of herbruikbaar is kunststof milieuvriendelijk. Uiteraard zijn de ruimten waar de bemanning verblijft, thermisch goed geïsoleerd. ’s Winters warm, ’s zomers koel. Verwarming met het koelwater van het schip. LED-verlichting op geheel het schip. Keuken, toilet, douche. Het energie- en watergebruik in deze ruimten moet zo milieuvriendelijk mogelijk zijn. d/ De visnetten. Een visnet door het water slepen kost energie. Hoe kan men nu energie besparen op dit onderdeel? Is het mogelijk een visnet te maken met dunnere draden met dezelfde sterkte? Kortom, er moet onderzocht worden welk visnetmateriaal de minste weerstand ondervindt in het water. Volgens mij is dit nog nooit onderzocht. Een racefiets van een beroepswielrenner heeft platte spaken om de luchtweerstand te verminderen. Op deze wijze kan men het visnet ook benaderen. Probeer verder het visnet zo dicht mogelijk bij het schip te houden. Hoe langer de lijnen, hoe meer weerstand.
e/ Het nieuwe varen Iedereen heeft wel eens gehoord van “het nieuwe rijden” met de auto. Om brandstof te sparen, trekt men niet te snel op, laat de auto ver voor het rode stoplicht uitrollen en schakelt snel over naar een hogere versnelling. Een brandstofbesparing van 10 % is gemakkelijk haalbaar. Met een schip kan men ook deze tactiek volgen. Dus nooit snel opvaren, nooit op volle kracht varen, bij tegenwind en -stroming rustig varen. In de haven het schip laten uitvaren. Ik denk dat op deze wijze al snel een brandstofbesparing van 10 % mogelijk is. f/ Klimaatneutraal Windenergie Op de kajuit een windmolen met een verticale mast. Een kleine Darieusrotor lijkt mij ideaal. Met deze rotor worden de accu’s in het ruim gevoed die voor de stroomvoorziening van het schip zorgen. Een grote brandstofcel zorgt voor de voortstuwing van het schip. De cel draait op waterstofgas dat in tanks is opgeslagen op de scheepsbodem. Aan wal is het waterstofgas met duurzame energiebronnen gemaakt. Zeilen. Eeuwenlang heeft de Nederlandse visser gezeild. Toen gebruikte een vissersschip uitsluitend één duurzame energiebron: de wind. Plaats metalen zeilen op het schip die hydraulisch open geklapt worden als de wind van achteren of opzij komt. Ook metalen “kieuwen” aan de zijkant van het schip, kunnen als zeil dienen. Laat een vlieger op vanaf het schip, die het schip trekt. Met helium gevuld. Benut dus de wind voor de voortstuwing, net als vroeger. 2 en 3 Geen bijvangst en geen verstoring van de bodemecologie
Het filmpje op het NOS-journaal laat beelden zien van een visnet met rubberen randen dat losjes over de zeebodem beweegt. Het is mogelijk om de onderste rubberen rand te voorzien van verlichting. Met glasvezels. Dit zijn kunststof draadjes die licht transporteren. De onderkant van het net zweeft daarbij vlak boven de zeebodem. De vissen schrikken van het licht en zwemmen in de netten. Elektriciteit wordt hierbij niet gebruikt. De draadjes lopen langs de sleepkabel naar het schip. Vanaf het schip wordt het knipperlicht bediend Er is geen verstoring van de bodemecologie. 4/Rendabel voor vissers. Het radicaal overstappen op een nieuw type schip kost geld. Althans op de korte termijn. Op de lange termijn wordt het schip rendabel omdat het minder energie gebruikt. Een andere kostenpost is het personeel. Analyseer daarom de werkzaamheden van ieder bemanningslid. Film ze bijvoorbeeld tijdens het werk. Kunnen deze handelingen efficiënter? Zijn ze nodig aan boord? Is bijvoorbeeld na het sorteren van de vis, het schoonmaken van de vis aan boord nodig? Kan de vis levend in het ruim met water gegooid worden om aan de wal verder verwerkt te worden? Analyseer zo alle vanzelfsprekende handelingen. Standaardiseer en automatiseer de werkzaamheden. Zorg verder voor een ergonomisch goede werkplek. Voorkom bukken en het tillen van zware gewichten. Staat er iets in de weg? Kan er gemakkelijk schoongemaakt worden? Optimaliseer de werkomstandigheden. Ook moet de bemanning breed inzetbaar zijn. Dit alles kan een personeelslid uitsparen. Kijk eens naar de bouw in Nederland. Voor de bouw van een woning zijn tegenwoordig minder werknemers nodig dan 25 jaar geleden.
5/Maatschappelijk geaccepteerd. Een schip, gebouwd op bovenstaande wijze, wordt zeker maatschappelijk geaccepteerd. Net als de moderne kas die tegenwoordig geen energie kost, maar oplevert. Een energiezuinig schip, dat gemaakt is van milieuvriendelijk materiaal, zal als positief worden ervaren. Tenslotte hoop ik dat deze ideeën een aanzet geven tot het vissersschip van de toekomst. Fris en vrij brainstormen over mogelijkheden om dat doel te bereiken, lijkt mij daarbij nodig. Ik hoop dat het InnovatieNetwerk en het VisserijInnovatiePlatform (VIP) gecharmeerd zijn van mijn ideeën en groet u vriendelijk.
