A
gemeente Eindhoven
Raadsnummer
13R5550
Inboeknummer
13bst01492
Dossiernummer
13.40.451
1 oktober 2013
Commissie notitie Betreft startnotitie over Open Data en Eindhoven.
Inleiding In deze notitie wordt beschreven op welke wijze wij verder willen met betrekking tot Open Data. Wat is Open Data De gemeente is eigenaar van grote hoeveelheden gegevens en informatie, die zij nodig heeft voor de uitvoering van het gemeentelijk werk. Een deel van die gegevens en informatie kan als zgn. Open Data voor de omgeving beschikbaar worden gemaakt. Open Data is overheidsinformatie die: b verzameld is in het kader van de uitvoering van een publieke taak; b gefinancierd is met publieke middelen voor de uitvoering van die taak; b openbaar is op grond van de Wet Openbaarheid van Bestuur; b bij voorkeur voldoet aan ‘open standaarden’; b bij voorkeur door een computer kunnen worden gelezen b beschikbaar wordt gemaakt met zo min mogelijk beperkingen met betrekking tot hergebruik. Waarom Open Data Een flink deel van de gemeentelijke informatie is in principe al openbaar, maar in veel gevallen is het materiaal voor burger en bedrijfsleven niet makkelijk digitaal toegankelijk of makkelijk digitaal herbruikbaar. Dit komt de toegankelijkheid van de overheid en haar transparantie niet ten goede en ontneemt burgers en bedrijven mogelijkheden tot zelfredzaamheid, participatie, inspraak en/of innovatie. Bij Open Data wordt er naar gestreefd om de beperkingen in hergebruik tot een minimum te beperken. Open Data is in veel gevallen vooral een andere manier van het beschikbaar maken van gegevens. Tot nu toe hebben we als gemeente het beleid gevolgd om het aanbieden en gebruiken van Open Data te bevorderen door middel van vooral stimulering van het aanbod van data en participatie in relevante gremia zowel landelijk maar vooral ook binnen de stad. Hierover is eind 2010 een raadsinformatiebrief opgesteld. Deze aanpak heeft gewerkt. De gemeente stelt inmiddels een aantal datasets beschikbaar en er zijn in Eindhoven / over Eindhoven app’s en websites gemaakt (op
A
Raadsnummer
13R5550
basis van de Open Data), waaronder o.a. app ‘factchecker’. De lancering van deze app vindt plaats op 23 september 2013. Ook vindt er inmiddels jaarlijks een goed bezocht congres plaats over het onderwerp (volgende congres staat gepland op 22 febr. 2014). Eindhoven staat inmiddels dan ook bekend als een gemeente met een positieve kijk op en actieve houding ten opzichte van het onderwerp. Vanuit het Kabinet Kroes in Brussel krijgen wij volledige steun en zijn we discussie partner in het open data beleid. Na deze eerste stappen willen we nu door pakken. Daarbij is het belangrijk om een (open) data strategie te bepalen, een Open Data portaal beschikbaar te maken en acties te ondernemen om het gebruik van Open Data als een belangrijke bron (en grondstof) en aanjager voor Open Innovatie te stimuleren. Bestuurlijk kader a Wettelijke taak
Kerntaak gekoppeld aan het werkprogramma van het college a Onvermijdelijk * antwoord naar aanleiding van een Motie/amendement/toezegging
b
Voorstel Kennisnemen van de bijgaande notitie en instemmen met: b daarin gestelde beleiduitgangspunten b operationaliseren van een Eindhovens Open Data portaal (opendata.eindhoven.nl) b beschikbaar maken van tenminste genoemde datasets b actief stimuleren van het gebruik van Open Data b voorgestelde planning b wijze van financiering Argumenten Als gemeente streven we naar een open relatie met onze burgers, maatschappelijke instellingen en het bedrijfsleven. We willen niet alleen dingen voor mensen doen, maar vooral ook samen met hen doen. We kunnen het zelfredzame vermogen van mensen, hun creativiteit, meedenkende en innoverende vermogen veel beter benutten, als we mensen meer en beter toegang geven tot gegevens waarover wij als gemeente als gevolg van onze taakuitoefening toch al beschikken. Door een actieve online openstelling van herbruikbare gegevens kunnen we een positieve, innovatieve en constructieve impuls geven aan allerlei gemeentelijke beleidsterreinen juist nu budgetten in het algemeen onder druk staan. Wanneer data vrijelijk beschikbaar zijn, worden burgers en bedrijfsleven ook in staat gesteld deze voor allerlei doelen te hergebruiken waardoor ze zo kunnen bijdragen aan economische en duurzame activiteiten in onze gemeente.
2
A
Raadsnummer
13R5550
Uitgangspunten, doelstelling en randvoorwaarden Uitgangspunt is dat we gegevens/data (her)gebruiken waarover we als gemeente al beschikken in het kader van de uitvoering van een publieke taak. In veel gevallen zijn deze data feitelijk al openbaar op grond van de wet Openbaarheid Bestuur. Met het ‘Open’ beschikbaar maken van data schenden we echter niet het recht op Privacy dat onze burgers en bedrijfsleven terecht van ons mogen verwachten. Ook houden we ons aan regels gesteld in andere wetten zoals de Databankenwet, het Auteursrecht en de Wet Bescherming Persoonsgegevens. Het gemeentelijke uitgangspunt laat zich samenvatten in het principe “onze data zijn open en toegankelijk, tenzij ….”. Beschikbaar te stellen data delen we in een herbruikbare en machineleesbare vorm. We doen dit ‘gaan delen’ echter zo min mogelijk geforceerd, maar waar mogelijk als natuurlijk onderdeel van proces- en/of systeemveranderingen die wij om tal van redenen regelmatig moeten doorvoeren. Het ‘open’ maken van gegevens is dus geen doel in zichzelf, maar wordt als uitgangspunt genomen bij alle voorkomende procesen/of systeemwijzigingen. We zullen als gemeente ook moeten prioriteren in het ontsluiten van onze data, niet alles kan per direct en ook niet alles kan tegelijk. Daarbij proberen we maximaal te leren van de ervaringen die andere overheden met open data hebben. Gegevens hebben alleen betekenis en juistheid binnen een context. Zo kan binnen Eindhoven bijvoorbeeld het woord ‘Parklaan’ duiden op een straat maar ook op een huisartsenpraktijk. Niet alleen gegevens moeten dus ‘as is’ beschikbaar worden gemaakt, maar samen met bijbehorende semantiek en contextinformatie. Deze informatie over betekenis, betrouwbaarheid, actualiteit etc is onverbrekelijk verbonden aan de data zelf en maakt dus deel uit van de terbeschikkingstelling. Gegevens vertegenwoordigen (economische) waarde, en beschikbaarheid en toegankelijkheid veroorzaken ook kosten. ‘Open data’ is niet automatisch hetzelfde als ‘gratis data’. Onze beleidslijn is daarom ‘Open Data wordt zo goedkoop mogelijk beschikbaar gesteld’. Indien er aanleiding toe is, kunnen kosten voor beschikbaarstelling in rekening worden gebracht. Waar mogelijk streven we ernaar dit te voorkomen. Elementen van openheid zijn ook vindbaarheid en gemakkelijke en blijvende toegankelijkheid. Om dit te bewerkstelligen maakt Eindhoven een zogenoemd Open Data Portaal beschikbaar waarop/waarbij aandacht wordt besteed aan zaken zoals: b Welke gegevens zijn beschikbaar b Wat betekenen de gegevens b Gegevensformaten b Het selecteren en combineren van gegevens b Het mogelijk maken van geautomatiseerde koppelingen b Het beleid en de voornemens van de gemeente ten aanzien van Open Data
3
A
Raadsnummer
13R5550
Daarbij wordt waar mogelijk aansluiting gezocht bij landelijke standaarden, afspraken en ontwikkelingen. Eindhoven heeft zich daarom ook aangesloten bij het ‘Open Cities Initiative’. Zonder bekendheid is openheid een relatief loos begrip. Er dient ruchtbaarheid te worden gegeven aan de beschikbaarheid van gegevens, en het gebruik er van dient actief te worden gestimuleerd. De P.R. dient zich niet te beperken tot de Open Data zelf maar zich vooral te richten op de rol die het kan spelen bij Open Inspraak, Open participatie en Open Innovatie. In Eindhoven identificeren we ten minste drie sporen te weten: b Het vinden en stimuleren van ideeën en initiatieven b Het vinden van en werken met partners b Stimuleren van het gebruik Het is belangrijk om Open Data als programma te verankeren binnen de gemeente Eindhoven. Open Data is een belangrijk instrument binnen onze smart city visie (in opbouw). We zullen hier personele consequenties aan moet verbinden willen we de verankering tot stand kunnen brengen. Het laten opereren van een zogenaamde Open Data Stewart/community manager is een belangrijk uitgangspunt om Open Data succesvol te laten landen in de stad. Verdere invulling van de beleidslijn Om de beleidslijn t.a.v. Open Data ingevuld te krijgen zetten we de volgende stappen. 1) Selecteren en beschikbaar maken van Datasets Het principe van ‘data is open beschikbaar tenzij…’ kunnen we direct toepassen op data die is opgenomen in het gemeentelijk GeoFundament. Data in dat fundament is in alle gevallen opgenomen met goede meta-informatie en beheerafspraken. En hoewel open data meer is dan ruimtelijke data, kunnen we vanuit dit GeoFundament snel een concrete start maken met open data. Ook gezien de toepassingen die er met betrekking tot ruimtelijke gegevens beschikbaar kunnen komen en de ervaringen die zijn opgedaan met participatietools als Slim City. Van de gemeentelijke gegevens over de openbare ruimte in ieder geval de volgende gegevenssoorten beschikbaar; Groenvoorzieningen, Kunst in de Openbare Ruimte, Openbare Ruimten, parken, etc, Ondergrondse containers, Glasbakken. Deze data zijn ook opgenomen in de referentielijst van die het ICTU (een door Binnenlandse Zaken en VNG opgerichte stichting die tot doel heeft te helpen met beter te presteren met slim gebruik van ICT) heeft opgesteld van open beschikbaar te stellen data. Verder stimuleren we het ‘open’ beschikbaar stellen van ruimtelijke gegevens van de gemeente, door in de beheerafspraken rond het gemeentelijk GeoFundament expliciet vast te leggen in welke mate brongegevens in het GeoFundament open beschikbaar kunnen worden gesteld. Zo mogelijk met een link naar andere open data (van het CBS, het SCP en andere overheden, specifiek ook Brabantse).
4
A
Raadsnummer
13R5550
2) Komen tot een Portaal voor realiseren toegankelijkheid tot data Idealiter wordt de gemeentelijke Open Data beschikbaar gesteld via een daartoe onderhouden portaal, via welk Open Data rechtstreeks vanaf de bron te bereiken is. Een dergelijke wijze van toegankelijk maken is geheel conform de intentie van Open Data en de ICT-infrastructuur die daar voor nodig is vormt een duurzame basis voor het structureel open beschikbaar stellen van Eindhovense data. Daar zijn echter wel kosten mee gemoeid (van minimaal 15.000 à 20.000 euro initieel). Alternatief is dat we data min-of-meer statisch (als te downloaden bestand) beschikbaar stellen op de website open.eindhoven.nl. In de komende periode zal vanuit de reguliere weg voor ICT-innovaties een voorstel worden gedaan voor de wijze waarop Open Data toegankelijk wordt gemaakt en hoe we dit structureel kunnen borgen. 3) Publiciteit en aanjagen gebruik Het alleen beschikbaarstellen van open data is niet genoeg; mensen moeten weten wat er te halen is en er moet ideeënuitwisseling plaatsvinden om te weten wat er met de gegevens kan worden gedaan. Dit spoor denken we in te vullen met zowel een intern als een extern spoor. a) Interne open data challenge (en realisatie via TU/e) Bedoeling is om de komende twee maanden een ‘open data challenge’ te organiseren binnen de gemeente. Daarbij worden in ieder geval de sectorvertegenwoordigers op het gebied van informatisering en de programmaleiders actief uitgenodigd deel te nemen, naast alle overige collega’s (oa via Yammer en Pino) die ideeën hebben om iets met Open Data te (laten) doen. Op basis de uitkomsten van deze challenge stellen we in november of december vast welke ideeën concreet en kansrijk genoeg zijn om verder uitgewerkt te worden. Ten minste één idee (het winnende idee) laten we daarna uitwerken tot een werkende app door studenten van de TU/e in de periode maart-juni 2014. Daartoe kunnen we in het curriculum ‘Software Engineering Program (SEP)’ als gemeente een casus ‘Open Data’ inbrengen. Het SEP is het afsluitende vak van de TU/e-Bachelor opleiding informatica, waarin een groep van 8 à 10 studenten in 9 weken een programmeeropdracht tot een goed einde brengen, bijvoorbeeld het maken een toepassing of app op basis van Open Data. Ze zijn daar gedurende deze tijd fulltime mee bezig. Voordeel van dit ‘interne’ traject is in ieder geval het kweken van interne commitment en het goedkoop realiseren van een informatieseringsoplossing. Dit programma willen we ook op zetten met de lector Open Data van de Fontys, waardoor de verbinding met de kennisinstellingen nog sterker gaat worden. b) Externe open data challenge en Open Data-café Het externe spoor bouwt verder op het interne spoor en de daar uit opgekomen ideeën. We gaan met externe partijen aan de slag met verdere ideeënuitwisseling (extra ideeën en/of nadere uitwerkingen van reeds bestaande ideeën) en het
5
A
Raadsnummer
13R5550
uitschrijven van een wedstrijd tot realisatie van toepassingen. Dat doen we met in de aftrap een interactieve sessie met meest betrokken Eindhovense collega’s, studenten (TU/e, Fontys, St. Joseph) en partners in de stad zoals Mindhoven, eventueel aangevuld met één of meer zogenoemde Open Data cafés waarin bronhouders en beheerders van gegevens brainstormen met software- en app-ontwikkelaars over mogelijke toepassingen op basis van gemeentelijke Open Data. Bij deze sessies hanteren we in ieder geval twee thema’s, te weten ‘Betrokkenheid bij en participatie m.b.t. de openbare ruimte’ en ‘Smart mobility’. Voor openbare ruimte is gekozen gegeven de ervaring die is opgedaan met het gebruik van gegevens en informatie over de openbare ruimte bij burgerparticipatie (zoals bijvoorbeeld bij SlimCity, maar ook een app als BuitenBeter) en de ideeën die er zijn voor toepassingen rond Open Data over de openbare ruimte. Bijvoorbeeld met betrekking tot bomen in de stad en het via een app toegankelijk maken van gegevens over gemeentelijke bomen en de waarde daarvan voor de stad. De inzet op smart mobility komt voort uit de plannen die er al waren vanuit een expert groep mobility (van TU/e en gemeente) een open data cafe te organiseren rondom smart mobility. We onderzoeken nog of we deze externe App Challenge zo kunnen uitschrijven dat we haar breed kunnen uitzetten, ook naar onze open data partners in andere Europese landen, om op deze manier te kijken of we tot opschaling kunnen komen. Zo kunnen we hopelijk voorkomen dat we niet de zoveelste ‘alleen-maar-leuke’ app aangereikt krijgen. De uitvoering van deze challenge willen we organiseren in samenwerking met Mindhoven in samenwerking met de landelijke coördinator Open Data. Looptijd van dit externe spoor is november tot februari 2014. De finale zal plaatsvinden tijdens het Nationaal Congres Open Data in februari 2014. 4) Uitbouwen en structureel borgen Om de uitbouw van Open Data te borgen beleggen we een ankerpunt bij de CIO. Van daaruit zullen we de komende tijd een voorstel uitwerken voor hoe de inbedding van structurele capaciteit voor Open Data in de Eindhovense organisatie kan worden geregeld.
Kosten en dekking De kosten van Open Data Met het beschikbaar maken van Open Data via een Portaal zijn kosten gemoeid die zonder sturing en bewaking snel kunnen oplopen, zonder dat daar direct kwantificeerbare opbrengsten voor de gemeente tegenover staan. Om de kosten in de startfase zo laag mogelijk te laten zijn, wordt daarom maximaal aangesloten op reeds lopende ontwikkelingen. En om de inzet van middelen in de desgewenst navolgende fase beheerst te houden is het verkrijgen van een gedegen voorstel voor een vervolgtraject met begroting, onderdeel van de startfase.
6
A
Raadsnummer
13R5550
Kosten startfase Met de volgende in de startnotitie voorgestelde activiteiten zijn kosten gemoeid: b Kosten om de voorgestelde gegevens geschikt te maken om als Open Data te publiceren; b Kosten m.b.t. het inrichten en beschikbaar houden van een Open Data portaal; b Kosten publiciteit en organiseren challenges (inclusief € 5000 als aanjager om een winnend idee uit de externe App Challenge gerealiseerd te krijgen). Gegeven het uitgangspunt de kosten tot een minimum te beperken maken we een start met gegevenssets die al (zo goed als) voorhanden zijn, en beginnen met een kleinschalige portaal. Uitbreidingen met verdere gegevenssets komen vooral tot stand op natuurlijke momenten, als bijbehorende processen en/of systemen toch aangepast moeten worden. Ditzelfde geldt waar mogelijk ook voor het portaal. We haken maximaal aan op reeds beschikbare systemen en ervaringen van andere overheden. De kosten om deze eerste portaal operationeel te maken, te vullen met datasets en de challenges te organiseren, zijn begroot op € 30.000,-. De helft van dit bedrag (max. € 15.000,-) zal ten laste worden gebracht van het budget Beheer Openbare Ruimte, gezien de meerwaarde die de aanpak naar verwachting heeft voor het stimuleren van transparantie rond en betrokkenheid van burgers bij de openbare ruimte en de koppeling aan SlimCity. De andere helft (eveneens max. € 15.000,-) zal ten laste worden gebracht van een innovatiebudget I&B. In deze fase eventueel gewenste inhoudelijke of technische aanvullingen zullen projectmatig worden opgepakt en worden gefinancierd vanuit de sector(en) die betreffende aanvulling(en) wenst/wensen. Kosten vervolg Aan de hand van de ervaringen met het operationeel maken van de portaal, het toegankelijk maken van gegevens, het organiseren van publiciteit en het monitoren van het gebruik zal aan het einde van de startfase een voorstel worden gedaan hoe Open Data desgewenst uitgebouwd kan worden en structureel organisatorisch kan worden geborgd. Dit laatste zowel ten aanzien van de benodigde personele capaciteit als de benodigde financiële middelen. Op basis van dit voorstel kan worden bepaald of, en zo ja op welke wijze, we als gemeente verder gaan met Open Data. Burgemeester en wethouders van Eindhoven,
secretaris ave/FC13017310
7
