Geen mens. de socialist Demonstreer mee op 23 maart pag 3. Word nu abonnee. 25 jaar De Socialist Trots op onze traditie

25 jaar De Socialist Trots op onze traditie

25

Speciale middenpagina’s in het teken van ons jubileumnummer met n Hoogtepunten uit 25 jaar De Socialist n Interview met voormalig hoofdredacteur Pepijn Brandon n Felicitaties van over de hele wereld: ‘We wensen jullie alle succes voor de toekomst. Houd onze gezamenlijke strijd vol!’ Zie pagina 8 & 9

50

�1.

steunprijs 2 euro

de socialist

#251 • FEBRUARI 2013

Een uitgave van de Internationale Socialisten • www.socialisme.nu

De regering wil ‘illegaliteit’ strafbaar stellen. Mensen die worden aangehouden zonder geldige papieren krijgen een boete van 3900 euro. Uitgeprocedeerde vluchtelingen die niet terug kunnen naar hun land van herkomst krijgen geen opvang en worden zo gedwongen op straat te leven. Ongeveer eenderde van de vluchtelingen in deportatiecentra werd in het eerste deel van 2011 opgesloten in een isoleercel: zo’n 450 mensen. Gezinshereniging wordt steeds moeilijker gemaakt. Dit drijft vluchtelingen tot wanhoop. Daarom verbrandde Kambiz Roustayi zichzelf in april 2011 op de Dam. Het is hard nodig om dit tij te keren. Vluchtelingen verdienen een menswaardige behandeling. Kom daarom ook naar de demonstratie op zaterdag 23 maart in Amsterdam.

Demonstreer mee op 23 maart • pag 3

Geen mens is illegaal

Generaal pardon nu Word nu abonnee • Proefabonnement (drie nummers): �3 • Jaarabonnement: �15

n Theorie: Marxisme versus complottheorieën

n Interview: Activist Abdelilah Alilbit in Marokko

John Molyneux en Chris Harman over de vraag of de wereld wordt bestuurd door een samenzwering pagina 12 & 13

‘De protesten tegen het regime worden steeds sterker en het imago van de koning brokkelt af’ pagina 5

2 actueel

■ Verzekeraars discrimineren vrouwen Vrouwen die door een ongeval niet meer kunnen werken, lopen de kans dat ze een veel lagere schadevergoeding uitgekeerd krijgen dan een man in exact dezelfde situatie. Onderzoek van het College voor de Rechten van de Mens heeft aangetoond dat verzekeraars stelselmatig vrouwen proberen te benadelen. Het bureau vocht met succes een discriminatiegeval aan: de 28-jarige vrouw had recht op 190.000 euro, maar kreeg slechts 173.000 uitgekeerd. Uit de stukken van de verzekeraar bleek dat hij een ‘matiging’ had aangebracht ‘in het licht van een hypothetische kinderwens’.

de ★socialist # 251 • februari 2013

Voor dit artikel is Joke Kaviaar veroordeeld

RaRa, wiens rechtsorde is het?

■ Gegoogel met belastingen 91 van de 100 grootste bedrijven ter wereld zijn actief in Nederland. Volgens onderzoek van De Volkskrant zitten er daarvan 60 uitsluitend hier voor belastingontwijking. In 2011 sluisden ze minstens 57 miljard euro van en naar Nederland, en betaalden tussen de 0 en 5 procent belasting. De bedrijven, waaronder Google, Microsoft, Gazprom, Wal-Mart, IBM en ENI, doen dit via brievenbusbedrijven en vertrouwelijke afspraken met de Belastingdienst. De inkomsten voor Nederland zijn relatief gering: ongeveer 1 miljard euro. Tel uit je verlies. De Kamer wil inzage in de omvang van de belastingontwijking, maar de Belastingdienst ligt dwars.

■ Klimaat verandert temperatuurkaart Afgelopen maand braken temperaturen in Australië alle records. Dit veroorzaakte meer dan 140 hevige bosbranden. In Sydney zijn temperaturen gemeten van 45,8 graden Celsius – wat het oude record uit 1939 brak. De hittegolf is zo extreem dat al zeven dagen sinds de jaarwisseling in de top-20 van heetste dagen zijn beland. Met metingen boven de 50 graden moest het Meteorologisch Instituut zelfs, voor het eerst ooit, twee kleuren aan de temperatuurschaal toevoegen: donker roze en paars. De maximumtemperatuur op de weerkaarten is nu 54 graden Celsius.

■ Geen vertrouwen in politici Het vertrouwen in politici en bestuurders van bedrijven is verder gedaald. Uit een onderzoek van pr-bureau Edelman blijkt dat slechts 10 procent van de Nederlanders gelooft dat bedrijfsbestuurders de waarheid spreken. Voor politici is dit zelfs verder gezakt tot 6 procent. Nederlandse politici behoren daarmee tot de meest ongeloofwaardige ter wereld, aldus Edelman. Het onderzoek werd uitgevoerd in 26 verschillende landen. Annemieke Kievit, directeur van Edelman, stelt dat ethisch handelen en het nakomen van afspraken essentieel zijn voor politici om het vertrouwen van de burgers te winnen.

UITGESPROKEN ‘Mijn beleid is zo mainstream dat als ik in de jaren tachtig hetzelfde beleid had gevoerd, ik zou zijn beschouwd als een gematigde Republikein.’ Barack Obama ‘We gaan er fictief van uit dat ze allemaal aan de norm voldoen.’ Woordvoerder Binnenlandse Zaken over bestuurders die boven de Balkenendenorm zitten ‘Het huidige bankenstelsel is als katholicisme zonder een hel.’ Journalist Joris Luyendijk ‘De Fyra is eigenlijk een hogesnelheidstrein van de Aldi. Als je een zo goedkoop mogelijke trein bestelt, dan krijg je die ook.’ Kees Smilde, woordvoerder Belgische reizigersvereniging TreinTramBus ‘Het is niet aan mij om de looneisen te formuleren, maar het zou wel helpen als Nederlanders weer wat meer koopkracht krijgen. Dat kan onder meer via de loonontwikkeling.’ Lodewijk Asscher, minister van Sociale Zaken ‘Wij denken dat de minister zich vergist. We zien dit als een beginnersfout.’ Woordvoerder van bazenorganisatie VNO-NCW ‘Weet je wat ongezond gedrag is? Zelf een dikke Audi rijden en je schouders ophalen over al die mensen die noodgedwongen in hun eigen stront moeten liggen.’ Volkskrant-columnist Malou van Hintum over bestuurders in de zorg ‘Ik vrees wel eens dat we over een jaar zeggen: het was mooi, jammer dat het over is.’ PvdA-leider Diederik Samsom is bang dat het kabinet valt door protest

Op dinsdag 22 januari veroordeelde de rechtbank in Haarlem activiste Joke Kaviaar tot vier maanden onvoorwaardelijk wegens opruiing. Een politiek vonnis, waar Wilders anderhalf jaar geleden werd vrijgesproken. Hierbij publiceert De Socialist uit solidariteit een van de teksten waarvoor zij veroordeeld is. Afgelopen donderdag in Andere Tijden: Roemersma vs. Duyvendak. Roemersma in Venezuela, en Duyvendak hier in Nederland. En dan die vraag: Wat vindt u ervan dat Korthals Altes de brandstichtingen van RaRa terrorisme noemde? Een verbaasde Roemersma kon niet anders concluderen dan dat dit onzin was, en is, en dat je tegenwoordig nog sneller terrorist wordt genoemd dan vroeger. En dan Duyvendak: Natuurlijk was het terrorisme, en hij nam afstand van de slogan ‘Uw rechtsorde is de onze niet!’ Hij beschouwt ‘de rechtsorde’ dus als iets dat van hem is en noemt Roemersma terrorist. Wiens rechtsorde is het nu, heb ik mezelf weer eens afgevraagd. Het terrorismepunt laat ik maar even liggen, want ja, we zijn allemaal terrorist of op zijn minst extremist tegenwoordig, en anders wel crimineel, veelpleger, of gewoon tuig. Soit. What’s in a name. Maar die rechtsorde, hoe pakt die uit voor mensen? En dan bedoel ik niet de bevoorrechte en omhoog gelikte mensen in deze maatschappij, zoals Wijnand Duyvendak. Neem nu eens het ‘vreemdelingenbeleid’. Minder vergoeding voor advocaten die bezwaarprocedures

voeren tegen de bewaring: gevolg is dat minder vaak bezwaar wordt aangetekend. Omkering van de bewijslast: leuk plannetje van het nieuwe kabinet Bruin 1: bewijs jij maar eens waarom en langs welke weg je gevlucht bent en anders: linea recta retour ellende. Maar ach, eigenlijk werkte het altijd al zo: de IND hoeft niet te bewijzen wat ze wel of niet gedaan hebben, de ‘vreemdeling’ moet van alles aantonen.

‘Is het in de fik steken van een bedrijf dat geld verdient aan apartheid eigenlijk wel geweld? Volgens mij niet’ De ongewenstverklaringen: daar hoef je ook al niets meer voor gedaan te hebben dat als strafbaar kan worden bestempeld. Gewoon een tweede keer zonder papieren in dit racistische en nationalistische moeras te worden aangetroffen is genoeg. Uitbreidingen van de bevoegdheden van de vreemdelingenpolitie: komt nog uit de koker van Albayrak,

net als het voorgaande. Die beulen mogen straks alles: huiszoekingen, visitatie, telefoons uitlezen, en het gaat bepaald niet over onderzoek naar criminelen zoals de kamerleden van de PVV. Nee, het gaat over mensen zonder papieren. Je bestaat, dus je bent strafbaar. De rechtsorde, is die er voor deze mensen? Het lijkt me niet. Waar haalt oud-activist Duyvendak de onbeschaamdheid vandaan om ‘Deze rechtsorde is de onze niet’ als gedachte te verwerpen? Nou, dan ben ik liever terrorist dan door macht gecorrumpeerd wannabe politicus! Allicht hebben wij blanke bevoorrechte Nederlanders met een paspoort in principe geen last van al die rechteloosheid dus we zouden kunnen stellen dat die rechtsorde wel degelijk de onze is, hij is alleen niet van ‘hen’. Daarmee is het dus een rechtsorde die bol staat van de vreemdelingenhaat. En dan heb ik nog niet genoemd de talloze gewelddaden tegen mensen zonder papieren, op straat, in politiebureaus en in detentie- en uitzetcentra. Genoemd heb ik nog niet de wanhoopsdaden, de hongerstakingen en zelfmoorden, het inslikken van scheermesjes. Genoemd heb ik nog niet het geweld tijdens de deportaties, het gebruik van handen voetboeien en van ‘bijtmaskers’ en de intimidatie. Zo. Nu heb ik ze wèl genoemd. Nog steeds je rechtsorde, Duyvendak? Doe mij Roemersma maar, die weigert om afstand te nemen van de RaRa branden die na vier keer bereikten dat de Makro zich terugtrok uit het ZuidAfrika van de apartheid. Roemersma: ‘Geslaagd? Het apartheidsregime was nog niet weg.’ En daarin had hij natuurlijk wel gelijk. Slechts één klein radertje was weggenomen. Maar één is beter dan geen. De uitzending besloot met te stellen dat geweld werkt. Maar is het in de fik steken van een bedrijf dat geld verdient aan apartheid eigenlijk wel geweld? Volgens mij niet. En datzelfde geldt voor al die kapitalistische uitbuiters die door de westerse democratieën worden gesteund en gehuldigd voor hun bijdrage aan ‘onze economie’. Een affikkend bedrijfspand is geen geweld, het is het begin van gerechtigheid. Noem mij maar terrorist, Duyvendak, omdat ik deze mening verkondig. Licht ingekorte versie van ‘RaRa, wiens rechtsorde is het?’ (www.jokekaviaar.nl, november 2011)

Franse oorlog in Mali om macht en uranium Frankrijk is een grote militaire interventie begonnen in het West-Afrikaanse land Mali. Een bombardementscampagne tegen rebellen in het noorden wordt uitgebreid met 2500 grondtroepen. Het officiële oorlogsdoel is om een ‘terroristische staat’ te voorkomen, maar in werkelijkheid wil Frankrijk zijn macht in de grondstofrijke regio uitbreiden. De voormalige koloniale mogendheid zegt te interveniëren voor het behoud van democratie. Maar haar eigen geschiedenis in Afrika is er vooral een van het ondersteunen van dictators, zoals Félix Houphouët-Boigny in Ivoorkust en Ben Ali in Tunesië. Bovendien voerde Frankrijk van 1954 tot 1962 een brute koloniale oorlog om de onafhankelijkheid van Algerije te voorkomen. Toen ging het om zijn machtspositie in de regio, en nu ook. Waar de Amerikaanse ‘humanitaire interventie’ van Irak om olie draaide, gaat het Frankrijk om uranium. Frankrijk is ’s werelds grootste exporteur van elektriciteit. Deze wordt voor 80 procent opgewekt door 59 kernreactoren. De uraniummijnen in Niger en de geschatte 5200 ton aan

■ Franse legionair in Niono, centraal Mali, 20 januari 2013 onaangeboord uranium in Mali zijn van cruciaal belang voor de Franse energiesector. De opstand in het noorden van Mali, die was begonnen door Toearegrebellen en is overgenomen door islamistische verzetsgroepen, dreigt de Franse controle over de uraniumwinning in gevaar te brengen. Met de invasie wil Frankrijk zijn machtsposi-

tie in de regio uitbreiden. Net zoals eerdere ‘humanitaire interventies’ in Joegoslavië en Somalië riskeert de Franse oorlog een regionale escalatie. De bloedige gijzeling van BP-medewerkers in Algerije, waarbij eind januari 45 mensen werden gedood, onderstreept dat risico. Mylène Bolder

de ★socialist #251 • februari 2013

3

WAT WIJ VINDEN

KIES PARTIJ VOOR VLUCHTELINGEN In de afgelopen maanden hebben vluchtelingen door heel Nederland actie gevoerd. Ewout van den Berg geeft drie redenen waarom de protesten steun verdienen.

1

Racisten zetten steeds meer de toon in Nederland. De moord op Marianne Vaatstra in 1999 ontketende een hetze tegen asielzoekers, onder leiding van Pim Fortuyn en rechtse media zoals De Telegraaf. Terwijl politie het asielzoekerscentrum in Kollum moest beveiligen tegen brandstichting, arresteerde justitie in het buitenland twee voormalige-asielzoekers. Dertien jaar later blijkt een witte Fries de dader, maar de racistische toon was weer gezet. Sindsdien is de hetze tegen ‘buitenlanders’ alleen nog maar toegenoemen, met consequenties voor iedereen met een kleurtje. In december bleek dat uitzendbureaus structureel Surinamers en Antillianen systematisch discrimineren.

Links heeft zich te lang stil gehouden en zich vooral in huiselijke kring beklaagd over de opmars van rechts Een aflevering van Zembla in december liet zien hoe de politie samen met busmaatschappij Connexxion zwarte mensen volgde om ze op hun werk in villawijken te arresteren. De Amsterdamse politie houdt getinte mannen en OostEuropeanen eerder staande dan witten. Zonder tegenbeweging zal de ontmenselijking van allochtonen

■ Vluchtelingen demonstreren in Amsterdam, 10 november 2012 (Foto: De Socialist) vaker leiden tot uitsluiting — en fysiek geweld.

2

Het harde asielbeleid is de zwakke flank van de PvdA. Staatssecretaris van Justitie Fred Teeven (VVD) voert een zo hard mogelijke lijn tegen vluchtelingen. Als je uit het verkeerde land komt, heb je hier volgens hem niets te zoeken. De partijtop van de PvdA is bereid hier in mee te gaan, zelfs tot het punt om ‘illegaliteit’ strafbaar te maken, een speerpunt van de PVV. Maar de achterban van de PvdA denkt hier anders over. Die gelooft wel in de eigen verkiezingsleus dat ‘iedereen meetelt’, dat vluchtelingen recht hebben op een menswaardig bestaan en hun kinderen al helemaal. Dat plaatst de partij in een moeilijk parket. De PvdA voert al op alle ande-

■ De discipline van Dijsselbloem Minister van Financiën Dijsselbloem is op 21 januari benoemd tot voorzitter van de Eurogroep. Goed voor Nederland, goed voor Europa, goed voor de PvdA, joelden de media — en de PvdA. Maar voor gewone mensen zal het weinig goeds betekenen. De Eurogroep is de maandelijkse bijeenkomst van EU-financiënministers. Officieel is het een forum zonder beslissingsbevoegdheid, maar door de eurocrisis is het overleg een van de belangrijkste pilaren van het Europese beleid geworden. De afgelopen jaren werd deze geleid door Juncker uit Luxemburg, en nu mag een onbekende Nederlander het stokje overnemen. Kersverse minister Dijsselbloem is een betrekkelijke lichtgewicht met weinig indrukwekkends op zijn CV. In 2003 voerde hij campagne voor de PvdA als ‘rode ingenieur’ — maar feitelijk is hij een paarse technocraat. Samen met Samsom, Rutte en Blok draaide hij het huidige regeerakkoord in elkaar. De Frankfurter Allgemeine schreef: ‘Zijn naam staat voor vastberaden

bezuinigingsbeleid — inclusief ingrijpende hervormingen in de arbeidsmarkt en een hogere pensioenleeftijd, een hoge prijs voor socialisten.’ Dijsselbloem zelf gaf al aan dat hij de ‘consistente lijn’ van De Jager wil voortzetten. Daarom was Duitsland een grote voorstander van zijn kandidatuur. Voor Merkel snijdt het mes aan twee kanten. Plooibare voorzitter Dijsselbloem gaat de Europese begrotingsdiscipline snoeihard opleggen aan Spanje, Italië en Griekenland — en de VVD’er Weekers neemt Nederlands plek over in de Eurogroep. Tegelijk is dit de beste garantie dat Nederland zelf de begrotingsnorm van 3 procent niet overschrijdt. De echte betekenis van deze benoeming is dus dat de PvdA zich heeft verbonden aan het neoliberale crisisbeleid van de Europese Centrale Bank en de Europese Commissie. De prestige van het pluche heeft ze verblind voor politieke consequenties die haaks staan op de belangen van hun eigen achterban. Ze zijn met open ogen en vrijwillig een gevangenis ingelopen, voor de zoveelste keer.

re fronten VVD-beleid en het op straat gooien van vluchtelingen uit oorlogsgebieden is naar de achterban niet te verdedigen. Dat PvdA-burgemeester van Amsterdam Eberhard van der Laan in Buitenhof zei dat strafbaarstelling van ‘illegaliteit’ onverstandig is, en dat hij persoonlijk het initiatief van de Vluchtkerk steunt, spreekt boekdelen. Hier valt mogelijk succes te behalen als we de druk vergroten.

3

Er is een potentieel voor grotere protesten. Uitgeprocedeerde vluchtelingen die op straat zijn beland hebben in de afgelopen maanden tientallen protesten gehouden. Ze kunnen rekenen op brede sympathie. Zo trad Anouk op kerstavond op voor een volle Vluchtkerk en sprak ook Arie Boomsma zijn steun uit voor het pro-

test van vluchtelingen. Scholen in de buurt van de Vluchtkerk zamelen geld in en de media schrijven veel over het protest. Deze steun moet zichtbaar gemaakt worden op straat. Links heeft zich te lang stil gehouden en zich vooral in huiselijke kring beklaagd over de opmars van rechts. Op zaterdag 23 maart staat een landelijke demonstratie gepland uit solidariteit met vluchtelingen. Hoe groter deze wordt, hoe groter de impact op het bredere politieke klimaat. Wees er daarom bij en help met mobiliseren. Zaterdag 23 maart Landelijke demonstratie Wij Blijven Hier! 13.00, De Vluchtkerk Amsterdam Meer info: www.devluchtkerk.nl

■ Moskeeën zijn welkom in Nederland ‘Wat zou het mooi zijn, een Nederland zonder moskeeën’, aldus de inleidende tekst op de nieuwste website van de PVV. Daarop kun je ‘praktische tips’ vinden voor hoe je ‘een moskee kunt stoppen’. Het is de zoveelste stap in een hetze tegen moslims die wel degelijk gewelddadige consequenties heeft. Stel je voor dat een politicus een ‘jodenmeldpunt’ had geopend en een Synagoge Nee-campagne was begonnen. Het land zou te klein zijn geweest, en terecht. Maar waar haatzaaien tegen de ene bevolkingsgroep als onacceptabel wordt gezien, wordt het tegen de andere groep nauwelijks opgemerkt. Een team van juristen zal Wilders ongetwijfeld groen licht hebben gegeven. Hij roept niet letterlijk op tot geweld en is anderhalf jaar geleden vrijgesproken van aanzetten tot haat en discriminatie. Maar zijn hetze tegen moslims heeft wel degelijk gewelddadige consequenties en deze campagne is de volgende stap daarin. Sinds 2007 is er brand gesticht in moskeeën in Huizen, Zeist, Haarlem,

Leeuwarden en Arnhem . In 2009 is een Turks vereniginggebouw beklad met de leuzen ‘Sieg Heil’ en ‘Geert Wilders’. In 2010 is een kop van een wild zwijn voor een moskee in Groningen gelegd en het pand met bloed besmeurd. Datzelfde jaar werd een moskee in Dordrecht beschoten. In de zomer van 2012 sloegen Henk en Ingrid in Almelo hun Turkse buurman Aziz dood. ‘Ik hoop dat jullie branden in de hel! Vuile tering-kankerturken!’ schreeuwde Ingrid de ontredderde buren nog na. De PVV-campagne MoskNee is een ordinaire bliksemafleider voor de crisis, wakkert de haat tegen moslims verder aan en zal meer brandstichtingen, bekladdingen en geweld tot gevolg hebben. Hier is dus sprake van een echt geval van opruiing en de aanstichter heet Geert Wilders. Links, de vakbeweging en religieuze gemeenschappen moeten dan ook krachtig stelling innemen. Moslims horen bij Nederland, ze zijn welkom en ze hebben recht op hun gebedshuizen, net zoals christenen en joden dat hebben. Het enige waar geen ruimte voor mag zijn, is racisme.

Beste lezer, 2012 was niet het jaar waarin de wereld verging. Maar het was wel het jaar waarin de vergankelijkheid van de wereld zoals wij die kennen werd onderstreept, zowel in negatieve als positieve zin. Drie tekenen van de tijd: Ten eerste was het ijsoppervlak op de Noordpool afgelopen zomer kleiner dan ooit is gemeten. Wetenschappers verwachten dat de Arctische oceaan nog dit decennium ‘s zomers ijsvrij zal zijn. Dat is 80 jaar eerder dan voorspeld in de meest pessimistische scenario’s. De realiteit is dat klimaatverandering zich veel sneller ontvouwt dan tot nu toe werd aangenomen. Ten tweede: de Griekse Gouden Dageraad is de derde partij in de peilingen. We hebben het hier niet over een soort rechts-populistische Leefbaar Griekenland, maar over een volbloed nazipartij inclusief Hitler-verering, paramilitaire knokploegen en infiltratie van het politie-apparaat. De weg voor deze opmars is bereid door de bezuinigingen van de ‘Troika’ en de zondebokpolitiek van de gevestigde partijen. En ten derde gaat de Egyptische Revolutie intact haar derde jaar in. Toen de Moslimbroeder Morsi afgelopen juni tot president werd verkozen, werd gezegd dat de Arabische Lente was overgegaan in een ‘islamitische winter’. Dit miskent het sociale hart van de revolutie. Miljoenen Egyptenaren willen brood, vrijheid en sociale rechtvaardigheid, en trotseren elk obstakel ongeacht religieuze overtuiging. Zoals een moslima op een protest tegen het regime zei: ‘Morsi is een goede moslim, maar hij is een slechte president.’ Kapitalisme op ramkoers met de planeet, het gevaar van fascisme, de hoop die sociale strijd brengt en de overtuiging dat een andere wereld mogelijk is — dat is al 25 jaar het politieke perspectief van De Socialist. In de middenpagina’s van dit nummer blikken we terug op een aantal hoogtepunten uit onze geschiedenis. Niet uit nostalgie, maar om te laten zien waar we op voortbouwen. Die rijke bagage zullen we de komende periode namelijk hard nodig hebben. Rutte en Samson zijn vastberaden om de afbraak door te zetten, de vakbondstop wil meepraten in plaats van terugvechten en Wilders staat klaar om van de onvrede te profiteren. We hebben een offensiever links nodig, met ruggengraat en lef. Steun ons, word abonnee of lid. Want we hebben meer dan ooit een wereld te winnen. Maina van der Zwan, hoofdredacteur

maak

de ★socialist ook jouw krant

stuur actieverslagen op • mail tips • schrijf een brief • neem een abonnement • help met de verkoop of werf een abonnee. Vul het formulier in op onze website of de bon op pagina 15 [email protected]

4 Binnenland


Werkonderbrekingen bij Odfjell in Rotterdamse haven

■ Zorgwerkers blij met acties Abvakabo

Sinds 11 januari houden werkers van het Rotterdamse tankopslagbedrijf Odfjell met regelmaat werkonderbrekingen. Deze onderbrekingen moeten een goed sociaal plan afdwingen.

Zeventig procent van de zorgmedewerkers is blij met de acties van Abvakabo. Dat blijkt uit een poll van het Tijdschrift voor Verzorgenden. De redactie stelde haar lezers de vraag: wat vind jij van de acties van Abvakabo FNV? ‘Goed! Zij strijden immers voor betere arbeidsvoorwaarden’, vond een ruime meerderheid van de stemmers. In totaal stemden 555 personen.

■ Stakingen bij NedCoat Groningen De werkers van NedCoat Groningen staakten in januari twee maal. De directie ontdook de cao-grootmetaal met een nieuwe loontabel, die de lonen tien tot vijftien jaar bevriest. Dit kost 95 procent van de arbeiders honderden euro’s per maand. De directie van NedCoat heeft de eerste staking beantwoord met het ontslag op staande voet van vijf uitzendkrachten omdat ze meestaakten. ‘Dit is in strijd met de cao voor uitzendkrachten, de ABU, en we weten dat de arbeidsinspectie daar inmiddels werk van maakt’, aldus FNV-bestuurder Albert Kuiper.

■ Demonstratie tegen kerncentrale 1500 mensen demonstreerden op 12 januari in Maastricht tegen de kerncentrale in Tihange. Er waren flinke delegaties aanwezig van Greenpeace België en de Duitse anti-kernenergiebeweging. De sterk verouderde centrale ligt ongeveer veertig kilometer zuidelijk van Maastricht. Nadat in de zomer scheurtjes waren ontdekt, is de centrale stilgelegd. Maar de Belgische regering denkt na over een herstart. GroenLinks haalde bijna 11.000 handtekeningen op met de oproep om de kerncentrale in Tihange definitief te sluiten.

■ Verdachte brand in buurthuis Een brand verwoestte in de nachtvan 13 op 14 januari een Eindhovens buurtcentrum. De dag erna zou de Turkse stichting Po-Der de ruimtes in gebruik nemen. De stichting vermoedt dat er opzet in het spel is. Voorzitter Erhan Yilmaz: ‘Een Nederlandse vrouw zei tegen mij: “De Hollanders moeten hier uit, en de Turken komen erin. Dat willen we niet.”’ Po-Der geeft zich niet gewonnen. ‘We hebben tot nu toe alles licht opgevat, maar kunnen ook ons andere gezicht laten zien.’

■ Een groep van 30 voornamelijke Poolse uitzendkrachten protesteerde 21 januari in Zwolle tegen Albert Heijn en uitzendbureau Tempo-Team (Foto: Rob Nelisse)

Onzekerheid en hoge werkdruk in distributiecentra Albert Heijn Cabine- en cockpitpersoneel in actie

FNV Bondgenoten is begonnen met een campagne om werkers in de distributiecentra van Albert Heijn en andere supermarktketens zichtbaar te maken. Janneke Prins sprak met vakbondsbestuurder Ron Meyer.

‘Albert Heijn is in de ogen van het grote publiek de lievelingsgrootgrutter. Topman Sander van der Laan zei laatst: “We are one happy family”. Maar de helft van het personeel is uitzendkracht, wordt opgejaagd en kan ieder moment op straat worden gezet. ‘De reclames doen je denken dat je winkelt in een mini-Efteling.Maar achter de schermen is de rauwe werkelijkheid voor duizenden mensen in distributiecentra (DC’s) totaal anders. Deze mensen worden behandeld als robots van vlees en bloed. De werkdruk wordt opgevoerd door de fanatieke

Amerikaanse aanpak van Ahold. ‘Over de werkvloer in de DC’s zelf: ze werken met een voicepicking systeem. De DC-werker krijgt via een headphone te horen wat hij/zij moet doen. Sommige mensen worden ’s nachts wakker en antwoorden dan in de code ‘nul één oké’. De werkdruk is hoog. Ter illustratie: omgerekend naar colaflessen versleept iemand per dag 20.000 flessen. Dat is ongeveer twee keer zoveel als tien jaar geleden. ‘Waarom is al die onzekerheid nodig, als je als supermarkt op grond van statistiek ongeveer weet hoeveel je iedere dag moet leveren? Waar is de “one big happy family” als je hem nodig hebt? Wij eisen dat de mensen in de DC’s worden behandeld als vakmensen.’ Meer info: distributiewerkers.nl

Lees verder op socialisme.nu

■ Op 22 januari voerden ruim 350 piloten en leden van cabinepersoneel op Schiphol actie tegen nieuwe Europese wetgeving over rust- en werktijden (Foto: Herma Flipsen)

Boycot Israël wint aan kracht In Nederland wordt de internationale campagne voor Boycot, Desinvestering en Sancties (BDS) sinds kort gecoördineerd door Doc P. Max van Lingen sprak met voorzitter Benji de Levie. Waarom hebben jullie ervoor gekozen om een nieuwe organisatie op te zetten? Zijn er niet genoeg clubs die zich bezighouden met Palestina? Wat wij doen is niet nieuw. In 2005 riepen 171 Palestijnse organisaties op tot een wereldwijde Boycot, Desinvestering en Sancties-campagne. In Nederland waren al jaren verschillende organisaties met boycotacties bezig. Op initiatief van het Nederlands Palestina Komitee (NPK) bundelden ongeveer 25 verschillende organisaties hun krachten in het samenwerkingsverband Samenwerken voor Palestina.

Je moet ons initiatief Diensten en Onderzoek Centrum Palestina (Doc P) zien als een poging om Samenwerken voor Palestina te verbreden en te professionaliseren. De drie uitgangspunten van de Palestijnse oproep staan hierbij centraal: onvoorwaardelijke terugtrekking uit de bezette gebieden, gelijke rechten voor alle inwoners van Israël en het recht op terugkeer van alle Palestijnse vluchtelingen. Je geeft aan dat Samenwerken voor Palestina al veel heeft bereikt. Kan je hier

■ Actie tegen eredoctoraat miljardair De campagne Haal het Geld Waar het Zit heeft geprotesteerd tegen het toekennen van een eredoctoraat aan de Indiase multimiljardair Ratan Tata. Tata leidt een wereldwijd conglomeraat, waaronder staal- en autobedrijven. Hij ontving op 8 januari het eredoctoraat van de Universiteit van Amsterdam wegens zijn ‘uitzonderlijke ondernemingszin’ en liefdadigheid. De activisten wezen op de reorganisaties bij Tata Steel en de zelfmoorden onder Indiase boeren.

Odfjell wil ongeveer honderd werkers ontslaan en nog eens honderd werkers ‘mogen’ solliciteren naar hun eigen functie, maar dan voor een lager salaris. De eigenaar van Odfjell weigert echter structureel om serieus met de vakbonden te onderhandelen over een sociaal plan. Het bedrijf wil mensen met een minimale afvloeiingsregeling op straat zetten en bovendien volgens volstrekte willekeur. Het is al langer onrustig bij het Rotterdamse tankopslagbedrijf Odfjell. De oorsprong van het conflict ligt ech-

ter niet bij de economische situatie in de Rotterdamse haven, het gaat veel verder terug. De directies van Odfjell in Rotterdam en Noorwegen hebben jarenlang enkel aan winst gedacht. Onderhoud aan de installatie werd tot een onvoldoende minimum beperkt, winst was het enige doel. Zo is de veiligheid van het personeel en omwonenden van de terminal bewust in gevaar gebracht. Onder druk van de publieke opinie is in juni vorig jaar besloten om het bedrijf tijdelijk te sluiten en de schade te herstellen. Maar in de tussentijd zegden klanten van Odfjell hun contract op. Ook het schadeherstel duurt langer. Werkers van Odfjell komen nu in actie om niet de dupe te worden van het winstbejag van hun directie.

concrete voorbeelden van geven? Ik vind zelf de consumentenacties bij Albert Heijn erg belangrijk. Volgens ons moet het zichtbaar zijn wanneer groente of fruit afkomstig is uit bezet gebied. Als gevolg van de acties zijn we nu, samen met de Stichting Onder zoek Multinationale Ondernemingen (SOMO), in gesprek met de levensmiddelenbranche. Daarnaast hebben de acties ertoe geleid dat steeds meer mensen geen Israëlische producten meer kopen. Zo zijn er meer kleine successen behaald die laten zien welke kant het op kan gaan. Ik denk ook dat de perspectieven steeds gunstiger zijn. De afgelopen jaren hebben we in Nederland natuurlijk nogal een tegenslag gehad met de vorige minister van Buitenlandse Zaken, die persoonlijke banden had met Israël en met het CIDI. Dat heeft invloed gehad op de Nederlandse positie binnen Europa. Maar als je op straat actief bent, merk je wel een kentering. Daarmee wil ik niet zeggen dat iedereen opeens pro-Palestijns is, want dat is niet zo. Maar de meeste mensen zijn ook zeker niet meer pro-Israëlisch. Dat klinkt goed. Maar helpt het de Palestijnen ook?

■ Actie van de BDS-campagne bij het bedrijf Mehadrin in Barendrecht (Foto: Wim Lankamp, 29 november 2012)

De bezetting en de oorlogseconomie kosten Israël miljarden. Een gedeelte daarvan is afkomstig van donaties van landen als de Verenigde Staten. Maar een ander gedeelte is afkomstig uit de export, voornamelijk naar Europa. Elke euro die ze minder kunnen exporteren is een euro minder voor de bezetting en voor de oorlogseconomie. Onze Palestijnse vrienden geven dit

ook aan, en vragen ons om hiermee door te gaan. De BDS-campagne treft echter niet alleen de bezetting en de oorlogseconomie, maar ook gewone Israëli’s. De Israëlische bevolking is medeplichtig aan de bezetting. Op een heel klein percentage na stemmen ze consequent voor het zionisme. Of dat nu links zionisme, rechts zionisme of zionisme van het midden is maakt niets uit. Het is altijd onderdrukkend zionisme en altijd gericht op het uitbreiden van de staat Israël. Die bezetting berooft de Palestijnen van hun vrijheid en kost vele Palestijnse levens. De Palestijnen moeten zelf ook offers brengen wanneer ze in verzet komen tegen dat onrecht, bijvoorbeeld door middel van hun eigen vakbonden. Ze zetten dan hun werk en inkomen op het spel. De Israëlische bevolking moet gaan beseffen dat Israël geen normale democratie is.

Om welke producten gaat het? In Nederlandse supermarkten is vooral veel groente en fruit te vinden uit Israël. Ook de vleesvervangende producten van Tivall zijn afkomstig uit Israël. Soms staat het land van herkomst aangegeven aan de supermarkt. Meestal zijn Israëlische producten te herkennen aan een streepjescode die begint met de cijfers 729. Let extra op bij sinaasappelen (Jaffa), avocado’s, mango’s, tomaten, paprika, selderij, maïs, aardappels, dadels (Kedem, Carmel, Mehadrin), humus, babaganoush (Sabra), vleesvervangende producten (Tivall) en wijn (Galil Mountain Winery, Golan Heights Winery en de Dalton Winery). Meer info op: www.docp.nl en www.bdsmovement.net

internationaal 5


Ook in Marokko klinkt ‘het volk eist de val van het regime’ In Marokko is de beweging tegen het regime groeiende. Het leger en de politie zetten steeds meer middelen in om activisten te intimideren. Zo werd een oproep om op 13 januari de straat op te gaan beantwoord met forse intimidatie door de politie. Deze maand bestaat de 20-februaribeweging twee jaar. Hakima Aouragh en Mo Achahbar spraken met activist Abdelilah Alilbit over de protesten. Op 13 januari hebben mensen geprobeerd massaal de straat op te gaan voor brood, vrijheid en sociale rechtvaardigheid. Een ongekende hoeveelheid politie blokkeerde echter alle wegen naar het ‘Plein van de Verandering’ in Tanger (officieel Tifelt-plein, activisten hebben het hernoemd, red.). Sommige leidende figuren uit de 20-februaribeweging werden voor hun deur al gearresteerd. De politie verklaarde dat ‘het bevel van hogerhand kwam.’ Toch slaagden activisten in Tanger erin om op verschillende plekken in de stad sit-ins en ludieke acties te houden.

‘De “nieuwe” grondwet - of het “theaterstuk” zoals wij het hier noemen - was een antwoord op de groeiende woede die heerste op straat’ Abdelilah Alilbit is een van de leidende linkse activisten in de 20-februaribeweging. Hij vertelt: ‘Marokko kent een lange geschiedenis van strijd. Sinds de antikoloniale onafhankelijkheidsstrijd begin jaren vijftig zijn er golven van opstanden geweest. De 20-februaribeweging bouwt voort op deze ervaringen.’ Invloed Tunesië en Egypte De massale protesten in de regio, met name Tunesië en Egypte, spelen ook een belangrijke rol in de beweging in Marokko. ‘We moeten de invloed van deze regionale protesten op de bewustwording in de straten van Marokko niet onderschatten. Maar de sociaal-economische en politieke omstandigheden in Marokko zelf spelen eveneens een grote rol. Het regime heeft keer op keer geprobeerd de

Op 16 december 2012 werd in Delhi een jonge vrouw op extreem gewelddadige wijze verkracht en mishandeld. Het slachtoffer overleed enkele dagen later in het ziekenhuis. Hoewel seksuele intimidatie, geweld tegen vrouwen en verkrachting in India aan de orde van de dag zijn, is juist deze verkrachting er een die de gemoederen in India — en wereldwijd — erg bezighoudt. Het slachtoffer was een studente uit de stedelijke middenklasse. Meestal zijn de vele slachtoffers afkomstig uit dorpen of arme wijken, dan wordt een verkrachting vaak genegeerd of verzwegen. De ‘schuld’ van een verkrachting wordt vaak bij het

In Irak protesteren duizenden mensen tegen de regering-AlMaliki. De protesten, tegen corruptie en gebrek aan democratie, vinden plaats in een overwegend soennitisch gebied. Maar de beweging is niet uitsluitend soennitisch: ook delegaties van Koerden en sjiitische moslims hebben hun steun gegeven. De demonstranten eisen dat regeringsambtenaren, strijdkrachten en politie terechtstaan voor hun misdaden. Ook eisen ze een einde aan sektarisme in al zijn vormen.

■ Boycot docenten in Seattle breidt uit Leraren in het Amerikaanse Seattle boycotten de invoering van een gestandaardiseerde schooltest door de regering. Het gaat om een studievoortgangstest, de zogeheten Measure of Academic Progress. De leraren van Seattles grootste middelbare school, Garfield High School, begonnen de boycotactie. Onderwijsexpert Diane Ravitch zei: ‘Dit is de eerste keer dat het volledige personeel van een school heeft gezegd: “Nee, dit is niet goed voor de leerlingen en het is een verspilling van tijd en geld”.’

■ Demonstratie tegen het Marokkaanse regime, zaterdag 19 januari 2013, Rabat, Marokko (Foto: Gerrit Jansen) woede-uitbarstingen op straat te manipuleren en tegelijkertijd te kanaliseren.’ Volgens Alilbit was dit al te zien in de toespraak van koning Mohamed VI op 9 maart 2011, waarin hij beloftes deed aan het volk, maar ook in het grondwetsreferendum dat volgde in juli van datzelfde jaar. ‘De “nieuwe” grondwet — of het “theaterstuk” zoals wij het hier noemen — was een antwoord op de groeiende woede die heerste op straat. Maar deze verandering is cosmetisch, we moeten concluderen dat de corrupte realiteit niet veranderd is.’ Het Marokkaanse koningshuis heeft lang een ijzeren greep op de bevolking gehad. Vorig jaar durfden mensen tijdens demonstraties de slogan ‘el sha3b youried isqat el nidam’ (‘Het volk eist de val van het regime’ in het Arabisch) niet te gebruiken. Tegenwoordig is de slogan vaker te horen. Het imago van de koning als ‘amir al mou’iminin’ (‘prins der gelovigen’) brokkelt af. Door de groeiende ervaring met

protest ontstaat ruimte voor deze kritiek. Mensen beseffen dat de koning twaalf kastelen en 33 koninklijke verblijven heeft die de belastingbetaler betaalt, terwijl de koning zelf geen belastingen betaalt. Koning Mohamed VI bezit ook nog eens alle grondstoffen zoals fosfaat en goud - een geschat vermogen van 1,75 miljard euro. Zwaardere repressie Terwijl gewone mensen zich bewuster worden van de politiek-economische verhoudingen in hun maatschappij, zet het regime sinds kort steeds vaker in op een hardere aanpak van activisten. ‘Na een periode waarin het regime de groeiende woede probeerde te beheersen in het referendum, zien we dat angst wordt aangejaagd,’ vertelt Alilbit. Hij noemt het voorbeeld van een activiste van wie de persoonlijke e-mails en Facebook-pagina werden gehackt. ‘Ook vinden er arbitraire arrestaties plaats. Rechtbanken delen zwaardere gevangenisstraffen uit en

Massaal protest tegen verkrachting in India breidt uit over de regio Sinds de groepsverkrachting van een 23-jarige geneeskundestudente is in India een storm van protesten ontstaan tegen seksueel geweld. Daarbij laait de discussie op over de man-vrouwverhouding. Het protest heeft zich verbreid naar buurlanden: ook in Sri Lanka, Nepal, Pakistan en Bangladesh is actiegevoerd.

■ Grote protesten in Irak

slachtoffer neergelegd, van familie mag het slachtoffer vaak geen aangifte doen. En als zij dat wel doet, krijgt ze te maken met wangedrag van de politie, variërend van vertraging van het aangifteproces tot intimidatie en zelfs opnieuw verkrachting. Politie en leger in India gebruiken verkrachting als politiek middel om protestbewegingen tegen de Indiase staat neer te slaan, zoals die van de Naxalitische boeren en nationalisten in Kasjmir. Beeldvorming De positie van de vrouw staat in het subcontinent ook onder druk door beeldvorming in Bollywoodfilms. De vrouw wordt neergezet als een braaf en onderdanig sekssymbool. Dit heeft invloed op de wijze waarop mannen leren naar vrouwen te kijken: als object. Voormalig commissaris van de politie in Delhi B.K. Gupta verklaarde in 2011 tijdens een persconferentie: ‘Als

vrouwen om twee uur ’s nachts alleen over straat willen, moeten ze niet klagen over onveiligheid. Neem je broer of je chauffeur mee.’ Spontaan protest De golf van spontane protestacties stelde niet alleen deze verkrachting aan de kaak, maar richtte zich ook

de fysieke repressie neemt toe in steden zoals Al Hoceima, Sefrou, Safi en Rabat. ‘We zijn er als 20-februaribeweging desondanks wel in geslaagd om de protesten op landelijk niveau uit te breiden en mensen het zelfvertrouwen te geven om te protesteren.’ Onlangs stapte de grootste islamistische partij, de verboden Adl wa alIhsane, uit de beweging. Alilbit legt uit dat het vanuit politiek perspectief geen negatief effect heeft gehad op de beweging: ‘De betrokkenheid van deze partij — net als alle andere politiek-islamitische stromingen die onderdeel waren van de protesten tegen de regering — was uiteindelijk een troefkaart van het regime. Het regime heeft de 20-februaribeweging via de islamisten kunnen verzwakken. En de islamisten hebben op hun beurt de beweging in feite systematisch tegengewerkt. Het verschil tussen hen en ons is dat zij niet volksmacht, maar regeringsdeelname of machtsovername zien als de ultieme oplossing.’

tegen politici die hypocriet de ogen sluiten voor het geweld tegen vrouwen in de Indiase samenleving. Hoewel de politie groots uitpakte om de opstanden neer te slaan (met waterkanonnen, traangas en wapenstokken) bleven de protesten doorgaan. In Nepal gingen begin januari honderden mensen de straat op nadat een 21-jarige vrouw was verkracht door een politieagent. ‘We hadden de kracht gezien van de massaprotesten in Delhi. Dit is een beweging die geheel voortkomt uit het volk’, zegt Anita Thapa vanuit Kathmandu. Ook in Bangladesh namen actiegroepen het voortouw. Kushi Kabir, demonstrant in hoofdstad Dhaka, zegt: ‘We hebben een menselijke keten gevormd om geweld tegen vrouwen op de agenda te zetten. We willen mensen laten zien dat deze opkomende beweging niet kapot te krijgen is.’ Sommige westerse commentatoren omschrijven India als het ergste land ter wereld om vrouw te zijn. Maar de problematiek blijft niet beperkt tot India. In veel landen, ook in WestEuropa, worden verkrachters zelden veroordeeld. Annette Ekelschot

■ Massaal protest tegen Griekse nazi's Op 19 januari gingen 25.000 mensen in Athene, Griekenland, de straat op tegen de fascistische Gouden Dageraad. Leraren, gezondheidswerkers en studenten liepen zij aan zij met migranten uit Afghanistan, Egypte, Pakistan en Sudan. Deze mensen werken vaak als goedkope arbeidskracht en krijgen steeds vaker te maken met racisme en geweld door Gouden Dageraad. In meerdere wereldsteden waren solidariteitsacties bij Griekse ambassades.

■ Koerdische activisten vermoord Drie Koerdische activistes zijn op 10 januari in Parijs vermoord. Het gaat om Sakine Cansiz, medeoprichtster van de Koerdische Arbeiderspartij (PKK), en Fidan Dogan en Leyla Soylemez, vertegenwoordigers van het Koerdisch Nationaal Congres in Parijs. ‘Het is duidelijk dat deze moorden de vredesonderhandelingen tussen de Turkse regering en de PKK moeten saboteren,’ verklaart DSIP, de Turkse zusterpartij van de Internationale Socialisten.

■ Hoofdredacteur Nigeria bedreigd In Nigeria is Femi Aborisade in vijf weken tijd twee keer aangevallen. Hij is een prominent lid van de Socialist Workers League (SWL), hoofdredacteur van Socialist Worker en hoofddocent aan de Hogeschool van Ibadan. Bij de tweede aanval op 29 december bestormden acht gewapende mannen zijn huis. De SWL heeft vergeefs de politie om beveiliging verzocht. Ook is frappant dat de telefoonlijn tijdens beide aanvallen ‘technische mankementen’ vertoonde. Aborisade doet nu een beroep op de ASUP, de vakbond voor academisch personeel. Lees verder op socialisme.nu

6 uitgelicht


Crisis, inflatie en looneisen

Hoe overleven we het prijzencircus? De crisis is nog lang niet voorbij. Vrijwel iedereen voelt dat ʻhet leven steeds duurder wordtʼ, maar tegelijkertijd blijft de officiële inflatie laag. Maar er zijn leugens, grote leugens, en economische statistieken. Het officiële inflatiecijfer, dat leidraad is voor de cao-onderhandelingen, is zowel juist als frauduleus. Mark Kilian bepleit dat, als we willen blijven rondkomen, we een looneis moeten stellen van ver boven de 2,5 procent.

D

e prijzen stijgen. Na 2010 steeg de prijs van koffie met 21 procent, de tarieven van het openbaar vervoer en benzine zijn omhoog gegaan — er zijn vele voorbeelden. Deels worden de prijsstijgingen veroorzaakt door speculatie, en deels doordat er geld wordt bijgedrukt. Hoewel het lijkt alsof de waarde van een product stijgt, daalt in werkelijkheid de waarde van ons geld, dus ook van ons inkomen. Veel geldverkeer is digitaal, en gewone mensen hebben de hoogste uitgaven aan huisvesting, verzekeringen, internet en telefonie en andere vaste lasten. Daarom blijkt inflatie ook meestal niet uit de prijs van voedingsmiddelen, maar hebben we, zoals Loesje schreef, aan het eind van het geld altijd een stukje maand over. (Ook deze humor is aan inflatie onderhevig: geldtekort is al lang niet lollig meer.) De inflatie speelt een politieke rol. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), dat gegevens verzamelt, schat hem in de vorm van een prijsindex. Het Centraal Planbureau (CPB) rekent daarmee vervolgens de kabinetsplannen door, en adviseert over bezuinigingen. De Europese Centrale Bank (ECB) hanteert een prijsindex van 2 procent als target voor landen van de Europese Unie. Bovendien accepteert de vakbondstop de prijsindex als leidraad bij cao-onderhandelingen. Wij bepleiten hier dat de index om verschillende redenen niet deugt. De jaarlijkse verhoging van lonen, pensioenen en uitkeringen zou veel groter moeten zijn om te kunnen blijven rondkomen. De vorige president van de ECB, Trichet, zei in 2008 nog dat ‘loonmatiging’ nodig was om de inflatie te beperken. Dit is een oud argument, dat negeert dat niet de arbeiders, maar de bedrijven de prijzen vaststellen. Met looneisen verdedigen arbeiders juist hun koopkracht tegen de inflatie: het is er een reactie op. En alle producten en diensten worden door de arbeiders gemaakt, dus waarom zouden ze hun recht op de opbrengst niet laten gelden?

Gemiddelde Het CBS berekent elke maand en elk jaar het officiële inflatiecijfer: de Consumentenprijsindex (CPI). Die baseren ze op een landelijke steekproef van prijzen in een vaststaand ‘boodschappenmandje’ met goederen en diensten (zie figuur 1). Het boodschappenmandje bestaat uit de landelijke consumptie, en is altijd 100 procent. De aanname is dat we ons hele inkomen uitgeven, en niet meer dan dat. Het eerste probleem is dat het boodschappenmandje een gemiddelde is, wat het CBS ruiterlijk toegeeft. Het klopt dus het beste voor mensen met het gemiddelde inkomen — van 55.700 euro bruto per jaar, of 2767 euro netto per maand. Maar bijna tweederde van ons heeft een lager inkomen, schreef het CBS-rapport Welvaart in Nederland in 2012. Voor mensen met lage inkomens kan eten en drinken oplopen tot meer dan 20 procent van de uitgaven, en huisvesting tot 42 procent. Voor de rijkeren bedraagt deze zogenaamde woonquote 22 tot 29 procent. De sterke prijsstijging van deze basale levens-

behoeften raakt de armere klasse harder. Van vliegreizen en consumptie in het buitenland, die goedkoper zijn geworden, profiteren juist weer degenen die beter af zijn. De helft van de mensen blijft met vakantie in het binnenland, en slechts een op de zes mensen neemt het vliegtuig.

De jaarlijkse verhoging van lonen, pensioenen en uitkeringen zou veel groter moeten zijn om te kunnen blijven rondkomen Dat de prijsindex niet de ervaring van de meerderheid vertolkt, komt dus niet in de eerste plaats door cijfermanipulatie, zoals sommige ʻinflatieexpertsʼ beweren. Het komt vooral doordat de gemiddelde inkomsten en uitgaven worden scheefgetrokken door een relatief kleine groep op megasalarissen. Zij hebben niet alleen een hoger inkomen, maar geven hun geld minder uit aan basisbehoeften en meer

aan luxe — met als bijeffect dat de officiële inflatie laag blijft! Regeringen hebben baat bij een laag inflatiecijfer, en vrezen hyperinflatie. Dit kan een ‘loon-prijsspiraal’ veroorzaken, zoals in de jaren zeventig. De inflatie schoot omhoog door de oliecrisis, en doordat de VS dollars bijdrukte om de Vietnam-oorlog te financieren (figuur 2). Dit leidde internationaal tot een toename van klassenstrijd; arbeiders haalden regelmatig flinke loonsverhogingen binnen. Selectief winkelen Landen binnen de Europese Unie berekenen de Consumentenprijsindex niet op dezelfde manier. Door producten met een lage prijsstijging in het mandje te stoppen, kan een rekeninstituut de prijsindex omlaag brengen. Het is bijvoorbeeld gunstig om duurzame goederen, zoals auto’s, elektronica en witgoed mee te tellen. Doordat de lonen zijn achtergebleven bij de stijging in arbeidsproductiviteit, drukt dat de CPI. De staat zelf is verantwoordelijk voor grote kostenstijgingen, via directe en indirecte belasting. Slechts een

Figuur 1. De boodschappenmand van het CBS in 2000 en 2006, met het gewicht van de verschillende soorten uitgaven in procenten

uitgelicht 7


deel daarvan werkt door in het inflatiecijfer, zoals de verhoging van de btw van 19 naar 21 procent: die leidt volgens het CPB tot een extra inflatie van 0,5 procent in het eerste jaar en 0,4 procent in het tweede jaar na invoering. Van de prijsstijging van alcohol en tabak, 38 procent tussen 2007 en 2012, vormden accijnzen het grootste deel. Maar waar de staat de officiële inflatie kan drukken door ons winkelmandje selectief te vullen, probeert hij dat ook. De basisverzekering voor ziektekosten wordt bijvoorbeeld niet meegewogen. Hierdoor wordt de stijging van de assurantiebelasting, per 1 januari 2013 van 9,7 naar 21 procent, niet in de CPI doorberekend. Dat is ongeveer een

tientje per maand. Ook de lage weging van de huren helpt de inflatie te drukken, terwijl deze in het afgelopen jaar stijgingen tot 100 euro zag, en een verhuurdersheffing dreigt van gemiddeld 52 euro per maand. De concurrentieslag in de supermarkten heeft de prijsstijging van voeding en drank binnen de perken gehouden. Maar hij ligt permanent op de loer. Het Haarlems Dagblad, dat de prijzen van tien producten bijhoudt bij Dekamarkt en Albert Heijn, constateerde bijvoorbeeld medio 2011 een prijsstijging van koffie, thee, chips, brood, koekjes en chocolademelk — de laatste met 16-19 procent. Deze prijsstijging werd veroorzaakt door schommelingen op de

Figuur 2. De Consumentenprijsindex in Nederland van 1970 tot 2012 (Bron: CBS)

wereldmarkt, maar ook als een supermarkt een monopoliepositie verovert, kan deze de prijzen verhogen. Er is een trend die kant op: van de 14.000 supermarkten die Nederland telde in 1980, waren er in 2003 nog 5000 over en in november 2012 nog maar 4300. Albert Heijn controleert een derde van de markt. Kloof Naast de temperatuur, die wordt gemeten in graden, kennen we de gevoelstemperatuur: die daalt als het harder gaat waaien. De prijsindex zal de komende jaren slechts enkele procenten blijven bedragen, om de simpele reden dat dit een Europese afspraak is. Maar de gevoelsinflatie,

veroorzaakt door de echte prijsstijgingen, zal velen in diepe problemen brengen. Afhankelijk van je inkomen en uitgaven, zal deze geen 2-3, maar eerder 5 à 10 procent bedragen, of zelfs meer. Begin januari meldde het Nibud, Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting, dat de halve bevolking moeite heeft om de eindjes aan elkaar te knopen. Een woordvoerster zei in De Telegraaf: ‘Ongeveer 45 procent van de mensen heeft moeite om rond te komen. Op een gegeven moment hebben mensen zo weinig geld, dat rekeningen niet meer kunnen worden afgeschreven. En dan lopen de betalingsachterstanden snel op. Je komt in een vicieuze cirkel terecht.’ʼ De Nederlandse economie is een van de rijkste ter wereld - en er is wel degelijk geld. Het gaat naar de aandeelhouders, de managers en CEO’s. Het gemiddelde inkomen van de 683 bestuurders van woningcorporaties ging in 2011 bijvoorbeeld omhoog van 91.000 naar 95.000 euro per jaar (4,4 procent). Het afschaffen van de bonussen bij de top van ProRail medio 2012 werd gecompenseerd met een vaste salarisverhoging van 16 procent. ʻGewoon Goed Werkʼ, de leus waarmee de FNV optimistisch 2013 inluidde, lijkt niet precies het recept dat we nodig hebben om het tij te keren. De maximale looneis van 2,5 procent, die de FNV-bonden aankondigden voor de komende cao-ronde, gaat voor het zoveelste jaar onvoldoende zijn om de stijgende kosten zelfs maar bij te benen. Het is tijd dat de vakbondsleden de opgelegde discipline van de prijsindex doorbreken, en gaan voor échte prijscompensatie. Want als managers meer dan 4 procent kunnen krijgen, waarom wij dan niet?

8 perspectief


25 jaar De Socialist: een trotse traditie Deze maand is het 25 jaar geleden dat het eerste nummer van deze krant uit de kopieermachine rolde. Sinds dit prille begin heeft De Socialist zich bewezen als een krant die zijn rug recht houdt en principieel stelling neemt tegen racisme, oorlog en afbraakbeleid. Angela Ettema, lid van zowel de eerste als de huidige redactie, sprak met Pepijn Brandon, hoofdredacteur van 1999 tot 2007, over de veelbewogen geschiedenis van De Socialist. Wat was jouw eerste kennismaking met de krant? Dat was op een demonstratie tegen Franse kernproeven op het eilandje Mururoa in de zomer van 1995. Er waren een paar duizend mensen, onder wie ook leden van de IS die de krant verkochten. Het was in een periode dat grote delen van links waren ingezakt. Het was zes jaar na de val van de Muur en de impact daarvan kon je nog wel zien. Maar er waren een paar groepen nog steeds actief en er was een kleine opleving van strijd. Nog datzelfde jaar waren er de grote decemberstakingen in Frankrijk, een heel belangrijk moment in het heropleven van sociale strijd in Europa. In de periode daartussen werd ik actief voor de IS.

‘Wij willen dat De Socialist aansluit bij iemand die voor het eerst in staking gaat, iemand die voor het eerst in actie komt’ In 1995 maakten we een heel andere krant dan nu. Wat heb jij meegemaakt van de veranderingen die de krant in de loop van de tijd heeft ondergaan? Ik ben hoofdredacteur geworden in 1999. Op dat moment maakten we de krant nog gekopieerd op A4. De grootste stap naar een serieuze uitstraling van de krant is dat we in 2001 zijn begonnen om hem te drukken op tabloidformaat. We hebben altijd veel oog gehad voor de vorm van de krant. Ik denk dat we trots kunnen zijn op een van de

Februari 1988

De allereerste krant identificeerde zich zonder omhaal met de Intifada, een jonge Palestijn met katapult op de omslag. Toen heette het blad Internationaal Socialisme. De Palestijnse strijd tegen de bezetting, en solidariteitsacties daarmee, zijn altijd prominent gebleven. Tenslotte is geen enkel volk vrij als een ander wordt onderdrukt.

mooist vormgegeven kranten die radicaal links in Nederland in de afgelopen vele jaren rijk is geweest. Dat had niet gekund zonder Bart Griffioen, die tot voor kort de hoofdredacteur was, maar ook de ontwerper van de vorm van de krant, en zonder een heel toegewijd team van vormgevers. Veel radicaal linkse bladen zijn bladen voor eigen kring. Wij maken een blad waarvan we willen dat het aansluit bij iemand die voor het eerst in staking gaat, iemand die voor het eerst in actie komt. We hopen dat een herkenbare vormgeving daaraan bijdraagt. Veel mensen halen hun informatie gratis van internet. Waarom dan toch nog een krant uitbrengen? Ik denk dat die tegenstelling tussen de krant en internet vals is. Internet is een massakanaal, en ik ben blij dat we het zijn gaan gebruiken. We waren rijkelijk laat, maar we hebben een inhaalslag gemaakt en socialisme.nu is inmiddels een heel serieuze, goede website, die een groter publiek bereikt dan de krant. Het is wel zo dat mensen een stuk op internet veel vluchtiger lezer dan een artikel in een krant. Maar het belangrijkste verschil is: rond een krant heb je een netwerk van kopers, verkopers en abonnees die betrokken blijven. Ik heb vaak genoeg met flyers gestaan waarop staat: ‘ga naar deze website’, maar je hebt geen idee wie dat doet en wie dat niet doet. Je hebt geen idee of de staker die je op de site wijst een van die duizend mensen is die op die dag je website heeft bezocht. Dat is anders als je die persoon een krant verkoopt. De functie van de krant blijft daarom belangrijk.

Juni 1989

Terwijl de Chinese staat de protesten op het Tiananmenplein neersloeg, maakte de redactie snel een speciale editie. We hadden een uniek standpunt: voor socialisme, en tegen de staatskapitalistische dictatuur. We stonden dus volledig achter de demonstranten. De krant werd soms uit onze hand gerukt, en binnen een dag moesten we ze bijprinten.

Wat zijn voor jou persoonlijk belangrijke momenten in de geschiedenis van de krant? In het voorjaar van 1999 brak de oorlog in Servië uit. De bombardementen van de VS duurden twee maanden. Er was een echte mediacampagne: ‘dit is een humanitaire oorlog, want we redden de vluchtelingen uit Kosovo’. Het was de eerste NAVO-interventie waar GroenLinks zich openlijk voor uitsprak. Grote delen van links gingen mee in de mediahype, terwijl wij onze nek uitstaken en nee zeiden tegen die oorlog. Ik herinner me dat we met die krant aan de slag zijn gegaan met veel boosheid over het feit dat grote delen van links zich zo in de luren lieten leggen. Onze krant hielp met het neerzetten van een tegengeluid. Ik ben ervan overtuigd dat dit een stapje is geweest die de veel grotere, serieuzere antioorlogsbeweging in 2001 heeft voorbereid. Een ander definiërend moment was de moord op Pim Fortuyn. We hadden heel zichtbaar een campagnekrant die zich keerde tegen de extreem-rechtse politiek van Fortuyn, op een moment dat grote delen van links verward waren door islamofobie. Ze zagen niet dat hier de basis werd gelegd voor keihard rechts antiislampopulisme dat vanaf dat moment de hele toon in de Nederlandse politiek wist te bepalen. We hebben ons gestort in het organiseren van protest. Daar ben ik nog altijd trots op. Maar we waren dus ook kop van jut na de moord, toen radicaal rechts iedereen die tegen Fortuyn was in het beklaagdenbankje zette, onder het mom van ‘de kogel kwam van links’. De voorkant van de krant riep op tot het stoppen van de Hollandse Haider.

Mei 1996

De koppelingswet was een belangrijke stap in de afbraak van rechten van asielzoekers. Met bezuinigingen en hun bijdrage aan ‘Fort Europa’ bereidde het Paars van Kok de weg voor Verdonk en Wilders. De echte veroorzakers van de crisis bleven buiten schot. De Socialist komt ook daarom altijd op voor rechten van asielzoekers en vluchtelingen.

Die krant konden we op straat natuurlijk niet meer verkopen. Toen ik de drukker belde om te overleggen of we een tweede druk met een andere omslag konden maken, kwam hij uit de kast als Fortuyn-aanhanger. Hij vertelde ons meteen dat er bij hem niet meer gedrukt kon worden. Gelukkig vonden we snel een nieuwe drukker, die ons nooit politiek onder druk heeft gezet en ook nog eens veel beter drukwerk aflevert.

‘Uiteindelijk betaalt het zich terug als je je rug recht houdt als het begint te stormen, ook als je flinke klappen krijgt’ Het regende doodsbedreigingen bij de redactie. Ik herinner me nachtelijke telefoontjes op mijn huisadres, ‘we hebben een kogel voor je klaarliggen’, dat soort dingen. We lagen onder vuur, en we hebben onze rug recht gehouden. We hebben een vergadering georganiseerd waar honderdvijftig mensen waren, onder wie een aantal belangrijke sleutelfiguren binnen links, die zagen dat de moord op Fortuyn gebruikt zou worden om een ruk naar rechts te bewerkstelligen. Op die vergadering hebben we het platform Keer het Tij opgericht, dat uiteindelijk tienduizenden mensen op de been bracht tegen het kabinet-Balkenende I. Uiteindelijk betaalt het zich terug als je je rug recht houdt als het begint te stormen, ook als je op het moment zelf flinke klappen moet incasseren. En ik ben er trots op dat we een krant hebben die dat langetermijnperspec-

November 1997

Havenpoolers in Amsterdam en Rotterdam gingen in staking voor het behoud van de havenpool SHB, een soort uitzendbureau dat havenwerkers werkzekerheid bood. De IS organiseerde solidariteit met de havenarbeiders, en De Socialist sloot zich aan bij hun strijdbaarheid. ‘De bond zal niets doen als jij ook niets doet’, aldus een SHB’er.

tief heeft en dus ook op de moeilijke momenten die klappen incasseert. Wat verwacht je voor de komende jaren? Een radicaal linkse krant loopt altijd het gevaar zichzelf op te sluiten in een links getto en zich daar te wentelen in zijn eigen gelijk. We vechten altijd om die valkuil te vermijden en ik denk dat ons dat over het algemeen ook heel goed lukt, maar de condities waarin het echt lukt, zijn condities waarin er grootschalige strijd is.

Juni 1999

Jaren vóór Pim Fortuyn sprak De Socialist al over de puinhoop van paars, maar dan met een linkse oplossing. Verwikkeld in oorlog, met keihard vluchtelingenbeleid en een bezuinigingsoffensief haalde Kok zich de woede van velen op de hals. Wij pleitten voor sociale prioriteiten en tegen de bloedige en geldverslindende oorlog in Bosnië.

perspectief 9


Felicitaties van over de hele wereld Vanuit En Lucha, de IS-zusterorganisatie in de Spaanse staat, willen we onze groeten sturen aan al onze kameraden in Nederland. In deze tijd van crisis en opstand is de revolutionaire krant vandaag de dag zelfs nog belangrijker dan 25 jaar geleden. No pasaran! Manel Ros, redacteur van En Lucha Keep Left feliciteert De Socialist met 25 jaar van revolutionaire publicaties, meer noodzakelijk dan ooit waar het kapitalisme ons op de rand van barbarij brengt. Solidariteit vanuit Zuid-Afrika. Aluta Continua! Claire Ceruti, redacteur van Socialism from Below, Zuid-Afrika Een revolutionaire krant is een vitaal onderdeel van het bouwen van een revolutionair-socialistische organisatie die is geworteld in de dagelijkse strijd van de arbeidersklasse. Nu, meer dan ooit, moeten we een socialistisch alternatief bieden voor kapitalistische crisis en bezuinigingen. Judith Orr, redacteur van Socialist Worker, Groot-Britannië Wij feliciteren De Socialist met solidariteit en grote waardering. Jullie voortdurende strijd heeft ons grote inspiratie gegeven. Overwinning voor onze kameraden en de Nederlandse arbeidersklasse! Jiyun Jun, redacteur van Left21, ZuidKorea

■ Verkoper van De Socialist tijdens een protest op de Dam tegen het kabinet-Balkenende II, als opmaat naar 2 oktober: maandag 27 september 2004 (Foto: archief De Socialist) Alleen dan sluiten socialistische ideeën daadwerkelijk aan op de ervaringen van grote groepen mensen. Een krant kan een bijdrage leveren aan het organiseren van verzet tegen de huidige neoliberale dominantie, maar de krant moet vooral zijn voelsprieten hebben om door te hebben wanneer dat verzet vanuit mensen zelf komt, en ook als het nog maar kleine beginnetjes zijn zich daar deel van te maken. Een radicale krant groeit mee met radicalisering in de sociale strijd. En

April 2001

De eerste Socialist op tabloidformaat kwam uit in een periode van grote antikapitalistische protesten bij toppen van IMF en de Wereldbank. De Internationale Socialisten speelden een belangrijke rol bij de mobilisatie in Nederland voor deze internationale protesten, bijvoorbeeld tegen de G8-top in Genua.

in heel veel omstandigheden is het al knap dat je een blad als De Socialist overeind weet te houden.Wat er de komende jaren gebeurt, is afhankelijk van wat er loskomt aan verzet, maar De Socialist deelt gelukkig niet het pessimisme van grote delen van links. Het is onmogelijk dat sociale aanvallen op de schaal die we nu hebben niet zullen leiden tot massaal protest. Dat is soms heel erg moeilijk om te zien. Soms zijn mensen murw, soms zijn ze in de verdediging, soms laten ze zich uitspelen tegen elkaar en zijn ze

Februari 2002

Pim Fortuyn was een rechtse populist, de voorloper van Wilders. 6 mei 2002 werd hij vermoord. De net verschenen Socialist was onmiddellijk onbruikbaar geworden, en de IS kwam onder vuur. Desondanks stonden we snel weer op straat, om de krant met een nieuwe voorkant te verkopen. Die zei: ʻDe straat op tegen rechts en racisme!ʼ

vatbaar voor racisme en seksistische argumenten. Dan is het moeilijk te bedenken dat diezelfde mensen onder andere condities ook kunnen terugvechten en een bron kunnen zijn voor sociale verandering. Maar De Socialist herkent dat wel. Dat is waarom we als De Socialist een vergrootglas leggen op alle momenten waarop mensen wel terugvechten. Aan de ene kant moet een radicale krant het ongeduld weten te verwoorden: waarom vechten mensen nog niet terug, waarom gaan mensen mee in de

April 2006

Wij geloofden nooit dat de oorlog in Irak om democratie ging. De Amerikaanse bezetters onderwierpen gevangen Irakezen aan gruwelijke martelingen. De Socialist publiceerde als eerste krant ter wereld exclusieve interviews met drie slachtoffers die in de beruchte Abu Ghraib-gevangenis hadden gezeten. Die praktijken gaat nog steeds door. Wij ook.

racistische hype, waarom volgen mensen Wilders? Maar tegelijkertijd moeten we het historische geduld hebben om te zien dat de kant die de Nederland politiek op gaat uiteindelijk wordt bepaald door de grote breukmomenten in het zelfvertrouwen en in strijd. Of de toekomst nog vijf jaar zal zijn van het geduldig uitleggen waarom we in deze omstandigheden zitten, of de mogelijkheid zal bieden ons te mengen in de volgende golf van verzet tegen een rechts kabinet, in allebei is De Socialist op zijn plek.

Februari 2008

Vanaf zijn opkomst bestrijden we Wilders’ islamofobie. In 2007 organiseerden we een grote bijeenkomst op de UvA over het gevaar van zijn politiek. Daar kwamen 400 mensen op af en Wilders stelde Kamervragen. In 2008 arresteerde de politie IS-leden en GroenLinks-Kamerlid Dibi voor het verspreiden van een anti-Wildersposter.

Socialist Worker groet De Socialist met zijn 25ste jaar op de barricades. Dat is een kwart eeuw van strijd. Voorwaarts naar de overwinning, kameraden! We vechten door zolang het nodig is. Femi Aborisade, redacteur van Socialist Worker, Nigeria Revolutionaire groeten uit Griekenland. 25 jaar is voor een socialistische krant een bijzondere prestatie. We wensen jullie alle succes voor de toekomst. Houd onze gezamenlijke strijd vol! Panos Garganas, redacteur van Arbeiders Solidariteit

Maart 2012

Het grootste arbeidersgevecht van de laatste jaren in Nederland is geleverd door de schoonmakers, die de langste staking sinds de jaren dertig op hun naam schreven. Wij versloegen de staking, de solidariteit van studenten, personeel en andere activisten — van binnen uit. Bovendien hielpen we deze solidariteit te organiseren.

10

BOEKEN


Doorpolderen als vernieuwing? Het boek De vakbeweging vernieuwt van De Burcht speelt een rol in de discussie over de totstandkoming van de nieuwe vakbeweging. Het wetenschappelijk bureau voor de vakbeweging problematiseert terecht de tanende vakbondsmacht. De oplossing die het boek bepleit is echter een verkeerde.

De inleiding geeft aan wat de inzet is. Een deel van de achterban verwacht dat de vakbeweging de hakken in het zand zet en zich met alle macht verzet. Daarmee willen de schrijvers breken: Een ander deel wenst dat de vakbeweging in de beste traditie van het poldermodel tracht de scherpe kantjes eraf te vijlen en meedenkt en -werkt aan een hervorming van het arbeidsbestel. Dit stelt de Burcht voor als iets onvermijdelijks. De onderbouwing is niet heel uitgebreid, maar de verwijzingen naar sociologen als Anthony Giddens en Ulrich Beck spreken boekdelen. Giddens en Beck bagatelliseren dat er een elite is die baat heeft bij het breken van vakbondsmacht. De strijd die dit oplevert met mensen die opkomen voor zekerheden zoals een uitkering, een vast contract of een goede ziektekostenverzekering, is klassenstrijd, die Giddens en Beck als achterhaald zien. De rijke traditie van het opbouwen van vakbondsmacht verwerpen ze. Volgens hen zijn we allemaal individuen die op geen enkele manier met elkaar te vergelijken zijn. Dit staat haaks op de ervaring van steeds meer mensen die ondervinden dat de grote

politieke vraagstukken nog steeds gaan om hoe de welvaart wordt verdeeld, en rijk en arm tegenover elkaar staan. Toch zegt het boek terecht: ‘De vakbeweging kan niet werkloos blijven toezien hoe de organisatie aan kracht inboet. En de tendens om collectieve en individuele belangenbehartiging uit elkaar te houden zorgt ervoor dat bonden steeds meer moeite hebben om bedrijven binnen te komen.’ Dat legt de vinger op een zere plek.

De vakbeweging miskent de mogelijkheden van haar eigen kaderleden en krijgt daarmee de passieve leden waar zij toe uitnodigt. Mensen die niet gewend zijn om op hun eigen werkvloer te vechten tegen verslechtering van arbeidsvoorwaarden zullen zich ook niet snel hard maken voor een cao-strijd, laat staan een solidariteitsactie met een andere sector. Dat de vakbond dus een verbinding

moet leggen tussen cao-onderhandelingen en kwesties direct op de werkvloer, is een belangrijk punt. Het hoofdessay is geschreven door de in 2006 overleden Harry Coenen en stamt uit 1999. Volgens de redactie is dat niet uit de tijd. Maar Coenen schreef dit essay in een andere context. Zo stelt hij dat er vanwege de krappe arbeidsmarkt kansen liggen voor een sociale slag bij Human Resources Management, omdat ondernemers graag zo hun werknemers behouden. Maar nu neemt de werkloosheid toe, en zelfs hoogopgeleide werknemers zijn hun loon niet meer zeker. Recent drukte ICT-bedrijf Capgemini een loondaling door voor oudere werknemers. Coenen neemt echter wel emancipatie als richtsnoer voor vakbondswerk en bekritiseert van daaruit de praktijk van de vakbond. Hij schrijft: ‘Vooralsnog wordt de mondigheid van het individu zelf behoorlijk onderschat, terwijl ook voor de minder ontwikkelde leden geldt dat deze wel capabel zijn. ‘Dit resulteert in een negatieve spiraal: de vakbeweging miskent de mogelijkheden van haar eigen kaderle-

den en krijgt daarmee de passieve leden waar zij toe uitnodigt.’ Gelukkig is in het boek ook nog een strijdbaar geluid te horen wat we hebben uit te bouwen. Lilian Marijnissen, bestuurder bij Abvakabo, stelt in reactie op bestuurders van een andere vakbond: 'Jij wilt onderhandelen, maar zijn we niet juist uitonderhandeld? We hebben veel baat gehad bij de polder maar vooral toen de FNV een machtsfactor was. ‘Nu is de poldertijd voorbij en tegelijk hebben we neoliberalisme geaccepteerd. Flex wordt wordt steeds meer normaal gevonden en massaal opgelegd. Het verhaal dat mensen zo graag flex willen is een werkgevers verhaal. Zzp-schap is vaak gedwongen. Het is een schande voor de vakbeweging dat er nog nauwelijks vaste contracten worden gesloten. We hebben het laten gebeuren. We moeten investeren in het bouwen van kracht.’ Hans Lammers Lenie Beukema, Wim Engels en Bert Ormel (red.) - De vakbeweging vernieuwt Uitgave: De Burcht, Amsterdam 81 pagina’s. Te bestellen bij De Burcht

Afrika als continent van strijd Afrika wordt vaak afgeschilderd als een continent van hulpeloze slachtoffers. Het boek African Struggles Today doorbreekt al deze vooroordelen en laat vanuit recente strijd juist het potentieel voor verandering van onderaf zien. H e s s e l S c haaf Compromisloos beginnen de auteurs met het ondermijnen van ons stereotiepe beeld van Afrika. Wie de nadruk legt op de machteloosheid en armoede van het continent, schrijven ze, geeft vanzelf internationale instellingen en de regeringen de hoofdrol. Het is velen inmiddels duidelijk dat de (inter-)nationale elites en financiële instellingen (IFI’s), zoals Wereldbank en IMF, Afrika al decennia plunderen. Maar ook NGO’s (NonGouvernmentele Organisaties) zijn vaak eerder deel van het probleem dan de oplossing. Zij versterken de focus op ontwikkelingsgelden bij Afrikaanse organisaties en individuen, en handhaven een scheiding tussen organisaties, organisatoren en mensen aan de basis. Het moderne Afrika is meer dan ‘politieke repressie, economische achteruitgang en etnisch conflict’. Sociale bewegingen spelen al lang een grote rol. Ze omvatten de Afrikaanse arbeidersklasse en andere sociale groepen, zoals vrouwen, studenten, werklozen, informele arbeiders en boeren. Zij voeren een voortdurende strijd tegen de status-quo. De afgelopen zeventg jaar is deze strijd met wisselend succes gevoerd. Industriële strijd om loon en arbeidsvoorwaarden is gestreden en soms gewonnen, dictators zijn omvergeworpen en machtige internationale instellingen op belangrijke momenten geremd in hun onverzadigbare behoefte Afrika en zijn rijkdommen te beheersen. De moderne geschiedenis van Afrika kunnen we verdelen in drie periodes. Tijdens de onafhankelijkheidsstrijd, in de periode 1945-1970, kwam een nieuwe elite aan de macht. Die frustreerde de radicale hervormingen die veel mensen van de onaf-

hankelijkheid verwachtten. Progressieve bewegingen slaagden er niet in om werkelijke veranderingen door te voeren, vooral omdat ze geen consistente ideologie en organisatie hadden. Twee dominante stromingen waren stalinisme en Afrikaans socialisme. Dit waren grofweg twee varianten van hetzelfde: ontwikkeling met behulp van staatsmacht. Er kwamen grotendeels staatsgeleide economieën die met repressie en coöptatie de sociale bewegingen vele jaren ondermijnden. Vanaf de jaren 1970 werden Afrikaanse staten heropgenomen in de mondiale economie. Dit maakte ze

Tussen 1990 en 1994 werden maar liefst 35 regeringen omvergeworpen door stakingen en strijd van onderaf steeds afhankelijker van machtscentra en de IFI’s. Afrikaanse elites van alle kleuren, ook de leiders van het ‘Afrikaans socialisme’, sloten leningen af. De prijs hiervan was verregaande herstructurering (lees: afbraak). De schuld van Zambia bijvoorbeeld nam tussen 1970 en 1990 explosief toe. De schuld van 6,7 miljard dollar zou worden gehalveerd in ruil voor verdere herstructurering. Er werd een armoedebestrijdingprogramma gestart, waardoor sommige commentatoren schreven dat ‘het neoliberale kapitalisme een menselijk gezicht had gekregen’. Er volgden echter vernietigende bezuinigingen zodat het land een lagere Human Development Index

■ Protest tegen de moord op 34 mijnwerkers van Marikana, Kaapstad, Zuid-Afrika, 17 aug 2012 had in 1997 dan in 1975. Vele landen in sub-Sahara Afrika delen in grote lijnen deze ervaringen. Begin jaren negentig volgde in het Oostblok de ene omwenteling op de andere. Neoliberale uitverkoop en liberalisering begonnen te combineren met een krachtig verlangen naar democratisering. Tussen 1990 en 1994 werden maar liefst 35 regeringen omvergeworpen door strijd van onderaf. In deze golf van democratisering kreeg ook Zambia een nieuwe regering. Deze bestond uit een coalitie van de voormalige oppositie en de partij die twintig jaar alleen heerste. Maar hoewel de oppositiepartij uit een sociale beweging voortkwam, veranderde het beleid nauwelijks. De voorheen machtige arbeidersbeweging was sterk verzwakt. Gebrek aan ideologi-

sche richting leidde tot een scheuring van de vakbonden. De nieuwe regering ging verder met het beleid dat de elites verlangden. Staken bleef strafbaar. Door verdere privatisering halveerde het aantal officieel werkende Zambianen. Het bbp kromp tussen 1992 en 1998 met gemiddeld 0,2 procent per jaar. Uitgaven aan onderwijs verminderden van 4,5 procent van het bbp in 1991 naar 2,9 in 1994. Het budget voor gezondheidszorg daalde met 0,2 procent per jaar ondanks de vernietigende gevolgen van hiv/aids. Kindersterfte nam toe en toegang tot schoon drinkwater en andere diensten nam af. Het aantal Zambianen dat in armoede leeft steeg van 70 procent in 1991 naar 73 procent in 1998. Maar zoals Marx schreef, is klas-

senstrijd altijd aanwezig, soms verborgen, dan weer openlijk. Eind jaren negentig dreigden nieuwe bezuinigingen te leiden tot ontslagen en loonsverlagingen in de publieke sector. Ondanks de verzwakking van de bewegingen volgde een effectieve stakingsgolf. Met radicale actie betrad de arbeidersbeweging opnieuw het toneel. Terecht besteden de auteurs ook aandacht aan Zuid-Afrika na de apartheid, en de Sociale Fora, die deels in Afrika zijn gehouden. Het treffen van medeactivisten uit de hele wereld en de eigen regio gaf de sociale bewegingen ook hernieuwd zelfvertrouwen. Ondanks alle gebroken dromen eindigt het boek positief. Afrikaanse bewegingen, net als overal ter wereld, hebben continu gestreden, tot nu toe met beperkt resultaat. Dit is echter ‘natuurlijk, de consequentie van een wereldwijde politiek en economisch systeem dat gestructureerd is om de aspiraties van Afrikanen (en mensen overal ter wereld) te blokkeren’, schrijven de auteurs. African Struggles Today schetst gedetailleerd de strijd in Afrika voor een betere wereld. Een kracht van het boek is dat de auteurs zich baseren op een groot aantal interviews met vakbondsleden en activisten. Deze interviews geven diepte en maken de problematiek waar mee activisten worstelen concreet. De hoge informatiedichtheid is een andere kracht van het boek, maar kan voor de minder geïnformeerde lezer wat overweldigend zijn. Mensen die weinig weten over sub-Sahara Afrika kunnen beter een ander boek van een van de schrijvers als beginpunt nemen, Class Struggle and Resistance in Africa van Leo Zeilig. Maar dit boek documenteert uitstekend hoe sociale bewegingen grote, hoewel ongelijkmatige, invloed hadden op de gang van zaken. Te midden van de misère is er hoop. Peter Dwyer en Leo Zeilig — African Struggles Today. Social movements since Independence Uitgeverij: Haymarket books 293 pagina’s

de ★socialist # 251 • februari 2013

11

CULTUUR

Radicale Republikeinen en dubieuze Democraten De film Lincoln van Steven Spielberg volgt de laatste maanden van het leven van de zestiende president van de VS, waarin hij de formele afschaffing van de slavernij liet vastleggen in de grondwet. Lincoln geeft een inkijkje in het beslissende slot van een lang revolutionair proces. St e v e n B lo m Het is januari 1865. De vier jaar durende Amerikaanse Burgeroorlog, waarvan bijna 750.000 mensen het dodelijke slachtoffer zouden worden, nadert zijn einde. We zien de hevige en gruwelijke strijd op slagveld. De Republikeinse president Abraham Lincoln (gespeeld door Daniel DayLewis), die enige maanden geleden aan zijn tweede termijn is begonnen, bevindt zich aan het front. Hij spreekt met soldaten, zowel blank als zwart. Eén van de zwarte soldaten brengt Lincoln zijn eigen woorden in herinnering, uit een beroemd geworden toespraak: ‘Dat wij hier plechtig besluiten dat deze doden niet vergeefs gestorven zijn – dat deze natie, met Gods hulp, in vrijheid herboren zal worden.’

Lincoln wordt gepresenteerd zoals hij in de geschiedenisboeken staat, als de ‘grote historisch figuur’ die de slavernij heeft afgeschaft Vier jaar eerder scheidde een aantal zuidelijke staten zich af van de VS en verenigde zich in de Confederatie. De economie van de zuidelijke staten was gebaseerd op slavernij, in de noordelijke staten overheerste de industrie, gebaseerd op ‘vrije’ loonarbeid. Tevens was er een sterke antislavernijbeweging actief, die ook in het zuiden haar effect op de slaven had. John Brown trachtte in 1859 een slavenopstand te ontketenen door sla-

ven te bewapenen, maar hij werd gepakt en geëxecuteerd. Er waren twee maatschappelijke systemen die gelijktijdig in één land functioneerden en waarvan de tegenstellingen onhoudbaar werden. Een grote confrontatie was onvermijdelijk. Al snel leidde het tot een oorlog die een van de bloedigste in de geschiedenis zou worden. In de tweeënhalf uur durende film wordt een klein fragment verteld uit de geschiedenis. Het is het einde van een lang revolutionair proces, dat zich dan eigenlijk alleen nog maar in Washington afspeelt. Lincoln wil voordat de burgeroorlog ten einde komt de slavernij definitief afschaffen en dat kan alleen door het vast te leggen in de grondwet – in het dertiende Amendement. Hiervoor is een tweederde meerderheid nodig in het Huis van Afgevaardigden, de Amerikaanse ‘Tweede Kamer’. Lincoln, een ‘gematigde’ Republikein, heeft de steun van alle Republikeinen nodig: zowel van de radicale Republikeinen – die voor de gehele afschaffing van slavernij en tegen compensatie van slaveneigenaren zijn – als van de conservatieve Republikeinen in de westelijke en zuidelijke grensstaten. Daarbij heeft hij nog twintig stemmen nodig van andere afgevaardigden. Lincoln gaat tot het uiterste: er worden stemmen gekocht van Democratische afgevaardigden door ze hoge baantjes aan te bieden. Lincoln stelt zelfs de vredesbesprekingen met de Confederatie uit tot na de stemming in het Huis van Afgevaardigden. De film volgt Lincoln in zijn strijd

om de stemmen van de afgevaardigden te verkrijgen. Ook zien we hem in zijn persoonlijke leven, met zijn hoop, dromen en beslommeringen, en met zijn vrouw Mary Todd (Sally Field) en hun kinderen. Daniel Day-Lewis zet Lincoln in deze situaties sympathiek neer. Hij schittert in zijn rol, zoals hij eerder al deed in onder andere de rol van oliemagnaat in There Will Be Blood en als bendeleider Bill the Butcher in Gangs of New York. Maar Lincoln wordt in de film ook gepresenteerd zoals hij in de geschiedenisboeken staat, als de ‘grote historisch figuur’ die de slavernij heeft afgeschaft, één van de vaders van Amerika. Lincoln mist daarmee de historische context, de lange weg die afgelegd is vóór januari 1865. Zo was

Lincoln tijdens de verkiezingen voor zijn eerste termijn nog niet tegen de slavernij. Een beweging van onderaf heeft de heersende politieke elite gedwongen te radicaliseren. Dit historische proces werd aangedreven door gewone mensen, maar juist aan dit soort mensen ontbreekt het in de film. Ook zijn er geen substantiële rollen weggelegd voor zwarte Amerikanen. Er komen wel zwarte soldaten en bedienden in voor, maar in zeer beperkte mate, zoals in de openingsscène. Ook leveren deze personages geen bijdrage aan de ontwikkeling van de film. Hoogtepunten in de film zijn de scènes met de radicale Republikein Thaddeus Stevens (Tommy Lee Jones) in confrontatie met de patholo-

Denken over gender en identiteit ‘Je wordt niet als vrouw geboren, je wordt het.’ De beroemde woorden van Simone de Beauvoir weerklinken in veel van de werken die nog tot 17 maart te zien zijn op de interessante tentoonstelling Ik M/V in Het Dolhuys in Haarlem.

■ ‘Goksem en Buse’: foto van Diana Blok, uit het project ‘See Through Us. Portraits and stories of gay women/men and transsexuals in Turkey’, te zien op de tentoonstelling

Bezoekers kunnen plaatsnemen aan een lange tafel, waar ze, via video’s, plaatjes en teksten, kennismaken met mensen die op wat voor manier dan ook niet voldoen aan het dwingende ideaal van mannelijkheid of vrouwelijkheid. Er zijn verhalen van transseksuelen, cross-dressers en niet-heteroseksuelen. Aan de muur hangen foto’s en andere kunstwerken die alternatieve visies op gender- en seksualiteitsbeleving laten zien. Eén van de meest rake filmpjes is dat over Manon, die als jongetje geboren werd, maar er al jong achter kwam dat ze liever een meisje wilde zijn. Ze vertelt over de moeilijkheden die dat opleverde, maar ook over hoe blij ze is dat er in Nederland de mogelijkheid is om ook daadwerkelijk vrouw te worden. De glamourfoto van de zestienjarige Manon die prominent aan de muur hangt, krijgt na het zien van het filmpje een hele andere lading. Een andere invalshoek is het inter-

view met Geertje Mak, historica verbonden aan de Radboud Universiteit, die veel onderzoek heeft gedaan naar genderidentiteit. Met een aantal simpele voorbeelden laat ze treffend zien hoe kunstmatig het denken over mannelijkheid en vrouwelijkheid is. Het dragen van broeken was voor vrouwen in Nederland tot de jaren zestig bijvoorbeeld op zijn minst rebels. Nu kijkt niemand daar meer raar van op. Maar als een jongetje graag jurken draagt, is dat vaak reden voor ouders om met hem naar de dokter te gaan.

Waarom wordt bepaald gedrag — jurken dragen, zorgzaam zijn, met poppen spelen — verbonden aan een bepaald soort lichaam? De spanning tussen het verhaal van Manon, die oprecht liever vrouw is, en dat van Mak, die laat zien dat vrouwelijkheid geconstrueerd is, is wat deze tentoonstelling zo interessant maakt. Er is ruimte voor het persoonlijke verhaal, de bezoeker wordt meegenomen

in het leven van Manon, en is blij voor haar dat ze de mogelijkheid heeft om vrouw te worden. Even later wordt, door onder andere Mak, de vraag gesteld wat dat eigenlijk betekent: ‘vrouw worden’. Waarom wordt bepaald gedrag — jurken dragen, zorgzaam zijn, met poppen spelen etc. — verbonden aan een bepaald soort lichaam? De vraag dringt zich op of dat in een vrije wereld ook zo zou zijn, en of er dan nog mensen ‘in een verkeerd lichaam’ geboren zouden worden. Is gender, en alle gedrag en gevoelens die daarbij (lijken te) horen, helemaal cultureel en sociaal geconstrueerd? Of is er meer? Hoewel Ik M/V wat groter had gemogen, zodat er meer ruimte was geweest voor verhalen van buiten het Westen, zijn de samenstellers erin geslaagd een prikkelende tentoonstelling neer te zetten. Bezoekers gaan naar huis met nieuwe, of hernieuwde, vragen over genderidentiteit, vragen die we in het dagelijks leven veel te weinig stellen. Sinsia van Kalkeren Het Dolhuys, Haarlem. www.hetdolhuys.nl Nog te zien t/m 17 maart 2013

gische racisten van de Democratische Partij. De film is de moeite waard omdat het een gedetailleerd en vermakelijk verslag is van een korte periode in de Amerikaanse geschiedenis die van groot belang is geweest voor de emancipatie van zwarte Amerikanen. Het geeft dan ook een sterke antiracismeboodschap mee. Onder de verbloemende deken van Hollywood toont de film ook het beslissende moment van ieder revolutionair proces, namelijk het moment waarop de strijd eindigt. Dat maakt Lincoln spannend en inzichtelijk. Regisseur: Steven Spielberg. Met Daniel Day-Lewis, Sally Field en David Strathairn In de bioscoop vanaf 31 januari

TIPS Film: Caesar Must Die Veroordeelde criminelen in een gevangenis zetten zich in voor het instuderen en uitvoeren van een toneelstuk van Shakespeare. Bekroond met de Gouden Beer voor beste film op het Filmfestival van Berlijn. Boek: Het Palingoproer Martin Schouten schreef een historische roman over Amsterdam eind 19de eeuw. Tijdsbeeld met de filosofieën van de Tachtigers, dieven en arbeiders, en rechercheur Schubart die de socialisten bespioneert. Muziek: Blair Pathways: A Musical Exploration of America's Largest Labor Uprising Muziekproject over de Mine Wars in West Virginia in 192021, de grootste arbeidersopstand in de Verenigde Staten. Zie blairpathways.com Media: De Socialistische Omroep Er is een tegengeluid nodig tegen de verrechtsing van de publieke omroep. De Socialistische Omroep wil dat geluid versterken. Zie socialistischeomroep.nl

12 theorie & geschiedenis


Marxisme ver co

D

e laatste tijd steken steeds vaker samenzweringstheorieën de kop op, rond en binnen linkse kringen. Dit heeft volgens mij een serieuze aanleiding. De wereld is in beroering en de maatschappij valt op verschillende manieren uiteen: de economische crisis, de milieucrisis, de crisis veroorzaakt door politieke vervreemding, een hele reeks aan schandalen, rellen, enzovoorts. Veel mensen vinden deze crises erg beangstigend. Als de arbeidersbeweging geen duidelijke weg vooruit biedt, zoals momenteel in veel Europese landen het geval is, kunnen deze mensen op allerlei plekken naar antwoorden gaan zoeken. Dit geldt vooral wanneer mensen net geradicaliseerd zijn en links relatief zwak is. Hoe begrijpelijk dit ook is, het is ook een probleem. Samenzweringstheorieën belemmeren ons als we de wereld willen begrijpen en veranderen. Dit artikel gaat daarom over wat er mis is met complotten als wereldbeschouwing. Ik zal uitleggen wat de fundamentele verschillen zijn tussen marxistische analyse en samenzweringstheorie, en laten zien waarom de eerste geworteld is in een veel dieper begrip van de maatschappelijke structuur en van hoe macht werkt, dan de laatste. Ik hanteer deze aanpak omdat er een aantal problemen zijn als je iets wil zeggen over samenzweringstheorieën. Ten eerste zijn er erg veel samenzweringstheorieën, en zodra je een geloofwaardig antwoord hebt geformuleerd op één theorie, komt er weer een nieuwe bovendrijven. Ten tweede vergt het veel moeite en kennis om een theorie te weerleggen, hoe idioot die ook is — zoals de theorie dat de piramides door aliens zijn gebouwd. Ten derde denken ook marxisten dat er complotten zijn. Het is absoluut duidelijk dat politici, zakenlui, de media en politie van tijd tot tijd samenzweren, bijvoorbeeld bij het Britse afluisterschandaal of om het publiek te misleiden over de oorlog in Irak. De vraag is dus wat de essentiële verschillen zijn tussen samenzweringstheorieën in het algemeen en het marxisme. Volgens mij zijn het de volgende acht punten:

1

Samenzweringstheorieën zijn gebaseerd op ‘bijzondere’ of ‘verborgen’ kennis. Socialisme en marxisme zijn juist bewust gebaseerd op algemeen bekende en openbare feiten. Natuurlijk bevat een boek als Het Kapitaal, Trotski’s Geschiedenis van de Russische revolutie of Harmans A People’s History of the World informatie die veel ‘gewone’ mensen niet kennen. Maar deze boeken worden gekenmerkt door de interpretatie van feiten en verbanden, en niet door ‘verbazingwekkende’ openbaringen. Dit is belangrijk, want om een groot publiek te bereiken en te kunnen beïnvloeden moet een radicale

Van de vrijmetselarij tot de Bilderbergconferentie: er zijn vele soorten complottheorieën. Ze komen voort uit het gevoel dat we geen controle hebben over onze eigen maatschappij, en dat een kliek achter onze rug om de gang van zaken bepaalt. John Molyneux stelt de vraag hoe bruikbaar deze theorieën zijn. Daarnaast publiceren we een stuk van Chris Harman, die in 2006 inging op het steeds terugkerende idee van de ‘Israël-lobby’ʼ. kritiek op het systeem verbonden zijn met de ervaring van werkende mensen. Het marxisme is in belangrijk opzicht vooral een generalisatie van de ervaring van de arbeidersklasse. Daarom is het ook onmogelijk om grote aanhang te krijgen voor ideeën die afhangen van uren speciaal onderzoek naar verborgen bewijs. Dit is niet het belangrijkste kenmerk van een samenzweringstheorie, maar het is een bruikbare eerste aanwijzing.

Marxisten en aanhangers van samenzweringstheorieën hebben een heel verschillend beeld van hoe de maatschappij wordt bestuurd

2

Marxisten en aanhangers van samenzweringstheorieën hebben een heel verschillend beeld van hoe de maatschappij wordt bestuurd. De kern van de meeste samenzweringstheorieën is dat een kleine, geheime elite de wereld regeert: een groep mensen die allemaal met elkaar in verbinding staan en die vrijwel alle belangrijke gebeurtenissen bepalen. Marxisten denken dat maatschappijen bestuurd worden door heersende klassen die, hoewel ze een kleine minderheid zijn (ongeveer 1 procent), toch uit een behoorlijk aantal mensen bestaan — ongeveer 200.000 in Nederland, of een half miljoen in Groot-Brittannië. Bovendien kunnen ze alleen heersen met behulp van staatsapparaten (met een leger, politie, rechters, ministeries, enzovoorts) die hiërarchisch zijn opgebouwd, en bestuurd worden door leden van de heersende klasse. Complottheorieën zijn op zichzelf ongeloofwaardig omdat zo’n kleine groep niet in staat zou zijn om alle nodige beslissingen te nemen om een moderne maatschappij te besturen, of deze zelfs maar te overzien. En zelfs als dat mogelijk was, zou zo’n kleine groep enorm instabiel en makkelijk omver te werpen zijn. In werkelijkheid zijn de regimes van de grote kapitalistische landen (vooral de VS) sinds de Tweede Wereldoorlog opmerkelijk stabiel.

3

Complottheorieën zijn gebaseerd op het idee dat de leden van de elite elkaar allemaal kennen en in het complot zitten. Marxisten zeggen juist dat de heersende klasse verenigd wordt door haar gemeenschappelijke belang, vooral het gezamenlijke belang om de arbeidersklasse uit te buiten. Zo verklaren we waarom bedrijven en regeringen doen wat ze

doen, zonder steeds complotten te ontdekken. Ze worden zowel beperkt als gedreven door de logica van het kapitalisme: de accumulatie van kapitaal via concurrentie. In samenzweringstheorieën heeft het systeem geen objectieve logica, waardoor elk begrip van zijn ontwikkeling afhankelijk wordt van het ontdekken van het meest recente complot.

4

Door de logica te begrijpen van kapitaalaccumulatie, die Marx zo uitgebreid onderzocht in Het Kapitaal, begrijpen we niet alleen wat de heersende klasse verenigt, maar ook wat zowel kapitalisten als staten onderling verdeelt. Dit verklaart de steeds terugkerende rivaliteit en oorlogen tussen imperialistische mogendheden, die zo’n grote rol spelen in de moderne geschiedenis. Complottheorieën overschatten systematisch de eenheid (en dus de macht) van onze heersers. Bij gebrek aan een analyse van de tegenstellingen binnen het kapitalisme die tot crisis leiden (volgens marxisten zijn dit overproductie en de dalende winstvoet), moeten samenzweringstheorieën teruggrijpen op ad hoc-verklaringen van economische crisis. Soms beweren ze zelfs dat de crisis bewust is veroorzaakt (want alle belangrijke ontwikkelingen moeten wel door de geheime heersers zijn gepland) — alsof het in het belang van het systeem is om een grote recessie te hebben waarin voor triljoenen aan aandelenwaarde verdampt en de productie afneemt. De meeste samenzweringstheorieën overschatten hoeveel controle onze heersers hebben over de geschiedenis. Het marxisme daarentegen verklaart juist waarom, in laatste instantie, niemand het systeem controleert.

5

Samenzweringstheorieën zijn niet gebaseerd op een algemene theorie over de historische ontwikkeling, maar op de overtuiging dat de geschiedenis een aaneenschakeling is van complotten. Ze helpen ons totaal niet om de grote lijnen van de maatschappelijke en historische ontwikkeling te volgen, zoals de oorsprong van de klassenmaatschappij, de overgang van feodalisme naar kapitalisme, of de industriële revolutie. Marxistische analyses van actuele situaties zijn gebaseerd op het historisch materialisme, een algemene theorie die talloze historische studies van de hoogste kwaliteit mogelijk heeft gemaakt, zoals The Class Struggle in the Ancient Greek World van Geoffrey de Ste.Croix tot A People’s History of the World van Chris Harman. Samenzweringstheorieën hebben niets vergelijkbaars voortgebracht.

6

Complottheorieën bieden meestal geen andere concrete strategie om de wereld te veranderen dan mensen informeren over de samenzwering. Het marxisme daarentegen heeft gedurende 160 jaar een complete strategie ontwikkeld voor revolutionaire verandering, gebaseerd op Marx’ theorie van klassenstrijd. Hier zijn gaandeweg de theorie van de massastaking (Luxemburg), permanente revolutie (Trotski), de revolutionaire partij (Lenin), het eenheidsfront (Lenin en Trotski), en nog meer bij gekomen. Het marxisme heeft als groot pluspunt een perspectief voor de uiteindelijke omverwerping van het kapitalisme. Het kan concreet aangeven wat er vandaag en morgen gedaan moet worden in het belang van de arbeidersklasse. Samenzweringstheorieën kunnen dit absoluut niet.

7

Typerend voor complotdenkers is dat zij met twee maten meten als het aankomt op bewijs voor hun theorie tegenover officiële verklaringen. Ze zetten voortdurend vraagtekens bij verklaringen van de regering of de media over een gebeurtenis of situatie, of laten inconsistenties zien. Vervolgens geven ze zonder serieus bewijs hun eigen interpretatie. Als ze bijvoorbeeld kunnen vaststellen dat, ondanks officiële ontkenning, vorige week een UFO boven Amsterdam vloog, lijken veel complotdenkers te denken dat dit hun het recht geeft om vol zelfvertrouwen (maar zonder bewijs) te verklaren dat hij van Mars kwam. Marxisten bekritiseren niet alleen de gebruikelijke burgerlijke verklaringen van gebeurtenissen, maar ze doen ook bijzondere moeite om hun eigen interpretaties te onderbouwen. De

enorme hoeveelheid werk die Marx besteedde aan Het Kapitaal is het klassieke voorbeeld, maar er zijn vele andere, zoals Het imperialisme als hoogste stadium van het kapitalisme van Lenin, De geschiedenis van de Russische revolutie door Lev Trotski, State Capitalism in Russia van Tony Cliff en Zombie Capitalism van Chris Harman.

8

En last but not least bevat de kern van veel samenzweringstheorieën een element van racisme, meestal antisemitisme. Vaak blijkt de ‘geheime regering’ die zogenaamd het land of de wereld bestuurt een Joods of zionistisch complot te zijn. Zo bestaat er een steeds terugkerende obsessie met de familie Rothschild en de fantasie dat zij bijna alle banken in de wereld controleren. Het idee van een internationaal Joods complot om de wereld te overheersen heeft niets te maken met een linkse kritiek op het zionisme als poli-

■ Het alziend oog op het dollarbiljet schrijven sommigen toe aan de Illuminati

theorie & Geschiedenis 13


sus omplottheorieën

tieke beweging die heeft geleid tot de stichting van de staat Israël en de onderdrukking van de Palestijnen. Het is een traditioneel antisemitisch vooroordeel dat onzinnig en politiek gevaarlijk is, en dat progressieve mensen heftig moeten bestrijden. Dit zijn de belangrijkste verschillen tussen samenzweringstheorieën en het marxisme. De huidige populariteit van complottheorieën is begrijpelijk. De marxistische theorie van vervreemding kan goed verklaren waarom mensen het gevoel hebben dat de wereld beheerst wordt door ongrijpbare krachten. Het marxisme biedt ook het beste kader om de samenzweringen te analyseren die wél bestaan: door ze te plaatsen binnen de fundamentele drijfveren en tegenstellingen van het kapitalisme, in plaats van de samenzweringen zelf te zien als de centrale drijvende kracht. Samenzweringstheorieën belemmeren een goed begrip van de wereld en houden mensen passief omdat elk perspectief voor verzet ontbreekt.

De Israël-lobby: Een kwalijke theorie Mondiale hegemonie is de drijfveer van het Amerikaans kapitalisme voor de oorlog van de VS tegen Irak en de dreigementen tegen Iran. Maar er bestaat een andere interpretatie, zowel in de periferie van de anti-oorlogsbeweging als in delen van de wereld waar veel moslims wonen. Die stelt dat de ‘Joodse lobby’ in de VS de drijvende kracht is achter de oorlog. Twee academici uit de VS, John Mearsheimer en Stephen Walt, deden enkele jaren geleden veel stof opwaaien door een variant van deze visie te verdedigen in de London Review of Books. Ze beweren dat een ‘Israëlische lobby’ een dominante invloed heeft op het Amerikaanse beleid. Mearsheimer en Walt zijn sindsdien beschuldigd van antisemitisme. Die aanklacht is niet steekhoudend omdat de auteurs de agressieve zionistische politiek niet vereenzelvigen met het gros van de Joodse bevolking in de VS (van wie de helft, zo leggen ze uit, de oorlog tegen Irak veroordeelde). Desondanks is de argumentatie van Mearsheimer en Walt fundamenteel onjuist, en moet deze door serieuze tegenstanders van de oorlog afgewezen worden. Ze leidt de aandacht af van de werkelijke krachten achter de oorlog en opent daarom de deur naar samenzweringstheoretici, die zeggen dat alles wat fout is in de wereld aan een ‘wereldwijde Joodse samenzwering’ ligt. Het artikel begint met onweerlegbare feiten: de VS geven steun aan Israël, die de steun aan andere staten overschaduwt, en opgeteld 140 mil-

■ Antisemitische ‘Israël-lobby’ cartoon jard dollar sinds de Tweede Wereldoorlog bedraagt. Daarbij komt dat de VS sinds 1982 een veto hebben uitgesproken over 32 resoluties van de VN Veiligheidsraad die kritisch waren over Israël. Dat is meer dan het totaal aantal veto’s door alle andere Veiligheidsraadsleden. Maar vervolgens stelt het stuk dat ‘deze vrijgevigheid’ niet komt doordat Israël een ‘belangrijke strategische troef’ is. Israël heeft op het hoogtepunt van de Koude Oorlog dan wel de belangen van de VS verdedigd, maar doet dat kennelijk nu niet meer. Het beargumenteert dat de Amerikaanse oorlog tegen Irak en de dreigementen jegens Syrië en Iran voortkomen uit een Israëlisch expansionisme dat de Verenigde Staten dwingt tegen hun werkelijke belangen in te gaan. Deze belangen zouden meer gediend zijn met Israël te dwingen zijn grenzen van 1948 te respecteren. Dat zou het makkelijker maken ‘om het

imago van Amerika in de Arabische en islamitische wereld te herstellen’. Het enige wat dat in de weg staat, beweren ze, is de enorme invloed van de ‘Israëlische lobby’. Het artikel zet uitgebreid uiteen dat fervente zionisten niet alleen in neoconservatieve kringen, maar ook in de Democratische Partij en de Senaat sleutelposities innemen. Maar er zit een grote fout in deze argumentie. Het artikel legt nooit uit hoe de ‘Israëlische lobby’ zijn invloed uitoefent. Dat kan niet alleen doorhet stemmenaantal van mensen van Joodse afkomst die worden gemobiliseerd door de ‘Israël-lobby’. De dertig miljoen Latijns-Amerikanen in de VS hebben nooit zulke slagkracht gehad, evenmin als de miljoenen mensen van Ierse afkomst. Waarom zouden Amerikaanse multinationale bedrijven, met voornamelijk niet-Joodse eigenaren, een klein groepje fervente Israël-supporters zo’n invloed geven? De reden dat deze hoekstenen van het Amerikaanse kapitalisme Israël en een agressief beleid in het Midden-Oosten steunen, is dat zij dit zien als hun belang — ongeacht hun eigen religieuze of etnische achtergrond.

Waarom zouden Amerikaanse multinationals een klein groepje fervente Israël-supporters zo'n invloed geven? Ze hebben investeringen en markten in de hele wereld. Hoe sneller de globalisering gaat, des te meer ze moeten vertrouwen op de kracht van de Amerikaanse staat om hun belangen te verdedigen. Als centrum van de olieproductie neemt het MiddenOosten een sleutelpositie in bij deze

strijd. Het Midden-Oosten heeft veel pro-Amerikaanse regeringen. Maar ze hebben meestal niet genoeg steun van de bevolking om de Amerikaanse belangen op de lange termijn de nodige stabiliteit te bieden. De heersende klasse van de VS herinnert zich de revoluties in Egypte van 1952, in Irak in 1958, in Libië in 1969 en in Iran in 1979. Ook kunnen regeringen in het Midden-Oosten prioriteit geven aan commerciële en diplomatieke betrekkingen met China, Europa, Japan of Rusland, boven die met de VS. Maar de Israëlische staat heeft geen keus dan te vertrouwen op de bescherming van de VS. Israël betaalt daar gewillig de prijs voor, door de Amerikaanse belangen in de regio te verdedigen. Beide landen vrezen bewegingen die de volkeren van het Midden-Oosten willen verenigen tegen Amerikaanse onderdrukking. Israël is de gewillige waakhond van het Amerikaanse imperialisme. Natuurlijk kan een waakhond iets begeren dat zijn baasje niet wil. Het beest eist gevoerd te worden, ook als zijn baas zijn middelen op een andere manier wil inzetten. Daarom stelt de Israëlische staat zich agressief op ten opzichte van de bezette gebieden, hoewel dit niet in het directe belang is van het Amerikaans kapitalisme. De Verenigde Staten accepteren dat als de prijs voor een ultrabetrouwbare bondgenoot. De heersende klasse van Amerika ziet Israël als een Amerikaanse basis, bijna als onderdeel van haar eigen nationale territorium. Het is dan ook niet verrassend dat de VS er geen bezwaar tegen hebben dat de meest fervente verdedigers van Israëlisch expansionisme belangrijke posities innemen in het Amerikaanse politieke establishment. Mensen die achter het Amerikaans imperialisme de ‘Israël-lobby’ zien, zetten de zaken volledig op hun kop. Ze geloven dat het Amerikaanse kapitalisme zijn wereldwijde belangen kan verdedigen zonder militaristische, imperialistische avonturen — en zonder waakhonden. En dat zet de deur wagenwijd open voor degenen die het kapitalisme vrijpleiten van zijn misdaden door te spreken van samenzweringen door religieuze of etnische minderheden.

14

■ Niet genoeg! Waarom is er zoveel onrecht en doen we zo weinig?! Honderdduizenden werklozen, de voedselbank kan de vraag niet aan, mensen moeten hun huis met verlies verkopen en dan moeten ze smeken of ze alsjeblieft drie jaar op een houtje mogen bijten in de schuldsanering! Ouderen die zich overbodig voelen, banken die gewoon hun gang blijven gaan, studenten die moeten lenen. Allemaal mensen waarbij er echt niks meer stuk mag gaan, omdat er gewoon geen buffer meer is… Waar blijven de hardere acties? Geweldloos waar het kan, maar met pressie waar het moet: overschotten confisqueren voor de voedselbank. Waar blijven de protesten bij huizenveilingen? Gerhard Stumpf, Ens

■ Mensonterend Op dit moment wonen er ongeveer honderd uitgeprocedeerde asielzoekers in de Vluchtkerk in Amsterdam. Terwijl activisten ingrijpen, sluit de overheid haar ogen voor de mensen die hier niet mogen blijven, maar tegelijkertijd niet meer terug mogen of kunnen naar het land van herkomst. Als ik nadenk over de Vluchtkerk, moet ik vaak denken aan de blik van een man die ik heb ontmoet op mijn werk. Ik verzorgde de taalopleidingen bij Vluchtelingenwerk, en op een dag vroeg een man mij om hulp bij zijn verblijfsstatus. Hij was naar Nederland gekomen door gezinshereniging, maar was onlangs gescheiden. Daarnaast werd hij vervolgd in het land van herkomst. Technisch gezien had hij het recht om hier te blijven. Maar toch was zijn taalscholing stopgezet en – erger nog – zijn uitkering ook. Deze man had alles op alles gezet om hier een bestaan op te bouwen. Hij sprak goed Nederlands, deed naast zijn

RE@CTIES Nederlandse taalscholing vrijwilligerswerk, was intelligent, vriendelijk en ontzettend assertief! Al zijn papierwerk had hij tot in de puntjes in orde. Maar het lukte hem niet. Deze man bleef over met helemaal niets… behalve moedeloosheid. Tijdens de demonstratie op de Dam in november was ik geroerd door de emotie in de gezichten van de vluchtelingen. Ze waren boos. Ik hoop dat zij deze boosheid vast zullen houden: het liet een enorme kracht en levenslust zien. Ik hoop niet dat ze over een poosje dezelfde blik zullen hebben als de man die ik tegenkwam op mijn werk. Zijn blik was moedeloos en uitgedoofd, alsof alle levenslust hem was vergaan. De overheid moet investeren in goede, eerlijke en rechtvaardige wetgeving voor vluchtelingen. De Vluchtkerk laat ons de levende voorbeelden zien van het tekortschieten van het beleid. Er zijn er gewoon te veel die tussen wal en schip vallen. Fleur Amsterdam

■ Nivellering Ik ben het helemaal met jullie eens dat nivelleren niet via de inkomsten moet, maar via de vermogensbelasting. Het grote geld zit juist in stichtingen en dergelijke. Maar daar wordt niets aan gedaan. Ooit heeft Jan Kees de Jager met veel tamtam een actie aangekondigd, maar die is uitgegaan als een nachtkaars. Ook graag eindelijk eens belastingen voor de koninklijke familie. Zij betalen geen rooie cent belasting. Sterker nog, ze wonen en reizen daarnaast ook nog op kosten van de burger. Hun rijkdom is niet verkregen door te werken, maar door te graaien uit een kleine ruif. Ze hebben nog nooit in hun leven gewerkt (al noemen ze hun machtsmisbruik uiteraard ‘hard werken’). Het is een achterhaald kastensysteem dat niet meer past in

een moderne democratie. Waarom staan er geen demonstranten als leden van de koninklijke familie ergens verschijnen? Het wordt hoog tijd!


Uit ons archief

Erik Gondel, Uden

■ Woningbouw Elke corporatie heeft als doel: de belangen van haar leden behartigen. Maar binnen de sociale woningbouw is dit een sterk verwaterd begrip, zeker sinds de verdere verzelfstandiging binnen het neoliberale tijdperk. Directie en toezichthouders zijn vooral bezig met hun eigen belangen en inkomen. Hierdoor wordt veel geld niet in het eigenlijke doel van de woningbouwcorporatie gestoken. Dit zal veel corporaties fataal worden. De huidige regering doet er nog een schepje bovenop, door de goede corporaties te dwingen de potverteerders financieel bij te staan. Zo helpt dit kabinet (VVD én PvdA) de hele sociale woningbouw naar zijn grootje. Voor mij is duidelijk dat de sociale woningbouw in dit land een goede zaak is, maar het mag geen melkkoe worden voor corporaties en hun directies. Het moeten sociale, niet te grote eenheden zijn, waarin de leden/huurders een belangrijke stem hebben. Daarbij moeten de huurders zich niet laten vertegenwoordigen door allerlei ‘handlangers/stromannen’ van de corporatiedirectie, maar zelf mondiger worden. Zij moeten het belang van hun woonsituatie onder ogen zien en zoveel mogelijk zelf behartigen in goed overleg met hun medehuurders. We hebben het over sociale woningbouw, en ik pleit er dan ook voor dat de mensen sociaal moeten zijn. Zij moeten samen het vertrouwen in elkaar en hun eigen corporatie opbouwen en in stand houden. Gerard Hubers, Varsseveld

■ Pim Fortuyn werd in 2002 lijsttrekker van Leefbaar Rotterdam, als opstapje naar de landelijke verkiezingen. De IS voerde actie tegen hem. (Metro, 6 maart)

■ Ga zo door! In De Socialist van vorige maand stond een goed artikel, ‘Zijn wij ons brein?’. Daarin schrijft Catherine Black: ‘De oorzaken voor sociale en persoonlijke problemen worden gezocht in individuen, om precies te zijn in hun hersenen (of in de vermeende afwijkingen in hun hersenen) en in het verlengde daarvan de onderliggende genen. Dit sluit naadloos aan bij de tendens binnen het neoliberalisme om de verantwoordelijkheid voor sociale problemen bij individuen te leggen.’ Deze manier van denken leidt binnen de psychiatrie tot het overheersen van een farmaceutische behandeling. Maar hiermee worden de sociale problemen van patiënten niet opgelost, en gezien de ernstige bijwerkingen van medicijnen (je gaat er vaak zelfs eerder aan dood) is er ook geen reden voor enthousiasme. Het interessante is nu, dat binnen de wetenschap men, al turend door de

microscoop, het sociale weer heeft ontdekt. Catherine schrijft: ‘[De circuits in de hersenen zijn] een product van onze fysieke, sociale en culturele omgeving en van ons gedrag en onze gedachtes’ — waarmee op theoretisch niveau ineens een nieuw uitgangspunt ontstaat: onze hersenen zijn sociaal. Catherine legt heel goed uit hoe dit samenhangt met hersenen, genen en de psychiatrie. Het is een veelbelovend begin van een nieuwe en fundamentele discussie over gezondheid en psychiatrie. Ga zo door! Jan Verhaegh, Valkenburg

Deze rubriek is bedoeld voor commentaar of aanvulling op de stukken in deze krant. Hou brieven graag kort (maximaal 300 woorden) en stuur deze naar: reageren@ socialisme.nu, of: De Socialist, Postbus 92025, 1090 AA Amsterdam

WIE WAS...

Tony Cliff (1917-2000) Inmiddels iets meer dan 12,5 jaar geleden overleed Tony Cliff op 82-jarige leeftijd. Hij was de oprichter van de Socialist Workers Party – de Britse zusterpartij van de Internationale Socialisten. Mi c hie l Ba k k er

Tony Cliff werd in 1917 geboren in Palestina als Ygael Gluckstein. Als zoon van Russische immigranten groeide hij op in een zionistische familie, maar al snel begon hij vraagtekens te zetten bij het zionisme: hoe kon het dat de Joden, zelf het slachtoffer van verschrikkelijke onderdrukking, nu zelf de onderdrukkers waren van de Arabische bevolking? Op school schreef hij eens in een opstel: ‘Het is zo jammer dat er geen Arabieren op deze school zitten.’ Zijn leraar schreef erboven: ‘Communist!’ Jaren later betuigde Cliff zijn dankbaarheid aan deze docent, voor dit kleine duwtje in de goede richting, omdat hij zichzelf dat toen nog niet bewust was. Al in zijn jonge tienerjaren werd Cliff politiek actief. Eerst in links-zionistische ‘marxistische kringen’, maar in 1938 kreeg hij contact met mensen uit de trotskistische beweging. Rond het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog werd Cliff opgepakt vanwege zijn politiek activisme. Na zijn vrijlating probeerde hij een internationale groep op te richten, bestaande uit zowel Joden als Arabieren. Ook leerde hij in die tijd Chanie Rosenberg kennen, die 54 jaar lang zijn vrouw zou

zijn. In 1946 leek de oprichting van een zionistische staat onvermijdelijk, en Cliff besloot om naar Groot-Brittannië te verhuizen. Het leek hem beter om imperialisme te bestrijden vanuit het centrum van de macht, in plaats van de rand.

De naoorlogse trotskisten probeerden hun weg te vinden ‘in het metrostelsel van Parijs met een kaart van die in Londen’ Nadat in 1940 Trotski werd vermoord door stalinistische agenten, raakte het trotskisme in een crisis. Hoewel Trotski een aantal socialistische basisprincipes had nagelaten, had hij ook een aantal voorspellingen gedaan die niet precies uitkwamen: er was inmiddels een heropleving van het kapitalisme en het Russische systeem verbreidde zich tot Oost-Europa. Zoals Cliff het pakkend verwoordde, probeerden de trotskisten hun weg te vinden ‘in het metrostelsel van Parijs met een kaart van die in Londen’.

Cliff ontwikkelde in de jaren vijftig echter het standpunt dat het systeem in Rusland geen socialisme was, maar staatskapitalisme. Als Rusland een arbeidersstaat was, zoals velen stelden, dan zouden arbeiders de controle moeten hebben over hun eigen leven. Maar Cliff constateerde dat die staat op dezelfde wijze arbeiders uitbuitte en kapitaal accumuleerde als een kapitalistisch bedrijf. Dit resulteerde in zijn conclusie dat Rusland en het Oostblok staatskapitalistisch waren, en niet socialistisch. Net zoals op andere plekken zou er ook in Rusland weer een socialistische revolutie nodig zijn, aldus Cliff.

Samen met een handjevol mensen richtte Cliff in Groot-Brittannië de Socialist Review Group op. Gedurende tien jaar bleef het aantal leden laag, maar in de jaren zestig radicaliseerde een nieuwe generatie jongeren rondom campagnes voor nucleaire ontwapening en de beweging tegen de Vietnamoorlog. Zij stonden open voor een onafhankelijke vorm van socialisme, wat pakkend verwoord werd in de slogan: ‘Noch Washington noch Moskou, maar internationaal socialisme’. Cliff wist met zijn ideeën een nieuw publiek te bereiken, en zijn organisatie, inmiddels de International Socialists gehe-

ten, groeide tot een paar honderd leden. In de jaren die volgden organiseerde de IS vele stakingen en kreeg ze een basis onder werkende mensen. In 1977 werd de naam van de partij veranderd in Socialist Workers Party (SWP), de naam die ze vandaag de dag nog steeds draagt. Momenteel heeft de partij enkele duizenden leden en is het de grootste revolutionaire partij van Groot-Brittannië. Cliffs intellectuele bijdragen, zoals zijn theorie over staatskapitalisme, zijn van niet te onderschatten waarde geweest. De vele boeken die hij schreef, waaronder een biografie van Lenin, een biografie van Trotski, en vele boeken over de arbeidersbeweging, zijn niet alleen belangrijk vanwege hun gedetailleerde informatie en begrip, maar ook omdat ze laten zien welke lessen we kunnen trekken uit strijd uit het verleden. Vlak voor zijn dood schreef Cliff een kort boekje, getiteld Trotskyism after Trotsky, waarin hij zijn theoretische bijdragen samenvatte. Een van zijn belangrijkste bijdragen was zijn methode: ‘Op het moment dat het marxisme niet meer verandert, dan is het dood’. Cliff liet zien dat, hoewel het belangrijk is om vast te houden aan de kern van marxisme — de zelfbevrijding van de arbeidersklasse — je tegelijkertijd moet zien dat marxistische theorie steeds opnieuw bekeken moet worden vanuit het licht van een veranderende wereld.

agenda 15


Steun de IS – word abonnee! In december zijn de Internationale Socialisten een financiële campagne begonnen. Ook wij lijden namelijk onder prijsstijgingen, waaronder bij het maken van deze krant. Om onze activiteiten gaande te houden zullen we onze inkomsten moeten vergroten. Aangezien we principieel geen subsidies of commerciële sponsoring ontvangen, zijn we voor alle steun volledig aangewezen op onze sympathisanten.

Een leerzaam en inspirerend weekend vol radicale politiek, cultuur, film en muziek. Met honderden bezoekers is het festival afgelopen jaren uitgegroeid tot de grootste jaarlijkse bijeenkomst voor socialistische politiek, theorie en discussie in Nederland. Met meer dan 30 bijeenkomsten over onder andere: 150 jaar sinds de afschaffing van slavernij • Revolutie in de Arabische wereld • Crisis, fascisme & verzet in Europa • Vakbondsstrijd in Nederland • Marxistische theorie • De strijd tegen racisme • Radicale geschiedenis Met als sprekers onder andere: Omar Barghouti (BDS-campagne, Palestina) • Judith Orr (Auteur Sexism and the System) • Sandew Hira (Directeur van het International Institute for Scientific Research en auteur Decolonizing the Mind) • Vicky Ioannidi (Griekse anti-fa-sciste, ReInform) • Hans van Heijningen (Socialistische Partij) • Zihni Özdil (Docent Erasmus Universiteit) • Rob Witte Auteur Al eeuwenlang een gastvrij volk) • Dirk Wanrooij (Journalist in Caïro) • Matthias Lievens (Auteur De mythe van de groene economie)

Naast bijeenkomsten is er ruim aandacht voor kunst en cultuur, met een apart programma op de zaterdagavond. Het festival vindt plaats in CREA (Universiteit van Amsterdam). Kaarten zijn te bestellen via onze website www.socialisme.nu Prijzen: �20 weekend �15 zaterdag + muziek �10 zondag* * Voor scholieren, studenten en uitkeringsgerechtigden: �15/�10/�7,50 Contact: Heb je vragen over het Marxisme Festival 2013, suggesties of wil je materiaal? Mail naar [email protected]

Doe ook mee met de IS Voor meer informatie over onze lokale activiteiten, of voor andere vragen over de IS, kun je ons bellen of mailen. Zoek naar een contactpersoon bij jou in de buurt: • ALMERE - John 0641823458 [email protected] • AMSTERDAM - Ewout 0615598694 [email protected] • GRONINGEN - Joe 0626364293 [email protected] • HEERLEN - Janneke 0652430568 [email protected] • LEEUWARDEN - Dominic 0614895844 [email protected] • LEIDEN - Matthijs 0643927173 [email protected]

We vechten voor een maatschappij waarin het bevredigen van menselijke behoeften voorop staat, niet winst. Nog nooit in de geschiedenis produceerde de mensheid zoveel rijkdom als vandaag. Maar in het kapitalisme wordt deze rijkdom niet gebruikt in het belang van de meerderheid van de wereldbevolking. De jacht op winst creëert armoede en honger naast overvloed, naast technologische en wetenschappelijke vooruitgang de mogelijkheid van totale verwoesting door nucleaire oorlog en milieuvernietiging.

Uit het hele land is gehoor gegeven aan onze oproep. Door middel van kleine en grote giften hebben we inmiddels al meer dan 4.000 euro binnengehaald en zijn er meer dan 50 nieuwe abonnees bij gekomen. We zijn er echter nog lang niet. Voor een financieel gezonde basis van de krant hebben we vooral meer donateurs en abonnees nodig. Daarom vragen we het volgende: • Vind je een links geluid op straat belangrijk? Steun ons dan door donateur te worden of een jaarabonnement te nemen. Dat kan online of met de bon onderaan deze pagina. • Ken je iemand die De Socialist zou kunnen waarderen? Help ons dan een handje en overtuig deze persoon om abonnee te worden of doe een abonnement cadeau. Elke abonnee helpt. • Heb je nog geen donatie gedaan? Doe dat dan alsnog! Dit kan via een machtiging op de website of door geld te storten op rekening 4982852 t.n.v. Internationale Socialisten te Amsterdam o.v.v. ‘Financiële Campagne 2013’. Giften aan de IS zijn aftrekbaar van de belasting: wij hebben de daarvoor vereiste ANBI-status.

Donderdag 21 februari Amsterdam:

Vluchtelingen tussen wal en schip: activisten aan het woord Het afgelopen jaar zag een opkomst aan protest door asielzoekers in Nederland. De protesten hebben de kritische discussie over het Nederlandse asielbeleid aangewakkerd. Door sommigen wordt het beleid zelfs ‘onmenselijk’ genoemd. Op deze bijeenkomst zal worden ingegaan op de gevolgen van het asielbeleid, het verzet hiertegen en de perspectieven voor verandering.

en Sjerp van Wouden (UvA-student en activist) zullen hier ieder vanuit een eigen perspectief op in gaan. Georganiseerd door de Internationale Socialisten Studenten Organisatie (ISSO) in samenwerking met CREA Debat. Locatie: CREA theaterzaal, Nieuwe Achtergracht 170 Amsterdam Aanvang: 19.30 Entree: Studenten gratis / anderen 5 euro Contact: 06-87148831 (Hannah) / [email protected]

• NIJMEGEN - Mylène 0657598283 [email protected] • ROTTERDAM - Jeroen 0616355221 [email protected] • UTRECHT - Auke 0633935881 [email protected]

De sprekers Jelle Klaas (advocaat sociaal-economische mensenrechten), een vluchteling uit de Vluchtkerk

Er zijn ook leden van de IS in o.a. Alkmaar, Amersfoort, Apeldoorn, Arnhem, Den Bosch, Den Haag, Eindhoven, Emmen, Hoogeveen, Huizen, Zaandam en Zoetermeer

Strijd voor thuiszorg

Wil je zelf activiteiten opzetten en is er nog geen IS-afdeling bij jou in de buurt? Stuur vandaag nog een mail naar: [email protected] en we kunnen je komen ondersteunen.

Aangesloten Ik heb de IS leren kennen via iemand die al lid was van de Internationale Socialisten. We deden samen workshops en geven allebei les in maatschappijleer. Eerst zijn we bezig geweest met de Occupy-beweging in Nijmegen, maar daar was geen structuur in te krijgen. Al snel verdween de strijdbaarheid onder de mensen van Occupy, en inmiddels is er eigenlijk niet veel meer van over, alleen nog een mailinglijst. Toen mijn collega mij vertelde over de IS had ik niet veel tijd nodig om te bedenken dat ik ook lid wilde worden van de Internationale Socialisten. Ik vind het erg spannend om – net als in mijn studententijd – bezig te zijn met verschillende manieren om het verzet te stimuleren, maar ik heb er tot nu toe geen seconde spijt van!

De logica van de winst kan pas gebroken worden als de middelen waarmee de rijkdom geproduceerd wordt in handen komen van degenen die de rijkdom produceren; de arbeidersklasse. Dit systeem zou niet draaien zonder de miljoenen mensen die werken in de fabrieken, kantoren, ziekenhuizen en scholen. Zij hebben de kracht om de productie uit handen te nemen van de kleine minderheid die haar vandaag bestuurt en onder controle van de grote meerderheid te brengen. Vandaar Marx' bekende uitspraak dat 'de bevrijding van de arbeidersklasse alleen het werk kan zijn van de arbeidersklasse zelf'. Verkiezingen kunnen gebruikt worden om zoveel mogelijk mensen te mobiliseren voor verbeteringen en om de beperkingen van het parlementaire systeem zichtbaar te maken. Maar werkelijke verandering kan alleen door revolutie bereikt worden. Nederland is geen democratie. De macht over de economie ligt niet bij het parlement of de regering, maar bij een klein groepje directeuren en aandeelhouders van de grote bedrijven. De top van de multinationals, de politie en het leger wordt niet door ons gekozen. Alleen een gezamenlijke beweging van onderaf, van de grote meerderheid van de bevolking, kan hun macht breken. Daarom bouwen we als socialisten op de werkvloer en op straat mee aan elke strijd tegen sociale afbraak, oorlog, onderdrukking en klimaatverandering. We streven naar een zo groot mogelijke eenheid in de strijd en verzetten ons tegen alle ideeën die gebruikt worden om gewone mensen tegen elkaar uit te spelen, zoals racisme, seksisme en homohaat. We vechten voor solidariteit over de grenzen heen.

Op maandag 4 februari 2013 organiseren actieve medewerkers in de (huishoudelijke) thuiszorg, verenigd in Abvakabo FNV, een tweede actiebijeenkomst in hun Strijd voor Thuiszorg.

We willen een organisatie bouwen van activisten uit elke campagne en uit elk bedrijf, die kan helpen solidariteit tussen de verschillende sectoren en campagnes uit te bouwen en die de ervaringen uit eerdere strijd kan bundelen voor de toekomst. We staan daarbij in een traditie van revolutionairen als Lenin, Trotski en Luxemburg, die aan het begin van de 20ste eeuw vochten voor een maatschappij waarin de vrije ontwikkeling van ieder individu en de vrije ontwikkeling van allen samengaan. We staan daarom ook in de traditie van degenen die het gevecht voor socialisme, democratie en internationalisme hooghielden toen Stalin de Russische revolutie de nek omdraaide en Hitler aan de macht kwam in Duitsland.

Georganiseerd door Strijd voor Thuiszorg Tijd: 16.00 - 18.00 uur Locatie: Meeting District, Blokhoeve 2a in Nieuwegein

In de 21ste eeuw is een toekomst zonder honger, onderdrukking en oorlog mogelijk. Om dat te bereiken is een beweging nodig die sterk genoeg is om het kapitalisme te breken. We nodigen iedereen uit om hieraan mee te bouwen.

Maandag 4 februari Nieuwegein:

Steun de IS - word abonnee, donateur of lid abonnee: Jaar: tien nummers voor �15 Proef: drie nummers voor �3 Donateur: ik steun De Socialist elke maand met � Lid: Scholier �6 Student/uitkeringsgerechtigde �15 Werkende* � Met bovenstaande keuze stem ik in met een machtiging, eenmalig bij een abonnement ofwel maandelijks als donateur of lid. Donateurs en leden ontvangen ook De Socialist thuis. Leden betalen maandelijks contributie en helpen mee met de verkoop van De Socialist.

■ Naam

■ Straat + huisnr.

■ Postcode

■ Plaats

■ Telefoon

■ E-mail

de ★socialist / socialisme.nu

■ Vakbond

■ Datum

Redactie/vormgeefteam Johannes Adahl / Steven Blom / Angela Ettema / Bart Griffioen / Kees Hoogendijk / Mark Kilian / Janneke Prins / Willemijn Wilgenhof / Maina van der Zwan • Postadres De Socialist / Postbus 92025 / 1090 AA / Amsterdam • E-mailadres [email protected] • ISSN 1566-0125 • Het volgende nummer (maart) verschijnt op 25 februari 2013

■ Banknr.

wim pas, Leraar maatschappijleer, Nijmegen

Waar de Internationale Socialisten voor staan

■ Handtekening

Een jaarabonnement in het buitenland bedraagt �22,50. Voor instituten �30. Indien gemachtigden niet akkoord gaan met de incasso kunnen zij deze binnen 56 dagen terug laten boeken via hun bank. Stuur deze bon in een gefrankeerde envelop naar De Socialist, Postbus 92025, 1090 AA Amsterdam of vul hem in op de site. *Contributie voor werkenden is minimaal �30 of 6% van het besteedbaar inkomen.

Februari 2013

www.socialisme.nu alisme.nu

Trap niet in leugens over loonsverlaging

Gebruik winst voor werkgelegenheid Dat jongere werknemers weinig kansen hebben op de arbeidsmarkt is niet de schuld van hun oudere collega’s, maar van hun directies, die winsten liever uitkeren aan aandeelhouders dan investeren in werkgelegenheid. j er o e n van d er starre Begin dit jaar voerde ICT-bedrijf Capgemini een loonsverlaging door voor oudere werknemers ‘om jongeren meer kansen te geven’. Werkgeversorganisaties sloten zich snel aan. Volgens het werkgeversplan moeten oudere werkers voor hetzelfde werk tot wel 10 procent van hun loon inleveren. Dit komt bovenop de loonmatiging die er feitelijk al is: de caolonen blijven al jaren achter bij de inflatie. In de thuiszorg worden werknemers bedreigd met een loonkorting die kan oplopen tot €300 euro per maand.

Vorig jaar is in Nederland naar schatting 19,4 miljard euro aan dividend uitgekeerd, tegenover 12 miljard in 2011 Deze trend naar lagere lonen wordt nu verder doorgedrukt door oudere werknemers onder vuur te nemen. Zij zouden te duur zijn en daarom de kansen voor jongeren verkleinen. Jongeren zitten inderdaad in zwaar weer. Dit jaar is de werkloosheid opgelopen tot 7,2 procent en voor jongeren is dit met 14,2 procent bijna twee keer zo hoog. Maar dit is niet te wijten aan oudere arbeiders. Die zijn ook ongewenst: in 2011 was bijna de helft van de 45-plussers langdurig werkloos. De oplopende werkloosheid heeft twee belangrijke oorzaken. Ten eerste leiden bezuinigingen tot een lagere koopkracht en lagere consumptie. Daardoor is de economische groei

■ Zorgwerkers van Amsta in actie tegen financieel mismanagement van de directie, dinsdag 22 januari in Amsterdam (Foto: Mike Crosland) verminderd. Loonmatiging vergroot dit probleem alleen maar. Ten tweede hebben werkgevers en regering de werkloosheid opgedreven door de pensioenleeftijd en de werkdruk te verhogen. Recorduitkeringen De reden voor loonmatiging is dezelfde als altijd: lagere lonen betekenen grotere uitbuiting en dus hogere winsten – niet omdat het ‘noodzakelijk’ is, maar omdat het extra geld beschikbaar maakt voor topsalarissen en dividenden voor aandeelhouders. Het bedrijfsleven boekt jaarlijks nog steeds honderden miljarden aan winst, maar deze worden niet geïnves-

Graaien in de publieke sector neemt toe Uit een rapportage van minister Plasterk van Binnenlandse Zaken blijkt dat het aantal topinkomens in de publieke en semipublieke sector in 2011 is toegenomen met ruim 20 procent. In totaal ging het om 2651 managers die meer verdienden dan 193.000 euro per jaar. Nurten Albayrak, toenmalig bestuurder van het COA, die in opspraak raakte vanwege fraude en het voeren van een schrikbewind binnen haar organisatie, verdiende 273.000 euro. Nout Wellink, oud-voorzitter van De Nederlandsche Bank

kreeg ruim vier ton per jaar. Veruit de meeste graaiers vinden we in de zorgsector. Hier steeg het aantal topinkomens met 28 procent. Van de 2651 topverdieners in de publieke sector zijn maar liefst 2021 ‘werkzaam’ in de zorg. Deze zorgbaronnen verdienen hun geld door te goedkoop in te schrijven bij aanbestedingen en het tekort te verhalen op hun personeel door lonen te drukken en de werkdruk op te voeren. Momenteel worden tienduizenden zorgwerkers met ontslag bedreigd.

teerd in werkgelegenheid. In plaats daarvan gaan ontslaggolven gepaard met recorduitkeringen aan aandeelhouders. Vorig jaar is in Nederland naar schatting €19,4 miljard aan dividend uitgekeerd, tegenover €12 miljard in 2011. Wat overblijft wordt opgepot. In 2010 hadden Nederlandse multinationals een ‘oorlogskas’ van €210 miljard die ze niet investeren. Als deze bedrijven werkelijk begaan waren met jongere arbeiders, zouden ze investeren in banen. Dat dit niet gebeurt, geeft aan waar de echte prioriteiten liggen: bij de bestuurders, topmanagers en aandeelhouders. Het ‘belangenconflict’ tussen jongeren en ouderen is bewust gecreëerd om hen

tegen elkaar uit te spelen. Het verhult het échte belangenconflict: dat tussen werknemers en werkzoekenden aan de ene kant, en graaiende bazen aan de andere. Andere boeg Als we de werkloosheid werkelijk willen terugdringen, zullen we het over een heel andere boeg moeten gooien. Ten eerste moet de pensioenleeftijd omlaag: als ouderen eerder met pensioen kunnen, betekent dat meer werkgelegenheid. Zoals de SP vorig jaar voorstelde, zou dit gepaard kunnen gaan met de herinvoering van de vut. Ook zou moeten worden ingezet op arbeidstijdverkorting met behoud van

loon: door allemaal minder te gaan werken, kunnen we het werk over meer werkers verdelen. Deze maatregelen kunnen worden gefinancierd door de miljardenwinsten af te romen. Het is simpel en rechtvaardig. Maar het vereist wel dat de FNV-top een andere weg inslaat. In plaats van een sociaal akkoord over verslechteringen af te sluiten, zou de bond moeten strijden voor verbeteringen. Het nieuwe ledenparlement zou hiervoor de bakens kunnen verzetten. Stimuleer strijd van onderaf, bundel de strijdbaarheid binnen de bond en gebruik de winsten voor werkgelegenheid - dat is een écht sociaal antwoord op de crisis.

Personeel Tata Steel in actie tegen massaontslag Bij Tata Steel in IJmuiden, het vroegere Hoogovens, praat het personeel voorlopig niet meer met de directie over een voorgenomen reorganisatieplan. Terwijl de productie wordt opgevoerd, wil het bedrijf de komende jaren nog duizend banen schrappen. Wie daarna nog een baan heeft, krijgt te maken met een hogere werkdruk. In 2011 kwam Tata Steel met het zogeheten ‘verbeterprogramma’ Beter Werken. Dit komt neer op het schrappen van banen, efficiënter werken en meer nadruk op innovatie. Het bedrijf zegt hiermee de concurrentie met China beter aan te kunnen. Vooral in

Europa heeft Tata Steel last van de door de crisis gedaalde vraag naar staal. Tegelijkertijd zou de productie moeten worden opgevoerd van 7,2 naar 7,7 miljoen ton staal. Volgens de vakbonden betekent Beter Werken dan ook alleen maar dat er harder moet worden gewerkt door minder mensen. Door de reorganisatie zou het personeel meer moeten overwerken en zou er nauwelijks ruimte overblijven voor scholing of verlof. FNV Bondgenoten organiseerde begin januari al poortacties. ‘Tegen de afspraken in hanteert het bedrijf de cijferma-

tige doelstelling dat er duizend banen geschrapt worden’, zegt Dogan Özdemir, kaderlid van Bondgenoten, ‘terwijl de bezetting nu al zo laag is dat mensen hun vrije dagen niet kunnen opnemen. Bovendien maakt IJmuiden nog winst.’ Het personeel wil fatsoenlijke en sociale oplossingen voor de mensen voor wie er nu geen werk is. Het bedrijf moet zich houden aan de eerdere afspraken over een sociaal plan. ‘We gaan nu kantinepraatjes houden om de situatie uit te leggen. Als het bedrijf niet toegeeft aan de eisen, moeten er acties komen’, zegt Özdemir.

Geen mens. de socialist Demonstreer mee op 23 maart pag 3. Word nu abonnee. 25 jaar De Socialist Trots op onze traditie

Recommend Documents