GEBOEID DOOR VERBONDEN PARTIJEN?

GEBOEID DOOR VERBONDEN PARTIJEN?

NOTA OVER MET DE GEMEENTE HENGELO “VERBONDEN PARTIJEN”

BS/ Roel Plomp.

Verbonden partijen, exemplaar college/ 7 september 2007

1

INHOUDSOPGAVE

SAMENVATTING .................................................................................................................. 4 1. INLEIDING...................................................................................................................... 5 1.1 Aanleiding ............................................................................................................... 5 1.2 Opdracht................................................................................................................. 5 1.3 Relatie met onderzoek van de Rekenkamercommissie................................................... 5 1.4 Verbonden partijen- omschrijving en afbakening .......................................................... 6 1.5 Relatie met de programmabegroting en programmarekening ......................................... 6 1.6 Leeswijzer ............................................................................................................... 6 2. PUBLIEKRECHTELIJK VERBONDEN PARTIJEN....................................................................... 7 2.1 Theoretisch kader..................................................................................................... 7 2.1.1 Algemeen ....................................................................................................... 7 2.1.2 Gemeentewet.................................................................................................. 7 2.1.3 Bevoegdheden bij deelneming in gemeenschappelijke regelingen........................... 7 2.1.4 Rechtspositie en risico ...................................................................................... 8 2.2 Inventarisatie van gemeenschappelijke regelingen ....................................................... 9 2.2.1 De Regio Twente ............................................................................................. 9 2.2.1.1 Relatie met begroting 2007..............................................................................11 2.2.2 EUREGIO .......................................................................................................13 Organisatie .....................................................................................................................14 2.2.1.1 Relatie met begroting.......................................................................................14 2.2.3 Sociaal werkvoorzieningsbedrijf Midden Twente (SWB).........................................15 2.2.4 Gemeenschappelijke Regeling Stadsbank Oost- Nederland ....................................16 2.2.5 Openbaar lichaam Crematoria Twente ................................................................17 2.2.6 Openbaar Lichaam Regionaal Bedrijventerrein (RBT) Twente (Businesspark XL) ......17 3.1 THEORETISCH KADER..............................................................................................18 3.1.1 Bevoegdheden bij oprichting en deelneming........................................................18 3.1.2 Bemoeienis van de raad bij beleidszaken ............................................................19 3.1.3 Beperking bij privaatrechtelijk verbonden partijen ...............................................20 3.2 Deelneming in verenigingen ....................................................................................20 3.2.1 Algemeen .......................................................................................................20 3.2.2 Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) ...................................................20 3.2.3 VNG, Afdeling Overijssel ...................................................................................22 3.2.4 Vereniging Bestuursacademie............................................................................22 3.2.5 Vereniging van Gemeenten Aandeelhouders Noord- Nederland (VEGANN) ..............23 3.2.6 Vereniging “Het Oversticht” ..............................................................................23 3.2.7 WTC Association ..............................................................................................23 3.3 Deelname aan Stichtingen...........................................................................................23 3.3.1 Algemeen .......................................................................................................23 3.3.2 Stichting Werken in Midden Twente (SWIMT) ......................................................24 3.3.3 Stichting “Huis voor Europa” .............................................................................25 3.3.4 Stichting Bodemsanering Bedrijventerreinen .......................................................25 3.3.5 Stichting “De Overijsselse Ombudsman” .............................................................25 3.4 Publiek- private samenwerking (PPS)........................................................................25 3.4.1 Algemeen .......................................................................................................25 3.4.2 Samenwerkingsovereenkomst ...........................................................................26 3.4.3 Samenwerkingsovereenkomst Plan Buren (De Veldkamp) .....................................26 3.4.4 Samenwerkingsovereenkomst Berflo Es..............................................................27 3.4.5 Samenwerkingsovereenkomst Medaillon .............................................................27 3.5 Deelnemingen in vennootschappen............................................................................27 3.5.1 Algemeen .......................................................................................................27 3.5.3 Essent NV .......................................................................................................29 3.5.4 VITENS N.V....................................................................................................30 3.5.5 Twente Milieu N.V. ...........................................................................................31 3.5.6 N.V. KIWA ......................................................................................................31 3.5.7 GEM Westermaat Campus .................................................................................31 3.5.8 Crematoria Twente/ Oost-Nederland BV..............................................................32 3.6 Overige verbonden partijen ......................................................................................32


2

3.6.1 Het Grotestedenbeleid ......................................................................................32 3.6.2 Twence Afvalverwerking B.V. ............................................................................34 3.6.3 Toekomstig: Warmtenet B.V. ............................................................................35 4. KNELPUNTEN IN DE VERTEGENWOORDIGING ....................................................................36 4.1 Gevolgen van decentralisatie van wetgeving ...............................................................36 4.2 Ongewenste belangenverstrengeling..........................................................................36 4.3 Onheldere positie van het raadslid als gemeentelijke vertegenwoordiger ........................36 4.4 Rolconflict of dubbele pettenproblematiek ..................................................................37 4.5 Professionaliteit en aansprakelijkheid.........................................................................37 4.6 Ambtelijke vertegenwoordiger ..................................................................................38 4.7 Voldoende bevoegdheden? .......................................................................................38 4.8 Terugkoppeling naar de raad ....................................................................................38 4.9 Zorgvuldige, volledige en tijdige aanlevering en verwerking van stukken .......................39 5. BELEIDSAANBEVELINGEN ........................................................................................40 5.1 Aan het college wordt voorgesteld:............................................................................40 5.2 Aan de gemeenteraad wordt voorgesteld: ..................................................................41


3

SAMENVATTING In deze nota over “Verbonden partijen” is een inventarisatie gemaakt van alle vertegenwoordigingen uit raad en college van de gemeente Hengelo in die organisaties waarin de gemeente een bestuurlijk èn een financieel belang heeft. Vervolgens is per vertegenwoordiging de vraag beantwoord welk bestuursorgaan (raad of college) de bevoegdheid heeft om de betreffende vertegenwoordig(st)er in een verbonden partij te benoemen, wat de bevoegdheden in die samenwerking van de bestuursorganen zijn, of de benoemde vertegenwoordiger zijn/ haar verantwoordelijkheid in de betreffende verbonden partij kan waarmaken, of hij/ zij (voldoende) ambtelijke ondersteuning heeft, of begroting en jaarrekening van de verbonden partij door de gemeenteraad moeten worden gezien of formeel vastgesteld en tenslotte of er knelpunten bestaan in de relatie met verbonden partijen. Tenslotte worden enige aanbevelingen gedaan. Hengelo kent 24 (+2) verbonden partijen. Zes daarvan betreffen de vertegenwoordiging in gemeenschappelijke regelingen. Hier zijn naast de Regio Twente EUREGIO, het Sociaal werkvoorzieningsbedrijf Midden Twente (SWB), de Stadsbank Oost Nederland, het Openbaar Lichaam Crematorium Twente en het Openbaar Lichaam Regionaal Bedrijventerrein Twente (RBT) in beeld. De overige 18 verbonden partijen zijn geschoeid op privaatrechtelijke basis, zijnde verenigingen, stichtingen, samenwerkingsovereenkomsten op basis van publiekprivate samenwerking (PPS) en deelnemingen in vennootschappen. Voorbeelden van privaatrechtelijk georiënteerde verbonden partijen zijn Essent N.V., Vitens N.V., de samenwerkingsorganisatie voor het project Hart van Zuid en de stichting Bodemsanering Bedrijventerreinen. U vindt ze allemaal terug in de bijlage bij de nota. Daarbij is steeds vermeld wie de betreffende vertegenwoordiging op zich heeft genomen en of er ambtelijke bijstand wordt verleend. Het wettelijk kader- hoofdzakelijk bestaande uit de Wet Gemeenschappelijke Regelingen en de Gemeentewet- geeft aan dat het college voor deze voornamelijk bestuurlijke vertegenwoordigingen als eerste in beeld is, maar dat de gemeenteraad in procedurele zin naast het moment van oprichting van dan wel deelneming in een gemeenschappelijke regeling of vennootschap daarop wel degelijk politiek- bestuurlijke invloed kan uitoefen. Hoewel de bevoegdheid formeel bij het college ligt, is de raad meestal wel in de gelegenheid om zijn opvattingen e.d. aan het dagelijks bestuur mee te geven alvorens besluiten worden genomen. De omvang van die invloed lijkt in geval van de gemeente als aandeelhouder niet zo heel erg groot, gezien de relatief beperkte omvang van de respectievelijke aandelenpakketten. Vergelijking van de theorie en de praktijk levert enige knelpunten op. Op basis daarvan is als uitgangspunt genomen dat in beginsel collegeleden op basis van de aan hen toevertrouwde bestuurlijke taak de gemeente Hengelo in de beschreven verbonden partijen vertegenwoordigen en dat raadsleden vertegenwoordigingen in verbonden partijen op zich nemen wanneer de wet hun dat opdraagt dan wel in die gevallen wanneer maatschappelijke en/ of politieke overwegingen dat in het bijzonder wenselijk maken. Ambtelijke vertegenwoordiging van de gemeente (in privaatrechtelijke partijen) dient zoveel mogelijk vermeden te worden, c.q. moet gebeuren op grond van een memo dat in het college aan de orde is geweest, zodat de ambtelijke vertegenwoordiger een adequaat mandaat heeft. Voorts dient het Register van deelnemingen in gemeenschappelijke regelingen geactualiseerd te worden, zal over de schaalgrootte van een gemeenschappelijke regeling versus de behoefte aan maatwerk door de gemeente Hengelo een nader advies worden ingewonnen en is afgesproken dat tijdige terugkoppeling naar college en raad zal plaatsvinden.


4

1. INLEIDING

1.1

Aanleiding

Vanuit de raad (Presidium) is de behoefte kenbaar gemaakt om inzicht te krijgen in de vertegenwoordiging van de gemeente Hengelo in diverse privaat- en publiekrechtelijke partijen. Niet alleen de vertegenwoordiging van de gemeente in NV’s, BV’s en stichtingen dient hierbij onderwerp van studie te zijn, daarnaast is de vraag hoe de relatie in dit opzicht ligt tussen de gemeente en openbare lichamen uit hoofde van de Wet Gemeenschappelijke Regelingen (WGR). De raad heeft zich afgevraagd welk bestuursorgaan- raad of college- de bevoegdheid heeft in geval van een afvaardiging naar een met de gemeente verbonden partij daarover te besluiten. Hoe komt vervolgens de betreffende vertegenwoordiger aan zijn/ haar informatie en is die informatie genoeg op tijd om zijn/ haar taak goed te kunnen vervullen? Ofwel: is er doorgaans tijd genoeg om hierover politieke debatten te voeren? Moeten jaarstukken door raad en/ of college worden vastgesteld of kan men er alleen kennis van nemen? Bestaat de indruk dat er voldoende/ op tijd wordt teruggekoppeld als iemand een vergadering van een verbonden partij heeft bezocht? En ten slotte: Is er sprake van dubbele functies van vertegenwoordiger èn subsidieverstrekker? 1.2

Opdracht

Afgeleid van hetgeen vermeld onder 1.1 luidt de opdracht als volgt: “Geef een overzicht van alle samenwerkingsverbanden waarin de gemeente participeert”. De volgende onderzoeksvragen zullen in deze nota uitgewerkt worden: Welk bestuursorgaan (raad of college) heeft de bevoegdheid om de betreffende vertegenwoordig(st)er in een verbonden partij te benoemen? Wie is/ zijn namens de gemeente afgevaardigd/ benoemd? Wat zijn de bevoegdheden in die samenwerking van de verschillende bestuursorganen (raad, college en burgemeester)? Kan diegene zijn verantwoordelijkheid waarmaken en zo ja, hoe? Heeft hij/ zij ambtelijke ondersteuning? Is die ondersteuning nodig? Zijn er knelpunten in de functie die de raad heeft bij het uitoefenen van zijn verantwoordelijheid bij samenwerkingsverbanden? Moeten begroting en jaarrekening van de verbonden partij door de gemeenteraad worden vastgesteld of niet, c.q. wat is hierin de voorgeschreven procedure?

1.3

Relatie met onderzoek van de Rekenkamercommissie

Recent heeft ook de Rekenkamercommissie van de gemeente Hengelo opdracht gegeven tot het uitvoeren van een onderzoek naar met de gemeente verbonden partijen. Gemeenschappelijke regelingen zoals de Regio Twente en allerlei vormen van publiekprivate samenwerking (PPS), bijvoorbeeld Hart van Zuid zijn daarvan goede voorbeelden. Onderwerp van het onderzoek is de vraag in hoeverre de aansturing van verbonden partijen door de gemeente toereikend is. In het onderzoek van de Rekenkamercommissie staat de volgende onderzoeksvraag centraal: “In hoeverre is de aansturing van verbonden partijen in de gemeente Hengelo toereikend om onacceptabele risico’s te vermijden?”. Om deze vraag te beantwoorden, dienen vier deelvragen te worden beantwoord: Waaraan moet aansturing van verbonden partijen voldoen? Hoe ziet de aansturing van verbonden partijen in de Gemeente Hengelo eruit? In hoeverre voldoet de aansturing van verbonden partijen in de Gemeente Hengelo aan de gewenste situatie als geschetst in de eerste deelvraag? Welke risico’s doen zich in Hengelo voor met betrekking tot participatie in verbonden partijen en hoe wordt hier mee omgegaan? Vergelijking van beide onderzoeken leert dat in het onderzoek van de Rekenkamercommissie de sturingsvraag centraal staat, terwijl in het onderzoek van het college overzicht, relaties en


5

terugkoppeling de boventoon voeren. Hoewel beide onderzoeken met elkaar verband houden, kunnen ze uitstekend gescheiden van elkaar plaats vinden. 1.4

Verbonden partijen- omschrijving en afbakening

Voor de uitvoering van een aantal taken heeft de gemeente zich verbonden met andere partijen. “Verbonden partijen” zijn ingevolge de definitie in het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV, 23 januari 2003) organisaties waarin de gemeente een bestuurlijk én een financieel belang heeft. Van een bestuurlijk belang is sprake wanneer de gemeente in de partij een zetel in het bestuur heeft, dan wel een stemrecht in besluitvormende vergaderingen kan uitoefenen. Van een financieel belang is sprake in het geval de gemeente financieel risico loopt bij faillissement of liquidatie van de betreffende partij. In deze nota wordt geen aandacht besteed aan die vertegenwoordigingen waarbij niet sprake is van een bestuurlijk èn financieel belang. Voorbeelden daarvan zijn de vertegenwoordiging in de Landinrichtingscommissie, de Stuurgroep “Rotonde”, Stuurgroep Overijssels Bureau Fraudebestrijding, overlegplatforms, adviescommissies e.d.

1.5

Relatie met de programmabegroting en programmarekening

Verbonden partijen voeren veelal gemeentelijke taken uit met een politiek- en/of bestuurlijk belang. Ze leveren uit dien hoofde een bijdrage aan de realisatie van maatschappelijke doelen. Participatie in verbonden partijen levert gemeenten niet alleen voordelen op, maar ook financiële en bestuurlijke risico’s. Om voordelen optimaal te benutten en risico’s te beheersen, is aandacht voor de sturingsrelatie met en risicobeheersing bij verbonden partijen belangrijk. In het BBV 2004 staat vermeld dat over de relatie met deze verbonden partijen moet worden gerapporteerd aan de gemeenteraad. In de Programmabegroting is dan ook sinds 2004 een verplichte paragraaf opgenomen over de “Verbonden Partijen”. Aan de hand van deze paragraaf in de begroting en de rekening wordt structureel verslag gedaan van de financiële situatie en mogelijke risico’s met betrekking tot de verbonden partijen.

1.6

Leeswijzer

In deze nota wordt achtereenvolgens ingegaan op: 1) Publiekrechtelijk verbonden partijen (hoofdstuk 2) 1.a Theoretisch kader 1.b De gemeenschappelijke regelingen waaraan Hengelo deelneemt 2) Privaatrechtelijk verbonden partijen (hoofdstuk 3) 2.a Theoretisch kader 2.b Lidmaatschap van verenigingen 2.c Deelname in (besturen van) stichtingen 2.d Publiek- private samenwerking 2.e Aandelen in Commanditaire Vennootschappen (CV’s), NV’s en BV’s 2.f Overige verbonden partijen. Deze twee hoofdstukken zijn inventariserend van aard. Bevoegdheid tot afvaardiging wordt beschreven, informatieverstrekking/ ambtelijke ondersteuning en terugkoppeling komen aan de orde. En tenslotte de vraag of college/ raad de begroting/ jaarrekening van de betreffende verbonden partij wettelijk dient vast te stellen dan wel dat daar louter van kan worden kennisgenomen, ofwel dat een andere procedure geldt. Hoofdstuk 4 gaat analyserend in op de knelpunten in de vertegenwoordiging, ambtelijke ondersteuning en communicatie/ terugkoppeling. Tenslotte zal hoofdstuk 5 voorstellen ter verbetering doen. Bijgevoegd is een overzicht waarin opgenomen; Alle verbonden partijen waarin de gemeente Hengelo vertegenwoordigd is; Wie er namens de gemeente afgevaardigd/ benoemd is; De ambtelijke ondersteuning. De in vet gedrukte aanduiding van paragrafen correspondeert met de toelichting daarop in deze nota. Tip: Begin met het overzicht in de bijlage. Vervolgens kunt u in de hoofdstukken 2 en 3 de toelichting daarop lezen.


6

2. PUBLIEKRECHTELIJK VERBONDEN PARTIJEN

2.1

2.1.1

Theoretisch kader

Algemeen

Er zijn gemeentelijke overheidstaken die de gemeente niet direct zelf uitvoert, maar waarvoor samenwerking kan- of zelfs moet- worden gezocht met andere overheden. Het gaat hier dan met name om een relatief afgebakende, meestal specialistische gemeentelijke taak. De belangen die bij deze samenwerking worden behartigd liggen vaak op het vlak van de efficiency (kostenbesparing), doeltreffendheid (grotere slagkracht), betere coördinatie en beïnvloeding van regionale processen. Het kostenaspect speelt een niet te verwaarlozen rol. Om dergelijke samenwerkingen een wettelijk kader te geven, bestaan de Gemeenwet en de Wet Gemeenschappelijke Regelingen (WGR).

2.1.2

Gemeentewet

Voor de bestuurlijk- juridische procedure hierbij is de Gemeentewet het vertrekpunt. De Gemeentewet maakt in artikel 147 onderscheid tussen regelgevende bevoegdheden (lid 1) enerzijds en overige bestuursbevoegdheden (lid 2) anderzijds. De tekst van dit artikel treft u in het onderstaande integraal aan. Artikel 147, 2e lid Gemeentewet neemt als algemeen uitgangspunt dat bestuursbevoegdheden op het gebied van autonomie bij de gemeenteraad berusten, terwijl bestuursbevoegdheden op het terrein van medebewind (uitvoering na opdracht van de rijksoverheid) bij het college berusten, voor zover deze niet bij of krachtens de wet (bijvoorbeeld op basis van een Algemene Maatregel van Bestuur) aan de gemeenteraad of aan de burgemeester zijn toegekend. Het is aldus in overeenstemming met dualisme dat de raad in eerste instantie als bestuursorgaan optreedt in autonome aangelegenheden, terwijl het college primair bestuursbevoegdheden bezit in medebewindszaken. Artikel 147 Gemeentewet 1. Gemeentelijke verordeningen worden door de raad vastgesteld voor zover de bevoegdheid daartoe niet bij de wet of door de raad krachtens de wet aan het college of de burgemeester is toegekend. 2. De overige (bestuurs-, rhp)bevoegdheden, bedoeld in artikel 108, eerste lid, berusten bij de raad. 3. De overige bevoegdheden, bedoeld in artikel 108, tweede lid, berusten bij het college, voor zover deze niet bij of krachtens de wet aan de raad of de burgemeester zijn toegekend.

2.1.3

Bevoegdheden bij deelneming in gemeenschappelijke regelingen

We hebben het hier over de vraag welk gemeentelijk bestuursorgaan (raad, college of burgemeester) bevoegd is om in deelnemingen in publiekrechtelijke zin (gemeenschappelijke regelingen): a) het besluit te nemen tot deelneming in de gemeenschappelijke regeling; b) de bevoegdheid heeft tot afvaardiging van raads- en/ of collegeleden naar de vergaderingen van algemeen- en/ of dagelijks bestuur, dan wel commissies daarvan; c) al dan niet begrotingen goed te keuren vóórdat het (meestal algemeen) bestuur de betreffende begroting vaststelt. Op deze vragen geeft de Wet Gemeenschappelijke Regelingen (WGR), soms met verwijzing naar de Gemeentewet een antwoord.


7

Artikel 1 WGR 1. De raden, de colleges van burgemeester en wethouders en de burgemeesters van twee of meer gemeenten kunnen afzonderlijk of te zamen, ieder voor zover zij voor de eigen gemeente bevoegd zijn, een gemeenschappelijke regeling treffen ter behartiging van een of meer bepaalde belangen van die gemeenten. 2. De colleges van burgemeester en wethouders en de burgemeesters gaan niet over tot het treffen van een regeling dan na verkregen toestemming van de gemeenteraden. De toestemming kan slechts worden onthouden wegens strijd met het recht of het algemeen belang. 3. Onder het treffen van een regeling wordt in dit artikel mede verstaan het wijzigen van, het toetreden tot en het uittreden uit een regeling.

Zoals uit artikel 1 WGR blijkt, kan ieder gemeentelijk bestuursorgaan op het terrein van eigen bevoegdheid een gemeenschappelijke regeling treffen, maar moet de raad te allen tijde instemmen met gemeenschappelijke regelingen, óók die welke door colleges en burgemeesters worden getroffen. De WGR is in dit laatste opzicht niet gedualiseerd. Indien een openbaar lichaam dan wel een gemeenschappelijk orgaan wordt ingesteld op voet van artikel 8, leden 1 en 2 WGR geeft de regeling zelf aan welke bevoegdheden de besturen van de deelnemende gemeenten aan het bestuur van het openbaar lichaam of aan het gemeenschappelijk orgaan overdragen. De vraag onder b) wordt beantwoord door artikel 13, lid 1 WGR: “Het algemeen bestuur van een openbaar lichaam, ingesteld bij een regeling die is getroffen of mede is getroffen door gemeenteraden, bestaat uit leden, die per deelnemende gemeente door de raad uit zijn midden, de voorzitter inbegrepen, en uit de wethouders worden aangewezen”. Artikel 16 WGR bepaalt dat de gemeenschappelijke regeling bepalingen inhoudt over de wijze waarop een lid van het algemeen bestuur van het openbaar lichaam of een lid van het gemeenschappelijk orgaan aan de raad die dit lid heeft aangewezen, de door een of meer leden van die raad gevraagde inlichtingen dient te verstrekken. Op deze wijze is in de gemeenschappewlijke regeling zelf de terugkoppeling èn verantwoording- in theorie- veilig gesteld. Volgens artikel 27 WGR houdt het college een register bij van de regelingen waaraan hun gemeente deelneemt. In Hengelo is dit Register van gemeenschappelijke regelingen niet actueel. Op vraag c) gaan de artikelen 34 en 35 WGR in: Het algemeen bestuur van het openbaar lichaam of het gemeenschappelijk orgaan stelt zowel de begroting als de jaarrekening vast. Het dagelijks bestuur van het openbaar lichaam of het gemeenschappelijk orgaan zendt de ontwerp-begroting zes weken voordat zij aan het algemeen bestuur wordt aangeboden, onderscheidenlijk zes weken voordat zij door het gemeenschappelijk orgaan wordt vastgesteld, toe aan de raden van de deelnemende gemeenten. De raden van de deelnemende gemeenten kunnen bij het dagelijks bestuur van het openbaar lichaam onderscheidenlijk het gemeenschappelijk orgaan hun zienswijze over de ontwerp-begroting naar voren brengen. Het dagelijks bestuur voegt de commentaren waarin deze zienswijze is vervat bij de ontwerp-begroting, zoals deze aan het algemeen bestuur wordt aangeboden.

2.1.4

Rechtspositie en risico

Op grond van artikel 9 van de WGR dienen in de gemeenschappelijke regeling zelf bepalingen opgenomen te worden omtrent de vereffening van het vermogen indien het openbaar lichaam wordt ontbonden. Baten en schulden kunnen bijvoorbeeld naar rato van de financiële bijdrage die de deelnemers hebben geleverd worden verdeeld. Indien in de regeling zelf niets is bepaald over de vereffening van het vermogen bij ontbinding dan blijft het AB in functie totdat de vereffening van het vermogen heeft plaatsgevonden. Het AB van een gemeenschappelijke regeling is verantwoordelijk voor het functioneren van de gemeenschappelijke regeling. Het DB, dat bestaat uit AB leden, bereidt zaken voor. Een besluit dat met meerderheid van stemmen in een AB vergadering van een gemeenschappelijke regeling wordt genomen, is verbindend voor alle deelnemers. Dit betekent dat de gemeente Hengelo geconfronteerd kan worden met financiële consequenties van besluitvorming waar zij in beleidsmatig opzicht niet achter stond of geen prioriteit aan toekent. Bijdragen aan de gemeenschappelijke regelingen zijn zogenaamde verplichte uitgaven voor een gemeente. De bijdragen aan een gemeenschappelijke regeling moeten in de begroting van de desbetreffende gemeente zijn opgenomen. Is dit niet het geval of wenst de raad niet de volle bijdrage in de begroting op te nemen dan volgt een aanschrijving van de provincie.


8

Uittreding uit een gemeenschappelijke regeling is mogelijk. In de regeling zelf zijn bepalingen opgenomen over desintegratiekosten die dan voldaan moeten worden om de andere deelnemers schadeloos te stellen. In de regel wordt uitgegaan van een afbouwperiode van vier jaar.

2.2

Inventarisatie van gemeenschappelijke regelingen

In het onderstaande zullen de met Hengelo verbonden partijen op publiekrechtelijk terrein die in de bijlage worden genoemd achtereenvolgens worden toegelicht en zullen vragen worden beantwoord als: - Wie beslist over vertegenwoordiging? - Hoe is dat in Hengelo geregeld? - Kan diegene zijn verantwoordelijkheid waarmaken? - Is er ambtelijke ondersteuning? Wat zeggen wet en/ of regeling over vaststelling van de begroting/ jaarrekening?

2.2.1 De Regio Twente

De Regio Twente is het samenwerkingsverband van de veertien Twentse gemeenten met een verzorgingsgebied van 620.000 inwoners. Vóór en mét hen vervult de Regio werkzaamheden op een breed gebied: Verkeer en vervoer, volkshuisvesting en ruimtelijke ordening, economische zaken, veiligheid, volksgezondheid, recreatie en toerisme. De aangesloten gemeenten zijn: Almelo, Borne, Dinkelland, Enschede, Hof van Twente, Haaksbergen, Hellendoorn, Hengelo, Losser, Oldenzaal, Rijssen-Holten, Tubbergen (uittredend), Twenterand en Wierden. Onder Regio Twente vallen de sectoren: GGD, Hulpverleningsdienst, Recreatie & Toerisme en Wonen-WerkenMobiliteit. In totaal heeft de Regio Twente op dit moment zo’n 350 medewerkers in dienst. De Regio Twente wordt bestuurd door een algemeen en een dagelijks bestuur. Het hoogste orgaan binnen Regio Twente is de regioraad, het algemeen bestuur. De regioraad stelt o.a. het beleid, de begroting, de jaarrekening en de verordeningen vast. Elke gemeente is in de regioraad vertegenwoordigd door één lid. Wordt een afgevaardigde uit de regioraad echter gekozen in het dagelijks bestuur, dan krijgt de betreffende gemeente een extra lid in de regioraad. De voorzitter van Regio Twente is tevens voorzitter van de regioraad. De raad laat zich bijstaan door de secretaris van Regio Twente.Vergaderingen van de regioraad zijn openbaar. Deze worden gehouden bij een van de regiogemeenten. De Regioraad telt tweeëntwintig leden, bestaande uit burgemeesters, wethouders en gemeenteraadsleden uit de samenwerkende gemeenten. Alle veertien deelnemende gemeenten hebben een zetel en wanneer een afgevaardigde lid is van het dagelijks bestuur, dan krijgt de betreffende gemeente een extra lid in de regioraad. Zoals uit de bijlage blijkt, wordt Hengelo hierin vertegenwoordigd door burgemeester Kerckhaert, die tevens vice- voorzitter is en uit de gemeenteraad mevrouw Heidkamp. Plaatsvervangend lid is de heer A. Otten. Hoe komen deze namen tot stand? Welk gemeentelijk bestuursorgaan is bevoegd hierover te besluiten? Zowel de WGR zelf als de Gemeenschappelijke Regeling Regio Twente, zoals die is gewijzigd per 1 april 2007 zetten hier de toon. Artikel 10, eerste lid van de WGR bepaalt dat de leden van het algemeen bestuur door de raad van elke deelnemende gemeente worden aangewezen, in beginsel in de eerste vergadering van elke zittingsperiode of tussentijds binnen tien weken na het ontstaan van de vacature. Ingevolge artikel 9 van de Regeling heeft elke deelnemende gemeente in het algemeen bestuur twee leden, waarvan één uit het college van burgemeester en wethouders en één uit de leden van de raad. Een lid van het algemeen bestuur, niet zijnde een lid van het dagelijks bestuur, kan bij afwezigheid worden vervangen door een daartoe aangewezen plaatsvervangend lid. Het plaatsvervangend lid vervangt alleen in het algemeen bestuur. Het bovenstaande betekent dat het college een afgevaardigde in het algemeen bestuur van de Regio Twente aanwijst en vervolgens voordraagt aan de gemeenteraad die hierover besluit. Daarnaast bestaat er een eigen raadsprocedure voor het te benoemen raadslid in de


9

Regioraad. Het Presidium stelt daartoe de procedure vast. De heer A. Otten is vervanger van het raadslid in de Regioraad (mevrouw Heidkamp), niet van het collegelid (burgemeester Kerckhaert). Saillant is hier op te merken dat verhoudingen in het verlengd lokaal bestuur nog niet zijn gedualiseerd. Dat betekent derhalve dat formeel gezien raads- en collegeleden in “elkaars” commissies e.d. kunnen zitting nemen en niet- zoals bij dualisme gebruikelijk- ieder “eigen” commissies bemenst, zoals uit het bovenstaande blijkt. De Gemeenschappelijke Regeling Regio Twente is als bijlage 2 bij deze nota gevoegd. Het dagelijks bestuur van Regio Twente is verantwoordelijk voor de dagelijkse gang van zaken binnen Regio Twente en het voorbereiden en uitvoeren van de besluiten die door de regioraad worden genomen. De voorzitter van het dagelijks bestuur is tevens voorzitter van de regioraad. Door en uit de leden van de regioraad worden de leden van het dagelijks bestuur gekozen. Het dagelijks bestuur telt inclusief de voorzitter zeven leden. Het dagelijks bestuur vergadert in principe eens per veertien dagen. Deze vergaderingen zijn niet openbaar. Lid van het DB namens Hengelo is burgemeester Kerckhaert (ook vice- voorzitter). Diens vervanger is de heer T.J. Schouten, wethouder te Almelo. Daarnaast worden de sectoren GGD, Hulpverleningsdienst en Recreatie & Toerisme van de Regio Twente bestuurd door bestuurscommissies. Deze commissies oefenen op hun taakveld de bevoegdheden uit van het dagelijks bestuur. De voorzitters van de bestuurscommissies maken deel uit van het dagelijks bestuur. Het bestuur van Regio Twente wordt geadviseerd door diverse portefeuillehoudersoverleggen, waarin collegeleden uit de gemeenten zitting hebben en de Commissie Grens Twente (ten aanzien van Euregio). Verwezen wordt naar de bijlage. Wethouder Otten is lid van de Bestuurscommissie Openbare Gezondheidszorg (OGZ, vml. GGD). De sector Samenleving en economie, afdeling Sport, Cultuur, Zorg en Welzijn adviseert de wethouder vakmatig. De Bestuursstaf coördineert de werkzaamheden van de Regio. Ambtelijk vooroverleg vindt plaats via een vooraf ingebracht memo. Soms leidt dat ertoe dat vóór het plaats vinden van de vergadering van de commissie een briefje naar de voorzitter wordt gezonden, waarin deze attent wordt gemaakt op gesignaleerde ontwikkelingen. Het memo wordt niet stelselmatig in het college aan de orde gesteld. Begroting en jaarstukken gaan niet standaard naar college en raad. Wethouder mevrouw Oude Alink maakt deel uit van de subcommissie Jeugdgezondheidszorg. Bevoegdheid tot aanwijzing ligt bij het college. Het college heeft hier besloten op grond van portefeuilleverdeling. De wethouder handelt binnen de kaders die de Wet Collectieve Preventie, het collegeprogramma, de Hengelose Kadernota, de nota Jeugdbeleid en de zorgstructuur haar aanreiken. Ze doet dat samen met de deskundige functionele partners als GGD, thuiszorg en jeugdzorgorganisaties. Dit onderdeel kent geen eigen begroting. De wethouder wordt op dit vlak ambtelijk ondersteund door SE- Onderwijs & Jeugd. Hoewel stukken van de Regio steeds betrekkelijk laat worden aangeleverd is dat op dit front niet echt een probleem: Je ziet bepaalde ontwikkelingen toch aankomen zodat men daarop kan anticiperen. Voor terugkoppeling naar raad en/ of college bestaan geen vaste regels. Dat wordt aan bestuurlijke inzichten overgelaten. De raadscommissie Sociaal wordt mede gebruikt om nieuwe denkrichtingen/ ontwikkelingen bespreekbaar te maken. Wethouder Ter Ellen is lid van de Bestuurscommissie Recreatie/ Toerisme. Hij is daarin benoemd door het college. Ambtelijk wordt hij ondersteund door de sector SE- REW. (Nieuwe) informatie is op tijd aanwezig. De jaarstukken van deze bestuurscommissie maken (ook) deel uit van die van de Regio Twente. College en raad van Hengelo zien die als geheel. Terugkoppeling naar het college levert geen probleem op. Naar de raad toe wordt in ieder geval teruggekoppeld via de Kadernota. Bij de wethouder bestaat behoefte om een algemeen (procedureel) instrument in handen te hebben om als portefeuillehouder bij tijd en wijle met de raad/ raadscommissie “door de portefeuille heen te lopen”. De Bestuurscommissie Veiligheid- ook genoemd het “Veiligheidsberaad”- is de evenknie op het gebied van veiligheid van het Regionaal College, het driehoeksoverleg gemeente- politie- justitie. De Twentse burgemeesters, alsmede de regionaal commandant, directeur Hulpverleningsdienst (HVD) en de directeur van de Regio Twente hebben hierin zitting. De burgemeester van Enschede is voorzitter, burgemeester Kerckhaert is diens plaatsvervanger. Ambtelijk wordt burgemeester Kerckhaert ondersteund door de (Regionale) Brandweerorganisatie / BVL voor brandweeraangelegenheden. Voor gemeentelijke processen zoals bijvoorbeeld rampbestrijding voorziet de Ambtenaar Openbare Veiligheid (AOV- er) de burgemeester van adviezen.


10

In de Bestuurscommissie Veiligheid wordt de begroting van de HVD (GHOR en Regionale brandweer) besproken. Wethouder Ter Ellen is zowel lid van het portefeuillehoudersoverleg Economische zaken als van dat van Financiën. Hij is daartoe aangewezen door het college. Informatievoorziening en ambtelijke ondersteuning (door SE- REW, respectievelijk FB) leveren geen problemen op. Jaarstukken maken deel uit van die van de Regio. Daarvoor geldt de procedure als hieronder beschreven in § 2.2.1.1. In de terugkoppeling naar de raad doet zich hetzelfde verbeterpunt voor als bij de bestuurscommissie Recreatie/ Toerisme. 2.2.1.1 Relatie met begroting 2007 De begroting van de Regio Twente wordt door het algemeen bestuur vastgesteld, zo bepaalt artikel 34 WGR. Artikel 36 van de GR Regio Twente bepaalt dat het Dagelijks bestuur voorafgaande aan de opstelling van de ontwerp- begroting overlegt met vertegenwoordigers van de colleges van burgemeester en wethouders van de deelnemende gemeenten over de bij die opstelling te hanteren uitgangspunten. Het dagelijks bestuur zendt ingevolge artikel 35 WGR de ontwerpbegroting zes weken vóórdat zij aan het algemeen bestuur wordt aangeboden, toe aan de raden van de deelnemende gemeenten die hun zienswijze over de ontwerp-begroting naar voren brengen. De sector Financieel Beleid ondersteunt hierbij ambtelijk. Dit leidt mede tot een advies ten behoeve van de vertegenwoordiger in het (algemeen) bestuur. Begroting en Jaarrekening van de Regio Twente worden in de leeskamer ter inzage gelegd.

In de begroting 2007 zijn de volgende ramingen opgenomen Beschrijving rekening Algemene bijdrage Netwerkstad Regionale brandweer Recreatie en Toerisme vml. Ambulancedienst alg. gezondheidszorg jeugdgezondheidszorg totaal Regio Twente

jaarbedrag 352.314 180.778 575.260 186.783 7.168 1.029.712 886.374 3.218.389

2.2.1.2 Bestuurscommissie Netwerkstad Twente

Netwerkstad Twente is sinds 1 april 2007 een bestuurscommissie verbonden met de Regio Twente. Het behelst een samenwerkingsverband tussen de gemeenten Almelo, Borne, Enschede, Hengelo en Oldenzaal. De provincie Overijssel is als bestendige partner bij het overleg betrokken. De bestuurscommissie is belast met het aansturen van het proces van samenwerking tussen de Netwerkstadpartners. Juridische kurk waarop deze bestuurscommissie drijft, is de verordening Bestuurscommissie Netwerkstad die als bijlage 3 bij deze nota is gevoegd. De commissie bestaat op grond van artikel 3 van de verordening uit twee door en uit de colleges van de verbonden gemeenten aan te wijzen leden, zomede uit een door en uit de bestuurscommissie Landelijke gemeenten aan te wijzen lid. Daarnaast worden twee leden door en uit gedeputeerde staten van Overijssel aangewezen als agendalid. Deel van de bestuurscommissie, de voormalige Stuurgroep, namens Hengelo maken uit burgemeester Kerckhaert en wethouder Otten. De voorzitter van de bestuurscommissie heeft qualitate qua zitting in het DB van de Regio Twente. Het bestuurlijk afstemmingsberaad (BAB) Ruimtelijk-Fysiek is verantwoordelijk voor met het opmaken en uitvoeren van de Ruimtelijk-Fysieke agenda van de Netwerkstad Twente op basis van


11

de Strategische visie. Namens Hengelo maakt wethouder Weber deel uit van dit afstemmingsberaad. Het bestuurlijk afstemmingsberaad Economie-Werk is verantwoordelijk voor het opmaken en uitvoeren van de agenda Economie-Werk van de Netwerkstad Twente op basis van de Strategische visie. Wethouder Ter Ellen maakt namens Hengelo deel uit van het afstemmingsberaad EconomieWerk. Het bestuurlijk afstemmingsberaad Sociaal is verantwoordelijk voor met het opmaken en uitvoeren van de Sociale agenda van de Netwerkstad Twente op basis van de Strategische visie. Wethouder Otten is hiervan voorzitter, de projectcoördinator Netwerkstad Twente namens de gemeente Hengelo is hiervan secretaris. In het ambtelijk vooroverleg wordt de agenda voorbesproken en baseert de wethouder zijn standpunten mede op adviezen van ambtelijke vertegenwoordigers van de sector Samenleving en Economie, afdeling Sport, Cultuur, Zorg en Welzijn. Er wordt regelmatig teruggekoppeld naar het college. Wethouder Ter Ellen is lid van het cluster Cultuur. Hij is hierin niet formeel benoemd door college of raad. Het cluster Cultuur betreft een initiatief van de betrokken wethouders zelf. (Tijdige) informatievoorziening en ambtelijke ondersteuning door de sector SE- Sport, Cultuur, Zorg en Welzijn (SCZW) leveren geen knelpunten op. Het cluster Cultuur kent geen eigen begroting. Terugkoppeling binnen de bestuurscommissie Netwerkstad Twente vindt plaats via het BAB. Terugkoppeling naar eigen raad leent zich voor vebetering (zie onder 2.2.1). Wethouder Otten is afgevaardigd naar het Platform werk en Inkomen, waar de gemeente Enschede het voorzitterschap vervult. Er wordt momenteel gewerkt aan een bijstelling van de structuur. Een voorstel hierover volgt nog. Voorbereiding van de vergadering vindt plaats aan de hand van een ambtelijk memo (SZW- JZB). Bij vergaderingen van het platform schuiven veelal ambtenaren aan. Het gemis aan stelselmatige terugkoppeling wordt als een knelpunt ervaren. In het cluster Zorg is wethouder Otten voorzitter. Ook hier vindt afstemming en voorbereiding in voldoende mate plaats (SE- Sport, Cultuur, Zorg en Welzijn). Wethouder mevrouw Oude Alink is voorzitter van het cluster onderwijs en jeugd. Zoals uit het bovenstaande al blijkt, is het college ook hier bevoegd een vertegenwoordiger aan te wijzen. Op dit onderdeel wordt (externe) ondersteuning verleend door BMC te Leusden, naast ambtelijke ondersteuning van de sector SE- Sport, Cultuur, Jeugd en Welzijn. De wethouder put de hiermee samenhangende financiële lasten uit de post “passend onderwijs” (€ 20.000,-) die worden ingezet om nieuwe ontwikkelingen op regionaal niveau op gang te brengen. Overige gerelateerde budgetten zijn te vinden op de posten speciaal onderwijs en huisvesting. Bestuurlijke afstemming vindt plaats via het portefeuillehoudersoverleg Onderwijs. De wethouder heeft steeds de intentie om de raad aktief te informeren over nieuwe ontwikkelingen. Zij doet dit via de raadscommissie Sociaal. Wethouder Ter Ellen neemt binnen de bestuurscommissie Netwerkstad Twente deel aan het BAB Economie, is afgevaardigd in het portefeuillehoudersoverleg Grondzaken en zit in het Middelenoverleg. Middelenoverleg vindt incidenteel plaats. Er zijn geen knelpunten op dit vlak te melden, behalve dan dat ook hier soms de terugkoppeling naar eigen raad enigszins zorgen baart. Verwezen zij naar het bovenstaande. Voorts functioneert er een zgn. radencommissie. De radencommissie Netwerkstad adviseert de raden van de aangesloten gemeenten over alle onderwerpen die een gemeenschappelijke besluitvorming in de Netwerkstad Twente vergen. Daarnaast overlegt de commissie met de stuurgroep over Netwerkstad- aangelegenheden en oefent zij controle uit op de bestuurlijke activiteiten van de stuurgroep. Leden van de radencommissie namens Hengelo zijn mevrouw Ten Heuw, zomede de heren Akkus, Joosten, Kruiskamp, Miedema, Mulder en A. Otten. De samenwerking binnen de Netwerkstad wordt ondersteund door een projectbureau. Het projectbureau Netwerkstad kent een secretaris-directeur, twee deeltijdsecretaresses en vijf projectcoördinatoren die uit de deelnemende gemeenten zijn gerekruteerd. Tevens is aan het projectbureau toegevoegd de projectleider 'Samenwerking facilitaire dienstverlening'. Per 1 juli 2007 zijn het projectbureau Netwerkstad Twente, het Regionaal Platform Arbeidsmarkt (RPA) en de


12

sectoren Wonen-Werken-Mobiliteit (WWM) en Recreatie & Toerisme (R&T) samengevoegd tot het nieuwe domein Leefomgeving van Regio Twente. De plaats gevonden hebbende reorganisatie zal gevolgen hebben voor o.a. het projectbureau. 2.2.1.1 Relatie met de begroting T.b.v. Netwerkstad

€180.778

De bestuurscommissie Netwerkstad Twente heeft formeel gezien geen eigen begroting en rekening. De geraamde baten en lasten maken voor zover deze betrekking hebben op de (nieuwe) bestuurscommissie Netwerkstad Twente onderdeel uit van de Regiobegroting en –rekening. De Regioraad stelt derhalve formeel gezien de begroting en jaarrekening van de bestuurscommissie Netwerkstad Twente vast. De procedure hiertoe is beschreven in onderdeel 2.5.1.1 van deze nota.

2.2.2 EUREGIO Momenteel telt EUREGIO 130 Duitse en Nederlandse leden, d.w.z. gemeenten en "Kreise". EUREGIO heeft als doelstelling om de grensoverschrijdende kansen voor burgers, bedrijven, organisaties en aangesloten gemeenten te verruimen. De welvaart en het welzijn in het grensgebied vergroten en het wederzijdse begrip bevorderen. Dat wil EUREGIO bereiken. Daartoe bundelt zij op vele gebieden de krachten. EUREGIO voert taken uit op de volgende werkterreinen:

• • • • •

Sociaal-culturele integratie Sociaal-economische ontwikkeling Burgeradvisering Interkommunale samenwerking Interregionale samenwerking

De EUREGIO voert in dat kader de volgende kerntaken uit: 1)

bevorderen van de grensoverschrijdende samenwerking op sociaal-cultureel gebied. Voor de coördinatie van deze activiteiten is het EUREGIO-Mozer-Cultuurbureau verantwoordelijk

2)

informeren en adviseren van burgers en bedrijfsleven over: beroepsopleidingen sociale wetgeving belastingrecht, wonen en werken over de grens grensoverschrijvende consumentenkwesties

3)

bevorderen en versterken van de sociaal-economische ontwikkeling. Door knelpunten weg te nemen en samenwerking op economisch en infrastructureel gebied te stimuleren.

Daarnaast biedt de EUREGIO een platform voor samenwerking tussen gemeenten, Kreise en regio’s. En de EUREGIO treedt op als spreekbuis voor de grensregio. Zij behartigt de grensoverschrijdende belangen in de richting van provincies, nationale en internationale instanties. Ondanks het Verdrag van Anholt is EUREGIO op dit moment nog steeds geen zelfstandig rechtspersoonlijkheid bezittend orgaan. Dat heeft in de praktijk als consequentie dat EUREGIO niet zelfstandig juridisch bindende besluiten kan/ mag nemen, maar dat de aangesloten gemeenten besluiten dienen te nemen.


13

Organisatie

Organisatie-schema EUREGIO

De EUREGIO-Raad is het politieke orgaan van de EUREGIO. De Raad telt 82 stemgerechtigde leden. Daarvan komen er 41 uit Nederland en 41 uit Duitsland. De leden worden benoemd op basis van een politieke en regionale verdeelsleutel. Er wordt ook rekening gehouden met inwoneraantallen. De politieke partijen vormen grensoverschrijdende fracties (momenteel drie). De EUREGIO-Raad vormt het advies- en coördinatiepunt voor actuele kwesties in het grensgebied. Bijvoorbeeld door resoluties te formuleren, projecten te beoordelen en voorstellen te doen voor nieuwe activiteiten. Alles met het doel om de regionale grensoverschrijdende samenwerking te bevorderen. De bevoegdheid om (een) gemeentelijke vertegenwoordiger(s) aan te wijzen ligt bij de raad. Na de verkiezingen worden alle (Nederlandse) gemeenten in de gelegenheid gesteld namen voor vertegenwoordigers aan te leveren bij EUREGIO. Een hierop betrekking hebbende lijst wordt door het college voorbereid en vastgesteld in (één van) de eerste vergadering(en) van de nieuwe raad. In de EUREGIOraad is namens de gemeente Hengelo de heer Fens afgevaardigd, terwijl de heer Fens tevens in de werkgroep Onderwijs van de EUREGIOraad is vertegenwoordigd. De EUREGIO-Raad kiest uit zijn midden een voorzitter en twee plaatsvervangers voor een periode van vier jaar. Voorzitter is sinds november 2005 de heer Willeme (CDA), burgemeester van Dinkelland en voorzitter van het Dagelijks Bestuur van EUREGIO. Als plaatsvervangers werden gekozen: de burgemeester van Bad Bentheim, de heer Alsmeier (CDU), de voorzitter van de SPD/PvdA-raadsfractie en Kreistagsabgeordneter van het Kreis Steinfurt, de heer Coße en de voorzitter van de raadsfractie van de kleinere partijen en gemeenteraadslid voor Hof van Twente, de heer Zuidgeest. De gemeente Hengelo wordt in het DB vertegenwoordigd door burgemeester Kerckhaert. Ambtelijk wordt het EUREGIO- werk gecoördineerd door de Bestuursstaf. Ambtelijke memo’s die in het college aan de orde worden gesteld geven de bestuurlijk vertegenwoordiger voldoende mandaat om zijn werk te kunnen verrichten. 2.2.1.1 Relatie met begroting Volgens de begroting 2007 wordt een jaarlijkse bijdrage betaald van € 28.466,-


14

In artikel 4 van de Gemeenschappelijke Regeling Regio Twente wordt o.a. weergegeven dat de Regio Twente overeenkomstig de doelstelling de grensoverschrijdende samenwerking behartigt. Als uitvloeisel daarvan dienen de begroting en de jaarrekening van EUREGIO door de Regio Twente te worden goedgekeurd. De feitelijke betekenis van die goedkeuring is, dat de Regio Twente als collectieve deelnemer akkoord gaat met de namens de deelnemende gemeenten te betalen bijdrage, zoals in de begroting of jaarrekening is opgenomen. Begroting en rekening van EUREGIO worden in Hengelo voor de raadscommissie Bestuur ter inzage gelegd. Soms is dit aanleiding voor vragen of een presentatie namens EUREGIO in de commissie. 2.2.3 Sociaal werkvoorzieningsbedrijf Midden Twente (SWB) SWB Midden Twente is een bedrijf waar ongeveer 1000 personen werkzaam zijn. De belangrijkste missie is het scheppen van arbeidsplaatsen voor mensen die tijdelijk of permanent geen werk kunnen vinden op de arbeidsmarkt. Het doel is deze mensen te begeleiden naar een baan op de reguliere arbeidsmarkt. Het rijk en de gemeenten Hengelo, Borne en Hof van Twente dragen daarom een deel van de kosten. De rest wordt via de zakenwereld verdiend. Wethouder Otten is aangewezen als voorzitter van zowel Algemeen- als Dagelijks Bestuur van het Openbaar Lichaam Sociaal Werkvoorzieningsbedrijf "Midden Twente". Wethouder Oude Alink is plaatsvervangend lid. Mevrouw Doornbos- Geerdink is afgevaardigde namens de raad. De betrokkenheid bij de SWB Midden- Twente is intensief. Maandelijks vindt een voortgangsgesprek plaats tussen de voorzitter en de directeur. Zeer regelmatig is er ambtelijk overleg met SZW. Momenteel zijn voorbereidingen gaande voor een fusie met SWIMT (zie onderdeel 3.2.1 van deze nota). Voordat het college besluiten neemt, is in de afgelopen tijd het gevoelen van de raad gepeild. In die zin wordt de gemeenteraad op de hoogte gehouden en is in beeld bij het nemen van besluiten. Vraag blijft of raadsleden zitting moeten blijven houden in het bestuur. Deze vraag zal separaat aan de orde komen bij gelegenheid van vaststelling van statuten van de nieuwe gemeenschappelijke regeling, zodat het antwoord op die vraag hier onbesproken blijft.

2.2.3.1

Relatie met begroting 2007

Op SWB Midden Twente is de Wet Gemeenschappelijke Regelingen (WGR) van toepassing. Dat betekent dat de concept- begroting door het dagelijks bestuur op tijd aan het algemeen bestuur moet worden aangeboden en dat het AB van de SWB Midden Twente de begroting en jaarrekening vaststelt. Ook hier is er voor de gemeenteraad geen juridische verplichting om de jaarstukken vast te stellen. De gemeenteraad kan zich bij de voorbereiding hiervan wel veroorloven richtinggevende opmerkingen te maken, bijvoorbeeld in de vorm van een motie, maar het is aan (de meerderheid van) het AB om dergelijke geluiden over te nemen. Na het besluit van het algemeen bestuur is de gemeente hieraan in juridische zin gebonden.

6611200.442500

€ 277.589,-

Jaarlijks wordt bijdrage vastgesteld per B&W-besluit


15

2.2.4

Gemeenschappelijke Regeling Stadsbank Oost- Nederland

De Stadsbank Oost Nederland is geen commerciële bank. De bank is een gemeenschappelijke regeling waaraan 22 gemeenten in Twente en de Achterhoek deelnemen, waaronder Hengelo. Het aanbod van de Stadsbank Oost Nederland bestaat uit financiële dienstverlening aan consumenten. Tot het productenpakket behoren (Sociale) Kredietverlening, Budgetbeheer, Schuldhulpverlening, Bewindvoering, Jongeren & Schulden, Schuldpreventie en Voorlichting. Bovendien biedt de vestiging Enschede onderdak aan het Meldpunt Huurschulden. De bank ondersteunt met dit "productenpakket" de aangesloten gemeenten in hun sociale beleid, zonder winstoogmerk. De Stadsbank biedt haar diensten aan vanuit haar vestigingen in Almelo, Enschede, Hengelo en Ulft. Eénmaal in de vier jaar- na de gemeenteraadsverkiezingen- wordt er een nieuw bestuur gekozen, met een Hengelose afvaardiging volgens de lijst die na de verkiezingen op voordracht van het college door de raad wordt vastgesteld. De Stadsbank kent een algemeen- en een dagelijks bestuur. Wethouder Otten is in het DB vertegenwoordigd. De Stadsbank is een betrekkelijk grote gemeenschappelijke regeling die een wettelijke taak uitvoert. De schaalgrootte en de wettelijke taak staan een vraag van de gemeente Hengelo om maatwerk nogal eens in de weg. Voor het overige heeft wethouder Otten voldoende “tools” om de vertegenwoordiging inhoud te geven. Hij wordt daarin ambtelijk ondersteund door SZW- JZB. Jaarstukken worden niet stelselmatig in het college aan de orde gesteld, hetgeen wel wenselijk zou zijn. 2.2.4.1 Relatie met begroting 2007 Het dagelijks bestuur van de Stadsbank stelt volgens artikel 39 van de gemeenschappelijke regeling jaarlijks een ontwerp- begroting voor het komende jaar plus een meerjarenraming voor de daar op volgende drie jaren op. Het dagelijks bestuur zendt de ontwerp- begroting zes weken vóórdat zij aan het algemeen bestuur ter vaststelling wordt aangeboden toe aan de raden van de deelnemende gemeenten. De ontwerp- begroting wordt door de deelnemende gemeenten voor een ieder ter inzage gelegd. De raden van de deelnemende gemeenten kunnen omtrent de ontwerp- begroting het dagelijks bestuur van hun gevoelen doen blijken. Door het dagelijks bestuur worden de ingezonden commentaren gevoegd bij de ontwerp- begroting, zoals deze aan het algemeen bestuur wordt aangeboden. Nadat het algemeen bestuur de begroting heeft vastgesteld, zendt het algemeen bestuur de begroting, dan wel een schriftelijke mededeling dat de begroting overeenkomstig het aan het algemeen bestuur aangeboden ontwerp is vastgesteld, aan de raden van de deelnemende gemeenten die ter zake gedeputeerde staten van hun gevoelen kunnen doen blijken.

De volgende posten komen in de begroting 2007 voor: 6310200.434369

Schuldsanering Oost Nederland (SON)

6310200.434389

SON WSNP-verklaring (Schuldsanering Natuurlijke Personen)


€ 476.506,-

€

12.676,-

16

2.2.5 Openbaar lichaam Crematoria Twente De gemeente neemt deel in de gemeenschappelijke regeling ‘Openbaar Lichaam Crematorium Twente’ (OLCT). Het openbaar lichaam is gevestigd te Enschede. Doelstelling van de regeling is het stichten en het exploiteren van crematoria. Op dit moment zijn er twee crematoria in exploitatie (Enschede en Almelo), terwijl die voor Oldenzaal en Gronau (!) in voorbereiding zijn. In verband met goede financiële resultaten is Crematoria Twente/ Oost-Nederland BV opgericht om het mogelijk te maken dividend aan de aandeelhouders uit te keren. We hebben hier derhalve van doen met een gemeenschappelijke regeling, waarin een vennootschap “hangt”. Verwezen wordt tevens naar onderdeel 3.5.8 van deze nota. Wethouder Ter Ellen is benoemd tot lid van het Algemeen Bestuur en is daartoe aangewezen door het college. M.b.t. ambtelijke ondersteuning (door de sector FB), informatievoorziening en terugkoppeling naar het college doen zich geen knelpunten voor. De communicatie met eigen raad over met name nieuwe ontwikkelingen, zoals bijvoorbeeld het nieuwe crematorium Gronau, leent zich voor verbetering. 2.2.5.1


Voor de gemeenteraad bestaat geen juridische verplichting de begroting en jaarrekening van OLCT vast te stellen. Het algemeen bestuur van OLCT stelt deze vast. In de opgang naar de vaststelling zijn er echter mogelijkheden voor individuele raden van gemeenten om opmerkingen te plaatsen. Jaarstukken worden niet ter inzage gelegd. Winst (geen dividend, want er is geen sprake van een aandelenpakket) wordt uitgekeerd op basis van het aantal crematies van bewoners van een gemeente. Raming 2007: € 100.000,2.2.6

Openbaar Lichaam Regionaal Bedrijventerrein (RBT) Twente (Businesspark XL)

De gemeenten Almelo, Borne, Enschede en Hengelo (de partners van Netwerkstad Twente) en de provincie Overijssel willen samen het Regionaal Bedrijventerrein Twente (RBT) ontwikkelen, exploiteren en beheren. Het wordt een grootschalig terrein van ongeveer 180 hectare in de omgeving van Almelo. Het RBT is bedoeld voor bedrijven in de logistiek, transport, distributie en industrie. Het wordt een hoogwaardig en grootschalig bedrijventerrein, dat door de gunstige ligging de Twentse concurrentiepositie versterkt. Het bedrijventerrein moet zowel binnen als buiten Twente gezien worden als ideale locatie voor grote ruimtevragers. Aan het Openbaar Lichaam ligt een gemeenschappelijke regeling ten grondslag. Ingevolge artikel 5 van de gemeenschappelijke regeling RBT Twente worden de twee in het algemeen bestuur afgevaardigde leden uit het college door de raad aangewezen. Artikel 8 van deze regeling bepaalt dat het Dagelijks Bestuur bestaat uit vijf leden van het Algemeen Bestuur, één lid van elke deelnemer. Het Algemeen Bestuur wijst daartoe de door de respectievelijke colleges van GS en B&W voorgedragen leden aan. Wethouders Ter Ellen en Kok zijn vertegenwoordigd in het AB, wethouder Ter Ellen tevens in het DB. Recent is met de raad de afspraak gemaakt dat over grondexploitatie en begrotingen met de raad op gezette tijden wordt gecommuniceerd. Ambtelijke ondersteuning, informatievoorziening en terugkoppeling naar het college leveren geen knelpunten op. 2.2.6.1

Relatie met de begroting

Hengelo heeft een belang van 23% in deze gemeenschappelijke regeling. Over treasuryzaken adviseert de treasurer, i.s.m treasurers van deelnemende partijen. Het Dagelijks Bestuur van het RBT Twente zendt jaarlijks “zo tijdig mogelijk” ingevolge artikel 20 van de Regeling de ontwerpbegroting voor het komende kalenderjaar, onder bijvoeging van de grondexploitatie en voorzien van een memorie van toelichting, alsmede een nota betreffende de financiële toestand en een meerjarenraming voor tenminste drie op het begrotingsjaar volgende jaren toe aan PS van Overijssel en aan de Raden van de deelnemende gemeenten. Het begrotingsjaar is het kalenderjaar. De gemeenteraden van de deelnemende gemeenten dienen binnen acht weken na ontvangst van de begroting het Dagelijks Bestuur schriftelijk van hun gevoelen daaromtrent te doen blijken. Het Dagelijks Bestuur voegt deze schriftelijke blijken van hun gevoelen, eventueel voorzien van een schriftelijke reactie daarop bij de ontwerp- begroting, zoals die aan het Algemeen Bestuur ter vaststelling wordt aangeboden.


17

3. PRIVAATRECHTELIJK VERBONDEN PARTIJEN

In het onderstaande zullen de met Hengelo verbonden partijen op privaatrechtelijk terrein die in de bijlage worden genoemd achtereenvolgens worden toegelicht en zullen vragen worden beantwoord als: - Wie beslist over de vertegenwoordiging? - Hoe is dat in Hengelo geregeld? - Kan diegene zijn verantwoordelijkheid waarmaken? - Is er ambtelijke ondersteuning? Wat zeggen wet en/ of regeling over vaststelling van de begroting/ jaarrekening? 3.1

THEORETISCH KADER

3.1.1

Bevoegdheden bij oprichting en deelneming

In casu gaat het om een vraag van privaatrechtelijke aard, namelijk de deelneming van de (publiekrechtelijke rechtspersoon) gemeente Hengelo in een privaatrechtelijke rechtspersoon, een N.V., een B.V., een stichting, o.d. Daarover bepaalt artikel 160, 1e lid Gemeentewet dat het college bevoegd is te besluiten tot privaatrechtelijke rechtshandelingen van de gemeente. Enerzijds wordt hier de gemeente genoemd als deelnemende rechtspersoon. Anderzijds moet een (publiekrechtelijk) bestuursorgaan voor die gemeente het besluit nemen. Dat is in casu het college. En het college besluit alleen tot oprichting van en deelneming in stichtingen, maatschappen, vennootschappen, e.d. indien dat in het bijzonder aangewezen moet worden geacht voor de behartiging van het daarmee te dienen openbaar belang, zegt het 2e lid van artikel 160. Maar in deze gevallen is niet alleen het college bevoegd hiertoe te besluiten. Het 2e lid van artikel 160 Gemeentewet bepaalt tevens dat het besluit (van het college) tot oprichting en deelneming niet wordt genomen dan nadat de raad een ontwerp-besluit is toegezonden en de raad in de gelegenheid is gesteld zijn wensen en bedenkingen ter kennis van het college te brengen. Hier zit derhalve de eerste bemoeienis van de raad met privaatrechtelijke deelnemingen. De raad kan op dit soort momenten de publiekrechtelijke kaders en politieke randvoorwaarden inbrengen. Bovendien is zo’n deelnemingsbesluit onderhevig aan goedkeuring van Gedeputeerde Staten (GS) van Overijssel. De goedkeuring van GS kan slechts worden onthouden wegens strijd met het recht of het algemeen belang, ingevolge het 3e lid van artikel 160. In de praktijk is de provincie zelf in vele gevallen, bijvoorbeeld in Essent, in Vitens en in de BNG mede-aandeelhouder en neemt ze een autonoom standpunt in over het beleid m.b.t. deelnemingen. Soms treedt de provincie zelfs informeel op als woordvoorder van de gemeenten in de betreffende provincie. In deze rol zal de provincie de nodige omzichtigheid moeten betrachten en zeker weten dat het standpunt dat zij huldigt in overeenstemming is met dat van de gemeenteraden in de provincie.

Artikel 160 1. Het college is in ieder geval bevoegd: a. het dagelijks bestuur van de gemeente te voeren, voor zover niet bij of krachtens de wet de raad of de burgemeester hiermee is belast; b. beslissingen van de raad voor te bereiden en uit te voeren, tenzij bij of krachtens de wet de burgemeester hiermee is belast; c. regels vast te stellen over de ambtelijke organisatie van de gemeente, met uitzondering van de organisatie van de griffie; d. ambtenaren, niet zijnde de griffier en de op de griffie werkzame ambtenaren, te benoemen, te schorsen en te ontslaan; e. tot privaatrechtelijke rechtshandelingen van de gemeente te besluiten; f. te besluiten namens de gemeente, het college of de raad rechtsgedingen, bezwaarprocedures of administratief beroepsprocedures te voeren of handelingen ter voorbereiding daarop te verrichten, tenzij de raad, voor zover het de raad aangaat, in voorkomende gevallen anders beslist; g. ten aanzien van de voorbereiding van de civiele verdediging; h. jaarmarkten of gewone marktdagen in te stellen, af te schaffen of te veranderen. 2. Het college besluit slechts tot de oprichting van en de deelneming in stichtingen, maatschappen, vennootschappen, verenigingen, coöperaties en onderlinge waarborgmaatschappijen, indien dat in het bijzonder aangewezen moet worden geacht voor de behartiging van het daarmee te dienen openbaar belang.


18

Het besluit wordt niet genomen dan nadat de raad een ontwerp-besluit is toegezonden en in de gelegenheid is gesteld zijn wensen en bedenkingen ter kennis van het college te brengen. 3. Een besluit als bedoeld in het tweede lid behoeft de goedkeuring van gedeputeerde staten. De goedkeuring kan slechts worden onthouden wegens strijd met het recht of het algemeen belang. 4. Het college neemt, ook alvorens is besloten tot het voeren van een rechtsgeding, alle conservatoire maatregelen en doet wat nodig is ter voorkoming van verjaring of verlies van recht of bezit.

3.1.2

Bemoeienis van de raad bij beleidszaken

Als eenmaal het besluit tot oprichting, c.q. deelneming is genomen en de afgevaardigde(n) in de vennootschap is (zijn) benoemd, houdt de bemoeienis van de raad niet op. Als er bijvoorbeeld een wethouder in de vennootschap is afgevaardigd zijn het college en elk van zijn leden afzonderlijk aan de raad verantwoording schuldig over het door het college gevoerde (collegiale) bestuur. Zij (het college en elk van zijn individuele leden) geven de raad op dit terrein alle inlichtingen die de raad voor de uitoefening van zijn taak nodig heeft. Dit wordt ook wel de “actieve informatieplicht” van het college genoemd. Op dit vlak bestaan er geen regels over de vraag wanneer de raad wel en wanneer niet wordt geïnformeerd. In dit spanningsveld zijn communicatie en politieke feeling van groot belang. Niet alleen in Enschede, maar ook in de gemeenten Hof van Twente en Haaksbergen hebben de colleges bijvoorbeeld over de fusie Vitens besloten, maar is daarnaast de raad geïnformeerd. Volgens bovenstaand juridisch instrumentarium zou de aangewezen weg zijn geweest de raad de gelegenheid te geven zijn “wensen en bedenkingen” aan het college te doen toekomen alvorens het college in dit soort zaken een definitief besluit neemt. Want dan heeft de gemeenteraad de gelegenheid politieke standpunten in te nemen en maatschappelijke geluiden te laten doorklinken in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders (AVA) van de betreffende vennootschap. Anderzijds kan de raad ook zelf het initiatief nemen: Als de raad daarom vraagt, geven het college, dan wel de leden daarvan de raad mondeling of schriftelijk de door een of meer leden gevraagde inlichtingen, tenzij het (in de openbaarheid) verstrekken ervan in strijd is met het openbaar belang. Dit noemt men de (vanuit het college geredeneerd) “passieve” informatieplicht aan de raad. Daarnaast is bepaald dat het college en elk van zijn leden de raad vooraf inlichtingen geven over de uitoefening van de bevoegdheid om te besluiten tot privaatrechtelijke rechtshandelingen indien de raad daarom verzoekt of indien de uitoefening ingrijpende gevolgen kan hebben voor de gemeente. In het laatste geval neemt het college geen besluit dan nadat de raad in de gelegenheid is gesteld zijn wensen en bedenkingen ter kennis van het college te brengen. Let wel: Het gaat hier om de momenten waarop “besluiten” moeten worden genomen. Dat zullen niet heel veel momenten zijn. Te denken valt hierbij aan besluiten die de vennootschappen nemen omtrent prijsstelling, (voorgenomen) fusies (!), het tarievenbeleid en de tarievenstructuur, het dividendbeleid, etc. De Statuten van de betreffende vennootschap bepalen voor welke besluiten de instemming van de aandeelhouders is vereist. Artikel 169 1. Het college en elk van zijn leden afzonderlijk zijn aan de raad verantwoording schuldig over het door het college gevoerde bestuur. 2. Zij geven de raad alle inlichtingen die de raad voor de uitoefening van zijn taak nodig heeft. 3. Zij geven de raad mondeling of schriftelijk de door een of meer leden gevraagde inlichtingen, tenzij het verstrekken ervan in strijd is met het openbaar belang. 4. Zij geven de raad vooraf inlichtingen over de uitoefening van de bevoegdheden, bedoeld in artikel 160, eerste lid, onder e, f, g en h, indien de raad daarom verzoekt of indien de uitoefening ingrijpende gevolgen kan hebben voor de gemeente. In het laatste geval neemt het college geen besluit dan nadat de raad in de gelegenheid is gesteld zijn wensen en bedenkingen ter kennis van het college te brengen. 5. Indien de uitoefening van de bevoegdheid, bedoeld in artikel 160, eerste lid, onder f, geen uitstel kan lijden, geven zij in afwijking van het vierde lid de raad zo spoedig mogelijk inlichtingen over de uitoefening van deze bevoegdheid en het terzake genomen besluit.


19

3.1.3

Beperking bij privaatrechtelijk verbonden partijen

Verenigingen, stichtingen en vennootschappen- die in het onderstaande achtereenvolgens worden beschreven- zijn in de strikte zin van artikel 1 van het BBV niet op te vatten als “verbonden partijen”. De gemeente is namelijk in verenigingsverband niet verder aanspreekbaar dan de contributie die zij jaarlijks betaalt, behoudens bestuurders in een vereniging met beperkte rechtsbevoegdheid (zie 3.2 hieronder) en loopt in vennootschappen hoogstens het risico dat aandelen minder waard zullen worden. Ten behoeve van het totaaloverzicht worden de privaatrechtelijk verbonden partijen toch meegenomen. In beginsel stellen deze privaatrechtelijke ondernemingen hun eigen jaarstukken vast, zonder inmenging in de vorm van uiting van gevoelens of zienswijzen vooraf door de raad, zoals uit hoofdstuk 2 bleek. 3.2 3.2.1

Deelneming in verenigingen Algemeen

De gemeente Hengelo is lid van meerdere verenigingen. Een vereniging kent een algemene ledenvergadering. Leden zijn tenzij anders geregeld in de statuten met één stem in de algemene ledenvergadering vertegenwoordigd. De gemeente kan lid zijn van een vereniging. Namens de gemeente kan één persoon de gemeente vertegenwoordigen tijdens de algemene ledenvergadering. Bestuursvorm Een vereniging is een samenwerkingsvorm tussen twee of meer personen (leden), die volgens bepaalde regels een bepaald doel willen verwezenlijken. Dit doel mag niet zijn het maken van winst ter verdeling onder de leden. Een vereniging mag dus wel winst maken, maar die moet dan ten goede komen aan het gemeenschappelijke doel. De hoogste macht bij de vereniging ligt bij de Algemene Ledenvergadering, waarin in principe ieder van de leden ten minste één stem heeft. Deze Algemene Ledenvergadering benoemt het bestuur meestal uit haar midden. Het bestuur heeft de leiding over de dagelijkse gang van zaken in de vereniging. De algemene ledenvergadering stelt bijvoorbeeld de hoogte van de contributie vast, maar buigt zich ook over de vraag hoe een negatief rekeningresultaat onder de leden wordt vereffend. Rechtspositie en aansprakelijkheid Het lidmaatschap van een vereniging brengt in principe geen risico met zich mee. Dit is anders wanneer een lid ook bestuurslid is van de vereniging. Er dient dan een onderscheid gemaakt te worden tussen een vereniging waarbij de statuten niet in een notariële akte zijn opgenomen en een vereniging waarbij dat wel gebeurd is. In het eerste geval is sprake van een verenging met een beperkte rechtsbevoegdheid. Consequentie hiervan is dat de bestuurders, naast de vereniging, hoofdelijk aansprakelijk zijn voor schulden voortvloeiend uit een rechtshandeling. Is de verenging wel inschreven in het register van verenigingen, zijn de bestuurders slechts hoofdelijk aansprakelijk voor zover aannemelijk is dat vereniging de vordering niet kan voldoen en zijn bestuurders slechts hoofdelijk aansprakelijk op het moment dat zij onbehoorlijk bestuurd hebben en dit heeft geleid tot faillissement van de vereniging. Hiervan zal niet snel sprake zijn. In alle andere gevallen zijn de bestuurders niet hoofdelijk aansprakelijk en lopen zij ook geen risico. Alle in het onderstaande beschreven verbonden verenigingen zijn verenigingen met volledige rechtsbevoegdheid. 3.2.2 Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) Alle 443 gemeenten in Nederland zijn lid van de VNG. Daarnaast enige tientallen gewesten, de Nederlandse Antillen en Aruba. De Vereniging heeft ten doel haar leden collectief en individueel bij te staan bij de vervulling van hun bestuurstaken. Het bestuur bestaat uit een voorzitter, een vice-voorzitter, drie burgemeesters, drie wethouders, drie raadsleden, een secretaris, een griffier en de voorzitters van de vaste beleidscommissies. Minimaal zijn er dertien bestuursleden. Het maximumaantal wordt bepaald door het aantal voorzitters van vaste beleidscommissies. Het bestuur vergadert elf keer per jaar. Het bestuur is belast met het besturen van de Vereniging en stelt de strategie van de Vereniging vast. Ook is zij toezichthouder waar het de bedrijfsvoering van de Vereniging betreft. Het bestuur bereidt de algemene vergadering voor en vertegenwoordigt de leden bij onderhandelingen met het Rijk en parlement.


20

De organisatie van de VNG is als volgt:

Er zijn zeven vaste beleidscommissies en een aantal subcommissies. Vaste beleidscommissies zijn de Commissie Bestuur & Veiligheid, de Commissie Onderwijs, Zorg & Welzijn, de Commissie Werk & Inkomen, de Commissie Ruimte & Wonen, de Commissie Milieu & Mobiliteit, de Commissie Financiën en de (Sub)commissie Rechtspositie wethouders & raadsleden. Daarnaast functioneert een College van Arbeidszaken. Met deze commissies worden de belangrijkste gemeentelijke beleidsterreinen bestreken. De commissies hebben elk maximaal twintig leden, inclusief de voorzitter en worden door de algemene vergadering benoemd. Als lid kunnen burgemeesters, wethouders, raadsleden, gemeentesecretarissen en griffiers worden benoemd. De commissies adviseren het bestuur over de belangenbehartiging ten aanzien van hun beleidsterreinen. In de beleidscommissies worden standpunten voorbereid ter vaststelling in het bestuur. De beleidscommissies vergaderen in de regel om de maand op dezelfde dag als het bestuur. De beleidscommissies vergaderen op deze dagen in de morgen en het bestuur in de middag, zodat de voorzitters van de beleidscommissies over de laatste stand van zaken kunnen rapporteren aan het bestuur. Vacatures in het bestuur of een commissie worden doorgaans door de VNG gemeld bij zowel college als raad. Door Bestuursstaf, respectievelijk raadsgriffie worden deze berichten uitgezet bij college en raad. In voorkomende gevallen kunnen ook ambtenaren worden voorgedragen. Wethouder Otten is lid van het College van Arbeidszaken en voorzitter van zowel de Kamer gesubsidieerde arbeid als van de Commissie Rechtspositie wethouders & raadsleden. Wethouder Weber is lid van de Commissie Milieu & Mobiliteit. Hierover besluit het college. De raadscommissie Bestuur wordt geïnformeerd. De “afstand” tot Hengelo wordt als betrekkelijk groot ervaren. Wethouder Otten wordt in het werk voor de VNG ambtelijk ondersteund door de beleidsstaf van de VNG zelf. Voor het College van Arbeidszaken wordt ambtelijke ondersteuning gegeven door afdeling POK van de sector Personeel, Faciliteiten en Organisatie. Het vooroverleg wordt als zijnde goed gekwalificeerd. Er vindt geen terugkoppeling plaats naar college en raad. Financiële jaarstukken worden door de Algemene Vergadering vastgesteld, na raadpleging van de leden (jaarlijks VNG- congres in juni). De leden betalen contributie voor de diensten van de VNG. Voor Hengelo komt dit neer op een contributie van € 75.000,- per jaar (raming 2007). Begroting en Jaarrekening worden niet voor de raad ter inzage gelegd.


21

3.2.3

VNG, Afdeling Overijssel

De VNG kent twaalf provinciale afdelingen. De vereniging van Nederlandse gemeenten, afdeling Overijssel is opgericht op 30 juni 1917. Alle 25 Overijsselse gemeenten zijn lid van de vereniging.De provinciale afdelingen behartigen de belangen van de gemeenten in de betreffende provincie. Zij onderhandelen hiertoe met het provinciebestuur. Daarnaast informeren zij gemeenten over vraagstukken die in de provincie spelen. Hengelo betaalt hiervoor geen afzonderlijke contributie. Elke provinciale afdeling van de VNG heeft een eigen bestuur. Deze afdelingsbesturen dragen kandidaten voor voor het algemeen bestuur van de VNG en adviseren over de benoemingen in VNG-commissies. De VNG afdeling Overijssel kent drie hoofddoelen: 1. belangenbehartiging 2. platformfunctie 3. faciliterende functie/communicatie. Elk van de provinciale afdelingen kent zijn bestuursvergaderingen (ongeveer 10x per jaar) en algemene ledenvergaderingen (1 of 2 x per jaar). Elke Afdeling heeft een eigen secretariaat. Het bestuur van de VNG afdeling Overijssel bestaat 13 leden en heeft uit zijn midden een voorzitter, vice-voorzitter en secretaris/penningmeester gekozen. Wethouder Ter Ellen is vice- voorzitter. Hij is daartoe q.q. als wethouder door de VNG- Overijssel uitgenodigd. Voor deze functie heeft de wethouder geen ambtelijke ondersteuning. Begroting en jaarrekening worden door het algemeen bestuur van de VNG- Overijssel vastgesteld. Deze jaarstukken worden niet (vooraf) aan college en raad aangeboden.

3.2.4

Vereniging Bestuursacademie

De Vereniging Bestuursacademie Nederland zet zich in voor het verzorgen van gekwalificeerd bestuursdienstonderwijs door de Bestuursacademie Nederland. De vereniging dient als klankbord voor het bestuur en de medewerkers van de Stichting Bestuursacademie Nederland. Dit doet de Vereniging onder andere door middel van overleg met leden en het participeren in besturen. De gemeente Hengelo is niet vertegenwoordigd in het verenigingsberstuur. Opgemerkt wordt dat de vml. gemeentesecretaris, de heer Fluks, nog voorzitter van het verenigingsbestuur is, maar thans à titre personnel. Wel heeft Hengelo een ambtelijk contactpersoon bij de Academie.

3.2.4.1

Relatie met de begroting 2007

De gemeente Hengelo betaalt- afhankelijk van het inwoneraantal- een jaarlijkse contributie van €

11.584,- (6002301.442500 bijdrage BA ON).


22

3.2.5 Vereniging van Gemeenten Aandeelhouders Noord- Nederland (VEGANN) Ter versterking van de positie, zowel qua zeggenschap als financieel, van de gemeentelijke aandeelhouders binnen de destijds gefuseerde ESSENT-groep is bundeling van krachten door de gemeentelijke aandeelhouders noodzakelijk geworden. Deze bundeling van krachten heeft plaats gevonden door het onderbrengen van de gemeentelijke aandelen in een vereniging. Deze vereniging heeft als naam de "Vereniging van Gemeenten Aandeelhouders binnen Noord Nederland" meegekregen, verkort VEGANN NOORD NEDERLAND. Namens de VNG is wethouder Ter Ellen in de VEGANN vertegenwoordigd. Hij is daartoe ook benoemd door de VNG. Er wordt door Hengelo geen financiële bijdrage geleverd. Begroting en Jaarrekening van de VEGANN hebben meer een relatie met de VNG- afdeling Overijssel. Dergelijke financiële stukken van de VEGANN komen niet aan de orde in college en raad. 3.2.6 Vereniging “Het Oversticht” Het “Genootschap tot bevordering en instandhouding van het landschappelijk en stedelijk schoon in de provincie Overijssel”, kortweg “Het Oversticht”, werkt in Overijssel en Flevoland als expertisecentrum voor ruimtelijke kwaliteit en ruimtelijk erfgoed. Het Oversticht is als vereniging opgericht op 10 september 1925. Leden zijn de 25 gemeenten in Overijssel, Dronten en Noordoostpolder in Flevoland, particulieren en organisaties. Kwaliteit van bouwplannen is een van de belangrijkste aandachtspunten van Het Oversticht. Toetsing van die kwaliteit is een taak van de welstandscommissies, die Het Oversticht voor de gemeente Hengelo organiseert.

Het Oversticht adviseert over welstand aan de gemeenten in Overijssel en aan de gemeenten Dronten en Noordoostpolder in Flevoland. De gemeenten vragen de commissie om advies. Een zelfstandige raming voor “Het Oversticht” komt in de financiële administratie niet voor.

Namens de gemeente Hengelo is wethouder Weber afgevaardigd in het bestuur. De wethouder wordt hierover geadviseerd door (hoofdzakelijk) de sector BVL- B&A. Er doen zich geen fricties voor in ambtelijke ondersteuning, informatieverschaffing en terugkoppeling naar college. 3.2.7

WTC Association

World Trade Center of WTC is een sociëteit voor ondernemers voor de opbouw van een "wereldwijd netwerk" van bedrijven. In de Nederlandse WTC's worden vaak evenementen georganiseerd voor bedrijven die lid zijn van het WTC. Nederland telt acht WTC vestigingen, deze zijn te vinden in Almere, Amsterdam, Arnhem, Eindhoven, Heerlen, Leeuwarden, Schiphol en Rotterdam. In Hengelo zal in 2010 begonnen worden met de bouw van een WTC. Wethouder Kok is het bestuurlijke aanspreekpunt voor deze vertegenwoordiging. SE- REW ondersteunt ambtelijk. Het financiële risico is beperkt tot de inleg van contributie.

3.3 Deelname aan Stichtingen 3.3.1

Algemeen

Een stichting kent geen leden en is opgericht om met behulp van een bepaald vermogen een doel te realiseren. In de statuten staat vermeld welk doel dat is. Een stichting mag wel winst maken,


23

maar de uitkering van de gemaakte winst is aan beperkingen onderworpen. Zo moeten de uitkeringen een ideële of sociale strekking hebben. Een stichting wordt meestal gebruikt als rechtsvorm bij een project met een ideëel of sociaal doel. Bestuursvorm Een stichting wordt opgericht bij notariële akte of testament. Een stichting kan door één of door meerdere personen worden opgericht. Onder personen kunnen zowel natuurlijke personen als rechtspersonen (bijvoorbeeld een gemeente) worden verstaan. De notariële akte bevat naast een verklaring van de oprichters dat de stichting in het leven wordt geroepen, ook de statuten van de stichting. Gebruikelijk is dat de statuten regels bevatten over de organisatie en inrichting van de stichting. Voor wijziging van de statuten is eveneens een notariële akte vereist. De stichting moet worden ingeschreven in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel. Zolang dit niet is gebeurd, is iedere bestuurder privé aansprakelijk naast de stichting. Aangezien een stichting winst mag maken, kan zij dus wel degelijk een onderneming zijn. Rechtspositie en risico De stichting is een rechtspersoon en dus net als een natuurlijk persoon een zelfstandig drager van rechten en plichten. De bestuurders van een stichting zijn in beginsel niet aansprakelijk voor schulden van de stichting. In het kader van belastingwetgeving kunnen anti-misbruikwetten van toepassing zijn en kunnen bestuurders onder omstandigheden wel aansprakelijk zijn. Vertegenwoordiging De gemeente kan op twee manieren met een stichting verbonden zijn: door zelf een bestuurslid naar de stichting af te vaardigen; door diensten af te nemen. Daar waar er sprake is van een combinatie van beide zijn integriteitbepalingen uit de Gemeentewet van toepassing. Verwezen wordt naar een eerdere hieromtrent in het Presidium behandelde notitie. Alleen indien de gemeente bestuurslid is, dient de vertegenwoordiging geregeld te worden.

3.3.2 Stichting Werken in Midden Twente (SWIMT) De Stichting Werken in Midden Twente (SWIMT) verzorgt de gesubsidieerde banen voor de gemeenten Borne, Dinkelland, Hengelo en Hof van Twente. De uitvoering van gesubsidieerde arbeid kan per gemeente verschillen, omdat elke gemeente een eigen beleid voert. SWIMT helpt mensen die op eigen kracht moeilijk aan een baan kunnen komen, aan een betere positie op de arbeidsmarkt. De SWIMT heeft geen winstoogmerk, bestaat ruim 15 jaar en biedt momenteel begeleiding aan 500 kandidaten. In het verschiet ligt het samengaan van Sociaal Werkvoorzieningsbedrijf Midden Twente (SWB) en de Stichting Werken in Midden-Twente (SWIMT). De gemeenten Borne, Hengelo en de Hof van Twente hebben de uitvoering van de Wsw en die van de gesubsidieerde arbeid opgedragen aan respectievelijk SWB en SWIMT. Daarnaast participeert de gemeente Haaksbergen in de SWB, is de gemeente Dinkelland waarnemend lid van het Algemeen Bestuur van SWB en maakt de gemeente Dinkelland (Weerselo) gebruik van de diensten van SWIMT. Momenteel wordt een voorstel voorbereid tot fusering van SWIMT en SWB op een modernere leest. Deze conversievraag en die naar juridische verankering gaan het bestek van deze nota te buiten. Wethouder Otten is voorzitter van het bestuur en wethouder Ter Ellen is lid van het AB. Beiden zijn hierin benoemd door het college, met medeweten van de raad. M.n. wethouder Otten die spil in het fusietraject is, wordt hierin ambtelijk geadviseerd door de afdelingen SZW- JZB, SPP- P&S en Bestuursstaf. Informatievoorziening en terugkoppeling naar college leveren geen fricties op. 3.3.2.1Relatie met begroting 2007 6611330.434369

€ 9.878.908,-

Financiële stukken gaan niet (stelselmatig) naar de raad.


24

3.3.3 Stichting “Huis voor Europa” Een Huis voor Europa moet de Europese verbondenheid en verscheidenheid tot uitdrukking brengen en beoogt de betrokkenheid (van Hengelo) bij Europa te vergroten door ontmoetingen tussen burgers en bedrijven mogelijk te maken. Het concept rust op twee pijlers. Enerzijds is het Huis de fysieke plek waar een Europees land zich gedurende een bepaalde periode aan de bevolking presenteert. Daarnaast vormt het Huis de paraplu voor een activiteitenprogramma, gericht op uitwisselingen tussen het gastland en gastheer op het gebied van kunst, cultuur en economische thema's. In combinatie met het toekomstige WTC biedt dit Huis voor Europa de kans om de internationale oriëntatie te versterken. Ten behoeve van een aantal manifestaties dat Finland in 2006 naar Twente heeft gebracht is €50.000,- uit de algemene reserves gevoteerd. Tevens is een subsidieaanvraag gedaan bij het ministerie van Buitenlandse Zaken voor een bijdrage uit het Europafonds. In totaal is door de raad een krediet van € 250.000,- tot medio 2007 ter beschikking gesteld. Burgemeester Kerckhaert, wethouder Kok en wethouder Ter Ellen vormen het bestuur van de stichting. Zij zijn daarin door de raad benoemd. De bestuurders worden geadviseerd door de afdelingen Bestuursstaf en PZ- COM. De raad heeft via zijn budgetrecht invloed. Bij die gelegenheden wordt er steevast teruggekoppeld. 3.3.4

Stichting Bodemsanering Bedrijventerreinen

De Stichting BSB (Bodemsanering Bedrijfsterreinen) begeleidt bedrijven bij het uitvoeren van bodemonderzoek/ sanering. Het betreft hier een sterfhuisconstructie: Bedoeling is de stichting per 1 januari 2008 te beëindigen. Een jaarlijkse bijdrage komt in de financiële administratie niet voor. Namens de VNG is wethouder Kok in het algemeen bestuur afgevaardigd. Hij wordt ambtelijk geadviseerd door de sector BVL- B&A/ VG. Bestuursbijeenkomsten zijn hoofdzakelijk gewijd aan het vaststellen van de begroting en saneringsbudgetten. Op dit vlak bestaat niet echt de noodzaak om terug te koppelen naar college en raad. 3.3.5

Stichting “De Overijsselse Ombudsman”

De Overijsselse Ombudsman behandelt klachten over gedragingen van een aangesloten overheidsinstantie. Hengelo heeft zich voor haar zgn. externe klachtrecht (na een interne klachtprocedure) aangesloten bij deze instantie, in plaats van bij de nationale Ombudsman in Den Haag. In het bestuur van stichting De Overijsselse Ombudsman is wethouder Ter Ellen afgevaardigd door en namens de VNG- afdeling Overijssel. Hij laat zich in voorkomende gevallen adviseren door de klachtambtenaar die (binnen een sector) in eerste instantie te maken heeft gehad met de betreffende klacht. De Bestuursstaf speelt hierbij in coördinerend opzicht een rol. 3.3.5.1


Per klachtprocedure wordt door de stichting aan de deelnemers € 1.500.= in rekening gebracht. Begroting 2007: 6005101.442500 bijdrage Provinciale klachtenbehandeling € 350.356,- . Begroting en jaarrekening van de Stichting “De Overijsselse Ombudsman” worden ter kennisneming naar het college opgestuurd.

3.4

3.4.1

Publiek- private samenwerking (PPS)

Algemeen

Publiekprivate samenwerking (pps) is een wijze om beleidsdoelen te realiseren door middel van samenwerking met marktpartijen. Dit kan zijn in de vorm van stichtingen, verenigingen, vennootschappen onder fima (VOF), bestuursovereenkomsten etc. De samenwerking kan een meerwaarde opleveren ten aanzien van het benutten van kennis en expertise van andere partijen, het spreiden van risico’s en het behalen van de doelen. Voorts kan het leiden tot een efficiëntere uitvoering van plannen en projecten. Vaak zullen niet alleen dergelijke overwegingen een rol


25

spelen. Als door het aangaan van een pps een belangrijke waarde wordt bevorderd die gunstig is voor het openbaar belang, kan eveneens een samenwerking worden aangegaan. Dit hoeft niet persé een pps te zijn. In dit soort gevallen kan ook gebruik worden gemaakt van het middel subsidieverlening. Een nadeel bij het gebruikmaken van subsidieregeling is dat de gemeente zelf niet actief deelneemt. Voordelen van actieve participatie zijn; meer bestuurskracht bevordering samenwerking met bepaalde groepen (bijv. ondernemers, allochtonen enz). 3.4.2

Samenwerkingsovereenkomst

De gemeente Hengelo werkt intensief samen met de Van Wijnen Groep N.V. om het project “Hart van Zuid” te ontwikkelen tot een levendig stadsdeel. De partijen hebben hiervoor een publiek private samenwerkingsovereenkomst gesloten. Kenmerkend voor deze samenwerking is een gemeentelijke grondexploitatie, met dien verstande dat de Van Wijnen Groep N.V. voor 50% verantwoordelijk is. Ten behoeve van de beleidsmatige kaders is een Stuurgroep in het leven geroepen waarvan wethouder Kok voorzitter is. Het projectbureau Hart van Zuid is namens de twee partijen belast met de planontwikkeling voor en uitvoering van Hart van Zuid. Uitvoering van de diverse (deel)plannen gebeurt volgens de lijn van jaarplannen en grondexploitatie en vindt plaats nà opdracht van de gemeente. Ten behoeve van elk deelplan wordt een Nota van Uitgangspunten door de gemeenteraad vastgesteld. Deze beleidsnota doet dienst als kader waarbinnen het college en ambtenaren kunnen opereren. Binnen het Stadsontwikkelingsbedrijf is aan een tweetal ambtenaren mandaat verschaft om ten behoeve van de realisatie namens het college alle beheershandelingen te verrichten die zij nodig achten. Wethouder Kok heeft op dit terrein regelmatig conctact met ambtelijke medewerkers en geeft aan hierin voldoende te worden ondersteund. Het college ontvangt iedere maand een aktiepuntenlijst die voortschrijdend aangeeft welke zaken moeten worden afgewerkt en welke besluiten moeten worden genomen. De gemeenteraad wordt elk kwartaal informeel geïnformeerd, via een commissoriale raadsvergadering. Tussentijds worden stukken ter informatie ter inzage gelegd. Bovendien heeft de raad gelegenheid om bij de jaarlijkse herziening van de grondexploitaties politiek- bestuurlijke standpunten in te nemen. 3.4.3

Samenwerkingsovereenkomst Plan Buren (De Veldkamp)

Met de gemeente Borne bestaat een contractuele samenwerking voor de ontwikkeling van het plan Buren. Het gaat daarbij dus om een publiek- publieke samenwerking. Beide colleges hebben op 16 oktober 2001 de overeenkomst “Raamwerk samenwerkingsafspraken met betrekking tot de gezamenlijke ontwikkeling van woon- en werklocaties” vastgesteld. De afspraken houden onder meer in dat Borne tenminste 100 ha. aan bedrijventerreinen (zgn. C- lokaties) binnen het grondgebied van de gemeente Borne realiseert, waarvan 65 ha. is bedoeld voor het opvangen van de Hengelose behoefte. Deze lokaties zullen samen met de Hengelose lokatie Westermaat- Buiten gezamenlijk door Borne en Hengelo worden ontwikkeld. Er is geen juridische entiteit in het leven geroepen, noch publiek- noch privaatrechtelijk. De ontwikkeling en realisatie van het gebied is voor rekening en risico van beide gemeenten, met dien verstande dat de risico- verdeling niet 50/ 50 is maar op basis van een Bornse behoefte aan bedrijvenlokaties van 35 ha. 80/ 115 voor Hengelo en 35/ 115 voor Borne. De samenwerkingsovereenkomst is gericht op de lokatie Buren, waaronder de plangebieden De Veldkamp, De Kluft en Olthof. Ten behoeve van de voortgang en uitvoering van de overeenkomst is een Stuurgroep ingesteld waarin de portefeuillehouders Grondbedrijf en Economische Zaken zitting hebben. Wethouder Ter Ellen is lid van de Stuurgroep. Hij is hierin benoemd door het college. Daarnaast functioneert een Projectgroep. Ambtelijke ondersteuning wordt geboden door de afdeling Grondzaken. Vóór het opstellen van deze overeenkomst is de Raad hierbij reeds betrokken geweest. Bij gelegenheid van begroting en jaarrekening is de raad in de gelegenheid over voortgang en


26

realisatie opmerkingen te maken. Stelselmatige terugkoppeling vindt niet plaats, maar voorstellen die op dit project betrekking hebben, zijn regelmatig in de raad aan de orde geweest.

3.4.4 Samenwerkingsovereenkomst Berflo Es Met de Stichting St. Joseph Wonen en HBS Ons Belang heeft de gemeente Hengelo op 4 januari 2006 een Samenwerkingsovereenkomst gesloten betrekking hebbend op herstructurering in de brede zin van het woord van de wijk Berflo Es. Doel van de overeenkomst is te komen tot een verbetering in sociaal en fysiek opzicht van de wijk doior middel van herstructurering van de exploitatiegebieden, zijnde de buurten Berflo Es Zuid, Veldwijk Noord en Veldwijk Zuid. De werkzaamheden gebeuren vanuit het gezamenlijk belang en verantwoordelijkheid van partijen. Gestreefd wordt naar een sociaal duurzame wijk met goede en duurzame huisvesting. Voor elk van de drie exploitatiegebieden is een grondexploitatie opgesteld waaraan partijen zich conformeren. Ten behoeve van de uitvoering van deze samenwerkingsovereenkomst zijn een Regiegroep, een coördinatiegroep en werkgroepen in het leven geroepen. Voorts is er per exploitatiegebied een projectgroep en werkgroepen ingesteld. De Regiegroep voert de overall- coördinatie en controle over de naleving van de overeenkomst. De Regiegroep krijgt hiertoe voorstellen vanuit de coördinatiegroep ter besluitvorming voorgelegd. Wethouder Weber is afgevaardigd in de Regiegroep. Ambtelijke ondersteuning wordt gegeven door de afdeling Grondzaken. Vóór het opstellen van deze overeenkomst is de Raad hierbij in december 2005 betrokken geweest, in verband met het voorstel tot kredietopening. Bij gelegenheid van begroting en jaarrekening is de raad in de gelegenheid over voortgang en realisatie opmerkingen te maken. Stelselmatige terugkoppeling vindt niet plaats. 3.4.5 Samenwerkingsovereenkomst Medaillon De gemeente Hengelo en Dura Vermeer Bouw Hengelo BV hebben in 2006 voor de realisatie van het exploitatiegebied “Medaillon” een samenwerkingsovereenkomst gesloten. Deze overeenkomst betreft het gebied omsloten door de Europalaan, Achterhoekseweg, Achterhoeksedwarsweg en de Dijksweg. De Gemeente voert de grondexploitatie voor Medaillon voor eigen rekening en risico, in nauw overleg met en met instemming van Dura Vermeer. Jaarlijks wordt de grondexploitatie geactualiseerd en vastgesteld. Winsten en verliezen in de grondexploitatie worden tussen partijen verrekend op basis van 75% Gemeente en 25% Dura Vermeer. De projectorganisatie bestaat uit een Opdrachtgeversoverleg waarin twee vertegenwoordigers van de gemeente en twee vertegenwoordigers van Dura Vermeer zitting hebben, alsmede een of meerdere Projectgroepen waarin meerdere vertegenwoordigers van zowel de Gemeente als Dura Vermeer zitting hebben. Wethouder Weber is hierin afgevaardigd door het college en wordt hierin ambtelijk ondersteund door de sector SPP. Informatievergaring en terugkoppeling naar het college levert geen problemen op. Als er een krediet ter beschikking moet worden gesteld buiten programmaverband van de begroting is de raad in beeld. 3.5

Deelnemingen in vennootschappen

3.5.1

Algemeen

Momenteel participeert de gemeente in een beperkt aantal ondernemingen met een privaatrechtelijke rechtsvorm. Gemeentelijke vertegenwoordigers kunnen binnen deze ondernemingen bestuurlijke of andere bevoegdheden uitoefenen (bijv. commissaris, lid van de Raad van bestuur of als aandeelhouder). De gemeente bezit als rechtspersoon aandelen in rechtspersonen als CV’s, NV’s en BV’s. Voor de gemeente zijn deze aandelen met name van belang in verband met het dividend dat per aandeel wordt uitgekeerd en dat als algemeen dekkingsmiddel in de begroting wordt meegenomen. Bestuursvorm Een rechtspersoon als een Commanditaire vennootschap (CV), NV of BV is een zelfstandig drager van rechten en plichten. Dit betekent dat de betrokken personen, zoals de directeur(en) en commissarissen, niet met hun privé-vermogen aansprakelijk zijn voor de schulden van de


27

rechtspersoon. De hoogste macht binnen een vennootschap ligt bij de aandeelhouders in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. De leiding over de dagelijkse gang van zaken ligt bij het bestuur (directeur of meerdere directeuren). De mogelijkheid bestaat om een Raad van Commissarissen in te stellen, die toezicht houdt op de directie. De commanditaire vennootschap (CV) is een associatie zonder rechtspersoonlijkheid. De beherende vennoot is hoofdelijk aansprakelijk, de stille vennoot (ook wel “commandiet” genoemd) is dat slechts tot het bedrag van zijn inbreng. Rechtspositie en aansprakelijkheid Er moet een onderscheid gemaakt worden in de vennootschappen waarvan de gemeente slechts aandelen heeft en de vennootschappen waarbij de gemeente ook een bestuurder of commissaris levert. Bij een NV en de BV is bepaald dat de aandeelhouder niet persoonlijk aansprakelijk is, het enige geld dat de aandeelhouder kan verliezen is het geld dat hij heeft ingelegd. Bestuursleden zijn slechts hoofdelijk aansprakelijk op het moment dat zij onbehoorlijk bestuurd hebben en dit heeft geleid tot faillissement van de vereniging. Voor commissarissen geldt hetzelfde dat ook voor bestuurders geldt. Voor de CV is deze constructie iets anders. De commanditair (stille) vennoot levert eigenlijk alleen kapitaal, deze is niet aansprakelijk dan alleen voor het bedrag dat hij heeft ingelegd. De beherend vennoot is in principe een vennootschap onder firma en derhalve hoofdelijk aansprakelijk. Daarom wordt bij een CV vaak gekozen voor een CV/BV-constructie waarbij de BV de beherend vennoot is, dan gelden dezelfde regels als voor de BV.

3.5.2 Bank Nederlandse Gemeenten

De Bank Nederlandse Gemeenten (BNG), opgericht in 1914 en gevestigd in Den Haag, is de bank van de overheid en voor het maatschappelijk belang. De BNG voorziet in zo goedkoop mogelijke financiële dienstverlening en biedt zo toegevoegde waarde aan haar aandeelhouders en de Nederlandse publieke sector. Volgens de statuten is de BNG 'bankier ten dienste van overheden', zoals gemeenten, provincies, gemeenschappelijke regelingen, politieregio's en met overheden verbonden instellingen en bedrijven op het terrein van volkshuisvesting, openbaar nut, onderwijs en gezondheidszorg.

Met gespecialiseerde dienstverlening draagt de BNG bij aan zo laag mogelijke kosten van maatschappelijke voorzieningen voor de burger. Klanten van de BNG zijn overheden en instellingen op het gebied van volkshuisvesting, gezondheidszorg, onderwijs en nut. De gemeente Hengelo is aandeelhouder van de N.V. Bank Nederlandse Gemeenten. Wethouder Ter Ellen is portefeuillehouder. De aandeelhoudersvergaderingen worden ambtelijk bijgewoond. Daartoe heeft de betreffende ambtelijk functionaris steeds een volmacht van het college nodig. Vóórdat de aandeelhoudersvergadering wordt bezocht, zorgt de ambtelijk functionaris voor een memo waarin verwoord wordt wat er tijdens de aandeelhoudersvergadering aan de orde komt. De portefeuillehouder geeft daarop zijn fiat. Er wordt gestemd volgens de lijn in het door de portefeuillehouder geaccordeerde memo. Op deze wijze bestaat te allen tijde bestuurlijke rugdekking voor al hetgeen in de aandeelhoudersvergadering wordt ingebracht. Terugkoppeling naar de gemeenteraad vindt plaats via de Bestuursrapportages (BERAP’s) en in de paragraaf Treasury van de Jaarrekening. Die momenten kan de raad aangrijpen om politieke


28

statements, bijvoorbeeld in de vorm van een motie af te geven. Buiten deze vaste momenten is het aan het college om in bijzondere gevallen de raad in te lichten. Contacten voor de gemeente Hengelo worden ambtelijk gevoerd door de afdeling Financieel Beleid. Die adviseert de portefeuillehouder en het college over zaken de BNG betreffende.

3.5.2.1


De gemeente Hengelo bezit 164.486 aandelen (minder dan 1% in het aandelenkapitaal). In 2007 wordt het betaald dividend (over 2006) geraamd op € 300.000,- en bedraagt het werkelijk € 310.585,08. Daarnaast zal per eind 2007 nog een extra dividend worden betaald van ongeveer € 1,3 mln ten laste van het eigen vermogen van de BNG.

3.5.3

Essent NV

Essent is een niet-beursgenoteerde NV, opgericht in 1999. Essent N.V. is in 1999 ontstaan uit een fusie tussen de PNEM/ Mega Groep en de EDON Groep. Zowel in de huishoudelijke als de zakelijke markt levert Essent elektriciteit, gas en warmte, zomede een aantal aanvullende producten en diensten. De Raad van Bestuur stelt onder meer de doelstellingen en strategie van Essent vast. Daarnaast heeft ze als taak het vaststellen en bewaken van het algemeen beleid op financieel terrein. Aandeelhouders zijn Nederlandse provincies en gemeenten. Zij vormen bij de Algemene Vergadering van Aandeelhouders het hoogste besluitvormingsorgaan binnen Essent. Zij komt tenminste één keer per jaar bijeen. De Algemene Vergadering stelt de jaarrekening vast, met inbegrip van het voorstel tot winstverdeling, en verleent al dan niet decharge voor het gevoerde beleid en voor het daarop uitgeoefende toezicht. De Raad van Commissarissen van Essent bestaat uit negen leden. Commissarissen worden voor een periode van vier jaar benoemd door de Algemene Vergadering op basis van een voordracht opgesteld door de Raad van Commissarissen. Zowel de COR als de Aandeelhouderscommissie van Essent hebben een versterkt recht van aanbeveling voor een derde van het aantal leden van de Raad van Commissarissen. De Raad houdt toezicht houdt op het beleid van de Raad van Bestuur en op de algemene gang van zaken binnen Essent. Hengelo is aandeelhouder van ESSENT N.V. Provincie en gemeenten in Overijssel hebben gezamenlijk 18,7% van de aandelen in handen. De gemeente Hengelo bezit 323.314 aandelen (< 1%). Geraamd dividend 2007: € 450.000,-. Werkelijk dividend € 821.217,56, waarvan € 184.000,incidenteel. Daarnaast is een buitengewoon eenmalig dividend van € 1.293.000,- uitgekeerd. Hengelo is bestuurlijk niet vertegenwoordigd in Essent. Wethouder Ter Ellen is portefeuillehouder. De aandeelhoudersvergaderingen worden ambtelijk bijgewoond. Daartoe heeft de betreffende ambtelijk functionaris steeds een volmacht van het college nodig. Vóórdat de aandeelhoudersvergadering wordt bezocht, zorgt de ambtelijk functionaris voor een memo waarin verwoord wordt wat er tijdens de aandeelhoudersvergadering aan de orde komt. De portefeuillehouder geeft daarop zijn fiat. Er wordt gestemd volgens de lijn in het door de portefeuillehouder geaccordeerde memo. Op deze wijze bestaat te allen tijde bestuurlijke rugdekking voor al hetgeen in de aandeelhoudersvergadering wordt ingebracht. Voordat de aandeelhoudersvergadering van ESSENT plaats vindt, heeft veelal vóóraf afstemmingsoverleg plaats in VEGANN- verband (zie 3.1.3 van deze nota). Terugkoppeling naar de gemeenteraad vindt plaats via de Bestuursrapportages (BERAP’s) en in de paragraaf Treasury van de Jaarrekening. Die momenten kan de raad aangrijpen om politieke statements, bijvoorbeeld in de vorm van een motie af te geven. Buiten deze vaste momenten is het aan het college om in bijzondere gevallen de raad in te lichten, bijvoorbeeld als er een fusie op komst is. Het fusievoorstel zelf kent een afzonderlijke procedure waarin de raad altijd gekend wordt.


29

3.5.4

VITENS N.V.

Vitens N.V. is het grootste drinkwaterbedrijf van Nederland en levert drinkwater aan 5,4 miljoen mensen en bedrijven in de provincies Flevoland, Friesland, Gelderland, Utrecht, Overijssel en een aantal gemeenten in Drenthe en Noord-Holland. Vitens is een publiek bedrijf. De aandelen van de NV zijn (in)direct in handen van provinciale en gemeentelijke overheden. Kengetallen 2007 Omzet

€ 475 miljoen

Aansluitingen

2,3 miljoen

Aantal klanten

5,4 miljoen

Leidingnet

47.500 kilometer

Productiebedrijven

100

Wateromzet

330 miljoen m³ per jaar

Aantal medewerkers

1.500 fte

Gemiddeld gebruik

124 liter (p.p.p.d.)

Vitens is in 2002 ontstaan door fusie van de drinkwaterbedrijven Nuon Water, Waterbedrijf Gelderland en Waterleiding Maatschappij Overijssel. In 2006 is Vitens verder gefuseerd met Hydron Flevoland en Hydron Midden-Nederland. De aandeelhouders van Vitens – waaronder Hengelo – ondersteunen de maatschappelijke doelstellingen van Vitens, met (mede)verantwoordelijkheid voor gezondheid (door veilig en betrouwbaar drinkwater) en een duurzame samenleving met zorg voor de bescherming van natuur en milieu. Voor de aandeelhouders wil Vitens een financieel krachtig bedrijf zijn en een marktconform dividend uitkeren bij een gezonde solvabiliteit. Hengelo bezit 46.329 aandelen met een nominale waarde van € 2.084.805,-. Dat lijkt een groot bedrag, maar het aandelenpakket vertegenwoordigt in Vitens minder dan 1%. Hengelo is bestuurlijk niet vertegenwoordigd in Vitens. De gemeente is aandeelhouder van Vitens N.V. Wethouder Ter Ellen is portefeuillehouder. De aandeelhoudersvergaderingen worden ambtelijk bijgewoond. Daartoe heeft de betreffende ambtelijk functionaris steeds een volmacht van het college nodig. Vóórdat de aandeelhoudersvergadering wordt bezocht, zorgt de ambtelijk functionaris voor een memo waarin verwoord wordt wat er tijdens de aandeelhoudersvergadering aan de orde komt. De portefeuillehouder geeft daarop zijn fiat. Er wordt gestemd volgens de lijn in het door de portefeuillehouder geaccordeerde memo. Op deze wijze bestaat te allen tijde bestuurlijke rugdekking voor al hetgeen in de aandeelhoudersvergadering wordt ingebracht. Terugkoppeling naar de gemeenteraad vindt plaats via de Bestuursrapportages (BERAP’s) en in de paragraaf Treasury van de Jaarrekening. Die momenten kan de raad aangrijpen om politieke statements, bijvoorbeeld in de vorm van een motie af te geven. Buiten deze vaste momenten is het aan het college om in bijzondere gevallen de raad in te lichten, bijvoorbeeld als er een fusie op komst is. Het fusievoorstel zelf kent vervolgens een afzonderlijke procedure waarin de raad altijd gekend wordt. 3.5.4.1


Geraamd dividend bedraagt € 151.750,-, het werkelijk dividend bedraagt € 58.374,54. Geraamd dividend was zo hoog omdat bij het opstellen van de raming geen rekening was gehouden met het verkopen van cumulatief preferente aandelen aan Vitens in ruil voor een achtergestelde lening van € 3.044.700,- tegen een rente van (in 2007) 4,9%.


30

3.5.5

Twente Milieu N.V.

Twente Milieu is een totaaldienstverlener op het gebied van afvalinzameling en het beheer van de openbare ruimte. In 1997 is het bedrijf opgericht, als een samensmelting van – inmiddels - zes gemeentelijke reinigingsdiensten: Almelo, Enschede, Hengelo, Hof van Twente, Losser en Oldenzaal. Twente Milieu verleent haar diensten aan deze gemeenten en aan bedrijven in de regio Twente. Wethouder Weber vertegenwoordigt de gemeente als aandeelhouder in de naamloze vennootschap. De beleidsmedewerker afval behartigt de ambtelijke contacten.

De gemeente Hengelo heeft momenteel 340 aandelen in Twente Milieu. Dit getal is gebaseerd op het voortschrijdende gemiddelde (1) van het aantal aansluitingen van de gemeente uitgedrukt als percentage van het totaal aantal aansluitingen van Twente Milieu en (2) de omzet voor de gemeente, uitgedrukt als percentage van de totale omzet van Twente Milieu over de afgelopen drie jaren. Elke 3 jaar, voor het eerst op 1 januari 2008, vindt herijking plaats. De aandelen vertegenwoordigen thans een waarde van € 450,- nominaal, waarmee het aandelenkapitaal zoals dat in de begroting van de gemeente Hengelo staat vermeld 153.000,- waard is. In totaal heeft Twente Milieu 2077 van de 7500 aandelen geplaatst en volgestort (bron: jaarrekening 2006 van Twente Milieu), waaruit de conclusie kan worden getrokken dat Hengelo afgerond voor 16,4 % aandeelhouder is. Dividend wordt weliswaar uitgekeerd, maar komt rechtstreeks ten goede aan de (verbetering van de) solvabiliteit.

3.5.6

N.V. KIWA

De N.V. KIWA houdt zich bezig met de afgifte van certificaten voor keuringen. In 2006 is geen dividend uitgekeerd aan de gemeente. Het gaat hier om een zeer beperkt aandelenbelang (totaal nog geen € 700,-). Geen actieve bemoeienis. Belang vloeit voort uit ver verleden. 3.5.7

GEM Westermaat Campus

Het parkmanagement van Westermaat Campus is een initiatief van de Gemeente Hengelo en gebieds-ontwikkelaar AM Vastgoed (voorheen Amstelland Ontwikkeling). Bureau Op ten Noort Blijdenstein maakte het stedenbouwkundig- en beeldkwaliteitplan. De gemeente Hengelo en AM Vastgoed werken samen in de ontwikkeling en realisatie van Westermaat Campus. Belangrijk is het waarborgen van de uitstraling van het terrein, nu en in de toekomst. Daarom zijn er afspraken gemaakt over de uitstraling van gebouwen (beeldkwaliteit) evenals beheer, onderhoud en dienstverlening (parkmanagement). Inmiddels hebben de eerste bedrijven zich gevestigd op Westermaat Campus en is de bouw van het Campus Business Center in volle gang.


31

De Campus wordt gerealiseerd in een publiekprivate samenwerking, volgens een Samenwerkingsovereenkomst d.d. 6 februari 2002. PPS- contracten zijn door het college geslotenna evt. vooroverleg met de raad, zie hoofdstuk 5 van deze nota- en namens de gemeente ondertekend door de (loco-)burgemeester. De gemeente Hengelo en AM Vastgoed zijn voor dit project verenigd in de GEM Beheer B.V., ieder voor 50%. Ten behoeve van de deelneming door de gemeente is de B.V. Hengelo Torenlaan opgericht waarvan de (ambtelijk) directeur aandeelhouder is in GEM Beheer B.V. die overigens (mede om redenen van aansprakelijkheid) handelt namens de GEM C.V. In de GEM Beheer B.V. wordt de directie gevoerd door derden. Deze GEM Beheer B.V. is naast Hengelo Deelnemingen B.V. en Amstelland Deelnemingen Grondbedrijf B.V. vertegenwoordigd in de GEM C.V. die eigenaar is van de bouwkavels en zich bezig houdt met de verkoop daarvan. De raad heeft ook hier de kaders aangegeven en wordt over de voortgang op gezette tijden èn in geval van bijzondere situaties gerapporteerd. Kwartaalrapportages en het Jaarverslag gaan naar het college en raad ter vaststelling. Zo’n bijzondere situatie zou bijvoorbeeld kunnen ontstaan indien aandeelhouders wensen af te wijken van hetgeen is afgesproken. 3.5.7.1


De gemeente heeft een lening verstrekt aan de CV-BV van (huidige boekwaarde) € 19,2 mln tegen een rente van 5,1%. 1,5% van deze rente- inkomsten, zijnde de risico- opslag, wordt jaarlijks gedoteerd aan de reserve Risico’s Westermaat-Campus. In 2007 is ten laste van deze reserve vermogen bijgestort (€ 600.000,-). Zowel de verstrekking van de lening als de bijstorting aan het eigen vermogen van de CV-BV is door middel van een raadsbesluit bekrachtigd. 3.5.8

Crematoria Twente/ Oost-Nederland BV

Verwezen wordt naar onderdeel 2.2.5 van deze nota. Constructie is dat de voorzitter van het openbaar lichaam vertegenwoordigend aandeelhouder is in de Crematoria Twente/ Oost-Nederland BV.

3.6

Overige verbonden partijen

3.6.1

Het Grotestedenbeleid

Het Grotestedenbeleid (GSB) richt zich op eenendertig grote en middelgrote steden (de G31) in Nederland en heeft als doel steden veiliger te maken en te laten voldoen aan de eisen die diverse groepen zoals bewoners, bezoekers en bedrijven aan hen stellen. Hengelo is één van die 31 samenwerkende steden. Formeel is het GSB geen gemeenschappelijke regeling. Anderzijds participeert Hengelo bestuurlijk èn financieel in het GSB en voldoet deze publiekrechtelijke constructie aan de hierboven gegeven definitie van verbonden partijen. Uit dien hoofde is het raadzaam het GSB in deze nota te betrekken. Het kabinet en dertig grote en middelgrote steden (de G30) hebben in april 2004 de volgende doelen vastgesteld:

• • • • •

Het Het Het Het Het

verbeteren van de objectieve en de subjectieve veiligheid; verbeteren van de kwaliteit van de leefomgeving; verbeteren van de sociale kwaliteit van de leefomgeving; binden van de midden- en hogere inkomensgroepen aan de stad; vergroten van economische kracht van de stad.

Vervolgens hebben de steden ieder een meerjaren ontwikkelingsprogramma (MOP) opgesteld. Daarin geven zij aan wat zij eind 2009 concreet op deze punten willen hebben bereikt. De afspraken en stedelijke ambities zijn vastgelegd in een prestatieconvenant per stad. Deze convenanten zijn op 11 maart 2005 ondertekend. Op 30 januari 2006 is het prestatieconvenant met Sittard-Geleen ondertekend. Daarmee betreft het GSB sindsdien 31 grote en middelgrote steden (de G31).


32

De minister voor Wonen, Wijken en Integratie is verantwoordelijk voor de coördinatie van het GSB. De vakministers zijn verantwoordelijk voor het eigen onderdeel van het GSB en voor de afstemming en samenhang tussen de beleidsonderdelen. Het Rijk volgt de stedelijke uitvoering van het beleid tijdens GSB-III op afstand. In 2007 wordt tussentijds de stand van zaken opgemaakt. Na afloop van de convenantsperiode (2005-2009) legt elke stad éénmalig verantwoording af. Het ministerie van Justitie is binnen het GSB samen met het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties verantwoordelijk voor het beleidsthema veiligheid. Dit beleidsthema omvat afspraken over de zowel jeugdige als volwassen veelplegers, huiselijk geweld, overlast op straat en risicogebieden. Justitie is eerste aanspreekpunt voor de onderwerpen veelplegers en huiselijk geweld.

Zoals uit de bijlage blijkt, is in beginsel elke portefeuillehouder uit het college bij de “eigen” pijler betrokken. Binnen de pijler Sociaal zijn wethouder mevrouw Oude Alink en wethouder Otten aktief. Beiden zijn door het college- binnen diens bestuursbevoegdheid- als vertegenwoordiger aangewezen. Beiden vergaren informatie via afstemming en lobby. In de lopende GSB- periode III is een planning in de vorm van een Stadscontract door de raad vastgesteld en aan de betrokken ministers gezonden. Hiervoor stelt het Rijk circa 25 miljoen euro beschikbaar. Om de afgesproken prestaties (zoveel mogelijk meetbaar) te kunnen leveren, heeft Hengelo van het kabinet drie doeluitkeringen ontvangen die de stad naar wens kan besteden (fysiek, economie en sociaal/integratie/veiligheid). Voor fysiek is € 9.476.547,- uitgetrokken, voor economie heeft Hengelo € 1.551.400,- ontvangen en voor sociaal, integratie en veiligheid € 7.576.114, waarvan € 1.342.600 indicatief voor inburgering voor het jaar 2005. De inburgeringsmiddelen worden elk jaar (tot 2009) opnieuw vastgesteld. In 2006 heeft Hengelo ook extra middelen voor volwasseneneducatie gekregen. Over het geheel dient in 2009 rekening en verantwoording naar de betrokken minister(s) te worden afgelegd. Er vindt geen afzonderlijke verantwoording plaats binnen de gemeente, maar dat gebeurt in het licht van (Meerjaren-) begroting, BERAP’s en Jaarrekening. Terugkoppeling vindt plaats naar college en raad, de laatste via de raadscommissie Sociaal. In dit opzicht zijn geen knelpunten te melden. 3.6.1.1

Eurocities

Via Netwerkstad Twente participeert Hengelo in Eurocities. Eurocities is een Europees netwerk van een honderdtal grootsteden (die 250.000 inwoners vertegenwoordigen) met de volgende doelstellingen :

• •

Streven naar een toenemend belang voor stedelijke problematiek binnen de Europese instellingen en het lobbyen om dit te bereiken Bevorderen van transnationale samenwerkingsprojecten tussen de steden d.m.v. het verlenen van praktische steun en het verlenen van up-to-date informatie m.b.t. Europese financieringsbronnen


33

•

Bevorderen van netwerking tussen de Europese steden en uitwisseling van 'best practices'

Binnen Eurocities levert wethouder Kok namens Netwerkstad Twente een aandeel in het Mobility Forum en participeert wethouder Otten in het Social Affairs Forum. Beide wethouders geven aan in voldoende mate ambtelijk ondersteund te worden. T.b.v. het Social Affairs Forum wordt die ambtelijke ondersteuning gegeven door de sector Stedelijke Plannen en Projecten, afdeling Projecten & Subsidies, zomede door de sector Samenleving en Economie, afdeling Sport, Cultuur, Zorg en Welzijn. Beide wethouders signaleren dat het- om het in de terminologie te zeggen- een zeer afstandelijke materie betreft. De vertegenwoordiging van Netwerkstad Twente in Eurocities verkeert nog in een oriënterende fase. Bovendien is Eurocities in het algemeen een sterk ambtelijk ingezette organisatie. Het mandaat vanuit Netwerkstad Twente t.b.v. de vertegenwoordiging in het Mobility Forum leent zich voor verbetering. Wethouder Otten koppelt voor zover nodig terug naar het cluster Sociaal. Het portefeuillehoudersoverleg binnen Netwerkstad zou hierin aanspreekpunt moeten zijn. Tot op heden gebeurt dat niet. Verslagen van studiereizen naar Malmø en New castle zijn besproken in het college en in het BAB Sociaal. De terugkoppeling naar raad en college over het geheel zou verbeterd kunnen worden. We kunnen hierin communiceren via de Radencommissie NT. 3.6.1.2

Vervoers Overleg Centrumsteden (VOC)

Binnen het GSB is Hengelo lid van het Vervoers Overleg Centrumsteden (VOC). Wethouder Kok is hierin afgevaardigd. Hetgeen gesteld in 3.6.1.1 over terugkoppeling geldt ook hier. 3.6.1.3


Voor het GSB 3e periode (GSB III) zijn in de begroting 2007 van de gemeente Hengelo ramingen gemaakt tot een totaal bedrag van € 1.225.116,-. Het betreft rijksbijdragen. Hier tegenover staan lasten die (minimaal) net zo hoog zijn.

3.6.2

Twence Afvalverwerking B.V.

Twence is voor de gemeente Hengelo geen direct verbonden partij. Zoals uit het toegevoegde schema blijkt, is de Regio Twente één van de drie aandeelhouders in Twence B.V. Op het moment van het afronden van deze nota werd bekend dat het DB van de regio Twente heeft besloten zijn aandelenpakket in Twence te willen verkopen. Het AB moet daar nog over besluiten. Vandaar dat Twence in deze nota geschaard wordt onder de categorie “overige verbonden partijen”. Twence is in de eerste plaats een afvalverwerkingsbedrijf (vuilverbranding). Door het verwerken van afval produceert zij tegelijkertijd energie. Twence verwerkt huishoudelijk afval en veel van het bedrijfsafval uit de regio Twente. Twence is een maatschappelijke en marktgerichte onderneming. Twence werkt aan een schoon leefmilieu tegen concurrerende prijzen en een gezond bedrijfseconomisch resultaat, aldus haar doelstelling op de website. Zoals uit het onderstaande organogram blijkt, neemt de Regio Twente voor 100% deel in Twence Beheer B.V. die vervolgens voor 82% deelnemer is in Twence B.V.


34

Volgens de begroting 2007 wordt rekening gehouden met een dividend van € 315.000,-.

3.6.3

Toekomstig: Warmtenet B.V.

Samen met Twence worden voorbereidingen getroffen om een (besloten) vennootschap op te richten die zich zal gaan bezig houden met hergebruik van restwarmte van Twence. De gemeenteraad heeft zich er in beginsel toe uitgesproken dat er een warmtenet zal worden opgericht. Over de concrete vormgeving daarvan zal de raad in zijn vergadering van december 2007 een voorstel worden gedaan. Ter voorbereiding daarvan is een Stuurgroep opgericht waarin de wethouders Ter Ellen en Weber namens de gemeente zijn afgevaardigd. Ambtelijke ondersteuning daarin wordt gegeven door de Bestuursstaf en de sector PZ. Ook de directeur van Twence is vertegenwoordigd in de Stuurgroep.


35

4. KNELPUNTEN IN DE VERTEGENWOORDIGING Bij de gemeentelijke vertegenwoordiging van een verbonden partij kan zich een aantal knelpunten voordoen. Duidelijk moet hier worden gesteld kan, het hoeft niet. De belangrijkste mogelijke knelpunten zijn: 1. Gevolgen van decentralisatie van wetgeving; 2. Ongewenste belangenverstrengeling; 3. Onheldere positie van het raadslid als gemeentelijke vertegenwoordiger; 4. Rolconflict of dubbele pettenproblematiek; 5. Professionaliteit en aansprakelijkheid; 6. Ambtelijke vertegenwoordiger; 7. Voldoende bevoegdheden? 8. Terugkoppeling naar de raad; 9. Aanlevering van stukken. In dit hoofdstuk wordt daarvan een analyse gegeven, gebaseerd op de inventarisatie zoals die in de voorgaande hoofdstukken 2 en 3 naar voren is gekomen. 4.1

Gevolgen van decentralisatie van wetgeving

Tijdens de afgelopen decennia is naar verhouding veel wetgeving- en de uitvoering daarvangedecentraliseerd naar gemeenten. Achterliggende gedachte daarbij is dat gemeenten beter dan het rijk in staat zijn lokale en/ of bijzondere omstandigheden in algemene regels te vatten en de uitvoering hierop af te stemmen. Dit “democratiseringsmotief” is op deze wijze het geneesmiddel geweest voor vele bestuurlijke kwalen op rijksniveau. Deze lokalisering van wetgeving èn bestuur leidt enerzijds tot meer “couleur locale”, maar kan anderzijds vooral gemeenschappelijke regelingen onder druk zetten. Zo kan een relatief grote gemeenschappelijke regeling bijvoorbeeld veelal niet voldoen aan de wens van een aangesloten gemeente die om maatwerk vraagt. Voor Hengelo doet zich dit probleem gevoelen bij de gemeenschappelijke regeling Stadsbank OostNederland, een relatief groot samenwerkingsverband van 22 gemeenten in Twente en de Achterhoek waarbij in voorkomende gevallen de schaalgrootte lokaal maatwerk in de weg staat. De afwegingen die hiermee verband houden, worden in het college besproken. 4.2

Ongewenste belangenverstrengeling

Belangenverstrengeling kan optreden als de gemeente in meerdere rollen heeft te maken met een verbonden partij. Hierbij kan gedacht worden aan de situatie dat de vertegenwoordiger van de gemeente in een verbonden partij tegelijkertijd een rol heeft als vergunningverlener, als handhaver van weten regelgeving, van subsidieverlener, of van opdrachtgever. Deze relaties kunnen door elkaar heen gaan lopen. De eventueel hieruit voortvloeiende (schijn van) belangenverstrengeling kan negatieve consequenties hebben. En dat niet alleen voor de persoon van de gemeentelijke vertegenwoordiger, maar ook voor het bestuurlijk imago als geheel van de gemeente. De deelraad Amsterdam Zuidoost die onlangs in verband hiermee in opspraak kwam, spreekt hiervan boekdelen. Aanzienlijke bedragen bleken vanuit de deelraad naar maatschappelijke organisaties te gaan waarin leden van diezelfde deelraad zitting hadden in het bestuur (bron: Binnenlands Bestuur d.d. 3 augustus 2007, blz. 17). Enige jaren geleden is in Hengelo een notitie gewijd aan de zgn. verboden handelingen voor raadsleden volgens artikel 15 van de Gemeentewet. Deze notitie is besproken in de toenmalige raadscommissie Bestuur en zijn handelwijzen met elkaar afgesproken. Ongewenste belangenverstrengeling in dit opzicht lijkt zich in Hengelo niet voor te doen. 4.3

Onheldere positie van het raadslid als gemeentelijke vertegenwoordiger

Vrijwel al de vertegenwoordigingen betreffen bestuurlijke taken. De Dualiseringswet- 2002 heeft deze bestuurlijke taken- bedoeld zijn taken ter uitvoering van wetten en verordeningen, alsmede het stellen van (uitvoerings)regels- bij het college neergelegd. Tegen de achtergrond hiervan is het niet zo verwonderlijk dat het leeuwendeel van de vertegenwoordigingen in verbonden partijen door collegeleden wordt behartigd. Artikel 169 Gemeentewet zegt dat leden van het college afzonderlijk en als geheel aan de raad verantwoording schuldig zijn voor het door hen gevoerde bestuur. Op deze wijze kan de gemeenteraad in ieder geval achteraf de handel en wandel van de betreffende vertegenwoordiger uit het college controleren. Echter, ook raadsleden zelf kunnen zitting nemen en participeren in besturen van verbonden partijen en zullen, in voorkomende gevallen, op elk door de raad gewenst moment en gewenste


36

wijze verantwoording (moeten) afleggen aan de raad omtrent hun handelen in dezen. Op dat soort momenten doet zich een wat onheldere positie van het betreffende raadslid gevoelen. Enerzijds maakt het raadslid deel uit van de raad die sinds maart 2002 een uitgesproken taak heeft als controleur van het bestuur, zijnde (het) college(leden), anderzijds kan het voorkomen dat een lid van de raad zelf rekening en verantwoording naar zijn/ haar eigen bestuursorgaan moet afleggen. Het betreffende raadslid komt dan in een merkwaardige tweespalt terecht, zeker indien het raadslid samen met een bestuurder de vertegenwoordiging in de betreffende verbonden partij voor zijn/ haar rekening neemt. In Hengelo doet een vertegenwoordiging door raadsleden zich voor in de Regio Twente, in EUREGIO en in het Sociaal Werkvoorzieningsbedrijf Midden- Twente (SWB). Anderzijds is het van belang te constateren dat het goed is dat juist raadsleden wijdvertakt vertegenwoordigd zijn in maatschappelijke organisaties. Daar waar de betreffende vertegenwoordiging niet heel erg dicht op het dagelijkse lokale bestuur zit, maar zich concentreert op (inter-)regionaal gebied zoals EUREGIO blijken raadsleden daar geen belemmering in te zien. De vertegenwoordiging van de raad in de Regio speelt zich echter dichter bij huis af en werpt in de meeste gevallen- met 80.000 stemmen voor Hengelo- meer politiek gewicht in de schaal. Na ampele afweging laat men vanuit onze gemeenteraad toch prevaleren dat de raad betrokken behoort te zijn bij het regiowerk, hoewel men zich realiseert dat zijn afgevaardigde leden in voorkomende gevallen in een kwetsbare positie kunnen komen te verkeren. In ieder geval is het aan te bevelen vooraf, tussentijds en achteraf zoveel mogelijk draagvlak te creëren via de raadscommissie bestuur. Het lijkt voor de helderheid in posities het overwegen waard om als uitgangspunt te kiezen dat de vertegenwoordiging van de gemeente Hengelo zoveel mogelijk door collegeleden wordt behartigd. Tegen de achtergrond van dualisme in gemeenteland zou het voor de helderheid in rollenverdeling tussen college- en raadsleden op zich consistenter zijn om raadsleden niet bij voorbaat in een besturende rol te manouvreren. Anderzijds is een gegeven dat in sommige regelingen, bijvoorbeeld in de gemeenschappelijke regeling Regio Twente (artikel 9, lid 1) met zoveel woorden een lid uit de raad in het AB wordt afgevaardigd. Een ander punt betreft de ambtelijke ondersteuning van raadsleden in verbonden partijen. Uit het overzicht blijkt dat er voldoende “aanbod” van ambtelijke bijstand bestaat. Raadsleden zullen zich in voorkomende gevallen uiteraard als eerste wenden tot de raadsgriffie. En in geval van meer specialistische vragen zal de ambtelijke organisatie bijspringen. Vraag blijft intussen of raadsleden wel voldoende gebruik maken van dit “aanbod” en of zij niet nog beter geëquipeerd ter vergadering van de verbonden partij zouden kunnen verschijnen dan nu het geval is? Anders gezegd: Zou er niet gezorgd moeten worden voor een meer adequate ambtelijke ondersteuning van raadsleden dan nu het geval is? Het lijkt raadzaam die vraag nog eens in het midden van de raad neer te leggen. 4.4

Rolconflict of dubbele pettenproblematiek

Een vertegenwoordiger van de gemeente heeft een eigen verantwoordelijkheid voor het belang van/ in de verbonden partij. Wordt iemand afgevaardigd in een verbonden partij dan zal hij/ zij zich in de allereerste plaats moeten inzetten om de doelstelling van de desbetreffende vennootschap dan wel stichting mee te helpen realiseren, zelfs wanneer dat in meer of mindere mate afwijkt van de belangen van Hengelo. Bij privaatrechtelijke deelnemingen kan er in deze zin sprake zijn van een belang dat strijdig is met het publieke belang van de gemeente. Bij een vertegenwoordiging in een gemeenschappelijke regeling ligt dat iets anders. In een GR is sprake van zgn. verlengd lokaal bestuur. In de GR vertegenwoordigt het raads- of collegelid met name (ook) het gemeentelijk belang. Blijkens de gehouden interviews lijken zich dergelijke rolconflicten bij Hengelose vertegenwoordigers niet voor te doen. 4.5

Professionaliteit en aansprakelijkheid

De gemeentelijke vertegenwoordiger kan naast, of in plaats van de vennootschap of stichting aansprakelijk worden gesteld voor de gemaakte schulden. De vertegenwoordiger van de gemeente kan daarbij worden geconfronteerd met verschillende vormen van aansprakelijkheid. Een dergelijke aansprakelijkheidsstelling kan te maken hebben met het niet naar behoren vervullen van de taak (onbehoorlijke taakvervulling), of door een onrechtmatige daad of wanprestatie door de verbonden partij. In het uiterste geval kan de vertegenwoordiger zelfs hoofdelijk aansprakelijk worden gesteld voor het geheel van de door de rechtspersoon of derde geleden schade.


37

Dit risico is te verzekeren. Raadsleden, burgemeester en wethouders en ambtenaren zijn verzekerd voor de aanspraken van derden voor schade, in verband met een functie van bestuurder, commissaris, of toezichthouder bij een privaatrechtelijk rechtspersoon met een balanstotaal tot € 3.000.000,-. De verzekerde som is maximaal € 200.000,- per jaar per gebeurtenis met een maximum van € 400.000,- per jaar.

4.6

Ambtelijke vertegenwoordiger

Blijkens hoofdstuk 3 van deze nota wordt de gemeente Hengelo in een aantal vennootschappen niet door een bestuurder, maar ambtelijk vertegenwoordigd (zie onderdeel E in de bijlage). Vraag is hoe deze ambtelijke vertegenwoordiger zijn stemgedrag moet bepalen. Uit het voorgaande blijkt evenwel dat de betreffende ambtelijk functionaris steeds beschikt over een volmacht van het college en dat zijn stemgedrag wordt bepaald aan de hand van een vooraf door de portefeuillehouder gefiatteerd memo waarin verwoord wordt wat er tijdens de aandeelhoudersvergadering aan de orde komt. Op deze wijze bestaat te allen tijde bestuurlijke rugdekking voor al hetgeen namens de gemeente Hengelo in de aandeelhoudersvergadering wordt ingebracht.

4.7

Voldoende bevoegdheden?

In de hoofdstukken 2 en 3 van deze nota is per vertegenwoordiging aangegeven bij welk bestuursorgaan binnen de gemeente Hengelo de bevoegdheid ligt om over de vertegenwoordiging te besluiten. Analyse van alle vertegenwoordigingen wijst uit dat de meeste vertegenwoordigers vinden dat ze beschikken over voldoende bevoegdheden om hun missies waar te maken. Veelal worden door de gemeenteraad vóóraf politiek- bestuurlijke kaders vastgesteld waarbinnen leden van het college en/ of ambtenaren opereren. Indien er sprake is van bijzondere, afwijkende omstandigheden wordt er steevast teruggekoppeld. Vertegenwoordigingen in NV’s, BV’s e.d. gebeuren altijd in samenspraak met de betreffende portefeuillehouder. Op het vlak van bevoegdheden ligt derhalve evenmin een manco, zij het dat niet in alle gevallen het college over dergelijke memo’s zijn fiat heeft uitgesproken.

4.8

Terugkoppeling naar de raad

Zoals uit het overzicht in de bijlage en de toelichting in hoofdstuk 2 van deze nota blijkt, zijn- op een enkele uitzondering na- de meeste vertegenwoordigingen in met de gemeente verbonden partijen een zaak van de collegeleden of namens het college van ambtenaren. Deze vertegenwoordigers worden meestal afgevaardigd met een bepaald mandaat. Uit de gehouden interviews wordt duidelijk dat na de betreffende vergadering niet altijd even consequent naar college of raad wordt/ kan worden teruggekoppeld. Het gevolg daarvan is dat (college en) raad zich soms gesteld zien voor een informatietekort. Enige wethouders spreken ook de behoefte uit om een algemeen (procedureel) instrument in handen te hebben om als portefeuillehouder bij tijd en wijle met de raad of raadscommissie “door de portefeuille heen te lopen”. In de raadscommissie ontbreekt vaak de tijd om dat te doen. Anderzijds hoeft het “bijpraten”van de raad(scommissie) niet zoveel tijd te kosten, want het kan gebeuren op hoofdlijnen. In Hengelo is de gemeenteraad gewend om op een drietal niveau’s geïnformeerd te worden: a) Informatie via de agenda van de betreffende raadscommissie. Voorstellen worden ter behandeling aangeboden, dan wel worden ter informatie in de leeskamer neergelegd; b) Informatie wordt ten behoeve van hetzij alle raadsleden, hetzij voor de leden van een raadscommissie (DL-HGL-) op de mail gezet; c) Informatie ligt zonder verdere aankondiging in de leeskamer ter inzage voor alle raads- en fractieleden (incl. fractievertegenwoordigers en –assistenten). In ieder geval lenen de terugkoppeling naar de raad en m.n. de momenten waarop dit moet gebeuren zich voor (verdere) verbetering. Een tweede manco dat gesignaleerd is, betreft de tijdigheid van terugkoppelen. Soms kondigt een verbonden partij een nieuwe ontwikkeling aan in de vorm van fusie, andere werkwijze, inkrimping o.d. Als de betreffende vertegenwoordiger dit signaal tijdig afgeeft bij de griffie is het voor de raadsfracties mogelijk hierop met politieke statements of met moties te preluderen. Naar verhouding vindt de raad dat men in een aantal voorkomende situaties op een te laat tijdstip met


38

nieuwe ontwikkelingen wordt/ is geconfronteerd. Ook op dit punt kan de informatievoorziening verbeterd worden. Op beide punten wordt in hoofdstuk 5 terug gekomen. Een derde punt op dit front gaat over de terinzagelegging van begrotingen en jaarstukken, waaronder de rekening van verbonden partijen. Blijkens de hoofdstukken 2 en 3 van deze nota is soms het vaststellen van deze jaarstukken door college of raad een wettelijke verplichting, maar lang niet altijd. Ook in die gevallen waarin er geen juridische verplichting bestaat om jaarstukken vast te stellen, is terinzagelegging een probaat middel om college- en raadsleden stelselmatig op de hoogte te houden van voortgang binnen de verbonden partijen. Als resultaat van een prudente afweging van de betreffende vertegenwoordiger zal deze de raad en/ of het college moeten informeren daar waar hij/ zij inschat dat dit een meerwaarde heeft voor de uitoefening van de respectievelijk taak.

4.9

Zorgvuldige, volledige en tijdige aanlevering en verwerking van stukken

Bewust last, maar bepaald not least iets over de aanlevering van stukken. Met name bij de vergaderingen van gemeenschappelijke regelingen als Regio Twente en RBT worden agenda’s en bijbehorende stukken vrij regelmatig te laat aangeboden. Een recent voorbeeld daarvan is de aanlevering van de concept- regiobegroting 2008 waarover de raad zijn zienswijzen kenbaar kan maken. Mede als gevolg van de betrekkelijk late aanlevering van stukken is met name de raad niet/ onvoldoende in staat om hierin een adequate rol te spelen. Onlangs zijn binnen de Regio Twente daarover verbeterafspraken gemaakt, zodanig dat nu wordt gewerkt met een zgn. 10wekencyclus.


39

5. BELEIDSAANBEVELINGEN Op grond van een vergelijking tussen de in het bovenstaande ervaren knelpunten en het theoretisch kader in de Gemeentewet worden in het onderstaande enige aanbevelingen gedaan die tot verbetering van de stroomlijning naar verbonden partijen zullen leiden. Uit het overzicht van verbonden partijen in bijlage 1 en de toelichting daarop in de hoofdstukken 2 en 3 van deze nota blijkt in de eerste plaats de diversiteit van de 24 (+2) partijen waarmee de gemeente Hengelo zich verbonden heeft. Vraag die hierbij direct opgeld doet, is of de verbondenheid met deze partijen op voorhand moet blijven bestaan dan wel zou moeten worden beëindigd of verminderd. Het belang om verbonden te zijn kan immers vervallen of anderszins veranderd zijn. Wellicht zou er nog enige vorm van opschoning (of heroverweging) van de verbonden partijen plaats moeten vinden. Een dergelijke actie heeft (nog) niet plaats gevonden. Tevens leert de ervaring dat het sowieso wijs is om periodiek een dergelijke opschoning/ heroverweging te doen. Duidelijk is in de tweede plaats dat zowel financieel als beleidsmatig deelname niet vrijblijvend is en dat de gemeente in voorkomende gevallen meer of minder (financieel) risico loopt. De voorbereidingen van de bestuursvergaderingen van deze verbonden partijen dient dan ook nauwgezet ter hand te worden genomen. Daarbij dient niet alleen oog te zijn voor de beleidsmatige impact van de voorstellen, maar ook voor de mogelijke financiële consequenties. 5.1

Aan het college wordt voorgesteld:

•

Nader advies te verzoeken over de vraag in hoeverre opschoning of heroverweging van verbondenheid met de geïnventariseerde partijen nuttig en/ of noodzakelijk is (Bestuursstaf);

•

Op basis van bovenstaande actie het Register van deelnemingen als bedoeld in artikel 27 WGR te actualiseren en bij te houden (door de Bestuursstaf). Hetzelfde geldt voor § 8.6 (verbonden partijen) van de begroting en jaarrekening (sector FB);

•

Nader advies aan de Bestuursstaf te verzoeken over de verdere verbetering van de (wijze van) terugkoppeling van college(leden) naar de raad naar aanleiding van (nieuwe) ontwikkelingen in verbonden partijen en m.n. de momenten waarop de terugkoppeling moet/ kan gebeuren;

•

Nader advies in te winnen over de verhouding tussen schaalgrootte van gemeenschappelijke regelingen en de wens om in voorkomende gevallen maatwerk op lokale schaal te leveren (o.a. GR. Stadsbank Oost- Nederland);

•

Er mee in te stemmen dat bestuursvergaderingen aan de hand van de toegestuurde agenda integraal moeten worden voorbereid door de beleidsinhoudelijke sector/ afdeling, in samenspraak met de financieel consulent.

•

In alle gevallen de standpuntbepaling in verbonden partijen voorafgaand aan de vergadering daarvan te (doen) bespreken met de vertegenwoordiger van de gemeente en af te stemmen in het college;

•

De vertegenwoordiger van de gemeente in een verbonden partij te doen zorgdragen voor een korte terugkoppeling van de aldaar genomen besluiten aan college en ambtelijke organisatie;

•

Indien sprake is van financiële en/ of beleidsmatige wijzigingen buiten programmaniveau en indien zich binnen een verbonden partij nieuwe ontwikkelingen zullen gaan voordoen, benevens terugkoppeling naar het college ook terugkoppeling naar de gemeenteraad plaats te doen vinden in de vorm van schriftelijke en/ of mondelinge (meestal door de portefeuillehouder) mededeling daarvan aan de betreffende raadscommissie, zulks in het kader van de actieve informatieplicht. E.e.a. wordt ondersteund door in de genoemde


40

gevallen tevens hierop betrekking hebbende vergaderverslagen e.d. in de leeskamer ter inzage te leggen; •

5.2

Bij besturen van verbonden partijen opnieuw aandacht te vragen voor tijdige toezending van relevante stukken. Sectormanagers zijn ervoor verantwoordelijk dat dit ook gebeurt.

Aan de gemeenteraad wordt voorgesteld:

•

in te stemmen met het uitgangspunt dat in beginsel collegeleden op basis van de aan hen toevertrouwde bestuurlijke taak de gemeente Hengelo in de beschreven verbonden partijen vertegenwoordigen en dat raadsleden vertegenwoordigingen in verbonden partijen op zich nemen wanneer de wet hun dat opdraagt dan wel in die gevallen wanneer maatschappelijke en/ of politieke overwegingen dat in het bijzonder wenselijk maken. Ambtelijke vertegenwoordiging van de gemeente dient zoveel mogelijk vermeden te worden;

•

te besluiten een nader voorstel van het college in te winnen over een meer aktieve ambtelijke ondersteuning van in verbonden partijen afgevaardigde raadsleden;

•

bij het ter inzage leggen van jaarstukken ten behoeve van de raadscommissies de raadsgriffie een (coördinerende) rol te geven in uitleg en het betekenis geven van deze stukken voor de raad(sleden).

Als we ons aan bovenstaande afspraken houden, zullen college- en raadsleden niet geboeid zijn door verbonden partijen. Of juist toch wel…………….???

-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-

Bijlage: Overzicht Verbonden partijen.


41

GEBOEID DOOR VERBONDEN PARTIJEN?

Recommend Documents