Gaandeweg. Requiem. Kerkelijk werker. Zoeken naar God. Oktober 2010

Gaandeweg Oktober 2010

Kerkelijk werker

Requiem Zoeken naar God Magazine voor alle leden van de Protestantse Gemeente Zwolle, de Evangelisch-Lutherse Gemeente en De Hoofdhof Berkum

Schildersbedrijf sinds 1921 telfordstraat 18 8013 RM Zwolle tel. 038 - 465 02 22 fax 038 - 465 37 70

het einde van onmogelijke uitvaartwensen. Bij Monuta maakt u van elk afscheid een mooie herinnering. Kijk op monuta.nl of bel Monuta Zwolle (038) 421 19 33.

De Nederlandse Christelijke Reisvereniging organiseert al meer dan 80 jaar een grote verscheidenheid aan geheel verzorgde reizen, zoals:

• • • • •

luxe touringcarreizen vliegreizen cruises kampeerreizen voor caravans en campers actieve reizen voor sportievelingen

De NCRV heeft een algemeen Christelijk karakter waarbij ook mensen met een andere levensovertuiging van harte welkom zijn. Meer weten over de vereniging en het reisaanbod kijk dan op de site: www.ncrvreizen.nl of bel naar 0172 48 48 00

In deze Gaandeweg Op de voorpagina: De jongerengroep ‘Rondom 14’ van De Hoeksteen interviewde kerkgangers voor de film ‘Hoe vind je God?’ Meer over deze productie op pagina 16 en 17 in de nieuwe rubriek Jong in de kerk.

Hun namen zijn verzekerd

Aandacht voor onder andere de basiscursus geloven 7+1 pagina 4, 5, 8, 9, 17 en 19 Diaconaal nieuws pagina 6 De schelpenvisser van Bertie Pauw pagina 7 Desgevraagd over het rapport van de Commissie Toekomst Grote Kerk en Refter pagina 10 Columnist Anne Zweers pleit voor een ‘Dag van niks’ pagina 11 In Perspectief komen kerkenraadsleden van De Open Kring aan het woord en houdt kerkhistoricus Gert van Klinken Zwolle een Groningse spiegel voor pagina 12 De inspiratie van kerkelijk werker Christa van Stappen pagina 14 Informatie van het Kerkelijk Bureau Colofon Gaandeweg pagina 18 Kerkdiensten voor de komende twee maanden pagina 20, 21 en 22

“Hun namen zijn verzekerd in Uw gedachtenis’’ Tussentijds, Lied 188 vers 2c Onlangs kreeg ik een ansichtkaart te zien uit de vijftiger jaren van de vorige eeuw. Niets bijzonders, mooie kaart. Maar de kaart was aanleiding, meer een bevestiging van ons gesprek over de rol van de vrouw in die tijd. De afzender ondertekende met zijn naam, laten wij hem G. Aandeweg noemen. De mede-afzender, zijn vrouw, stond direct achter zijn naam: ‘en echtgenote’. Zomaar een voorval dat mij weer te binnen schoot voor de overdenking in Gaandeweg, rondom Eeuwigheidszondag. Eens werd mij gevraagd door een uitvaartleider, alweer jaren geleden, een man te begraven in het ‘zwervershoekje’ op begraafplaats Kranenburg. Geen steen, geen naam meer te vinden. Soms loop ik er naar toe en noem zijn naam. Bij je naam gekend door mensen die je lief hebben, van je geboorte tot je dood. Dan komt de dag waarop de namen worden genoemd van allen die ons voorgingen in de dood. Die naam met een eigen herinnering… Een zevenjarig meisje vertelde in de naschoolse opvang over het sterven van haar broer. Hij zou nu negen jaar zijn geweest. Toen juf naar zijn naam vroeg zat ze omhoog te kijken, na te denken leek het wel, waarop ze zei: “Twee keer in het jaar gaan we naar zijn graf ”, ze zag zijn naam voor zich en zei: “Tim”. Voor allen die wij straks herdenken in onze kerken, voor alle overleden bewoners in verpleeg- of verzorgingshuizen die hun eigen gedenkvieringen hebben, blijven wij bovenstaande regels uit Tussentijds 188 zingen: “Vergeet niet hoe wij heten, naar U zijn wij genoemd.” Namen die zo verzekerd zijn raken nooit weg, bij God zijn ze geborgen, tot de Jongste Dag. Op Eeuwigheidszondag of een andere dag worden de namen genoemd, zorgvuldig en teder, wij dragen ze over aan Gods barmhartigheid, die hen eens en nu ‘bij name riep’. Wanneer cantorij en gemeente inzetten: “Heer herinner U de namen” (Gezang 273) en de gedenkkaarsen ontstoken zijn aan het licht van de Paaskaars, zijn wij allen verbonden met die Ene Naam, en krijgen wij NAAM bij God. Gedenkplaatsen mogen wij blijven koesteren om de naam van een geliefde overledene te zien. Waar of hoe wij dat doen blijft persoonlijk. Zo sluiten wij dit kerkelijk jaar af, we zien vooruit naar Advent: Hij die komt is getrouw. Wil Treep, Kerkelijk werker Adventskerk 3

“Het geloof is er in allerlei schakeringen, als je dat naar boven weet te halen valt er veel te beleven.” Van 16 november tot en met 1 maart organiseert de Adventskerk de 7+1 cursus. Een basiscursus geloven, om elkaar te ontmoeten en samen God te zoeken. Ds. Hans Tissink is één van de enthousiaste organisatoren.

Gouden uren met het geloof

AANDACHT VOOR

Ds. Hans Tissink: “In deze cursus is ruimte voor ontmoetingen.”

4

Hans Tissink was eerder betrokken bij de cursus in Pijnacker, waar hij toen als gemeentepredikant werkte. “De groepsontmoetingen zijn het indrukwekkendst. Ieder mens heeft ervaringen die zich afspelen op het raakvlak tussen hemel en aarde. Als iemand jou daar deelgenoot van maakt, is dat heel mooi. Dat zijn gouden uren.”

Zeven plus één De cursus bestaat uit zeven avonden en één dag. “De kracht van de avonden ligt in de diversiteit. We beginnen altijd met een maaltijd. Dat is gezellig en breekt het ijs. Na de maaltijd volgt een inleiding. We behandelen verschillende thema’s, elke avond één. De spreker is een dominee of een andere theoloog.” Deze spreker kan uit de PKN komen, maar bijvoorbeeld ook uit de katholieke kerk.

“Daar wilden we ook graag diversiteit in brengen. De spreker houdt een persoonlijk verhaal van ongeveer twintig minuten en kan daar bijpassend beeldmateriaal bij gebruiken.” Voorbeelden van thema’s zijn ‘Jezus ontmoeten’ en ‘Inspiratie vinden’. Na de inleiding gaan de cursisten ruim een uur in groepjes met elkaar in gesprek. “De belangrijkste vraag is: wat is je bijgebleven, welk woord of beeld?” Na elk groepsgesprek volgt er een meditatieve afsluiting. “Het is goed om niet meteen met een vol hoofd naar huis te gaan.” De leiding spreekt een kort gebed uit, en er is een moment van stilte terwijl mensen een waxinelichtje aan kunnen steken.

Open sfeer Hans Tissink vindt het prettig dat de 7+1 cursus een open sfeer heeft. “Het is niet de bedoeling om te discussiëren en in welles, nietes te blijven steken. Ieder mens is uniek en ieder verhaal mag klinken. Samen deel je hoe je in

Interim-predikant in Berkum Sinds april is ds. Wim Andel als interim-predikant (halftime) werkzaam in de Emmaüskerkgemeente. Hij verlaat daarvoor geregeld de monumentale pastorie van Oosthem in Friesland, te zien op de sfeervolle winterfoto’s. Hij mag er met zijn gezin tijdelijk blijven wonen zolang deze gemeente nog geen nieuwe predikant heeft. “Zwolle leer ik ‘gaandeweg’ kennen als een interessante stad”, zegt Wim Andel. “Al moet ik zeggen dat mijn kennis hoofdzakelijk groeit op kerkelijk terrein. Dat is boeiend en veelzijdig, maar ik hoop de komende winter ook wat andere aspecten van het leven in uw stad te ontdekken. Het dorp Oosthem getuigt op de foto’s van een serene rust, het kerkelijk leven kent echter een bruisende historie. Zo is in de negentiende eeuw Abraham Kuyper hier ooit beroepen. Het heeft erom gespannen, maar hij bedankte. Onder andere omdat de kerkvoogdij niet voor een telegraafverbinding met Den Haag wilde zorgen én geen verharde weg wilde aanleggen naar het station in IJlst (hemelsbreed nog geen twee kilometer van de pastorie). Had hij toen de nog jonge pastorie betrokken dan was de landelijke kerkelijke geschiedenis mogelijk heel anders verlopen. Dan hadden de werkzaamheden van een interimpredikant er ook anders uit gezien. Hoe het ook zij, ik werk met genoegen in Zwolle. We kijken als wijk terug op een geslaagde Startzondag in de Emmaüskerk, half september. En onder de voorwaarde van Jakobus hebben we in oktober weer een volledige kerkenraad. ‘Vol van hoop’ vervolgen we onze weg, met vele moderne hulpmiddelen.” Zoals de digitale telegraaf, zoals ds. Andel e-mail noemt. Zijn mailadres: [email protected]

het geloof staat. Wie is God, wat betekent Jezus voor jou. Hoe sta je tegenover bidden?” De cursus staat dan ook open voor mensen uit de kerk én van buiten de kerk. “Dat levert ook interessante gesprekken op.” Het is Tissinks ervaring dat de cursus mensen helpt om zich meer op het geloof te focussen, door met andere mensen over het geloof te praten. “Normaal gesproken doe je dat niet zomaar, maar in deze cursus is daar ruimte voor. Het zijn bijzondere ontmoetingen. Ontmoetingen met elkaar en met God.”

Neem voor meer informatie contact op met ds. Hans Tissink: tel. (038) 33 74 406, e-mail: [email protected] of met Anneke van der Meulen, tel. (038) 46 52 579, e-mail: [email protected]. Opgave uiterlijk 1 november 2010.

Uitvoering op zondag 21 november in Grote Kerk

Enthousiaste start projectkoor Requiem Vrijdag 17 september is het projectkoor van start gegaan met het oefenen van het Requiem van Karl Jenkins. Speciaal voor de uitvoering op 21 november, de gedachtenisviering van de Commissie Grote Kerk, werden er nieuwe stemmen gezocht. Naast de leden van de Michaëlscantorij kwamen 26 nieuwe zangers en zangeressen op de eerste repetitie af.

nieuwe zangers was het ook vrij ingewikkeld. Het gaat best snel, dan is het voor de mensen die niet gewend zijn van blad te zingen soms lastig. Dat is niet erg, het wordt vanzelf makkelijker.

Keuze requiem

Na Fauré en Duruflé wilde het koor een meer hedendaags requiem instuderen. Het Requiem van Jenkins is een stuk dat Middels het project rondom het Requiem jongeren aan zal spreken. Het bevat begrijpelijke muzikale taal, een mengvan Jenkins hoopt het bestuur van de Michaëlscantorij jongeren te enthousias- vorm tussen klassiek en populair. Het grenst tegelijkertijd aan kerkelijk en meren voor het samen musiceren. wereldlijk. Karl Jenkins heeft het ReDaarom werd er een mooie poster gequiem in 2005 gecomponeerd. Het stuk maakt en gingen de leden van het koor bevat Japanse haiku’s en is bijzonder actief op pad om te flyeren. Met een geweldig resultaat. Er kwamen veel reac- divers qua muziekstijlen. Geschikt voor ties, zowel van nieuw zangtalent als van een groot koor met jonge stemmen. Bijzonder is dat de componist nog leeft. ervaren zangers die al eens in andere Er zullen rechten betaald moeten worden koren hebben gezongen. om het requiem uit te voeren. Toon Hagen reageerde na afloop van de Het projectkoor klinkt samen met het eerste repetitie enthousiast. De meeste mensen hadden voor de repetitie al goed orkest Musica Michaëlis op 21 november, de laatste zondag van het kerkelijk jaar. geluisterd naar het stuk. Voor sommige

Dirigent Toon Hagen

De vrijdagen voorafgaand aan de uitvoering studeert het koor het stuk in. Twee weken voor de uitvoering sluiten enkele leden van het Cantatekoor aan bij de repetities. Dan worden op zaterdag de puntjes op de i gezet en zal het koor samensmelten met het orkest.

Uitvoering Het Requiem wordt uitgevoerd in de Grote Kerk bij de afsluiting van het kerkelijk jaar. Het is een gedachtenisviering, voor kerkelijke en niet-kerkelijke mensen. Er wordt stilgestaan bij de mensen die ons ontvallen zijn. ‘In Paradisum’, het laatste deel, biedt hoop. Het is in dit requiem een soort zegenbede, een bijna dansend stuk, een tikkeltje naïef, ontwapenend en als een soort droom; een goed gelovig einde. De viering begint om 16.30 uur.

Commissie Grote Kerk

Jaarthema Michaëlsvieringen: Groter dan ons hart In de maandelijkse Michaëlsvieringen proberen voorgangers en gemeenteleden al zoekend een weg te vinden naar het geheim van het leven. Dat gebeurt aan de hand van Bijbelgedeelten en aan de hand van teksten die geschreven zijn door grote denkers. Daarbij komen allerlei vragen naar boven. Wat is de zin van ons bestaan? Wat beteken ik voor andere mensen, hoe ben ik met hen verbonden? Vragen dus die in ieders leven kunnen

opkomen. Mooie kerkmuziek met aansprekende teksten ondersteunen de zoektochten in deze vieringen. In de oktoberviering werd geprobeerd de gedachten hierover van Thomas à Kempis te volgen. Op 14 november en op 12 december zijn de volgende vieringen in deze reeks. Twee andere voorgangers nemen dan de gemeenteleden mee op hun zoektocht. Als een mogelijkheid,

een voorbeeld. De Michaëlscantorij begeleidt de tocht. De Michaëlsvespers hebben hetzelfde jaarthema: ‘Groter dan ons hart.’ Op 24 oktober klinkt daarbij het ‘Nun lasst uns Gott dem Herr’ van Dietrich Buxtehude en ‘Pater Noster’ van Igor Stravinsky. Op 28 november is er opnieuw een vesper, maar dan met muziek van Jan Pieterszoon Sweelinck (‘Magnificat’) en van Maurice Duruflé (‘Notre Père’).

De Open Kring biedt boeiend programma ten voor het komende seizoen op een rijtje zijn gezet. Ook voor het seizoen 2010-2011 is er weer een aantrekkelijk programma samengesteld. Zo is er ruimte voor ontspanning en creativiteit. Hierbij valt te denken aan zingen in het Open Kring Koor, samen een film kijken, of schilderen. Kerkgangers van De Open Kring worden enkele malen per jaar verrast met prachtige schilderijen, gemaakt door eigen gemeenteleden. Deze ‘kunst Al bijna traditie (en wat is traditie in zo’n in de kerk’ wordt zeer gewaardeerd. jonge wijkgemeente) is de jaarlijkse uit- Naast deze creatieve uitingen is er ook gave van een boekje, waarin de activitei- dit seizoen weer een ruim aanbod voor Ook De Open Kring in Stadshagen is het nieuwe seizoen weer begonnen. Zondag 19 september was er een geslaagde welkomstzondag met als thema ‘Ontmoeten’. Er was ruime keuze uit een aantrekkelijk menu: zingen, musiceren, schilderen, wandelen, fietsen, samen spelen of workshops over psalmen en gedichten. Het programma deze zondag werd afgesloten met een heerlijke lunch.

geestelijke én lichamelijke inspanning, zoals verschillende gespreksgroepen voor bijvoorbeeld jonge ouders, senioren of rondom een thema of tekst. En al voor de vierde keer wordt er een bezinningsreis naar Frankrijk georganiseerd, waarin wandelen in de bergen wordt afgewisseld met bezinning, onder meer door een driedaags verblijf in het klooster van Thoronet. Kortom: ook dit seizoen biedt De Open Kring naast de zondagse kerkdiensten een afwisselend en boeiend programma. 5

Vieren Wie wil weten wat diaconaat is zal moeten vieren. Want vieren is delen. Delen in de gemeenschap. Het kan niet zo zijn dat de een te weinig heeft en de ander te veel waar een gemeenschap is. Dan deel je. Dan gaat het om vreugde en verdriet en om recht doen aan te weinig en te veel. Alle vieren en delen komt samen

rond de Tafel van de Heer, waar zonder aanzien des persoons Zijn genadebrood wordt aangereikt. Zo kun je weer verder en dat mag gevierd worden! Lútzen Miedema, diaconaal predikant

Afscheid van Zuster Jozefien

DIACONAAL

De zuster is verhuisd. We bedoelen Zuster Jozefien. Huize De Rots aan de Middenweg is gesloten en dat geldt ook voor de kapel daar. Er waren nog maar twee missiezusters bij de Oblaten van de Assumptie (Maria Hemelvaart). Deze congregatie is in 1865 in Frankrijk gesticht en volgt de regel van Augustinus. De zusters zetten zich in voor misdeelde mensen, de eenheid van de christenen en de evangelisatie, met bidden en werken.

6

Zuster Jozefien is lang actief geweest in de thuiszorg. Op deze manier kwam zij direct in aanraking met mensen. Omdat zij voor de mensen met geestelijke en materiële problemen wilde opkomen, zat zij al vroeg in de Werkgroep Welzijn en Levensbeschouwing, die de gemeentepolitiek volgt. Zij nam deel aan de groep van de armen die politici ‘adopteert’ door hen te laten proeven hoe het leven van de arme is. In deze groep heb ik haar leren kennen en na haar afscheid hiervan stelde ik haar een paar vragen. We zullen jou node missen in de adoptiegroep. Wat trok je daarin aan? “Ik ben geïnteresseerd in hoe mensen zijn en hoe zij leven. Dus was ik blij hier mensen in de bijstand tegen te komen.

Wist je dat bijstandsmoeders de beste economen zijn? Dat die actief en vol energie hun best doen voor hun kinderen? Dat ik daar bevlogen van raakte, ervaar ik als pure genade. Want niet uit ons zelf, maar door de genade van Christus mogen wij dit doen.” Waarom was je wel eens fel als het ging om het recht van de armen? “Dat is mijn karakter. Ik kan geen onrecht zien. Dan zeg ik er wat van. Soms wat hard, maar wat moet je als je aan Christus denkt? Hij is toch de weg, de waarheid en het leven? Hij is toch een en al gerechtigheid? Dan moet je toch als christen opkomen voor mensen die onrecht wordt aangedaan?” Hoe kijk jij aan tegen rijke mensen? “Gewoon als medemens. Niks meer of minder. Niet als arme of rijke. Dat leer ik van Jezus. Die ziet ieder mens staan. Zijn bewogenheid gaat uit naar iedereen die in moeilijkheden zit. Daarom zijn we hier. Niet om onszelf maar om Hem. Daarom moet je ook als je rijk bent geworden niet denken dat je meer bent. Dan ben je verantwoordelijk voor wie te weinig heeft. Daarom zou er een sociale conferentie gehouden moeten worden van armen en rijken samen Die moeten elkaar leren kennen en niet in aparte werelden leven.” Wat hoop jij voor Zwolle? “Dat iedereen hier de totale mens ziet staan. Niet alleen de buitenkant, maar ook de binnenkant. Dat de armen niet alleen blijven staan. Dat iedereen inziet dat achter elk mens Jezus staat. Dat Zijn hand op ieder mens blijft rusten. Ik hoop dat ieder mens Zijn genade ervaart.”

Een afspraak maken met de diaconaal predikant kan via: Tel. (038) 421 75 96 (Kerkelijk Bureau) of tel. 06 2312 1905 op woensdag, donderdag en vrijdag. Mail: [email protected] Adres: Koewegje 2, 8021 AG Zwolle.

Dag van de Mantelzorg 2010 Mantelzorgers zorgen voor een chronisch zieke, gehandicapte of hulpbehoevende partner, familielid, vriend of kennis. Mantelzorgers zijn geen professionele zorgverleners, maar geven zorg omdat zij een persoonlijke band hebben met de hulpbehoevende. Mantelzorg is vaak langdurig en intensief. Daarom worden voor Zwolse mantelzorgers op woensdag 10 november, de landelijke Dag van de Mantelzorg, leuke activiteiten georganiseerd. Er zijn diverse programma’s gepland: voor jonge mantelzorgers tot en met achttien jaar en voor volwassenen. Alle mantelzorgers zijn welkom in zalencentrum Urbana in Zwolle. De kinderen en jongeren gaan onder andere bowlen, de volwassen mantelzorgers krijgen een voorstelling van speeltheater Klapstuk. Ook wordt ’s middags een groep ontvangen bij de Agnietenberg voor een high tea. Aanmelden is noodzakelijk. Steunpunt Informele Zorg organiseert in Zwolle op of rond de Dag van de Mantelzorg jaarlijks een activiteit in samenwerking met andere Zwolse organisaties uit de zorgbranche. Dit jaar vormen de activiteiten op 10 november bovendien de aftrap van een jaar lang extra aandacht voor mantelzorg vanuit de gemeente Zwolle. Zwolle wil met extra communicatie over het onderwerp, zoals artikelen op de website van de gemeente en publicaties in diverse media, meer erkenning en herkenning voor mantelzorg creëren. Het uitstapje voor mantelzorgers is kosteloos. Aanmelden is wel verplicht en kan door te bellen met Steunpunt Informele Zorg, (038) 422 52 00, of via het online formulier op www.informelezorgzwolle.nl.

Al zeker tien jaar verzorgt Bertie Pauw-de Koning de ‘kunstwand’ in de koffieruimte van de Lutherse Kerk. Aan deze wand worden creatieve uitingen van leden van de Evangelisch Lutherse Gemeente tentoongesteld, een expositie die om de paar maanden wisselt. “Het leuke is, dat we aan het eind van die termijn altijd wel weer iets nieuws aangeboden krijgen. Schilderijen, tekeningen, foto’s of wandkleden, steeds iets anders. Nu hangen mijn eigen foto’s van de Keukenhof er”, vertelt Bertie. We vroegen haar naar het kunstwerk dat haar persoonlijk het meest aanspreekt en dat blijkt bij haar thuis aan de muur te hangen. Ze vertelt waarom ze er nog altijd met heel veel plezier naar kijkt.

MIJN KUNST

“Dat beeld is me altijd bijgebleven” “Toen ik mijn man leerde kennen en hij me meenam naar zijn ouderlijk huis in Zwolle, was dit schilderij het eerste wat ik zag. Ik was direct gegrepen door de afbeelding van die schelpenvisser, al heb ik dat toen niet meteen laten merken. Het is gesigneerd, de schilder heet Tsjernewitz en we hebben ook wel eens ergens anders een schilderij van hem gezien. Hij heeft veel vaker paarden en wagens geschilderd. Waarom ik het zo’n mooi schilderij vind? Mijn moeder is geboren in Katwijk en als kind heb ik daar vaak gelogeerd, bij mijn opa. We gingen dan vaak naar het strand en zagen daar de schelpenvissers aan het werk. Dat beeld fascineerde me en is me altijd bijgebleven. Toen ik dit schilderij zag, kwam de herinnering aan die fijne gebeurtenissen uit mijn jeugd weer helemaal terug. Mijn man heeft het schilderij geërfd van zijn moeder en sindsdien hangt het hier. Het is nu ook een herinnering aan mijn man, die twee jaar geleden is overleden. De kunstwand in de Lutherse Kerk doe ik op dit moment samen met Dorien Sikkema. Daarnaast word ik ieder jaar gevraagd allerlei dingen te maken voor de Kerst, zoals kransen en bakjes. Ik vind dat heel leuk om te doen, net als het maken van versieringen ter gelegenheid van de oogstdienst, ook dat doe ik al jaren. Onze oogstdienst is dit jaar op zondag 7 november. Het is een traditie die al heel lang bestaat. We versieren de kerkzaal met herfstbladeren, kastanjes en gedroogde bloemen en met zelfgemaakte kransen. Rechts van de altaartafel wordt de oogst van de afgelopen zomer uitgestald, met broodjes, fruit, kalebassen, pompoenen en potjes zelfgemaakte jam. Een groot aantal boeketten siert de voorkant van de tafel. Deze bloemen worden na de dienst uitgedeeld aan de oudere gemeenteleden en aan degenen die geholpen hebben in de dienst. Dat wordt altijd erg op prijs gesteld. Zij krijgen ook een mooie kaart met een tekst en soms een bloemenfoto erop. De cantorij zingt en het geheel is heel feestelijk. We zijn blij en dankbaar dat we die ieder jaar weer mogen en kunnen vieren. Kom maar eens kijken en luisteren.” De tafel waarop de oogst is uitgestald, lijkt zelf wel een schilderij. 7

Bijbelzondag, Bijbelquiz en Bijbelse maaltijd

Bijbel10Daagse 2010: Toekomst

AANDACHT VOOR

Van vrijdag 29 oktober tot en met maandag 8 november wordt voor de zesde keer in Zwolle de Bijbel10Daagse gevierd, met het thema ‘Toekomst’. Het doel hiervan is aandacht voor de Bijbel vast te houden en Bijbelgebruik te stimuleren. Het Nederlands Bijbelgenootschap (NBG) wil met dit thema benadrukken dat de Bijbel perspectief biedt, dat het een boek is dat moed geeft om verder te gaan. In de Bijbel zelf is ‘Toekomst’ een belangrijk thema.

8

Zondag 31 oktober is Nationale Bijbelzondag. Er zal in de Zwolse kerken aandacht besteed worden aan het Bijbelwerk en het thema ‘Toekomst’. Er worden collectes gehouden, placemats uitgereikten er zal met kinderen gewerkt worden over het Bijbelwerk in ZuidAmerika (het Latinoproject). Maandagavond 1 november wordt er een Bijbelquiz gehouden in het Refter van het Dominicanenklooster, waarbij

teams van zes personen uit diverse Zwolse kerken tegen elkaar strijden. De Zwolse werkgroep zoekt teams die willen deelnemen om tegen elkaar te gaan strijden in de quiz. De Bijbel10Daagse wordt afgesloten met een Bijbelse maaltijd, onder leiding van kookdominee Han Wilmink, op vrijdagavond 5 november. Deze maaltijd wordt gehouden in De Hoofdhof te Berkum. Er zal een heerlijk Bijbels 5-gangendiner gekookt en gezamenlijk gegeten worden. Ds. Han Wilmink vertelt tijdens de maaltijd over het eten en leven in Bijbelse tijd. Een jaarlijks terugkerende belevenis. Informatie en opgave: Annemarie Prins. Om het werk van het NBG ook in de toekomst mogelijk te maken wordt dit jaar tegelijk met de Bijbel10daagse een wervingscampagne gehouden. Vaste steun van leden en donateurs is hard nodig. Zo blijft wereldwijd Bijbelwerk mogelijk en kan meegewerkt worden aan Bijbelvertalingen.

Kookdominee Han Wilmink, hier met ‘leerling-kok’ Egbert van Buiten, leidt op 5 november weer de bereiding van een Bijbelse maaltijd. Naast lidmaatschappen zijn ook eenmalige giften bijzonder welkom. Bankrekeningnummer 22939. Meer informatie over de Bijbel10daagse: www.bijbelgenootschap.nl Aanmelding voor Bijbelquiz of Bijbelse Maaltijd kan bij het secretariaat van het NBG Zwolle, Annemarie Prins, [email protected]

Nieuw bestuur en jubileum voor PERKI PERKI Zwolle, de Indonesische Christen Gemeenschap in Zwolle, heeft begin september een nieuw bestuur gekregen voor de periode tot 2013. In een kerkdienst op 5 september is dat bestuur bevestigd, vergelijkbaar met de bevestiging van een kerkenraad. Joop Telehala, de nieuwe diaken van PERKI, is op 26 september als diaken van de Oosterkerkgemeente bevestigd en heeft daarbij als opdracht gekregen diaken voor PERKI te zijn. Zo zijn kerkordelijk alle ambten bij PERKI weer vertegenwoordigd en kan er rechtsgeldig een kerkdienst worden gehouden. In de dienst op 7 november zal ds. Ida Pattinama al de nadruk leggen op de voorbereidingen voor het kerstfeest. De Advent is bij PERKI Zwolle altijd eerder dan gewoon, omdat de kerstdienst steeds op de eerste zondag van december is. Er is immers maar één dienst per maand, altijd op de eerste zondag. Dit jaar valt Kerst voor PERKI op 5 december. Voorganger zal dan ds. Henk Olde zijn. Waarschijnlijk krijgt hij daarbij assistentie van ds. Maria Hukubun. Zoals steeds zal de kerstviering een groot feest zijn met veel aandacht voor de kinderen. Op zondag 26 december bestaat PERKI Nederland tachtig jaar. Een heel bijzonder jubileum, dat tijdens de kerstviering in Amsterdam zal worden herdacht. Aan PERKI Zwolle is gevraagd om in januari /februari 2011 voor heel PERKI een jubileummanifestatie te organiseren.

Van scheuring tot samenspel Een project rond Hervormingsdag en Allerheiligen met de Dominicanen, de Jeruzalemkerk, de Oosterkerk en de Hoeksteen, dat is ‘Van scheuring tot samenspel’. Nadat op zondag 31 oktober in de Jeruzalemkerk en de Dominicanenkerk

een viering is gehouden aan de hand van dezelfde lezingen, komen mensen uit de drie kerken in de Dominicanenkerk bij elkaar. Twee vrouwelijke voorgangers slaan stellingen aan de deurpost, waarmee ze de eigen kracht uit de andere traditie ter sprake brengen. Daarna wordt

de ontmoeting rond dit thema op speelse wijze in brede kring voorgezet. De ontmoeting wordt afgesloten met een gezamenlijke lunch. Voor kinderen vanaf 7 jaar is er een eigen programma. Er is oppas voor kinderen tot 7 jaar.

Anders in de kerk Twee jaar geleden zijn in de Oosterkerk twee informatieavonden gehouden rond het thema ‘Kerk en homoseksualiteit’, één voor jongeren, één voor ouders/ouderen. Daaruit zijn twee ontmoetingsavonden voortgekomen die plaatsvonden in het gebouw van het COC. Ook dit jaar is weer een bijeenkomst gepland, waarin belangstellenden met elkaar van gedachten wisselen over een thema dat te maken heeft met geloof, kerk en homoseksualiteit. Dinsdag 9 november, 20.00 uur. Inlichtingen bij Wim Hortensius (ook contactpersoon: [email protected]; tel. (038) 452 46 60

De kerk uit het midden? Het gaat niet goed met de kerken in Nederland en dat is, volgens sommigen, hun eigen schuld. Er zijn de laatste jaren nogal wat publicaties verschenen, vaak van niet-theologen, over de toekomst van de kerk en over de rol van de kerk in onze samenleving. Wat voor oplossingen zijn er? Zit er een lijn in deze studies? Kunnen we er plaatselijk wat mee? René Luijpen las er een aantal en zet de inhoud op een rijtje. Daarover discussiëren en misschien een begin maken met een actieplan kan op de woensdagen 10 en 24 november van 20.00 - 22.00 uur in Wijkcentrum SIO/Adventskerk, Thorbeckelaan 2 in Zwolle-Zuid. Informatie en opgave uiterlijk 31 oktober bij ds. Nelleke Eygenraam, tel. (038) 452 52 23 of per e-mail: [email protected]

Troost bieden – troost zoeken Regelmatig krijg je ermee te maken: iemand in jouw omgeving verliest een geliefd mens, raakt haar baan kwijt, of moet een deel van zijn gezondheid missen. Het raakt je, en het laat je niet zomaar los. Je zou wel iets willen doen, maar je weet niet goed wàt. Hoe doe je dat: iets troostends aanreiken? Je ziet er tegenop om die ander aan te spreken, maar je voelt je wel verantwoordelijk. Je bent er toch om elkaar te helpen?

Wat kun je als ‘gewoon’ gemeentelid betekenen voor iemand die een ingrijpend verlies meemaakt? Deze vraag staat centraal op donderdagavond 25 november in de Adventskerk. In het informatieve deel wordt nader ingegaan op wat verlies is en op hoe je verlies verwerken kunt. In het toerustende deel wordt ingegaan op wat mensen zelf te bieden hebben.

De avond wordt gegeven door ds. C.L. (Loes) Kraan, als geestelijk verzorger verbonden aan zorggroep ’t Zand. Verpleeghuis Zandhove in Zwolle-Zuid is een van de locaties. De bijeenkomst begint om 20.00 uur. Opgave vooraf wordt op prijs gesteld. Dit kan door een telefoontje naar Manny Frederiks, tel. (038) 465 69 00 of per e-mail: [email protected]

Kijken naar het ‘Laatste Oordeel’ In de middeleeuwen werden gelovigen erg in beslag genomen door de vraag of ze wel of niet behouden zouden worden. Verbeeldingen van het Laatste Oordeel speelden een voorname rol in de religieuze beleving. Talloze kerkportalen uit die tijd zijn voorzien van afbeeldingen bij deze thematiek. Zij doen een appèl op de gelovige om vooral een deugdzaam leven te leiden. Peter den Hengst staat bekend om zijn grote kennis van zaken op het gebied van Bijbelse beeldende kunst. Bovendien is hij een boeiend verteller. Op woensdagavond 1 december neemt hij geïnteresseerden mee op een virtuele reis naar plaatsen waar het Laatste Oordeel op een indrukwekkende wijze wordt verbeeld, zoals het timpaan van de middeleeuwse abdij Sainte Foy te Conques in Frankrijk, de basiliek Santa Maria Assunta op het eiland Torcello bij Venetië of de Scrovechni kapel in Padua. De bijeenkomst wordt gehouden in Wijkcentrum SIO/Adventskerk en begint om 20.00 uur. De kosten bedragen € 2,00 voor koffie en thee. Informatie: ds. Nelleke Eygenraam, tel. (038) 452 52 23.

Meedoen aan Visserslatijn? Je hoeft geen ‘visserslatijn’ te spreken om mee te kunnen doen aan de nieuwe musical van de Musicalgroep Oosterkerk. ‘Visserslatijn!’ is wel de titel van deze musical, die begin volgend jaar wordt uitgevoerd. De Musicalgroep zoekt nieuwe zangers en spelers voor deze musical, waarin de figuur van Petrus centraal staat. Het verhaal gaat over de groei van een mens, over vallen en opstaan en merken dat je overeind geholpen wordt. De toeschouwers maken

De ‘Maria’s’ van de Musicalgroep

kennis met een man die Iemand volgt. Hoe moet dat dan met je bedrijf, je baan, je gezin, je huis… Petrus is een mens, zoals iedereen en tevens wil hij zelf ook een voorbeeld zijn. Daarbij staat de vraag ‘wie ben je eigenlijk’ centraal. ‘Visserslatijn!’ belooft een boeiende musical te worden. Wie zin heeft in zingen, in spel en ontspanning, wordt uitgenodigd eens vrijblijvend te komen kijken. Meer informatie? De Musicalgroep repeteert op woensdag- Bel Ria van der Meulen (038) 422 13 72 avond om 20.00 uur in de Oosterkerk. of Frits Slothouber 06 167 682 72.

Oecumenische leeskring Elke tweede dinsdag van de maand komen mensen is een leeskring bij elkaar om samen te lezen, na te denken en te praten over de verhalen van Nico ter Linden uit zijn serie ‘Het Verhaal gaat…’. De groep wordt gevormd door mensen van de Oosterkerk, de Lutherse Gemeente en de Thomas à Kempisparochie. De leiding berust telkens bij twee pastores van twee verschillende kerken. Nieuwe deelnemers zijn van harte welkom, van 13.30 tot 15.00 uur in de Lutherse Kerk aan de Koestraat. De eerstvolgende keer is 9 november. Contactpersonen zijn ds. Harm Bousema: [email protected] tel. (038) 454 29 99 en ds.Wim Hortensius: [email protected] tel. (038) 452 46 60. 9

‘De deuren gaan open’, is de titel van het eindrapport dat de Commissie Toekomst Grote Kerk en het Refter begin september heeft aangeboden aan de Algemene Kerkenraad (AK) van de Protestantse Gemeente Zwolle (PGZ). Deze commissie was in februari 2010 aan de slag gegaan, onder voorzitterschap van John Berends, oud-wethouder van de gemeente Zwolle en tegenwoordig burgemeester van Harderwijk. Gégé Callenbach, voorzitter van de AK, gaat in op de inhoud van het rapport. Deelnemers aan een speurtocht beantwoorden vragen over de Grote Kerk.

Commissie Toekomst Grote Kerk en Refter brengt rapport uit

DESGEVRAAGD

Grote Kerk kan eerste groene rijksmonument worden

10

Met welke onderzoeksvraag is de commissie van start gegaan? GC: “De commissie is gevraagd de mogelijkheid te onderzoeken voor het breder beheren en exploiteren van de Grote Kerk, zo mogelijk in combinatie met het Refter. Voorwaarde daarbij is het behoud van de kerkelijke functies van de Grote Kerk en het gebruik van het Refter door de Grote Kerkgemeente. De bedoeling is de Grote Kerk optimaal te laten functioneren binnen de Zwolse gemeenschap en de regio. De opdracht aan deze commissie staat in nauwe relatie met de Notitie Financieel Beleid van de PGZ van november 2009. Daarin wordt het onder voorwaarden afstoten van De Hoeksteen, de Jeruzalemkerk, de Emmaüskerk en het Refter als mogelijkheid genoemd om de financiën van de PGZ binnen enkele jaren weer gezond te krijgen.” Waarom heeft de commissie haar rapport ‘De deuren gaan open’ gegeven? GC: “De commissie is van mening dat de Grote Kerk strategisch moet worden gepositioneerd als een open(baar) gebouw voor heel Zwolle. Het moet een monument zijn met toeristische aantrekkingskracht en functioneren als verbindingsplaats, zowel in letterlijke als overdrachtelijke zin. Meer concreet: het gebouw behoudt nadrukkelijk zijn functie als kerk, maar daarnaast kan het monument betekenis krijgen als bijzondere locatie voor tentoonstellingen, muziekuitvoeringen en congressen.” Welke consequenties heeft deze keuze volgens het rapport? GC: “Het betekent onder meer dat de organisatie geprofessionaliseerd moet worden, met name op de aandachtsgebieden marketing en communicatie. Overwogen moet worden daarvoor externe deskundigheid aan te trekken. In de tweede plaats zijn investeringen nodig op het terrein van sanitaire voorzieningen, catering, licht en geluid. Hiervoor moeten ook provinciale en nationale fondsen worden geïnteresseerd. En verder moeten er structurele contacten komen met organisaties op het terrein van culturele activiteiten en publiciteit. De commissie adviseert de plannen en de uitvoering ervan in fasen in te delen. Sommige onderdelen kunnen al binnen enkele jaren worden gerealiseerd. Voor andere is nader onderzoek nodig, waarvoor de commissie aanbeveelt ook externe zakelijke deskundigen aan te trekken.” Heeft het onderzoek nog verrassende visies opgeleverd? GC: “Verrassend is de aanbeveling van de commissie de exploita-

tie van de Grote Kerk op langere termijn ‘duurzaam’ te maken. De commissie stelt het zo: ‘De uitdaging is om in samenwerking met de gemeente Zwolle de Grote Kerk tot het eerste groene rijksmonument te maken.’ Dat zou natuurlijk prachtig zijn, maar wat dat precies inhoudt en welke investeringen daarmee gemoeid zijn moet nader worden onderzocht. Je kunt denken aan klimaatneutrale energievoorziening, bijvoorbeeld om de kerk te verwarmen en te verlichten.” De commissie moest ook onderzoeken of het wenselijk was het beheer en de exploitatie van de Grote Kerk aan andere partijen over te dragen of andere partijen daarbij te betrekken. Wat concludeert het rapport daarover? GC: “De commissie maakt duidelijk dat er een relatie is tussen eigenaarschap, de verantwoordelijkheid voor het gebouw en de beheersorganisatie. Anders gezegd: ze adviseert dat de PGZ, als eigenaar van de Grote Kerk, ook de verantwoordelijkheid blijft dragen voor de exploitatie. Zo kan de combinatie van continuering van de kerkelijke functies en verbreding van de exploitatie het beste worden gewaarborgd. Dat laatste is noodzakelijk omdat de instandhouding van de Grote Kerk en het Refter een fors beslag leggen op de schaarse financiën van de PGZ.” Wat adviseert de commissie inzake het gebruik van het Refter, nu bij de Grote Kerkgemeente in gebruik als wijkgebouw? GC: “Voor verbreding van het gebruik van het Refter raadt de commissie aan een nader onderzoek in te stellen en daaraan voorafgaand te bezien in hoeverre Grote Kerk en Refter elkaar in dezen kunnen versterken. Ik denk dat we onze prioriteit wat betreft het Refter ook daar zullen leggen én in de versterking van de exploitatie van het gebouw zelf. De beheerder en de Grote Kerkgemeente hebben zich daarvoor ook het afgelopen jaar sterk voor gemaakt.” Wat gebeurt er verder met het rapport? GC: “Het rapport is voor de eerste keer besproken in de vergadering van de AK op 4 oktober 2010. De opzet is dat de AK op grond van de adviezen in november de eerste besluiten neemt. Intussen zal overlegd worden met mensen die direct te maken hebben met de gevolgen van die besluiten. Daarbij denk ik in de eerste plaats aan de wijkkerkenraad van de Grote Kerkgemeente en de Commissie Grote Kerk. De AK wil ook weten wat bij hen

leeft. De commissie is verantwoordelijk voor de inhoud van het rapport; de AK heeft de verantwoordelijkheid te beslissen wat er met het rapport wordt gedaan. De AK is de commissieleden erkentelijk voor hun inzet en waardeert de hoge kwaliteit van het resultaat.” Wat vind je persoonlijk van de ideeën van de commissie? GC: “Opvallend is de verscheidenheid in de samenstelling van de commissie. De verscheidenheid is te zien in de aard van de betrokkenheid bij onze Grote Kerk en in de deskundigheden van de leden. Daarom hecht ik er veel waarde aan. Ik ben ook blij met de realistische benadering. Mij is duidelijk dat we als PGZ een grote verantwoordelijkheid hebben en houden in het beheer van de Grote Kerk. De commissie schetst perspectieven die ik erg aantrekkelijk vind. De uitwerking ervan gaat niet van de ene dag op de andere. We zullen nieuwe vormen van samenwerking gaan onderzoeken met andere Zwolse instellingen. Zij en wij hebben er baat bij wanneer we hen inhoudelijk daarvoor kunnen interesseren. Zo kunnen we naast de voortzetting van onze gemeenteactiviteiten, de basis van ons bestaan, ook een aanzet geven voor nieuwe ontwikkelingen in Zwolle. En daarmee een belangrijke bijdrage leveren aan het leven en welzijn van alle Zwollenaren.”

De Commissie Toekomst Grote Kerk en Refter bestond behalve uit voorzitter John Berends uit: Peter Izeboud, adviseur informatie- en automatiseringsbeleid en trendwatcher in de zorg; tevens secretaris van het College van Kerkrentmeesters van de PGZ. Han Slootweg, manager Innovatie bij Enexis BV en hoogleraar Smart Grids aan de TU Eindhoven, lid van de wijkgemeente van de Grote Kerk en voorzitter van het College van Kerkrentmeesters. Niek van der Sprong, interim-manager culturele centra en poppodia (Niek van der Sprong Culturele Producties), o.a. organisator van het Bevrijdingsfestival Overijssel en festival Zwart. Theo Tobé, kerkmusicus, bestuurder van een ontwikkelingssamenwerkingsorganisatie en lid van de Commissie Cantatediensten Grote Kerk van de PGZ.

Kerstfeestviering Bejaardenmiddag Stad Op maandagmiddag 13 december staan de deuren van het Refter (Bethlehemsekerkplein 35) open voor de ouderen die in en rond de binnenstad wonen. Van 14.15 tot 16.30 uur wordt dan de kerstviering gehouden. Het thema voor deze middag: ‘Eén Naam is onze hope’, klinkt door in woord, lied, koorzang, declamatie en kerstvertelling. De meditatie zal gehouden worden door ds. J. Mulderij. Verder werkt mee het koortje van Bejaarden Stad onder leiding van Poldi Wiersma. De heer B. v.d. Linde bespeelt het orgel. De organisatoren hopen op veel belangstellenden en nodigen iedereen bovendien uit ‘iemand mee te nemen’. Vanaf 14.00 uur staan koffie en thee klaar. De middag wordt georganiseerd door de Commissie Bejaardenmiddag Stad van de Grote Kerkgemeente: Fija, Janny, Truus, Niesje en Rijka. Voor meer informatie: Rijka Klaassen, tel. (038) 465 42 13) of Fija de Gelder, tel. (038) 465 76 30

Column Een dag van niks We schrijven woensdag 15 september jongstleden. Op het NS-Station zie ik op een grote poster dat het vandaag de ‘dag van de scheiding’ is. Echtscheidingsadvocaten en relatiebemiddelaars vragen hiermee aandacht voor een zo soepel mogelijk verloop wanneer je samen niet meer verder wilt. Later op de dag bleek dat het ook nog de ‘dag van de prostaat’ te zijn, met een reuzenmodel van zo’n écht mannending op de Dam. Behulpzame urologen erbij die, jawel, aandacht vroegen voor de werking van dit cruciale orgaantje. Of er een verband was tussen de twee aandachtspunten die dag weet ik niet. Welke dagen hebben ondertussen nog meer gehad: de dag van de verpleging, de dag van de nierdialyse, de dag van respect, de dag van de bouw, de dag van de duurzaamheid, de dag van de Europese gemeenschap, de dag van de onthouding, natuurlijk Prinsjesdag, dierendag, de dag van de aarde, de dag van de leraar, de dag van het onkruid, de dag van het liberalisme, de dag van de wilgen en de dag van de zeehond, de stranddag (alleen bij mooi weer) en laten we niet ze niet vergeten - die goede oude wasdag en gehaktdag. Oeps, de verjaardag was me nog bijna ontglipt. En wacht, we hebben nog de kerstdagen en nieuwjaarsdag, maar dan hebben we eerst nog... Nee, ik stop met de opsomming. We worden overweldigd door het aantal dagen waarop, jawel, onze aandacht wordt gevraagd voor een nobel, klein of groot, lief, gezond of BELANGRIJK doel. Ik googlede ‘de dag van’ en had in 0,16 seconde al 5.390.000 hits. Er wordt geen dag overgeslagen, elk gaatje op de kalender wordt benut. Een weldenkend en welwillend mens is er maar druk mee. En dan is er ook nog mijn werk als legerpredikant. Als ik niet oppas kom ik er niet eens aan toe. Toen kreeg ik een, al zeg ik het zelf, geweldig idee. Waarom niet eens een dag waarop je niets hoeft. Gewoon bij wijze van experiment. En als dit bevalt doen we het vaker, één keer per week of zo. Gewoon een ‘dag van niks’. Dat nog nooit iemand daar opgekomen is. Anne Zweers 11

Kerkenraadsvoorzitter en scriba van De Open Kring:

“Wij zijn nog steeds een wijkgemeente in ontwikkeling” In Stadshagen, de jongste wijk van Zwolle, staat ook de nieuwste protestantse kerk. De Open Kring, drie jaar geleden in gebruik genomen, is het hart van een wijkgemeente in ontwikkeling. De afgelopen jaren zijn veel nieuwe leden met open armen en een open geest ontvangen. Als gevolg van de crisis neemt de meest onstuimige groei van Stadshagen nu wat af, maar er komen toch nog steeds woningen, bewoners en nieuwe leden voor de wijkgemeente bij. Hoe ervaar je als gemeente in opbouw de berichten uit andere wijkgemeenten die alleen maar gekrompen zijn en nu zelfs hun kerkgebouw moeten inleveren? Dat vroegen we aan Joke Leeuw-Kralt en Kitty Bardelmeijer, respectievelijk voorzitter en scriba van de kerkenraad van De Open Kring.

PERSPECTIEF

“We zitten hier niet op een eiland, maar voelen ons zeker betrokken bij wat er in de andere wijken gebeurt. De twee kerkenraadsleden van De Open Kring die ons vertegenwoordigen in de Algemene Kerkenraad brengen daarover verslag uit. En we leven mee met de gemeenten die hun kerkgebouw moeten missen”, vertellen Joke en Kitty. Bij het bekend maken van de voorgenomen besluiten over het afstoten van de kerkgebouwen,

12

werd aanvankelijk vanuit de AK gesuggereerd de Hoeksteengemeente te laten fuseren met De Open Kring. Dat idee werd niet overgenomen: De Hoeksteen is nu bezig met de Oosterkerk een nieuwe gemeente te vormen. “Als kerkenraad hebben we uitvoerig gepraat over de mogelijkheid van een fusie met de Hoeksteengemeente en ook besproken hoe dat dan zou moeten”, verklaart Kitty. “We zeggen altijd dat

Kerken in de Groningse nieuwbouw

Een kort maar mooi bestaan In de veel grote steden in Nederland horen ze helemaal bij het profiel van de buurt: de protestantse kerken die tussen 1950 en 1990 werden opgetrokken in de nieuwbouw. Er zit iets vrolijks aan die gebouwen, iets optimistisch: een aanstekelijk vleugje sfeer van de wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog. De bouwers wisten van aanpakken. Dat valt des te meer te bewonderen omdat het helemaal niet zo vanzelfsprekend is dat al die kerken verrezen. De onkerkelijkheid in Nederland was al voor de oorlog ingezet: van een minimale 0,3% in 1879 naar 14,4% in 1930. Daarna ging het écht hard: 17,1% onkerkelijken in 1947, 23,6% in 1971 en 48,7% in 1985. Die lijn heeft zich sindsdien voortgezet.

Kortom: de na-oorlogse kerkbouw ging tegen de trend in. Het percentage meelevende christenen mocht op het geheel van de Nederlandse bevolking minder worden, maar het heeft er alle schijn van dat de inzet van de doorzetters enkel groter werd. De steden beschikten in de binnenstad meestal over een royaal volume kerkgebouwen uit voorbije eeuwen. Pragmatisch zou voor de hand gelegen hebben om die zo efficiënt mogelijk te gebruiken, eventueel door meerdere kerkgenootschappen per zondag. Dat gebeurde echter zelden: de gemiddelde Nederlandse protestant uit

de wederopbouwfase wilde een modern gebouw naar de eis des tijds, in de buurt. Even opvallend was de enorme versplintering. Wat in 1816 één kerkgenootschap geweest was (Nederlands hervormd) bleek anderhalve eeuw daarna uiteen te zijn gevallen in hervormden, gereformeerden, christelijke gereformeerden, bevindelijken, vrijgemaakten en buitenverbanders. Die allemaal hun eigen kerken bouwden.

Bouwprogramma Hoe dit proces zich voltrok, is in Groningen naar verhouding goed bekend,

Kitty Bardelmeijer (links) en Joke Leeuw-Kralt bij het schilderij dat ter gelegenheid van de opening van De Open Kring werd gemaakt door de leerlingen van De Zevensprong.

we een open gemeenschap zijn en de mensen van De Hoeksteen waren dan ook van harte welkom. Maar eigenlijk hebben we maar een kleine kerk, die vooral op feestdagen bomvol zit”, vult Joke aan. “We zullen de komende jaren de terugloop in leden kunnen opvangen doordat Stadshagen nog wel even blijft groeien, maar ooit houdt ook dat op. Dan zal ook de Open Kring niet aan bezuinigingen kunnen ontkomen”, verwachten de voorzitter en de scriba. “Daarom zijn we ontzettend blij dat wij hier drie jaar geleden deze kerk nog hebben gekregen, zeker nadat de roomskatholieken die daar eveneens gebruik van wilden maken, op het laatste

dankzij de gedetailleerde studies die de historicus G.J. Kok eraan gewijd heeft. In de jaren vijftig droegen de hervormden verantwoordelijkheid voor de grote Martinikerk, Aa-kerk en Nieuwe Kerk in de binnenstad. Vooral de gereformeerden onderscheidden zich door hun bouwprogramma: de Westerkerk van 1906, de Noorderkerk van 1921 (later vrijgemaakt), de Oosterkerk van 1928. De energie bleef ook na 1945 groot, de opofferingsbereidheid eveneens. Zo verrezen in de nieuwbouwwijken maar liefst zeven kerken. Opmerkelijk is dat de gereformeerde en hervormde bouwijver nog in de jaren zeventig en tachtig helemaal losstonden van elkaar. Zo werden in Paddepoel de gereformeerde Garf en de hervormde Wingerd opgetrokken op een steenworp afstand van elkaar.

Goede sfeer In al deze kerken treft de goede sfeer: vlijmscherpe conflicten als eerder in 1944 blijven uit, omgangsvormen zijn vriendelijk en de vruchten van een eerder ongekende welvaart (vooral na de loonexplosie van 1963) worden niet alleen genoten, maar tevens verdisconteerd in daadwerkelijke betrokkenheid op de Derde Wereld. Afgezien van een

In de rubriek Perspectief reageren gemeenteleden op de maatregelen die de Protestantse Gemeente Zwolle (PGZ) financieel gezond moeten maken. Deze keer komen twee kerkenraadsleden van De Open Kring aan het woord en beschrijft kerkhistoricus Gert van Klinken de opkomst en teloorgang van protestantse kerken in Groningen. Voor Zwolle een uiterst herkenbaar verhaal…

moment afhaakten. Dat het toch is gelukt is te danken aan de samenwerking met het naastgelegen Zonnehuis, dat ook diensten houdt in onze kerk. Maar of dit gebouw er in deze tijd ook nog was gekomen, is helemaal de vraag.”

Omarming Kitty en Joke houden van hun kerkgebouw, dat letterlijk is ingericht als een open kring. “Het gebouw geeft een omarming”, vindt Kitty. Zij en Joke begrijpen dat het bijzonder ingrijpend is om de kerk waar je je thuisvoelt en waar veel herinneringen liggen, opeens te moeten missen. Joke woont in Westenholte en behoorde tot de gereformeerde wijkgemeente die in Het Anker kerkte. Tien jaar geleden verhuisde deze gemeente naar een ruimte in De Zevensprong, een van de eerste basisscholen in de nieuwe wijk. Daar wachtte de gemeente, die sinds 2005 tot de Protestantse Gemeente Zwolle behoort, zeven jaar op haar ‘echte’ kerk. Joke herinnert zich nog steeds de emoties rond de beide verhuizingen, die de

hoogoplopend conflict begin jaren tachtig (over de kernbewapening) overheerst in de kerkenraadsnotulen een haast gemoedelijke sfeer, waarin pastorale attitude en openheid voor de ander voorop staan zijn. Des te opvallender is wat er vanaf de jaren tachtig gebeurt: zonder dat er sprake is van een duidelijk conflict of crisis begint de ene na de andere van deze jonge kerken ‘om te vallen’ door een sluipend proces van kerkverlating. Dat dit proces zich in stilte vertrekt maakt de gevolgen er niet minder om. De Magnaliakerk wordt afgebroken in 1992, het jaar waarin de Opstandingskerk wordt verkocht aan de vrijgemaakten. De Goede Herderkerk wordt gesloten in 1997 en in gebruik genomen door de Pinkstergemeente, in Vinkhuizen gaat in 1999 De Regenboog dicht. De Trefkoel in Paddepoel verliest zowel de gereformeerde Garf (omgebouwd tot café) als de hervormde Wingerd. De Stadsparkkerk wordt verkocht in 2000. Orthodoxe formaties als de vrijgemaakten lijken zich beter te houden (overname van de Opstandingskerk en de Oosterkerk), maar ook daar slaat de crisis toe (sluiting Morgensterkerk 1993 en Noorderkerk 2008). Aldus wordt in Groningen een hele reeks

gemeenteleden noodzaakten opnieuw hun weg te zoeken. “Je bent met een kleine groep mensen die je allemaal kent. Toch gaat in zo’n situatie nooit iedereen mee.” Dat zal waarschijnlijk ook gebeuren als de Oosterkerk- en de Hoeksteengemeente samengaan, verwachten Joke en Kitty. “Ook dan zullen er mensen helemaal afhaken, of zich bij een andere wijkgemeente aansluiten.”

Grote verbondenheid De aanvankelijke gedachte om De Hoeksteen met hun gemeente te laten fuseren, ontstond niet zonder reden. Hoewel gescheiden door de rivier en een hoge brug, liggen de twee wijkgemeenten qua gedachtegoed en opvattingen dicht bij elkaar, menen Kitty en Joke. Een belangrijk kenmerk van De Open Kring is volgens hen de grote verbondenheid van de gemeenteleden, hoewel dat niet betekent dat iedereen vrijwel elke zondag de dienst bezoekt. Er zijn ook jonge ouders die wel een kind laten dopen, maar die je vervolgens nooit meer terugziet. “Maar die worden dan wel uitgenodigd voor een

gloednieuwe kerken nog bij de levensdagen van de bouwers afgestoten en afgebroken. Dat treft des te meer omdat het korte bestaan van die kerken eerder bloei dan verkommering weerspiegelt. Er bestaat tussen 1950 en 1990 een grote bereidheid om naast werk en gezin enthousiasme in de kerk te investeren. Dat gebeurt bovendien op een eigentijdse manier. Het duidelijkst valt dat af te lezen aan het functioneren van de evangelisatie en de tucht. Vóór 1950 vormt angst voor de hel nog een motief om mensen aan te sporen tot bekering en wordt instemming met de aanvaarde leer rigide gehandhaafd.

Voor zichzelf denken De generatie die de kerkenring in de nieuwbouw optrekt vindt dat mensen voor zichzelf mogen denken. Deze generatie lijkt een uiterst praktische en technische attitude door de week, probleemloos te combineren met traditioneel taalgebruik op zondag. Degenen die de kerk geruisloos verlaten, vooral vanaf de jaren zeventig in grote aantallen, brengen dat niet op. Zij beschouwen de Bijbelse taal als iets uit een voorbije tijd. Opgegroeid in de veilig-

serie gespreksbijeenkomsten. En dan ontstaan er vaak heel goede gesprekken”, merkt Kitty op. Al heel lang heeft de Open Kring een gespreksgroep voor senioren. Daarnaast staan tal van andere activiteiten op het programma (onder meer te vinden op www.openkring.nl), waar wisselende groepen gemeenteleden zich toe aangetrokken voelen. “We zijn nog steeds een wijkgemeente in ontwikkeling”, stellen Joke en Kitty vast. Of ze adviezen hebben voor de Oosterkerk- en de Hoeksteengemeente die nu ook een nieuwe gemeente moeten gaan opbouwen? “Als je echt samen met iets nieuws wilt beginnen, moet je heel open naar elkaar zijn en met elkaar zoeken naar nieuwe vormen”, reageert Joke. “Dan moet je dingen bedenken die van je samen zijn, een nieuw wijkblad bijvoorbeeld, een nieuw logo en een nieuwe naam. Niet roepen: zo was het altijd bij ons, maar proberen los te laten wat was. Dat is heel moeilijk, maar het kan niet anders als je samen wilt werken aan een nieuwe identiteit.”

heid en welvaart voelen zij bovendien minder behoefte aan de hechtheid en de levensbeschouwelijke vorming van een kerkelijke gemeenschap, die voor degenen die crisis en oorlog beleefd hebben wél veel betekenen. De gevolgen zijn bekend. De protestantse kerken in Groningen zijn levend en wel, maar inmiddels (2010) kleiner in aantal dan de grootste pessimist in 1980 had kunnen voorspellen. Hoe verder? Het zou interessant zijn om hierover eens van gedachten te wisselen met protestanten uit verschillende Nederlandse steden. Hier ligt nog ongeschreven Nederlandse kerkgeschiedenis. De Ark, een typische naoorlogse kerk in Groningen-Zuid.

13

Christa van Stappen-Ormel (1948) is kerkelijk werker in de Oosterkerk. In 1987 begon zij met de hbo-opleiding Theologie (Godsdienst) van de Christelijke Hogeschool Windesheim. Een voorbeeld van tweedekansonderwijs. De kinderen gaan het huis uit, ‘wat ga ik nu doen’ is dan de vraag. Voor haar stond een ding vast: het moet ‘iets met mensen’ zijn. De opleiding kende destijds twee richtingen: de pastorale variant en de lerarenvariant. Voor haar was de keus snel gemaakt: de pastorale variant wordt het.

M I J N I N S P I R AT I E

Christa van Stappen: “Mij bekroop meermalen het gevoel: ben ik wel gelovig genoeg?”

14

Kerkelijk werker Christa van Stappen

“Werken met mensen heeft alles te maken met geloven in God” Christa spreekt met warmte en enthousiasme over de opleiding. De mede-cursisten kwamen uit diverse geloofsrichtingen en uit verschillende leeftijdsgroepen. “Boeiende gesprekken waren er”, zegt ze en haar ogen stralen. “Eigenlijk vond ik het allemaal prachtig. Zoveel mogelijkheden, zoveel richtingen, zoveel gedachten over God.” Dogmatiek vond ze een leuk en leerzaam vak. “Je komt uit de - toch beperkte - kring van ‘het geloof van huis-uit’. En dan ontvouwt zich de breedheid aan opvattingen over God. Toch, als persoon voelde ik me toen wat onzeker. Mij bekroop meermalen het gevoel: ben ik wel gelovig genoeg?”

Praktijk Tijdens de opleiding liep Christa stage bij onder andere de rooms-katholieke parochie in Zwolle-Zuid en maakte ze kennis met het ziekenhuispastoraat. “Daar begon in zekere zin ook de invulling van mijn persoonlijke overtuiging: werken met mensen heeft voor mij alles te maken met geloven in God”, vertelt ze. “In de praktijk kom je dan jezelf tegen, je stelt jezelf vragen in de zin van: doe ik het wel goed, waar moet ik bij mezelf aan werken? Ik heb, vaak op vrijwillige basis, in verschillende vormen van pastoraat gewerkt zoals ouderenpastoraat, in een zogeheten Buddy-project voor aidspatienten, in het kerkasiel in de Scheppingskerk en later in De Hoeksteen. Mooi werk om te doen maar soms ook heel intensief en aangrijpend. Je komt in een wereld waarvan je het bestaan alleen maar vermoedde.”

Persoonlijke vorming “Mijn ervaring is”, vervolgt Chirsta, “dat naast een theologische opleiding een vorming op het gebied van ‘hoe ga ik met mensen om’ en vooral ook ‘hoe ga ik met mezelf om’ broodnodig is. In een driejarige cursus Psychologie ben ik daarmee bezig geweest, heb ik geleerd op mijzelf te vertrouwen. Het is een verdieping van de vraag hoe ik zelf in het leven sta en hoe God daarin een plaats heeft.” Al pratend pakt ze een klein boekje van de tafel. Het is ‘De weg van de mens’ van Martin

Buber. Ze leest voor wat Rabbi Susja de lezer voorhoudt: “In het toekomende Rijk zal mij niet gevraagd worden: ‘Waarom zijt gij niet Mozes geweest?’ Mij zal gevraagd worden: ‘Waarom zijt gij niet Susja geweest…’ Dat is in een paar woorden mijn inspiratie. Ik hoor in mijzelf soms de vraag: waarom ben jij ‘jij’ niet. Dat helpt mijzelf, maar het is ook de kern van het pastoraat: anderen dichter bij mijzelf én bij God te brengen. Ik realiseer me dat ik daarin ook veel ontvang van de mensen om me heen.

Werken in de Oosterkerk In januari 1995 kwam Christa voor het eerst, in deeltijd en tijdelijk, in de Oosterkerk na het vertrek van ds. Van Santen. In 2002 kwam ze in vast dienstverband terug. “Aanvankelijk heb ik vooral het ouderenpastoraat gedaan, maar nu is het zo georganiseerd dat ik deel uitmaak van het team van pastores en daarin verantwoordelijk ben voor ‘mijn eigen wijkje’. Niet meer gericht dus op een bepaalde groep gemeenteleden, maar pastoraat in de breedte. Ik ben daar zeer gelukkig mee.”

“Je komt in een wereld waarvan je het bestaan alleen maar vermoedde” De toekomst van de kerkelijk werker als functionaris in de kerk houdt Christa zich ‘eerlijk gezegd’ niet zo bezig. “Ik heb nog enkele jaren te gaan en heb het goed naar mijn zin. Maar mijn ervaring heeft me wel een aantal dingen geleerd rond de positie van de kerkelijk werker. De kerkelijk werker ‘professionaliseert’ in een snel tempo en ontwikkelt een eigen beroepsprofiel. Nog te vaak heeft de kerkelijk werker een part-time en tijdelijk dienstverband en is ‘gatenvuller’ in een periode van een vacante predikantsplaats. Ik wil onderstrepen dat de kerkelijk werkers goed zijn opgeleid en op de praktijk gericht en ik denk ook dat een goede taakomschrijving nodig is.”

Kerkelijk werkers binnen de PGZ De groei van Zwolle-Zuid en het ontbreken van voldoende middelen om in de Adventskerk een tweede predikant aan te stellen, was voor de Hervormde Gemeente aanleiding tot de aanstelling van de eerste kerkelijk werker. Wil Treep, nog steeds werkzaam in deze functie, kwam in dienst op 1 juni 1991. Zij is vooral actief in het ouderenpastoraat onder de bewoners van de Kievitsbloem. Sinds medio 2007 is Dirk Jan Steenbergen in de Adventskerk de tweede kerkelijk werker voor het jongerenwerk. Op dit moment is ook in de Oosterkerk (Christa van Stappen) en de Emmaüskerk (Gijs van Vulpen) een kerkelijk werker actief. Alle kerkelijk werkers binnen de PGZ hebben een

parttime dienstverband.Wie kerkelijk werker wil worden, moet de hbo-opleiding Theologie voor kerkelijk werker hebben afgerond. Op de website www.pkn.nl (onder Actief in de kerk/Ambten en functies) staat meer over de werkzaamheden en bevoegdheden van de kerkelijk werkers. Zij worden niet, zoals dat met predikanten gebeurt, ‘in het ambt bevestigd’ en zijn dan ook geen ambtsdragers. Kerkelijk werkers zijn niet bevoegd de doop en het Heilig Avondmaal te bedienen, maar gaan wel voor in kerkdiensten. Als zij door een gemeente ‘in de bediening zijn gesteld’, kunnen zij in aanmerking komen voor een preekconsent. Ook daarover meer op de website.

AANDACHT VOOR

Jaarthema Sionskerk: Bijbel & Kunstdienst ‘De hemel open’ In de Bijbel & Kunstdiensten, die op elke eerste zondag van ‘De hemel open’, is het jaarthema van de Sionskerk. Veel mensen zijn vandaag op zoek: naar het hogere, naar iets dat boven het dagelijkse leven en ook boven henzelf uitstijgt. Iets of Iemand die zin en doel geeft aan het leven. Dit is heel begrijpelijk. Zo zijn mensen ook gemaakt: op zoek naar diepere vervulling. In de kerk zoeken wij de diepste zin van ons leven in God. Wij geloven dat Jezus ons de weg naar God wijst, ja, zelf de Weg is. Als Jezus zijn discipelen roept om Hem te volgen, dan zegt Hij: “Jullie zullen grotere dingen zien, jullie zullen de hemel open zien.” (Johannes 1vers 52) Het thema ‘Als God de hemel opent’, is volledig geïnspireerd op Jezus’ woorden uit de Bijbel. Vanuit het Evangelie naar Johannes kijkt de wijkgemeente naar Wie Jezus is en wat het volgen van Hem betekent. Er is een dvd verkrijgbaar over het Johannesevangelie en in de kerkdiensten zal het hierover gaan.

de maand in de Sionskerk worden gehouden, is te zien hoe de Bijbel een rol speelt in de kunst. Naast organist Gert Hendriks speelt ook vaak een violist mee, Jeroen Knol. Voorganger is ds. H. Evers, de diensten beginnen om 19.00 uur. In deze diensten zijn zeker ook mensen welkom die niet zo kerkelijk betrokken zijn en wel belangstelling hebben voor kunst. Het jaarthema van de Sionskerk, ‘De hemel open’, licht ook in de Bijbel & Kunstdiensten op. Op zondag 7 november is via de beamer in de kerk het schilderij ‘Johannes de Doper preekt’, te zien. Het is geschilderd door Rembrandt in 1635. In de dienst staat Johannes de Doper centraal; hij mag wijzen op Jezus, waarmee de gemeente op weg gaat naar Advent.

Cursus voor managers en bedrijfsleiders Missionaire gemeente De Sionskerk organiseert een speciale cursus voor managers en bedrijfsleiders. Christen zijn en leiding geven in het bedrijfsleven, hoe doe je dat? Wat voor leider ben jij? Wat in je werk levert spanning op en waar krijg je energie uit? Waar loop je tegenaan? Maakt het christelijk geloof verschil op de werkvloer? Hoe ga je in de crisis om met ontslag en (dreigend) faillissement? En hoe zit een bedrijfsleider in de kerk? In gesprekken met elkaar worden vragen als deze besproken. Najaarsbijeenkomst op maandag 1 november, bij een van de deelnemers op de zaak. De voorjaarsbijeenkomst is op 14 maart 2011. Belangstellenden zijn van harte welkom. Info: ds. H. Evers, tel. (038) 455 06 50

De Sionskerk wil een missionaire gemeente zijn. Dat blijkt ook uit haar doelstelling: “De Sionskerkgemeente wil volwassenen en jongeren van binnen en buiten de gemeente uitnodigen samen te komen in de Naam van Jezus Christus tot eer van God, om te groeien in geloof en in dienstbaarheid.” Maar hoe doe je dat? Hoe ben je een uitnodigende gemeente? Speciaal hiervoor organiseert de Sionskerk een gemeenteavond op woensdag 3 november. Spreker is ds. H. Van Ark. De avond begint na de dienst voor Dankdag voor gewas en arbeid, om 20.15 uur.

Christmas Carols In de Sionskerk wordt de gemeentezang aan het orgel begeleid door de vaste organist Gert Hendriks. Soms worden er ook andere muziekinstrumenten bespeeld, zo zijn er op feestdagen vaak trompettisten. Eén keer in de maand speelt de band Sjema en dan is er zingen vóór de dienst. Op 19 december 2010 verzorgt Sjema een speciale concertdienst in de Sionskerk, aanvang 19.30 uur. Voor de derde keer is dit een dienst vol Christmas Carols. In een programma van ruim een uur speelt en zingt Sjema voor en met de gemeente als opmaat naar Kerst. Het is bandleider Gert Hendriks weer gelukt een aantal min of meer onbekende Carols te vinden en te bewerken. De toegang is vrij met een collecte bij de uitgang.

15

De filmmakers. Van links naar rechts: Joren, Ruben, Wouter, Eva en Hannah. Myrthe ontbreekt op de foto.

‘Jong in de kerk’ is nieuw in Gaandeweg. In deze rubriek wordt steeds een onderdeel van het werk voor jongeren (van alle leeftijden) in de wijkgemeenten in de schijnwerpers gezet. Deze keer de impressie van een filmproductieproces, uitgevoerd door de groep Rondom 14 van De Hoeksteen. Wie onderwerpen heeft voor deze rubriek: mail naar [email protected]

JONG IN DE KERK

Jongeren uit De Hoeksteen maken film

16

Zoeken naar God met de zintuigen van een tiener Wie op de Startzondag in De Hoeksteen werd uitgenodigd plaats te nemen in de consistorie, moest niet vreemd opkijken. De ruimte was ingericht als een mini-bioscoopzaal die per voorstelling ruimte bood aan zes mensen. De titel van de vertoonde productie: ‘Hoe vind je God?’ Popcorn en cola ontbraken, maar de makers van ‘de film’ meldden van tevoren al: “Het is de moeite waard.” Zij vertellen hoe de film tot stand kwam en wat ze daar zelf van opstaken.

Gemiddeld zijn ze veertien jaar, de jongens en meiden van de filmploeg in De Hoeksteen. Een jaar geleden daagde André Harsevoort, zelf vader van twee, deze groep tieners uit om mee te doen aan een opdracht. Maak een film over hoe je God kunt vinden. En dat lieten Wouter van der Sluis, Hannah Bremer, Ruben Smink, Eva Harsevoort, Joren la Roi en Myrthe van Driezum zich geen twee keer zeggen. ‘Filmploeg Rondom 14’ ging aan de slag. Tijdens enkele kerkdiensten kwamen de tieners bij elkaar op hun eigen plek in De Hoeksteen. Het project startte met een cathechisatiebijeenkomst onder leiding van ds. Margo Jonker. Tijdens die bijeenkomst gaven de jongeren eerst zelf antwoord op de vraag ‘Hoe kijk je aan tegen God?’ “Daar gebruikten we kaartjes met steekwoorden voor”, vertelt Wouter. “Zo stonden er op de kaartjes woorden als Redder of Held. Daarna moesten we de kaartjes op volgorde leggen; welke woorden passen het meeste en welke het minste bij jouw beeld van God.” Maar een verhaal vertellen kan ook in beelden. Samen keken ze naar verschillende filmfragmenten die telkens hetzelfde verhaal vertelden. Daardoor leerden ze dat hetzelfde verhaal op verschillende manieren verbeeld kan worden, maar ook op verschillende manieren kan overkomen. De conclusie bij de jongeren was tweeledig: “Een goed verhaal heeft een begin en een einde, vormt een cirkel. En… wij kunnen het beter dan wat we tot nu gezien hebben.”

Gemeente betrokken Een plan de campagne werd gemaakt en de filmploeg ging voortvarend aan de slag. Daar werd ook de Hoeksteengemeente op verrassende wijze bij betrokken. Op een willekeurige zondagochtend werden de bezoekers van de kerkdienst ontvangen door twee filmploegjes. Zomaar naar binnen glippen was er niet bij. Eerst even wat vragen beantwoorden op camera graag. “En dat was erg leuk”, vertelt Joren. “We stelden de bezoekers drie vragen.

Wat komt u hier doen? Waarom bent u hier? en Met welke steekwoorden omschrijft u God?” Dat bleken geen eenvoudige vragen te zijn voor de kerkgangers. Op de eerste vraag werd vaak enigszins verbaasd gereageerd. Een ‘dat-is-toch-logisch-houding’ of ‘wat-een-rare-vraag’ was een veelgeziene reactie. Bij de tweede vraag werd het al interessanter: veel bezoekers bleken naar de kerk te gaan om het geloof samen te delen, om bij elkaar te zijn. En natuurlijk vond een deel van de bezoekers het niet meer dan vanzelfsprekend; ‘we doen het al jaren zo, macht der gewoonte’. Een enkeling meldde heel eerlijk ‘omdat het moet van mijn ouders’. De derde vraag was het moeilijkst te beantwoorden. “Maar”, zegt Wouter stellig, “veertig procent van de geïnterviewden omschreef God toch wel met het woord liefde.” Joran vult aan: “Veel mensen vonden het ook moeilijk om God in woorden te beschrijven. Ik denk dat ze het vaak wel in hun hoofd weten, maar moeilijk vinden om het hardop te zeggen.”

Intensief aan de slag Het resultaat was een heleboel beeldmateriaal dat door de filmploeg werd bekeken en uitgezocht. “We hebben die beelden zo vaak gezien, dat ik precies weet wie wat zegt”, vertelt Ruben. “Zo intensief zijn we er mee aan de slag geweest.” De reacties van de mensen bracht ook het een en ander teweeg bij de jongeren zelf. Joren: “Soms omschrijven mensen God met een gevoel. Dan duurt het even voordat je snapt wat ze bedoelen.” Wouter vult aan: “Iets omschrijven wat niet tastbaar is, is ook moeilijk.” En zoals dat een professionele filmploeg betaamt, blijven ze kritisch. Ze zijn het zeker niet altijd eens met de mening van de kerkgangers. “Ik ben toch meer van het nieuwerwetse geloven”, licht Wouter toe. “Ik ga wel vaak naar de kerk, maar niet elke week. Als ik ’s ochtends wil uitslapen, weet ik dat ik God ook kan vinden in mijn slaapkamer.” Waarop Ruben aanvult: “Ik ga juist elke week naar de kerk. Maar soms voelt dat alsof ik een verhaal

al te vaak gehoord heb. En daardoor kun je juist negatief tegenover de kerk gaan staan.” Ook Hannah Bremer heeft het leuk gevonden om mee te werken aan de film. “Onze kerk doet eigenlijk nooit iets voor middelbare scholieren en nu deed André dat wel! Het was ook leuk om door deze film iets met God te doen; we konden daar helemaal onze eigen draai aan geven.”

Buiten de kerk Toch was de opdrachtgever, André, nog niet helemaal tevreden. Want waarom ga je alleen op zoek naar God in de kerk, als je tegelijkertijd zelf zegt dat God ook buiten de kerk te vinden is? En dat resulteerde in een dag fotografie in de natuur. Of ze daar God gevonden hebben? Hannah zegt van wel en zij denkt dat God ook te vinden is in een gedicht of een verhaal. De redenatie van de drie heren: als je het wetenschappelijk bekijkt, lijkt de natuur heel ‘normaal’. Ruben: “Maar tegelijkertijd stel je jezelf de vraag, hoe het zomaar kan dat er zo iets moois ontstaat uit een klein zaadje.” En volgens Wouter moet je soms eerst goed zoeken voordat je God vindt. “Mooie dingen moet je niet voor normaal aanzien.” De filmploeg kijkt in ieder geval met een tevreden gevoel terug op deze productie. Er is veel lol gemaakt, de koekjes waren lekker, ze hebben elkaar (nog) beter leren kennen, het kostte veel meer tijd dan gedacht, ze zijn actief aan de slag geweest en het was ook heel leerzaam. Het eindtresultaat is te vinden via de website: www.dehoeksteen.nl. Klik op Actueel en ga naar Fotoverslag Startzondag. Dan naar Startzondag 12 september 2010. Daar staat een link naar Youtube.

“Wat komt u hier doen?” “Ik ga naar de kerk.”

“En Ruben, heb jij God al gevonden?”

“Het was een voorrecht om met deze jongeren te werken” Het begon allemaal een jaar geleden. André Harsevoort legde zijn idee vol enthousiasme voor aan de dominee en de jeugdouderling. “Voor kinderen tot 13 jaar hebben we vanalles geregeld in De Hoeksteen”, vertelt André. “Maar naast basiscathechese is er niet veel meer. Als ouder zie ik dan het risico dat we onze tieners kunnen verliezen. En ik wilde proberen iets met deze leeftijdsgroep te doen.” Dat resulteerde in het filmproject met Rondom 14, gewoon door te gaan doen. Voor André is het proces belangrijker dan het resultaat. “Ik wilde graag met deze groep jongeren op weg. Niet door het van ze over te nemen, maar door langs de lijn te blijven staan en de juiste voorwaarden te scheppen. Dat was voor mij persoonlijk een leerdoel.” Aan die verwachting heeft hij naar eigen zeggen kunnen voldoen. “Dat was soms wel lastig. Maar het is me niet tegengevallen. Ik ben niet gaan trekken, maar heb geprobeerd ze te mobiliseren als het proces stil viel, zonder ze te veel in een richting te sturen.” De groep was volgens André inspirerend. “Ze zijn open, direct en bijzonder goed in staat om onder woorden te brengen wat ze vinden en denken. De sociale veiligheid was zo groot, dat iedereen kon zeggen wat ie wilde. Niemand gedroeg zich anders, er was een groot vertrouwen in elkaar.” Ook André ziet dat ouders met tieners sneller afhaken in de kerk. “Daarom is het zo belangrijk om iets voor deze leeftijd te doen. Dat ze vanuit eenzelfde set basiswaarden en -normen samen aan de slag gaan. Dan zie je veel verschillen tussen de tieners, maar ook een gezamenlijke verbinding. En daar moeten wij een platform voor bieden. Het geeft energie om deze voorwaarden te mogen scheppen en het was een groot voorrecht om met deze groep te mogen werken.”

“Heb je voor mij twee kaartjes voor de film?” “Ja hoor, maar u moet nog wel even wachten”

“De consistorie als bioscoopzaaltje, wie had dat gedacht? De Hoeksteen is echt op heel veel manieren te gebruiken.”

17

KERKELIJK BUREAU COLOFON 18

Protestantse Gemeente Zwolle

Verhuizingen binnen de PGZ

Centraal adres voor Algemene Kerkenraad, Kerkrentmeesters en Diakenen Kerkelijk Bureau: Molenweg 241, 8012 WG Zwolle Geopend: maandag t/m vrijdag 8.00 – 12.00 uur Tel.: (038) 421 75 96 - Fax: (038) 423 04 79 E-mail: [email protected] Website: www.pknzwolle.nl Website diaconie: www.diaconiezwolle.nl

Wist u dat elke wijkkerk een apart wijknummer heeft en dit bepaald wordt door geografisch vastgestelde grenzen? Wanneer u dus gaat verhuizen naar een andere wijkgemeente binnen de Protestantse Gemeente Zwolle, verhuist u dus ook naar een andere geografische wijkgemeente. Indien u echter bij uw oude wijkgemeente wilt blijven behoren, kunt u dit aangeven bij de melding van uw verhuizing. We spreken dan over ‘perforatie’. U dient dit echter zelf aan te geven. Ditzelfde geldt eveneens als u naar een gemeente buiten Zwolle verhuist, maar lid wilt blijven van uw huidige wijkgemeente. Ook indien u eerder getekend hebt voor een voorkeurgemeente en u gaat verhuizen (zelfs binnen de geografische wijkgemeente) dient u zelf aan te geven of u bij uw voorkeurgemeente wenst te blijven behoren. Wanneer u dit niet zelf aangeeft vervalt de voorkeurgemeente in de landelijke ledenregistratie en komt u automatisch in uw nieuwe geografische wijkgemeente. Tot het moment dat er een goede oplossing is gevonden voor het behouden van de voorkeurgemeente bij verhuizing, is het dus het beste wanneer u zelf hierin actie onderneemt. Als u bij het Kerkelijk Bureau uw verhuizing meldt, maak dan zelf uw wensen kenbaar. Dan wordt een en ander ook in de landelijke ledenregistratie correct geadministreerd.

Bankrekeningen: College van Kerkrentmeesters: 800 430 en 69.96.41.705 College van Diakenen: 874 034 en 69.95.43.320 Gaandeweg: 69.97.69.167 Beheer en Exploitatie Grote Kerk: 587 931 en 69.97.43.745 Schnitgerorgel: 59.80.52.100

Collectepenningen Er zijn penningen verkrijgbaar van: € 0,20, € 0,50, € 1,-, € 2,-, € 5,- en € 10,-. Verkoopadres Kerkelijk Bureau. Hier kan contant, per pin of door middel van een eenmalige machtiging worden betaald. Overige verkoopadressen: Emmauskerk en Adventskerk: 1e maandag van de maand 19.00 - 20.00 uur Stinskerk: 1e maandag van de maand 16.30 - 17.30 uur Sionskerk: 1e donderdag van de maand 18.00 - 19.00 uur Open Kring: 1e maandag van de maand van 18.30 - 19.45 uur In Zwolle-Noord: E. van Buiten, Welle 58, K. Smit, Meppelerdiep 92 In Zwolle-Zuid: A. Renting-van Veen, Steggingmarke 13 en W.A. Stomp-de Koning, Rendierveld 41. In Stadshagen: L. Blauw, Goudplevierstraat 123 (tel. 460 90 16) Op deze adressen kan contant of door middel van een eenmalige machtiging betaald worden.

Aanvragen kerkelijke huwelijksbevestiging Bruidsparen, die hun huwelijk kerkelijk willen laten bevestigen, wordt verzocht deze aanvraag twee maanden van tevoren in te dienen bij het Kerkelijk Bureau. Hiervoor dient u persoonlijk langs te komen (bij voorkeur tijdens de openingstijden tussen 8.00 en 12.00 uur). Een aantal zaken moet namelijk even doorgesproken worden. Ook zijn aan het gebruik van de kerk kosten verbonden. Prijzen zijn op te vragen bij het Kerkelijk Bureau.

Wij willen doorgaan… Het is alweer bijna drie jaar geleden dat het allereerste nummer van Gaandeweg op uw mat viel; inmiddels zijn daar zeventien uitgaven achteraan gekomen. Als redactie bekijken we die stapel met verwondering en voldoening. En met dankbaarheid, voor de inzet van tientallen medewerkers uit alle hoeken van de PGZ, die teksten schrijven en foto’s maken. En voor de Algemene Kerkenraad, die de uitgave van dit PGZ-brede communicatiemiddel elk jaar weer op de begroting zet. Wij bedanken ook de adverteerders voor hun financiële ondersteuning en – last but not least – onze lezers die jaarlijks een bijdrage geven. Bij dit nummer vindt u hem weer: de acceptgiro waarmee u geld kunt overmaken. Als redactie hopen we dat u Gaandeweg een warm hart toedraagt en dat u dat met een gift laat blijken. Dat is dan voor ons een hart onder de riem. Want wij willen niets liever dan doorgaan met Gaandeweg. Redactie Gaandeweg

Gaandeweg is het magazine voor alle leden van de Protestantse Gemeente Zwolle, de Evangelisch-Lutherse Gemeente Zwolle en De Hoofdhof Berkum Derde jaargang nr. 5, oktober 2010 Verschijnt zes keer per jaar. Oplage: 11.000 Redactie: Ds. Iemke Epema (hoofdredacteur), Gery Bruins (eindredacteur), Saskia Dankers, Rob van Harten en Jan Nauta Redactionele bijdragen aan dit nummer: Joost van Belois, Astrid Nauta, Marleen Tienstra en scribenten van wijkgemeenten en kerkelijke organisaties Fotografie: Wim Andel, Gery Bruins, André Kruiswijk, Astrid Nauta, Wim van Stappen, Wil Treep, Hilde van der Veen, Carl Withaar en anderen

Vormgeving en grafische productie: Dit magazine is milieuvriendelijk geproduceerd door Drukkerij Upmeyer Advertentiebeheer Kerkelijk Bureau tel. (038) 421 75 96 De volgende Gaandeweg verschijnt in de week van 13 december en loopt tot en met zondag 20 februari 2011. Kopij en foto’s dienen uiterlijk maandag 15 november te zijn aangeleverd via [email protected] of schriftelijk bij het Kerkelijk Bureau. Aandacht voor… In de rubriek ‘Aandacht voor’ is ruimte voor berichten uit de wijken en van kerkelijke organen en organisaties, die van belang zijn voor zoveel mogelijk lezers.

Speuren naar sporen van troost

AANDACHT VOOR

De oecumenische werkgroep Verliezen Verwerken Salland/NoordWest Overijssel houdt op zaterdag 27 november 2010 een thema- en ontmoetingsdag in het Dominicanenklooster, Assendorperstraat 29, in Zwolle. Als je een partner of andere geliefde verliest, sta je aan het begin van een reis in onbekend gebied. Op die moeizame weg is het zoeken, ja speuren naar sporen van troost. Op de themadag houdt pastor Baptiste Tuin, verbonden aan het Dominicanenklooster, ’s ochtends een inleiding over het thema: ‘Speuren naar sporen van troost.’ Er is gelegenheid vragen te stellen en met haar in gesprek gaan. Na de lunch is er ruimte om in kleinere groepjes met elkaar over het thema te praten en als mensen dat willen, over eigen ervaringen te vertellen. Het is ook mogelijk om het thema op een creatieve manier vorm te geven, door middel van aquarelleren of werken met speksteen. De kosten voor deze dag bedragen € 15,00 per persoon inclusief koffie/thee en lunch. Voor wie dit bedrag een belemmering vormt, wordt verzocht dit bij opgave aan te geven. De zaal is op vanaf 10.00 uur. Het programma begint om 10.30 uur en wordt omstreeks 16.00 uur afgesloten. Voor meer informatie en opgave: Rietje van Voorst, tel. (038) 454 74 74, e-mail: [email protected] Rita Kruizinga, tel. (0572) 356 675, e-mail: [email protected]

Filmavond in De Hoeksteen Op 2 november is er weer een filmavond in De Hoeksteen. De titel van de dvd die wordt bekeken is nog niet bekend, wel dat het een film is van ‘filmhuiskwaliteit’ is. De apparatuur in de kerk is inmiddels vernieuwd. De film wordt kort ingeleid en nabesproken door Lodewijk Kruithof. De avond start om 19.45 uur. Toegang gratis, alleen koffie/thee is voor eigen rekening. Wie wil komen wordt verzocht, zich uiterlijk 31 oktober aan te melden. Liefst per e-mail: [email protected] of telefonisch: (038) 454 58 21.

Verborgen schatten uit Moderne Devotie De stichting Thomas a Kempis stelt zich ten doel het gedachtegoed van Thomas a Kempis levend te houden in Zwolle en omgeving. Omdat Thomas geworteld was in de Moderne Devotie, staat deze beweging centraal in de najaarscursus van de stichting: ‘Verborgen schatten uit de Moderne Devotie.’ Als gangmakers binnen die beweging gelden Geert Groote (1340-1384), Dirc van Herxen (1381-1457) en Gerard Zerbolt van Zutphen (1367-1398). Wat zij schreven is tegenwoordig minder bekend. Inleiders maken deze teksten toegankelijk. Op dinsdag 2 november houdt dr. J.L. (Lydeke) van Beek een inleiding over Dirc van Herxen. Ze schreef de dissertatie “Leken trekken tot Gods Woord. Dirc van Herxen (1381-1457) en zijn Eerste Collatieboek”. Op dinsdag 23 november spreekt dr. R.Th.M.(Rudolf) van Dijk over

Gerard Zerbolt van Zutphen. Tot de onbekende geschriften, de ‘verborgen schatten uit de Moderne Devotie’, behoort Zerbolt’s boek ‘Geestelijke bestijgingen’. Rudolf van Dijk (Karmeliet en wetenschappelijk medewerker van het Titus Brandsma Instituut te Nijmegen): “In de vijftiende eeuw behoorde dit boek zeker niet tot de ‘onbekende geschriften’ of ‘verborgen schatten’. Het was een in brede kring verspreid en gelezen boek.” De bijeenkomsten zijn in het Dominicanenklooster, Assendorperstraat 29. Ze beginnen om 20.00 uur en duren twee uur. Deelnamekosten: € 40,00; op studentenpas € 30,00; één avond € 15,00 (studenten € 10,00) inclusief thee of koffie. Maximaal veertig deelnemers, op volgorde van binnenkomst. Informatie en opgave: Stichting Thomas a Kempis, Zuiderpad 31, 8355 CC Giethoorn, tel. (0521) 362 452, of e-mail: [email protected]

Zonnehuis zoekt nieuwe kosters Bij communieviering en kerkdienst in Het Zonnehuis in Zwolle zijn op zondag nogal wat vrijwilligers actief. Hun inzet wordt door bewoners en de geestelijke verzorging zeer gewaardeerd. Maar doordat het aantal vrijwilligers nu te gering is, wordt de druk voor degenen die meedoen soms te groot. Daarom is Het Zonnehuis op zoek naar nieuwe vrijwilligers. Zij kunnen kiezen uit de volgende functies en activiteiten. Vier coördinerende kosters begeleiden bij toerbeurt het halen en weer terug brengen van de bewoners van en naar hun buurt en straat. Zij doen dat samen met assistent-kosters die zo eenmaal per maand komen en daardoor de weg in het verpleeghuis goed kennen. Zij begeleiden weer de ongeveer tien vrijwilligers vanuit de kerken. En dan zijn er nog zaalkosters, bij voorkeur twee per zondag, die de kerk inrichten voor het gebruik door Het Zonnehuis. De communieviering vindt plaats om 10.15 uur in de Muinckzaal en duurt twintig minuten; de kerkdienst in de wijkkerk van De Open Kring is van 11.30 tot 12.15 uur. Het vrijwilligerswerk valt daarmee tussen ongeveer 10.00 en 12.30 uur. De geestelijke verzorging zou het liefst beschikken over vijf assistent-kosters per zondag, dan is er voor elke buurt één. Bij een aanbod van twintig vrijwilligers voor deze functie heeft iedereen hooguit eens in de vier weken ‘dienst’ en wordt ook het onderling ruilen gemakkelijker. Om dezelfde reden zijn minimaal acht zaalkosters nodig. Wie meer informatie wenst, kan bellen met Gerry Hutten, secretariaat geestelijke verzorging, tel. (038) 457 44 45 of met Roel Slagter, coördinerend koster, tel. (038) 421 56 51. Of mailen naar: [email protected] of [email protected] Een keer de gang van zaken meemaken en de sfeer proeven, kan uiteraard elke zondag.

19

KERKDIENSTEN

Adventskerk

Emmauskerk

Grote Kerk

De Hoeksteen

Talmaplein 2

Campherbeeklaan 53

Grote Markt 18

Scheldelaan 141

Zwolle - Zuid

Zwolle - Berkum

Zwolle - Centrum

Zwolle - Aa-landen

Mw. ds. N.A. Eygenraam

Tel. scriba: (038)4532463

Ds. J. Mulderij

Mw. ds. M.E. Jonker

Ds. J.T. Tissink

www.emmauskerk-berkum.nl

Tel. scriba: (038)4223241

Tel. scriba: (038)4546229

www.grotekerkgemeente.nl

www.dehoeksteenzwolle.nl

10.00 uur ds. J.H. van Osch, Vaassen

10.00 uur ds. J. Mulderij 16.30 uur Vesper

9.30 uur ds. S. van der Zee

10.00 uur ds. G.L. Kruizinga, Dalfsen

10.00 uur ds. K. van Meijeren, Ede 19.00 uur dienst

9.30 uur dr. R. Roukema

Mw. W. Treep D.J. Steenbergen Tel. scriba: (038)4658028 www.adventskerk.nl

Zondag 24 oktober

Zondag 31 oktober

9.00 uur mw. ds. N.A. Eygenraam 10.15 uur mw. ds. N.A. Eygenraam (doop) 19.00 uur drs. F. Revet 9.00 uur mw. ds. N.A. Eygenraam 10.15 uur mw. ds. N.A. Eygenraam 19.00 uur ds. J.T. Tissink

Woensdag 3 november Dankdag

19.30 uur zie de Hoofdhof

Zondag 7 november

9.00 uur ds. J.T. Tissink 10.15 uur ds. J.T. Tissink (Wind in de zeilen) 19.00 uur ds. J.J.N. Wilmink (Opendeurdienst)

10.00 uur ds. A.J. Plaisier, Amersfoort 19.00 uur ds. H. Bakhuis, Hoogeveen

10.00 uur ds. J. Brouwer, Epe 19.00 uur ds. J. Mulderij

10.00 uur mw. ds. M.E.Jonker

Zondag 14 november

9.00 uur dhr. D.J. Steenbergen 10.15 uur dhr. D.J. Steenbergen (dienst kerk, school en gezin) 19.00 uur dhr. K. Fredriks

10.00 uur ds. H. Frijling

10.00 uur ds. J. Mulderij (Heilige Doop) 16.30 uur Michaëlsviering

10.00 uur mw. ds. I.P. Epema

Zondag 21 november Laatste zondag kerkelijk jaar

9.00 en 10.15 uur mw. ds. N.A. Eygenraam, ds. J.T. Tissink en mw. W.J. Treep (gedenken overledenen) 19.00 uur Taizé-viering

10.00 uur dhr. G. van Vulpen 19.00 uur ds. J.F. Schuitemaker, Nunspeet

10.00 uur ds. J. Mulderij 16.30 uur Requiem

10.00 uur mw. ds. M.E. Jonker (Schrift en Tafel)

9.00 uur ds. J.T. Tissink 10.15 uur ds. J.T. Tissink (Schrift en Tafel) 19.00 uur mw. ds. N.A. Eygenraam (avondgebed/liedmeditatie) 9.00 uur mw. ds. N.A. Eygenraam 10.15 uur dhr. D.J. Steenbergen (Wind in de zeilen) 19.00 uur dienst (avondgebed/liedmeditatie)

10.00 uur ds. G.A. Cnossen 19.00 uur ds. J.A. Woudenberg, IJsselmuiden

10.00 uur ds. J. Mulderij (voorbereiding Heilig Avondmaal)

10.00 uur mw. ds. M.E. Jonker

10.00 uur ds. W. Andel, Oosthem

10.00 uur ds. J. Mulderij (Heilig Avondmaal) 19.00 uur ds. J. Mulderij (Voortzetting en Dankzegging Heilig Avondmaal)

10.00 uur mw. ds. M.E. Jonker

10.00 uur ds. L.P. Miedema

10.00 uur ds. P. Baas, Zalk 16.30 uur Michaëlsviering

10.00 uur mw. ds. M.E. Jonker

Zondag 28 november Eerste Advent Zondag 5 december Tweede Advent Zondag 12 december Derde Advent

9.00 uur ds. J.T. Tissink 10.15 uur ds. J.T. Tissink (doop) 19.00 uur ds. A. Pietersma (avondgebed/liedmeditatie)

Delen centraal in dienst Adventskerk

20

Iedere eerste woensdag in november is het Dankdag voor gewas en arbeid. Gelovigen danken God voor het eten waarin zij dagelijks worden voorzien. In de ‘Wind in de Zeilen’-dienst van op zondag 7 november om 10.15 uur in de Adventskerk klinkt de vraag: “Waar zijn we nou eigenlijk mee bezig?” Kerkgangers kunnen een bijdrage leveren aan deze dienst door houdbare producten mee te nemen die op een later tijdstip via de Voedselbank worden uitgedeeld aan mensen die beneden een bepaald bestaansminimum leven. Er staan op zondag 31 oktober en 7 november kratten achterin de Adventskerk. De producten, bijvoorbeeld blikwaren, jam, pindakaas, rijst en macaroni dienen nog minimaal een maand houdbaar te zijn. Op alcohol of rookwaren wordt geen prijs gesteld. Het Zwolse mannenkoor de Hanzezangers verleent medewerking aan de dienst.

Jeruzalemkerk

Oosterkerk

Open Kring

Sionskerk

Stinskerk

Windesheimstraat 1

Bagijnesingel 17

Hofstedeweg 1

Glanerbeek 10

Westenholterweg 19

Zwolle - Assendorp

Zwolle - Centrum

Zwolle - Stadshagen

Zwolle - Aa-landen

Zwolle - Westenholte

Ds. A. den Besten

Ds. H. Bousema

Mw. ds. N. Beimers

Mw. dr. H. Evers

Ds. E. van ’t Slot

Mw. ds. I.P. Epema

Ds. W. Hortensius

Ds. A. Pietersma

Tel. scriba: (038)4546104

Tel. scriba: (038)3557617

Tel. scriba: (038)4218523

Mw. G.C. van Stappen

Tel. scriba: (038)4200171

www.sionskerkzwolle.nl

www.stinskerk.nl

www.jeruzalemkerkzwolle.nl

Tel. scriba: (038)4543814

www.openkring.nl

www.oosterkerk.nl

9.30 uur ds. H. Olde 19.00 uur ds. J. Mulderij (Grote Kerkgemeente)

9.30 uur ds. H. Bousema 19.00 uur ds. H. Bousema

9.30 uur mw. ds. M.E. Dijk

10.00 uur ds. H. Frijling

9.30 uur ds. E. van ’t Slot 19.00 uur dhr. H. Kattenberg, Harderwijk

9.30 uur mw. ds. I.P. Epema

9.30 uur ds. W. Hortensius 19.00 uur mw. ds. I.P. Epema

9.30 uur ds. A. Pietersma

10.00 uur ds. J.A. Woudenberg, IJsselmuiden

10.00 uur ds. J.P. van Ark, Wezep 19.00 uur ContaKtdienst

19.30 uur ds. J.P. van Ark, Wezep

19.30 uur ds. E. van ’t Slot

15.00 uur ds. J. Mulderij 19.30 uur ds. J. Mulderij (Grote Kerkgemeente) 9.30 uur ds. A. den Besten (Oogstdienst) 9.30 uur ds. L.P. Miedema 19.00 uur ds. G.H. Koppelman, Wapenveld (Grote Kerkgemeente) 9.30 uur mw. ds. I.P. Epema 19.00 uur prof. dr. H. van den Belt, Woudenberg (Grote Kerkgemeente themadienst) 9.30 uur mw. ds. I.P. Epema 19.00 uur ds. J.A. van den Berg, Groningen (Grote Kerkgemeente)

9.30 uur ds. H. Bousema 14.00 uur ds. I. Pattinama (PERKI-dienst) 19.00 uur ds. W. Hortensius 9.30 uur ds. W. Hortensius (kerk, school en gezin) 19.00 uur dhr. F.A. Slothouber 9.30 uur ds. H. Bousema, ds. W. Hortensius, mw. G.C.v. Stappen-Ormel 19.00 uur mevr. P.L. Hellinga, Zwolle

9.30 uur ds. A. Pietersma (doopdienst)

9.30 uur mw. ds. N. Beimers (kerk en school)

10.00 uur mw. ds. H. Evers (oogstdienst) 19.00 uur mw. ds. H. Evers (Bijbel en kunst) 10.00 uur mw. ds. H. Evers (kerk en school) 19.00 uur ds. G.L. Kruizinga, Dalfsen (Opendeurdienst)

10.00 uur ZWO-dienst 19.00 uur ds. M.L.W. Karels, Hattem 10.00 uur ds. E. van ’t Slot 19.00 uur dhr. B. Greveling, Wezep

9.30 uur ds. A. Pietersma (herdenking, Schrift en Tafel)

10.00 uur mw. ds. H. Evers

10.00 uur ds. E. van ’t Slot 19.00 uur ds. G. Kobes, Ommen

9.30 uur ds. W. Hortensius 19.00 uur ds. W. Hortensius

9.30 uur mw. ds. N. Beimers

10.00 uur ds. J.H. van Osch, Vaassen

10.00 uur ds. E. van ’t Slot (Heilig Avondmaal) 19.00 uur ds. E. van ’t Slot (Heilig Avondmaal)

9.30 uur ds. A. den Besten

9.30 uur ds. A. Pietersma

9.30 uur ds. H. Bousema 14.00 uur ds. H. Olde (PERKI-dienst) 19.00 uur ds. H. Olde

10.00 uur mw. ds. H. Evers (doopdienst)

10.00 uur ds. T. Sijtsema, Assen 19.00 uur ds. P.E.G. Wiekeraad, Uelsen (D)

9.30 uur mw. ds. I.P. Epema 19.00 uur ds. J. Mulderij (Grote Kerkgemeente)

9.30 uur ds. W. Hortensius 19.00 uur ds. W. Hortensius

9.30 uur mw. ds. N. Beimers (doopdienst)

10.00 uur mw. ds. H. Evers 19.00 uur dhr. H. Stoorvogel (Opendeurdienst)

10.00 uur dhr. G. van Vulpen, Zwolle 19.00 uur ds. E. van ’t Slot (ContaKtdienst)

Religie, waarom? In de Opendeurdienst 0van 7 november in de Adventskerk wordt nagedacht over de vraag ‘Religie, waarom?’ In deze dienst gaat ds. Han Wilmink voor, het gospelkoor Godiva uit Lutten verzorgt de muzikale omlijsting. De dienst begint om 19.00 uur.

Kerk & School 14 november In de Sionskerk wordt op zondag 14 november een Kerk & Schooldienst gehouden. Leerlingen van alle Vivente-scholen, maar in het bijzonder van basisschool De Aquarel, werken mee aan de dienst, die begint om 10.00 uur. De band Sjema speelt. 21

KERKDIENSTEN

Collectedoelen In de PGZ-gemeenten zijn de eerste en tweede collecte altijd bestemd voor diaconie en kerk. De opbrengst van de derde collecte gaat naar de volgende doelen.

De Hoofdhof

Lutherse Kerk

Kerkweg 26

Koestraat 4

Zwolle - Berkum

Zwolle

Mw. ds. L.A. Burggraaff

Tel. scriba: (038)4226826

Tel. scriba: (038)4547233

www.luthersekerkzwolle.nl

www.hoofdhof.nl

Zondag 24 oktober: Onderhoudsfonds Zondag 31 oktober: Stille hulp Woensdag 3 november (dankdag): Werelddiaconaal doel Zondag 7 november: Zending/GZB Zondag 14 november: Wijkkas Zondag 21 november: Zwolse migrantenkerken Zondag 28 november: Onderhoudsfonds Zondag 5 december: Jeugddiaconaat Zondag 12 december: begrotingstekort Protestantse Gemeente Zwolle Eglise Wallonne 10.30 uur past. A.E. Gescher; Rehoboth 10.00 uur ds. J.P. van Ark, Wezep; Rivierenhof 10.00 uur ds. J. Vonk (Schrift en Tafel); Sophia 10.00 uur dhr. E.L.J. de Haar; Weezenlanden (VRC) 10.00 uur dhr. F.J.G. Broekhoff; Weezenlanden (Kapel) 15.00 uur Evangelische Broedergemeente; Zandhove 10.00 uur mevr. J. Spier; Zonnehuis 11.30 uur ds. G.L. Kruizinga (Heilig Avondmaal). Berkumstede 15.00 uur mw. ds. L.A. Burggraaff (Heilig Avondmaal); Rehoboth 10.00 uur ds. A. Jonkman, Veenendaal; Sophia 10.00 uur dhr. F.J.G. Broekhoff; Weezenlanden (VRC) 10.00 uur dhr. E.L.J. de Haar; Weezenlanden (Kapel) 15.00 uur Evangelische Broedergemeente; Zandhove 10.00 uur mw. ds. L. Kraan en dhr. M. Luttenberg; Zonnehuis 11.30 uur mw. ds. N.A. Eygenraam.

Zondag 24 oktober

9.30 uur dr. J. Ridderbos, Assen 19.00 uur dr. J. Ridderbos, Assen

10.00 uur ds. R. Kassens

Zondag 31 oktober

9.30 uur mw. ds. L.A. Burggraaff (Heilig Avondmaal) 19.00 uur mw. ds. L.A. Burggraaff (Heilig Avondmaal)

10.00 uur ds. H. Günther (Heilig Avondmaal)

Woensdag 3 november Dankdag

19.30 uur mw. ds. L.A. Burggraaff

Zondag 7 november

9.30 uur mw. ds. L.A. Burggraaff

10.00 uur drs. G. Berveling

Zondag 14 november

9.30 uur mw. ds. L.A. Burggraaff (dienst kerk, school en gezin) 19.00 uur Drieklank

10.00 uur ds. M.B. Nieuwkoop

Rehoboth 10.00 uur ds. K. de Graaf, Kallenkote; Sophia 10.00 uur dhr. E.L.J. de Haar; Weezenlanden 10.00 uur T.G.P.M. Sloot; Zandhove 10.00 uur mevr. W.J. Treep; Zonnehuis 11.30 uur mw. B. van de Loosdrecht.

Zondag 21 november Laatste zondag kerkelijk jaar

9.30 uur mw. ds. L.A. Burggraaff

10.00 uur ds. M.B. Nieuwkoop

Eglise Wallonne 10.30 uur past. Daniël Ribs; Nieuwe Haven Theodorakapel 10.00 uur ds. S. van der Zee en mevr. D. Boks; Rehoboth 10.00 uur ds. J.M.D. v.d Berg, Wezep; Rivierenhof 10.00 uur ds. G.L. Kruizinga; Sophia 10.00 uur T.G.P.M. Sloot; Weezenlanden (VRC) 10.00 uur dhr. E.L.J. de Haar; Weezenlanden (Kapel) 15.00 uur Evangelische Broedergemeente; Zandhove 10.00 uur mevr. G. de Vries-Slofstra; Zonnehuis 11.30 uur ds. J. Vonk

Zondag 28 november Eerste Advent

9.30 uur mw. ds. L.A. Burggraaff

10.00 uur dhr. R. Smidt

Zondag 5 december Tweede Advent

9.30 uur mw. ds. L.A. Burggraaff 19.00 uur mw. ds. L.A. Burggraaff

10.00 uur ds. H. Günther (Heilig Avondmaal)

Zondag 12 december Derde Advent

9.30 uur ds. J.A. Bos, Papendrecht 19.00 uur Taakgroep eredienst

10.00 uur drs. M. Klomp

Eglise Walonne 10.30 uur past. P.H. Stemerding; Rehoboth 10.00 uur dhr. D. Klompjan, Zwolle; Rivierenhof 10.00 uur ds. J. Vonk; Sophia 10.00 uur ds. M. Dijk; Weezenlanden 10.00 uur ds. A.J. Hasker; Zandhove 10.00 uur dhr. K. Fredriks; Zonnehuis 11.30 uur ds. G.L. Kruizinga.

Rehoboth 10.00 uur ds. G.A. de Roos, Ommen; Sophia 10.00 uur dhr. F.J.G. Broekhoff; Weezenlanden 10.00 uur ds. C. van Dijk; Zandhove 10.00 uur mw. ds. L. Kraan en dhr. M. Luttenberg; Zonnehuis 11.30 uur ds. G.L. Kruizinga. Eglise Wallonne 10.30 uur past. H. Spoelstra; Rehoboth 10.00 uur ds. K. Schaap, Dalfsen; Rivierenhof 10.00 uur ds. J. Vonk; Sophia 10.00 uur dienst; Weezenlanden 10.00 uur ds. M. Dijk; Zandhove 10.00 uur mevr. J. Spier; Zonnehuis 11.30 uur mw. ds. N. Beimers. Rehoboth 10.00 uur ds. T. Dankers, Dalfsen; Sophia 10.00 uur dhr. E.L.J. de Haar; Weezenlanden 10.00 uur dhr. F.J.G. Broekhoff; Zandhove 10.00 uur mw. ds. C.L. Kraan (Schrift en Tafel); Zonnehuis 11.30 uur ds. G.L. Kruizinga (Heilig Avondmaal).

RTV Zoo nieuwe lokale omroep Sinds 10 september is Zwolle weer een lokale omroep rijk, de RTV Zoo oftewel de Radio, Televisie Zwolse Omroep Organisatie. Voorlopig nog met een weekendprogrammering. Elke zaterdagmorgen zendt RTV Zoo van 9.00 tot 10.00 uur het nieuwe radioprogramma Kerkplein uit, een informatief programma voor mensen binnen en buiten de kerk. Kerkplein wil een ontmoetingsplek zijn waar alle geestelijke stromingen in Zwolle zich thuis voelen. Voor dit programma zoekt de redactie nog een bureauredacteur. Na Kerkplein volgt van 10.00 tot 11.00 uur het gospelprogramma Factor 10. Op zondagavond van 19.00 tot 20.00 uur wordt vanuit een van de Zwolse kerken een dienst uitgezonden. Aansluitend kan men tot 22.00 uur luisteren naar veel gevraagde gewijde muziek. Voor het programma Kerkplein op de zaterdagmorgen en de zondagavond zoekt de lokale omroep nog technici die de mengtafel kunnen bedienen. Voor inlichtingen en opgave: Wien Breet, tel. 06 288 190 30, e-mail [email protected] 22

TE HUUR per (deel van een) dag Eglise Wallone, Schoutenstraat 4, Zwolle.

Deze sfeervolle kapel dateert van kort na 1500. Een mooie ambiance voor een huwelijk. En zeer geschikt voor lezingen en concerten. Goede akoestiek. Honderd zitplaatsen. Te huur vanaf €195,Informatie via Ir. M.J. Frouws, tel. 038 465 54 53 of per mail: [email protected]

WORDT VERGOED DOOR UW ZORGVERZEK ERAAR!

? n e p o l e Vastg

... in relatie, gezin of baan? Werk aan uw herstel in een sfeer van rust en bezinning! WWW.HEZENBERG.NL 038 - 444 52 51

Diezerkade 4 • 8021 CW Zwolle • T: 038 453 51 72 E: [email protected]

Jolanda is één van onze uitblinkers www.salet.nl V.l.n.r. Nadja Ottens, Liesbeth Knol, Liesbeth Bakker en Ingober t Veen.

Métier, M étier, gevestigd gevestigd iin nZ Zwolle, w le, wol iiss een een bureau bureau dat dat met met zijn zijn kandidaten kandidaten èn èn opdracht opdrachtgevers gevers meedenkt. meedenk t. Met Met een hecht e en h echt tteam eam van van professionals professionals onder ondersteunen steunen wij wij ondernemers onder nemers uit uit alle all e het ssectoren ectoren iin n de de regio regio op op h et gebied gebied vvan an werving wer ving & selectie, selec tie, personeelsp e r s one el s -

Beernink gedenktekens... betrokken • persoonlijk • vertrouwd

ontwikkeling proces Meedenken o nt wikkeling en p rocesvverbetering. erbetering. M eedenken vanuit vanuit betrokken betrokken e heid heid en deskundig d e s k u n d ig h heid eid is is d daarbij aarbij onze onze kracht. k r ach t .

Website W ebsite

Steenhouwerij Beernink 3e industrieweg 3 8051 CL Hattem T 038 4442992

Steenhouwerij Beernink Galvaniweg 4a 8013 RG Zwolle T 038-4602111

Op onze Op o n ze w website e b s i te w www.metier.nl w w.metier.nl kunt kunt u meer meer lezen le zen over over onze o nze dienstverlening dienst verlening een n ttreft re f t u o onze nze actuele ac tuele vacatures vacatures aan. a an.

Werving W ervin e g & Selectie Selectie - Personeelsontwikkeling Personeelsontwikkeling - Procesverbetering Proccesverbetering

Métier B.V. B..V. | Schrevenweg Schrevenweg 22 | 80 8024 24 HA ZZwolle wolle | T 0 038 38 4 452 52 88 333 3|F0 038 38 4 454 54 2 211 50 | E inf [email protected] [email protected]

www.magmanet.nl

OPEN DAG

zaterdag 13 november 10.00 - 14.00 uur Voor alle informatie over uitvaart. Yarden biedt u een persoonlijke uitvaart en een passend advies. Bij ons in Zwolle kunt u vertrouwen op de deskundigheid van Yarden uitvaartverzorgers. Zwolse Begrafenis Vereniging (v/h Oostindiën) Al meer dan 100 jaar is de Zwolse begrafenis vereniging gevestigd in de binnenstad van Zwolle. Nadat de Zwolse begrafenis vereniging zich heeft aangesloten bij Yarden kwam er al snel behoefte aan een informatiecentrum. Het Yarden informatiecentrum is aan de Willemsvaart 2 te Zwolle. U kunt hier terecht met al uw vragen met betrekking tot uitvaart.

Uitvaartwensen Yarden biedt een Eigen-Wensenformulier: een vragenlijst, waarin u - zo eenvoudig of zo uitgebreid als u wilt - stap voor stap uw wensen kunt aangeven. Het Eigen-Wensenformulier kunt u aanvragen of afhalen bij ons informatiecentrum.

Yarden informatiecentrum Willemsvaart 2 (parallelweg van de nieuwe Veerallee) 8019 AB Zwolle Op werkdagen geopend van 9.00 – 16.00 uur. 038 421 4000

Voor informatie kunt bellen met 0800 1292. Voor het melden van een overlijden kunt u dag en nacht bellen met 0800 8192

Als je gel oof t in je we rk! www.gh.nl - Grasdorpstraat 2, Zwolle PABO • HBO-V • SPH • MWD • GPW • GODSDIENSTLERAAR