H2 in het kort V4
For dummies: de economie van een land Producenten
Consumenten
“De markt” Bijvoorbeeld Goederenmarkt Arbeidsmarkt Vermogensmarkt
Overheid
2
De economie: een groot rollenspel Vier algemene rollen die burgers (“jij en ik”) hebben 1 Consumenten
“De markt” Bijvoorbeeld Goederenmarkt Arbeidsmarkt Vermogensmarkt
4 Overheid Politici
3
2 Producenten Werknemers en 3 werkgevers
Kennis is macht Of beter, in het rollenspel: informatie = macht Transactiekosten
•
De kosten (tijd en geld) die gemaakt moeten worden om een contract tot stand te brengen
•
Bijvoorbeeld − Tijd nodig voor het zoeken van de goedkoopste aanbieder van een vliegticket − Kosten van een sollicitatieprocedure
Asymmetrische informatie
•
4
De ene partij beschikt over meer of betere informatie dan de ander
Asymmetrische informatie #1: het sollicitatiegesprek Werknemer vs. werkgever Werknemer
Werkgever
vs.
Ik denk Ik zeg
Ik denk
Ik haalde altijd de boodschappen voor de lunch van het hele kantoor
In mijn vorige baan heb ik veel ervaring opgedaan met leiding geven aan een groot team
Ik zeg
Ik bied je een fantastische baan als Junior Account Manager
5
Je moet de hele dag rekeningen inscannen en cijfers inkloppen in het systeem
Asymmetrische informatie #1: een huis kopen Consument vs. consument Koper
Ik kan met gemak €350.000,lenen bij mijn bank
vs.
Meer dan € 280.000,kan ik mij echt niet veroorloven. Dit is mijn maximale bod.
Verkoper
Mijn vraagprijs van € 300.000,staat vast!
6
Ik wil tegen elke redelijke prijs verkopen. Mijn vrouw wil scheiden, ik ben net ontslagen en ik heb al maanden dubbele hypotheeklasten
Asymmetrische informatie #1: politiek Politicus vs. consument Politicus Als zij de poort van Kamp Holland uitlopen, komen ze na 100 meter in een zwaar vuurgevecht terecht
vs.
In Afghanistan zullen de Nederlandse militairen deelnemen aan een opbouwmissie.
Consument
Jullie krijgen mijn stem bij de volgende verkiezingen!
7
In het stemhokje maak ik mijn keuze
Individuele spelers verenigen zich om sterker te staan 1. Consumenten
2. Werknemers
3. Werkgevers
4. Politici
8
Individueel belang vs. groepsbelang Twee voorbeelden Afvalprobleem
Europese Unie en Griekenland
9
Vragen en opdrachten • 56.2 en 56.3 • 58.3, 58.4 • 60.1, 60.3a
Het spel nader bekeken 2x2 opbrengsten schema
Wat doe je? Mogelijkheid #1 • Je denkt dat je tegenstander rood gaat spelen • Het beste dat je kunt doen, is zwart spelen
Tegenspeler TEGENSPELER Zwart
Rood
Zwart
2, 2
10,0
Rood
0,10
8,8
Mogelijkheid #1 • Je denkt dat je tegenstander zwart gaat spelen • Het beste dat je kunt doen, is zwart spelen
JI Jij J
Conclusie: het beste dat je kunt doen, is zwart spelen
11
Geen samenwerking, zelfs als dat voor beiden meer oplevert (= prisoner’s dilemma)
Individueel belang
Collectief belang
vs.
•
Altijd zwart spelen
•
Allebei rood spelen levert
•
Voor twee individuen levert dit 2 punten op
•
Voor twee individuen levert dit 8 punten op
Geen optimale uitkomst: de opbrengst had veel hoger kunnen zijn! 12
Het spel nader bekeken 2x2 opbrengsten schema
Belangrijke begrippen •
Prisoner’s dilemma: een spel dat laat zien waarom twee personen niet samenwerken, zelfs als dat voor beiden meer oplevert
•
Niet-coöperatief spel: er is geen overleg tussen de spelers
•
Dominante strategie: de strategie die voor een individuele speler altijd het beste is
•
Nash-evenwicht: een situatie waarbij het voor geen enkele speler voordelig is om van de dominante strategie af te wijken, als de andere speler dat ook niet doet
Tegenspeler TEGENSPELER Zwart
Rood
Zwart
2, 2
10,0
Rood
0,10
8,8
JI Jij J
13
Vele andere voorbeelden van deze dilemma’s in het (economisch) leven •
Wapenwedlopen
•
Kartels
•
Prijzenoorlog
•
Maatschappelijk verantwoord ondernemen
•
Exportsubsidies / importheffingen
Oplossing: vertrouwen!
14
Adam Smith: geen botsing tussen individuele en collectieve belangen Adam Smith . . .
. . . en de theorie van de Invisible Hand
1723 – 1790 Grondlegger van de economische wetenschap
15
•
Een onzichtbare hand stuurt het economisch leven
•
Consumenten en producenten zullen hun individuele belangen behartigen zonder het belang van anderen te schaden
•
Individuele belangen en collectieve belangen zijn gelijk
In de praktijk hebben we echter regelmatig te maken met een prisoner’s dilemma 2x2 opbrengsten schema
Het klassiek prisoner’s dilemma • • • •
Twee mensen (A en B) worden gearresteerd voor een misdaad De politie heeft niet veel bewijs en wil de gevangenen laten bekennen De gevangen worden elk in een andere kamer gezet De politie biedt beide arrestanten hetzelfde aan – Als A en B beide bekennen, krijgen ze allebei 5 jaar gevangenisstraf – Als A en B beide zwijgen, krijgen ze allebei 1 jaar – Als A bekent en B niet, gaat A vrijuit en krijgt B 20 jaar cel – Als B bekent en A niet, gaat B vrijuit en krijgt A 20 jaar cel
TEGENSPELER B Zwijgen
Bekennen
Zwijgen
-1, -1
-20, 0
Bekennen
0, -20
-5, -5
JIJ A
16
Opbrengstentabel: cola markt Reclame Coca cola en Pepsi Pepsi COCA COLA
Geen reclame
Wel reclame
Geen reclame
100, 100
25, 150
Wel reclame
150, 25
75, 75
1. Als beiden geen reclame maken, verdienen beiden producenten 100 Als pepsi wel reclame maakt, gaan haar verdiensten omhoog ten koste van die van coca cola en andersom. Als Pepsi en coca cola investeren in reclame kost dat 25. Hierdoor stijgt de opbrengsten met 75 ten koste van de concurrent. 2. Vul in de opbrengstentabel verder in
Speltheorie (Game Theory)
18
Vragen en opdrachten •
19
