FOBID Jaarverslag 2013 FOBID 21.14

FOBID Jaarverslag 2013 FOBID 21.14

FOBID Netherlands Library Forum verbindt als koepelorganisatie de belangrijkste landelijke organisaties op het terrein van het bibliotheek- en informatiewerk in Nederland en zet zich in om de gemeenschappelijke belangen van de sector te behartigen. In toenemende mate speelt deze belangenbehartiging zich ook af in internationaal verband. FOBID streeft ernaar de belangen van de bibliotheek- en informatiesector te behartigen en de vakontwikkeling in Nederland te stimuleren. Ze treedt op als verbinder tussen de verschillende onderdelen van de bibliotheeksector en verwante sectoren. Daarbij wordt gezocht naar de breedst mogelijke vertegenwoordiging van het veld. In 2013 ontwikkelde FOBID haar rol als verbinder en belangenbehartiger verder. Daartoe werkte ze aan de uitbouw van partnerorganisaties en -instellingen, om op te treden als vertegenwoordiger en belangenbehartiger voor het geheel van de bibliotheek- en informatiesector. FOBID bestuur Het FOBID bestuur vergaderde driemaal, op 19 februari, 4 juni en 19 november. Daarbij kwam de koers van FOBID als belangenbehartiger en verbinder van de sector aan de orde en werd deze op basis van het Meerjarenplan verder uitgewerkt. Als belangenbehartiger gaat FOBID voor eventueel optreden uit van een nauwkeurige analyse van de gemeenschappelijke belangen en de terreinen waarop zich deze afspelen, met als uitgangspunt: Bibliotheken dragen bij aan de beschikbaarheid van informatie en de vrijheid van meningsvorming, doordat ze zich inspannen om de toegang tot informatie en het kennisnemen van de mening van anderen te bevorderen. Zij zijn dan ook vanuit hun missie en taakstelling hoeders van de vrijheid van meningsuiting en verdedigers van het vrije woord en tegenstander van de beknotting daarvan, bijvoorbeeld in de vorm van censuur, zeker als dat de beschikbaarstelling van informatie door de bibliotheek betreft. FOBID houdt bij eventuele stellingname rekening met de publieke taken, overige belangen en relaties van de partners. Ze is zich bewust dat bijvoorbeeld in het auteursrecht bibliotheken en rechthebbenden deel uitmaken van elkaars biotoop. Dat vereist een voortdurend balanceren tussen verschillende soms samenvallende, soms uiteenlopende en soms zelfs tegengestelde belangen, kortom voorzichtigheid en prudentie. Elke actie van bibliotheekorganisaties moet gemotiveerd zijn door een zorgvuldige afweging van belangen en door een duidelijke en concrete relatie met het werk en de missie van de bibliotheken. FOBID zette zich in voor stroomlijning van internationale met Nederlandse activiteiten op het terrein van auteursrecht en de digitale bibliotheek. De vele initiatieven en activiteiten op deze terreinen kunnen meer effect sorteren als zij in elkaars verlengde worden geplaatst en bij de betrokkenen goed bekend zijn. Daaraan werkte FOBID ook in 2013, om te zorgen voor versterking van gezamenlijke belangenbehartiging op nationaal, Europees en internationaal niveau. Zij reageerde, veelal op advies van een van haar commissies op verschillende ontwikkelingen, soms ook bedreigingen voor de bibliotheeksector. Waar mogelijk en gewenst, trad FOBID op voor presentatie van de gezamenlijke sector bij nieuwe beleidsmakers, politici en andere stakeholders. Nieuwe partners Partners in FOBID zijn de nationale bibliotheekorganisaties: KNVI, Koninklijke Bibliotheek, UKB - het samenwerkingsverband van de dertien Nederlandse universiteitsbibliotheken en de VOB. Het Samenwerkingsverband Hogeschool Bibliotheken (SHB) trad met ingang van 2013 toe als partner, voorlopig voor een periode van twee jaar. SHB neemt eveneens deel in de FOBID commissies: FJC en 1

Dutch Library Statistics. Mw. Ria Paulides participeert namens SHB, dat in 2013 tien jaar bestond, in het FOBID-bestuur. Zij deelde met FOBID het SHB Beleidsplan 2012-2014. In de FOBID Juridische Commissie (FJC) trad Dedicon toe als partner. Dhr. Koen Krikhaar vertegenwoordigt Dedicon. Tevens beschikte de FJC weer over verbinding met de archiefsector, in de persoon van benoemd FJClid dhr. Erik Kraai, bedrijfsjurist van het Nationaal Archief. Daarnaast werd contact gelegd met de Netwerken Auteursrecht Informatiepunten (HBO en WO), waarvan de voorzitter, mw. Leen Liefsoens zal deelnemen aan de FJC als corresponderend lid. Benoemingen Het FOBID bestuur benoemde een aantal personen ter vervulling van vacatures. Zo werd mw. Ria Paulides benoemd als penningmeester. Zij volgde dhr. Nol Verhagen op, die in de loop van het verslagjaar afscheid nam. In de FOBID Juridische Commissie volgde dhr. Ch. Noordam dhr. Nol Verhagen als voorzitter op. Daarnaast werd dhr. Coen van Laer benoemd als opvolger van mw. Esther Hoorn en trad dhr. Koen Krikhaar toe als FJC-lid. Tevens werd Matthijs van Otegem, voorgesteld door de UKB, als opvolger van dhr. Nol Verhagen benoemd. Mw. Annemarie Beunen volgde mw. Wilma Mossink, die afscheid nam, op als juridisch adviseur van FJC; zij was al FJC-lid. Mw. Clementine Bevers trad toe als lid en FJCadviseur. Al eerder was mw. Erna Winters benoemd als vaste plaatsvervanger van dhr. Hans van Velzen. Uitvoering Jaarplan 2013 De activiteiten van FOBID worden conform het Jaarplan 2013 met name door de FOBID Commissies uitgevoerd. Het FOBID nam zelf het initiatief tot een opmerkelijk sectorbreed project. FOBID Project de Mondige Burger FOBID wil waarmaken dat zij staat voor belangenbehartiging en verbinding van de gehele bibliotheeksector. Ze zoekt verbinding niet zozeer in structuren maar eerder in gemeenschappelijke ervaring en samen creëren van perspectief. Zo ontstond het idee van samenwerking rond een gezamenlijke casus, namelijk de mondige burger. Dat thema appelleert aan het gezamenlijk belang van de bibliotheeksector - het algemeen maatschappelijk belang, het belang van de instelling(en) en het belang van informatiespecialisten. De gehele bibliotheeksector staat voor de uitdaging adequate service te bieden in een snel veranderende wereld. Bibliotheken moeten de bevordering van de informatievaardigheid van de burger tot hun maatschappelijke taak rekenen. Informatieprofessionals in brede zin dragen dagelijks op eigen wijze daaraan bij. Gezamenlijk bedienen zij het gehele publiek van de bibliotheeksector. Dat komt tot uitdrukking in de focus op De Mondige Burger. Vanaf april 2013 ging een Taskforce aan de slag, contacteerde het bureau Muzus, design for communication, en deed een voorstel aan het FOBID bestuur. Met veel inspiratie ging een breed samengestelde Projectgroep op 2 oktober van start met een introductie en workshop van Muzus. Een groep professionals omgedoopt tot Razende Reporters ging aan de slag met het publiek. De meerwaarde van de gezamenlijke verkenning – herkenning van elkaars dienstverlening - kwam goed naar voren: Door bibliotheekgebruikers te interviewen en in hun context te plaatsen, konden na data-analyse persona’s ontwikkeld worden. Echte co-creatie, tussen professionals en publiek, tussen professionals onderling, en met deskundigen. De acht persona’s staan voor de verschillende typen bibliotheekbezoekers, gesegmenteerd op hun bibliotheek- en informatiebehoeften voor de gehele sector. Ze hebben aanduidingen als de gespecialiseerde kennishaler, de inhoudelijke opvoerder en bijvoorbeeld de geconcentreerde werker. Aan de hand van ‘klantreizen’ is achterhaald hoe ze de bibliotheek bezoeken en wat ze verwachten qua dienstverlening. Aan de hand daarvan zijn kansen en ideeën voor verbetering en nieuwe producten en diensten ontwikkeld en gevisualiseerd. Dat bleek een inspirerende methode. Daarmee is de eerste fase van het project eind 2013 afgerond. De opgedane kennis, ervaring en de acht persona’s werden in een kennisdocument aan het FOBID bestuur aangeboden met 2

aanbevelingen voor vervolgstappen. Zo zal o.a. met de persona’s verder gewerkt kunnen worden in FOBID Innovatiekringen die medio 2014 worden aangekondigd. De workshops kunnen per regio of groep van bibliotheken gevolgd worden. FOBID Commissie Ontsluiting Het was een lang gekoesterde wens van FOBID om meer aansluiting bij de internationale standaarden voor ontsluiting te vinden. Dat zou grote winst voor de internationale interoperabiliteit betekenen, dat wil zeggen grotere toegankelijkheid van bronnen. Daarnaast zijn besparingen in de backoffice mogelijk. De FOBID Commissie Ontsluiting doorliep een meerjarig verkennend en adviserend traject, dat uiteindelijk uitmondde in het besluit van FOBID en Stuurgroep GII tot de toepassing van RDA (Resource Description and Access) in de Nederlandse praktijk als vervanging voor de (FOBID) Regels voor de Titelbeschrijving. Op basis van de eindrapportage SLIM 3.0 (implementatieplan) vond in 2013 de daadwerkelijke invoering plaats die FCO begeleidde. Met het bereiken van deze mijlpaal wordt onder grote dankzegging de FCO opgeheven, en een nieuwe FOBID Commissie RDA ingesteld. Deze wordt samengesteld uit deskundigen uit alle geledingen voor beheer van het Nederlandse RDA-profiel en ter ondersteuning van alle RDAgebruikende instellingen in Nederland. De KB zorgt voor secretariële ondersteuning en inrichting van de helpdesk: [email protected]. Over de daadwerkelijke veranderingen en de impact van de implementatie van RDA staat in een artikel in InformatieProfessional(2/2014). FCO werkte aan een Toelichting op en vertaling van de International Cataloguing Principles (ICP). Zodra gereed worden deze op de website van de FOBID gepubliceerd. Commissie Opleidingen/Taskforce Future Skills voor Informatieprofessionals(FIST) FOBID ondernam het afgelopen decennium verschillende pogingen om opleidingszaken voor de gehele sector te bespreken. Vooral de sectorbrede uitstroom van deskundige professionals, het borgen van langdurig vergaarde kennis en de oriëntatie op nieuwe vaardigheden en competenties waren onderwerp van de FOBID Opleidingscommissie en verwante groepen van deskundigen. Zelfs de omvorming tot een tijdelijke 'taskforce': Future Informationprofessionals Skills Taskforce: FIST die zich nadrukkelijk op de toekomst richtte kon niet tot echte resultaten komen. Het benutten van het Britse project Future Skills, vond (te) weinig weerklank in Nederland. De discussie over ‘het vak’: hoe breed, hoe ver, wat onderscheidt dit van andere beroepsgroepen? bleek evenmin vruchtbaar. De Commissie/Taskforce dunde dermate uit, dat het FOBID-bestuur besloot deze op te heffen. Wel nam het bestuur het eerder genoemd initiatief en onderzocht hoe bibliotheekorganisaties en professionals hun belangen kunnen versterken. Dat leidde tot bovenstaand project waarin professionals een vernieuwende rol kunnen spelen. FOBID Juridische Commissie (FJC) De FOBID Juridische Commissie (FJC) houdt zich bezig met de juridische aspecten die van belang zijn voor bibliotheken, informatie- en documentatiecentra. Zij initieert (inter)nationale acties en reacties op dit gebied. FJC heeft hiertoe geregeld overleg met de ministeries van OCW en Justitie, maar laat ook haar geluid horen in Europa. FJC heeft twee belangrijke opdrachten: enerzijds informatie uitwisselen over ontwikkelingen met betrekking tot het auteursrecht met de aangesloten leden, dat wil zeggen: de ‘koepelorganisaties’ die samen FOBID vormen, stichting SURF en OCLC; en anderzijds de belangen van de leden behartigen door de ontwikkelingen te volgen en daarop op gepaste wijze te reageren. Onderwerpen en acties Ook in 2013 is veel tijd en aandacht besteed aan het monitoren van verschillende wetsontwerpen en het ondernemen van daarop gepaste acties: Auteurswet, Geschriftenbescherming De Nederlandse wet is een uitvloeisel van de Europese databankenrichtlijn. Met het wetsvoorstel wordt de 3

zogeheten geschriftenbescherming voor werken zonder oorspronkelijk karakter of persoonlijk stempel van de maker afgeschaft. Nu kunnen bijvoorbeeld telefoongidsen, catalogi, dienstregelingen, theaterprogramma's en gebruiksaanwijzingen onder de geschriftenbescherming vallen. Informatie daaruit mag nu niet letterlijk worden overgenomen. FOBID besprak de noodzaak/wens om catalogi te beschermen, mede in het licht van de tendens tot open data, die bibliotheken ook bepleiten en nam deel aan de internetconsultatie. Leenrecht en e-books FJC besteedt in toenemende mate aandacht aan verschillende vormen van lenen. Dhr. Evert Slot gaf voor de FJC een overzicht van het leenrecht zoals dat voor openbare bibliotheken wordt toegepast. De FJC nam met voldoening kennis van de uitspraak van de Hoge Raad in cassatie waarin de bibliotheken in het gelijk werden gesteld: verlengingen gelden niet als nieuwe uitleningen zijn en derhalve is geen leenrechtvergoeding verschuldigd is, zoals de Stichting Leenrecht had betoogd. In toenemende mate besteedt FJC aandacht aan e-books. E-lending, het uitlenen van e-books is een bijzondere situatie in verband met leenrecht. FJC nam nota van het Rapport (IVIR/SEO) ‘Online uitlenen van e-books door bibliotheken’ dat de minister naar de Tweede Kamer stuurde. Volgens het rapport biedt de huidige Nederlandse wetgeving geen ruimte voor regeling van uitlenen van e-books. De bibliotheken willen onderzoeken of er eventueel nog ruimte zit in EU- of NL jurisprudentie; met name de zaak UsedSoft is in dit verband mogelijk van belang. FOBID ondersteunt de actie van de VOB die op 18 juni de St. Leenrecht heeft gedagvaard in een proefprocedure, waarbij het gaat om download service van e-books (1 copy 1 user) gericht op uitleg van de EU Richtlijn Leenrecht. Dirk Visser als juridisch adviseur haakt ten dele aan bij het Used soft arrest, waarin de uitputtingsregel ‘moderner’ is uitgelegd. NUV en Lira zijn eveneens betrokken, ‘tussengekomen’. Medio 2014 volgt een zitting. Privacy in de cloud FJC besloot de FOBID handreiking over privacy uit 2007 te herzien en aan te passen op het onderwerp van privacy in de cloud, of ruimer: digitale diensten. Daarbij wordt gebruik gemaakt van de kennis en seminars die SURF heeft ontwikkeld en de praktijkervaring van FJC-leden. Publicatie is voor 2014 voorzien. Bibliotheekwetgeving De concept Wet Stelsel Openbare Bibliotheekvoorzieningen (Wsob) voorziet in landelijke infrastructuur met name voor de digitale voorziening en regardeert dus alle bibliotheekgeledingen. Op de voorafgaande internetconsultatie kwamen 160 reacties binnen. Behandeling in de Tweede Kamer is aan de orde medio 2014. Richtlijn hergebruik Overheidsinformatie, Public Sector Information Directive De implementatie in Nederland geschiedt in de vorm van aanpassing van de Wet Openbaarheid Bestuur, door de ministeries BZK met input van OCW. Ter wille van goede kennis van de situatie bij bibliotheken en archieven organiseerde FJC op 18 december een bijeenkomst met dhr. Bram Voermans (OCW) waarin de implementatie en vraagstukken die in wetgeving moeten worden opgelost aan de orde kwamen. FJC formuleerde een aantal vragen om de situatie voor bibliotheken en archieven toe te lichten ten behoeve van een heldere wetgeving. FJC-leden besloten onderling regelingen over metadata in het bibliotheekveld op te sporen; kennis die van belang is met het oog op eventueel hergebruik. Wet voor toezicht op CBO’s De Eerste Kamer heeft ingestemd een wetsvoorstel van staatssecretaris Teeven voor een breder en sterker toezicht op de zogeheten collectieve beheersorganisaties (CBO’s) die zich bezighouden met de incasso, het beheer en de verdeling van vergoedingen voor bijvoorbeeld film en muziek. Ook komt er een toetsing vooraf van eenzijdige tariefstijgingen door het College van Toezicht Auteursrechten in combinatie met een individuele toetsing door de geschillencommissie of rechter achteraf. De wet is op 1 juli 2013 in werking getreden. 4

Richtlijn Verweesde werken, implementatie in Nederland FJC participeerde, vertegenwoordigd door voorzitter en/of juridisch adviseur in de discussies en onderhandelingen over dit onderwerp op Europees niveau. De EU-Richtlijn biedt geen oplossing voor massadigitalisering, reden waarom FOBID (samen met o.a. de museumvereniging) een brief stuurde naar betrokken ministeries om te pleiten voor invoering van Extended Collective Licensing. Vervolgens was FOBID in het najaar betrokken bij een expertmeeting om de praktijk toe te lichten en mogelijkheden tot verbetering nader te onderzoeken. Afscheid van Commissie Digiti©E Op 24 april 2008 tekenden vertegenwoordigers van FOBID, de koepelorganisatie van de bibliotheken, en VOI©E, de koepelorganisatie van de rechthebbenden, tijdens een manifestatie in het kader van Amsterdam Wereldboekenstad een overeenkomst die het voor bibliotheek- en andere erfgoedorganisaties mogelijk maakte om hun uitgebreide collecties en verzamelingen te digitaliseren. Om dat proces te stimuleren en te ondersteunen richtten beide partijen een paritair samengestelde commissie in die al snel de naam Digiti©E kreeg. Het mandaat van de commissie Digiti©E kwam na vijf jaar tot een einde, met een afsluitende bijeenkomst op 25 april in de Artisbibliotheek onder de titel: Alle rechten voorbehouden. De centrale vraag: Is het Auteursrecht ‘fit for purpose’ als het gaat om de digitalisering van erfgoedcollecties? werd beantwoord door verschillende presentaties en commentaren van DEN, VOI©E, KB, Pictoright, LIRA en de Telegraaf Media Groep. Notitie Uitgangspunten ‘Uitgangspunten voor collectieve overeenkomsten voor online toegang tot erfgoedcollecties’ is de titel van een hulpmiddel voor onderhandelingen tussen rechthebbenden (CBO’s) en erfgoedinstellingen (bibliotheken en archieven vooral). Deze notitie werd opgesteld door dhr. Nol Verhagen en dhr. Paul Keller in de Werkgroep Auteursrecht Erfgoedinstellingen. FJC stemde met de notitie in, en gaf aan dat het van groot belang is dat lijsten van aangeslotenen bij CBO’s openbaar/beschikbaar zijn. (Inter)nationale belangenbehartiging Vanzelfsprekend voor FJC stond ook belangenbehartiging nationaal en internationaal centraal. FJC reageerde, zoals reeds vermeld, op een aantal nationale en internationale ontwikkelingen en voorstellen en had enkele keren contact met vertegenwoordigers van de ministeries van OCW en Justitie. Bijzondere vermelding verdient het contact met de organisaties van blinden en slechtzienden, die binnen WIPO al zeven jaar strijd voeren voor verbeterde voorzieningen. FJC ondersteunde deze acties en hielp de Nederlandse organisatie (Viziris) bij het formuleren van brieven en petities. Uiteindelijk werd de volharding beloond door het Verdrag van Marrakesh, dat de rechten van mensen met een leeshandicap erkent. EBLIDA is en blijft een buitengewoon belangrijke partner voor FJC, evenals het Committee for Copyright and other Legal Matters (CLM) van IFLA. Tot september 2013 vertegenwoordigde Wilma Mossink FOBID in beide gremia. In dat kader nam zij deel aan de IFLA conferentie in Singapore. Zij nam ook deel aan bijeenkomsten van de Expert Group on Information Law (EGIL) van EBLIDA. Symposium E-Books Op 1 oktober organiseerde FJC een symposium rondom e-books in bibliotheken, in de Koninklijke Bibliotheek. Opgezet als een verkenning van de verschillende standpunten, kwam onder leiding van scheidend voorzitter Nol Verhagen en juridisch adviseur Wilma Mossink, een goede uitwisseling tot stand tussen vertegenwoordigers van uitgevers, overheid, bibliotheken en auteurs. Petra Rijkelijkhuizen (WPG), Hermineke van Bockxmeer( OCW), Lotte Sluyser (OB Haarlem) en auteur René Appel deelden hun zorgen met een uitgelezen publiek. Uit de geslaagde opzet van de dialoog bleek dat FOBID een goede bruggenbouwer kan zijn tussen verschillende sectoren.

5

Commissie FJC heeft in het verslagjaar vier keer vergaderd, op 19 maart, 11 juni, 24 september en 12 november. In de loop van 2013 vonden verschillende wisselingen in de samenstelling van de FJC plaats. In juni werd passend afscheid genomen van voorzitter Nol Verhagen en juridisch adviseur Wilma Mossink met woorden van grote dank voor de enorme inzet: zij hebben de FJC stevig neergezet en hoge kwaliteit aangebracht. De politieke brieven, het relatienetwerk en seminars met handreikingen hebben er zeer toe bijgedragen de juridische kennis gezamenlijk in te zetten en te spreiden voor belangenbehartiging van de gehele bibliotheeksector. In september ontving Nol Verhagen een koninklijke onderscheiding als Officier in de Orde van Oranje Nassau. Verzonden brieven en publicaties  Vertaling van EBLIDA statement: EBLIDA Uitgangspunten bij de verwerving van en toegang tot E-books door bibliotheken.  Notitie Uitgangspunten voor collectieve overeenkomsten voor online toegang tot erfgoedcollecties, in samenwerking met Werkgroep Auteursrecht Erfgoedinstellingen.  Acties rond Licenses for Europe: FOBID trad mede op als ondertekenaar.  Aan betrokken Ministeries, o.a. V&J: inzake pleidooi voor invoering van Extended Collective Licensing, in het kader van de implementatie in Nederland van de EU Richtlijn Verweesde Werken.  Landenrapport voor IFLA CLM: Country Report Netherlands. Bijgewoonde bijeenkomsten, conferenties, seminars en congressen 

Flexibel auteursrecht, 23 april: georganiseerd door de Federatie Auteursrechtbelangen; verschillende FJC leden waren aanwezig.



IFLA World Library and Information Congress, 17-23 augustus, Singapore; Wilma Mossink nam deel aan de vergadering en sessies van CLM, zoals Exploring an E-book future ; en: International agreements that influence national policy framework for exceptions and limitations for libraries.



EBLIDA Council and Conference, 14-15 mei, Milaan, Thema: Ready? Read ‘e’. E-services in Libraries, from European thinking to local Actions"; hieraan namen Nol Verhagen, Wilma Mossink en Marian Koren deel.



IFLA/MLAs seminar E-Books in Libraries: A Global Question of Survival?, 21 februari London; Marian Koren nam deel.

Internationale belangenbehartiging - acties FOBID staat in nauw contact met de organisatoren van bibliotheekondersteunende acties. En volgt de ontwikkelingen nauwgezet waar het de Nederlandse belangen betreft. In het kader van de WIPO vergaderingen zet IFLA in op verdragen die de rechten van mensen met een (lees)handicap erkennen, en die ook de (bestaans)rechten van bibliotheken erkennen. Zo vond er een WIPO bijeenkomst (juli) in Geneve plaats met aandacht voor enerzijds excepties voor blinden, anderzijds voor bibliotheken. IFLA kwam in het kader van de WIPOvergadering met een statement t.a.v. excepties voor leesgehandicapten: Joint Library Statement Urges WIPO Member States to Agree an Effective Treaty for Print Disabled People, en verzocht om ondertekening. FOBID heeft mede een brief ondersteund ten behoeve van Nederlandse bewindslieden/vertegenwoordigers in WIPO, en behoort tot de ondersteuners van het IFLA Statement.

6

FOBID ondersteunde ook de oproep van Europeana aan het adres van de EU, om continuïteit in haar subsidiëring te realiseren, zodat lokale en nationale collecties ook in de nabije toekomst kunnen worden opgenomen. Op verzoek van EBLIDA steunde FOBID eveneens een manifest ter bescherming van de Europese OnderzoeksRuimte (ERA) ‘Towards a Maastricht for European Research’. FOBID verzocht de Nederlandse Europarlementariërs een Schriftelijke Verklaring 0016 2013 betreffende de Invloed van openbare bibliotheken in de Europese gemeenschappen, te ondertekenen. Deze Verklaring gaat in op de erkenning van de essentiële rol die openbare bibliotheken spelen in de ontwikkeling van de gemeenschappen in Europa, met name hun bijdrage aan een leven lang leren, sociale integratie, en digitale vaardigheden noodzakelijk voor werk en maatschappelijke participatie. De Verklaring was een uitvloeisel van de manifestatie geëntameerd door Cycling for Libraries en Civic Agenda in Brussel. FOBID nam deel aan de jaarlijkse bijeenkomsten van EBLIDA, IFLA, dr. P.A Tielestichting, en het KNVI congres. Internationale belangenbehartiging – vertegenwoordiging en contacten EBLIDA EBLIDA werkt aan een sterkere positionering van bibliotheken in Europa, en een grotere zichtbaarheid op de Europese agenda. Belangenbehartiging rond auteursrecht staat daarbij voorop. EBLIDA antwoordde op een FOBID brief over nauwere samenwerking op Europees niveau: EBLIDA heeft kennisgenomen van deze zorgen en spant zich in tot nauwere samenwerking/betere dwarsverbanden. FOBID onderhoudt nauwe contacten of zorgt voor linking pins van Nederlandse betrokkenen in de EBLIDA activiteiten. Dat vraagt een investering in menskracht, maar betekent een winst in snelle berichtgeving en acties, ook ten behoeve van belangenbehartiging op nationaal niveau. EBLIDA hield haar jaarvergadering in Milaan. Ze gaf een toelichting op de acties en belangrijkste aandachtspunten met betrekking tot het auteursrecht, met name E-Book/E-lending, Verweesde Werken, en Digitale Agenda , inclusief Open Access. EBLIDA gaf respons op EU voorstellen betreffende hergebruik van overheidsinformatie (public sector information), Text and Datamining en Verweesde Werken. Ze volgt de Richtlijnen en initiatieven rond CBO-management. Met name op het terrein van E-Books versnelt en versterkt EBLIDA haar acties, samengevat in ‘The Right to E-Read’, ondersteund met statements en achtergrondinformatie, mede opgesteld door de Experts Group on Information Law (EGIL). EBLIDA besloot tot een Europese e-books campagne die sterker inzet op een wettelijke grondslag voor het uitlenen van e-books door bibliotheken: the Right to E-Read – Legalize it! Campagnematerialen in verschillende talen werden verspreid met het oog op 23 april 2014, de Internationale dag van het Boek en het Auteursrecht, aangeduid als Right to E-Read Day om via een online petitiecampagne ondersteuning voor geactualiseerde, aan de digitale ontwikkelingen aangepaste Europese auteursrecht wetgeving te pleiten. In Milaan vond aansluitend op de jaarvergadering de EBLIDA-NAPLE Conferentie met zo’n 140 deelnemers plaats. Deze was grotendeels aan E-books en E- Reading gewijd. Het panelgesprek werd geleid door Bas Savenije; Maria Heijne was een van de panellisten. Er was een behoorlijke Nederlandse delegatie aanwezig. Daarnaast ziet EBLIDA kansen voor bibliotheken op het terrein van cultuur, literacy en informatievaardigheden (mediawijsheid). EBLIDA antwoordde ook op het concept van het nieuwe meerjarenplan en Cultuurprogramma Creatief Europa. De EBLIDA Expertgroep Culture and 7

Information Society (EGCIS) ondersteunt de belangenbehartiging en activiteiten met de volgende uitgangspunten en verklaringen die de afgelopen jaren tot stand zijn gebracht: 

Algemeen EBLIDA ‐ standpunt: Bibliotheken – cultureel toppunt van informatie en inspiratie.



Commentaar op het EU Creative Europe Meerjarenprogramma Culture 2014-2020.



Antwoord op het onderzoeksrapport van de EU High Level Group on Literacy.



Antwoord op het EU Green Paper over het potentieel van de culturele en creatieve industrieën.



Antwoord op de online consultatie over het toekomstige EU Programma Cultuur.

EBLIDA wil het belang van een gefundeerd beleidskader voor de bevordering van lees- en informatievaardigheid in Europees verband onderstrepen. Daarom greep ze de mogelijkheid tot deelname aan een Europese Conferentie over Information Literacy (ECIL) aan, om een panel te organiseren. Daaraan werd door de FOBID secretaris een bijdrage geleverd met voorbeelden uit de Nederlandse bibliotheekpraktijk en de relatie met het internationale professionele beleidskader. EBLIDA sluit waar mogelijk aan bij geschikte acties van partnersectoren en organisaties. Daartoe is zij lid van de belangenorganisatie Culture Action Europe, waarbij vele culturele sectoren zijn aangesloten. Vanuit de EGCIS wordt deelgenomen aan de jaarvergaderingen en acties, bijvoorbeeld de actie ‘We are more’, ten behoeve van groter cultuurbudget en meer aandacht voor cultuur. EBLIDA presenteerde de bibliotheken en hun rol in het culturele en Europese veld op de General Assembly van 2013. Omgekeerd sprak de secretaris-generaal van CAE over de strategie van de cultuursector voor de komende EU-periode en de aandacht voor budget en nieuwe verkiezingen. FOBID International Office FOBID fungeert tevens als International Office, het internationale aanspreekpunt voor Nederlandse bibliotheekzaken, werkbezoeken, informatie over internationale zaken, vertegenwoordiging en promotie. Daartoe wordt een uitgebreid netwerk onderhouden Coördinatie internationaal onderzoek Het FOBID bureau fungeert als NL coördinator voor internationale onderzoeken, waarop respons vanuit Nederland gewenst is. Voor EBLIDA behoort de FOBID secretaris tot het netwerk van contactpersonen. Ze werkte mee aan Europese surveys over de situatie van E-Book en inkoop van Econtent. In IFLA-verband is over wetgeving en bibliotheeklandschap bericht. Waar nodig ondersteunt de FOBID Groep NL Library Statistics de beantwoording van internationale vragen. In 2014 is een overzicht van NL Library Statistics voorzien, zodra de gegevens van 2012 beschikbaar zijn. Vertaling van Internationale documenten Van belangrijke internationale documenten maakt FOBID waar mogelijk en gewenst een Nederlandse vertaling. Zo staan tal van IFLA Richtlijnen vertaald op de FOBID website. In 2013 werden de Key Principles van EBLIDA, met dank aan dhr. Nol Verhagen, vertaald en op de FOBID website geplaatst. Internationale conferenties De FOBID secretaris nam deel aan de Umbrella 2013 Conferentie in Manchester: Discover. Connect. Achieve waarin een nieuwe strategie voor de gehele sector en heroriëntatie van informatieprofessionals werden toegelicht. Een verslag verscheen in Informatieprofessional 8

(http://www.informatieprofessional.nl/bijdragen/9904-nieuwe-koers-voorinformatieprofessionals.html) In Leipzig werd van 10 tot 14 maart het Duitse Bibliotheekcongres gehouden waaraan de FOBID secretaris op uitnodiging deelnam. Turkije stond in de bijzondere belangstelling. Er was o.a. een Internationaal Forum over bibliotheekwetgeving, lobby en succesvolle acties. In de marge van het congres kwam de EGCIS groep van EBLIDA bijeen, mede met het oog op een presentatie voor de Europese Literacy conferentie, die later in het jaar in Istanbul werd gehouden. IFLA FOBID zet zich in voor een goede Nederlandse vertegenwoordiging in internationale gremia, en stroomlijnt de Nederlandse kandidatuur bij vacatures en verkiezingen. FOBID steunde de kandidatuur van Ingrid Bon, Rijnbrinkgroep, die inderdaad bij de IFLA verkiezingen voor een tweede termijn herkozen werd. De FOBID secretaris presenteerde een poster onder de titel ‘Entrepreneurial Libraries in the Netherlands’ waarbij verschillende internationale collega’s verrast reageerden. Daarnaast presenteerde zij een lezing onder de titel Working in between – the contradiction s of international library relations, over verschillende aspecten van het International Office en internationale relaties, als lid van de Special Interest Group International Relations van IFLA (NOIR). Tijdens het IFLA Congres in Singapore organiseerde FOBID een Nederlandstalige caucus, waaraan collega’s uit Nederland, Vlaanderen en Caribisch gebied deelnamen. Tevens werd een Dutch Dinner gehouden. Van het congres verscheen een verslag in Bibliotheekblad (nr. 11, 2013). Centraal stonden de ontwikkelingen rond E-Book en E-lending. Dutch Caribbean Library Association FOBID ondersteunt de jonge Dutch Caribbean Library Association, en maakt haar deelname aan IFLA programma’s mogelijk. Op verzoek organiseerde FOBID een rondetafelgesprek met OCW, om informatie uit te wisselen over de voortgang van bibliotheekinitiatieven, financiële condities, en met name ook de aansluiting van de BES-eilanden en DCLA op de Digitale bibliotheekvoorziening, door toegang tot Bibliotheek.nl. In de loop van het jaar bemiddelde FOBID bij adviezen voor inrichting en training, en hielp bij contacten, mede ten behoeve van de tentoonstelling over ‘Slavernij’. Voorts werd door een Nederlandse contactpersoon spontaan de Dutch Caribbean Book Club opgericht die succesvol werd ontvangen en regelmatig maatschappelijk-literaire programma’s verzorgt. Congressen FOBID nam deel aan het Congres De bibliotheek in 2025, dat de Koninklijke Bibliotheek op 26 april 2013 organiseerde. Ongeveer 100 mensen uit de bibliotheeksector (UB, OB en KB) en omringende sectoren (OCW, uitgeverijen, boekenvak, erfgoed) kwamen bijeen om over de toekomst van de bibliotheek te praten. Aan de hand van vier scenario’s werden de wegen naar 2025 verkend en de basis voor een strategie van de sector gelegd. Aan het gezamenlijk reflecteren en werken van de sector wil FOBID graag bijdragen. Dr. P.A. Tielestichting Als lid van de Dr. P.A. Tielestichting nam de FOBID-secretaris deel aan de jaarvergadering. Zij pleitte voor meer internationale oriëntatie in het beleidsplan 2014-2018. Aansluitend op de bijeenkomst vond een rondleiding door het Museum Boerhaave te Leiden plaats, met introducties op het succesvolle crowdfundingbeleid, en de tentoonstelling over de jubilerende Leidse uitgeverij Brill. The Hague – World Library Capital: Cycling for Libraries Met enige regelmaat vinden in Den Haag (inter)nationale bibliotheekbijeenkomsten plaats. Zo mogelijk worden dan de banieren van The Hague – World Library Capital geplaatst, als een stille getuige. Een uitgewerkt communicatieplan kwam nog niet tot stand. Wel kwam een mega-event tamelijk plotseling voorbij, waarin Den Haag niet mocht ontbreken. FOBID faciliteerde dit met een 9

startbijeenkomst van betrokkenen en trad later op als coördinator voor Cycling for Libraries in Nederland. Cycling for Libraries is een fietsend congres voor 100 internationale bibliotheekprofessionals, die onderweg thema’s bespreken en het belang van bibliotheken willen manifesteren. In 2013 liep de route van Amsterdam naar Brussel, waar een manifest werd overhandigd. In Den Haag zorgde FOBID op 20 juni voor een route langs o.a. Madurodam en Haagse bibliotheken. Hoogtepunt was een debat op het Binnenhof getiteld: Access to Information and the role of libraries in society, geleid door FOBID voorzitter dhr. Bas Savenije, waaraan ook de Haagse wethouder en enkele Kamerleden, waaronder dhr. Jasper van Dijk als host, deelnamen, naast enkele FOBID bestuursleden als Round Table leiders. Bij de organisatie zorgden vooral collega’s van de Tweede Kamer en de met de KB gedeelde communicatiestagiaire voor sterke ondersteuning. Er verschenen veel verslagen en blogs. NL Promotie Naast service aan bovengenoemde groep organiseerde FOBID International Office voor 12 groepen werkbezoeken op maat. De belangstelling was dit jaar groot: zo’n 160 collega’s uit Scandinavische landen, Duitsland, Frankrijk, Hongarije en Canada bezochten nieuwe bibliotheken, wisselden kennis en ervaring uit met jeugdbibliothecarissen of verschenen op TWIL: This Week In Libraries met ervaringen in Nederlandse bibliotheken. Het Vlaamse vakblad Meta wijdde een interviewartikel aan FOBID. (nr. 8/2013) Het FOBID bureau maakt dankbaar gebruik van de ondersteuning en de stimulerende, ook internationale, omgeving die de vestiging in de Koninklijke Bibliotheek biedt. Samenstelling van FOBID bestuur, commissies en groepen, en FOBID bureau FOBID bestuur Drs. J.S.M. Savenije, Koninklijke Bibliotheek, Den Haag (voorzitter) (KB) M.G. Wesseling, International Institute of Social Studies, Den Haag (KNVI) Mw. drs. M. Nieboer, bibliotheek Rijksuniversiteit Groningen (UKB) Mr. Ch. Noordam, dienst Openbare Bibliotheek, Den Haag (OB) Dhr. A. de Vries, Vereniging Openbare Bibliotheken, Den Haag (VOB) Mw. R. Paulides, Samenwerkingsverband Hogeschoolbibliotheken, Den Haag (penningmeester) (SHB) Secretaris: Mw. mr. dr. M. Koren FOBID Juridische Commissie In de loop van 2013 vonden verschillende wisselingen in de samenstelling van de FJC plaats. De samenstelling van de commissie was als volgt: Drs. A.J.H.A. Verhagen, voorzitter, bibliothecaris Universiteit van Amsterdam, bestuurslid FOBID (tot 1 september) Mr. Ch. Noordam, voorzitter, directeur Dienst Openbare Bibliotheek Den Haag, bestuurslid FOBID (vanaf 1 september) Mr. E. J. Slot, stafmedewerker juridische zaken SIOB (vanaf 1 november: adviseur voor VOB) Drs. G. J. van Trier, directiesecretaris Koninklijke Bibliotheek Dhr. H. van Velzen, directeur Openbare Bibliotheek Amsterdam, namens VOB Mw. Dr. A. Beunen, auteursrechtjuriste Koninklijke Bibliotheek, tevens FOBID adviseur Mw. mr. C. Bevers, manager Juridische Zaken, Stichting Bibliotheek NL Mr. E. Kraai, bedrijfsjurist, Nationaal Archief Dhr. K. Krikhaar, senior account specialist, Dedicon, tevens voorzitter IFLA sectie LPD Dr. C. van Laer, UB Maastricht, vanuit UB-en Dr. M. van Otegem, directeur UB Rotterdam, voor UKB Mw. E. Winters MBA, directeur OB Kennemerwaard, bestuurslid EBLIDA. 10

Corresponderende leden ontvangen de stukken voor de FJC-vergaderingen: Mw. mr. D. Hooman, directiesecretaris OCLC B.V., Mw. mr. E. Hoorn, juriste bibliotheek Rijksuniversiteit Groningen, idem Mw. L. Liefsoens, voorzitter Netwerken Auteursrecht Informatiepunten (HBO,WO) Adviseur: mw. mr. W.A.M. Mossink, juridisch adviseur SURF (tot 1 september) Secretaris: mw. dr. M. Koren, secretaris FOBID FOBID Commissie Ontsluiting De Commissie kwam tweemaal bijeen en hield haar afsluitende bijeenkomst begin 2014. Mw. M. Nieboer (voorzitter), Universiteitsbibliotheek Groningen Mw. K. Lodder (secretaris), Koninklijke Bibliotheek, Den Haag Dhr. A. van Duijn, Universiteitsbibliotheek Amsterdam Dhr. L. Lannoy, Centrale bibliotheek, KU Leuven Mw. R. Paulides, Hogeschool INHolland Dhr. M. Severt , Muziekcentrum van de Omroep, Hilversum D. van Spanje, OCLC|Pica, Leiden Dhr. J. Stapel, Stichting Bibliotheek.nl, Den Haag Dhr. E. Tuinstra, NBD|Biblion, Leidschendam Dhr. T. Pols (ambtelijk secretaris), Koninklijke Bibliotheek, Den Haag FOBID Commissie Opleidingen/ FIST Mw. J. Calff (voorzitter), Universitaire Bibliotheken, Leiden (UKB) Dhr. J. van Helvoort, De Haagse Hogeschool, Den Haag (SHB) Drs. Th. Verbeij, GO/KB&P, Voorburg Dhr. M. Wesseling, Institute of Social Studies, Den Haag (KNVI) FOBID Werkgroep NL Library Statistics Mw. I . van Asperen (VOB) Dhr. A. Bieze, Hogeschool Utrecht ( SHB) (per 2014 opvolger van J. Companjen) Dhr. J. Companjen, Haagse Hogeschool (SHB) Mw. drs. H. van Manen (KB) Mw. dr. D. Raaimakers, UB Utrecht (UKB) Dr. L. Röst (SIOB) Mw. A. Graver NHTV (SHB bestuur, portefeuille benchmark) Dr. H. Voorbij, Koninklijke Bibliotheek Voorzitter/secretaris: mw. mr. dr. M. Koren FOBID Project De Mondige Burger Taskforce Mw. J. Mos, Openbare Bibliotheek Zoetermeer, directeur Mw. A. Theuns, Hogeschool Inholland Drs. B. Savenije, Koninklijke Bibliotheek, Voorzitter FOBID Drs. M. Wesseling, Institute of Social Studies, directeur Mw. drs. L. Mantel, UB Delft Mw. M. van der Meer, Koninklijke Bibliotheek/ Dhr. M. Laan, Koninklijke Bibliotheek Projectgroep Dr. M. van Otegem, UB Rotterdam Mw. M. Heijne, UB Amsterdam Mw. W. van Wezenbeek, UB Delft Dhr. K. Schouten, UB Delft 11

Mw. D. van de Watering, OB Oostland Mw. L. Donkersloot, OB Oostland Mw. Th. ten Berghe, Haagse Hogeschool Mw. A. Bomas, Hogeschool Leiden Drs. J. Damen, Bibliotheek Afrika Studiecentrum, Leiden Dhr. P. Wijnmaalen, Koninklijke Bibliotheek Mw. D. Koning, Probiblio Mw. J. Kreuk, OB Kennemerwaard Dhr. J. Kaldenbach, OB Kennemerwaard Razende Reporters Mw. N. Potters, TU Delft Mw. F. van Schaik, OB Zoetermeer Mw. E. Verloop, Hogeschool van Amsterdam Mw. M. Kranse, NHTV Breda Mw. H. de Man, OB Amsterdam Dhr. M. Boukabous, Vrije Universiteit Amsterdam Mw. E. Braak, OB Kennemerwaard Mw. L. Befort, OB Kennemerwaard Project met medewerking van Bureau Muzus Mw. Ir. A. Kaufmann Mw. N. Kistemaker Mw. Ir. S. Kistemaker FOBID bureau Mw. mr. dr. M. Koren, VOB, secretaris FOBID Adres en contact Bezoekadres Koninklijke Bibliotheek Prins Willem-Alexanderhof 5 2595 BE Den Haag Postadres FOBID Netherlands Library Forum Postbus 90407 2509 LK Den Haag Tel: 070- 3140 511 of 490 [email protected] www.fobid.nl

12