FILMKRANT FILMMAGAZINE LEVENSEINDE FILM & DOCUMENTAIRE FESTIVAL 2012
6
OVER THE END
Wereldprimeur
THE END is het eerste Documentaire & Film Festival ter wereld dat zich richt op euthanasie en andere keuzes rondom het zelfgewilde levenseinde. De (inter)nationale films en documentaires die worden vertoond, zijn zonder uitzondering belangwekkend, bewustmakend, grensverkennend én grensverleggend. Ze leveren alle een belangrijke bijdrage aan het debat over euthanasie en hulp bij zelfdoding. Zonder uitzondering brengen de films de kijker ertoe na te denken, te discussiëren en vragen te stellen bij het zelfgewilde levenseinde.
DO 9 T/M ZO 12 FEBRUARI PATHÉ TUSCHINSKI AMSTERDAM 6
GR IER
6
LEVENSEINDE FILM & DOCUMENTAIRE FESTIVAL 2012
PATHÉ TUSCHINSKI AMSTERDAM
E PR
S
PREMIÈRES: $% '/%$% $//$ s 4(% '//$ (%2"3 s -%$%,%6%. s 4/4 !,4)*$ VERDER o.a.: 4(% "!,,!$ /& .!2!9!-! s 3/9,%.4 '2%%. s %.+%,4*% (%-%, s (%4 6)*&$% 3%):/%. s $% ,!!434% 7%.3 6!. -/%+ ! 3(/24 34!9 ). 37)4:%2,!.$ s -),,)/. $/,,!2 "!"9 s 6//2 )+ (%4 6%2'%%4 s 3)-/. s /.'%.%%3,)*+ /5$ s 4(% 3%! ).3)$% -!2 ! $%.42/ '5:!!2)3( s )'"9 '/%3 $/7. s ) (%,0%$ -9 $!5'(4%2 $)% s ,%3 ).6!3)/.%3 "!2"!2%3 s 777&),-&%34)6!,4(%%.$.,
ONTWERP: KEES WAGENAARS, WWW.KWCASE.NL
Meer dan film Het festival houdt niet op bij het vertonen van films en documentaires alleen. In de programmering is ook volop ruimte voor Q&A’s: verdiepende interviews met regisseurs, acteurs en mensen die een hoofdrol spelen in de documentaires. Als onderdeel van het festival is er op vrijdag 10 februari om 17:15 een Masterclass die wordt gegeven door de Canadese regisseur John Zaritsky. Zaritsky won meer dan 30 Awards voor zijn documentaires, waaronder een Academy Award.
DO 9 T/M ZO 12 FEBRUARI
OT
IÈ R EM E
Premières In totaal 38 films en documentaires over euthanasie en andere keuzes rondom het zelfgewilde levenseinde worden tijdens het festival vertoond. Variërend van aangrijpende documentaires en (inter)nationale speelfilms tot science fiction, komedie, Bollywood en cult classics. Diverse speelfilms – ‘De Goede Dood’, ‘Tot Altijd’ en ‘The Good Herbs’ –, de documentaires ‘Medeleven’, ‘I Helped My Daughter Die’ en ‘Enkeltje Hemel’ en de korte films ‘El Olivo Amarillo’ en ‘Het Vijfde Seizoen’ beleven hun (Nederlandse) première.
Organisatie Het Levenseinde Film & Documentaire Festival THE END wordt georganiseerd door de NVVE, Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde en vindt plaats in De Week van de Euthanasie 2012. Doel van het festival THE END is om de problematiek rond het zelfgewilde levenseinde onder de aandacht te brengen van een breed publiek.
Illustratie Peter de Wit
We wensen u een aangename voorstelling!
FILMFESTIVALTHEEND.NL
3
ONTWERP: STEFAN SCHEELE & KEES WAGENAARS, BREDA WWW.KWCASE.NL
6
5
Waarom wilde je van De Goede Dood een film maken? “Ik wilde dichter bij de personages kunnen komen. Dieper in de hoofden kijken van mensen die worstelen met het krankzinnige dilemma van euthanasie. Hoe intens de toneelervaring voor het publiek ook was, je blijft in de zaal toch altijd enigszins op afstand. Een sleutelzin in De Goede Dood is: Hannah: ‘Waarom worden we niet gek?’ Michael: ‘Misschien zijn we al gek.’ Op dat soort vragen wilde ik inzoomen. Ook het feit dat veel mensen over het toneelstuk zeiden dat het wel een film leek, heeft een rol gespeeld. En, niet onbelangrijk, ik wilde heel graag de chemie die er tussen de acteurs in het theater was , terugzien op een groot scherm. Die intensiteit weten te vangen.”
DE GOEDE DOOD
P RE
vra
Regisseur DE GOEDE DOOD WANNIE DE WIJN
n
n aa e g
M IÈ R E
VAN TONEELSTUK NAAR FILM
Vanaf de eerste try-out van het toneelstuk De Goede Dood op 21 januari 2008 was het publiek gewonnen. De tournee trok in de theaters volle zalen met een enthousiast en aangedaan publiek. Na de bekroning met de Toneelpublieksprijs 2008 mocht De Goede Dood nog een reprisetournee in het najaar 2009 beleven. In totaal zagen meer dan 65.000 mensen het stuk. Al op de avond van de try-out zei filmproducent Bob Van Hellenberg Hubar: “Dit is een film, die gaan we maken.” Helaas overleed hij plotseling in 2009 en ging dit plan niet door.
ZOO) werd coproducent, cameraman Lex Brand zegde zijn medewerking toe en een bevriend echtpaar stelde hun huis als locatie ter beschikking. Als scenarioschrijver werd Jeroen van den Berg gevonden, die samen met Wannie van het toneelstuk een filmscript maakte. Al deze sleutelfiguren waren bereid mee te doen tegen een honorarium dat uitsluitend bestond uit een deel van de eventuele opbrengst van de film. Voor alle overblijvende kosten aan apparatuur, crew etcetera werd een aantal bevriende relaties bereid gevonden het risico te dragen. Iedereen was het erover eens: De Goed Dood moest verfilmd worden.
Een tweede poging om het toneelstuk te verfilmen strandde in de scenariofase. Toch bleven alle betrokkenen ervan overtuigd dat er een film zat in De Goede Dood (de letterlijke vertaling van euthanasie). Eind maart 2011 belde theaterregisseur en auteur Wannie de Wijn naar Pim Wallis de Vries, de theaterproducent van De Goede Dood, met de vraag of het niet tijd werd het toneelstuk eindelijk te gaan verfilmen. Ineens was er het ‘nu of nooit’ gevoel: deze film moest er komen, en wel nú. Wannie nam de regie op zich en Pim zou optreden als producent. Beiden hadden daar geen ervaring mee, dus de nodige knowhow moest van anderen komen.
Recordtempo Tot ieders verbazing stond er begin juli in Aerdenhout een complete filmset, cast en crew gereed om in recordtempo De Goede Dood te gaan draaien. Dankzij het feit dat alle acteurs het stuk konden dromen, ging er nauwelijks tijd op aan repetities. De complete film stond er na twee heel intensieve weken op. Zelfs het weer werkte mee in deze verder zo slechte zomer. Al tijdens het draaien werd begonnen aan de montage. Daniël Lohues componeerde de filmmuziek en met de nodige technische bewerkingen kwam de film stap voor stap verder. Eind november, precies acht maanden na het bewuste telefoontje van Wannie aan Pim, was de film De Goede Dood een feit.
Je had veel ervaring als regisseur in het theater, maar niet als filmregisseur. Wat was voor jou het grootste verschil tussen die twee media? “Film lijkt meer op de realiteit. Relatief gesproken is beeld er belangrijker dan taal en de interactie met het publiek ontbreekt. Toneel functioneert toch altijd min of meer over de band van de zaal. In film bepaalt de regisseur grotendeels de focus van het publiek. Door de camera zie je meer blikken van acteurs die niet aan het woord zijn.” Wat wil je met deze film laten zien? “Het ging mij er vooral om de ultieme consequentie van de ‘maakbare maatschappij’ te tonen. In deze tijd wil men overal controle over hebben: van het begin van het leven tot en met het eind ervan. Maar als we daar met onze ratio al klaar voor zijn, is de ziel daar vaak nog niet aan toe. Dat contrast intrigeert me.” Waarom heb je Daniël Lohues voor de muziek gevraagd? “Daniël is mijn grootste held op het gebied van muziek en tekst. De gevoelige wijsheid die zijn werk uitstraalt, past voor mijn gevoel perfect bij deze film. Zijn muziek geeft troost, wat wij ook met deze film proberen te laten zien.” Waar ben je in dit project het meest trots op? “Dat we het buiten alle gebruikelijke paden om in zo’n korte tijd voor elkaar gekregen hebben. En dat het in zo’n technische wereld als die van de film gelukt is met zo’n grote groep in een optimale sfeer samen te werken. Daardoor heb ik het gevoel dat het resultaat meer geworden is dan de optelsom van alle individuele talenten. Een collectief werkproces om heel gelukkig van te worden.”
6
4
Positieve virus Binnen de kortste keren greep het positieve virus van De Goede Dood-film om zich heen en ontstond er een gedreven raamwerk: de voltallige cast uit het toneelstuk (Huub Stapel, Will van Kralingen, Peter Tuinman, Wilbert Gieske, Hans Thissen en Saskia Bonarius) stelde zich opnieuw beschikbaar en maakte tijd vrij om de eerste helft van juli te draaien. Maarten van Hemmen (Electric
Regie: Wannie de Wijn. Drama/Komedie, 2012, 88 min., NL Te zien: vrijdag 10 februari, 20.15 uur, zaal 6 zaterdag 11 februari, 17.30 uur, zaal 6 zondag 12 februari, 16.00 uur, zaal 4
5
6
TALKSHOW 3-LUIK
UITGELICHT SPEELFILM
JOHNNY GOT HIS GUN Veertig jaar na de release is de confronterende anti-oorlogsfilm ‘Johnny Got His Gun’ nog steeds goed voor een knoop in de maag. De film focust nu eens niet op het slagveld, maar op de gevolgen van een oorlog voor de zwaargewonden. Het verhaal is gebaseerd op Trumbo’s gelijknamige roman uit 1939, die een kijk geeft op het leven van iemand die letterlijk zijn lichaam gaf voor de oorlog. De idealistische Amerikaanse jongen Joe Bonham meldt zich aan voor het leger, om in de loopgraven van de Eerste Wereldoorlog te gaan vechten. Op de laatste dag van de oorlog wordt hij geraakt door een granaat. Zijn armen en benen worden geamputeerd en ook zijn ogen, oren, neus en mond heeft hij verloren. Buiten medeweten van zijn dokters is Joe nog bij zijn volle verstand en moet hij lijdzaam toezien hoe de jaren tergend traag voorbij glijden. De pijnstillers veroorzaken levendige dagdromen, waarin hij terugkijkt op zijn jonge leven en hij hallucineert over conversaties met Christus. Joe wil liever dood dan zo door te leven. Hij probeert met de dokters te communiceren door middel van morse. Hij vraagt of ze hem kunnen laten sterven, maar dit wordt geweigerd. Vietnamoorlog De ziekenhuisscènes, in zwart-wit gefilmd, hebben de grootste impact. De onmogelijkheid om te bewegen of te praten uit de hoofdpersoon in hartverscheurende voice-overs. Het moment dat Joe beseft dat hij geen ledematen meer heeft, is goed voor een
beklijvende scène, waarin hij het inwendig uitschreeuwt van angst en frustratie, terwijl de verpleegsters in alle rust de hechtingen van zijn operatie verwijderen, onwetend over de situatie waarin de patiënt verkeert. De film kwam uit tijdens de hoogdagen van de Vietnamoorlog. Het ontluisterende beeld dat Trumbo schetst van de behandeling van gewonden moet in die tijd zout in de wonde zijn geweest voor de Amerikaanse regering. Metallica Wellicht dat de titel Johnny Got His Gun niet iedereen bekend in de oren zal klinken, maar scènes uit de film werden gebruikt door de rockband Metallica in de videoclip van hun hit ‘One’. Om moeizame onderhandelingen over het gebruik van fragmenten uit de film te voorkomen, kocht Metallica de rechten van de gehele film. Winnaar van de ‘Grand Prize of the Jury’ Film Festival Cannes Regie: Dalton Trump Oorlog/Psychiologisch drama, 1971, 111 min., VS Te zien: zaterdag 11 februari, 22.00 uur, zaal 6
In de afgelopen jaren kwamen diverse documentaires uit, die de discussie op gang brachten over de zogenaamde ‘vergeten groepen’: chronisch psychiatrische patiënten en mensen met (beginnende) dementie met een doodswens en oude mensen die hun leven voltooid vinden. Wat was de aanleiding voor de regisseurs om deze documentaires te maken? Wat was de impact na de vertoning op regisseurs en de mensen die een hoofdrol spelen in de documentaires?
MAG IK DOOD Regie: Eveliene van Dijck Documentaire, 2008, 50 min., NL ‘Mag ik dood’ gaat over het schrijnend gebrek aan hulp voor mensen die vanwege chronisch psychische klachten hun leven ondraaglijk en uitzichtloos vinden en de dood verkiezen boven het leven. De persoonlijke aanleiding voor regisseur Eveline van Dijck is de zelfdoding van haar zus Cathma. Centraal staat de vraag hoe om te gaan met een doodswens. Aan het woord komen nabestaanden, de wetgever, een psychiater, een officier van justitie en counselors van de NVVE en Stichting De Einder. Regisseur Eveline van Dijck en nabestaanden nemen deel aan de discussie.
DE LAATSTE WENS VAN MOEK Regie: Nan Rosens Documentaire, 2010, NL In deze documentaire onthult Albert Heringa dat hij zijn 99-jarige stiefmoeder, die haar leven voltooid vond, hulp bij zelfdoding gaf. De 99-jarige Maria (Moek) Heringa was niet ziek maar vond haar leven voltooid en wilde niet meer verder leven. Haar arts vond haar nog ‘te goed’ om op haar verzoek in te kunnen gaan. Haar zoon Albert besloot haar te helpen en haar dodelijke middelen te geven waarmee ze een einde aan haar leven maakte. Albert Heringa beging hiermee een strafbaar feit en werd in februari 2010 zes uur lang verhoord door het Openbaar Ministerie. Bijna twee jaar nadat de NCRV de documentaire op TV vertoonde, overlegt het OM nog steeds of ze Albert Heringa al dan niet gaan vervolgen. Regisseur Nan Rosens, Albert Heringa en zijn dochter nemen deel aan de discussie.
VOOR IK HET VERGEET… Regie: Nan Rosens Documentaire, 2009, 44 min., NL
6
Paul heeft beginnende dementie en wil het einde daarvan niet meemaken. Voor Marjan is het moeilijk om de wens van haar man te respecteren, maar begrijpen doet ze het wel. De daadkrachtige, levenslustige, erudiete man die hij altijd is geweest, wil niet machteloos in de vergetelheid zakken, maar zelf het eindpunt van zijn leven bepalen. En wie is zij om dat tegen te houden? Voor ik het vergeet vertelt het proces dat Marjan, Paul en hun twee kinderen doormaken om Paul op een menswaardige manier te laten sterven. Regisseur Nan Rosens, Marjan, Govert en Carolien van Eerde nemen deel aan de discussie.
De documentaires zijn te zien op zondag 12 februari, aanvang 14.00 uur, met aansluitend 16.45 uur een debat in de VIP-lounge van Tuschinski (gratis toegankelijk).
7
PREMIÈRES: $% '/%$% $//$ s 4(% '//$ (%2"3 s -%$%,%6%. s 4/4 !,4)*$ VERDER o.a.: 4(% "!,,!$ /& .!2!9!-! s 3/9,%.4 '2%%. s %.+%,4*% (%-%, s (%4 6)*&$% 3%):/%. s $% ,!!434% 7%.3 6!. -/%+ ! 3(/24 34!9 ). 37)4:%2,!.$ s -),,)/. $/,,!2 "!"9 s 6//2 )+ (%4 6%2'%%4 s 3)-/. s /.'%.%%3,)*+ /5$ s 4(% 3%! ).3)$% -!2 ! $%.42/ '5:!!2)3( s )'"9 '/%3 $/7. s ) (%,0%$ -9 $!5'(4%2 $)% s ,%3 ).6!3)/.%3 "!2"!2%3 s 777&),-&%34)6!,4(%%.$.,
MEDELEVEN P RE
6
GR IER
E PR
S
PATHÉ TUSCHINSKI AMSTERDAM
OT
IÈ R EM E
DO 9 T/M ZO 12 FEBRUARI
M IÈ R E
DE MENSEN VAN DE NVVE
De NVVE, Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde, telt 130.000 leden. Dagelijks melden zich ongeveer 60 nieuwe leden aan. Een team van vrijwilligers beantwoordt zo’n 30.000 telefonische (hulp)vragen per jaar. Vragen die niet telefonisch kunnen worden afgehandeld, worden doorgegeven aan de Ledenondersteuningsdienst van de NVVE. Cameraman en regisseur Gerald van Bronkhorst luisterde mee met de binnenkomende gesprekken en volgde enkele medewerkers van de Ledenondersteuningsdienst die hulpvragers thuis bezoeken.
Zoals meneer Jiskoot. Hij is 90 jaar en vindt zijn leven voltooid. Voor euthanasie of hulp bij zelfdoding door een arts komt hij niet in aanmerking. De enige manier waarop hij op een ‘menswaardige wijze’ een eind aan het leven kan maken, is door – na advies van de NVVE – op slinkse wijze dodelijke medicijnen te verzamelen in België. Vijf apothekers gaat hij langs. Eén apotheek heeft de medicijnen niet in huis, maar bij de andere vier kan hij zonder recept de dodelijke medicijnen kopen om op een zelfgekozen tijdstip een einde aan het leven te maken. In de documentaire komt ook een echtpaar aan het woord. Beiden zijn terminaal en willen graag tegelijkertijd sterven. De behandelend arts is bereid euthanasie te verlenen, maar om hen op hetzelfde tijdstip euthanasie te geven gaat te ver. Een lid van de NVVE vraagt hulp omdat ze gekluisterd is aan haar rolstoel en voortdurend pijn heeft. Ze wil euthanasie, maar de arts werkt niet mee nadat een psychiater oordeelt dat mevrouw niet meer wilsbekwaam is.
Een vrouw met beginnende dementie vraagt haar neuroloog om hulp bij zelfdoding. Ze wil de aftakeling die de ziekte met zich meebrengt niet meemaken. Huisarts en SCEN-arts Constance de Vries neemt de neuroloog, die niet eerder hulp bij zelfdoding heeft verleend, bij de hand en begeleidt hem en zijn patiënte door het proces heen. De documentaire ‘Medeleven’ toont voor het eerst een blik achter de schermen van de NVVE. Regie: Gerald van Bronkhorst. Documentaire, 2012, 75 min., NL Te zien: zaterdag 11 februari, 15.30 uur, zaal 6 zondag 12 februari, 14.00 uur, zaal 4
9
6
‘Kill me please’ is een low-budgetspeelfilm met in de hoofdrollen bekende namen als Benoit Poelvoorde en acteur-regisseur Bouli Lanners. De zwart-wit film vertelt het verhaal van een arts, dokter Kruger, die van zelfdoding een eenvoudige medische handeling wil maken. Zijn kliniek trekt vreemde patiënten aan, onder wie een komisch acteur met terminale kanker (Poelvoorde), een suïcidale Luxemburgse erfgenaam die zijn geld heeft verkwist (Lanners) en een voormalige Berlijnse cabaretière die haar (zang) stem kwijt is. Dokter Krüger (Aurélien Recoing) is dermate begaan met de medemens dat hij wil voorkomen dat men in erbarmelijke omstandigheden uit het leven stapt. Wie een beroep op hem doet, kan na enkele therapiesessies het leven vaarwel zeggen. De dorpelingen houden niet van de (op zijn zachtst gezegd) zonderlinge snuiters die zich eventjes medisch verantwoord van kant komen maken en de onderhuidse spanningen nemen toe. Plots wordt het niet meer zo eenvoudig om te sterven zoals men dat graag had gewild. Met een dubbele bekroning op het Internationaal Filmfestival van Rome (Prijs voor ‘Beste Film’ en ‘Prijs van de Filmkritiek’) zag regisseur Barco zijn gedurfd idee meteen erkend. De controverse deed zijn werk en uitlatingen als “groteske euthanasiekomedie” deden het cultgehalte van de zwarte komedie in de hoogte schieten. Te zien: vrijdag 10 februari, 18.15 uur, zaal 6 zaterdag 12 februari, 22.30 uur, zaal 4
SOYLENT GREEN Regie: Richard Fleischer. Science Fiction, 1973, 97 min., VS De gebeurtenissen in ‘Soylent Green’ spelen zich af in 2022 op een door broeikaseffect en overbevolking stervende aarde. Zowel energie- als voedselbronnen zijn uitgeput. Slechts een handvol 10 ouderen zoals Sol Roth (Edward G.Robinson) herinnert zich nog de oude aarde waarop drinkbaar water en fris groen gebladerte
DE R
NE
IÈRE
KILL ME PLEASE Regie: Olias Barco. Komedie, 2010, 95 min., België
voorkwamen. De jongere generatie kent alleen de verstedelijkte woestenij waarin men tracht te overleven op rantsoenen soylent, die door de overheid worden uitgedeeld. De rijke bovenlaag leeft in betrekkelijke weelde en beschikt over stromend water, airco, boeken en zelfs echt eten. De New Yorkse politierechercheur Robert Thorn (Charlton Heston) doet onderzoek naar de moord op de rijke zakenman William Simonson (Joseph Cotten). Zijn huisgenoot Sol Rot helpt hem hierbij. Roth doet een ontdekking die hem zo schokt dat hij besluit niet meer bij deze samenleving te willen horen. Hij schrijft een briefje dat hij naar huis gaat en vertrekt. Naar huis blijkt te staan voor een ceremoniële vorm van euthanasie in een daarvoor bestemde stervenskliniek. De logica van het detectiveverhaal vormt een passende verpakking voor de gedurfde vraagstelling en sleurt de kijker ongemerkt mee in een overpeinzing over de toekomst van de mensheid en morele beschouwingen over actuele thema’s als euthanasie. Te zien: zaterdag 11 februari, 20.00 uur, zaal 5
M
Deze week werd bekend dat Nederland een Levenseindekliniek krijgt, waar mensen die voldoen aan de zorgvuldigheidseisen die de euthanasiewet stelt – maar geen arts kunnen vinden die hen wil helpen – een beroep op kunnen doen voor hulp om het leven te beëindigen. Het idee van een levenseindekliniek is niet nieuw. Tijdens THE END zijn drie speelfilms en een documentaire te zien, die een stervenskliniek als onderwerp hebben.
ND LA S
E P RE
De Levenseindekliniek
THE SUICIDE TOURIST Regie: John Zaritsky. Documentaire, 2007, 90 min., Canada
Zie voor een omschrijving van deze film pagina 14. Te zien: zaterdag 11 februari, 16.00 uur, zaal 4
I HELPED MY DAUGHTER DIE
Regie: Ray Tostevin. Documentaire, 2010, 29 min., VK Documentaire over Kay Gilderdale, de Britse vrouw die haar dochter Lynn in december 2008 na 16 jaar pijn en 50 ziekenhuisopnames hielp bij zelfdoding. Begin 2011 stond ze terecht voor poging tot moord. Panorama (BBC) sprak met Kay Gilderdale over de nacht dat ze haar dochter hielp te overlijden en volgt haar naar de rechtbank waar een mogelijk levenslange gevangenisstraf boven haar hoofd hangt. Winnaar Broadcast TV Medical Journalists’ Association 2010 en Winter Awards voor ‘Beste TV documentaire 2010’. Te zien: zondag 12 februari, 20.15 uur, zaal 5
EEN VADER OM NOOIT TE VERGETEN
Regie: Charlotte Hoogakker. Documentaire, 2008, 16 min., NL Nick is nu 13 jaar. Toen hij bijna 5 jaar was, heeft zijn vader een einde gemaakt aan zijn leven. Het is 9 jaar geleden dat Nick zijn vader voor het laatst heeft gezien. Als hij zijn ogen dicht doet, kan hij zijn vader meestal wel voor de geest halen, maar het wordt steeds moeilijker, het beeld vervaagt. Nick is bang dat hij hem vergeet en dat wil hij niet… “Ik vond het maken van de documentaire heel spannend, vooral omdat je zo’n grote camera voor je neus hebt. En filmen met Charlotte vond ik heel gezellig. Zij is heel goed in wat ze doet. Ze begrijpt me ook heel goed.” Op de vraag wat andere kinderen die dit mee maken zouden moeten weten volgens Nick, antwoordde hij: ”Geef de moed niet op!”
A SHORT STAY IN SWITZERLAND Regie: Simon Curtis. Biografie/Drama, 2008, 90 min., VK ‘A Short Stay’ vertelt het diep ontroerende verhaal van Anne Turner, een arts die in de Zwitserse kliniek Dignitas een einde aan haar leven liet maken. Het voorval was in 2006 in Engeland voorpaginanieuws. De gepensioneerde arts leed aan een degeneratieve neurologische ziekte en wist dat haar een langzame dood te wachten stond. Julie Walters is in de biografische speelfilm ‘A Short Stay In Switzerland’ indrukwekkend als dokter Anne Turner. Het persoonlijke verhaal van Turner en haar kinderen, een hechte familie vol sterke, intelligente individuen, vormt het kloppende hart van de film. Haar zoon vertelde de BBC dat hij hoopt dat de film aanzet tot discussie over het zelfgewilde levenseinde: “De toeschouwer kan zelf bepalen of hulp bij zelfdoding goed of slecht is.” Grand Lady Julie Walters kreeg een Emmy voor haar vertolking van dokter Anne Turner. Te zien: vrijdag 10 februari, 20.15 uur, zaal 5
UITGELICHT DOCUMENTAIRE
Te zien: vrijdag 10 februari, 16.00 uur, zaal 5
ZIJ MOEST EERST
DOOD OP VERZOEK
In 1984 zond Tros Aktua ‘Zij moest eerst…’ uit. In deze reportage laat journalist Wibo van de Linde ons kennis maken met de wereldvermaarde geoloog Rein van Bemmelen en diens echtgenote Lucie. Beiden zijn ziek en kondigen aan dat ze de samen binnenkort een einde aan hun leven gaan maken. Volgens afspraak neemt Lucy de dodelijke medicijnen in en overlijdt op 2 maart 1983. Rein vertrekt naar Oostenrijk. Van de Linde vertrouwt het niet en doet aangifte bij de politie, maar die kan niets strafbaars ontdekken. Van Bemmelen overlijdt eind 1983 onverwacht aan kanker. Bij zijn begrafenis in het Oostenrijkse Unter-Pirkach komt aan het licht dat Van Bemmelen in het huwelijk is getreden met een oude vriendin van het echtpaar.
Cees van Wendel de Joode heeft ALS, een spierziekte die resulteert in een kort maar hevig aftakelingsproces. Huisarts Wilfred Van Oijen is bereid om aan Cees’ verzoek om euthanasie mee te werken. Het was voor het eerst in de geschiedenis dat op TV te zien was hoe een arts euthanasie toepast. De documentaire leidde tot zeer heftige reacties in het buitenland. In 1997 moest Van Oijen voor de rechter verschijnen nadat hij een 84-jarige vrouw hielp bij haar stervensproces. De rechter oordeelde dat hij niet de juiste procedure had gevolgd en schuldig was aan moord. Sindsdien is hij niet meer welkom in onder meer Italië. Van Oijen kreeg zijn rehabilitatie in 2009 toen hij werd gekozen tot Amsterdammer van het Jaar.
Te zien: zaterdag 11 februari, 16.00 uur, zaal 5 zondag 12 februari, 20.15 uur, zaal 5
Te zien: zondag 12 februari, 18.00 uur, zaal 5
Regie: Wibo van der Linde, Documentaire, 1984, 45 min., NL
Regie: Maarten Nederhorst. Documentaire, 1994, 57 min., NL
11
6
UITGELICHT DOCUMENTAIRE
UITGELICHT SPEELFILM
GUZAARISH
Regie: Sanjay Leela Bhansali Drama/Romantiek, 2011, 150 min., India
DODELIJK DILLEMA
Regie: Juul Bovenberg. Documentaire, 2010, 52 min., NL Hrithik Roshan speelt de rol van Ethan Mascarenhas die zijn liefde deelt met zijn verpleegster, Sofia D’Souza, gespeeld door Aishwariya Rai. Als illusionist staat Ethan regelmatig op het podium en geniet van zijn succes. Totdat het een keer verkeerd afloopt bij het uitvoeren van een magische stunt. Hij raakt verlamd en en is gekluisterd aan zijn rolstoel. De enige manier om zijn liefde voor magie te verspreiden, is als radio-DJ. Gelukkig heeft hij Sofia nog die altijd voor hem klaar staat. Toch besluit Ethan om zijn leven te beëindigen en dient een aanvraag in bij de rechter voor euthanasie.
Euthanasie confronteert artsen met hun eigen emoties, opvattingen en kijk op leven en dood. Toetsingscriteria als ‘kwaliteit van leven’ en ‘ondraaglijk lijden’ blijken in de praktijk rekbare begrippen. Wie bepaalt wanneer de grens van een aanvaardbaar leven is bereikt? De documentaire toont de overpeinzingen, eenzaamheid, angst, dilemma’s, rituelen en emoties van de arts tijdens deze periode. De film onderzoekt ‘de paradox’ zoals artsen euthanasie vaak zien; ze vinden rationeel dat het moet kunnen, maar voelen weerstand omdat ze het doden van iemand tegennatuurlijk vinden.
Te zien: zaterdag 11 februari, 19.45 uur, zaal 6 zondag 12 februari, 16.15 uur, zaal 6
P RE
Te zien: vrijdag 10 februari, 22.00 uur, zaal 5
ENKELTJE HEMEL
Regie: Siebout Leseur van Leeuwen. Documentaire, 2012, 25 min., NL
M IÈ R E Regie: MarÃa Novaro Drama, 2010, 120 min., Mexico
Diana had Multiple Sclerose. Een genadeloze ziekte, die je langzaam het leven ontneemt. Op haar achttiende openbaarde zich bij Diana de ziekte, haar toekomst was bekend: een langzame, slopende en pijnlijke weg naar een lichaamloos bestaan. Haar geest zou dit alles en de onvermijdelijke dood bewust gaan meemaken. De psychiater van Diana had haar aangeraden om haar keuze voor euthanasie aan niemand mee te delen, haar partner, zus en zwager uitgezonderd. Zo zou Diana een zo normaal mogelijk bestaan kunnen leiden tot aan haar dood. De documentaire moest achteraf aan haar naasten haar verhaal vertellen.
Lala (Ofelia Medina) is een etnobotanist, die veel af weet van de genezende werking van planten en hier onderzoek naar doet. Ze gelooft dat kruiden niet alleen het lichaam kunnen genezen, maar ook de ziel. Haar dochter Dhalia (Úrsula Pruneda) is een new-age hippie, die werkt voor een alternatief radiostation en zorgt voor haar zoontje. Dhalia zet haar persoonlijke leven in de wacht en neemt de research van haar moeder Lala over als zij Alzheimer krijgt. Te zien: vrijdag 10 februari, 22.00 uur, zaal 4 zaterdag 11 februari, 17.45 uur, zaal 4
Te zien: zaterdag 11 februari, 16.00 uur, zaal 5
DAG ALLEMAAL
Regie: Jaap van Hoewijk Documentaire, 2002, 52 min., NL
6
12
LAS BUENAS HIERBAS (THE GOOD HERBS)
ONGENEESLIJK OUD
Regie: Margo Donkervoort Documentaire, 20120, 37 min., NL
THE BALLAD OF NARAYAMA
THE BARBARIAN INVASIONS
Regie: Shohei Imamura Drama/Komedie, 1983, 130 min., Japan
Regie: Dennis Arcand Drama/Komedie, 2003, 112 min., Canada/Frankrijk
“Er komt een dag voor klein en groot, dan ben je banger voor het leven dan de dood.” Met deze zelfverzonnen tegelwijsheid in zijn laatste brief, nam de 92-jarige Marinus Deurloo afscheid van zijn naasten. Hij had het altijd al gezegd, maar niemand besefte dat het Deurloo ernst was. Op 14 januari 2000 voegde hij de daad bij het woord en verhing zich in het schuurtje achter zijn huis. Zoals iedere dag had hij die ochtend zijn melk gehaald bij de boer. Die had er niets achter gezocht toen Deurloo tegen hem zei: ‘Als ik je niet meer zie, het ga je goed.’ Ook de werkster had er niet veel aandacht aan geschonken toen hij haar de portemonnee gaf met de woorden: ‘Hier, die heb ik toch niet meer nodig.’
Ans Nieuwenbrug-Bron (93), spijkerbroek, lang wollen vest, is een markante vrouw. Eigenwijs ook. Ze wankelt af en toe op haar benen, maar de suggestie om een rollator aan te schaffen wijst ze verontwaardigd van de hand. ‘Ik loop liever ondersteboven dan met een rollator.’ Ans probeert te genieten van elke dag. Maar ze is moe, ze zou ‘s ochtends het liefst niet meer wakker worden. Ze neemt het besluit een einde aan haar leven te maken. ‘Ik ben gewoon klaar.’ Margot, die sinds kindsbeen bij haar over de vloer komt, probeert te begrijpen waarom Ans niet langer wil wachten.
In de Japanse film ‘The Ballad of Narayama’ worden leven en dood wel op een heel directe manier met elkaar in verband gebracht. De film vertelt het verhaal van een dorpje waar oude mensen bij het bereiken van de leeftijd van 70 jaar naar de berg moeten om te sterven, ongeacht hun lichamelijke conditie. Het is een offer dat zij moeten brengen voor het welzijn van de gemeenschap. De 69-jarige Orin, kwiek en nog in het bezit van al haar tanden, regelt haar laatste aardse zaken. Dan aanvaardt zij, gedragen door haar zoon, de reis naar de berg en de dood.
Rémy is een geschiedenisprofessor, die zijn leven heeft gewijd aan vrouwen, wijn en de linkse zaak. Hij heeft kanker en niet meer lang te leven. Zijn vrouw is jaren geleden bij hem weggegaan omwille van zijn avontuurtjes, zijn zoon is bankier en miljonair, woont in Londen en haat zijn vader uit de grond van zijn hart, zijn vrienden zijn van hem vervreemd en de morfine doet al lang zijn werk niet meer. Na wat twijfel beslist zoon Sébastien toch naar Montréal te komen om samen met diens ouwe vrienden afscheid te nemen van zijn vader. De film won een Oscar voor ‘ Beste buitenlandse film’ .
Te zien: zaterdag 11 februari, 18.00 uur, zaal 5
Te zien: zaterdag 11 februari, 14.00 uur, zaal 5
Te zien: zondag 12 februari, 13.30 uur, zaal 6
Te zien: zaterdag 11 februari, 14.00 uur, zaal 4
13
6
Masterclass Oscar-winnaar regisseur John Zaritsky Tijdens het festival THE END verzorgt de Canadese Oscarwinnende regisseur John Zaritsky een Masterclass. Zaritsky zal aan de hand van eigen beeldmateriaal uitleg geven over het regisseren van politiek en maatschappelijk omstreden onderwerpen en de morele dilemma’s waarmee hij te maken krijgt tijdens het filmen. Daarnaast gaat hij in op het behoud van professionaliteit en zakelijke afstand terwijl je onvermijdelijk persoonlijk betrokken raakt bij de personen die je volgt, tijdens de langdurige en vaak heftige perioden van het filmen.
TOT ALTIJD
ODE AAN HET LEVEN
Mario Verstraete had een heel erg agressieve vorm van MS, waardoor hij razendsnel aftakelde. In oktober 2002, twee maanden voor hij veertig zou worden, koos hij voor een zachte dood. Verstraete vocht jarenlang voor een wettelijke euthanasieregeling in België en zou uiteindelijk ook de eerste zijn die er in 2002 gebruik van maakte. Regisseur Nic Balthazar vertelt het verhaal van Mario in de speelfilm ‘Tot Altijd’, waarin Koen De Graeve de rol van Verstraete speelt. De film trok eind januari 2012, in het eerste weekend dat hij draaide, al meer dan 30.000 bezoekers.
Naast veel lof was er regelmatig ook zware kritiek op Zaritskys documentaires. Over ‘The Suicide Tourist’ zei de directeur van de Britse mediawaakhond, John Beyer: “Verslaggevers moeten onpartijdig blijven. Nu beïnvloeden ze de publieke opinie en zetten ze andere patiënten misschien aan om hetzelfde te doen.” Anti-euthanasiegroepen hadden vooraf zware kritiek geuit op de uitzending en spraken van: “Een cynische poging om hoge kijkcijfers te krijgen.” Tijdens THE END zijn twee documentaires van Zaritskys hand te zien: AN APPOINTMENT WITH DEATH Regie: John Zaritsky. Documentaire, 1994, 56 min., Canada
DE R
Zaritsky won meer dan 30 awards voor zijn documentaires, waaronder een Academy Award (1982) voor de documentaire ‘Just Another Missing Kid’, een Cable Ace Award (1987) voor ‘Rapists: Can They be Stopped’, een Golden Gavel Award voor ‘My Husband is Going to Kill Me’, een Robert F. Kennedy Foundation Award voor ‘Born in Africa’ en de Alfred Dupont Award van Columbia University’s School of Journalism in 1994 voor ‘Romeo and Juliet in Sarajevo. ‘ Drie documentaires: ‘Broken Promises’, ‘Born in Africa’ en ‘Romeo and Juliet in Sarajevo’ werden genomineerd voor Emmy Awards.
ND LA S
E P RE
14
Masterclass: Vrijdag 10 februari 2012, 17:15 – 18.45 uur, VIP-lounge Tuschinski. Gratis toegankelijk.
NE
In ‘The Suicide Tourist’ kiest regisseur John Zaritsky voor een onopgesmukt televisieformat, om het aangrijpende relaas van twee echtparen te schetsen die naar Zwitserland reizen voor hulp bij zelfdoding. Hij volgt de Amerikaan Craig Ewert (59) in de laatste maanden voor diens dood. Hij lijdt enkele jaren aan ALS en wil niet meer verder. Via internet komt hij in contact met de Zwitserse organisatie Dignitas, die suicide tourists helpt te sterven. Regisseur Zaritsky zit er met de camera bovenop. Hij filmt als Craig en zijn vrouw naar Zürich vliegen om
De film begint jaren voor Verstraetes ziekte, tijdens de protesten in Florennes waar de NAVO kruisrakketten opsloeg en zijn vriendenkring werd gevormd. “Ik herinner me hem als een gast die voor alles en nog wat de barricaden opstormde. Dat waren barricaden waar ik ook wel eens opsprong, tegen de kernraketten of tegen het hogere inschrijvingsgeld voor de universiteit,” vertelt regisseur Nic Balthazar in de Belgische krant De Standaard. “Hoeveel mensen me in Gent niet hebben gezegd: ‘Marrio? ‘k Hè èm vrrie goe gekengd!’ En dan wordt die fascinerende gast ziek, maar hij vertraagt niet; integendeel, het lijkt alsof hij op zijn krukken nog een tandje bij steekt.”
IÈRE
THE SUICIDE TOURIST Regie: John Zaritsky. Documentaire, 2007, 90 min., Canada
hun zaak te bepleiten voor een arts die een recept voor een barbituraat moet uitschrijven. Ewert sterft in het bijzijn van de camera. Een tweede paar in de film, de Canadees George Coumbias en zijn vrouw, krijgt hun zin niet. Na een paar hartaanvallen heeft George geen plezier meer in het leven: ‘Geen tennis, geen golf, geen seks.’ Hij wil dood, zijn vrouw – kerngezond – wil hem volgen: ‘Zonder hem is er voor mij geen leven.’ Het blijkt een brug te ver, ook in Zwitserland. Gedesillusioneerd keren zij terug naar Canada. Maar ooit zullen ook zij aan de beurt zijn. Ze kijken er verlangend naar uit. Te zien: zaterdag 11 februari, 16.00 uur, zaal 4
M
Voor het maken van deze documentaire woonde Zaritsky zes maanden in Nederland. Hij filmde diverse situaties waarbij euthanasie en levensbekortend handelen zonder verzoek werd verleend. Van een pasgeboren baby tot een 85-jarige met terminale kanker. Te zien: vrijdag 10 februari, 16.00 uur, zaal 5
Het verzet tegen het wetsvoorstel dat euthanasie onder voorwaarden moest toestaan, was in België aanvankelijk heel groot. De welbespraakte Verstraete, die gepokt en gemazeld was in de politiek, werd ondanks zijn ziekte de spreekbuis van de voorstanders. Hoofdrolspeler Koen de Graeve: “De mens die je wilt zijn, is niet altijd de mens die je bent in je dagelijkse leven. Een terminale ziekte kan dan een katalysator zijn: wil ik het nog doen of niet? Maar van Mario denk ik dat hij
zijn idealen al realiseerde, en dat zijn ziekte dat nog meer naar voren bracht.” Nic Balthazar heeft zo zijn eigen manier om de dood een plaats te geven. “Ik denk er elke dag aan en ik leef alsof elke dag mijn laatste is. Het is onzinnig te doen alsof de dood iets is waar je niets mee te maken hebt. Kijk, ik ben onlangs een euthanasieverklaring gaan halen. Is dat morbide? Nee, als je je dood in handen neemt voor je eraan toe bent, neem je ook je leven in handen. Het is een bevrijdende ervaring.” ‘Tot Altijd’ is de eerste Vlaamse film waarvoor de internationale rechten werden verkocht nog voordat de film werd gemaakt. Balthazar: “Zijn vader heeft me nog onlangs verteld dat Mario ooit al lachend heeft gezegd: ‘Ge gaat zien pa, dat ze over mij nog een film maken.’ Bij deze dus, Mario.” Regie: Nic Balthazar Drama/Komedie, 2012, 120 min., België Te zien: zaterdag 11 februari, 20.00 uur, zaal 4 zondag 12 februari, 18.15 en 20.30 uur, zaal 4
15
6
[ADVERTENTIE]
Word lid! HET VIJFDE SEIZOEN
P RE
[ADVERTENTIE]
M IÈ R E
UITGELICHT KORTE FILM
Regie: Ayten Karatas, Drama, 2012, 22 min., NL Een groep jeugdvrienden, inmiddels dertigers, brengt een weekend door in een vakantiehuis. Bram (Raoul Copier), Kevin (Nard Verdonschot), Erik (Matthias Quadekker) en Pieter (Jos Joore) kennen elkaar sinds ze als jongens bij dezelfde voetbalclub speelden. Ze zijn ieder hun eigen weg gegaan, maar komen op verzoek van Bram weer bijeen om een paar dagen lol te maken. Bram vertelt zijn vrienden echter dat hij ernstig ziek is geworden, en niet meer lang te leven heeft. Hij wil dat weekend zijn leven beëindigen op zijn eigen manier. Te zien: zondag 12 februari, 18.00 uur, zaal 5
NE
ND LA S
E P RE
IÈRE
Costa, een 70 jaar oude man roept al zijn vrienden bij elkaar, jaren na hun laatste ontmoeting. Na een enorm banket vieren zij hun samenzijn met het luisteren naar oude rock-liedjes daterend uit hun ver feestverleden. De warmte van het feest, de alcohol en andere stimulaties maakt dat zij zich gaandeweg steeds opener naar elkaar opstellen…
DE R
Regie: Guillermo Polo Gandia. Drama, 2010, 24 min., Spanje
M
EL OLIVO AMARILLO
Te zien: zaterdag 11 februari, 18.00 uur, zaal 5
LANG ZAL ZE LEVEN
Regie: Mannin de Wildt, Drama/Komedie, 2011, 50 min., NL
www.nvve.nl
Senefelder Misset Postbus 68, 7000 AB Doetinchem Telefoon (0314) 355 500,
[email protected] www.senefelder.nl
Marta is een perfectionistische pilote die na een ongeluk vanaf haar middel verlamd is. Voor haar verjaardag krijgt ze een elektrische rolstoel en een suf bootreisje cadeau. Ze wil op de boot een einde aan haar leven maken, alleen verpesten haar reisgenoten het telkens. Marta krijgt onder andere te maken met een spastische aanbidder, een terminaal zieke Jehova’s getuige en een verlamde kapster, in deze zwarte komedie vol seks en onbeschaamde grappen. Te zien: vrijdag 10 februari, 16.00 uur, zaal 4
COLOFON LE VENSEINDE FILM & DOCUMENTAIRE FESTIVAL 2012
OMKE JAN
Regie: Wouter Snip. Drama, 2004, 44 min., NL/Fryslân Redactie en uitgever hebben de grootste zorgvuldigheid betracht bij het achterhalen en regelen van de rechten op het beeldmateriaal. Diegenen die menen toch nog rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich tot de uitgever wenden. Redactie Marleen Peters | Concept & Vormgeving CASE, Breda Druk Senefelder Misset | Oplage 3000 Festivalkrant THE END is een uitgave van de NVVE, Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde, www.nvve.nl / 020 – 620 06 90. 16
Februari 2012
BeamSystems Papaverweg 40a, 1032 KJ Amsterdam Telefoon (020) 4271010,
[email protected] www.beamsystems.nl
De 85-jarige Jan Mosterman belt zijn zonen, kleinkinderen en neef en vertelt hen dat diezelfde avond de dokter langs zal komen om hem ‘van de aarde te helpen’. Hij wil graag dat zijn familie daarbij aanwezig is. Met gemengde gevoelens arriveert de familie ‘s middags op het eiland Ameland, waar Jan woont. Hoewel ze wisten dat ’het’ zou gaan gebeuren, zorgt het feit dat ze pas op het laatste moment op de hoogte zijn gesteld dat het zover is, voor gemengde gevoelens. Gedurende de middag, die Jan helemaal heeft geregisseerd, worstelen zij met hun gevoelens. Geen van de familieleden heeft vrede met Jans beslissing. Te zien: zaterdag 11 februari, 14.00 uur, zaal 5
17
6
5
SPEELFILMS
Projectleider THE END MARLEEN PETERS Waarom een Film & Documentaire Festival over dit onderwerp? “De Nederlandse euthanasiewet bestaat dit jaar tien jaar. Films en documentaires hebben niet alleen een belangrijke invloed gehad op het tot stand komen van de wet, maar zeker ook op de discussie daarna. Ze zijn vaak de aanjager van het maatschappelijke en politieke debat over dit lastige onderwerp. Ze kweken inzicht en begrip voor de keuzes die mensen voor zichzelf maken aan het einde van hun leven. De dood is in onze cultuur niet doodgewoon. Als je bedenkt dat je 90 kunt worden, zonder zelf daadwerkelijk ooit een overlijden van dichtbij te hebben meegemaakt, zegt dit wel iets over het belang van deze producties.” Hoe is de titel THE END bedacht? “Dat was niet zo moeilijk. We bekeken wat euthanasie en film gemeen hebben. THE END markeert zowel het einde van een film, als het einde van het leven. “ Het is wel een heel zwaar onderwerp voor een festival. Niet bang dat mensen na het zien van één film al genoeg te verstouwen hebben? “Nee, daar ben ik niet bang voor. Zeker, er zitten heftige documentaires tussen, die heel aangrijpend zijn. Maar er zijn ook veel komische speelfilms en korte films geprogrammeerd die de zaal ongetwijfeld plat krijgen. En films waarin de thema’s euthanasie en hulp bij zelfdoding een rol spelen, maar dit niet het hoofdthema is.” Waar ben je het meest trots op? “Dat de makers van De Goede Dood zoveel vertrouwen hadden in de NVVE, dat ze ons de première van de film gunden. En zeker ook op het feit dat programmeur Christian Pazzaglia voor ons ‘Tot Altijd’, ‘Las Bienas Hierbas’ en ‘Guzaarish’ binnen heeft gehaald. Maar eigenlijk is iedere film en documentaire die draait mij even dierbaar. Ook is het bijzonder dat Oscar-winnnaar Zaritsky een masterclass in Tuschinski geeft tijdens het festival. Niet in de laatste plaats ben ik trots op Kees Wagenaars en Stefan Scheele die het concept en de identiteit van THE END bedachten. Natuurlijk niet te vergeten op onze eigen documentaire ’Medeleven’, die voor het eerst een blik achter de schermen van de NVVE geeft. Zo kan ik nog wel even door gaan...”
6
18
PROGR AMMA VRIJDAG 9 FEBRUA RI 14.0 0 - 2 3.0 0
PROGRAMMAOVERZICHT
n
vra
n aa e g
Is THE END een terugkerend filmfestival? “Dat ligt op korte termijn niet zo voor de hand. Er worden regelmatig nieuwe films en documentaires over dit onderwerp gemaakt. Ook dit jaar verschijnen internationaal nog een aantal nieuwe spraakmakende speelfilms en documentaires over dit onderwerp. Maar dat is niet voldoende om op korte termijn weer een heel festival mee te vullen. We overwegen wel om onder de titel THE END ‘single plays’ te gaan houden in bioscopen door het land, met debat achteraf. We zouden kunnen beginnen de documentaire ‘How to Die in Oregon’, waarvan we de vertoningsrechten net te laat binnen haalden om de film tijdens THE END te kunnen vertonen.”
A Short Stay In Switserland (NL Première) De Goede dood (Première) Guzaarish (Festival Première) Igby Goes Down Ik Omhels Je Met 1000 Armen Johnny Got His Gun Kill Me Please Komt Een Vrouw Bij De Dokter Las Buenas Hierbas/The Good Herbs (NL Première) Mar Adentro (The Sea Inside) Million Dollar Baby Simon Soylent Green The Ballad Of Narayama The Barbarian Invasions The Sunchaser Tot Altijd (NL Première) Whose Life Is It Anyway
KORTE FILMS El Elivo Amarillo (NL Première) Het Vijfde Seizoen (Première) Lang zal ze leven Omke Jan
DOCUMENTAIRES An Appointment With Dead Dag Allemaal De Laatste Wens Van Moek Dodelijk Dilemma Dood Op Verzoek Enkeltje Hemel (Première) Een Vader Om Nooit Te Vergeten I Helped My Daughter Die (NL Première) Ik Wil Nooit Beroemd Worden Mag Ik Dood Medeleven (Première) Ongeneeslijk Oud Slotakkoord The Suicide Tourist Voor Ik Het Vergeet Zij Moest Eerst
PUBLIE
KSPRIJ
WWW.F
5 4 3 2 1
S
ILMFES TIVALTH Wat von EEND.N d u van L Maak e deze en sche ur in he film? t cijferv akje.
zeer go
ed
goed
redelijk
/ok
slecht
zeer sle
kom maa
cht
r op met
die pil
PUBLIEKSPRIJS THE END Het publiek mag tijdens het Levenseinde Film & Documentaire Festival THE END hun favoriet kiezen in de categorieën Speelfilm, Korte film en Documentaire. Laat weten welke film jij THE END vindt en geef na afloop van een film of documentaire je waardering met je scheurkaart. Lever deze in bij de uitgang van de zaal.
De uitreiking van de Publieksprijs vindt plaats op zondag 12 februari in de VIP-lounge van Tuschinski.
19
6
VRIJDAG 10 FEBRUARI Zaal 4 Simon (gratis voor jongeren) 14.00 uur
+ Q&A (VIP)
Regie: Eddy Terstall
Medeleven (besloten)
Drama/Komedie, 2004, 102 min., NL
Als de hasjdealer Simon (Cees Geel) Camiel na een auto-ongeluk naar de EHBO brengt, ontstaat er een hechte vriendschap. Ze verliezen elkaar echter uit het oog na een ruzie, 14 jaar later lopen ze elkaar weer tegen het lijf. Simon heeft kanker, en nog maar enkele maanden te leven.
Een Vader Om Nooit Te Vergeten Lang Zal Ze Leven
20.00 uur
Regie: Gerald van Bronkhorst Documentaire, 2012, 75 min., NL
Voor beschrijving zie zondag 12 februari, 14.00 uur, zaal 4
The Good Herbs 22.00 uur
+
15.50 uur
Mar Adentro Regie: Alejandro Amenábar
20.15 uur
Drama, 2004, 125 min., Spanje
Regie: Simon Curtis
Ramón (Javier Bardem) ligt al bijna 30 jaar verlamd in zijn bed, onder de hoede van zijn familie. Hij wil op een waardige manier zijn leven beëindigen. Voor Ramón geldt dat alleen zij die werkelijk van hem houdt degene kan zijn die hem wil helpen zijn ultieme doel te verwezenlijken.
Biografie/Drama, 2008, 90 min., VK
Walters heeft haar man verloren aan een neurologische ziekte en krijgt nu zelf de diagnose van een soortgelijke aandoening. Ze besluit naar Zwitserland te gaan om daar hulp bij zelfding te krijgen.
Slotakkoord Dodelijk dilemma
+
Kill Me Please 18.15 uur
The Barbarian Invasions
Omke Jan + Q&A + Ongeneeslijk Oud
Regie: Denis Arcand. Drama/Komedie,
Regie: Jaap van Hoewijk
The Suicide Tourist 16.00 uur
Voor beschrijving zie zondag 12 februari, 20.45 uur, zaal 6
Regie: Eugène Paashuis.
In een kasteel ergens in de bossen runt dokter Kruger een kliniek voor mensen die hulp zoeken bij zelfdoding. Dokter Kruger probeert hen de zelfdoding uit het hoofd te praten. Maar meent hij dat wel of is hij gewoon een charlatan die de nalatenschap wil opstrijken?
Regie: John Zaritsky
Ik wil nooit beroemd worden 14.00 uur
Regie: Mercedes Stalenhoef. Documentaire, 2006, 75 min., NL
Documentaire, 2008, 16 min., NL
Tobias was een succesvol cellist tot hij op zijn 39ste na een hartstilstand in coma raakt. Als hij ontwaakt, blijkt hij lichamelijk en verstandelijk ernstig gehandicapt. Zijn omgeving worstelt met de vraag: wat is bepalend voor een zinvol bestaan?
An Appointment With Death + Q&A (VIP)
Bram De Gooijer (73) is dement en heeft vroeger een euthanasieverzoek en behandelverbod opgesteld. Als hij een ontsteking krijgt en aangeeft toch behandeld te willen worden, houdt zijn vrouw vol dat hij niet weet wat hij zegt en er een einde aan zijn lijden moet komen. De arts twijfelt. Voor welke patiënt moet hij kiezen, die van toen of die van nu? Dodelijk Dillema Regie: Juul Bovenberg. Documentaire, 2010, 52 min., NL
Euthanasie confronteert artsen met hun eigen emoties, opvattingen en kijk op leven en dood. Toetsingscriteria als ‘kwaliteit van leven’ en ‘ondraaglijk lijden’ blijken in de praktijk
De Goede Dood
+ Q&A
20.15 uur
Regie: Wannie de Wijn
+ Q&A
Documentaire, 2007, 90 min., Canada
De Zwitserse kliniek Dignitas biedt jaarlijks aan ruim 200 mensen hulp bij zelfdoding. De meesten komen uit het buitenland. In The Suicide Tourist schetst regisseur John Zaritsky het aangrijpende relaas van twee echtparen die naar Zwitserland vertrekken voor hulp bij zelfdoding.
The Good Herbs
Drama/Komedie. 2012. 88 min., NL
17.45 uur
Als Bernhard kiest voor euthanasie maakt dat heel wat los bij zijn naasten. Op de laatste avond die ze samen beleven wordt gezongen, gelachen en gehuild. Maar de twijfels en dilemma’s overheersen in het besef dat Bernhard er de volgende ochtend om negen uur niet meer zal zijn.
Regie: MarÃa Novaro
Million Dollar Baby
Tot Altijd
Drama, 2010, 120 min., Mexico
Zie zondag 20.45 uur, zaal 6
Regie: John Zaritsky
Marta is een perfectionistische pilote die na een ongeluk vanaf haar middel verlamd is. Voor haar verjaardag krijgt ze een elektrische rolstoel en een bootreisje cadeau. Ze wil op de boot een einde aan haar leven maken, alleen verpesten haar reisgenoten het telkens.
Documentaire, 1994, 56 min., Canada
22.15 uur
Voor het maken van deze documentaire woonde regisseur John Zaritsky zes maanden in Nederland. Hij filmde diverse situaties waarin artsen levensbeëindigend handelden: van een pasgeboren baby tot een 85-jarige met terminale kanker.
Regie: Clint Eastwood
Regie: Nic Balthazar
Drama/Komedie, 2004, 132 min., VS
Drama/Komedie, 2012, 119 min., België
Igby Goes Down
Whose Life Is It Anyway?
Frankie Dunn (Clint Eastwood) runt een boksschool. Serveerster Maggie Fitzgerald (Hilary Swank) wil absoluut aan de bokssport meedoen. Tijdens een gevecht komt Maggie zo ongelukkig terecht, dat ze haar nek breekt. Ze weet Frankie te overtuigen dat het leven voor haar geen zin meer heeft.
De jonge politicus Mario (Koen De Graeve) wordt MS-patiënt. Hij weigert zijn lot zomaar te aanvaarden en al snel na de diagnose troggelt hij Thomas, zijn beste vriend en huisdokter, de belofte af hem naar de ‘nooduitgang’ te helpen, mocht het ooit zover komen.
18.00 uur
13.30 uur
Regie: Burr Steers
18.00 uur
Regie: Michael Cimino
Drama/Komedie, 2002, 97 min., VS
Regie: John Badham
Drama, 1996, 122 min., VS
Drama, 1981, 88 min., VS
Dokter Michael Reynolds is een gerenommeerd arts. Als hij Blue, een jonge misdadiger, moet onderzoeken stelt hij vast dat de crimineel niet lang meer te leven heeft. Bij
De 17-jarige Igby lijkt alles mee te hebben. Zijn leven wordt echter overschaduwd door zijn verslaafde 20 moeder, psychotische vader en zijn succesvolle broer. Igby (Kieran
Ken Harrison (Richard Dreyfuss) krijgt een auto-ongeluk, en raakt verlamd. Het enige lichaamsdeel dat intact is, is zijn hoofd. Kens verzoek
Regie: Wouter Snip Drama, 2004, 44 min., NL/ Fryslân
De 85-jarige Jan Mosterman belt zijn zonen, kleinkinderen en neef en vertelt hen dat diezelfde avond de dokter langs zal komen om hem ‘van de aarde te helpen’. Hij wil graag dat zijn familie daarbij aanwezig is. Met gemengde gevoelens arriveert de familie ‘s middags. Ongeneeslijk Oud Regie: Margo Donkervoort, Documentaire, 2010, 37 min., NL
Ans Nieuwenbrug-Bron (93) is een markante vrouw. Eigenwijs ook. Ans probeert te genieten van elke dag. Maar ze is moe en neemt het besluit een einde aan haar leven te maken. ‘Ik ben gewoon klaar.’
+
Hij had het altijd al gezegd dat hij zelf zou bepalen wanneer hij afscheid van het leven zou nemen, maar niemand besefte dat het Deurloo ernst was. Op 14 januari 2000 voegde hij de daad bij het woord, zonder dat de omgeving voorbereid was. El Olivo Amerillo Regie: Guillermo Polo Gandia Drama, 2010, 24 min., Spanje
Costa, een 70 jaar oude man roept al zijn vrienden bij elkaar, jaren na hun laatste ontmoeting. Na een enorm banket vieren zij hun samenzijn met het luisteren naar oude rock-liedjes daterend uit een ver verleden. De warmte van het feest, de alcohol en andere stimulaties maakt dat zij zich steeds opener naar elkaar opstellen…
Soylent Green 20.00 uur
20.00 uur
Kill Me Please 22.30 uur
Regie: Olias Barco Komedie, 2010, 95 min., België
Zie programma vrijdag 10 februari, 18.15 uur, zaal 6
Enkeltje Hemel Regie: Siebout Leseur van Leeuwen.
15.30 uur
+ Q&A
Regie: Gerald van Bronkhorst Documentaire, 2012, 75 min., NL
Zie programma zondag 12 februari, 14.00 uur, zaal 4
De Goede Dood 17.30 uur
+ Q&A
Regie: Wannie de Wijn Drama / Komedie. 2012. 88 min., NL
Als Bernhard kiest voor euthanasie maakt dat heel wat los bij zijn naasten. Op de laatste avond die ze samen beleven wordt gezongen, gelachen en gehuild. Maar de twijfels en dilemma’s overheersen in het besef dat Bernhard er de volgende ochtend niet meer zal zijn.
Guzaarish 19.45 uur
Regie: Sanjay Leela Bhansali
Wanneer de rijke Simonson vermoord wordt, komt politieagent
Drama/Romantiek. 2011, 150 min., India
Documentaire, 1984, 45 min., NL.
Op 2 maart 1983 overleed Lucie van Bemmelen met hulp van haar man Rein door zelfdoding. Rein zou samen met haar – zo beloofde hij – óók een einde aan het leven maken. Maar na haar dood vertrok Rein naar Oostenrijk om daar een vriendin van Lucie te huwen.
Medeleven
Science fiction, 1973, 97min., VS
Regie: Wibo van der Linde,
+ Q&A
De film gaat over de complexe relatie tussen Giph (Tijn Docter) en Samarinde (Carice van Houten). Terwijl Samarinde in Japan is, verleent een arts Giphs moeder, die aan MS lijdt, euthanasie. Samarinde is hiervan niet op de hoogte en hun relatie komt onder forse druk te staan.
Regie: Richard Fleischer
Zij Moest Eerst
Drama/Komedie, 2011, 50 min., NL
The Sunchaser
Omke Jan
16.00 uur
16.00 uur
Zaal 6
Documentaire, 2002, 52 min., NL
Zij Moest Eerst Enkeltje Hemel
Regie: Mannin de Wildt
rekbare begrippen. Wie bepaalt wanneer de grens van een aanvaardbaar leven is bereikt?
14.00 uur
Dag Allemaal
Komedie, 2010, 95 min., België
Documentaire, 2007, 50 min., NL
Drama/Komedie, 2006, 110 min., NL
Rémy is een geschiedenisprofessor, die zijn leven heeft gewijd aan vrouwen, wijn en de linkse zaak. Hij heeft kanker en niet meer lang te leven. Zijn familie en vrienden zijn van hem vervreemd, maar besluiten toch afscheid van hem te gaan nemen.
Regie: Olias Barco
Ik omhels Je Met 1000 Armen Regie: Willem van de Sande Bakhuyzen,
2003, 112 min., Canada/Frankrijk
Slotakkoord
Zaal 6 13.30 uur
Zaal 5
14.00 uur
+
18.00 uur
Zaal 4
22.00 uur
Regie: Charlotte Hoogakker
Lang Zal Ze Leven
A Short Stay In Switzerland
Dag Allemaal El Olivo Amerillo
ZATERDAG 11 FEBRUARI
Drama, 2010, 120 min., Mexico
Een Vader Om Nooit Te Vergeten
Toen Nick bijna 5 jaar was, heeft zijn vader een einde gemaakt aan zijn leven. Nick is nu 13 jaar. Als hij zijn ogen dicht doet kan hij zijn vader meestal wel voor de geest halen, maar het wordt steeds moeilijker, het beeld vervaagt. Nick is bang dat hij hem vergeet en dat wil hij niet.
zijn transfer naar een ander ziekenhuis overmeestert Blue de arts en ontvoert hem.
Regie: MarÃa Novaro
Zaal 5
16.00 uur
6
Culkin) vlucht naar New York. Daar probeert hij met vallen en opstaan een eigen leven op te bouwen met hulp van zijn oom (Jeff Goldblum).
om te mogen sterven wordt door zijn arts afgewezen. In het ziekenhuis maakt Ken vrienden die hem wel steunen in zijn wens.
Thorn (Charlton Heston) de zaak onderzoeken. Zijn huisgenoot Sol Roth (Edward G. Robinson) helpt hem daarbij, maar doet een ontdekking die hem zo schokt dat hij besluit uit het leven te stappen.
A Short Stay In Switzerland
Documentaire, 2012, 25 min., Nederland.
22.00 uur
Diana is 36 jaar en lijdt aan MS. Ze besluit om haar arts om euthanasie te vragen. De documentaire brengt de maanden die volgen in beeld, tot de dag dat ze afscheid neemt van het leven en haar dierbaren.
Regie: Simon Curtis Biografie/Drama, 2008, 90 min., VK
Zie vrijdag 10 februari, 20.15 uur, zaal 5
Als illusionist staat Ethan regelmatig op het podium en geniet van zijn succes. Totdat hij bij het uitvoeren van een magische stunt verlamd raakt. Ethan besluit om zijn leven te beëindigen en dient een aanvraag in bij de rechter voor euthanasie.
Johnny Got His Gun 22.00 uur
Regie: Dalton Trumbo Oorlog/Psychologisch drama. 1971, 111 min., VS
Joe Bonham meldt zich aan voor het leger, om in de Eerste Wereldoorlog te gaan vechten. Hij wordt geraakt door een granaat en raakt zijn armen, benen, ogen, oren, neus en mond kwijt. Buiten medeweten van zijn dokters is Joe nog bij zijn volle verstand.
21
ZONDAG 12 FEBRUARI Zaal 5
Medeleven
Mag Ik Dood + Voor Ik Het Vergeet... + De Laatste Wens Van Moek
+ Q&A
Regie: Gerald Bronkhorst Documentaire, 2012, 75 min., NL.
14.00 uur
Dood Op Verzoek Documentaire, 1994, 57 min., NL
+ Q&A (VIP)
Cees van Wendel de Joode heeft ALS, een spierziekte die resulteert in een kort maar hevig aftakelingsproces. Huisarts Wilfred Van Oijen is bereid om aan Cees’ verzoek om euthanasie mee te werken. Voor het eerst in de TV-geschiedenis was te zien was hoe een arts euthanasie toepast. Het Vijfde Seizoen
De NVVE telt 130.000 leden. Een team van vrijwilligers beantwoordt zo’n 30.000 telefonische (hulp)vragen per jaar. Vragen die niet telefonisch kunnen worden afgehandeld, worden doorgegeven aan de Ledenondersteuningsdienst van de NVVE. Vijf mensen die euthanasie vragen worden gevolgd.
De Goede Dood 16.00 uur
+ Q&A
Regie: Ayten Karatas Mag Ik Dood
Korte film, 2012, 22 min., NL
Regie: Eveline van Dijck
Een groep jeugdvrienden, inmiddels dertigers, brengt een weekend door in een vakantiehuis. Bram vertelt zijn vrienden dat hij ernstig ziek is. Hij confronteert hen met de keuze die hij gemaakt heeft: zijn leven te beëindigen op zijn eigen manier, in hetzelfde weekend.
Documentaire, 2008, 50 min., NL
Mag Ik Dood gaat over het schrijnend gebrek aan hulp voor mensen die vanwege chronisch psychische klachten hun leven ondraaglijk en uitzichtloos vinden en de dood verkiezen boven het leven. Centraal staat de vraag hoe om te gaan met een doodswens. Voor Ik Het Vergeet Regie: Nan Rosens
Bij de films waar een Q&A staat vermeld, is voor- of achteraf een discussie
18.00 uur
Regie: Maarten Nederhorst
Zaal 4 14.00 uur
Dood Op Verzoek + Q&A Het Vijfde Seizoen + Q&A
I Helped My Daughter Die Zij Moest Eerst
+
Zaal 6 The Ballad Of Narayama 13.30 uur
Regie: Shohei Imamura
De film vertelt het verhaal van een dorpje waar oude mensen bij het bereiken van de leeftijd van 70 jaar naar de berg moeten om te sterven. De 69jarige Orin die nog heel kwiek is, aanvaardt, gedragen door haar zoon, de reis naar de berg en de dood.
Guzaarish 16.15 uur
Regie: Sanjay Leela Bhansali Drama/Romantiek. 2011, 150 min., India
Als illusionist staat Ethan regelmatig op het podium en geniet van zijn succes. Totdat hij bij het uitvoeren van een magische stunt verlamd raakt. Ethan besluit om zijn leven te beëindigen en dient een aanvraag in bij de rechter voor euthanasie.
Regie: Wannie de Wijn Drama/Komedie. 2012. 88 min., NL
Als Bernhard kiest voor euthanasie maakt dat heel wat los bij zijn naasten. Op de laatste avond die ze samen beleven wordt gezongen, gelachen en gehuild. Maar de twijfels en dilemma’s overheersen in het besef dat Bernhard er de volgende ochtend om negen uur niet meer zal zijn.
Tot Altijd
18.15 + 20.30 uur
22
Regie: Nic Balthazar
De Laatste Wens Van Moek
Drama/Komedie, 2012, 119 min., België
Regie: Nan Rosens
De jonge politicus Mario (Koen De Graeve) wordt MS-patiënt. Hij weigert zijn lot zomaar te aanvaarden en al snel na de diagnose troggelt hij Thomas, zijn beste vriend en huisdokter, de belofte af hem naar de ‘nooduitgang’ te helpen, mocht het ooit zover komen.
In de documentaire onthult Albert Heringa dat hij zijn 99-jarige stiefmoeder, die haar leven voltooid vond, hulp bij zelfdoding gaf. De 99-jarige Maria (Moek) Heringa was niet ziek maar vond haar leven voltooid en wilde niet meer verder leven.
De Q&A’s in de VIP-lounge zijn gratis te bezoeken.
ZATERDAG 11 FEBRUARI
Zaal 4 Simon
VIP-lounge 14.00 uur
Aanwezig: Stijn Koomen (acteur)
Zaal 4
The Suicide Tourist
16.00 uur Aanwezig: John Zaritsky (regisseur)
Zaal 5
Tot Altijd
Aanwezig: John Zaritsky (regisseur) (zie pagina 14)
Zaal 5
An Appointment With Death VIP-lounge 16.00 uur
Zaal 6
De Goede Dood
20.15 uur Aanwezig: Wannie de Wijn (regisseur), Saskia Bonarius (acteur), Maarten van Hemmen (producer)
20.00 uur Aanwezig: Nic Balthazar (regisseur), Iwein Segers (acteur)
Omke Jan
14.00 uur Aanwezig: Wouter Stip (regisseur)
Ongeneeslijk Oud
14.00 uur Aanwezig: Margot Donkervoort (regisseur)
Zaal 6
15.30 uur Aanwezig: Gerald van Bronkhorst (regisseur) en medewerkers NVVE
Medeleven
20.15 uur
Komt Een Vrouw Bij De Dokter I Helped My Daughter Die
18.45 uur
Regie: Ray Tostevin
Regie: Reinout Oerlemans
Documentaire, 2010, 29 min., VK
Drama, 2009, 105 min., NL
Wat drijft een moeder om haar dochter te helpen sterven? In december 2008, na 17 jaar aftakeling, hielp Kay Gilderdale haar dochter Lynn (31) een einde aan haar leven te maken. Kay Gilderdale kon het leed van haar dochter niet meer aanzien. Ze werd beschuldigd van moord.
Stijn (Barry Atsma) is een rijke, mooie en egoïstische reclameman. Hij heeft een succesvolle carrière en een liefdevol huwelijk met Carmen (Carice van Houten). Het noodlot slaat toe als blijkt dat Carmen lijdt aan borstkanker. Ze overlijdt door hulp bij zelfdoding van een arts.
Zij Moest Eerst
20.45 uur
Regie: Wibo van der Linde,
Regie: MarÃa Novaro
Documentaire, 1984, 45 min., NL
Drama, 2010, 120 min., Mexico
Op 2 maart 1983 overleed Lucie van Bemmelen met hulp van haar man Rein door zelfdoding. Rein zou samen met haar – zo beloofde hij – óók een einde aan het leven maken. Maar na haar dood vertrok Rein naar Oostenrijk om daar een vriendin van Lucie te huwen.
Lala (Ofelia Medina) is een etnobotanist, die veel af weet van de genezende werking van planten en hier onderzoek naar doet. Ze gelooft dat kruiden niet alleen het lichaam kunnen genezen, maar ook de ziel. Als ze Alzheimer krijgt neemt haar dochter de research van haar moeder over.
Documentaire, 2010, min.,NL
De Q&A’s vinden plaats in de zaal, tenzij anders vermeld.
VRIJDAG 10 FEBRUARI
Drama/Komedie, 1983, 130 min., Japan.
Documentaire, 2009, 44 min., NL
Paul heeft beginnende dementie en wil het einde daarvan niet meemaken. Voor Marjan is het moeilijk om de wens van haar man te respecteren, maar begrijpen doet ze het wel. Paul wil niet machteloos in de vergetelheid zakken, maar zelf het eindpunt van zijn leven bepalen.
Q&A
met de regisseur en/of acteurs en of hoofdrolspelers uit de documentaires.
De Goede Dood
17.30 uur Aanwezig: Wannie de Wijn (regisseur), Saskia Bonarius (acteur) en Wilbert Gieske (acteur)
ZONDAG 12 FEBRUARI
Zaal 4
Medeleven
14.00 uur Aanwezig: Gerald van Bronkhorst (regisseur) en medewerkers NVVE
De Goede Dood
16.00 uur Aanwezig: Wannie de Wijn (Regisseur), Huub Stapel (acteur) en Wilbert Gieske (acteur)
Zaal 5
Mag Ik Dood Voor Ik Het Vergeet... De Laatste Wens Van Moek VIP-lounge 14.00 uur
Aanwezig: regisseurs en hoofdrolspelers (zie pagina 7) Dood Op Verzoek 17.30 uur Aanwezig: Maarten Nederhorst (regisseur) en Wilfred van Oijen (huisarts)
Het Vijfde Seizoen
18.00 uur Aanwezig: Henk Bakker (regisseur) en acteurs
The Good Herbs
23
www.wildbunch.nl 6
/WILDBUNCHblx
3a 6
