Bestuursvoorstel Onderwerp: Projectplan Visvriendelijke oevers Farmsum Nummer: Bestuursstukken\1837 DB: Ja 7-4-2015
BPP: Ja 24-4-2015
Opsteller: Willem Kastelein, 0598-693414 Beleid, Projecten en Geoinformatie
FAZ: Ja 24-4-2015
Agendapunt: 10
VVSW: Ja 24-4-2015
Opdrachtgever: Jelmer Kooistra
AB: Ja 13-5-2015
Portefeuillehouder:
Ondersteuning van de afdeling: Technisch Juridisch Financieel Staf Communicatie
Externe betrokkenen: Groningen Seaports, aanliggende grondeigenaren, gemeente Delfzijl
Reden: Met Groningen Seaports zijn afspraken gemaakt over uitvoering van werken op gronden van Groningen Seaports. Met andere aanliggende eigenaren is afgesproken dat er geen werken op hun gronden worden gerealiseerd. Met de gemeente is over inpassing van de plannen binnen (wensen ten aanzien van) de ruimtelijke ordening afgestemd.
Samenvatting: Voor de kanalen Duurswold ligt er de KRW opgave om 8,5 km natuurvriendelijke oevers (NVO) aan te leggen. Middels de uitvoering van dit projectplan zal hiervan ca. 500 m NVO worden gerealiseerd in de nabijheid van de ecologisch belangrijke overgang naar zee. De inrichting van de NVO wordt uitgevoerd in combinatie met de verbetering van ca. 300 m kade langs de Farmsumerhaven in het kader van de het Masterplan Kaden. Hierdoor wordt kosteneffectief werk-met-werk gemaakt. Duurzaamheidsparagraaf: Ja Begrotingsaspecten: Ja De totale kosten voor dit project bedragen € 222.000,-. Vanuit het Waddenfonds wordt een bijdrage van € 35.000,- verwacht voor de aanleg van NVO’s. De resterende kosten (€ 187.000,-) kunnen grotendeels worden gedekt door het bestaande krediet van het Masterplan Kaden te verlagen met € 152.000,-. Daarnaast zal € 35.000,- extra krediet beschikbaar moeten worden gesteld. Hiermee is in onze begroting rekening gehouden. In de MJI is onder nummer E2.421 (natuurvriendelijke oevers Duurswold) € 243.000,- geraamd voor NVO’s. De kapitaallasten bedragen het eerste jaar (2016) ongeveer € 13.000,-. Deze lasten dalen elk jaar door de gebruikte lineaire afschrijvingsmethode.
1
Bestuursvoorstel AB Voorstel: - Het projectplan Visvriendelijke oevers Farmsum vaststellen; - € 187.000,- beschikbaar stellen voor de uitvoering van dit projectplan; - Het bestaande krediet van het Masterplan Kaden (projecten 500) verlagen met € 152.000,-. Bijlagen: Nee Ter inzage (bestuursnet): Ja Onderwerp(en): Ontwerp projectplan Visvriendelijke oevers Farmsum; Notitie variantenonderzoek visvriendelijke oevers Afwateringskanaal Noord te Farmsum; Grontmij 2013; Archeologisch onderzoek Afwateringskanaal Farmsum, Inventariserend veldonderzoek, Grontmij archeologische rapporten 1474; Grontmij, 2014b. Natuurtoets Oevers Afwateringskanaal Farmsum. Quickscan Flora en fauna. Besluit/opmerkingen bestuur: Paraaf secretaris-directeur:
2
Bestuursvoorstel Inleiding Het projectplan Visvriendelijke oevers Farmsum is gericht op het realiseren van natuurvriendelijke oevers langs het Afwateringskanaal Duurswold tussen de spuisluis en gemaal Duurswold aan zee en de onderleider onder het Eemskanaal (zie ook onderstaande overzichtskaartje). Door de inrichting van de natuurvriendelijke oevers uit te voeren in samenhang met kadeverbetering langs de Farmsumerhaven kan werk-met-werk worden gemaakt waardoor kosteneffectief resultaten kunnen worden gehaald.
3
Bestuursvoorstel Voor het waterlichaam kanalen Duurswold hebben we de KRW (Europese Kaderrichtlijn Water) opgave om verspreid over deze boezemkanalen in totaal 8,5 km natuurvriendelijke oevers (NVO) aan te leggen. Het Afwateringskanaal Duurswold, dat onderdeel uitmaakt van de kanalen Duurswold, mondt bij 1 Farmsum uit in zee. Door visvriendelijk beheer met de spuisluis kunnen diadrome vissen , zoals glasaaltjes/paling en driedoornige stekelbaarzen, migreren tussen de zee en het binnenwater. Voor diadrome vissen is van belang dat er ook in de nabijheid van de overgang van zout naar zoet voldoende schuil-, opgroei- en paaimogelijkheden zijn die natuurvriendelijke oevers bieden. Daarom wordt in dit projectplan voorgesteld de mogelijkheden voor de realisatie van visvriendelijke oevers (ca. 500 m) bij Farmsum zo goed mogelijk te benutten. Naast het traject voor natuurvriendelijke oevers ligt parallel aan het Afwateringskanaal een kade (regionale kering) langs de Farmsumerhaven (die deel uitmaakt van de Eemskanaal-Dollardboezem). Deze is niet voldoende op hoogte en moet in het kader van Masterplan Kaden verbeterd worden. Door de aanleg van de visvriendelijke oevers te combineren met de verbetering van deze kade kan werkmet-werk worden gemaakt en worden kosten bespaard.
Planproces en extern betrokkenen Het projectplan is uitgewerkt vanuit de doelstelling om op kosteneffectieve wijze oevers van het Afwateringkanaal Duurswold bij Farmsum natuur- en visvriendelijk in te richten en de kade langs de westzijde van de Farmsumerhaven te laten voldoen aan de eisen voor kadeveiligheid. In de planuitwerking is ook gekeken in hoeverre belangen en wensen van anderen mee konden worden genomen en hoe daarbij zo veel mogelijk werk-met-werk zou kunnen worden gemaakt. In de planontwikkeling is eerst op hoofdlijnen geïnventariseerd waar, in het Afwateringskanaal bij Farmsum, natuurvriendelijke oevers zouden kunnen worden aangelegd. Ten noorden van de Hoogelandsterweg bleken natuurvriendelijke oevers niet haalbaar omdat het particuliere tuinen betrof en/of omdat de beschikbare aaneengesloten oeverlengtes te gering waren. Vervolgens zijn voor het gebied ten zuiden van de Hoogelandsterweg nadere onderzoeken uitgevoerd (waaronder grondonderzoek, flora en faunaonderzoek, archeologisch onderzoek). Ook is informatie verzameld over aanwezige kabels en leidingen in het plangebied. Omdat op de westoever van het Afwateringskanaal belangrijke kabels en leidingen bleken te liggen zijn deze gronden afgevallen voor aanleg van natuurvriendelijke oevers. Ook op de oostoever is vanwege kabels en leidingen direct ten zuiden van de IJzerweg een stukje oever afgevallen. Daarnaast is afstemming gezocht met de gemeente Delfzijl en zijn gesprekken gevoerd met aanliggende grondeigenaren. Aangezien in de dorpsvisie Farmsum de wens is opgenomen voor een wandelpad van het dorp naar het Eemskanaal, is met de gemeente Delfzijl onderzocht of de aanleg hiervan gecombineerd kon worden met de aanleg van natuurvriendelijke oevers. Uiteindelijk bleek dit echter niet haalbaar omdat niet alle grondeigenaren hieraan hun medewerking wilden verlenen.
1
Diadrome vissen zijn vissen die hun levenscyclus deels doorbrengen in de zoute zee en deels in zoet
binnenwater.
4
Bestuursvoorstel Ook heeft met de gemeente afstemming plaatsgevonden over het bestemmingsplan. Daaruit bleek dat de plannen voor de natuurvriendelijke oevers passen binnen het kader van het vigerende bestemmingsplan. Op basis van de uitgevoerde onderzoeken en gesprekken met grondeigenaren zijn ontwerpen uitgewerkt. Uiteindelijke bleek alleen Groningen Seaports bereid om medewerking te verlenen aan het project en hiervoor grond beschikbaar te stellen (deels door verkoop en deels door het maken van gebruiksafspraken en het vastleggen van afspraken hierover). Het project zal daarom worden uitgevoerd op gronden die al in eigendom waren bij het waterschap en op de gronden van Groningen Seaports. Hierop kan de benodigde kadeverbetering geheel worden gerealiseerd en tevens kan hierop ca. 500 m natuurvriendelijke oever worden gerealiseerd.
Projectplan Het projectplan is opgesteld zowel voor de formele besluitvormingsprocedure volgens de Waterwet als om te dienen als kader voor de moderne (UAVgc) aanbestedingsprocedure voor de uitvoering van het project. In het projectplan worden het plangebied, de functionele eisen en de uitwerking van benodigde maatregelen omschreven. Eveneens worden in het projectplan benodigde gronden en de eigendomssituatie hiervan beschreven, worden de wijze van uitvoering, samenwerking en planning nader geduid en worden benodigde vergunningen benoemd. Ook worden de effecten van het plan beschreven en de maatregelen om potentieel nadelige effecten te voorkomen. Verder wordt omschreven hoe het plan is getoetst aan wet- en regelgeving en vigerend beleid, worden in het projectplan gemaakte keuzes verantwoord en wordt de vaststellingsprocedure beschreven.
5
Bestuursvoorstel
De belangrijkste maatregelen die zijn opgenomen in het projectplan worden onderstaand samengevat aan de hand van de trajectindeling als weergegeven op bovenstaand kaartje: - Langs het tracé van deelgebied 1 langs de Farmsumerhaven wordt naast de aanleg van een ca. 10 m brede natuurvriendelijke oever (lengte ca. 350 m) de kade langs de Farmsumerhaven verbreed en verhoogd met klei die vrijkomt bij de aanleg van de natuurvriendelijke oevers. - Hoge kosten voor opnemen en terugplaatsen van de weg op de huidige kadekruin worden daarmee voorkomen en er ontstaat een robuuste brede kade die voldoet aan de eisen voor hoogte en stabiliteit. - In het ontwerp van de natuurvriendelijke oevers zijn hier kribben opgenomen om schade door hoge stroomsnelheden te voorkomen en rustige luwe zones te creëren. - Langs het tracé van deelgebied 2 wordt langs weilandjes een natuurvriendelijke oever aangelegd met breedte van 5 meter met 1:5 talud. Ter voorkoming van oevererosie wordt hier rond de waterlijn stortsteen op doek aangebracht. De vrijkomende klei wordt gebruikt in de kadeversterking langs de Farmsumerhaven. - Ten behoeve van beheer en onderhoud worden hier twee perceelscheidingssloten voorzien van dammen met duikers en hekken. - Langs het tracé van deelgebied 3 ligt een sloot parallel aan het Afwateringskanaal. De sloot staat in open verbinding met het Afwateringskanaal. Door het talud van de sloot te verflauwen tot 1:5 ontstaat hier een luwe natuurvriendelijke oever die goed geschikt is al schuil, paai en
6
Bestuursvoorstel
-
opgroeigebied voor vissen. De uitkomende grond wordt aangewend om de strook grond tussen het Afwateringskanaal en de sloot op te hogen zodat deze goed toegankelijkheid wordt voor beheer en onderhoud. Ten behoeve van beheer en onderhoud van natuurvriendelijke oevers vanaf het water wordt direct ten zuidwesten van de brug in de IJzerweg een eenvoudige tewaterlaat- en losplaats voor de maaiboot gerealiseerd.
Wettelijke kader/juridische procedure/inspraak Overeenkomstig de inspraakverordening van het waterschap Hunze en Aa’s 2013 heeft het dagelijks bestuur het projectplan op 2 februari 2015 in ontwerp vastgesteld en is het projectplan vervolgens gedurende 6 weken van 5 februari tot en met 18 maart ter inzage gelegd. De terinzagelegging is bekend gemaakt door aankondiging op de website www.hunzeenaas.nl, in het Electronisch Waterschapsblad van Hunze en Aa’s (Jaargang 2015, editie 011) en per brief aan belanghebbenden die als zodanig bij het waterschap bekend waren. Gedurende de ter inzagelegging konden zienswijzen op het projectplan worden ingediend. Er zijn geen zienswijzen op het projectplan ontvangen.
Risico’s en kansen Door de realisatie van natuurvriendelijke oevers (waar klei bij vrij komt) te combineren met kadeverbetering (waar klei voor nodig is) wordt optimaal werk-met-werk gemaakt en worden kosten bespaard. In verband met het ophogen van de aanliggende kade bij de Farmsumerhaven en het afgraven van de naastgelegen oeverstrook is de stabiliteit van het kadeontwerp getoetst. Uit de toetsing is gebleken dat het ontwerp voldoet aan de eisen. De inrichting wordt uitgevoerd op gronden van het waterschap en op gronden waarvan de eigenaar (Groningen Seaports) heeft ingestemd met de uitvoering van de maatregelen en waarmee we goede, duidelijke afspraken hebben gemaakt. De gemaakte afspraken vormen samen met het projectplan ook het kader waarbinnen aanbesteding en de uitvoering door de aannemer zal worden gerealiseerd. De afspraken die in de voorbereiding van het projectplan zijn gemaakt in combinatie met de projectplanprocedure geven rechtszekerheid voor de belanghebbenden. Ligging van kabels en leidingen is in beeld gebracht. De locaties voor visvriendelijke oevers zijn zo gekozen dat er voor de aanleg geen kabels of leidingen hoeven te worden verplaatst. Langs het traject van kadeverbetering liggen wel kabels en leidingen die enige maatregelen vergen. Hiermee is in de kostenraming rekening gehouden. Uit de uitgevoerde onderzoeken ten aanzien van flora en fauna en ten aanzien van archeologie is geconcludeerd dat er vanuit deze perspectieven geen bezwaren zijn tegen uitvoering van de voorgestelde maatregelen.
7
Bestuursvoorstel Volgens informatie van de gemeente Delfzijl past de uitvoering van het projectplan binnen het bestemmingplan. Voor een deel van de werkzaamheden zal echter wel een omgevingsvergunning noodzakelijk zijn. Naar verwachting zullen deze zonder problemen worden verleend. Hoewel in de projectvoorbereiding risico’s zo veel mogelijk zijn geïnventariseerd en beheersbaar gemaakt, kunnen onzekerheden, risico’s en daarmee onvoorziene kosten niet geheel worden weggenomen. Het algemeen bestuur wordt daarom gevraagd om bovenop de geraamde kosten een extra financiële ruimte van 10% beschikbaar te stellen zodat de uitvoering van het project tegenvallers slagvaardig tegemoet kan treden. Zoals gebruikelijk wordt deze 10% niet aan het projectbudget toegevoegd maar apart gezet. De projectleider heeft de toestemming van de opdrachtgever nodig om over (een gedeelte van) deze post onvoorzien te kunnen beschikken.
Duurzaamheidsaspecten Geen spijtmaatregel De inrichting van de natuurvriendelijke oevers en de kadeverbetering betreffen robuuste maatregelen waarbij een lange levensduur als uitgangspunt wordt gehanteerd. Daarbij is een balans aangehouden tussen de investeringskosten in het heden, de kosten voor beheer en onderhoud tijdens de gebruiksperiode en toekomstige vervangingsinvesteringen. Niet afwentelen tijd/ruimte/anderen Van afwenteling is geen sprake. De maatregelen lossen de problemen op daar waar ze liggen. Afwenteling in tijd wordt voorkomen door het nemen van robuuste maatregelen. De maatregelen leiden tot positieve effecten voor waterkwaliteit en waterveiligheid zonder nadelige effecten voor anderen. Natuurlijk gestuurd en functionerend De natuurvriendelijke oevers worden aangelegd vanuit het doel met de oeverinrichting beter aan te sluiten bij de gewenste natuurlijke ecologisch kwaliteit voor het Afwateringskanaal. Daarnaast wordt met de aanleg van de natuurvriendelijke oevers de bergingscapaciteit van het kanaal wat vergroot wat ten goede komt aan de robuustheid voor dit nabij de spuisluis en zeegemaal gelegen boezemdeel. Gezond ecosysteem De inrichting van de natuurvriendelijke oevers draagt bij aan de versterking van de aquatisch ecologische kwaliteit van het Afwateringskanaal. Verantwoord gebruik van (hulp)bronnen Door de koppeling van inrichting van natuurvriendelijke oevers met kadeverbetering kan met een gesloten grondbalans worden gewerkt en kunnen gebruik van grondstoffen en brandstof en CO 2uitstoot zo veel mogelijk beperkt blijven. Afstemming op gebruiksfuncties De maatregelen in het projectplan zijn gericht op het versterken van de functies van het Afwateringskanaal en de kade langs de Farmsumerhaven ten aanzien van veiligheid, waterafvoer, bergend vermogen en waterkwaliteit. De maatregelen hebben geen nadelige effecten op andere
8
Bestuursvoorstel functies in de omgeving en zullen naar verwachting de belevingswaarde van de oevers het kanaal. verhogen Meerwaarde voor andere dan taakbelangen In de planontwikkeling zijn andere belanghebbenden nadrukkelijk betrokken. Doordat niet alle betrokkenen hun medewerking wilden verlenen bleek het echter niet mogelijk de wens uit de dorpsvisie Farmsum voor een doorgaand wandelpad naar het Eemskanaal mee te nemen in het project. Door de uitvoering van de maatregelen wordt de belevingswaarde van dit kanaaldeel wel versterkt, ook voor de wandelaar die over bestaande wegen toch de route naar het Eemskanaal opzoekt.
Financiën Om de maatregelen in het projectplan uit te voeren is een geraamde investering nodig van € 222.000,- inclusief onvoorzien. De kosten voor de aanleg van natuurvriendelijke oevers (NVO’s) worden begroot op € 70.000,-. Vanuit het Waddenfonds is, in het kader van het project Ruimbaan voor vissen, € 70,- per meter oftewel € 35.000,- voor 500 m visvriendelijk oever beschikbaar. Voor de dekking van de resterende kosten voor de aanleg van NVO’s binnen dit project wordt voorgesteld € 35.000,- beschikbaar te stellen uit E2.421. Onder E2.421 is, als E krediet, voor de kanalen Duurswold een reservering opgenomen van € 70,- per meter natuurvriendelijke oever (totaal € 243.000,-). De resterende kosten (€ 152.000,-) hebben betrekking op kadeherstel en kunnen worden gedekt door dit bedrag vanuit het krediet van het Masterplan Kaden over te hevelen naar een nieuw krediet Visvriendelijke Oevers Farmsum. Binnen het Masterplan Kaden is onder projectnummer 500/21 (Delfzijl Algemeen) € 1.195.000,- gelabeld voor kadeherstelwerkzaamheden rond Delfzijl. Naar de huidige inzichten wordt hiervan voorshands € 152.000,- voldoende geacht voor het projectplan Visvriendelijke Oevers Farmsum en beschikbaar gesteld voor dit project. Resumé: Kosten project Visvriendelijke Oevers Farmsum € 222.000,Dekking: Beschikbaar aan Waddenfondssubsidie € 35.000,Beschikbaar vanuit het Masterplan Kaden € 152.000,Nog vrij te geven extra krediet (vanuit E1.421) € 35.000,€ 222.000,Dit betekent dat binnen het kader van dit bestuursvoorstel, het algemeen bestuur gevraagd wordt bij de vaststelling van het projectplan een krediet beschikbaar te stellen van (na aftrek subsidie) € 187.000,- voor het inrichten van NVO’s en het herstellen van kades bij de Farmsumerhaven en om hieraan gepaard het krediet van het Masterplan Kaden te verlagen met € 152.000,-.
9
Bestuursvoorstel De kapitaallasten gemoeid met deze investering bedragen ongeveer € 13.000,- en dalen jaarlijks door de gehanteerde lineaire afschrijvingsmethode. De kapitaallasten komen ten laste van de taak watersysteembeheer. Vanwege te verwachten synergievoordelen (één in plaats van meerdere aanbestedingsprocedures, door grotere schaal kwalitatief betere inschrijvers) zal de aanbesteding van het project Visviendelijke oevers Farmsum (samen met het project Oostoever Afwateringskanaal Duurswold) worden geïntegreerd met de aanbesteding van het project Verbetering noordelijke kade Afwateringskanaal tussen Steendam en Tjuchem waarvoor (AB 4 februari 2015) het benodigd krediet al beschikbaar is gesteld onder projectnummer 707. Voorgesteld wordt daarom het bij dit voorstel beschikbaar te stellen krediet voor Visvriendelijke oevers van Farmsum (na vaststelling door uw bestuur) toe te voegen aan het al beschikbaar gestelde krediet voor het Afwateringskanaal tussen Steendam en Tjuchem.
Uitvoering/tijdspad Gezien de urgentie om te voldoen aan de KRW opgaven voor einde 2015, de beperkt beschikbare periode voor aanwending van de cofinanciering van het Waddenfonds (tot einde 2015) en het streven kaden zo spoedig mogelijk aan de eisen te laten voldoen, is, onder voorbehoud van goedkeuring door het algemeen bestuur, de voorbereiding van het aanbestedingstraject voor de uitvoering van het projectplan al gestart. Dit betekent dat gunning van de uitvoering plaats kan vinden kort na vaststelling van het projectplan door het algemeen bestuur. De uitvoering kan dan in 2015, voor het begin van het stormseizoen in oktober, worden afgerond. Planning projectplan en uitvoering Vaststellen ontwerp projectplan door DB 6 weken terinzagelegging projectplan en ontvangen zienswijzen Start voorbereiding aanbestedingsproces Vaststellen projectplan door DB Behandeling nota zienswijzen en projectplan in commissie AB Vaststellen nota zienswijzen en projectplan door AB (inclusief krediet aanvraag) Gunning opdracht aan aannemer Uitvoering (inclusief voorbereidingstijd voorafgaand aan ‘schop in de grond’) Uitvoering gereed
Feb 2015 Feb - mrt 2015 Feb 2015 Apr 2015 Apr 2015 Mei 2015 Mei 2015 Mei – sept 2015 Okt 2015
Voorstel - Het projectplan Visvriendelijke oevers Farmsum vaststellen; - € 187.000,- beschikbaar stellen voor de uitvoering van dit projectplan; - Het bestaande krediet van project 500 te verlagen met € 152.000,-.
namens het dagelijks bestuur,
10
Bestuursvoorstel Harm Küpers secretaris-directeur
Alfred van Hall dijkgraaf
11
