NIEUWSBRIEF #3 december 2011
nieuwe vormen van medezeggenschap
Familieruzie Het kolkte. En waar het nou precies begon..? Henk en Agnes konden eerst heel goed door een deur. Samen op de barricaden voor het gemeenschappelijke doel. Maar ergens raakten ze elkaar kwijt. Het moet vorig jaar zomer zijn geweest. Agnes trok er alleen op uit en kwam voldaan terug. Het was geregeld. Henk hoefde vanaf 2020 nog maar tot 66 jaar te werken. “Wat flik je me nou”, riep Henk verontwaardigd. Daarna vielen binnen de familie stevige woorden. De familieruzie liep steeds hoger op, zoals veel ruzies steeds hoger oplopen. Tot er bijna geen weg meer terug is. Zo ook bij Henk en Agnes. Een meerderheid bleek geen doorslaggevende meerderheid. ‘Je had het beloofd”, zei Henk nog tegen Agnes. Weg vertrouwen. Arbeids- en organisatiepsychologe Aukje Nauta heeft er voor gestudeerd. Zij analyseerde: “Het is soms moeilijk om terug te komen op standpunten. Dan word je snel als draaier gezien. Maar voor een creatieve dialoog, als je wilt zoeken naar oplossingen, moet je soms op standpunten terugkomen.” Eerste weekend in december. In congreshotel Mooirivier in het Overijsselse Dalfsen lijken opnames te zijn voor een aflevering van EO’s Familiediner. Alleen presentator Bert van Leeuwen en de lange witte limousine ontbreken eraan. Maar Agnes en Henk zijn er allebei. Een lange familiesessie later blijkt het mogelijk om over eigen schaduwen heen te stappen. Henk en Agnes maken plaats. In Dalfsen staat voortaan de wieg van de ‘De Nieuwe Vakbeweging’. Het scheelt maar een letter. Bemiddelaar ‘Bert van Leeuwen’ Wijffels: “Een nieuwe vakbeweging is nodig omdat de bestaande structuur van de FNV niet aansluit op ontwikkelingen in de arbeidsmarkt.” Loose-loose? Laten we uitgaan van win-win waarbij creatief is gezocht naar een goede oplossing voor partijen. Dat is ook waar OR!KRACHT! zich op richt: creatieve oplossingen vinden voor medezeggenschap waar iedereen baat bij heeft. Dat wens ik iedereen voor 2012.
Onderzoek naar nieuwe vormen van medezeggenschap Voor haar studie Arbeids- en organisatiepsychologie gaat studente Elske Harbers komende tijd vanuit A+O Fonds Gemeenten onderzoek doen naar nieuwe vormen van medezeggenschap. Haar idee is om interviews te houden, onderzoek te doen en aansluitend nogmaals te praten met gemeenten die een interessante vorm van medezeggenschap hebben. Ondernemingsraden binnen gemeenten die eventueel bereid zijn om aan haar onderzoek mee te werken kunnen zich aanmelden via
[email protected]
ORakel
pagina
1 van 5
or!kracht! is in opdracht van
NIEUWSBRIEF #3 december 2011
OR!KRACHT!
nieuwe posities ingenomen. OR-leden waren voor even WOR-bestuurder of schoven aan als HRM-manager.
ontwikkelt concrete producten »Vuurdoop bij ambassadeurs
Verbazing, hilariteit en boosheid. Het kwam allemaal voorbij op de vervolgbijeenkomst van OR!KRACHT! Eerdere vragen en behoeften van ondernemingsraadleden waren door A+O fonds Gemeenten omgezet in concrete producten. Het ‘testpanel’ bestond uit bekende en nieuwe ambassadeurs. “Hij was niet te pruimen.” De bezuinigingen hakken er flink in: gemeente Noordendam moet veertig banen schrappen. Slechts vijf van de elf OR-zetels zijn bezet en eigenlijk zijn maar twee leden echt actief. Toch eist ‘WOR-bestuurder’ Astrid Bakker een gedegen medezeggenschap om ‘haar’ reorganisatieplan te toetsen. “Daar is wel haast bij geboden”, laat ze de verzamelde OR aan tafel fijntjes weten. OR-lid Ada van der Linden evalueert achteraf: “Ik proefde iets niet-democratisch.” Astrid Bakker: “Zo was het ook bedoeld. Ik speelde mijn rol.”
»IJsbeer
In de ochtend had Van Houten al een opwarmertje voor de deelnemers. Hij schetste het beeld van een enthousiaste en actieve OR-voorzitter die al het werk moeizaam alleen deed. Daarop wierp Van Houten een stapel foto’s in het midden van de groep en vroeg drie ad random ingedeelde groepen beelden te zoeken bij de begrippen ‘afhaken’, ‘door OR’en’ en ‘alternatieven’. Voor groep 1, afhaken, illustreerde de foto van paalzitters “geen verbinding met elkaar, geen eenheid.” Groep 2 van de ‘alternatieven’ hielp de eenzame ijsbeer van de ijsberg door nieuwe OR-leden erbij te betrekken. “Nieuwe leden zorgen voor nieuwe energie.” Groep 3 maakte een eigen beeldverhaal rond ‘de kracht van samenwerking’. Van Houten hoorde bekende begrippen: “Ik hoor ‘in verbinding komen’, ‘andere OR-leden’, ‘samenwerking’. Daar gaan we straks mee verder.”
»Concrete producten
Op de tweede bijeenkomst OR!KRACHT!, donderdag 24 november in Utrecht, gingen deelnemers opnieuw concreet aan de slag. Maar na de inventarisatie van wensen en behoeften van OR’en op de eerste bijeenkomst, lagen er inmiddels nieuwe producten in concept gereed. Zoals de werkvorm onder leiding van trainers Rob van Houten en Rene Snel. Hoe pak je zo’n casus aan? Welke nieuwe vormen van medezeggenschap kun je gebruiken in het strategisch overleg met de bestuurder? Eenmalig werden daarbij pagina
2 van 5
»Twitterverbod
Eerst nam Raymond Janssen de deelnemers mee in een workshop over de wondere wereld van social media. Want verbinden gebeurt tegenwoordig heel veel via Twitter en LinkedIn, zei hij. Janssen: “Vroeger was communicatie vooral zenden. Tegenwoordig kun je communicatie en informatie afstemmen op de vraag.” or!kracht! is in opdracht van
NIEUWSBRIEF #3 december 2011
Janssen toonde hoe je wegwijs blijft in de stroom van Twitterberichten die je soms niet allemaal wilt lezen, maar als je doelgericht zoekt wel degelijk waardevolle informatie kunnen bevatten. Een Twitterverbod door de werkgever leek hem niet houdbaar. Afspraken maken over Twitteren vond hij niet nodig. “Gebruik je gezond verstand. Schrijf alleen wat je ook op een verjaardagsfeestje of in een volle kroeg vertelt.” “Het was een goede bijeenkomst die veel nieuwe inspiratie en energie heeft gegeven.”
»Real life
En zoals Twitter vooral persoonlijke berichten bevat, zo is LinkedIn vooral bedoeld als je professionele online curriculum vitae, gaf hij aan. Voordelen: het bevat handige tools voor polls en zoekfuncties. Ada van der Linden (gemeente Amsterdam) vulde aan dat zij contacten vanuit de virtuele wereld, een LinkedIn-groep ambtelijke secretarissen, nu ook real life ontmoet. Maar Maarten Poldervaart (GR Drechtsteden) bleef twijfels houden bij nut en noodzaak van de social media. Om de verbinding met de achterban te vergroten had de OR in de Drechtsteden een stagiaire communicatie aangenomen. Poldervaart:
pagina
3 van 5
“Dat helpt ontzettend. Dat raad ik iedereen aan.” De tip belandde eveneens als goed idee in de Hollandse gereedschapkist die binnen het project OR!KRACHT! gevuld gaat worden met kennis en ervaringen.
»Verdeeldheid
Over nut en noodzaak van social media werd tijdens de lunch nog pittig verder gediscussieerd. Maar daarna riepen de bezuinigingperikelen in gemeente Noordendam dringend om een oplossing. Rob van Houten pakte de draad op en de eerder samengestelde groepen kregen een rol als OR, HRM en WORbestuurder. Probeer vooral te denken in nieuwe vormen van medezeggenschap, gaf Van Houten mee. De OR-tafel koos uit vijf OR-varianten voor Medezeggenschap Samen, met trapsgewijs een Raad voor Medezeggenschap, regiegroep en projectgroepen. Maar wie moest er dan in de Raad? Alle OR-leden of maar twee? Nee.., onbespreekbaar! De OR-tafel bleef tot het eind verdeeld en schoof zo aan bij ‘WORbestuurder’ Astrid Bakker en ‘HRM-manager’ Maarten Poldervaart. Gelegenheidsvoorzitter van de OR, Wim Mulder, probeerde zijn punt nog te maken, maar de gedeelde feedback was dat de OR te verdeeld was en een gezamenlijk doel door WOR-bestuurder en OR was gemist.
or!kracht! is in opdracht van
NIEUWSBRIEF #3 december 2011
»Niet te pruimen
Voor een tweede casus werden rollen gewisseld. Trainer Rene Snel gaf als advies om het anders te doen door als OR niet vast te houden aan structuren en WOR-reglementen, maar meer vragen te stellen en ruimte te bieden. “Waar zit jullie belang? Benoem waarom je bij elkaar zit, bevestig argumenten waar je het mee eens bent. Om zo in gesprek te blijven met de bestuurder.” Het vooroverleg van de HRM-manager met de WORbestuurder beloofde evenwel weinig goeds. En als de OR-voorzitter aan tafel het gesprek aangaat met ditmaal WOR-bestuurder Poldervaart, blijkt die maar een doel te hebben: de OR buitenspel te zetten door het overleg te traineren. Als de WOR-bestuurder tot tweemaal toe de OR schoffeert door tijdens de discussie de telefoon op te nemen, stapt OR-lid Diana Bloo demonstratief en boos uit de vergadering. In de evaluatie is ze nog steeds boos: “Hij was niet te pruimen.” ‘Acteur’ Poldervaart: “Ik heb zo een bestuurder echt meegemaakt.”
»Pak de ruimte
De verhitte discussie leidt in de feedback tot verschillende inzichten. Trainers Rob van Houten en Rene Snel benadrukken uiteindelijk het belang van goede communicatie. “En wees creatief. Pak de ruimte in de WOR. De WOR is enkel een middel. Daarbinnen kan medezeggenschap meerdere vormen hebben.” Wordt zeker vervolgd.
meer informatie over OR!KRACHT! is te vinden op www.ieder1or.nl/orkracht
pagina
4 van 5
Regionalisering in de fusiegemeente Molenwaard Gelijke tred medezeggenschap zonder stammenstrijd Het voelt toch een beetje alsof je aan het begin van het schooljaar in een nieuwe klas naast een voor jou onbekende leerling komt te zitten. Wennen. Voor jou, maar ook voor de rest van de klas. En wie wordt de klassenvertegenwoordiger? Een zweem van dat gevoel moet er ook in Zuid-Holland geheerst hebben tijdens de fusie van de ambtelijke organisaties van de gemeenten Liesveld, Nieuw Lekkerland en Graafstroom tot de gemeente Molenwaard. De voorzitter van de Bijzondere Ondernemingsraad (BOR) Jan Peter van Zoelen vertelt samen met directeur van de werkorganisatie Jan van Ginkel hoe ‘de klas’ de zeggenschap regelde. In aanloop naar de bestuurlijke fusie op 1 januari 2013, formeerden de drie gemeenten op 1 juli 2009 alvast een ambtelijke organisatie: Werkorganisatie De Waard. Van Ginkel is directeur. Van Zoelen was voorzitter van de Bijzondere Ondernemingsraad en is nu voorzitter van de reguliere OR. Van Zoelen nuanceert het fusieproces: “Toen we ambtelijk fuseerden was het nog niet duidelijk of de bestuurlijke fusie door zou gaan. Dat zweefde boven de markt. En daar moesten we wel rekening mee houden. Het maakt nogal wat uit of je een of drie heren (m/v) moet dienen.” Dat zo’n fusietraject geen gelopen koers is, had de historie wel uitgewezen. Eerder liep de verloving tussen Giessenlanden en de drie fusiepartners op de klippen, waarna het trio besloot samen verder te gaan. Giessenlanden koos daarna voor een liaison met Leerdam en Zederik.
or!kracht! is in opdracht van
NIEUWSBRIEF #3 december 2011
Tijdens de doorstart werd Van Zoelen gevraagd de kar voor de OR te trekken. Hij was voorzitter van de Liesveldse OR. Gevraagd naar zijn belangrijkste kwalificaties zegt Van Zoelen dat vertrouwen en het zoeken naar gemeenschappelijke belangen het sleutelwoord is. “Onze BOR koos voor een actieve en coöperatieve opstelling. Dat betekent dat we samen met de bestuurder timmeren aan het nieuwe huis, onze nieuwe organisatie en durven vuile handen te maken. Dan is het zeer belangrijk dat je vertrouwen van je achterban hebt en ze ook geregeld informeert. Soms door gewoon met twee OR-leden alle afdelingen af te gaan. Want als er iets niet moet gebeuren is het wel dat jij als OR druk timmert, maar dat je vergeet voor wie je timmert. Van wie dat huis straks wordt.”
»Nerveus
Jan van Ginkel vertrouwt toe dat hij zenuwachtiger was voor de kennismaking met de OR dan voor zijn sollicitatiegesprek voor de directeursfunctie. “Tijdens dat gesprek stelde ik tien verbetervoorstellen voor. Laten die nou vrijwel in zijn geheel al in een schriftelijk advies van de OR staan. Vanaf dat moment wist ik dat we op de goede weg zaten. Ik hecht heel veel waarde aan medezeggenschap. En Jan Peter heeft het als ORvoorzitter erg intelligent gedaan. Hij heeft voor het samenwerkingsmodel gekozen. Dat betekent dat je geeft en neemt in het spel tussen OR en bestuurder. Dat heeft mij als WOR-bestuurder veel opgeleverd. Adviestrajecten waar normaal 6 weken voor staan, werden nu snel afgehandeld en wij hebben nu een organisatie die voor het bestuur en medewerkers goed werkt.” Van Zoelen kreeg er namens zijn achterban veel voor terug. Zo wist de ondernemingsraad extra budget vrij te maken voor investeringen in de nieuwe organisatie en ontwikkeling van de werknemers. Volgens de voorzitter moet je als medezeggenschap in een fusieproces actief meedoen. Dat vergt wel veel tijd. “Wij zaten met een vaste, ik dus, en een wisselende vertegenwoordiger in de projectgroep. Ik heb heel duidelijk tegen de OR-leden gezegd dat ze me terug moesten fluiten, als ik te snel zou gaan of dreigde verkeerde dingen te doen. In vaart van het proces bestaat dat risico maar dat is niet gebeurd. Ieder BOR-lid heeft ook actief bijgedragen en meegetimmerd.” Sterker, de BOR nam het initiatief tot het opstellen van een sociaal statuut dat door het Bijzonder Georganiseerd Overleg verder werd opgepikt. En dankzij de coöperatieve
pagina
5 van 5
houding koos de WOR-bestuurder bij de harmonisatie van de arbeidsvoorwaarden de voor de medewerkers gunstigste voorwaarden uit de drie fusiegemeenten. Toch werd de pas de deux ook weleens abrupt afgebroken. Van Zoelen: “Natuurlijk houd je je eigen rol. Het is best voorgekomen dat we tegen elkaar zeiden dat we elkaars interpretatie van de wet niet deelden of dat we als BOR aan de rem trokken. Dat werd dan ook serieus genomen” De OR-voorzitter adviseert collega’s die met regionalisering te maken krijgen om indien nodig ook de politiek te informeren over de mening van de OR. “De politiek heeft het primaat. Dat staat buiten kijf. De raden waren eerst niet overtuigd van de noodzaak om extra te investeren in de nieuwe organisatie en dachten dat het allemaal goedkoper kon ondanks de drie besturen. Via adviezen en gesprekken met o.a. een Klankbordgroep van de raden hebben we ze trachten te overtuigen. Maar de raden vroegen zich onlangs nog af of onze organisatie niet te luxe was opgetuigd. Toen zijn we eerst langs onze WOR-bestuurder gegaan en hebben daarna via hem een brief aan de raad geschreven met onze reactie op een benchmarkonderzoek waaruit bleek dat dit echt niet het geval was.” Dankzij de samenwerking in de Zuidhollandse polder bleek het gezamenlijk belang uiteindelijk de overwinnaar waardoor trage procedures uitbleven er een volgens de OR stevig sociaal statuut met goede arbeidsvoorwaarden uitrolde en ook niet onbelangrijk: er plek bleef voor boventallige medewerkers en iedereen ingepast kon worden. Van Ginkel: “We konden iedereen plaatsen omdat er extra formatieplaatsen kwamen en we door verloop inmiddels 10 tot 20 vacatures hadden. Natuurlijk waren enkele mensen boventallig, maar niet in de totale loonsom, dus we kunnen ze gelukkig zinvol aan het werk houden. Dat aantal boventalligen krimpt bovendien ieder jaar.” Van Zoelen is blij dat er geen stammenstrijd plaatsvond in de medezeggenschap. “Of je nu net als ik uit Liesveld kwam of Graafstroom of Nieuw Lekkerland: we stonden voor één doel. Van bloedgroepen heb ik nooit iets gemerkt.”
meer informatie over OR!KRACHT! is te vinden op www.ieder1or.nl/orkracht
or!kracht! is in opdracht van
