Exclusief: Gesprek met. Jan Fabre. Kunstzomer Jan Fabre. Was MAS. Het vogelnest

erkenningsnummer : P209149

KUNSTLETTER[s] Tijdschrift Verschijnt 5x per jaar Afgiftekantoor 9000 Gent X Jaargang 9 Juli 2011

Evenementen

Kunstzomer 2011 Gesprekken met kunstenaars

Exclusief: Gesprek met Jan Fabre

Jan Fabre In de ban van

Was Expeditie KUNSTWERK[t]

MAS Opgetekend

Het vogelnest

2 Beeld cover: : Jan Fabre, Oude spirituele reiziger. Polyester, punaises, spijkers, 2001. Particuliere verzameling, © Angelos © Kröller-Müller Museum, Otterlo. Fotograaf: Attilio Maranzano.

Inhoud Open Atelierdag Blikvangers Kunstzomer 2011 Blikvangers Extra: Jorge Macchi E-Musée Expeditie KUNSTWERK[t] Expo: Jeff Wall Expo: The Shape of Things to Come Opgetekend: Het vogelnest Gesprekken met kunstenaars: Jan Fabre Naar waarde geschat: Feedback op je werk Atelierbezoek: Greet Van Autgaerden Mijn Atelier: Eddy Lambert Matchbox On Tour Boeken In de ban van: Was Jazz Hoeilaart: Zit er jazz in jouw kunst? Wedstrijden Zoekertjes Agenda

Tijdschrift voor beeldend talent Verschijnt 5x per jaar Afgiftekantoor 9000 Gent X jaargang 9 / juli 2011 Colofon Werkten mee aan dit nummer: Claude Blondeel, André De Nys, Ward Desloovere, Ringo Gomez-Jorge, Winne Lievens, Ilka Stevens, Hilde Van Canneyt, Annemie Vingerhoets. Coördinatie: Ward Desloovere. Opmaak: [email protected]

Abonneren op KUNSTLETTER[s] ? Een abonnement kost 10 euro (5 nummers). Daarnaast bestaat er een groepsabonnement: 30 euro. Meer info: KUNSTWERK[t], tel. 09/235.22.70 / [email protected] of op www.kunstwerkt.be Ons rekeningnummer: 001-3538770-92

KUNSTWERK[t] Algemeen beleid: Katrien Boogaerts, 09/235.22.75 / [email protected] Projecten en vorming: Annemie Vingerhoets, 09/235.22.73 / [email protected] Projecten: Marianne Sneijers, 09/235.22.79 / [email protected] Vorming: Petja Gekiere, 09/235.22.74 / [email protected] en Winne Lievens, 09/235.22.71 / [email protected] Tentoonstellingsaanbod, documentatiecentrum: Chantal Steenhaut, 09/235.22.70 / [email protected] Administratie: Matthias Van Ryssen, 09/235.22.78 / [email protected] Promotie en communicatie: Ilka Stevens, 09/235.22.77 / [email protected] Redactie: Ward Desloovere, 09/235.22.72 / [email protected] Raad van Beheer Hilde De Leeuw, Luc Verbeke, Roger De Moerloose, Marcel Quintijn, Alain Delmotte, Philippe Vanderschaeghe, Marleen D’Joos, Bob Vanden Eynde, Stefaan Gunst, Sophie Martens.

Verantwoordelijke uitgever Hilde De Leeuw, Bijlokekaai 7c, B-9000 Gent.

3 4 8 10 11 12 16 18 19 20 27 27 28 30 32 33 36 36 37 40

3

Open Atelierdag

Watou, zaterdag 27 augustus 2011 Ben je schilder, tekenaar of fotograaf? Laat je inspireren door de kunst en de mooie natuur in en rond het kunstdorp Watou. Op zaterdag 27 augustus nodigen KUNSTWERK[t] en Centrum voor Beeldexpressie je uit op een open atelierdag.

Wil je graag deelnemen? Beeldend kunstenaar? Schrijf je in bij KUNSTWERK[t] via [email protected] of 09/235.22.70 Fotograaf? Schrijf je in bij Centrum voor Beeldexpressie via [email protected] Inschrijven is verplicht. Deelnameprijs: € 8, inclusief toegang tot de locaties en begeleiding van een docent. Datum: zaterdag 27 augustus 2011, van 11 tot 19u.

Van 9 juli tot 11 september 2011 vindt opnieuw het Kunstenfestival Watou plaats. Verschillende curatoren, kunstenaars, dichters en schrijvers zetten een karakteristieke locatie naar hun hand.

De Open Atelierdag is een initiatief van KUNSTWERK[t], Centrum voor Beeldexpressie en Kunstenfestival Watou 2011. Met dank aan Buren bij Kunstenaars.

DOE MEE AAN HET OPEN ATELIER! Na het succes van de open atelierdag ‘canvas@watou’ vorig jaar, planten we ook dit jaar onze schildersezels neer in Watou. We laten ons inspireren door de locatie, de kunst en het landschap. Tekenaars, schilders, en dit jaar ook fotografen, worden uitgenodigd om ter plaatse te werken. Er is begeleiding voorzien door docenten, voor wie dit wenst. De dag wordt afgesloten met een toonmoment van alle creaties. Nog dezelfde dag wordt een projectie gemaakt van alle tekeningen, schilderijen en foto’s die gemaakt werden, samen met sfeerbeelden van de dag. Deze projectie is op zondag 28 augustus doorlopend te zien.

www.watou2011.be

4 Blikvangers All about drawing

De tentoonstelling “All about drawing” brengt de jongste vijftig jaar tekenkunst in Nederland in beeld. Er wordt werk getoond van honderd kunstenaars voor wie de tekening een belangrijk onderdeel van hun oeuvre is. “All about drawing” wil een eerbetoon zijn aan de hedendaagse tekenkunst, die vijftig jaar geleden een bijna vergeten medium was, maar die een comeback heeft gemaakt. De tekening in de 21e eeuw is meer dan ooit een autonoom kunstwerk. Stedelijk Museum Schiedam Tot 28 augustus 2011 Dinsdag tot zondag: 10-17u www.stedelijkmuseumschiedam.nl

Futuro

Anita Groener, Agora, 2010

Niet alleen in groepstentoonstellingen, maar ook in academische en museale context is de laatste decennia een opmerkelijke trend ontstaan. Meer en meer kunstenaars profileren zich met tekenwerk als hun belangrijkste discipline. Zowel in Noord-Amerika als in Europa worden vandaag biënnales en kunstbeurzen specifiek rond tekenkunst georganiseerd. Analoog aan het hedendaagse schilderij, dat nog zelden ingelijst aan de muur komt, wordt nu ook de tekening vaak aan de muur vastgeprikt zonder afscherming door glas. Qua formaat kan de tekening nu zelfs wedijveren met een metersgroot schilderij. Een tekening van twee bij drie meter is geen uitzondering meer. Soms wordt tekenen beschouwd als een levensnoodzakelijke en dwangmatige handeling van de kunstenaar. Tentoonstellen is dan meestal niet aan de orde en van het commercieel aspect is helemaal geen sprake. Daarnaast stellen we vast dat de tekenlijn ook meer en meer gebruikt wordt in de conceptuele kunst. Denk maar aan de Land art van Richard Long en Richard Serra. Denk ook aan het labo-tekenwerk van Panamarenko. Zelfs de installaties met lucifers, potloden, doosjes, draden en buisjes van Mark Manders worden door de kunstenaar zelf omschreven als tekeningen. En dan is er natuurlijk nog de functionele tekening: het architectuurplan, het modeontwerp, de cartoon en het stripverhaal als verhalenverteller. O ja, de tekenschets als voorstudie voor een schilderij of sculptuur, ook die heeft nog bestaansrecht. De vluchtige lijn als geheugensteuntje in een ver vakantieland, het experiment met krastechnieken of met nieuwe materialen, de decoratieve lijnvoering: de mogelijkheden zijn grenzeloos. In de praktijk zijn vele tekeningen in meerdere gebieden tegelijkertijd onder te brengen. Het klassieke tekenwerk is immers onder de huid van alle kunstdisciplines gekropen. De tekenlijn manifesteert zich vandaag in de meest verrassende gedaanten. Eén ding is echter altijd gebleven. Bij het plaatsen van de eerste lijn op de drager wordt de meest directe verbinding tussen hoofd en hand tot stand gebracht, een handeling waar geen enkele andere kunstdiscipline mee kan wedijveren. Die rechtstreekse lijn tussen binnenwereld en buitenwereld is en blijft de sterkste karakteristiek van het tekenen.

Matti Suuronen, Futuro (ontwerp / 1968). Polyester en diverse materialen. Aankoop prototype met steun van BankGiro Loterij 2007. Fotografie: Jelle Brandt Corstius

In 1965 werd aan de Finse architect Matti Suuronen gevraagd een skicabine te ontwerpen die snel te verwarmen was en makkelijk op te bouwen in ruig, onbegaanbaar terrein. Het resultaat: een prachtig ogende ufo, die duurzaamheid combineert met schoonheid. Suuronen koos voor de ellipsoïde (een driedimensionale ellips) als basisvorm. Met een diameter van 8 meter en een inhoud van 140m³ biedt de Futuro ruimte aan 8 personen. Het geprefabriceerde interieur bestaat uit een woonkamer, twee slaapkamers, een keuken en een badkamer. De Futuro als demonteerbare vakantiewoning van lichte kunststof, geschikt voor massaproductie, weerspiegelt heel goed het geloof in technologie en het vertrouwen in welvaart van de jaren ’60. Na een grondige restauratie toont Museum Boijmans Van Beuningen deze zomer de Futuro te midden van een twintigtal prenten en zowat honderd kunstnijverheid- en designobjecten uit de gehele tijdsspanne van de collectie. Daarbij staat de zoektocht naar de perfect geconstrueerde vorm, die zijn oorsprong deels in de mathematica en de geometrie vindt, centraal. Museum Boijmans Van Beuningen, Rotterdam Tot 4 september 2011 www.boijmans.nl

5

De piloot

Erwin Wurm, Big Pumpkin © Erwin Wurm

Henri Lannoye

Erwin Wurm Wear me out

Deze zomer organiseert Monumental vzw een groots opgezette retrospectieve rond het oeuvre van haar oprichter, beeldhouwer Henri Lannoye. Speciaal voor deze tentoonstelling werden meer dan vijftig monumentale sculpturen van Lannoye bijeengesprokkeld uit talrijke privécollecties in ons land. Henri Lannoye (1946-2006) volgde een opleiding aan de Academie van Tilburg. Daarna ging hij in Rome in de leer bij grootmeesters Marino Marini en Peykov. Als zelfstandig beeldhouwer vestigde hij zich eerst te Brugge. In 1969 verhuisde hij naar Bornem. Eind jaren ’80 startte hij met zijn levenswerk: het aanleggen van een persoonlijk beeldenpark en het bouwen van een uniek kunstencentrum, met een optimaal uitgerust atelier, een tentoonstellingspark en een polyvalente kunstgalerij. Vandaag kent iedereen deze indrukwekkende wandeltuin onder de naam “Monumental”. Lannoye beheerste vele materialen, maar gaf nadrukkelijk de voorkeur aan brons. Brons en zijn patines beantwoordden ongetwijfeld het meest aan zijn sterke persoonlijkheid en het tijdloos aspect van zijn beeldhouwwerken. Met de beheersing van deze eeuwenoude materie symboliseert brons immers naadloos het trotseren van de tand des tijd en de intense relatie tussen mens en technologie. De retrospectieve wil een overzicht bieden van het oeuvre van beeldhouwer Henri Lannoye en zijn opvattingen omtrent kunst. De nadruk ligt op zijn fascinatie voor mens en techniek. Het was zijn overtuiging dat het creëren van een kunstwerk een combinatie is van vakkennis, idee en esthetische uitstraling. Monumental vzw, Luipegem 77, Bornem Tot 14 augustus 2011 Woensdag, donderdag en vrijdag: 10 u -16 u Zondag: 14u-18u http://users.pandora.be/monumental

Veelzijdig, verrassend, humoristisch, allesbehalve traditioneel: het zijn begrippen die perfect passen bij de kunst van de Oostenrijker Erwin Wurm (1954). Met een vijfentwintigtal sculpturen, gedropt tussen de vaste collectie van het museumpark, transformeerde Wurm het Middelheimpark tot een grote speeltuin. Voor het Braempaviljoen creëerde hij drie nieuwe werken. Antwerps modeontwerper Walter Van Beirendonck werd uitgenodigd voor een samenwerkingsproject. Wurm werd naar eigen zeggen “per ongeluk” beeldhouwer. Hij is toen gaan nadenken over wat kunst in de 21e eeuw zou moeten zijn. Het antwoord begint al met een multi-disciplinaire aanpak. Wurm maakt gebruik van uiteenlopende media zoals video, tekenen, sculptuur, fotografie, enz. De hedendaagse mens laten nadenken over zijn fysische en psychische toestand is zijn doel. Dit tracht hij te realiseren door het uitvergroten van alledaagse voorwerpen of herkenbare situaties uit ons leven. Zijn onverwachte en vaak grappige beeldvorming staat garant voor een boeiende en amusante parkwandeling. Middelheimpark Middelheimlaan 61, Antwerpen Tot en met 25 september 2011 www.middelheimmuseum.be

6

Andy Warhol Na ingrijpende renovatiewerken heropende de abdij van Stavelot in 2002 haar deuren. Drie nieuwe musea kregen er een thuisbasis, midden de ongerepte natuur, vlak bij de waterval van Coo en het autocircuit van Francorchamps. In het museum van het prinsdom Stavelot-Malmedy komen dertien eeuwen geschiedenis aan bod. Tot de Franse Revolutie oefende het abdijprinsdom een economische, religieuze en artistieke invloed uit over een gebied dat zich uitstrekte van de Loirestreek tot aan het Duitse Keizerrijk. Eeuwenoude prenten, muziekbladen en artefacten uit ver vervlogen tijden worden getoond aan de hand van de meest moderne multimediale technieken. Onder de indrukwekkende kelderwelfsels van de abdij bevindt zich het tweede museum. Daar komt Francorchamps terug tot leven. Oldtimers en talrijke heldenfeiten uit de pionierstijd van het autocircuit maken sluimerende passies terug wakker. Het derde museum is gewijd aan Guillaume Apollinaire, die in zijn jeugd in Stavelot verbleef. De bezoeker komt terecht in de artistieke wereld rond 1900. Apollinaire publiceerde in die tijd zijn eerste gedichten en verhalen. In het documentatiecentrum staan meer dan duizend naslagwerken van en over Apollinaire ter beschikking. In de ruimte voor gelegenheidstentoonstellingen wordt deze zomer grafiek ondergebracht van Andy Warhol en zijn tijdgenoten. De vader van de popart ontketende zo’n vijftig jaar geleden een omwenteling in de kunstwereld. Voor het eerst werd kunst “koopwaar met een zo breed mogelijke verspreiding”. Het commerciële aspect overvleugelde de artistieke dimensie. Unieke kunstwerken werden opzij geschoven ten voordele van multiples. De beelden voor zijn zeefdrukken vond Warhol in de media en in zijn supermarkt: filmdiva’s, politiekers, rocksterren, maar ook een soepblik en een flesje cola: alles werd kunst. Toen Warhol zelf een icoon werd van de consumptiemaatschappij, was het vanzelfsprekend dat ook zijn zelfportretten aan de lopende band gereproduceerd en verkocht werden. In de popart is geen plaats voor emoties. Vluchtige beeldconsumptie is immers veel meer gediend met decoratieve en repetitieve elementen. Vandaag, vijftig jaar later, lijkt zo’n typering op het eerste zicht redelijk denigrerend. Niets is echter minder waar. Het immense succes van Andy Warhol is onmiskenbaar toe te schrijven aan zijn grote fascinatie voor kleurgebruik en zijn talent voor optische effecten. Wie zei ooit “Elke kunst is een spiegel van zijn tijd”? Met betrekking tot dit statement hebben de litho’s van Warhol vandaag nog steeds een actualiteitswaarde. Niet zomaar een eendagsvlieg, die pientere grijsaard. Abdij van Stavelot, Cours de l’Abbaye 1, 4970 Stavelot Tot 25 september 2011 Elke dag: 10-18u www.abbayedestavelot.be

Pieterjan Ginckels

Prijs Jonge Belgische Schilderkunst De tweejaarlijkse Prijs Jonge Belgische Schilderkunst is zowat de belangrijkste onderscheiding voor jonge beeldende kunstenaars in ons land en meet zich graag de allures van buitenlandse prestigieuze wedstrijden als de Britse Turner Prize of Franse Prix Marcel Duchamp aan. De Prijs, die in 1950 voor het eerst werd georganiseerd, heeft inmiddels grote namen als Pierre Alechinsky, Raoul De Keyser, Ann Veronica Janssens en Hans Op De Beeck op het palmares staan. Voor deze vijfde editie selecteerde de jury uit de 275 ingezonden inzendingen 10 beloftevolle kandidaten. Zij werden uitgenodigd om een nieuw werk te realiseren, dat nog tot 11 september te bekijken is in Bozar. Die tentoonstelling maakt snel duidelijk dat deze lichting artiesten zich graag en gemakkelijk van de meest uiteenlopende disciplines en technieken bedient. Naast schilderkunst vallen er ook installaties, video, fotografie en conceptuele kunst te bekijken. Eerder ingehouden werk van David Catherall en video’s van Hou Chien Cheng naast verfexperimenten van Michel Ceulers en knap gegroepeerde schilderijen van Manor Grunewald. Pieterjan Ginckels doet, door middel van een opvallende installatie met platenspelers en koersfietsen, verslag van zijn project rond wielrennen, waarvoor hij in de hal van het PSK een wielerpiste bouwde. De jury reikte de hoofdprijs, goed voor 25.000 euro uit aan Kelly Schacht. Zij plaatst met haar installatie “Un Tour d'Horizon” de bezoeker in een minimale setting: witte schermen van papier, die in fotostudio's als achtergrond worden gebruikt, krijgen bij haar een hoofdrol toebedeeld. Verschillende performers staan bij het werk opgesteld als toeschouwer en richten hun blik naar een bepaald punt. “Een intense zoektocht naar de relatie tussen het kunstwerk, de ruimte en de toeschouwer”, aldus het juryrapport. Andere prijzen zijn weggelegd voor Freek Wambacq, Paul Hendrikse, David Catherall en Pieterjan Ginckels. Jonge kunst, met de meest uiteenlopende thema’s, uitgewerkt in een waaier aan disciplines. Bozar Ravensteinstraat 23, Brussel Tot 11 september 2011 Dinsdag tot zondag: 10u - 18u Donderdag : 10u - 21u www.bozar.be

7

Sandra Backlund, Collection ‘Body, skin and hair’ (c) Photography: Johan Renck, Stylist Ellen Af Geijerstam

Ontrafel. Tricot in de mode Breiwerk is terug van weggeweest. Niet alleen voor ijverige grootmoeders, maar ook voor vele modeontwerpers die breiwol op verschillende manieren gebruiken om zich een eigen stijl aan te meten. De tentoonstelling in het MOMU confronteert historische met hedendaagse breistukken. In 1598 vond de Engelsman William Lee een handbediende breimachine uit die gedurende de twee daaropvolgende eeuwen voornamelijk werd gebruikt voor het breien van kousen, mutsen, enz. In de 17e en 18e eeuw werd de machine van Lee verder verfijnd en gaandeweg konden motieven worden gebreid. Begin 19e eeuw ontstond een nieuw type, de rondbreimachine. Continue werden aanpassingen aan de breimachines doorgevoerd die toelieten nieuwe steken of meer ingewikkelde motieven te breien. In de 20e eeuw wordt wol tevens een stijlvolle keuze voor 's werelds toonaangevende mode ontwerpers. Zowel handbreiwerk als machinebreiwerk leiden de laatste jaren tot interessante vormexperimenten, waarbij een kledingstuk sculpturale vormen aanneemt. Vooral bij jonge ontwerpers zien we de terugkeer van natuurlijke materialen en primitief aandoende garens, die worden gebreid met priemen zo dik als bezemstelen. De 3D-experimenten van onder andere Sandra Backlund, Alexander McQueen en Maison Martin Margiela zorgen voor impressionante silhouetten die de zwaartekracht lijken uit te dagen. Is er nog toekomst voor de wollen sokken en de gebreide onderrok? Breiwol is een natuurproduct, biologisch afbreekbaar en afkomstig van een zich vernieuwbare bron. Niks dan troefkaarten voor een verantwoord consumptieartikel in de 21e eeuw. Anders dan bij de meeste kunstmatige vezels, heeft wol slechts enkele jaren nodig om in de natuur vanzelf te ontbinden. Bij goed gebruik, kan wol honderden jaren blijven bestaan. Het zal haar eigenschappen als veerkracht en structuur niet verliezen. Breiwol is dé toekomst! MoMu -ModeMuseum Nationalestraat 28 -Antwerpen Tot 14 augustus 2011 Dinsdag tot zondag: 10u-18u www.momu.be

André De Nys, Aum

Kunst in de Parkabdij De Parkabdij te Heverlee is één van de best bewaarde oude abdijencomplexen in de Lage Landen. In 2003 nam de stad Leuven het domein in pacht en na samenspraak met de Norbertijnen, die de site al negen eeuwen lang bewonen, startte een herbestemmingsproject. Eén van de eerste initiatieven was de oprichting van een erfgoedmuseum. In dit deel van de abdij loopt tot 25 september 2011 een gelegenheidstentoonstelling met werk van Pieter-Jozef Verhaghen (1728-1811). Hij is de laatste Vlaamse schilder die werkte in de traditie van de school van Rubens: religieuze en mythologische thema’s op monumentale tableaus. Open op woensdag, donderdag, vrijdag, zondag van 13u30 tot 17u.

In het voormalige wagenhuis van de abdij kan je terecht voor hedendaagse religieuze kunst. Elk jaar stelt een religieus geïnspireerd kunstenaar er tentoon. Dit jaar brengt André De Nys schilderijen en poëzie onder de titel “Onbevangen”. Al jaren laat De Nys zich inspireren door Franciscus van Assisi. Vredesactivisme, milieubewustzijn, dialoog tussen verschillende geloofsovertuigingen: stuk voor stuk hete hangijzers en achthonderd jaar later actueler dan ooit. Met symbolische beeldelementen bouwt De Nys zijn verhaal op. Hij toont slechts een suggestieve aanzet, een uitnodiging voor elke toeschouwer om na te denken en persoonlijke associaties te ontwikkelen. Elke schilderij is een oefening in stilte. Abdij van Park 5, Heverlee Van 10 september tot 2 oktober 2011 Maandag-vrijdag: 8-16u / zaterdag en zondag: 10-18u

[André De Nys / Ward Desloovere]

8 Kunstzomer 2011

Lambermontmartre

Kunstenaarsdorp aan de Schelde

Kunst op het plein

MEER KUNST DEZE ZOMER? Op www.kunstwerkt.be vind je nog meer atelierroutes, open tuinen en zomertentoonstellingen. Veel plezier ermee!

9 Ook deze zomer kan je op je mooie zomerwandeling, fietstocht of stadsbezoek een flinke streep kunst inlassen. Tal van kunstparcours en atelierroutes laten je kennismaken met de kunstwerken en de werkwijze van artistiek talent. We pikken er enkele zomerinitiatieven voor je uit.

Lambermontmartre

Pep-in-Gen

Nog tot eind september kan je elke laatste zondag van de maand rondstruinen op Lambermontmartre/Musee, een grote en gezellige schildersmarkt in Antwerpen. Wegens groot succes vindt de 8e editie van Lambermontmartre plaats op een ruimere locatie, namelijk de Leopold De Waelplaats in Antwerpen. Aan de voet van het Museum Voor Schone Kunsten, bij de fontein van Cristina Iglesias en de beeldhouwwerken van Rodin tonen schilders, grafici en fotografen hun creativiteit. Lambermontmartre/Musee wil een ontmoetingsplaats creëren tussen kunstenaar en publiek, los van leeftijd en achtergrond, maar toch, op een laagdrempelige manier, zoekend naar een zeker kwaliteitsniveau. Wat mag je verwachten? Honderden exposanten, sfeervolle optredens en een gezellige bar.

“Kunst buiten leeft”, aldus de initiatiefnemers van het kunstevenement Pep-in-Gen. Jaarlijks organiseert het Collectief Pep-in-Gen tijdens de late zomer een wandelparcours, waarbij de integratie van kunst in het landschap centraal staat. Elk jaar wordt op een nieuwe locatie, in één van de deelgemeenten van het Pajotse Pepingen een uitgelezen wandelparcours uitgewerkt, waarlangs de kunstenaar zijn werk integreert. Door die confrontatie van kunst met natuur wil Pep-in-Gen de aandacht trekken op het mooie en waardevolle landschap van het Pajottenland. Bovendien wordt heel bewust gekozen voor een route die al wandelend moeten worden afgelegd. Wandelen is niet alleen dé manier om van het Pajottenland te genieten, maar creëert ook de beste voorwaarde om de integratie van de kunstwerken in de natuur te ervaren. Dit jaar kreeg de openluchttentoonstelling de titel "In de wolken" mee.

Op 31 juli, 28 augustus, 25 september 2011 Leopold De Waelplaats, Antwerpen www.lambermontmartre.be

Op 21 en 28 augustus en 4 en 11 september 2011 van 14 tot 18u Start en eindpunt parcours: dorpsplein Heikruis (Pepingen) Catalogus + wandelmap beschikbaar www.pep-in-gen.be

Arts Elingen

Kunst op het plein

Elk jaar opnieuw beleeft het bijna godvergeten dorp Elingen zijn cultuurzomer. ArtsElingen zet vooral poëzie en haiku in de kijker maar presenteert daarnaast ook een luik beeldende kunst. Onder de noemer “3xLiefde” kan je 3 poëzieroutes ontdekken. De wandelingen gidsen je door het Bruegeliaans landschap en doen ook Kunstencentrum Mansveld aan. Daar spelen een hele rits kunstenaars met hun schilderijen, keramiek, beeldhouwwerk, grafiek, textiel en fotografie in op het thema liefde.

Kunst op het Plein werd 6 jaar geleden opgericht om kunstenaars in Genk een extra forum te bieden om hun kunsten en kunnen aan een groter publiek te tonen. Sindsdien is het kunstinitiatief uitgegroeid tot een vaste waarde in cultureel Genk. Elke zondag in juli en augustus verplaatsen kunstenaars hun atelier voor enkele uren naar een tentje op het Stadsplein in Genk. Zo kan je niet enkel bekijken welke kunstwerken ze maken, maar ook hoe ze dat precies doen. En als bezoeker kan je ook de handen uit de mouwen steken tijdens een workshop, waar je kennis maakt met een kunsttechniek als zeefdrukken, pottendraaien, vilten of schilderen.

Expo in Kunstencentrum Mansveld: elke zondag in juli 2011 van 14u tot 18u De poëzieroutes zijn open van juli tot september 2011 Op zondag 17 juli om 14u30: haiku namiddag Op 24 juli vanaf 19u:poëzieavond www.mansveld.be

KempARt Op zondag 18 en 25 september en 2 oktober 2011 vindt de 4e editie van KempARt plaats. Tijdens deze biënnale openen 44 beeldende kunstenaars uit de regio Turnhout op 32 locaties hun atelierdeuren voor het grote publiek. Aan de hand van demonstraties en uitleg maken de kunstenaars hun bezoekers wegwijs in de wondere wereld van hun kunstcreatie. De overzichtstentoonstelling vindt plaats in het Theobaldus Kunsthuis in Turnhout. Op 18 en 25 september en 2 oktober 2011 www.kempart.be

Elke zondag in juli en augustus, van 9 tot 13u Stadsplein Genk www.bramhesp.be

Kunstenaarsdorp aan de Schelde Kunstig Gavere organiseert deze zomer voor de tweede keer een Kunstenaarsdorp aan de Schelde. Dit tweedaags artistiek evenement vindt plaats op 16 en 17 juli 2011, op de rechteroever van de Schelde in Gavere. Het belooft een heel actief artistiek feest te worden: een doegebeuren waar elke deelnemende kunstenaar je een demonstratie geeft van zijn kunst en graag wat uitleg geeft over zijn artistieke creativiteit. Op 16 en 17 juli 2011 Gavere www.kunstiggavere.be

10 Blikvangers extra Jorge Macchi Stilte, geluid, leegte, zacht- en hardheid, licht en schaduw: het zijn enkele van de begrippen die zich gemakkelijk op het beeldend werk van Jorge Macchi (1963) laten pinnen. S.M.A.K. brengt met 'Music Stands Still' een grote expositie van het werk van deze Argentijnse kunstenaar. Daarbij worden voornamelijk werken uit zijn artistieke productie van de recente 7 jaar getoond, aangevuld met ouder werk dat het opzet van de expositie benadrukt.

Still song, 2005. Disco ball in an empty room. 400 x 600 x 300 cm. Installation at The experience of art, curated by Maria de Corral, Venice Biennale 2005.

Die intentie is: beelden tonen die heel atmosferisch gericht zijn. Opvallend is hoe Macchi erin slaagt om met vaak heel minimale middelen een sterk sprekend beeld op te bouwen. Enkele nagels en lampen, waarbij schaduweffecten constructief worden gebruikt, meer heeft hij niet nodig om met “Horizon” en “Fireworks” een sterke sfeer te creëren. Bij “Fontana” tovert hij met doodgewone plastiek bakjes een lichtfontein die in een mooie eclips eindigt. “Still song” plaatst je in een ruimte met hospitaalverlichting waar een discobal geen schaduwen, maar harde zwarte gaten op de muren achterlaat. Het is een danszaal door een negatief-filter getrokken. Ook het heel knappe “Hotel” toont een gelijksoortig verschijnsel: een lamp toont de contouren van de kamer die je bij donker zou zien als de lamp brandt. Ook gemuteerde kaarten zijn een terugkerend element: een stadskaart van Gent waar alle bebouwing is uit weggeknipt, maakt de aders van de stad zichtbaar en doet zo een spookstad ontstaan. Stuk voor stuk zijn het fragiele ingrepen die voornamelijk op het gevoel inwerken, die een verborgen, dromerige kant blootleggen van het alledaagse, het schijnbaar banale, van waaruit de werken vertrekken. Macchi’s werk wordt wel eens “post-conceptueel” genoemd, maar de kunstenaar weigert zich in een kunsthistorisch vakje te laten stoppen. Zijn werk vertrekt niet zozeer vanuit de ratio, het concept, maar durft volop op intuïtie, het buikgevoel te mikken. Een werk als “Incidental music” toont notenbalken, opgebouwd uit zinnen van krantenartikels over moorden en ongelukken, waaruit Macchi een muziekstuk puurde. (“Het idee was: ook uit de dood van mensen valt muziek te maken”). Muziekdozen draaien melodietjes af van ponskaarten, gemaakt op basis van krantenkoppen over de economische crisis. Bevat zijn werk dan toch een politieke, maatschappelijke component? “Ik leef, ik ga de straat op en die indrukken zijn in mijn werk terug te vinden” legt hij uit. “Maar het maatschappelijke element is niet het belangrijkste. Ik beschouw mijn werk niet als politiek, wel als poëtisch.”

Hotel, 2007. Installation at Galeria Ruth Benzacar, 2007.

Tot 18 september 2011 SMAK Citadelpark, Gent Elke dag, behalve ma: 10-18u www.smak.be

[WDS]

Air de Gand (Air from Ghent), 2010. Papier, 66 x 66cm.

11 e-Musée

Kunsteducatief traject oktober 2011 tot en met juni 2012

Ben je schilder of tekenaar met enige ervaring en klaar voor een stevige artistieke uitdaging? Neem dan deel aan het e-Musée en laat je inspireren door de topstukken uit de museumcollectie van het Gentse MSK. e-Musée is een kunsteducatief traject in het Museum voor Schone Kunsten in Gent. Vertrekkende van de topstukken uit de museumcollectie van het MSK geeft Liesbet Verschueren (WiSPER) één zondag per maand een actieve groepssessie in het atelier van WiSPER. Je wordt aangezet om je eigen werk te situeren binnen een kunsthistorische context en tussendoor thuis verder te werken met de opgedane inspiratie en technieken. Contact, commentaar en wederzijdse hulp staan centraal op het digitaal platform: gedurende heel de periode hou je online contact met de lesgever en je medecursisten. Liesbet coördineert de online discussies en staat garant voor opbouwende, persoonlijke feedback. Petja Gekiere (KUNSTWERK[t]) neemt je mee doorheen de expo-opstellingen in het MSK. Tijdens 3 rondleidingen krijg je een heel gedetailleerde kijk op één bepaald werk, thema, genre of kunstenaar.

Workshops najaar 2011 Naar waarde geschat: Feedback op je werk Leuven, 15 oktober 2011 Nooit Nascholing voor leerkrachten lager onderwijs Brugge, 16 november 2011 Fotografeer je eigen werk Brugge, 20 november 2011 De Wisselkamer Leuven, 3 tot 11 december 2011 www.kunstwerkt.be

Het klapstuk van het project wordt de eindtentoonstelling in het MSK, waar je eigen creatie naast de topstukken waarrond je werkte, zal worden opgehangen. Deze tentoonstelling zal plaats vinden in juni 2012. e-Musée richt zich tot deelnemers met een grondige basiskennis van schilder- of tekenkunst. Meer informatie krijg je op een infoavond op donderdag 15 september 2011 om 19.30 uur bij WiSPER vzw, Warandestraat 13 9000 Gent. Wanneer: van oktober 2011 tot juni 2012. Prijs: 350 euro (kortingsprijs 315 euro) www.kunstwerkt.be

12

Expeditie kunstwerk[t] MAS Met veel toeters en bellen opende het MAS op 17 mei 2011 de deuren. Golvend glas, afgewisseld met een suggestieve opeenstapeling van rode blokkendozen, zo kan men best de verrijking van de Antwerpse skyline omschrijven. Vanuit het Antwerpse erfgoedpatrimonium vertelt het Museum aan de Stroom met wisselende tentoonstellingen de geschiedenis van de Sinjorenstad en haar bindingen met de rest van de wereld.

13 Het MAS herbergt de collecties van onder meer het voormalige Etnografisch Museum, het Scheepvaartmuseum, het Volkskundemuseum, het Vleeshuis en de collectie van Dora Janssen. Daarnaast is er ook ruimte voor tijdelijke en actuele tentoonstellingen en een kijkdepot, dat toegankelijk is voor het publiek en je het verhaal achter de collecties laat ontdekken. Alles samen goed voor 4000 m² en bijna een half miljoen objecten. Via een wandelboulevard met roltrappen glijd je met een kwartslag telkens een verdieping hoger. Door de zes meter hoge speelse glaspartijen krijg je op elke etage een ander deel van de stad te zien. Op negen hoog biedt het dakterras een uniek uitzicht op de Scheldestad. Ook al bezoek je de tentoonstellingszalen niet, de wandelboulevard is gratis toegankelijk van dinsdag tot en met zondag, van half tien ’s morgens tot middernacht. Onderweg tijdens je verticale stadswandeling is de hedendaagse kunst prominent aanwezig. Je gids van dienst geeft wat toelichtingen. Volgen maar!

De lichtwanden van Anne-Mie Van Kerckhoven Jaarlijks zal een gerenommeerd kunstenaar worden uitgenodigd om een meerwaarde te creëren langs de wanden van de wandelboulevard. De Antwerpse Anne-Mie Van Kerckhoven bijt de spits af. Haar inspiratie vond ze in een zestiende-eeuws prentenboek dat ze ontdekte in het archief van het Museum Plantin-Moretus.

Het grenzeloze jongerenproject De jeugd blijft in het MAS niet aan de zijlijn staan. Naast de roltrappen werden immense vitrinekasten geïntegreerd. Honderd jongeren tussen 15 en 25 jaar werden aangezocht om hun creativiteit in beeld te brengen rond het thema “Over de grenzen”. De bonte bende werd gerecruteerd uit verschillende Antwerpse stadsscholen

Uit de intrigerende houtgravures selecteerde ze tachtig symbolische zinnebeelden: mensen met een dierenkop, beelden over machtsvertoon, mensen vliegend door de lucht op de vleugels van mysterieuze vogels. In de Gouden Eeuw waren het stuk voor stuk emblemen die deel uitmaakten van het collectief geheugen. Van Kerckhoven bewerkte de tekeningen met de computer en integreerde ze in eigenzinnige imaginaire digitale landschappen. Op weg naar het unieke dakterras van het MAS komen de mysterieuze wezens je tegemoet op de platforms van elke verdieping. Lichtwanden noemt de kunstenares het, omdat ze van ver buiten het museum zichtbaar zijn. Het zijn acht acrylprints van drie bij negen meter. Ze vormen als het ware een ommegang die als een spiraal naar de hoogste verdieping kronkelt. Elke wand brengt een uniek stripverhaal waarin verbeelding en realiteit elkaar doorkruisen. Dit kunstproject wordt nog boeiender als je ontdekt dat Anne-Mie Van Kerckhoven elke compositie opbouwde met referenties naar de tentoonstellingsthema’s die op de desbetreffende verdieping worden getoond.

en jeugdwerkingen. De jonge kunstenaars zochten hun grenzen in hun eigen leefwereld en verwerkten die in grafiek, schilderijen, fotografie en installaties. Anne-Mie Van Kerckhoven begeleidde de jongeren. De door haar geselecteerde eeuwenoude houtgravures uit het museumarchief gebruikte ze als vertrekpunt voor tientallen inspirerende gesprekken met de jongeren. De kunsteducatieve organisaties Piazza dell’Arte en De Veerman ondersteunden de praktische uitwerking. Mythologische dieren worden gecombineerd met havencontainers. De Styx, de grensrivier tussen het aardse leven en de onderwereld loopt als een rode draad door vele schilderijen. Andere accenten liggen op de machtsverhoudingen tussen mens en natuur. Anderstalige immigrantenjongeren brengen hun grensverleggende reisverhalen in beeld. Waar stopt de werkelijkheid, waar begint het surrealisme? Het totale vitrinetraject oogt als een verfrissende kink in de kabel, nu eens vertederend, dan weer provocerend en kritisch.

In het Museum Plantin-Moretus/Prentenkabinet toont Annemie Van Kerckhoven onder andere de inspiratiebronnen, de voorontwerpen, schetsboeken en de acht lichtwanden in eerste versie. Nog tot 28 augustus 2011. Meer info: www.museumplantinmoretus.be

14 Multiples

waar water waakt … ). Met enkele woorden creëerde Lanoye een ode aan Antwerpen, een stad in de wereld en de wereld in een stad. Luc Tuymans op het museumplein De inbreng van Luc Tuymans in het MAS-project zal geen enkele kunstliefhebber ontgaan. We hebben het dan over de mysterieuze puzzel die werd ingewerkt op het plein naast het gebouw. “Dead Skull” is een vloermozaïek van veertig bij veertig meter, opgebouwd met natuursteen in zeven verschillende grijstinten. Dit onderwerp recycleerde Tuymans van een gevelsteen die ingemetseld is naast de hoofdingang van de Onze Lieve Vrouw-kathedraal. Het is een herdenkingsplaquette opgedragen aan Quinten Matsys (1466-1530), de eerste grote Antwerpse schilder die de basis legde voor wat later de Antwerpse Schildersschool zou worden. In bas-reliëf werd een geraamte uitgehouwen en dat beeld gebruikte Tuymans voor een schilderij dat getoond werd op Documenta Kassel in 2002. Via digitale pixels werd het tableau nu uitvergroot tot 1600 vierkante meter. Het doodshoofd staat symbool voor vanitas, voor menselijke ijdelheid en sterfelijkheid. Het onderwerp verwijst subtiel naar één van de doelstellingen van het museum: het verleden terug levend maken.

Op de dieprode buitengevel van het MAS hangen pakweg drieduizend Antwerpse handjes, uitgevoerd in aluminium. Ze zorgen voor een verzachtend contrast tegenover de ruwe handgekliefde Indische natuursteen. Anderzijds is het ook een fundraising project. Elk handje staat symbool voor een cultuurliefhebber die het MAS financieel ondersteunde met 1000 euro.

In het interieur accentueren 3000 metalen medaillons de rode wanden, vloeren en plafonds van de wandelboulevard. Sommige plaquettes verbergen stopcontacten, anderen camoufleren de sprinklers. Doordat ze ogen als kleine riooldeksels wordt de functie van wandel-boulevard als publieke ontmoetingsplaats extra benadrukt. Grafisch ontwerper Tom Hautekiet gaf vorm aan deze medaillon. Hij liet zich inspireren op een Italiaanse Palmanova, een plattegrond van de ideale stad zoals ze tijdens de renaissance werd vooropgesteld. Tom Lanoye voegde er een tekst aan toe, waarbij elk woord als begin of eindpunt kan gelezen worden: “Waar water waakt en wat er waard was later werd bewaard als …

De uitvergrote “Dead Skull” op het museumplein kan pas op de hogere platforms van het MAS ten volle overzien worden. Voor de wandelaar beneden is het onmogelijk om het totaalbeeld te vatten. Kuierend langs de waterlijn krijgt men de indruk dat men te doen heeft met een onvolledige archeologische reconstructie van een eeuwenoud vloermozaïek. Het icoon voegt een nieuwe dimensie toe aan de geschiedenis van de stad. “Dead Skull” refereert naar de Gouden Eeuw en overbrugt vijf eeuwen door te verwijzen naar het tijdperk van computerpixels.

MASplein, Luc Tuymans, (c) Alex Salinas

Elke Google Earth bezoeker wordt vanaf nu begroet door een zestiende-eeuwse doodskop die naar de oneindigheid staart. [André De Nys]

15 Meesterwerken in het MAS. Vijf eeuwen beeld in Antwerpen De eerste tijdelijke tentoonstelling: 'Meesterwerken in het MAS. Vijf eeuwen beeld in Antwerpen' toont topstukken uit de collecties van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSKA), het Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen (M HKA) en het Museum Plantin-Moretus/Prentenkabinet. De hypothese die de curatoren, aan de hand van werk van oude meesters en hedendaagse kunstenaars, onderzoeken: beelden behoren tot de belangrijkste bijdrage van Antwerpen aan de wereld en dat sinds zo’n 500 jaar.

1

Tot de 15e eeuw gebruiken kunstenaars kostbare materialen om het goddelijke of het bovenmenselijke te verbeelden, op gouden munten of bij iconen bijvoorbeeld. De Vlaamse Primitieven zorgden voor een echte omwenteling en drukten het goddelijke uit door het alledaagse in details weer te geven. God was overal, ook in kleine dingen. Die emancipatie zorgde voor een stevige onderbouw voor wat zou volgen. In de opbouw van de tentoonstelling wordt een link gelegd met de radicale kunst uit de jaren ’60. Werk van de Vlaamse Primitieven wordt geflankeerd door schilderijen van De Keyser en Van Snick, die met hun “grote aandacht voor het kleine” het pad vrij zullen maken voor de hedendaagse kunst. De complexe beelden die hedendaagse kunstenaars nu maken, zijn ontstaan door de radicale keuzes van die voorgangers. Stille of schrale beelden als experimenten van kunstenaars, die essentie zoeken in het alledaagse, het toevallige, het pietluttige.

2

Door de welvaart in het Antwerpen van de 16e eeuw werd de rijke burgerij de nieuwe opdrachtgever van de kunst en ontstond een nieuw concept van het beeld: kunstwerken naar ieders smaak, met nieuwe onderwerpen. Centraal in deze expositie staat de Wunderkammer: het kunstkabinet vol schuifjes en laden, boordevol archeologische vondsten, afbeeldingen, exotische voorwerpen. Die eerste musea tonen het verlangen van mensen om te weten, om kennis te vergaren. Nieuwsgierigheid en verwondering sturen kunst aan. Toen en ook nu nog: de curiositeiten uit de studio van Panamarenko, die wonderwel passen in de Wunderkammer op deze expo, spreken voor zich. Niets democratiseerde het beeld meer dan de prentkunst. Antwerpen had in het Spaanse wereldrijk het monopolie voor het drukken van boeken. De prenten verspreidden zich per schip over de nieuwe wereld. In de 21e eeuw worden we overspoeld met beelden. In de tentoonstelling wordt daar kunst tegenover geplaatst die afstand neemt van de beeldenvloed. Kunstenaars als Charif Benhelima, Luc Tuymans en David Claerbout maken ons met hun bewuste focus op het detail terug bewust van de essentie van het beeld.

3

Tot 30 december 2012 www.mas.be

[WDS]

1 Frans Francken II, Een kunstkamer, 1614, Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen, © Lukas –Art in Flanders vzw 2 Luc Tuymans, La Correspondance, 1985, Collectie M HKA 3 Cornelis Cort (Hoorn 1533 - Rome 1578) naar Frans Floris, De zeven vrije kunsten: Geometria, 1565, gravure, Museum Plantin-Moretus/Prentenkabinet Antwerpen inv. nr. PK.OP.12288

16 Expo Jeff Wall

In deze rubriek maakt VRT-journalist Claude Blondeel je warm voor opmerkelijke exposities in binnen- of buitenland. Je kunt zijn bijdragen ook beluisteren op Radio 1 en Klara.

The Crooked Path

Deze zomer kan je in Bozar naar “The Crooked Path”, een tentoonstelling van de fotograaf Jeff Wall. In deze indrukwekkende expo laat de kunstenaar zijn werk in dialoog treden met dat van andere hedendaagse kunstenaars als Marcel Duchamp, Walker Evans en David Claerbout.

Jeff Wall, The Thinker, 1986. Transparency in lightbox, 221 x 229 cm. © Jeff Wall. Courtesy of the artist.

17 Jeff Wall (Vancouver, 1946) Jeff Wall is bekend voor zijn fotocomposities in lichtbakken die door hun groot formaat dikwijls naar film verwijzen. Walls werken zijn een mise-en-scène van de realiteit, een theater van het gewone leven dat wordt nagespeeld door acteurs en die vaak verwijzen naar de picturale modellen uit de kunstgeschiedenis. Wall maakt monumentale fotowerken met transparante cibachromes (diapositieven) die hij vervolgens monteert op lichtbakken. Kadrering, compositie, kleuren en lichtval spelen een zeer belangrijke rol. Wall stelt het manipulatieve karakter van de hedendaagse beeldcultuur aan de orde en onderzoekt hoe de realiteit overtuigend verbeeld kan worden. De schilderkunst als inspiratiebron Als kunsthistoricus kent Wall zijn klassiekers en hij laat zich voluit inspireren door de schilderkunst. In een aantal vroege werken relateert Wall aan specifieke kunsthistorische bronnen. “The Destroyed room” is geïnspireerd op “De Dood van Sardanapalus” van Delacroix en “Picture for women” beschouwt hij als een “remake” van de “Bar in de Folies Bergères” van Manet. Jeff Wall is geïnteresseerd in de geschiedenis van het beeld, ook al is die in de moderne kunst verdwenen. De avantgarde overdreef, door per se te willen breken met de traditie van het beeld die sinds de Renaissance stand hield. “Ik ben opgegroeid met de schilderijen van Pollock, de Kooning en Rothko. Ik was gefascineerd door de grootsheid van hun werk en daarmee bedoel ik niet alleen het formaat van de schilderijen. Ook de empathie waarmee de kijker wordt aangesproken, is groots.” Jeff Wall ziet in dat de schilderkunst wellicht niet geschikt is om de beeldtraditie in zijn sterkste vorm te laten terugkeren en daarom beslist hij schilderijen te maken met fotografische middelen. Sommige foto’s lijken dan ook meer op een schilderij van Goya of Géricault dan op fotografie. De cinema Jeff Wall heeft zijn werk vaak “cinematografisch” genoemd: de presentatie, de mise-en-scène, het licht en het formaat van zijn foto’s vertonen heel wat gelijkenissen met film. De filmkunst heeft bij haar ontstaan de narratieve functies van de schilderkunst overgenomen. Het atelier van Jeff Wall is dan ook een miniatuurfilmstudio met soms zeer uitgebreide filmsets, shots op locatie en in studio, en een afwerking op computer. “Mijn werkwijze is zeer verwant aan die van een cineast”, vertelt hij. “Ik zoek naar locaties, naar modellen en figuranten. Ik roep de hulp in van decorbouwers, belichtingstechnici, grimeurs en costumières. Ik ben regisseur, cameraman en art director tegelijkertijd. ‘Insomnia’, een tableau vivant van een sjofele, kale keuken waarin een man onttakeld op de grond ligt, is gemaakt met behulp van een acteur. Ik maakte 120 opnamen, het duurde een maand om de juiste te maken. De man die ervoor poseerde, moest telkens opnieuw beginnen.” Uit het leven gegrepen In de tentoonstelling van Bozar heeft elke etappe haar eigen karakter en is zij opgebouwd rond een selectie uit het werk van Jeff Wall en dat van andere kunstenaars. Deze confrontatie is een les in de kunstgeschiedenis. De tien haltes kunnen gezien worden als tien hoofdstukken van een visueel verhaal waarin we telkens geconfronteerd worden met betekenisvolle werken. De foto’s van Wall lijken uit het leven gegrepen. Het zijn reconstructies van realiteiten die Jeff Wall geobserveerd en onderzocht heeft. Het zijn als het ware tableaux vivants die nauw bij de realiteit aansluiten.

Jeff Wall, Boy Falling from Tree, 2010. Colour Photograph, 305,3 x 226 cm. Courtesy of the artist.

Jeff Wall, Insomnia, 1994. Transparency in lightbox, 172 x 213.5 cm. Courtesy of the artist.

De tentoonstelling van Jeff Wall in het BOZAR is meer dan een expo, het is een reflectie over het beeld en de beeldcultuur. Op www.bozar.be vind je ook een reportage over de opbouw van de tentoonstelling met commentaar van Jeff Wall. Bozar Ravensteinstraat 23, Brussel Tot 11 september 2011 Dinsdag tot zondag: 10u - 18u Donderdag : 10u - 21u www.bozar.be

[Claude Blondeel]

18 Expo The Shape of Things to Come: New Sculpture

Charles Saatchi (1943) Charles Saatchi is een Britse zakenman en kunstverzamelaar, wereldberoemd voor zijn verzameling beeldende kunst en zijn eigen Saatchi Gallery. Samen met zijn broer Maurice is hij de oprichter van het vermaarde publiciteitsagentschap Saatchi & Saatchi. In 1985 komt hij voor het eerst naar buiten met zijn kunstverzameling en exposeert de aangekochte werken in zijn eigen Saatchi Gallery in Londen. Charles Saatchi is vooral bekend door zijn steun aan de kunstenaarsgroep “Young British Artists” met als bekendste figuren Damien Hirst en Tracey Amin. Als reclameman weet Saatchi natuurlijk hoe hij zijn waar, zijn collectie dus, aan de man moet brengen en telkens slaagt hij erin om zijn aanwinsten tot duizelingwekkende prijzen te doen stijgen. Zo stuurt hij bijvoorbeeld de carrière van de Britse schilder Peter Doig de hoogte in door systematisch werk van hem te kopen tegen gemiddeld 250.000 euro. Als daarna het New Yorkse Moma een werk van Peter Doig bestelt, stijgt de prijs tot 650.000 dollar.

Kris Martin, Summit 2009. Steen, inkt., papier.

The Shape of Things to Come Nieuwe tendensen in de beeldhouwkunst tonen: dat is het opzet van deze tentoonstelling met werk van 20 kunstenaars. Nogal wat beeldhouwers maken er, met een opeenhoping van golems, altaren, ruïnes en relikwieën, een allegaartje van jewelste van. Wat opvalt is dat er met doodgewone materialen gewerkt wordt, zoals plastic, papier maché, hout. Reden genoeg om chauvinistisch te zijn: met werk van uitstekende kwaliteit domineren de geselecteerde Belgische kunstenaars deze expositie. David Altmejd (Canada): “The Healers” is een sculptuur van twee meter hoog. Het zijn grillige figuren, zombies gemaakt van hout, plaaster en schuimrubber. David Batchelor (Schotland): zijn “Parapillar” is een soort totempaal, gemaakt uit keukenvoorwerpen in plastic: afwasborsteltjes, vliegenmeppers, trechters… Spielerei met objecten uit het dagelijkse leven, dertig jaar geleden al op een briljante manier door de Britse beeldhouwer Tony Cragg gebracht. Folkert de Jong (Nederland) leent de “saltimbanques” van Picasso, verft ze grasgroen en plaatst ze op boomstronken. Eén heeft zelfs pijl en boog in de hand en doet je onweerstaanbaar denken aan de groene mannen van Robin Hood in het woud van Sherwood. Drie Belgen zorgen voor de uitschieters op deze tentoonstelling: Kris Martin: Zijn installatie met artificiële rotsblokken was voor mij de revelatie van de tentoonstelling. Eerder al stelde Martin tentoon in de Londense White Cube en dit najaar neemt hij deel aan de Biënnale van Istanbul. Peter Buggenhout: Toen een agent van Saatchi in Mumbai, het voormalige Bombay, op zoek was naar interessante hedendaagse Indische kunstenaars, ontdekte hij in een galerie werk van de Belg Peter Buggenhout. Het zijn beklijvende sculpturen uit stof, haar, schuim en polyester (om het te binden). Berlinde de Bruyckere: “Onze” Berlinde moet ik niet meer voorstellen: “she beats everyone”. Hoe vaker en hoe meer werk ik van haar zie, hoe meer ik er van hou. Met een grote expositie volgend jaar in Bozar in Brussel en het S.M.A.K. in Gent, krijgt ze de aandacht die ze verdient. Een grappig detail: Berlindes installatie met dood paard staat in dezelfde zaal met een sculptuur van de grote Baldessari en werkelijk, het werk verplettert letterlijk zijn “Big John”. Saatchi Gallery Londen Tot 16 oktober Elke dag van 10 tot 18u www.saatchigallery.com

[Claude Blondeel, red.]

Berlinde De Bruyckere, Marthe, 2008. Wax, epoxy, metaal, hout en glas. 280 x 172.5 x 119.5 cm

Zaalzicht met werk van Peter Buggenhout: The Blind Leading The Blind, 2007. Stof, haar, hout, polyurethaan, foam, aluminium, polyester, polystyreen. 117 x 105 x 184 cm. Eskimo Blues II, 1999 Behandelde koeienmaag, 100 x 145 x 75 cm.

19 Opgetekend Het vogelnest Een geschikte atelierruimte vinden: voor vele kunstenaars, ontwerpers en creatievelingen is het een moeilijke opdracht. Kunstenaars Steven De Jong en Jochen Samson bleven alvast niet bij de pakken zitten en bouwden een loft van een Gentse fabriek om tot een grote open ruimte met vijf modern uitgeruste atelierzones. Na 2 jaar breken en bouwen is het vogelnest, zoals ze hun project doopten, een bijzondere artistieke plek geworden: hedendaags, betaalbaar en ecologisch. Het vogelnest bevindt zich in een oude industriewijk in een stukje Gent dat in volle ontwikkeling is. De ateliers van het vogelnest maken onderdeel uit van de voormalige fabriek van T. Vercoutere, van waaruit inmiddels ook al heel wat andere Gentse culturele organisaties opereren. In 2009 startten Steven De Jong en Jochen Samson met het ombouwen van de loft op de tweede verdieping. Ze kozen voor een open ruimte, onderverdeeld in werkzones en met veel daglicht. “We hebben de ruimte opgedeeld in 5 atelierzones”, vertelt Steven De Jong. “Elke plek is ongeveer 85m², modern uitgerust en gericht op het werkcomfort van de kunstenaars. Maar we hebben er daarbij ook over gewaakt het industriële karakter van de ruimte zo veel mogelijk te behouden.” Bij elke stap in de verbouwing werd telkens heel bewust gezocht naar de meest ecologisch verantwoorde oplossing. “Er is heel wat recuperatiemateriaal gebruikt. Bij de bouw van de werkbank en de natte cel, bijvoorbeeld”, legt Jochen Samson uit. “De afsluitbare modules hebben we geïsoleerd met stro en zo’n 2500 kg aan afgedankte kledij, die normaal gezien op de vuilnisbelt zou belanden.” De atelierruimtes staan ter beschikking van zowel beginnende als gevorderde kunstenaars. “Ook kunstenaars uit diverse disciplines, zowel binnen de beeldende als de toegepaste kunsten, zijn welkom”, aldus Jochen. “We mikken eigenlijk op een goeie mix. Op dit moment wordt hier opvallend ambachtelijk gewerkt door kunstenaars die sterk met hun artistieke métier bezig zijn. Onze huurprijzen zijn al laag, maar we hopen die nog naar beneden te krijgen, omdat dat nu eenmaal een invloed heeft op wie aan bod kan komen. Zo is het, mits wat goede afspraken, mogelijk om verschillende kunstenaars een ruimte te laten delen.” Het vogelnest is opgevat als een dienstencentrum. “We bieden onze kunstenaars een totaalpakket aan”, vertelt Steven. “Naast het gebruik van de ruimte en de werkplaats, ondersteunen we hen door promotie te voeren voor hun kunst en tentoonstellingen te organiseren. In de toekomst gaan we nog een stapje verder door het aanleggen van een portfolio, het bouwen van een eigen website en het geven van doelgerichte workshops.” De initiatiefnemers willen hun vogelnest immers een actieve rol laten spelen in het culturele circuit.

“Zo willen we workshops en lezingen organiseren rond ambachtelijke vaardigheden en technieken”, aldus Jochen. “Verf samenstellen, vernis maken, schilderdoek opspannen, bijvoorbeeld. Het zijn technieken die je als kunstenaar best onder de knie hebt, maar die je niet gemakkelijk in een cursus krijgt aangeboden.” Ook de buurt willen Steven en Jochen in hun project betrekken. “We willen sociaal-culturele projecten de kans geven om van dit nieuw platform gebruik te maken”, aldus Steven. “Deze oude industriële buurt (de Gentse Nieuwe Vaart, aan de Bloemekenswijk) zal de komende jaren steeds meer worden opgewaardeerd. Er worden verschillende appartementen opgetrokken en ook een nieuwe woonwijk met ruimte voor 500 wooneenheden. Het lijkt ons een logische stap om onze ruimte ter beschikking te stellen van buurtbewoners, zodat die hier hun creatieve ideeën kunnen uitwerken. We hebben ons de voorbije jaren geconcentreerd op de bouw van het vogelnest, nu willen we ons toeleggen op het uitwerken van een goede invulling, door kwalitatieve dienstverlening.” het vogelnest vzw Nieuwevaart 118D/201-204, Gent 0486/583543 www.hetvogelnest.be

[WDS]

20

In deze reeks spreekt Hilde Van Canneyt met hedendaagse Belgische kunstenaars. De kunstenaar vertelt ons over zijn tentoonstellingen en drijfveren en gunt ons een blik in zijn atelier. Meer interviews vind je op www.hildevancanneyt.blogspot.com

Gesprekken met kunstenaars Jan Fabre “Ik probeer ervoor te zorgen dat mensen op een andere manier kijken en denken, dat is mijn job als kunstenaar en ik voel dat ik mensen beïnvloed: ik kietel ze in hun geesten”, liet je onlangs optekenen. Je slaagt daar wonderwel in. Zat die onbeschaamdheid er van jongs af aan in? Ben je in een vrij nest opgegroeid waardoor je je vrij kon uiten? Jan Fabre: Mijn vader was een arme communist. Mijn moeder had een rijke, katholieke herkomst. De anarchie van de liefde heeft hen samengebracht en daaruit is een typisch Belgisch huwelijk ontsproten. Als jong manneke nam mijn vader me mee naar het Rubenshuis en de zoo van Antwerpen om schetsen te maken van “dierenkopkes”. Hij stimuleerde me om ook “mensenkopkes” te tekenen en beiden te vergelijken. Hij heeft me de liefde voor het beeld bijgebracht en me geïntroduceerd in de leer van de fysionomie. Mijn moeder vertaalde voor mij Franse dichters als Arthur Rimbaud en Paul Verlaine en Franse chansons van Georges Brassens. Hierdoor heeft ze me de liefde voor taal meegegeven. Heel veel van mijn werk gaat over de dualiteit tussen beeld en woord. Sta me toe de beginjaren van je artistieke parcours even op te frissen. Na je studies ben je als artiest snel in New York beland, waardoor je spoedig opviel. Werkte je vanuit een bepaalde strategie? JF: Als student volgde ik in twee dagscholen simultaan les. Om beiden te combineren spijbelde ik in de ene school. In de Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen kreeg ik tekenen en schilderen. Omdat ik van mijn ouders een beroep moest leren, heb ik ook een opleiding etalage gevolgd in het Stedelijk Instituut voor Sierkunsten en Ambachten. Ik was als jong kunstenaar gefascineerd door Andy Warhol en ik had gehoord dat hij die

Nog tot 4 september kan je in het Nederlandse Kröller-Müller Museum naar Hortus/Corpus: een omvangrijke tentoonstelling van het werk van Jan Fabre. Beelden, video’s, tekeningen en installaties dompelen je onder in zijn universum. Het insect, de mens, de engel en het blauw van het eeuwig terugkerende moment waarop de nacht in dag overgaat en leven ontwaakt: ze vormen basiselementen waarmee Fabre zijn gedachten en dromen over leven en dood, kwetsbaarheid en geweld, schoonheid en afschuw ordent en toont. Een exclusief gesprek met een veelzijdig kunstenaar.

opleiding ook had gevolgd. Die studies hebben me daadwerkelijk geholpen, want ik heb al heel vroeg de mannequinpop uit de etalage genomen en mijn eigen lichaam in de plaats gebruikt. Het was de voedingsbodem voor mijn latere performances. Ik had de wind van achteren en ben heel vlug opgepikt, met name door ‘Kunst na ‘68’, een tentoonstelling van Jan Hoet. In aansluiting bij de expositie werd een congres met Amerikaanse filosofen georganiseerd. Men had mijn werk “Money, (art) in culture” gezien en men overtuigde me om naar New York te komen om er les te geven in the Head of the Humanity Department en in de School of Arts in New York. Ik was amper tweeëntwintig. Vervolgens heeft men me uitgenodigd in de National Institute of Philosophy and Aesthetics. Van het één kwam het ander. Ik kwam terecht in Chicago, Saint Louis, New York en Washington, waar ik performances en lezingen gaf. Vrij snel wist je je omringd door een team van medewerkers. De eenzame “struggle for life, dreaming of stardom” heb je nooit gekend? JF: Die periode was ik nog alleen, hoor. Maar in 1980 had ik al mijn eerste theaterproject geschreven: ‘Theater geschreven met een K is een kater’ en daar had ik al snel acteurs, dansers en een assistent voor. Maar denk nu niet dat ik het in Amerika breed had hé. Ik doceerde maar 7 uur per week. Als busboy hielp ik in een restaurant tafels af te ruimen. Ik heb jaren zwarte sneeuw gezien, geloof me.

21 Alle foto’s: Attilio Maranzano

De man die de wolken meet. Brons. 1998. Collectie de heer en mevrouw Jochheim, Duitsland, © Angelos © Kröller-Müller Museum, Otterlo

Ik, aan het dromen. Mannequinpop, gips, kleding, gerookt vlees, tafel, stoel, microscoop, punaises, spijkers. 1978. Collectie Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen (M HKA), Antwerpen, © Angelos © Kröller-Müller Museum, Otterlo

Je bent er niet vies van om jezelf uit te beelden als insect, worm of om je lichaam 1001 keer te metamorfoseren. Om het voor eens en altijd duidelijk te maken aan de lezer: waarom gebruik je zo graag je eigen hoofd en lichaam als symbool? Uit ijdelheid en narcisme zoals wel eens wordt opgeworpen? Om jezelf te parodiëren? JF: Mensen die mijn lichamelijkheid als ijdelheid bestempelen blijven aan de oppervlakte. Voor Hoofdstuk I-XVIII (2010), waarvan de bronzen koppen nu in de tuin van het Kröller-Müller Museum te bezichtigen zijn, heb ik de mosterd gehaald bij het thema van Elckerlijc, een 15de-eeuws Nederlands zinnespel. Elk mens moet sterven. Ik ben als een ander, ik ben die ander! De thema’s zijn een soort maskers. Achtereenvolgens beeld ik mezelf uit als gangster, clown, punker en zelfs als dommerik met ezelsoren. Ik heb ook een werk met een denkpriem die uit mijn schedel groeit. Al die geweien zijn een soort kronen, antennes, maar evengoed verdedigingsmechanismes. Het is een soort onderzoek van het landschap van de fysionomie. Ik heb er mezelf uitgebeeld tussen mijn twintigste en tachtigste. Trouwens, mijn werk ‘De man die de wolken meet’ (1998), is mijn dode broer die ik heb uitgebeeld. Een hommage dus.

Frans misdadiger en staatsvijand nummer één in Frankrijk. Hij was heel goed in vermomming en kon daardoor vaak ontsnappen uit de gevangenis. Ik voel me net als hem een ontsnappingskunstenaar.

Vandaar de verdubbeling die veel in je werk terug te vinden is. Schrik je er niet voor terug dat men op de duur genoeg zal hebben van je ‘kop’? JF: Nee, want in principe is het thema telkens ‘de metamorfose’. Ik zie er telkens anders uit. Heb je mijn tentoonstelling in het M HKA ‘Art kept me out of jail’ gezien? In de tekeningenreeks ‘The Escape of the Artist’ (2008) zag je mezelf in tientallen verschillende gedaantes. Die serie is gebaseerd op Jacques Mesrine, een berucht

Identificeer je je met Mesrine? JF: Ik wil mijn eigen gang gaan, zonder toegevingen te doen. Ik denk dat ik één van de weinige kunstenaars ben die simultaan met zowel theater, literatuur als beeldende kunst bezig ben. Ik pas mij nooit aan, noch aan het systeem van de beeldende kunst, noch aan het systeem van het theater, noch aan het schrijversmilieu. In het verleden ging je commotie niet uit de weg. Met de nodige kritische reacties als gevolg. JF: Naar mijn aanvoelen krijg ik in het buitenland minder kritiek dan in België. Mijn laatste voorstelling ‘Prometheus Landschap II’ speelt momenteel in België. De ontvangst was lauw. We speelden voorstellingen in Parijs en het was telkens uitverkocht. Op zeven dagen tijd brachten zo’n 9000 mensen een bezoek! Dat haal ik nooit in Antwerpen of in Brussel. Voorts zijn de kritieken daar enorm lovend. Misschien ben je nooit sant in eigen land. Als kunstenaar moet je koppig zijn en zonder omkijken doorgaan, maar klopt het dat ook twijfel een drijfveer kan zijn tijdens het creatieproces? JF: In die voorbije dertig jaar ben ik systematisch bezig geweest met het onderzoek. Mijn drijfveren zijn de nieuwsgierigheid en het genot. Als ik het allemaal zou weten, dan zou ik geen onderzoek meer hoeven te doen. Twijfel is sowieso een onderdeel van het kunstenaarschap. Projecten kunnen soms jaren duren. Maar als ik voor iets ga, ga ik er volledig voor. Mijn werk is gebaseerd op het

22

Vloeibare Lucy in the sky with diamonds, 1977, uit de serie Feast of little friends: sleep, sleep and sleep, little animals. 1977. Oost-Indische inkt en waterverf op papier. Collectie Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen (M HKA), Antwerpen, © Angelos © KröllerMüller Museum, Otterlo

fysieke en de vitaliteit: ik wil de dingen die ik in mijn hoofd heb dóen, uitvoeren, ondergaan en zelf fysiek meemaken. Veel van mijn werk is ook op ervaring gebaseerd. Als je op het einde van je leven een paar goede sculpturen en tekeningen hebt gemaakt en misschien één goede tekst hebt geschreven, dan ben je pas een goed kunstenaar. Ik heb altijd het gevoel dat je heel veel werk moet maken om af en toe tot een meesterwerk te komen. Het onderzoek van je eigen lichaam is nog steeds je vertrekpunt en voedingsbodem. Zo komen verdubbeling, imitatie, metamorfose meermaals aan bod. Je bent voortdurend in je eigen hoofd aan het ‘koteren’. Ben je zo op jezelf gericht? Wil je je demonen uitbannen? Of zie je het vooral als een vorm van communiceren? JF: Voor mij is het belangrijk dat mijn werken soeverein bestaan. De laatste jaren hoor ik van internationale kunst- en theatercritici vaak: “You introduced so many new things, you changed a lot of things in visual arts and in theatre. You were so provocative.” Zelf heb ik nooit in die terminologie van het nieuwe of het provocerende gedacht. Ik werk altijd vanuit de nieuwsgierigheid, vanuit het onderzoek en het idee dat mijn werk soeverein moet zijn van de buitenwereld. Dát is wat me voortdrijft. Als laatste stap krijgt mijn werk een platform zodat het met de buitenwereld kan communiceren. Dan pas verlang ik naar reacties van het publiek. Ik wil de mensen raken, zowel fysiek als mentaal. Start alles bij jouw tekeningen? JF: Tekenen en schrijven zijn bij mij de basis van alles… … en dat mondt uit in een sculptuur of een voorstelling. Je ziet theater als een reinigingsritueel. Je leert ook veel van je acteurs voor je sculpturen. Hoe zie je de relatie tussen je theatrale en je plastische werk? Ontwikkelen ze zich simultaan? JF: Theater en beeldende kunst zijn twee verschillende media met verschillende geheugens en uiteenlopende instrumentaria. Beide media hanteer je op verschillende manieren. Alleen komen beide kunstuitingen bij mij uit hetzelfde brein. Ik ben een soort conciliatiekunstenaar. Er zijn linken te vinden die ik gebruik om een interpretatie te geven. Door mijn kennis en studie van insecten bijvoorbeeld kan ik zien hoe ze door hun kinetische intelligentie met hun territorium omspringen. Dit vergelijk ik met de kinetische intelligentie

Planet IV, uit de serie PlanetI-IX. Murano-glas, roestvrij staal, bic-inkt. 2011. Particuliere verzameling, courtesy Adriano Berengo/Venice Projects,© Angelos © Kröller-Müller Museum, Otterlo

van mensen. Hoe gaan zij met hun territorium om? Zo kan ik verbanden zien en op basis hiervan een interpretatie geven. Ik voel me een conciliatiekunstenaar, wat niet wil zeggen dat ik een multimediakunstenaar of hybride kunstenaar ben. Sinds eind jaren ‘70 maak je bijna onophoudelijk schetsen in je dagboeken. Je was je toentertijd vermoedelijk niet bewust van de mogelijkheid tot publieke toegankelijkheid van deze documenten. JF: Neen, natuurlijk niet, dat was meer voor mezelf. Mijn dagboek was een vorm om mijn gedachten op te schrijven en in het reine te komen met mezelf. Het eerste deel ‘Nachtboek 1978-1984’ is net gepubliceerd bij de Bezige Bij Antwerpen. Voelt het niet benauwd en onwennig om te weten dat de buitenwereld in je intimiteit kan binnendringen? JF: De documenten behandelen vooral thema’s als “wat is tekenen?”, “wat betekent het om een performer, danser of acteur te zijn?”, “hoe maak je een tentoonstelling?” Dat soort twijfels en gedachtengangen komen aan bod. Ik heb er ook in geschreven over vrienden en collega-kunstenaars. Je nieuwe theatervoorstelling ‘Prometheus, landschap II’ gaat enerzijds over het vuur dat van binnenuit komt: goesting, genot, passie en seks. Anderzijds behandel je de keuze om held of slachtoffer te zijn. Je hebt de pijnen uit je jeugd omgekeerd tot iets creatiefs. JF: Dit is mijn tweede Prometheus. In 1980 heb ik mijn eerste in Berlijn gemaakt. Waarom opnieuw Prometheus? Omdat ik me afvraag: “wie of wat is vandaag de held?” Ik heb de tekst ‘We

23

Ik heb een stuk van het plafond van het Koninklijk Paleis moeten uitbreken omdat er iets uitgroeide (detail). Eikenhout, gips, metaal, schilden van de juweelkever, silicone. 2008. Courtesy Kunsthaus Bregenz & Angelos bvba/Jan Fabre, Antwerpen, © Angelos © Kröller-Müller Museum, Otterlo

need heroes now’ geschreven. Want wie hebben we vandaag in Vlaanderen als held? Bart De Wever. Dat is een valse held. Een gevaarlijke zelfs. In een volgend stadium heb ik aan schrijver Jeroen Olyslaegers gevraagd om ‘Prometheus van Aischylos’ opnieuw te bewerken. Prometheus is de man die het vuur van de goden stal en aan de mens heeft gegeven. Uiteindelijk betekent net dàt creativiteit: risico, subversiviteit, schoonheid, passie en anarchie. Als kunstenaar werk je vaak in theaters, musea en galeries. Je mag die ruimtes gebruiken, waardoor je eigenlijk al aan banden wordt gelegd. Het vuur, de passie, de anarchie. Als kunstenaar moet je telkens weer vechten om die vrijheid te bewaren. Dat was ook de vraagstelling van dat werk: “hoe spring je daarmee om?” Ik ben gewoon verplicht te werken in die systemen en structuren. Het Prometheus-stuk heeft ook een politieke dimensie. Laten we de politiek aan de beeldende kunsten linken. In het Kröller-Müller Museum ziet het publiek het plafond dat men reeds eerder kon bewonderen in de spiegelzaal van het Koninklijk Paleis in Brussel. Je toont het in combinatie met je nieuwe reeks ‘A Tribute to Belgian Congo’. Probeer je de toeschouwers iets "in their face" te vertellen? JF: In het tekeningenkabinet van de tentoonstelling in het Kröller-Müller Museum toon ik schetsen uit ’78–’79. Overal zijn er motieven met kritiek op Belgisch-Congo aanwezig. Heel veel van die maskers waren geïnspireerd op de scarabee, een juweelkever, die ik o.a. gebruikt heb in ‘Heaven of Delight’, het plafond in de spiegelzaal van het Koninklijk Paleis. Ik heb dat plafond tien jaar geleden gemaakt en van ‘The New York Times’ tot ‘De Gazet van Antwerpen’ vond iedereen het subliem. Maar niemand sprak over de doodshoofden, afgehakte handen, afgehakte giraffenpoten, kapotte vissen: de tekeningenpatronen die net mijn kritiek binnen het werk vormden. Als reactie creëerde ik het werk ‘Ik heb een stuk van het plafond van het koninklijk paleis moeten uitbreken omdat er iets uitgroeide’. In dit werk dat eerder in het Kunsthaus Bregenz (2008), op de Biënnale van Venetië (2009) was, groeit een Congolese man met op de rug wonden en zweepslagen uit een gedeelte van het plafond van het koninklijk paleis als een soort ode aan de kunst van het geheugen. De geschiedenis en de ethiek worden gepenetreerd door de esthetica. Recent maakte ik ‘A Tribute to Belgian Congo’, een serie schilderijen gemaakt

De kunstenaar die zijn eigen brein probeert te mennen. Silicone, textiel, verf, eikenhout. 2007. Courtesy Galerie Guy Pieters, Sint-Martens-Latem, © Angelos © Kröller-Müller Museum, Otterlo

uit schildjes van de juweelkever met als thema de gruwelen van Leopold II en Belgisch Congo. Geloof je in het woord inspiratie? JF: Ik geloof in wat Vincent Van Gogh zei: 10% inspiratie en 90% transpiratie. Ga je dan ook akkoord met de uitspraak van Marcel Duchamp: het kunstwerk wordt voor 50% gemaakt door de kunstenaar en de rest wordt voltooid door degene die het ziet? JF: Uiteraard. Goede kunst is soeverein en komt tot leven via de ogen en het brein van de toeschouwer. Eigenlijk is het een soort geheim verbond. Je beschouwt het brein als het meest sexy deel van het lichaam. Je ziet jezelf als de “menner van het brein” en houdt je eigen brein ook heel goed in het oog. JF: (lacht hartelijk) Je hebt zelfs ‘breinbenen’ gemaakt? JF: Inderdaad. Ik werk al dertig jaar met acteurs en dansers die complexe bewegingen maken. Ze vergeten meestal dat alles vertrekt van de voeten. De voeten zijn het brein en het brein is de voeten. Vandaar mijn ‘breinbenen’. Wat je in het Kröller-Müller Museum ziet zijn denkmodellen, het onderzoek is er inherent aanwezig. Veel van deze modellen zijn ontwikkeld in samenwerking met wetenschappers en biologen. Voor de 54ste Biënnale van Venetië presenteer ik ‘Pietas’ een reeks van vijf grote sculpturen, gebaseerd op deze modellen.

24

Zonder titel (detail). Glas, bic-inkt. 1988. Collectie van de kunstenaar, © Angelos © Kröller-Müller Museum, Otterlo

Beekeeper. Juweelkevers, metaaldraad. 1998-1999. Courtesy Galerie Guy Pieters, Sint-Martens-Latem, © Angelos © Kröller-Müller Museum, Otterlo

Nikè van Samothrace is voor jou het symbool van absolute schoonheid. Je lokt ook mensen met schoonheid, maar eens ze dichterbij komen, steek je ze met een angel terug. Schoonheid versus verderf en fysieke ondergang. Zowel schoonheid als ethiek zijn belangrijk in je werk. JF: Voor mij is schoonheid de kleur van de vrijheid. Dat betekent dat esthetiek en ethiek samen moeten kunnen gaan, want als je enkel esthetiek uitbeeldt, dan is dat niets meer dan make-up. Heel veel van mijn werken verleiden. Je wil ze aanraken. Dat fysieke aspect is heel belangrijk. Maar wie dichterbij komt, kan inderdaad wel eens weerhaken voelen. Dat is de essentie van het werk. Die weerhaken zullen je raken in je lichaam en geest. Ze zullen wonden creëren in je denken.

Vrijheid wordt door kunstenaars hoog in het vaandel gedragen. Voor sommigen is het zelfs het hoogste streven. Soms is vrijheid een drijfveer om voor het kunstenaarschap te kiezen. Maar jij hebt twee kantoren, Angelos en Troubleyn, waardoor je een super gevulde agenda met heel veel vergaderingen hebt. Dat kan toch niet als “vrij” aanvoelen? JF: (glimlacht) Denk je dat ik me niet vrij voel? Ten eerste: ik doe manueel nog veel zelf. Zo boetseer ik mijn koppen zelf. Maar het gieten in brons moet ik uitbesteden. Voor de productie van mijn beeldend werk heb ik drie assistenten. Collega’s als Jeff Koons of Damien Hirst werken met wel honderd assistenten. Bij mijn theatergezelschap Troubleyn – ik ben begonnen als theatermaker en krijg daarom subsidies – ligt dat anders en daar zijn we met meer mensen. Theater is een ensemblewerk: ik heb een regieassistent, een dramaturg, dansers, acteurs, geluidsman, lichtontwerper, …

Veel creatievelingen willen kunstenaar zijn of worden. Word je als kunstenaar geboren, denk je? Of zoals Joep Van Lieshout zegt: “Ik bén kunstenaar, dus ik maak kunst.” JF: Ik wist als jonge gast al snel wat ik wilde worden: postbode. De zoon van mijn meter en peter was ook een postbode. Die gast kon altijd op straat zijn, kende alle mensen van de buurt en mocht overal binnen om iets te drinken. Ik werd erdoor gebiologeerd. Maar toen ik acht jaar werd, kreeg ik een chemiedoos: Nr 1. In de kelder mocht ik van mijn ouders een laboratorium maken en experimenteren, wat ik óók geweldig vond! Al die stoffen bij elkaar voegen en dan laten exploderen! Dus toen wilde ik chemicus worden. Uiteindelijk ben ik het beide geworden: ik breng mijn brieven rond in de wereld en ik experimenteer constant. Ik bén die chemicus-postbode geworden.

Ik vermoed ook niet dat je blanco dagen in je agenda plant om tijd vrij te houden om ‘creatief te zijn’. Schets en schrijf je bijvoorbeeld ook als je op het vliegtuig zit? JF: Ik schets en schrijf elke dag. Ik ben een moderne mysticus. Ik kan niet zonder. Niet omdat het van iemand moét. Schetsen en schrijven is voor mij als ademhalen. Ik heb ooit eens een documentaire gezien van Duke Ellington. Hij zat ’s nachts op zijn kamer met een paar vrouwen en een fles whisky en dan nóg zat hij muziek te maken. ’s Anderendaags liet hij zijn muziek door de bandleden beluisteren en door hen vertalen. Zoals bij Ellington is dat bij mij ook een ongoing process. Omdat ik niet anders kan.

25

Het toekomstige hart van barmhartigheid voor mannen en vrouwen. Murano-glas, menselijk bot, bic-inkt. 2008. Courtesy Adriano Berengo / Venice Projects & Angelos bvba / Jan Fabre, Antwerpen, © Angelos © Kröller-Müller Museum, Otterlo

Heb je er moeite mee om “baas” te zijn? JF: Je móet wel, je kan niet anders. De kunstenaar in onze westerse maatschappij is de laatste dictator. Als kunstenaar moet ik constant zeggen: “Nee, nee, nee! Ja!” Je moet constant elimineren. Dat is ook logisch. Je moet continu klare en diepe keuzes maken. Als beeldend kunstenaar en als regisseur móet ik aan mijn acteurs en dansers zeggen wat ze moeten doen. Maar simultaan leer ik ook van mijn acteurs en mijn dansers. Gedurende meerdere jaren voed ik hen zo op dat ze hun eigen regisseur en choreograaf worden. Gravetomb (swords, skulls and crosses) (detail). 2000. Schildjes van de prachtkever, kniptor en loopkever op kunststof, schedels, opgezette dieren, hout, metaal, bic-inkt. Collectie Nouveau Musée National de Monaco, Monaco, © Angelos © Kröller-Müller Museum, Otterlo

Zou je hier vanavond in het hotel, als je met enkele mensen iets zit te drinken, ook durven schetsen? JF: Ik schets of schrijf niet en publique, want dat vind ik showing off. Ik doe dat alleen op mijn kamer. Elke nacht schrijf ik neer wat ik die dag gevoeld of gedaan heb. Tv of radio mogen daarbij aanstaan. Soms zie ik iets interessants op tv en maak ik er achteraf een schetsje van. Daarnaast zit ik te tekenen en te schetsen om me te amuseren, omdat ik het plezant vind om te doen. Zoals een muzikant op zijn instrument zit te spelen en bijna een erotische relatie met zijn instrument heeft. Je wordt in teksten over je werk veelal visionair genoemd. Kan je je daarin vinden? JF: Er is al zoveel over mij gezegd en geschreven: dat ik een visionair ben, een genie, een charlatan, een gangster, enzoverder. Ik verbaas mezelf nog altijd. Voor mij is er geen gebruiksaanwijzing uitgevonden. Een gangbaar idee is dat de kunstenaar in een non-structuur leeft, terwijl bij jou net alles super gestructureerd lijkt. Het lijkt me heel dubbel: tegen alles willen schoppen, maar tegelijkertijd je hoofd er wel elke dag bijhouden. Er moeten toch ook dagen zijn dat je met rust gelaten wil worden en gewoon in de bossen wil gaan wandelen of een terrasje wil doen? JF: Dat doe ik regelmatig. De gezonde fuck you-mentaliteit ken je nog? JF: (lacht smakelijk) Ja, hoor.

Vroeger ervaarde je het leven als een gevecht tegen de buitenwereld. Heb je nu nog altijd dat gevoel of geeft elke nieuwe dag je vleugels? Want ‘strijd’ als thema is ook één van je stokpaardjes. Zou je het woord bezetenheid durven gebruiken? JF: Ik ben dertig jaar bezig, maar tot op de dag van vandaag is het belangrijkste nog altijd dat ik er plezier aan beleef. Ik vind het plezant om een tentoonstelling te maken in het Kröller-Müller Museum. Het is een fantastisch museum met een fantastische collectie. Voor mij is dat een uitdaging. Het prikkelt me en ik blijf het na al die jaren even graag doen. Ik krijg veel uitnodigingen, maar doe alléén de dingen die ik spannend vind, waar ik achter sta én waar ik plezier aan beleef. Ik heb hier in Otterlo vijf dagen lang zélf ‘de toekomstige barmhartige vagina’; ‘de toekomstige barmhartige fallus’ en andere installaties zitten opbouwen. Botje per botje alles op elkaar leggen. Mijn sculpturen, glaswerken, tekeningen, installaties, films, teksten en meer dan vijfenveertig theatervoorstellingen die ik heb geregisseerd, getuigen van een ongelooflijke levensdrang. Al mijn werk speelt zich af in een “postmortem state of life”. Ik offerde mijn leven aan de kunsten. Heel mijn oeuvre is daarvan voltrokken en doortrokken omdat de aanvaarding van die “post-mortem-state-of-life” eigenlijk een complete celebratie van het leven is. Naar mijn aanvoelen heb je weinig foute keuzes gemaakt. JF: Ik heb heel veel gefaald. Ook publiekelijk. Ik heb veel in de goot gelegen en ik heb veel de wolken gemeten. Ik bén de keizer van het verlies. Ik bén de koning van het plagiaat en ik bén de bediende van de schoonheid. Wat is het fijnste en wat is het meest mottige aspect van het kunstenaarschap? JF: Het onderdeel als kunstenaar waarbij ik afzie, is ook een wezenlijk onderdeel om plezier te hebben. In de zwartste dagen zie ik de mooiste rozen.

26

Fontein van de wereld (als jonge kunstenaar). Graniet, goudverf, leder, textiel, silicone, mensenhaar, vloeistof, electronica. 2008. Particuliere verzameling, © Angelos © KröllerMüller Museum, Otterlo

Fantasie-insecten-sculpturen (detail). Installatie met 14 collage-objecten. 1979. Collectie Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen (M HKA), Antwerpen, © Angelos © KröllerMüller Museum, Otterlo

Dat is inderdaad zo. Zou je om af te sluiten in één woord kunst kunnen definiëren? JF: In één woord? Dan zeg ik: “Redeloosheid.” Ik zag daarstraks al die museumbezoekers naar je geslacht staren en foto’s nemen van ‘Fontein van de wereld’, waar jij - met een erectie, die af en toe zijn zaad eens loost - tussen al die grafzerken ligt. Voel je je dan niet gegeneerd? JF: Ik heb die performance zelf uitgevoerd toen ik eenentwintig was: ik lag er met een erectie tot ik klaarkwam, al spoot ik maar één keer, en niet zo hoog. (lacht) Er bestaan daar 8mm-filmpjes en verscheidene tekeningen van. Voor mij is die sculptuur het symbool van Pietje de Dood. Waarbij we bij de vraag komen die ik graag op het einde van een interview stel: Wat mag er op je grafzerk staan? JF: “Ik neem alles serieus, maar niet tragisch.” Met dan eronder een foto van jou als worm? [Hilde Van Canneyt]

Hoofdstukken I-XVIII. Brons. 2010. © Angelos © Kröller-Müller Museum, Otterlo

Jan Fabre stelt tentoon: Hortus/Corpus in het Kröller-Müller Museum, Houtkampweg 6, 6731 AW Otterlo (Nederland), tot 4 september 2011 Pietas in Fondamenta della Misericordiate Venetië, Italië. Tot 16 oktober 2011 www.kmm.nl | www.angelos.be | www.troubleyn.be

27 Naar waarde Atelierbezoek Greet Van Autgaerden geschat: Mechelen, Feedback op 25 september 2011 je werk Leuven, 15 oktober 2011

Ben je bezig met schilderen, beeldhouwen, grafiek of keramiek? Zou je het fijn vinden om feedback te krijgen? Docenten en professionele kunstenaars bespreken samen met jou je beeldend proces, onderwerp en materiaalkeuze. Je krijgt op een opbouwende en positieve manier tips aangereikt en je kijkt opnieuw met een frisse blik naar je werk. Vooraf inschrijven is noodzakelijk! Wanneer: zaterdag 15 oktober 2011 van 14u tot 18u / 20 minuten per deelnemer Waar: STUK, Leuven Prijs: 8 euro Schrijf je in bij KUNSTWERK[t] via [email protected] of 09/235.22.70

Even heeft Greet Van Autgaerden (°1974) getwijfeld tussen hogere studies biologie of een kunstopleiding. Gelukkig koos ze voor de kunst. Tot vandaag blijft de ervaringswereld uit haar kinderjaren met de exploratie van de natuur een onuitputtelijke bron van inspiratie. Van meet af aan voelde ze de drang om op zeer grote formaten te werken. Eerst met acrylverf, later met olieverf, omdat dit meer nuanceringen mogelijk maakt. Als toeschouwer kan je volledig opgaan in de grote picturale velden die ze realiseert. Dat maakt haar nieuwste project ‘Kamp’ ook zo bijzonder. Uit herinneringen van volwassen mensen aan lang geleden gebouwde boshutten en ander kinderkampement destilleert Greet schilderijen, die haast fysiek te ervaren zijn. We gaan in het atelier van Greet van Autgaerden de behoefte aan een eigen territorium, in relatie tot de natuur, onderzoeken. Meer info: www.greetvanautgaerden.be Wanneer: zondag 25 september 2011, 10u30 Waar: Mechelen Prijs: 8 euro Schrijf je in bij KUNSTWERK[t] via [email protected] of 09/235.22.70

Atelierbezoeken najaar 2011 Patrick Van Caeckenbergh Horebeke, 9 oktober 2011 Vanhaerents Art Collection Brussel, 19 november 2011 Rinus Van De Velde Borgerhout, 18 december 2011 www.kunstwerkt.be

28

Vele duizenden mensen zijn thuis actief bezig zijn met hun passie: beeldende kunst. Op zolder, in de kelder, in de huis- of slaapkamer of gewoon aan een hoek van de keukentafel. Van volledig ingericht atelier tot rommelhok. In deze rubriek gunt een enthousiast kunstbeoefenaar ons een blik in zijn/haar artistieke werkplek.

Heb jij een bijzondere stek in huis waar je met je kunst bezig bent? We willen het graag weten en als het kan graag eens rondneuzen in je atelier of werkplek. Interesse? Graag een foto van je artistieke werkplek naar [email protected] of naar KUNSTLETTER[s], Bijlokekaai 7c, 9000 Gent.

29 Mijn Atelier Eddy Lambert

Ik ben: Eddy Lambert Mijn leeftijd is: 63 jaar Ik woon in: Brugge Mijn kunst: schilderen Ik schilder al 40 jaar, maar sinds ik gestopt ben met werken, kan ik me volop toeleggen op mijn kunst. Ik heb er altijd van gedroomd om een "leefatelier" te hebben. Dus heb ik een appartement in Brugge laten verbouwen tot atelier. Alle nietdragende muren werden er uit gegooid, zodat ik in elkaar lopende ruimtes kreeg. Van twee slaapkamers maakte ik een leefruimte, die ook fungeert als atelier. Zo leef ik tussen mijn werk en is schilderen een echte manier van leven.

Mijn schilderijen bevinden zich op de rand van abstractie en figuratie. Ik start altijd vanuit het onbekende: kleuren, lijnen, elementen die niet vanuit een thema of een overtuiging vertrekken, maar die ik op het doek laat ontstaan en verder uitwerk. Dat levert vaak verrassende resultaten op. Ik merk dat deze manier van werken beelden uit het onderbewuste oproept, een stemming die figuratie doet ontstaan. Als een herkenning van wat je al in je draagt. Van 15 tot en met 31 juli stelt Eddy Lambert tentoon in Hal Cultuur, Administratief Centrum, 't Brugse Vrije te Brugge. Meer info: [email protected]

30

Nina: Ik heb al enkele tekeningen gemaakt. Ik zie de Matchbox als een object: een luciferdoos. Ik zal, als Russische, mijn kijk op de westerse cultuur geven. Hoe kan het dat mensen met zo'n goede manieren, met propere handen en propere hemdjes, zoveel oorlog gemaakt hebben? Mijn werk zal vooral over de gewelddadige kant van het Westen gaan. Conny: Voor mij gaat Matchbox on Tour meer over de brug die tussen twee kunstenaars wordt geslagen, het matchen, en de chemie die ontstaat als je twee dingen tegen elkaar wrijft.

MatchBox On Tour 2011 Deze zomer doet Matchbox on Tour Gent, Antwerpen en Oostende aan. Matchbox on Tour is een kunstproject op wielen dat iedere maand in een andere Vlaamse provincie halte houdt en twee kunstenaars uitnodigt om samen een werk te maken. Een westerse en niet-westerse kunstenaar laten in de beperkte ruimte van de box culturele en artistieke verschillen samenvloeien tot een volwaardige match. Vanaf 17 juli 2011 staat Matchbox aan het MIAT (Museum voor Industriële Archeologie en Textiel) te Gent. Kunstenaars Conny Kuilboer en Nina Stoupina stellen er het resultaat van hun samenwerking voor. Zowel Conny als Nina hebben een liefde voor textiel, zij het op een totaal verschillende manier. Hoe verloopt de samenwerking? Nina: Het is heel avontuurlijk om oosterse en westerse kunst samen te brengen. Conny heeft een typisch westerse kijk die erg verschilt van die van mij. Ik maak heel Russische kunst. Conny: Zij vindt dat we qua beeldtaal ver van elkaar staan, maar ik zie best wel overeenkomsten. We hebben een gelijkaardige, onderliggende thematiek in ons werk, namelijk 'thuis'. Dat hebben we als startpunt genomen. Wat gaan jullie concreet doen? Nina: Ik werk met tweedimensionale beeldende kunst: grafiek en mixed media. Conny maakt textielobjecten. Conny: Ik werk veel met textiel en zachte stoffen. Ik ga huiselijke objecten in dekenstof maken. De Matchbox wordt een soort woonkamer waar onze ideeën zullen samenkomen.

Er is een duidelijk contrast tussen jullie werk. Dat van Conny is heel lieflijk, dat van Nina heel bruusk. Nina: We zijn zeer verschillend. Ze wil een pluchen beer uitbeelden. Ik begreep aanvankelijk niet waarom een kunstenaar zich zou bezighouden met een beertje. Maar dat is typisch Europese kunst. (lacht) Conny: Ik heb eens een levensgrote Pink Panther gemaakt, omdat ik er als klein kind mee sliep. Zij vond het zo raar. "Met een beertje slapen, dat doen we niet in Rusland." Zij kruipen gewoon bij hun ouders. Nina: Het contrast levert resultaten op. Mijn werk is zwaar, misschien iets te zwaar. Ik werk vooral met zwart en sepia, terwijl Conny heldere kleuren gebruikt. Conny: Ik ben benieuwd hoe dat gaat werken, die twee beeldtalen door elkaar. Een wollen stopcontact tegenover een oorlogsbeeld. Qua verschil kan dat wel tellen. (lacht) Jullie vertrekken erg hard vanuit jullie eigen cultuur. Sterker nog, jullie nemen de eigen thuis als vertrekpunt. Nina: Ik woon hier, maar ben van elders afkomstig. In mijn werk vind je het verlangen en de afstand naar en tot mijn vaderland terug. Vandaar dat ik overmorgen naar Rusland vertrek. Ik ga er materiaal zoeken en met grafiek aan de slag. Conny: Ik ga één item uit haar wereld nemen. Dat is een vetplant die alle Russen thuis op de vensterbank hebben staan. Het heeft pijnstillende krachten en wordt voor zowat alles gebruikt. Het leek me een mooi gebaar om die stekelige plant in dekenstof te maken. Ik vind het ook een mooi huiselijk element. De Matchbox zal aan het Gentse MIAT geparkeerd staan. Wat hebben jullie met textiel? Nina: Ik heb textielontwerp gestudeerd aan de kunstacademie. Het heeft me leren omgaan met verschillende soorten materiaal. Ik heb ooit nog in het MIAT geëxposeerd met textielwerken. Conny: Ik ben begonnen als reclametekenaar, daarna heb ik sculptuur en gemengde media gestudeerd. Daarbij gaat het erom dat je een materiaal zoekt dat een idee perfect naar voor brengt. Ik ben vrij vroeg op de academie met dekenstof beginnen experimenteren. Dat is de enige textielstof waarmee ik werk. Nina: Textiel gebruik ik niet meer, maar wel nog textieltechnieken. Batiktechniek op zijdepapier, bijvoorbeeld. Dat is het meest fragiele materiaal dat er is en kan men vergelijken met gewone zijde, waar ik vroeger mee werkte.

31 Van 6 tot 15 augustus biedt Matchbox in Antwerpen onderdak aan Ali Khadum en Bert Jacobs. Het werk van beiden is niet in één discipline te vatten. Bert Jacobs combineert tekeningen, video en fotografie in zijn werk. Ook Ali Khadum is een multimediakunstenaar die vooral met audiovisueel werk naar buiten wil komen.

Conny Kuilboer, Pink Panther

Bert Jacobs maakt tekeningen, collages, objecten en installaties en overtreedt graag de regels van de evidentie. “Matchbox biedt me een kader om iemand anders te ontmoeten, er mee in dialoog te treden en bovendien een platform om tentoon te stellen. De mate waarin deze twee facetten elkaar zullen beïnvloeden kan ik niet voorspellen. Ik kijk er alvast heel hard naar uit om Ali Kadhum te Bert Jacobs, wasistwas ontmoeten. Ik ben nu wel nieuwsgierig naar zijn werk en atelier." Ali Khadum vindt Matchbox een uitdaging door de beperkte ruimte en wil graag audiovisueel werken om het publiek te betrekken. “Ik wil niet dat Matchbox een saaie tentoonstellingsruimte wordt waar de mensen in een mum van tijd al weer buiten staan. Liever wil ik een interactieve ruimte creëren waar er van alles te ontdekken valt en waar zowel jong als oud plezier aan kunnen beleven."

Ali Khadum, Reflection

© Nina Stoupina

Het is vreemd dat je zo'n fragiel materiaal gebruikt terwijl je werk er zo ruw uitziet. Conny, jouw werk ziet er net zachtaardig uit terwijl het van zware dekenstof gemaakt is. Nina: Dat is Russische kunst: het moet altijd heel veel energie en kracht hebben. Het is een groot land! (lacht) Conny: Dat materiaal van haar is als een soort huid. Mijn materiaal is eerder een bescherming van die huid. Ik denk dat er een heel interessante synergie uit kan ontstaan.

MATCHBOX ON TOUR Gent, 16 tot 27 juli: MIAT - Museum Industriële Archeologie en Textiel, Minnemeers 9 Antwerpen, 6 tot 15 augustus: Park Spoor Noord (Cargo Zomerbar), Viaduct-Dam Oostende, 29 augustus tot 11 september: Hendrik Baelskaai 12 (aan de vuurtoren),

[Ringo Gomez Jorge] Foto: Artur Eranosian

Meer info: www.matchboxontour2011.blogspot.com

32

Kunstboeken: zinderend leesvoer voor de kunstliefhebber! Vaak leveren ze essentiële informatie bij een expositie of een unieke kijk op het werk van een kunstenaar of stroming, niet zelden zijn ze zélf kunstparels. In elk nummer van KUNSTLETTER[s] plukken we enkele opmerkelijke kunstboeken uit de stapel nieuwe uitgaven.

Boeken

LUCAS VAN LEYDEN EN DE RENAISSANCE Ongekend verfijnde gravuretechniek: daar dankte Lucas van Leyden (14941533) in de eerste plaats zijn reputatie aan. De Noord-Nederlandse kunstenaar maakte naam tot ver over de landsgrenzen en volgde ook nauwgezet de artistieke ontwikkelingen in de Zuidelijke Nederlanden, Duitsland en Italië. Daarmee toonde hij zich een echte renaissancekunstenaar. Niet alleen prentmakers, ook schilders over heel Europa geraakten in de ban van de Leidse graficus. Zij namen elementen uit zijn werk over, terwijl Lucas op zijn beurt motieven uit prenten van Duitse en Italiaanse kunstenaars verwerkte. Grafiek was, door zijn relatieve betaalbaarheid en gemakkelijke distributie dan ook een uitstekend medium voor het uitwisselen van ideeën tussen kunstenaars, over de landgrenzen heen. Vooral zijn contact met Albrecht Dürer (1471-1528) was van grote betekenis voor Lucas’ ontwikkeling. In 1521 ontmoetten de twee grootmeesters elkaar in Antwerpen. Ze wisselden een groot aantal prenten uit en Dürer tekende een portret van Lucas. In navolging van Dürer legde Lucas zich, in de jaren die volgden, toe op nieuwe genres, zoals het portret en het naakt. Toen hij in 1533 in Leiden overleed, stond de stad als centrum van de beeldende kunsten op de kaart. De turf die als catalogus bij de tentoonstelling in het Leidense Museum De Lakenhal verscheen, bevat ruime duiding bij het werk van Lucas als prentmaker, tekenaar en schilder. Ook de essays over de Leidse kunst op het einde van de 15e eeuw én een heel leerrijk deel met heldere notities bij elk van de getoonde werken, zorgen er voor dat liefhebbers van oude kunst hier zeker mee aan hun trekken komen. [Ludion, 368 blz, 29,90 euro]

FRED BERVOETS PRENT WERK 1990-2010 Fred Bervoets mag dan vooral als rasschilder bekend staan, sinds het begin van de jaren negentig wordt zijn oeuvre gedomineerd door monumentale etsen. “De grote schaal is voor de eenzaamheid en vervreemding”, vertelt hij. “Als je het beeld uit het formaat rukt, wordt het eenzamer.” De eigenzinnige directe etstechniek die hij hanteert, gaat in tegen zowat alle tradities van het medium en vormt een reactie op de bravoure van zijn schilderijen. Het gevecht met de verf, als jonge schilder heeft plaats gemaakt voor het gevecht met de eigen virtuositeit, merkt Johan Pas in het boek op. “Alles gaat terug op ‘signs’, tekens op de ondergrond”, vertelt Bervoets. “Je moet kunnen ingaan tegen de kennis die je hebt.” Alle monumentale grafische werken die Bervoets tussen 1990 en 2010 maakte, zijn in dit prentenboek opgenomen, aangevuld met een keuze uit het enorme aanbod van kleinere werken. Twintig jaar beeldenstorm wordt daarmee in beeld gebracht. En Bervoets blijft onvermoeibaar verder produceren, verder zoeken. “Nadenken en de wereld vernietigen tot we een beeld krijgen dat weer op zichzelf kan staan”, zoals hij het formuleert. [Lannoo, 280 blz, 45 euro]

RODIN. LE PLAISIR INFINI DU DESSIN Rodin, Franse grootmeester van de beeldhouwkunst, tekende ook zijn hele leven lang. Vooral tussen 1896 en 1914 was Rodin intensief in de weer met schetsen, tekeningen en aquarellen. Dagelijks werden modellen, mannen en vrouwen ontboden in zijn atelier. Statisch poseren was uit den boze. Draaiend, dansend laat Rodin een model bewegingen uitvoeren, tot hij getroffen wordt door een draaiing, een lichaamshouding. Die zet hij snel op papier, zonder zijn ogen van het model af te wenden. Hij zet de lijnen dikker aan om de beweging en het volume te vangen, de veranderende vorm te grijpen. Een selectie van de massa’s schetsen en tekeningen werkt hij op met kleur om zo een vorm, een contour te accentueren. Op die manier is Rodin, ook in zijn grafisch werk, een inspirator geweest voor volgende generaties kunstenaars. Deze catalogus toont een zeventigtal tekeningen van de hand van Rodin die zijn vakmanschap nog eens onderstrepen en, volgens de meester zelf, de sleutel tot zijn werk vormen. Het merendeel van de tekeningen werd nooit eerder getoond. [Snoeck, 134 blz, €26]

[Ward Desloovere]

www.snoeckpublishers.be www.lannoo.be www.ludion.be

33

In de ban van was Was als materiaal om sculpturen te maken: voor Marie-Jeanne De Smet is het inmiddels een vanzelfsprekendheid. Een kennismakingsles op de academie opende voor haar een nieuwe wereld. Ze startte met het experimenteren met was en zet haar zoektocht naar de mogelijkheden ervan nog steeds onverminderd verder. Het atelier van Marie-Jeanne bevindt zich in een oud schoolpand in Gent. Haar kunstenaarscarrière startte een vijftal jaar geleden op de academie van Gent, waar ze eerst een jaar op verkenning ging en daarna voor de richting beeldhouwen koos. Een gastcollege door Guy Cuypers over het werken met was, zette haar aan het experimenteren. “Je kan met was alle kanten op”, vertelt ze. “Het kan puur op zichzelf gebruikt worden, maar is ook heel geschikt om te combineren met andere materialen. Dat laatste doe ik dan ook constant: isolatiemateriaal, piepschuim, textiel gedrenkt in was, staaldraad, allerlei soorten koord, poppen, tuinbeeldjes, kerstbollen, zelfs peren uit de tuin. Het zit allemaal in mijn wassen beelden verwerkt.” Marie-Jeanne houdt van de manier waarop het materiaal was haar dwingt beeldend te werken. “Werken met was vereist geduld, het werken neemt tijd in beslag”, legt ze uit. “De was moet telkens opnieuw tot de juiste temperatuur verwarmd worden, zodat hij kneedbaar is om te modelleren of helemaal vloeibaar zodat je ermee kan schilderen of gieten. Het is belangrijk de temperatuur nauwlettend in het oog te houden, want de was mag niet tot het kookpunt worden verwarmd. Dan kan die beginnen roken en ontstaat er brandgevaar.”

Ook bereid zijn om je vuil te maken hoort erbij. “Met was werken betekent dat alles onder de was hangt: je haar, je kleren, het hele atelier”, aldus Marie-Jeanne “Spatels zijn het gereedschap waar het meest mee gewerkt wordt. Maar je geeft ook met je handen vorm, of je laat was druipen over het werk. Je kan het op allerlei manieren gebruiken, afhankelijk van de toestand van de was (meer of minder zacht of vloeibaar). Was kan je dus altijd weer afsmelten. Je kan je beeld op deze manier eeuwig blijven bijwerken. Dit is een voordeel, maar kan ook nadelig zijn.”

34 Wat is de grootste troef van dit materiaal? “Zonder twijfel het tactiele aspect”, zegt ze. “Het oppervlak van was kan je met geen enkel ander materiaal vergelijken. Zowel visueel als tactiel is het heel anders dan de meer klassieke materialen voor beelden, zoals klei of brons. Ik hou van het spontane karakter dat je met dit materiaal en de combinatie met andere materialen kan bekomen. Maar je kan met was ook heel strak werken. Er zijn kunstenaars die de was heel glad schuren.” Maar zoals elk materiaal heeft ook was zijn beperkingen. “Het wordt vloeibaar bij warmte en omwille van die reden kan je een wassen beeld beter niet in de warmte of de zon plaatsen. Ook is het tamelijk vatbaar voor stof. Wil je een beeld dat je elke week kan afstoffen, dan kies je beter voor een ander materiaal. Een mooie vitrinekast kan in dit geval wel een oplossing bieden. De warmtegevoeligheid en de vatbaarheid voor stof zijn twee eigenschappen van was die je niet zomaar kan negeren. Daarnaast is er nog de eigenschap dat was na verloop van tijd verkleurt. Maar dit geeft dan weer vaak net een extra schoonheid aan het werk. Veel mensen houden ook niet van de geur van warme was, ze vinden dat het stinkt, maar ik ruik het juist wel graag.” Wie met was aan de slag gaat, heeft de keuze uit verschillende soorten. “Natuurlijke was of bijenwas, is het duurst in aankoop. Anderzijds is er was gemaakt uit petrochemische derivaten. Deze twee soorten kan je probleemloos mengen en samen verwerken. Er is ook een onderscheid tussen harde was en zachte was. Zachte was wordt meestal gebruikt om te beeldhouwen, is min of meer gebruiksklaar, maar moet toch ook een beetje warm zijn om te verwerken. Dat kan door de was even in de zon te leggen. Persoonlijk heb ik een voorkeur voor de harde was. Boetseerwas of zachte was behoudt altijd iets kleverigs.” Aan inspiratiebronnen heeft Marie-Jeanne geen gebrek. “Een openbaring voor mij was de impressionistische beeldhouwkunst van de Italiaanse kunstenaar Medardo Rosso, waarvan ik een tentoonstelling bezocht in Venetië. Een periode die me inspireert is het fin de siècle: ik hou van die sfeer, er spreekt zoveel vergane glorie uit, wat ik bewust of onbewust ook in mijn beelden tracht te vatten. Ook de art brut spreekt me aan, zoals het werk van de Franse kunstenaar Jean Dubuffet. Verder hou ik een schrift bij met schetsen, afbeeldingen uit tijdschriften, dingen die me om een of andere reden inspireren. Niet enkel materiaaltechnisch evolueert mijn werk voortdurend, maar ook vormelijk. Ik ben vertrokken vanuit poppenvormen, daarna werd het abstracter en nu werk ik meer gefragmenteerd, met bijvoorbeeld hier en daar een herkenbaar lichaamsdeel.” Marie-Jeanne beheerst inmiddels de techniek om met was beelden te maken, maar blijft ook open voor nieuwe invloeden en experimenten. “Was is voor mij inderdaad het materiaal waarrond alles draait”, zegt ze. “Maar ik sta hier niet echt bewust bij stil, voor mij is het als iets vanzelfsprekends. Ik vind het belangrijk om continu te blijven zoeken, om niet in herhaling te vallen.” Meer info: home.scarlet.be/~pdier Marie-Jeanne is ook met enkele werken aanwezig in de collectie van Kunst in Huis: http://catalogus.kunstinhuis.be

[Annemie Vingerhoets]

Een van de beelden van Marie-Jeanne, waarin ze een veelheid aan materialen verwerkte (o.a. tuinbeelden). Om alles met elkaar te verbinden, gebruikte ze heel wat middelen, zoals koord, plastiek bandjes, rekkertjes en stokken. "Vaak worden draden gedrenkt in polyester gecombineerd met was. De polyester ondersteunt de was, maakt het beeld steviger en je kan er heel mooie kleureffecten mee bekomen." Ook de kern van een beeld kan uit allerlei materialen bestaan. Vaak gebruikt Marie-Jeanne een armatuur in metaal om haar werk op te bouwen. Maar het is evengoed mogelijk dat het binnenste van het beeld bestaat uit gips, karton, polyester of nog een ander materiaal.

Een siliconemal is ideaal om met was in te werken en laat je toe om zowel modellen te maken om te gieten in brons als om basisvormen te maken om een beeld samen te stellen. Marie-Jeanne mouleert vaak vormen zoals armen van poppen en werkt dan verder op het eerste wasmodel verkregen door de mal. Ze vertrekt vaak vanuit zo’n gereproduceerde basisvorm. Dat bespaart tijd. De verschillende delen van de mal worden eerst ingeschilderd met was, waarna de vorm in zijn totaliteit met was wordt ingegoten om de naden te verbinden met elkaar. Mallen in gips zijn meer geschikt voor werken in klei.

35

Korrels bijenwas

Verschillende soorten was kunnen perfect samen worden verwerkt

Gekleurde was en pigment. Je kan de was gekleurd kopen (er is een ruim assortiment kleuren voorhanden), maar je kan ook zelf kleur geven. Dit doet Marie-Jeanne door ofwel olieverf of pigment toe te voegen aan de was.

Was moet je warm houden bij het verwerken. Dat kan met een pannetje op het vuur of met een frietketel. Je kan de was ook smelten in warm water, want was en water mengen niet.

36 Jazz Hoeilaart Wedstrijden Zit er jazz in jouw kunst?

Op 22, 23 en 24 september 2011 vindt Jazz Hoeilaart plaats. Naar aanleiding van deze internationale jazzwedstrijd schreven Muziekmozaïek en KUNSTWERK[t] de wedstrijd ‘Zit er jazz in jouw kunst?’ uit. Uit de vele inzendingen koos de jury het werk van de 24-jarige Eva Jarosova. Haar werk zal als trofee aan de beste solist van de jazzwedstrijd worden overhandigd.

“Ik wou typische jazz-gezichtsuitdrukkingen uitbeelden met het juiste gevoel voor de muziek: vier mensen van een jazzkwartet en dus 4 instrumenten: drums, contrabas, piano en saxofoon”, vertelt Eva bij haar werk. “Ik hou van de eenvoud van zwart-wit tekeningen. Ik accentueerde de tekening met extra verdelingen om deze indruk nog te versterken. Als materiaal heb ik met zwarte Chinese inkt gewerkt, omwille van de egale kleur en dekking. Als accent heb ik rode kleur aangebracht met zingende letters die door de tekening dansen.” Ook het werk van Albert Groenheyde viel in de prijzen: hij ontvangt de Jazzmozaïek Award 2011. “Deze gedreven saxofonist speelde tijdens een Jazz Festival te Breda. Ik was gefascineerd door zijn expressie en de vrije geest die hij uitstraalde. Ik schilder realistisch en confronterend, ik wil de mens niet mooier maken dan hij is, maar juist zijn echtheid tonen. Ik schilder fors, met soms bijna abstracte vlakken. Dat geeft spanning.” We bedanken alvast iedereen die een werk heeft ingestuurd!

KORTING VOOR KUNSTLETTER[S]-ABONNEES Goed nieuws voor alle KUNSTLETTER[s]-abonnees: je kan een ticket voor Jazz Hoeilaart kopen aan het kortingstarief van 13 euro (normaal tarief: 17 euro). Hoe? Geef je naam tijdig door aan Ilka Stevens via [email protected] (Je naam komt zo op een lijst terecht, deze korting wordt niet toegekend aan de kassa.) Meer info over het evenement: www.jazzhoeilaart.be

CARTOONALE BRUGGE 2011: "REVOLUTIE!" Het thema voor deze 5e editie is 'Revolutie!', een brandend actueel onderwerp dat cartoonisten in de breedste betekenis mogen opvatten. Geïnspireerd door het nieuws van de Arabische opstanden die wereldwijd vrijwel iedereen overrompeld hebben, of de groene revolutie? De digitale revolutie waardoor iedereen tegenwoordig in de ban is van een I-phone, twittert en op facebook zit? Of heb je zelf een andere, originele invulling van het concept Revolutie? Iedere creatieveling met inspiratie kan deelnemen aan Cartoonale Brugge. Maximum 3 cartoons mogen ingediend worden per kunstenaar. Deadline voor indienen van de werken is 27 juli 2011. De winnaar gaat naar huis met een cheque ter waarde van 1.500 euro. Wie tweede en derde eindigt, wordt respectievelijk beloond met 1.000 en 500 euro. De beste werken worden tentoongesteld in de Hal Cultuur, AC 't Brugse Vrije, Burg 11, 8000 Brugge, van 23 september tot 12 oktober 2011, dagelijks van 10 tot 17u. Meer info: www.brugge.be

PRIJS VAN BUGGENHOUT KUNSTPRIJS PIETER VANNESTE De Prijs van Buggenhout - Kunstprijs Pieter Vanneste wordt dit jaar voorbehouden aan schilderkunst. Wie kan meedoen? Alle kunstenaars geboren in of wonende in de provincies Oost-Vlaanderen, Antwerpen, Brussel en Vlaams-Brabant kunnen deelnemen aan de Prijs van Buggenhout - Kunstprijs Pieter Vanneste , alsook studerenden aan het kunstonderwijs van voornoemde provincies en Brussel. Geldprijs: De winnaar ontvangt een cheque ter waarde van € 1000. Het werk dat de prijs wint, wordt eigendom van de gemeente Buggenhout. Deelnemen: Elke kunstenaar kan meedoen met maximum twee werken. De werken worden binnengebracht en ingeschreven in het ACC (Administratief en Cultureel Centrum - Gemeentehuis), Nieuwstraat 2 (Kerkplein), Buggenhout op dinsdag 27 september 2011. De vernissage met proclamatie vindt plaats op zaterdag 1 oktober 2011 om 16.00 uur. De tentoonstelling van de geselecteerde werken loopt van zaterdag 1 oktober 2011 tot en met zondag 23 oktober 2011. Meer info: Mia Moernaut, Weiveld 12, 9255 Buggenhout Tel. 052 33 49 86 - [email protected] Guido Durinck, Maalderijstraat 68, 9255 Buggenhout Tel. 052 33 11 66 – [email protected] De Cultuurdienst, De Pit, Platteput 16, 9255 Buggenhout Tel. 052 33 84 50 – [email protected]

37 Zoekertjes WEDSTRIJD PRIJS PIET STAUT 2011 VOOR KLEIN SCULPTUUR De Koninklijke Piet Stautkring te Beveren-Waas organiseert i.s.m. het Gemeentebestuur van Beveren een tweejaarlijkse wedstrijd. In 2011 is de discipline: klein sculptuur in diverse materialen. De laureaat ontvangt € 2.500. Het bekroonde werk dient wel te worden afgestaan en wordt eigendom van de gemeente. Inschrijven kan door € 12,50 te storten op IBAN rek.nr.: BE14 4153 0021 2183 - BIC-code KREDBEBBXXX van de KPSK, Beveren, met vermelding “Prijs Piet Staut“ en de naam van de deelnemer en schriftelijk via [email protected] Deadline: 15 september 2011 Het volledige wedstrijdreglement: http://www.kpsk.net

KORTENBERG - KUNST EN DEMOCRATIE In 2012 is het 700 jaar geleden dat in de Oude Abdij van Kortenberg door Hertog Jan II een Charter werd ondertekend dat kan beschouwd worden als het prille begin van democratie op het Europese vasteland. Om dit te vieren wordt 2012 een feestjaar voor Kortenberg waarin de thema's 'democratie', 'burgerschap' en 'mensenrechten' centraal staan. Het gemeentebestuur schrijft een wedstrijd uit waarin we op zoek gaan naar een kunstenaar die een permanent werk kan maken geïnspireerd door het Charter en zijn achterliggende waarden. Het werk moet tevens zorgen voor een fysieke link tussen de Oude Abdij, waar alles begon, en het Administratief Centrum dat de spil vormt van de huidige democratie. Dit ontwerp moet tekstueel, met schetsen en in maquettevorm ingediend worden tegen 1 oktober 2011. Het beste ontwerp, beoordeeld door een jury, kan in opdracht van de gemeente gerealiseerd worden. Alle ingediende ontwerpen zullen in oktober 2011 tentoongesteld worden in het administratief centrum. De gemeente voorziet een budget van 25.000 euro voor de realisatie van het winnend kunstwerk. De plaatsing van het werk gebeurt in samenspraak met de gemeente en dit ten laatste op 1 september 2012. Deze wedstrijd staat open voor iedereen. Meer informatie bij de dienst cultuur: Stien Pardon: 02/755.22.83 of [email protected] Inschrijven kan via http://www.chart700.be/info_wedstrijd.htm

UW ZOEKERTJE IN KUNSTLETTER[S] ?

Stuur uw zoekertje door via www.kunstwerkt.be of KUNSTWERK[t], Redactie KUNSTLETTER[s], Bijlokekaai 7c, 9000 Gent. Uiterste inzenddatum voor de volgende editie: 12 september 2011. SCHENK EEN WERK VOOR AMNESTY INTERNATIONAL We zoeken een aantal kunstenaars die een kunstwerk willen schenken voor de verkoop op een veiling n.a.v. 50 jaar Amnesty International. Die vindt plaats op 23 oktober 2011 in het museum dr. Guislain in Gent. De volledige opbrengst gaat naar Amnesty International. Wil je graag een werk schenken voor onze veiling? Of liefst zelfs, speciaal een werk maken voor de 50ste verjaardag van Amnesty, voor de mensenrechten? Neem vóór 20 juli 2011 contact op met Marijke Huvenne: [email protected] GEZOCHT: TALENT VAN HIER Met het project 'Talent van hier' portretteert Focus-WTV dit jaar minstens 30 mensen die het potentieel in zich hebben om te groeien en uit te blinken in hun vakgebied. Zij krijgen de kans om zich voor te stellen aan de kijkers en krijgen hiermee hopelijk een duwtje in de rug op weg naar de top. Misschien ken jij wel een talent? Of heb je zelf een talent? Meer info, vorige uitzendingen en extra uitgebreide portretten: www.talentvanhier.be GEZOCHT: KERAMISTEN (omgeving Mechelen) Kunstatelier 't Fort vzw te Sint-Katelijne-Waver heeft plaatsen vrij voor keramisten. Ruime ateliers/tentoonstellingsruimtes binnen/buiten. 2 elektrische ovens, 2 raku-ovens, nieuwe spuitcabine, klein materiaal. Binnen en buitenstook (rook-raku-papieroven). Prioritair werkpunt: veilig en milieuvriendelijk werken. Zin om mee te doen? Contact: [email protected] GEZOCHT: GRAFFITISPUITERS Ik ben kunstenaar met grote interesse voor graffiti. Ik zoek graffitikunstenaars om samen te werken. Meer info: Lucas Foubert, Damiaan Zorg Center, Pater Damiaanstraat 39, 3120 Tremelo / Woonwagenpark, Irislaan 917. TE KOOP: GLAS EN GEREEDSCHAP VOOR GLASKUNST 2de handsmateriaal en benodigheden voor glas-in-lood en/of tiffany (o.a.Taurus zaag - kristal slijpmachine - collectie gekleurd glas verschillende maten en kwaliteit enz...). Geheel of apart - regio Roeselaere gratis levering mogelijk in Vlaanderen. Meer info: 0473/630079 | E: [email protected] GEZOCHT: LESGEVER BOETSEREN NAAR MODEL vzw Tatteljee Essen Antwerpen zoekt een lesgever model boetseren, 2,5 uur in de week, dag en uur te bespreken, vrijwilligersvergoeding. Contact: 0494/109770 | E: [email protected] GEZOCHT: CREATIEVE PERSONEN Athena Brabant vzw te Grimbergen zoekt mensen die hun creativiteit in aquarel, keramiek, houtsculptuur, bloemdecoratie, Ikebana, glastechnieken, kantklossen, schilderen op porselein en textiel met ons willen delen. Volledig ingericht atelier. Meer info: www.athena-brabant.be | 02/460.44.92 GEZOCHT: DEELNEMERS KUNSTMARKT Op zondag 4 september (10-18u) organiseert Kunstkring Gesigneerd, in het centrum van Tremelo, een openlucht kunstmarkt, Tremartre, in een gezellige ambiance à la Montmartre. Kunstenaars en ambachtslui krijgen de gelegenheid om hun werk te tonen, te verkopen en eventueel te demonstreren. Niet alleen kunstenaars maar ook ambachten zijn welkom. Meer info: www.kunstkringgesigneerd.be

38 Zoekertjes GEZOCHT: KUNSTENAARS Rond de Verstraetens: kunstenaars uit regio Zottegem tonen werk met het thema "Verstraeten" (Zottegemse kunstenaarsfamilie) als inspiratie of uitgangspunt. Van 8 t.e.m. 16 oktober 2011 in Antiek&Brocant De Gorik, H. Hartplein te Zottegem. Open: 14-19u. Deelname is gratis. Het volstaat om uiterlijk tegen 1 augustus uw deelname te bevestigen. Alle kunstvormen zijn toegelaten. Meer info: [email protected] GEZOCHT: ZWARTE VLOER Voor mijn eindprojectvoorstelling ben ik op zoek naar een zwarte oprolbare vloer, het hoeft geen balletvloer te zijn. De oppervlakte is 6x7 meter. Iemand enig idee hoe, waar of bij wie ik hier aan zou geraken? Contact: [email protected] GEZOCHT: VRIJWILLIGER (Brugge) Voor ons project "Het Kunsthuis" in Brugge zoeken we vrijwilligers (m/v) om op dinsdag of donderdag (14-17u) in te staan voor de logistieke ondersteuning van onze artistieke activiteiten. Persoon in kwestie moet geen kunstenaar zijn, maar bij voorkeur wel kunstminded en vlot in omgang met mensen. Meer info: 050/446073 | E: [email protected] TE KOOP: KERAMIEKMATERIAAL Raku oventje, grondstoffen: glazuren, engobe, pigmenten e.a. (1/4 van de aankoopprijs) Gevraagd, voor alles: € 800 Meer info: 0497120682 | E: [email protected] PRIVÉLESSEN TEKENEN EN SCHILDEREN Ik geef privélessen tekenen, aquarel en olieverf. In Antwerpen. Zowel voor mensen zonder als met ervaring. Contact : 0488/372900 | E: [email protected] GEZOCHT: VROUWEN DIE HAIKUSCHRIJVEN De geschiedenis van kunstenaressen loopt parallel met die van dichteressen en haiku schrijfsters. We hebben een platform voor gelijke kansen opgericht, gekoppeld aan toekomstgericht project. Stuur me vrijblijvend je haiku, samen met je gegevens en ev. een woordje uitleg of documentatie. Contact: Vrouwen die haiku schrijven, Steenweg op Berse 9, 2330 Merksplas. GEZOCHT: TENTOONSTELLING / AGENT Beeldend kunstenaar Van Daele Christoph zoekt een galerie of iemand die zijn werken wil tentoon stellen en een agent die nationale en internationale contacten kan leggen. Meer info: http://vandaelechristoph.weebly.com GEZOCHT: WERK Kunstenaar zoekt werk: www.modernfuturism.be

GEZOCHT: BEGELEIDING (PERSPECTIEF TEKENLESSEN) Ik heb 4 jaar academie gevolgd: schilderen. Ik heb echter geen opleiding gehad in tekenen. Ik zoek iemand die mij kan begeleiden in perspectief tekenen. Liefst in de buurt van St.Truiden, Hasselt. Contact: [email protected] GEZOCHT: LESGEVER/LESGEEFSTER AQUAREL Ideefiks vzw , gevestigd te Antwerpen,is op zoek naar een lesgever aquarel, voor de dagcursus die opstart tijdens de maand september. Overeenkomst op zelfstandige basis. U kan reeds een kijkje nemen op onze website http://users.telenet.be/ideefiks GEZOCHT: LESGEVER AQUAREL We zoeken een lesgever aquarel voor twee dagdelen per week, met zelfstandigenstatuut in Wuustwezel, te beginnen vanaf begin oktober 2011. Contact: 03/6904614 | E: [email protected] TE KOOP : REPROGRAAF, ONTWIKKELMACHINE & CONTACTAFDRUKMACHINE Compleet met toebehoren, films en ontwikkelaar. Zeer geschikt voor grafiek en/of zeefdrukatelier. Weg wegens plaatsgebrek. Contact: 09/378.07.62 | E: [email protected]

GEZOCHT: VROUWELIJK NAAKTMODEL Kunstenaar(es) zonder inkomen zoekt gratis (of heel goedkoop) vrouwelijk naaktmodel om modeltekeningen / schilderijen te kunnen maken. Liefst regio Limburg. Contact: 0476/935501 | E: [email protected] MODEL Jonge Afrikaanse vrouw staat model voor kunst. Ernstige reacties, aub. Contact: [email protected] MANNELIJK MODEL 50 jaar, extravagant, poseert al jaren voor verschillende academies. Op zoek naar opdrachten tijdens schoolvakanties en namiddagen (tot max 17 u). Regio Oost- en West-Vlaanderen. Contact: [email protected] MANNELIJK TEKENMODEL Mannelijk tekenmodel biedt zich aan voor opdrachten (40 jaar, 172 cm en sportief gebouwd). Voor regio Brabant en Brussel. Meer info: [email protected] MANNELIJK MODEL Ook in de zomerperiode ben ik regelmatig beschikbaar als model, zowel gekleed, naakt als portret. Contact: 0497/540 544 | E: [email protected]

NAAKTMODEL Vrouwelijk naaktmodel: 21 jaar, 170 cm, 59 kg. Heeft reeds ervaring. Regio: Gent (ook bezig en geïnteresseerd in kunst). Contact: [email protected]

GEZOCHT: AZIATISCHE MODELLEN Ik ben op zoek naar één of meer Aziatische (Chinees, Japans, Tibetaans...) modellen voor schilderijen. Geen naakt, wel langharig. Enkel aangezicht en déél van de buste (décolletée). Kleine vergoeding is bespreekbaar. Duurtijd per schets is ongeveer 30 minuten. Contact: 0487/558565 | E: [email protected]

GEZOCHT: VROUWELIJK MODEL Kunstenaarsgroep zoekt vrouwelijk model om te poseren. Gekleed en naakt, enkel 's avonds voor een paar avonden. Contact: 0476/26 77 64

VROUWELIJK NAAKTMODEL Ben naaktmodel, vrouw, heb ervaring, voor tekenen, schilderen, beeldhouwen, ... Regio Poperinge-Ieper. Contact: [email protected]

MANNELIJK NAAKTMODEL Veel ervaring (foto, tekenaars, schilders, beeldhouwers), zowel privé of voor groep. Erotisch poseren mogelijk alsook speciale effecten. Alles bespreekbaar. Contact: 0472/275 187 | E: [email protected]

GEZOCHT: NAAKTMODELLEN Ik ben een 22-jarige student uit Gent en zoek mensen die tijdens het jaar tijd hebben om te komen poseren. Mensen die ook gepassioneerd zijn door kunst en me hierbij kunnen helpen, stuur me een mailtje. Contact: [email protected]

GEZOCHT: MODEL Beginnende bodypainter zoekt enthousiast modellen die regelmatig kunnen tijd vrij maken. Regio Leuven-Tienen. Contact: [email protected]

GEZOCHT: TEKENAARS EN VROUWELIJKE NAAKTMODELLEN VOOR MIJN ATELIER (Antwerpen) Tekenen naar model, op zaterdag van 10u tot 13u30. Er wordt geen les gegeven. Het atelier is al 7 jaar actief bezig. Contact: 0488/372900

MODELLEN

GEZOCHT: NAAKTMODELLEN Kunstacademie Tielt zoekt vr. naaktmodellen voor diverse ateliers. Leeftijd speelt geen rol. Discretie en concurrentiële verloning gewaarborgd. Verplaatsingsonkosten worden ook vergoed tegen wett. tarief. Contact: 051/42 82 70 | E: [email protected]

39 ATELIERRUIMTES / TENTOONSTELLINGSRUIMTES TE HUUR: ATELIER (Gent) Geïsoleerde en verwarmbare zolderruimte, houten vloer en balken, witte muren, twee grote veluxen zorgen voor veel lichtinval. Ligging: centrum Gent, Sint-Elisabeth Begijnhof. Opp: 35 m² (7 x 5m²). Prijs overeen te komen, direct beschikbaar. Meer info: 0479/356918 | E: [email protected] TE HUUR: EXPOSITIERUIMTE (Antwerpen) Mooie expositieruimte van +-80m². Op Italiëlei, veel natuurlijk licht. Uitgerust met kleine kitchenette met ijskast, glazen etc... mooie houten vloeren, stopcontacten en verlichting. Huur: 250 euro voor 7 dagen, alle kosten inbegrepen. Contact: [email protected] TE HUUR: ATELIER (Berchem) Ruimte van +-50m², te gebruiken als atelier, hobbyruimte, opslagplaats. De ruimte is 24u per dag toegankelijk en gelegen op een gelijkvloers. Grote ramen aan de straatkant en glasdals aan andere kant. Huur: 295 euro/ maand, , alle kosten inbegrepen. Contact: [email protected] TE HUUR: ATELIER (Antwerpen) Atelier te delen met 2 andere schilders. Vrij vanaf 1 september. Lange Zavelstraat. Ruim en veel licht. Uw deel is +/- 50 m², totaal atelier is 150 m², 4 meter hoog, lichtkoepels in plafond, gemakkelijke toegang (voor groot materiaal) met poort, parking. 160 euro per maand. Meer info: 0496/382422 | E: [email protected] TE HUUR: ATELIER (Gent) Geheel van een tiental arbeidershuisjes rondom een binnenplaats. De huisjes zijn vrij ruim en beschikken over een gelijkvloers en 2 verdiepingen. De minimumtermijn is 6 maanden. Contact: 02/2032300 | E: [email protected] TE HUUR: STUDIO (Oostende) Op minder dan 300m van de dijk. Verzameling kleine hotelkamers. De mogelijkheid bestaat om in hetzelfde gebouw een atelier van ongeveer 100m² bij te nemen. Contact: 02/2032300 | E: [email protected] TE HUUR: RUIMTE (Brugge) Voormalig kantoorgebouw in het centrum van Brugge. Ruimtes van verschillende groottes beschikbaar voor atelier- of kantoorgebruik Contact: 02/2032300 | E: [email protected] GEZOCHT: KLEIN ATELIER MET BEPERKTE WOONMOGELIJKHEID (Gent) Gezocht in het centrum van Gent of omgeving Sint-Pietersstation: een klein atelier met beperkte woonmogelijkheid. Contact: [email protected]

TE HUUR: RUIME WERKPLAATSEN (Oudenaarde) Ruime werkplaatsen met toonzaal, indien gewenst woonst, geen luxe, 600 m² groot, alle nutsvoorziening. Meer nfo: 0472/51 83 56 | E: [email protected] TE HUUR: KUNSTENAARSATELIER (Brussel) Atelier van ca. 100m², voorzien van ingerichte keuken, volledige badkamer en afgescheiden slaapkamer (grote ramen aan 2 zijden en veluxdakvensters voor grote lichtinval). Op 150 m. van Wiels te Vorst. Huur: 700 euro/ maand. Meer info: 0476/77.66.87 | E: [email protected] GEZOCHT: TIJDELIJK ATELIER (Brussel) Ik ben op zoek naar een tijdelijk atelier in Brussel voor de zomermaanden (2 tot 4 maanden). De ruimte moet geschikt zijn om in te schilderen (ventilatie en watervoorziening). Eventueel ruimte delen: geen probleem. Contact: [email protected] TE HUUR: ATELIER (GEDEELD) (Hoeilaart) Videaste zoekt iemand om een werkplaats in Hoeilaart mee te delen, rustig gelegen ruimte in tuin. In totaal 300 euro + kosten, dus 150 euro per maand per persoon + kosten. Meer info: [email protected] TE HUUR: MOOI ARCHITECTURAAL PAND (Sint-Niklaas) Een mooi herenhuis in centrum van SintNiklaas, op 50 meter van de Grote Markt. Ruimte is polyvalent. Kan perfect dienen om enkele kunstenaars te huisvesten. Eventueel ook korte periodes te bespreken. Meer info: [email protected]

TE HUUR: ATELIER (Antwerpen) 90 m², veel licht, elektriciteit, verwarming, sanitair aanwezig, veilig, in achterliggend gebouw. Prijs: 350 euro/maand; elek + verwarming apart te betalen. Beschikbaar: 1 juni 2011. Meer info: 0495/266427 | E: [email protected] TE HUUR: ATELIER (Antwerpen) vanaf eind juni. Opp: 42 m². Prijs: 139 euro per maand (voorschot van kosten inbegrepen). Ideaal voor schilders, grafische vormgevers, illustratoren, modeontwerpers... Contact: [email protected] GEZOCHT: TIJDELIJK ATELIER VOOR WORKSHOPS (regio Oostende-Brugge) Ik wil tijdelijk een atelier huren (bv. 6 maanden) om workshops te organiseren. Regio Oostende-Brugge. Contact: 0476870335 | E: [email protected] GEZOCHT: ATELIER (kust, Brugge, Westhoek) Gezocht: atelier, gedeeld mag ook in de omgeving van Brugge, Westhoek of omgeving Maldegem. Hoeft niet groot te zijn. Contact: [email protected] GEZOCHT: GRATIS EXPORUIMTE (Limburg) Ik zoek een ruimte liefst in Limburg waar ik een 10-tal canvassen kan ophangen van mijn foto's. Contact: www.anidimonaco.com TE HUUR: TENTOONSTELLINGSRUIMTE (Brugge centrum) Volledig huisje met atelier, alles voorzien voor receptie vernissage. Prijs: volledig: 950€, enkel gelijkvloers: 350€. Meer info: [email protected]

GEZOCHT: TENTOONSTELLINGSRUIMTE (West-Vlaanderen) Ruimte gezocht in de Westhoek voor het tentoon stellen van mijn werk (grafiek). Contact: 057/335643 | E: [email protected]

TE HUUR : GALERIE KUNSTGANG (Gent) Lange smalle ruimte met veel licht en tuin, aan Smak en casinopark in Gent. Alles voor receptie vernissage voorzien. Per maand te huur: 350€. Meer info: [email protected]

TE HUUR: GROOT ATELIER (Gent) Ruim atelier (+- 100m2) in de Maaltebruggestraat te Gent te huur. Veel licht, brede inkom (poort). Voor één of meerdere personen. 550 €, alle kosten inbegrepen (+ 4 maand huurwaarborg). Contact: 0476/718841 | E: [email protected]

AANBOD: EXPOSITIERUIMTE (Vichte) Wegens samenloop van 2 exposities moet ik mijn geplande expositie in de Oude Kerk te Vichte annuleren. Expositietijd: 2 weekends in oktober 2011 komen zo onverwacht vrij. Contact: 056/71.66.32 | E: [email protected]

TE HUUR: ATELIER (Merchtem) Ik wil mijn atelier delen met 1 of 2 kunstenaars. Opp: 100 m², hoog plafond en groot raam. Totaalprijs atelier: 300 euro, kosten inbegrepen. Meer info: [email protected]

GEZOCHT : GRATIS TENTOONSTELLINGSRUIMTES Ik zoek plaatsen waar ik gratis kan tentoonstellen. Mijn disciplines: tekenen, schilderen. Contact: [email protected] | E: 0478/83.65.72 GEZOCHT: ATELIER (omgeving Leuven) Kunstschilder zoekt een -eventueel gedeeldatelier in de buurt van Leuven. Contact: 0472/326959 | E: [email protected]

40 Agenda EXPOSITIES / EVENEMENTEN WEST-VLAANDEREN Jaarlijks tentoonstelling van kunstkring de Kanneblomme: van 8 tot en met 17 juli in de Hoogstraat 1 te Gistel. Werk van Freddy Beernaert, metaalsculpturen, Frie Dewilde, keramiek, Christèle Devriendt, juwelen, Miet Sinnaeve, keramiek, Joris Debruyne, aquakartoens, Jeannine Roseel, keramiek, Danny Morlion, schilderijen en beelden, Christiane Lestaeghe, schilderijen, papier-maché. Gastkunstenaars; Franky Dekeunick, schilderijen, Klaas Venmans, schilderijen en beelden. Opening: vrij 8 juli om 19u30. Open: zat en zon: 10-18u, week: 14-18u. Meer info: [email protected] Expo van Franky Maes: tot 8 juli in de molen van Stene-dorp. Open: 14-20u. Open atelier bij Ingeborg Krause-Behrend (schilderijen met acryl en collages), Kwintestraat 18 te Veurne. Van 9 tot en met 17 juli 2011, telkens 15-19u. Meer info: 058/314656 | E: [email protected] Something About Love: duo-tentoonstelling van Dana & Julia Volynets, geboren en opgegroeid te Minsk, Belarus: tot 10 juli 2011 in Site Oud Sint-Jan, Mariastraat 38 te Brugge. Open: 12-17u. Gesloten: 4 juli. Meer info: [email protected] Ontmoetingen 2011: samen met diverse regionale kunstenaars exposeert frie hardeman een aantal werken in deze jaarlijkse editie van "Ontmoetingen", ingericht door de koninklijke kunstkring Hoppeland uit Poperinge. Van 16 t/m 24 juli in parochiezaal, Blauwhuisstraat 2 te Watou. Open: 14u18u30, ma gesloten. Meer info: [email protected] Expo van Nicole Zoete (keramiek) en Christiane Lestaeghe (schilderijen, papiermaché, keramiek) in de molen, Stenedorpstraat (Oudstrijdersplein) te Stene-Oostende. Van 23 tot en met 28 juli. Open: 10-18u, zon: 14-18u. Meer info: [email protected] Zomerexpositie van Christophe Deroo in de molen van Stene Dorp, Oostende. Van 29 juli t.e.m. 4 augustus 2011. Open: 14u -19u. Meer info: www.christophederoo.webs.com Retrospectieve van werk van Stefano: t.e.m. 31 juli 2011 in Woon- en zorgcentrum De Boarebreker, Kairostraat 82 te Oostende. Meer info: [email protected] Rita Vandepitte stelt schilderijen tentoon in acryl en gemengde technieken: van 1 t.e.m. 15 augustus 2011 in Kunsthuis Den Engel, Markt te Lissewege. Open: elke dag: 10-12u en 13u50-18u. Meer info: [email protected]

KONDIG UW ACTIVITEITEN TIJDIG AAN!!! Een tentoonstelling, kunstenroute of andere evenement gepland? We kondigen het graag aan in KUNSTLETTER[s] en op onze website www.kunstwerkt.be. Gelieve voor uw aankondigingen gebruik te maken van het online-formulier op www.kunstwerkt.be (onder “Agenda”). Uiterste inzenddatum voor de volgende editie van KUNSTLETTER[s]: 12 september 2011. Tentoonstelling diverse disciplines beeldende kunst door het Kunst Atelier (AssebroekBrugge): van 5 augustus tot 26 oktober 2011 in Sedia, Stationsstraat 41 te Oostkamp. Pen: di tot zat: 14-18u. Meer info: [email protected] Nicole Lefèvre (sculpturen) en Suzy Makelberge (aquarel) stellen tentoon in de molen van Stene, Stenedorpstraat 6, 8400 Oostende. Van 12 tot 18 augustus 2011. Open: 14-19u. Meer info: [email protected] Beelden Binnen en Buiten: beeldhouwwerk in brons, terracotta en steen. Tentoonstelling in tuin van Annie M. Desmet te Ieper. Op 13, 14, 15, 20, 21, 27 en 28 augustus van 10 tot 18u. Meer info: www.desmetannie.be Tentoonstelling met keramiek van Eddy Van Meulebroek, Lieven Demunter, schrootsculpturen en schilderijen van Jan Verschueren, schilderijen van Gaby Marcus, Tine Lievens en Dorine van den Tol: van 19 tot 28 augustus 2011 in de Gaeremeynzaal, Grote Markt te Brugge. Open: elke dag : 11-19u. Meer info: [email protected] | 0497/429030 Een selectie uit het oeuvre van Robert Vollekindt: een verscheidenheid aan fotografie, sculptuur, assemblage en poëzie uit bijna twee decennia tentoonstellingen. Van 21 augustus t/m 4 september 2011 in Hof Lanchals, Oude Burg 23 te Brugge. Open: dagelijks 11 tot 18u. Meer info: 050/355546 | E: [email protected] Tentoonstelling van diverse disciplines van beeldende kunst door Kunstkring de Zeven Torentjes: op 27 en 28 augustus, 3 en 4 en 10 en 11 september 2011 van 14 tot 17u30 in monumentale schuur, Kinderboerderij 7 Torentjes, Canadaring 41 te Assebroek Brugge. Meer info: 050/351621 | E: [email protected] Nathalie Pontegnies neemt met haar installatie Leie-Route (collages en glas-sculpturen) deel aan Kunstzomer Leiestreek. Installatie te zien op hoofdlocatie Transfo te Zwevegem tot 28 augustus. Meer info: www.pontegniesart.be | www.zomerkunstroute.be Tentoonstelling met schilderijen van Carl Bevernage (eigen interpretatie van het pointillisme) tijdens Zomerkunstroute 2011: in Stadsmuseum 't Schippershof, Rijselstraat, 77 te Menen + in TRANSFO, Paul Ferrardstraat 21 te Zwevegem. Telkens tot en met 28 augustus 2011. Open: woe-zon: 14u17u30. Meer info: www.carlbevernage.be

Etsen in kleur en zwart/wit door Gilbert Vandaele in restaurant Tearoom De Kippe, Stationsstraat 50 te Merkem (Ieper-Diksmuide). Tot 31 augustus 2011. Open: ma, woe, do: vanaf 14u, zat: vanaf 15u, zon: vanaf 11u30, gesloten op dinsdag. Meer info: [email protected] | www.dekippe.be Digitaal werk van jook (Joke Neyrinck) in: ° Administratief Centrum Heyvaertlaan 18 te Gistel. Tot 31 augustus 2011. Open: ma-vrij: 9-17u. ° Bibliotheek Ter Elst, Warandestraat 7 te Gistel. Van 1 september tot 31 oktober 2011. Open: ma & do: 15-18u, di & vrij: 17-20u, woe: 13-18u, zat: 9-12u. Meer info: www.jook.be Schilderijen van Roger Meert, Nicole Knockaert, Jeannine Corthals, Germaine Nyssen en tekeningen en poëzie van Madesc: van 1 tot en met 14 september 2011 in hal cultuur Brugse Vrije, Burg 11 te Brugge. Meer info: [email protected] Tijdens de Cornelius Feesten in Aalbeke stellen de Aalbeekse liefhebbers kunstenaars schilderijen en keramiek tentoon: op 16, 17 en 18 september 2011 in het ontmoetingscentrum. Open: vrij: 19u-21u, zat: 14u-20u, zon: 10u-12u en 14u-18u. Meer info: : 056/35 59 90 | E: [email protected] BUREN BIJ KUNSTENAARS 2011: in West-Vlaanderen stellen op 14, 15 en 16 oktober 2011 honderden amateurs en professionelen hun atelierdeuren open voor het grote publiek. De deelnemende kunstenaars laten je kennismaken met hun artistieke creaties. Het aanbod is zeer gevarieerd: beeldhouwkunst, design, fotografie, glas, grafiek, grafische vormgeving, juweel, keramiek, kalligrafie, multimedia, schilderkunst, tekenkunst, textiel,… Meer info: www.burenbijkunstenaars.be Opendeur bij frie hardeman, Abeleplein 8A te Abele (Poperinge) n.a.v. Buren bij kunstenaars: op 14, 15 en 16 oktober 2011. Open: vrij: 16-18u, zat en zon: 10-12u en 13u30-18u. Meer info: http://home.scarlet.be/~jozefh Opendeur en tentoonstelling van etsen bij Gilbert Vandaele n.a.v. Buren bij kunstenaars: op 16 oktober 2011 van 10 tot 18u, Pottestraat 89 te Poperinge. Meer info: [email protected] OOST-VLAANDEREN Den Artistjee stelt samen met enkele gastkunstenaars tentoon in de kerk van Paulatem (Zwalm): Chris Masson met keramiek en installaties, Romine en Claudine Van Heuverswijn met schilderijen met olieverf-en acryl op doek, Nancy Lachaert met mixed media en Betty Ramsdam met aquarellen. Op 10 juli 2011 van 11 tot 18u. Meer info: [email protected]

41 KUNSTENAARSDORP AAN DE SCHELDE (Gavere) Dit tweedaags artistiek evenement zal plaatsvinden op zaterdag 16 en zondag 17 juli 2011, op de rechteroever van de Schelde in Gavere. Het kunstenaarsdorp is een doegebeuren, waarbij elke deelnemer een actieve demonstratie geeft van zijn kunst(en). Meer info: www.kunstiggavere.be Tentoonstelling rond thema “Bloemen” door Marie-Jeanne Pollet (juwelen) en Yvette De Vilder-Levins (schilderijen): op 7, 14, 21 augustus en 4 en 11 september, van 14 tot 19u. Locatie: Brouwerijstraat, 1 te Zwalm/ Dikkele. Meer info: 055/49 81 34 | E: [email protected] Water vervoert: internationale tentoonstelling rond water (beelden, installaties, schilderijen): van 21 augustus tot 2 oktober in Durmetuin, Gentstraat 125 te Temse/Tielrode. Open: vrij, zat en zoNM. Meer info: 03 771 00 81 | E: [email protected] Schilderijen en collages van Nathalie Pontegnies in Het verschrikkelijk zoete leven te Machelen-aan-de-Leie, tot 28 augustus 2011. Meer info: www.pontegniesart.be Schilderijen & grafisch werk van Tania Verhasselt: t.e.m. 31 augustus 2011 in het NH Hotel, Hoogpoort 63 te Gent. Meer info: [email protected] Nieuw beeldhouwwerk in de uitgestrekte landelijke beeldentuin van Galerie Lieve Lambrecht (Oostergemstraat 7A) te Merendree: werk van Bruno De Smedt, Kristof Braekevelt, Ann Deman, Félix Roulin, Francine Van Mieghem, Yvan Theys, Michel Janssens, Myriam Eykens, Paul Van Gysegem, Hilde Van De Walle, Guy Timmerman, Pol Spilliaert, Willy Peeters, Achilles Cools, Luc De Blok, Luk Van Soom, Etienne Desmet. Tot september 2011. Open: vrij, zat en zon: 14-19u. Meer info: [email protected] 51°02'00”N - 03°58'00”E: drie kunstenaars Joris Van Peteghem, Peter Verbeeren, Karel Cornelis over drie generaties wonende in Berlare brengen een openluchttentoonstelling. Tot 10 september 2011 aan het Donkmeer te Berlare. Meer info en beeldmateriaal op www.berlare.be (vrije tijd) Noël Drieghe toont palen, zowel monochroom als met verschillende verticale kleurbanden, solitair of verenigd in een sculptuur. Tot 11 september 2011 in Park Ter Beuken, Groendreef 8 te Lokeren. Open: elke dag, van zonsopgang tot zonsondergang. Org: Centrum voor Ruimtelijke Kunst. Wandeldialogen met kunstenaar Noël Drieghe en VVV-gids Franky Baeyens: op zondagen 17 juli en 21 augustus om 15 uur.

Meer info: 09/340 94 74 | E: [email protected] Openluchttentoonstelling 'Voor Altijd Onvergetelijk': hedendaags funerair kunstproject van Kunstig Gavere met werk van 40 kunstenaars uit binnen- en buitenland. Tot 30 september 2011 in Sint-Christianapark, Dikkelvenne (Gavere). Meer info: www.kunstiggavere.be | E: [email protected] Beeldend werk in confrontatie met een fotoselectie: Luc Anseeuw en Ivan Van de Cappelle: van 2 tot 30 oktober 2011 in Galerie Pim De Rudder, Hoogstraat te Assenede. Meer info: 0487/60 42 62 - 0475/83 79 16 | E: [email protected] Rond de Verstraetens: kunstenaars uit regio Zottegem tonen werk met het thema "Verstraeten" (Zottegemse kunstenaarsfamilie) als inspiratie of uitgangspunt. Van 8 tem 16 oktober 2011 in Antiek&Brocant De Gorik, H. Hartplein te Zottegem. Open: 14-19u. Meer info: [email protected] Jos Hendrickx - Een Vlaamse Einzelgänger in Europa: overzichtstentoonstelling van het oeuvre van de tekenaar, graficus, aquarellist en glaskunstenaar Jos Hendrickx (1906-1971). Van 15 oktober tot 6 november 2011 in kasteel Cortewalle, Essendreef te Beveren. Open: woe, zat en zon: 14-17u. Meer info: 03/775 98 46 | E: [email protected] VLAAMS BRABANT Kunstmarkt Tremartre te Tremelo: op zondag 4 september (10-18u) organiseert Kunstkring Gesigneerd, in het centrum van Tremelo, een open lucht kunstmarkt, Tremartre, in een gezellige ambiance à la Montmartre. Kunstenaars en ambachtslui stellen tentoon en geven demonstraties. Meer info: www.kunstkringgesigneerd.be Zesvrouweninallestaten: Irene Goethuys, Joke van Broeckhoven, Annemie Heylen, Roos Fobelets, Danielle Van Belle en Liliane Versluys stellen tentoon in de PBE – Diestsesteenweg 126 - 3210 Linden (Leuven) t.e.m. 11 september 2011. Open: ma-vrij van 8 tot 16u. Meer info m.b.t. de aanwezigheid van de kunstenaars tijdens het weekend op www.zesvrouweninallestaten.net ANTWERPEN Achter de spiegel: Tine Van Poppel: textiel; Griet Mertens: keramiek; Hedwig Van Dyck: schilderkunst; Kris Flameng: poëzie & muziek. Tot 10 juli 2011 in De Pastorij te Herselt. Open: zat en zon van 13u30 tot 18u. Meer info: [email protected]

Tentoonstelling grafisch werk van Veerle Rooms: tot 25 juli 2010 in De Notelaer, Notelaardreef 2 te Bornem. Open: elke dag, behalve vrijdag: 14u tot 18u. Meer info: 03/8896920 | E: [email protected] Nieuw schilderwerk van Marie Verdurmen: van 27 juli tot 7 augustus 2011 in Paviljoen in het Rivierenhof, Turnhoutsebaan 246 te Deurne. Open: 12-19u, gesloten op ma en di. Vernissage op donderdag 28 juli vanaf 19u. Meer info: www.marieverdurmen.be Leden van de Olense Kunstkring OK2000 stellen tentoon in de Pastorij in Herselt. Werk van René Jaques, Rosa Vannuffelen, Danny Smolders, Maria Mertens, Annie Mertens, Anny Smolders, Anny Claes, Thierry Serneels, Hilde Joos en Pierre Wynen. In de tuin van de Pastorie objecten, werken, poëzie van René Jaques, poëzie van Danny Smolders en sculpturen van Hilde Joos. Op 16-17, 23-24, 30-31 juli 2011, van 13u30 tot 18u. Meer info: 0472/53 19 78 | E: [email protected] 10 jaar Dubbeltalent: Canary Pete als Quirit, huiscartoonisten van de Gazet Van Antwerpen stellen tentoon in Bibliotheek Viswater en WZC Monnikenhof te Berendrecht (Antwerpen). Tot 31 juli 2011. Meer info: [email protected] H2eau: kruisbestuiving tussen fotografie en schilderkunst met het gebruik van water als katalysator die nieuwe beelden genereert. T.e.m. 31 juli 2011 in AZ Sint-Maarten, Rooienberg 25 te Duffel. Open: uren ziekenhuis. Meer info: [email protected] Tentoonstellingen in galerij Vocar, Breendonkdorp 77 te Puurs: groep Hobbypatchers uit Hofstade (o.l.v. docente Diana Behets) toont haar creaties : tot 7 augustus 2011. Open: woe en do: 13u30-17u, zon: 9-12u. Meer info: 03/886 61 99 | E: [email protected] Zes kunstenaars van de Kunstkring Lazernij stellen werk tentoon rond thema “Contrast”: Hilde De Keye, Berthe Heirman, Dora Mertens, Jeanine Van Durme, Mia Vanleeuwen, en Maurice Vermeylen. Van 13 tot en met 21 augustus 2011 in Galerie Lazarus, Lazarusstraat 8 te Rumst. Open: zat en zon: 14-18u, op ma 15/8: 11-18u. Meer info: [email protected] Open Atelier: Expo Beeldentuin, proeverij en live muziek: op zondag 28 augustus 2011, van 11 - 17 uur in Essen (Kerkhofweg 17). Meer info: 03/6671786 | E: [email protected] Explosief: textielgroep KUN_ST_OF laat u kennis maken met de werken van Anny Rombouts, Karin Machiels, Danny Dierckx, Jose Braeckmans, Irene De Peuter, Martine Devel, Maryse Pillu, Rita Cuylaerts, Gerd van De Ven: van 3 t.e.m.

42 Agenda 11 september 2011 in Hofke Van chantraine, Kerkstraat 46 te Oud Turnhout. Meer info: [email protected]

13-17u; zon: 14-17u. Meer info : www.kantelink.blogspot.com en www.experikant.nl

2 GIRLS 1 SHOW: schilderijen van Rita Rae Mertens en Halina Leaniuk. Figuratieve kunst. Van 9 tot 25 september 2011 in Transitzone, De Coninckplein te Antwerpen. Open: zat en zon: 10-19u. Meer info: 0496/382353 | E : [email protected]

Jaarlijkse groepstentoonstelling van kunstkring Kosmos: diverse technieken in schilderkunst, grafiek, keramiek en brons. T/m 28 augustus in de 7 Heerlijkheden, Blauwe Kei 48 te Lommel. Open: elke dag, behalve ma: 11-21u. Meer info: 011/540405 | E: [email protected]

Greet Cassiers (schilderijen en monotypes) en Ingrid Van Kogelenberg (papierkunst) stellen tentoon in Sint-Jozefskapel, Augustijnslei 76 te Brasschaat. Op 23, 24 en 25 september. Open: vrij: vanaf 19u30, zat en zon: 11-18u. Meer info: www.greetcassiers.be | www.ingridvankogelenberg.com Orde en chaos: Rosette Boel en Augusta Couillandre stellen schilderijen in acryl, olieverf en mixed media tentoon in Kasteel Ravenhof, Oud Broek 2 te Stabroek. Op 1, 2, 7, 8 en 9 oktober 2011, telkens van 10 tot 17u. Meer info: [email protected] Pressed Flower Art: tentoonstelling van geperste wilde bloemen en planten door Jos Poel in bezoekerscentrum Landschap De Liereman, Schuurhovenberg 43 te 2360 Oud-Turnhout. T/m 9 oktober 2011. Open: ma t/m do van 13u tot 17u - za: 13u tot 17u zo: 11u - 17u. Meer info: [email protected] Fantasierijke keramische creaties van Jan Van Damme: op 5, 6 en 7 november 2011 te Niel. Open: zat en zon: 14-17u, ma: 10-17u. Meer info: [email protected] LIMBURG Summer Madness: exposities in juli en augustus 2011 in kunstgalerij NovaBelgica, Wildebamp 19, Sint-Truiden: keramiek van Dimitri Cambier, tekeningen en beelden van Dirk Bosschaert, beelden van Didier Maghe, ruimtelijk werk van Dimitri Pichelle en Ed Hansen en schilderijen van Tone Aanderaa en Peter Geerts + werken uit voorbije groepshows met o.a. Leo Plaw, Trëz en John Haley III + werken van de kunstenaars in permanentie: Olga Gouskova, Christine Morren, Els Wenselaers, Steve Kirkham, Eddie Symkens en Tim Roosen. Openingsweekend: 2 en 3 juli, telkens van 14 tot 18u. Gesloten van 23 juli t.e.m. 7 augustus. Open op zaterdag van 10 tot 18u en zondag van 14 tot 18u en op afspraak. Meer info: www.novabelgica.com Er loopt een rode draad doorheen: leden van KantelinK (B) en Experikant (NL) tonen eigentijds kantwerk in Kasteeldomein 't Speelhof, Speelhoflaan 5 te Sint-Truiden. Van 27 augustus t/m 25 september 2011. Open: zat en zon: 14-18u. Gelijklopend met de expo presenteert KantelinK hedendaagse kant- en textielkunst in het Museum Vlaamse Minderbroeders, Capucienessenstraat 1 te Sint-Truiden. Open: di t/m zat: 10-12u,

Tekeningen en grafisch werk van Elsa van den Hoogen in het Diagnosecentrum van Lommel (Binnensingel 44). T.e.m. 31 december 2011. Open: ma-vrij: 8-20u, zat: 8u30-12u. Meer info: [email protected] BRUSSEL Schilderijen en tekeningen van Malou Keunen: tot 25 augustus 2011 in de lokalen van Amazone, Middaglijnstraat 10, 1210 Brussel. Open: ma-vrij: tijdens kantooruren te bezichtigen. Meer info: www.amazone.be Mind the bridge Hoe kunnen culturele instellingen op een andere manier bruggen slaan naar het publiek en hoe kunnen ze daarvoor samenwerken met bemiddelaars? En hoe kan het publiek een plaats in de (artistieke) werking van een cultuurorganisatie krijgen? Op 20 september 2011 van 9u tot 17u in KVS , Arduinkaai 7, 1000 Brussel. Meer info: www.mindthebridge.be ANDERE REGIO Jos Hendrickx - Een Vlaamse Einzelgänger in Europa: overzichtstentoonstelling van het oeuvre van de tekenaar, graficus, aquarellist en glaskunstenaar Jos Hendrickx (1906-1971). Van 9 juli tot begin september in het Altes Rathaus in Wittenberg (D). Meer info: 03/775 98 46 | E: [email protected] Groepstentoonstelling: Helena Olewicz (lyrisch-abstracte schilderijen) - Luk Luts (beelden) - Inge Rens (sieraden) - Veronie Rens (bronzen sculpturen) - Zsuzsanna Gyorgyovics (draadbomen): van 29 juli t.e.m. 5 september 2011 in Galerie Zeeuwart - Hogezoom 99 te Renesse (Nl). Meer info: www.helena-olewicz.be | www.zeeuwart.nl Internationale kunsttentoonstelling De Betoverende Tuin: meer dan 20 kunstenaars uit Noorwegen, Denemarken, Nederland, Frankrijk en België stellen sculpturen, schilderijen, juwelen, … tentoon in een prachtige, natuurlijke landschapstuin. Tot 7 augustus 2011 in Art Sanctuary, Rue du Tilleul 22, Sainte-Marie-Geest (Jodoigne). Open: do, vrij: 18-22u, zat, zon: 14-20u. Meer info: http://art-sanctuary.blogspot.com

Frie Hardeman stelt tentoon in Galerie Honvault, 14 Rue Lille (oude bovenstad) te Boulogne/Mer (Noord-Franse kust). Van 2 tot 30 september 2011. Open: elke dag van 10 tot 18u. Meer info: [email protected] WORKSHOPS / CURSUSSEN Schilderen in de Antwerpse haven: kunstschilder geeft een workshop juli en augustus 2011 in de Antwerpse haven. Medium: olieverf, aquarel of tempera,… Enkel inschrijven via [email protected] Open atelier Arte e Alegria (Stationsstraat 94) in Oostkamp, in juli en augustus. Je bepaalt zelf wanneer je komt, niets moet en bijna alles mag. Ook mogelijkheid om werk te bakken, te rookstoken, raku... Bijdrage: 55 euro. Op ma; di en woe van 10 tot 20u. Gesloten: 14 t.e.m. 20 augustus. Meer info: 0476/459997 | E: [email protected] Zomercursus Aquarel: “Impressies uit de Provence”. Basistechnieken aquarel en kennismaking met de materialen die courant worden gebruikt. Een ontmoeting met de kleuren en het licht van de “Midi”. Van 10 tot 17 juli 2011 en van 31 juli tot 7 augustus in Rasteau (Haut-Vaucluse). 12 ochtend- en namiddagsessies, afwisselend tekenen en schilderen. Meer info: Jean Ranson of Mia Baeck: 03/455 05 91 – 0486/60 32 40 [email protected] Creatief met zachte steen: van 16 tot 30 juli 2011 in Trezelles, Alliers-Auvergne (Fr.): er wordt gewerkt met speksteen, albast of Noors witgranilaatmarmer en/of Euvil granilaatsteen. Begeleiding: beeldhouwer Paul De Wachter. Meer info: www.chezlepre.com | 0033(0)470-990668 Zomeracademie 2011: van 18 tot 24 juli 2011 in Destelheide, Dworp. Workshop Beeld en beeldtaal: je gaat onder de vorm van reflectie- en doeopdrachten op zoek naar de zeggingskracht van het beeld. Alle beeldende werkvormen kunnen hierbinnen aan bod komen: tekenen, schilderen, beelden in klei, installaties, assemblages. Artistiek atelier Mediakunst: in het atelier ‘Mediakunst' ontdek je verschillende manieren van verhalen vertellen met gebruik van oude en nieuwe media. Een combinatie van found footage, dia's, digitale video, audio, animatie, fotografie. Meer info: www.zomeracademie.be Vilten is hip! Tijdens de Gentse Feesten houdt het MIAT een open viltatelier. Kom en ga wanneer jij het wilt. Koop een zakje vilt en ontdek de basisknepen van het vilten. Op 19, 20 en 21 juli, van 10 tot 13 uur en van 14 tot 18 uur. Prijs € 5. Meer info: www.miat.gent.be

43 Workshop Papierklei: papierklei biedt veel mogelijkheden en houdt je werk licht. Op 19 en 20 juli 2011, van 10 tot 13 u in Arte e Alegria (Stationsstraat 94) in Oostkamp. Bijdrage: 50 euro. Meer info: 0476/459997 | E: [email protected] Schilderen: we experimenteren met acrylverf in mijn open huis-tuin en atelier. Verschillende technieken, je krijgt uitleg over compositie en kleurenleer. Geen voorkennis nodig. Max 6 inschrijvingen. 20-24 juli: 9u30-15u30 in Spalbeek-Hasselt. Meer info: 011/75 61 69 | E: [email protected] Tekenen en schilderen: elke dinsdag in juli en augustus gaat Kunst In Vrije Tijd in de Vlaamse Arennen (streek van Zwalm) tekenen. Op 21, 22, 23, 28, 29 en 30 juli gaan we schilderen in de namiddag. Er wordt gezorgd voor een gevarieerd programma wat betreft de onderwerpen. De werken worden eind september tentoongesteld. Meer info: www.kivt.be Workshop druktechniek monotype: Colour print en droge naald erbij. Monodruk als veelzijdige, éénmalige druktechniek waar je niet genoeg van krijgt: we zoeken naar variaties in texturen en stapelen lagen op elkaar. Begeleiding: Nina Stoupina. Op 21 en 22 juli, 10-17u. Te Gent. Prijs: 100 euro- 2 dagen; 70 euro- 1 dag. Meer info: [email protected] | 09/233-44-59 Buiten schetsen, tekenen en genieten: in de mooie omgeving van het kunstenaarsdorpje Vlassenbroek: inspirerende voorbeelden, korte waarnemingsoefeningen ter opwarming, materiaaltips, koffie, thee, water en koekjes. Op 21, 22, 23 en 24 juli en 1, 2, 3 en 21 augustus 2011 telkens van 10 tot 17 uur. Deelname: 15€ per dag. Meer info: http://www.laboarte.be/nl/calendar/buiten-schetsen-tekenen-en-genieten Stage fiber art: papier, vilt en zijde: voor fiberartliefhebbers, kleurliefhebbers en dansers: stelzelf je stage samen uit verschillende ateliers. Van 24 juli tot 30 juli 2011 en van 31 juli tot 6 augustus 2011 in Frankrijk, dicht bij Richelieu. Meer info: 0472/37 6609 | E: [email protected] Workshop beeldhouwen voor jongeren van 12 tot 16 jaar: van 1 tot en met 5 augustus 2011 van 10 tot 16 uur. Begeleiding beeldhouwer An Van Gassen. Kouterbosstraat 96, 9240 Zele. Meer info: [email protected] of 052/52 54 36 Moderne kunst workshop: 5 dagen = aanleren van 5 disciplines ( schilderen met penseel, paletmes, gelmediums, enz…). Met deze cursus leer je elke dag een eenvoudige techniek aan. Van 1 tot 5 augustus, 8 tot 12 augustus of 15 tot 19 augustus 2011 in

Kunsthart, Wollterslaan 16, 9000 Gent. Meer info: 09/2287021 | E: [email protected]

groeven in Carrara (Italië). Van 3 tot 10 september 2011. Meer info: [email protected]

Workshop Papier-Mache door Jean Decoster. Op 6 en 7 augustus 2011. Dag 1: aanleren techniek: werken met kwalitatieve papiersoorten / speciale lijm / vervaardigen van een doosje en een holle sculptuur. Dag 2: verder afwerken met kleur en textuur + vervaardigen papier-maché op basis van papiercellulose en zelf geschepte vellen. Plaats: Meldert/Hoegaarden. Prijs: 210 euro, inbegrepen alle gebruikte materialen, een syllabus, lunch en drank (overnachten is mogelijk). Meer info: 0477/522 595 | [email protected]

Tekenen naar levend model: poses van 5 tot 20 minuten, keuze van materiaal, techniek en drager is vrij, ervaring niet vereist, begeleiding op maat. Organisator : Kunst(h)art vzw, Wolterslaan 16 te Gent. Vanaf 15 september 2011, wekelijks op donderdag gedurende 12 weken, van 18u tot 21u. (Geen les op 3/11.) Meer info: [email protected]

Zomerstages in de Franse Vogezen: aquarel voor gevorderden: 11-16 augustus 2011. Begeleid door Miejef Callaert. All-in formule: 350,- € per stageperiode. Partners zijn welkom. Meer info: [email protected] | 0485/ 995 590 Zomercursus op een schitterende locatie in Desenzano, dichtbij het Gardameer in Italië: keramiek met Nicole Declercq of aquarel en/of tekenen met Mark Cannoodt. Beiden hebben jarenlange ervaring. Van 14 t.e.m. 20 augustus 2011. Meer info: [email protected] of 03/325.72.39 Kunstzinnige natuurbeleving: al wandelend met opdrachten in de natuur, die we nadien gaan verdiepen via creatieve werkvormen: intuïtief schilderen, meditatief boetseren. Nog op 26 augustus, 21 oktober 2011. Meer info: www.bronkracht.be Workshop & Masterclass Dynamiek van lijn en vlak: werken met water en aquarel: op 20 augustus in CC de Meent Alsemberg,. Lesgever: Rainier Boidin. Thema: de menselijke figuur. Er wordt niet gewerkt naar levend model. Prijs: 75 euro. Workshop & Masterclass Abstracte dieptewerking van het landschap: het werken met water en aquarel: op 27 en 28 augustus in CC de Meent Alsemberg. Een variatie tussen aquarel, inkt en houtskool. Inzichten, demonstraties en praktijkoefeningen rond de principes van de abstracte dieptewerk. Lesgever: Rainier Boidin. Prijs: voor twee dagen 125 euro, voor één dag 75 euro. Meer info: www.rainier-boidin.com | www.tiamat.be Zomerworkshops in Provence (Bras D'asse Le Vieux): aquarel / tekenen - letters kappen in steen - ontwerpen van letters voor steen - non toxische grafiek – shiatsu. Meer info: www.paragonvzw.be Zomercursus beeldhouwen in marmer: grondige initiatie en opvolging van beeldhouwtechnieken aan de voet van de marmer-

Meer cursussen en workshops vind je op www.kunstwerkt.be Reliek Publiek Eindtentoonstelling Gent, 8 oktober 2011

“Artists don’t make objects, artists make mythologies” (Anish Kapoor) Allemaal hebben we objecten, al dan niet tastbaar, die een speciale waarde hebben. Hoe vertaal je het verhaal achter een object, een stuk tekst, een oude brief naar een ver-beelding? Hoe maak je iets wat niemand ziet zichtbaar voor iedereen? De deelnemers aan het project Reliek Publiek, dat KUNSTWERK[t] organiseert, gingen rond dit thema aan de slag. Ze startten hun zoektocht in de ateliers van kunstenaars Tinka Pittoors, Tjok Dessauvage en Mark Cloet en werkten daarna nog enkele maanden in eigen atelier verder aan hun creaties. Hun zoektocht en hun gekoesterde kunstwerken zijn te zien op een tentoonstelling die sfeervol wordt ingeleid door altsaxofonist Ben Sluijs. Allen van harte welkom! Vernissage: zaterdag 8 oktober 2011 van 16u tot 19u Ook open op 8, 9, 15 en 16 oktober 2011, de openingsuren vind je op www.kunstwerkt.be Waar: Atelier Huis Mortier, Ham 1, Gent

Ben je gepassioneerd door beeldende kunst? Zou je graag je werk tentoonstellen, nieuwe technieken aanleren, op de hoogte blijven van activiteiten op het vlak van beeldende kunsten? Misschien is KUNSTWERK[t] dan wel iets voor jou.

KUNSTWERK[t] is het aanspreekpunt voor de actieve kunstbeoefenaar in Vlaanderen. Informatie, projectondersteuning, workshops, expomaterialen of uitleenkoffers: het zijn maar enkele van de zaken waarvoor je bij KUNSTWERK[t] terecht kunt. Via publicaties, het magazine KUNSTLETTER[s] en onze website houden we geïnteresseerden op de hoogte van activiteiten op het vlak van de beeldende kunsten. Meer info: Surf naar www.kunstwerkt.be of vraag een uitgebreid infopakket aan via [email protected] of 09/235.22.70 KUNSTWERK[t] vzw Bijlokesite Bijlokekaai 7C B-9000 GENT T +32 [0]9 235 22 70 www.kunstwerkt.be [email protected]