Even voorstellen……. Vitamines en kanker: labwaarden cruciaal 14 mei 2012 Manon Verheul-Koot
VoedingOnline
e-books en e-learning modules voor professionals www.voedingonline.nl
1a. Vitaminestatus • • • •
Inhoud presentatie 1. 2. 3. 4. 5. 6.
Vitaminestatus Vitaminestatus van patiënten met kanker Vitamine D en kanker Vitamine-D-status Vitamine-D-suppletie Monitoren vitamine-D-status
1b. Risicofactoren
deficiënt minimaal optimaal toxisch
behoud goede gezondheid preventie en behandeling ziekten
1
2a. Vitaminestatus van patiënten met kanker • • • • •
verlaagde voedselinname malabsorptie verhoogd metabolisme verhoogde verliezen (urine, darmmucosa) invloed op vitaminemetabolisme
2b. Voeding voor de patiënt met kanker Volgens Handboek: suppletie met max. 100% van ADH
ADH: afgestemd op behoefte gezonde personen Niet afgestemd op: • opheffen tekorten • voldoen aan verhoogde behoefte
2c. Meer aandacht voor vitaminestatus Optimale vitaminestatus: • preventie complicaties antitumorbehandelingen • preventie metastasen • verhogen overlevingskans
2d. Inzicht in vitaminestatus • • • •
vitamine-inname via voeding vitamine-inname via supplementen negatieve invloeden op vitaminestatus vitaminestatus in bloed bepalen
Kanttekeningen bij hoge vitaminedoseringen: • interacties met chemotherapie (positief/negatief) • stimuleren tumorgroei • toxische effecten
2e. Navraag gebruik vitaminesupplementen
2f. Bepalen vitaminestatus
Vraagt u standaard het gebruik van vitaminesupplementen na?
• •
LWDO 2010*: • 51% van patiënten met chemo- of radiotherapie gebruikt een supplement • slechts 29% van diëtisten vraagt gebruik na • artsen in 14%, verpleegkundigen in 11%
•
* Rapport: Nut, noodzaak en risico’s van antioxidanten tijdens chemo- en radiotherapie
• •
meten = weten reguliere vitaminebepalingen door huisartsen- en ziekenhuislaboratoria meeste vitaminebepalingen: € 6-10 (excl. orderkosten: € 10-16) normaalwaarden / interpretatie aanvraag door diëtist of via arts?
2
3. Vitamine D en kanker a. b. c. d. e.
Vitamine-D-bronnen Vitamine-D-metabolisme Vitamine-D-aanbevelingen Preventie kanker Behandeling kanker
3a. Vitamine-D-bron: zon Zonlicht: vitamine-D-aanmaak in huid in NL • tussen april en oktober • tussen 10.00-15.00 uur
• • •
3b. Vitamine-D-metabolisme
3a. Vitamine-D-bron: voeding Voedselconsumptiepeiling 1998 / 2007-2010: circa 3 µg
minder buiten vrees voor huidkanker / huidveroudering beschermingsfactor zonnebrandcrèmes
huid
darm vitamine D lever
65% uit vetten: • halvarine, margarine (0,38 µg/boterham) • bak- en braadproducten (7,5 µg/100 g) 35% uit overige producten: • vette vis (7,9 µg/100 g)
25(OH)D nieren
lokale weefsels
1,25(OH)2D
1,25(OH)2D
3c. Vitamine-D-adviezen NL Gezondheidsraad 2008 + 10 µg vitamine D (400 IE) • kinderen 0-4 jaar • vrouwen > 50 jaar • mannen > 70 jaar • zwangeren en lacterenden • personen met donkere huid • personen die weinig buiten komen + 20 µg vitamine D (800 IE) • ouderen in instellingen of met donkere huid • osteoporose
3c. Vitamine-D-adviezen USA Institute of Medicine 2010 • 0-1 jaar: 10 µg • 1-70 jaar: 15 µg • > 70 jaar: 20 µg • •
totale vitamine-D-inname vitamine-D-verrijkte producten in USA: melk, ontbijtcereals, vruchtensappen
3
3d. Preventie kanker • • • • • •
in Nederland: marginale vitamine-D-status kwaadaardige cellen (o.a. in colon, borst, prostaat, pancreas, huid) hebben vitamine-D-receptoren vitamine D bevordert celdifferentiatie en remt celproliferatie verhoogde zonblootstelling: mortaliteit van alle kankersoorten neemt af* lage 25(OH)D-gehaltes: verhoogd risico op kanker 25(OH)D-gehalte > 80 nmol/l**
* Chen W. 2010 ** Pilz S. 2009 / Garland C.F. 2009 / Abbas S. 2009 / Crew K.D. 2009 / Jenab M. 2010
3d. Preventie kanker Vitamine-D-suppletie: • vitamine-D-suppletie (circa 25 µg): verlaging kankerrisico* • Canadian Cancer Society (2009): volwassenen tijdens herfst/winter suppletie 25 µg/dag; verhoogd kankerrisico hele jaar
* Gorham E.D. 2005 / Lappe J.M. 2007 / Gorham E.D. 2007 / Robien K. 2007 / Rheem D.S. 2010
3e. Behandeling kanker • • •
kanker diagnose in zomer: betere prognose* Noors onderzoek (n=249.373): 15-25% patiënten met kanker:** insufficiënte vit.-D-status (< 80 nmol/l): 65-92% deficiënte vit.-D-status (< 50 nmol/l): 20-58% inname ↓, absorptie ↓, zonblootstelling ↓, gebruik medicatie (zoals aromataseremmers, corticosteroïden, bifosfonaten)
* Porojnicu A.C. 2008 / Porojnicu A.C. 2005 / Porojnicu A.C. 2007 / Lim H.S. 2006 / Turna A. 2012 ** Pazdiora P. 2011 / Varsavsky M. 2011 / Ren C. 2012 / Orell-Kotikangas H. 2012
4. Vitamine-D-status a. Vitamine-D-status b. Bepaling vitamine-D-status
3e. Behandeling kanker • • • •
vitamine D bevordert celdifferentiatie en remt celproliferatie deficiënte vitamine-D-status (< 50 nmol/l): lagere respons op therapie en lagere overlevingskans* vitamine D ook van belang voor: antimicrobiële peptiden, immuuncellen, spierwerking, hersenfunctie optimaliseren vitamine-D-status (?)
* Freedman D.M. 2007 / Ng K. 2009 / Newton-Bishop J.A. 2009 / Nürnberg B. 2009 / Tretli S. 2009 / Thomax X. 2011 / Ren C. 2012
4a. Vitamine-D-status algemeen Vitamine-D-spiegel 25(OH)D • NL 2008: > 30 nmol/l; ♀ > 50 jaar en ♂ > 70 jaar > 50 nmol/l • USA 2010: > 50 nmol/l • Literatuur: > 80 nmol/l (75 nmol/l = 30 ng/ml) • Streefwaarde: 80-125 nmol/l
4
4b. Bepaling vitamine-D-status • • • •
Bepaling 25(OH)D-gehalte: regulier Kosten circa € 10 (excl. orderkosten) Jongvolwassenen: winter 50-60 nmol/l, zomer 100 nmol/l Hoogbejaarden: vaak circa 20 nmol/l Khoo A.L. 2012 (Nijmegen; 15 gezonde mannen gemiddelde leeftijd 36 jaar, BMI 22,8)
6. Monitoren vitamine-D-status • • • • • • •
verwachting verbetering vitaminestatus? effecten vitaminesuppletie? mogelijke bijwerkingen (hypercalciëmie)? kans op te hoge waarden? interacties toxiciteit frequentie monitoring
5. Vitamine-D-suppletie Optimaliseren vitamine-D-status: • suppletie met 10-20 µg vitamine D/dag vaak onvoldoende • veelal 50-100 µg vitamine D/dag nodig • 1 µg vitamine D extra: stijging 1 nmol/l • stootkuur vitamine D: 8 weken vitamine-D-drank (1 ml/week) = 1.250 µg vit. D/week (ca. 180 µg/dag) • daarna overgaan op dagelijkse suppletie (25 µg/dag) • monitoren / hypercalciëmie
Meer aandacht voor vitaminestatus van patiënten met kanker
Bedankt voor jullie aandacht Meer info: www.voedingonline.nl
5
