Even voorstellen……. De diëtist en vitamines 15 maart 2012 Manon Verheul-Koot
VoedingOnline
e-books en e-learning modules voor professionals
1. E-books en E-learning modules www.voedingonline.nl • • • •
wetenschappelijk onafhankelijk geaccrediteerd (8 punten/vitamine) e-learning on demand
• Doelgroepen: diëtisten, artsen, apothekers en andere voedingsprofessionals • Maart 2012: 13 e-books en e-learning modules
Inhoud presentatie 1. 2. 3. 4. 5. 6.
E-books en E-learning modules Diëtist en vitamines Diëtistische diagnose Voedingsadvies Vitamine K en antistolling Vitamine D en ouderen
1a. E-books • E-books lezen (en printen) via internet of downloaden en lezen (en printen) via PDF • Op pc, iPad of e-reader • Bronnen met link naar abstract of full-text artikel • Gratis uittesten: thiamine (vitamine B1)
1
1b. E-learning modules • 8 accreditatiepunten per vitamine/mineraal • E-book Alles over Thiamine, Thiaminetoets, Zelfreflectieformulier en Evaluatieformulier • Geslaagd: > 70% goed van de toets • Vragen stellen via
[email protected] • Kennisuitwisseling met medecursisten via besloten forum op www.voedingonline.nl • Gratis uittesten: thiamine (vitamine B1) • Lijst met vitaminedeskundigen
1c. Kosten • Maart 2012: 13 x 8 = 104 accreditatiepunten • Volledig jaarabonnement (€ 200/jaar) • E-book jaarabonnement (€ 100/jaar) • Instellingsabonnement (hogere korting bij grotere afname) • Losse verkoop
2. De diëtist en vitamines
1d. E-zine VoedingOnline • Maandelijkse nieuwsbrief - gratis • Nieuws over vitamines, mineralen, spoorelementen en nieuws over e-books en e-learning modules van VoedingOnline • Opgeven via www.voedingonline.nl
2b. Wie is de vitaminespecialist?
2a. Vitaminestatus • • • •
deficiënt minimaal optimaal toxisch
behoud goede gezondheid preventie en behandeling ziekten
• • • • • •
Arts Orthomoleculaire arts / therapeut Diëtist Apotheker Praktijkondersteuner ….
2
3. Diëtistische diagnose
2c. Diëtist: dé vitaminespecialist
ADA: positionering diëtist als dé vitaminespecialist audiocast
• • • • •
uitbreiden kennis meer aandacht voor vitaminestatus ontwikkelen vakgebied uitwisselen kennis en ervaringen profilering
Meer aandacht nodig voor vitaminestatus a. risicofactoren vitaminedeficiënties b. navraag gebruik vitaminesupplementen c. vitaminedeficiëntieverschijnselen d. bepalen vitaminestatus
3b. Navraag gebruik vitaminesupplementen
3a. Risicofactoren
Vraagt u standaard het gebruik van vitaminesupplementen na? LWDO 2010*: • 51% van patiënten met chemo- of radiotherapie gebruikt een supplement • slechts 29% van diëtisten vraagt gebruik na • artsen in 14%, verpleegkundigen in 11% * Rapport: Nut, noodzaak en risico’s van antioxidanten tijdens chemo- en radiotherapie
3c. Deficiëntieverschijnselen Herkent u vitaminedeficiëntieverschijnselen?
3d. Bepalen vitaminestatus • •
• • •
meten = weten reguliere vitaminebepalingen door huisartsen- en ziekenhuislaboratoria meeste vitaminebepalingen: € 6-10 (excl. orderkosten: € 10-16) normaalwaarden / interpretatie aanvraag door diëtist of via arts?
3
4. Doel voedingsadvies Rol van vitamines in het bereiken van doelen voedingsadvies: • behoud goede gezondheid • preventie ziekten • • •
behandelen ziekte behandelen klachten preventie complicaties
4. Voedingsadvies a. b. c. d. e.
4b. Behandelen vitaminedeficiëntie
4a. Beschikbare vitaminesupplementen • • • •
welke supplementen zijn verkrijgbaar? (drogist / apotheek / winkel / internet) enkelvoudig / multi oraal / parenteraal advies en keuze
4c. Contra-indicaties / bijwerkingen Heeft u kennis over contra-indicaties voor vitaminesuppletie?
beschikbare vitaminesupplementen behandelen vitaminedeficiëntie contra-indicaties / bijwerkingen monitoren vitaminestatus toxiciteit vitaminesuppletie
Hoeveel vitaminesuppletie is nodig om een vitaminedeficiëntie op te heffen of te zorgen voor een optimale vitaminestatus?
4d. Monitoren vitaminestatus • • • • •
verwachting verbetering vitaminestatus? wanneer wordt optimale vitaminestatus bereikt? kans op te hoge waarden? toxiciteit frequentie monitoring
Welke bijwerkingen kunnen optreden?
4
4e. Toxiciteit vitaminesuppletie
Evaluatie voedingsadvies •
• • • •
aanvaardbare bovengrens van inname toxische verschijnselen invloed medicatie vitaminebepalingen
• • • •
5a. Antistollingsmiddelen
5. Vitamine K en antistolling a. b. c. d. e. f.
Antistollingsmiddelen Werking antistollingsmiddelen Evenwicht Overmatige ontstolling Vitamine-K-tekort Vitamine-K-suppletie
5b. Werking antistollingsmiddelen
wordt de gewenste inname van voeding (en supplementen) bereikt? verbetering vitaminestatus? toxiciteit vitaminesuppletie? is het gewenste effect bereikt? bijstellen voedingsadvies?
• •
•
Trombose: bloed stolt te sterk 385.000 mensen in NL: atriumfibrilleren, hartklepprothesen, trombosebenen, longembolieën, CVA vitamine-K-antagonisten (cumarinederivaten: acenocumarol en fenprocoumon (Marcoumar®)
5c. Overmatige ontstolling Overdosering antistollingsmiddelen: • 1-3 mg vitamine K (bij voorkeur oraal) • Bij bloedingen: hogere vitamine-K-dosering (tot 10 mg) Niet oraal of bij malabsorptie: • Vitamine K intraveneus (niet intramusculair -> verhoogde kans spierbloeding -> invaliderend hematoom)
5
5d. Stollingsevenwicht • • • •
Antistolling ↔ vitamine K Voeding: vitamine K1 en K2 US ADH: ♂ 120 µg; ♀ 90 µg Geen NL ADH + niet in NEVO
Verschillen van invloed op antistolling: - normale voeding: > 250 µg (voedingsmatrix) - supplementen: > 100 µg met vitamine K2 (MK-7): > 50 µg - ondervoeding: kleinere verschillen
Sonde-/drinkvoeding Standaard ‘Afhandeling cumarine interacties’ (www.fnt.nl): melden gebruik enterale voeding bij trombosedienst Levering via apotheek apotheek doet melding aan trombosedienst + instructie van patiënt Levering via facilitair bedrijf • geen melding aan trombosedienst • melding + instructie door voorschrijver
Ook van invloed op stollingsevenwicht • • • •
Antibioticagebruik (± 20% vitamine-Kproductie door darmflora) Bacteriële overgroei Grote suppletiehoeveelheden vitamine E (werkt antagonistisch op vitamine K) Medicatie van invloed op vitamine K
5f. Vitamine-K-suppletie Voordelen: • Hogere dagelijkse vitamine-K-inname -> minder effect van schommelingen, stollingsevenwicht makkelijker te bereiken • Minder vitamine-K-tekorten in het lichaam
- Ruime vitamine-K-inname via voeding - Vitamine-K-suppletie (150-500 µg vit. K1/dag)
5e. Vitamine-K-tekort Langdurig gebruik antistollingsmiddelen: geen hergebruik vitamine K -> vitamine-K-tekort in o.a. botten en bloedvaten Meer kans op: • Osteoporose • Botfracturen • Hart- en vaatziekten
6. Vitamine D en ouderen a. b. c. d. e. f. g.
Aandacht voor vitamine D Vitamine-D-bronnen Vitamine-D-adviezen Vitamine D en ouderen Belang van vitamine D Bepalen vitamine-D-status? Vitamine-D-suppletie
6
6a. Aandacht voor vitamine D Niet alleen voor botten Ook van belang voor: • spieren • afweer • hersenfunctie • bloeddrukregulatie • insulinesecretie • celdifferentiatie en -proliferatie
6b. Vitamine-D-bron: voeding Voedselconsumptiepeiling 1998: 2,8 µg
6b. Vitamine-D-bron: zon Zonlicht: vitamine-D-aanmaak in huid in NL • tussen april en oktober • tussen 10.00-15.00 uur
• • •
minder buiten vrees voor huidkanker / huidveroudering beschermingsfactor zonnebrandcrèmes
6c. Vitamine-D-adviezen NL
65% uit vetten: • halvarine, margarine (0,38 µg/boterham) • bak- en braadproducten (7,5 µg/100 g)
Gezondheidsraad 2008 + 10 µg vitamine D (400 IE) • kinderen 0-4 jaar • vrouwen > 50 jaar • mannen > 70 jaar • zwangeren en lacterenden • personen met donkere huid • personen die weinig buiten komen
35% uit overige producten: • vette vis (7,9 µg/100 g)
+ 20 µg vitamine D (800 IE) • ouderen in instellingen of met donkere huid • osteoporose
6c. Vitamine-D-adviezen USA Institute of Medicine 2010 • 0-1 jaar: 10 µg • 1-70 jaar: 15 µg • > 70 jaar: 20 µg • •
totale vitamine-D-inname vitamine-D-verrijkte producten in USA: melk, ontbijtcereals, vruchtensappen
6c. Status adviezen? 1. Nederlandse adviezen slecht opgevolgd 2. Kennis over vitamine D neemt snel toe
Vitamine-D-spiegel 25(OH)D: • NL: > 30 nmol/l; ♀ > 50 jaar en ♂ > 70 jaar > 50 nmol/l • USA: > 50 nmol/l • Literatuur: > 80 nmol/l
7
6d. Vitamine-D-metabolisme
6d. Vitamine D en ouderen Meer risico op vitamine-D-tekort: • verminderde vitamine-D-aanmaak in huid • minder zonblootstelling / meer kleding • lagere omzetting in lever en nier • meer ziektebeelden / medicatie
veroudering / ziekten / medicatie huid
lever 25(OH)D nieren
lokale weefsels
1,25(OH)2D
1,25(OH)2D
6e. Belang vitamine D voor ouderen • • • • •
beperken botverlies verminderd risico op vallen en botbreuken behoud spiermassa behoud cognitieve functies lager risico op hart- en vaatziekten, diabetes, kanker, infectieziekten, autoimmuunziekten
6g. Vitamine-D-suppletie Hoeveel suppletie is nodig om een vitamine-D-deficiëntie op te heffen en te zorgen voor een optimale vitaminestatus?
darm vitamine D
6f. Bepalen vitamine-D-status • • • • • • •
meten 25(OH)D-status kosten: circa € 9 (excl. orderkosten) reguliere vitaminebepaling verwachting verbetering vitaminestatus? wanneer wordt optimale vitaminestatus bereikt? kans op te hoge waarden? kans op te hoog Ca of Mg?
6g. Meer vitamine D nodig •
optimale vitamine-D-status: > 80 nmol/l
•
vitamine-D-aanbevelingen (20 µg/dag) vaak onvoldoende ouderen: meer vitamine D nodig om vitamineD-status te verbeteren (50-125 µg/dag) langdurige suppletie met 125 µg/dag aan verpleeghuispatiënten geen negatieve effecten
• •
8
6g. Vitamine-D-supplementen • •
•
•
•
Vitamine-D-supplementen: 2,5-25 µg/tablet of capsule of druppels Multivitaminepreparaten: Davitamon: 1,66 µg/tablet Dagravit: 2,5 µg/tablet Multivitaminepreparaten voor ouderen: Davitamon Actifit 65+: 10 µg/tablet Dagravit Totaal 30 Xtra Vitaal 60+: 7,5 µg/tablet Drinkvoeding voor ouderen: Ensure Plus Advance: 25 µg/2 flesjes Resource SeniorActiv: 25 µg/2 flesjes Vitamine-D-drank: 1.250 µg/ml
Vragen 1. Risico’s van suppletie met > 100% ADH? 2. Interactie vitamines <-> medicijnen 3. Statines (cholesterolverlagers) en vitamine D 4. Spierpijn en vitamine D
Voorkeur: dagelijkse suppletie
Antwoord op overige vragen en meer informatie: www.voedingonline.nl
Bedankt voor jullie aandacht
9
