Evaluatie van de werkwijze en resultaten van het LSOVD-groepswerk. Laura van Duin, MSc Ir. Elske Wits

Evaluatie van de werkwijze en resultaten van het LSOVD-groepswerk

Laura van Duin, MSc Ir. Elske Wits

Inhoud

1 Inleiding

6

1 .1

6

1.2 Positie van de LSOVD

LSOVD: steun aan verwanten van verslaafden

7

1.3 Doelstelling en onderzoeksvragen

7

1.4 Methode van onderzoek

8 10

2 Resultaten

2 .1 Reguliere hulp aan familie van drugsverslaafden in Nederland

10

2.2 Organisatie en werkwijze van de LSOVD

10

2.3 Wijze van kennismaking met het LSOVD-groepswerk, aanleiding

en duur van de deelname

12

2.3.1

12

2.3.2 Reden van kennismaking

12

2.3.3 Duur van deelname aan de groepen

13

Evaluatie van de werkwijze en resultaten van het LSOVD-groepswerk

2.3.4 Ervaring met reguliere hulpverlening

13

Auteurs

2.4.1

Laura van Duin, MSc

2.4.2 Betekenis voor de arbeidsparticipatie

Ir. Elske Wits

Manier van kennismaking

2.4 Waardering van het groepswerk Steun en advies lotgenoten

2.5 Invloed op het gezin en familierelaties

2.5. 1 Ervaren problemen in de omgang met de verslaafde

Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van de Landelijke Stichting voor Ouders en Verwanten

2.5.2

van Drugsverslaafden en de Stichting Steunfonds van Drugsgebruikers.

2.5.3 Betekenis voor de hulpverlening

Betekenis voor de omgang van familieleden met de verslaafde

2.6 Aanbevelingen (ex-)deelnemers

14 14 15 15 15 17 19 21

Rotterdam, september 2012 3 Samenvatting en conclusie

24

IVO Instituut voor Onderzoek naar Leefwijzen en Verslaving

3.1 Reguliere hulp aan familie van drugsverslaafden in Nederland

25

Heemraadssingel 194

3.2 Organisatie en werkwijze LSOVD

25

3021 DM Rotterdam

3.3 Wijze van kennismaking met het LSOVD-groepswerk, aanleiding en duur

T 010 425 33 66

[email protected]

www.ivo.nl

3.5 Wat levert het op voor het gezin, familierelaties en hulpverlening

26

ISBN 978-90-74234-91-7

3.6 Conclusie

26

Ontwerp & druk

van de deelname

25

3.4 Waardering van het groepswerk door de deelnemers aan de groepen en de drugsverslaafde familieleden

26

Basement Grafische Producties, Den Haag 3

Literatuur

28

Bijlage 1

Methoden van onderzoek

31

1. Documentenanalyse

31

2. Interviews

2.1 Interviews gespreksgroepsleiders

31 31

2.2 Interviews deelnemers

31

2.3 Interviews (ex-)verslaafden

32

3. Online vragenlijst

32

Bijlage 2

Topiclijst interviews gespreksgroepsleiders

35

Bijlage 3

Topiclijst interviews deelnemers

37

Bijlage 4

Topiclijst interviews (ex-)verslaafden

39

Bijlage 5

Online vragenlijst

41

4

inleiding Inleiding

Evaluatie van de werkwijze en resultaten van het LSOVD-groepswerk Inleiding

Daarbij is ook gezocht naar mogelijke verbeterpunten en kansen voor verdere ontwikkeling van de werkwijze. In deze rapportage worden de bevindingen beschreven. Drugs- en alcoholverslaving komen vaak in combinatie voor. In deze rapportage worden met de term ‘drugs’ diverse verslavende middelen aangeduid, waaronder ook alcohol. Waar over drugsverslaving wordt geschreven, kan dus ook alcoholverslaving worden gelezen.

Hoofdstuk 1

In dit hoofdstuk worden allereerst de positie van de LSOVD (1.2) en de vraagstelling (1.3) beschreven.

1.2 Positie van de LSOVD

Inleiding

Binnen het aanbod van verslavingszorginstellingen is het contact met verwanten onder te verdelen in drie soorten: 1. Contacten bij de behandeling van de cliënt, als onderdeel van die behandeling. Bij meerdere verslavings

1.1 LSOVD: steun aan verwanten van verslaafden

zorginstellingen wordt bijvoorbeeld Multidimensionele Familietherapie (MDFT) of Multi Systeem Therapie (MST) gebruikt voor de behandeling van adolescenten met verslavingsproblematiek. Hierbij wordt een goed functionerend gezin gezien als een beschermende factor die jongeren voor problematisch

De LSOVD (Landelijke Stichting voor Ouders en Verwanten van Drugsverslaafden) is een vrijwilligers organisatie die zich sinds dertig jaar actief inzet voor ouders en andere familieleden van druggebruikers.

gedrag kan behoeden (Rigter & Mos, 2006; Henggeler e.a., 2002); 2. Contacten die niet direct gekoppeld zijn aan behandeling van de cliënt, maar wel bedoeld zijn om een

In 2011 bestond de LSOVD uit vijftig actieve vrijwilligers. Centraal in de activiteiten staat het behartigen

bijdrage te leveren aan een positieve uitkomst van die behandeling. Een voorbeeld hiervan zijn gespreks-

van de belangen van de aangesloten drugsverslaafde familieleden en het vergroten van hun weerbaarheid.

groepen voor ouders van verslaafde jongeren. Hierin wordt inzicht gegeven in verslavingsproblemen en

De behoefte aan ondersteuning is vaak erg groot (Van Reybrouck, Vandeburie & Soyez, 2011). Samenleven

wordt aan ouders uitgelegd hoe zij kunnen bijdragen aan het minderen of stoppen van het gebruik;

met een verslaafde kan leiden tot ernstige en langdurig aanhoudende stress. Dit kan meerdere oorzaken

3. Contacten gericht op ondersteuning van de naasten (Van de Mheen, Van der Poel, Van Vliet & Stoele,

hebben. Zo is men vaak bezorgd over de gezondheid en het welzijn als gevolg van het gebruik. Daarnaast

2010), meestal in de vorm van laagdrempelige zelfhulpgroepen (Resultaten Scoren, 2005). Uit onderzoek

kan men het samenleven met de verslaafde als onaangenaam ervaren. Ook voelt men zich vaak

onder vijf verslavingszorginstellingen blijkt dat groepsgesprekken vooral gericht zijn op het verstrekken

beschaamd, schuldig of wanhopig en kunnen er financiële problemen ontstaan. De ontstane stress kan

van informatie, geven van handvatten, leren stellen van grenzen en lotgenotencontact

langdurig aanhouden (Soyez, 2006). Slechts een beperkt aantal ggz-(geestelijke gezondheidszorg-) en

(Van der Poel, Van Vliet & Stoele, 2008). Aan dit lotgenotencontact lijken deelnemers van de groepen

verslavingszorginstellingen biedt familieleden interventies aan die gericht zijn op omgang met verslaving.

de meeste waarde te hechten. Hierbij gaat het vooral om erkenning, herkenning, het uitwisselen van

Uit onderzoek onder 34 instellingen blijkt dat deze interventies in 2009 naast de LSOVD bij slechts twee

ervaringen, steun, begrip en in mindere mate tips en adviezen (Resultaten Scoren, 2005).

instellingen en in 2010 bij vier instellingen werden aangeboden (Dijkstra & Ruiter, 2011). De ondersteuning van de naasten van cliënten door de verslavingszorg is dus nog gebrekkig. Familieleden worden vaak

Onder deze laatste categorie valt het aanbod van de LSOVD. In de gespreksgroepen die zij organiseert

vooral als onderdeel of oorzaak van de verslavingsproblematiek gezien, in plaats van als betrokkenen die

staat de ondersteuning van naasten centraal.

zelf ook behoefte hebben aan informatie en steun (Van de Mheen, Van der Poel, Van Vliet & Stoele, 2010). De werkzaamheden van de LSOVD lijken dus een belangrijk hiaat in het bestaande aanbod van hulpverlening

1.3 Doelstelling en onderzoeksvragen

op te vullen. In verhouding tot de omvang van verslavingsproblematiek in Nederland is de bekendheid en het bereik van de LSOVD echter relatief laag. Bovendien is de financiering van het werk een knelpunt.

Het beoogde doel van het onderzoek is om in kaart te brengen wat de meerwaarde is van het LSOVD-werk

Vanwege deze schijnbare tegenstrijdigheid heeft de LSOVD onderzoeksbureau IVO verzocht om de werk-

voor familieleden van drugsverslaafden, de drugsverslaafden zelf en de hulpverlening. Er zal daarnaast

zaamheden van de stichting en de ervaringen van betrokkenen in beeld te brengen, en na te gaan wat het

ook inzicht worden gegeven in mogelijke verbeterpunten in het groepswerk en mogelijkheden tot verdere

LSOVD-werk voor de families van verslaafden, de verslaafden zelf en de hulpverlening betekent.

ontwikkelingen binnen de LSOVD.

6

7

In dit onderzoek staat de volgende hoofdvraag centraal: Hoe is het LSOVD-groepswerk georganiseerd en wat levert het op voor de deelnemers aan de groepen, het drugsverslaafde familielid en de hulpverlening? Deze hoofdvraag is uitgesplitst in vijf deelvragen, namelijk: 1. In hoeverre worden familieleden van drugsverslaafden in Nederland betrokken bij de reguliere behandeling van de verslaving? 2. Hoe is de LSOVD georganiseerd en wat is de werkwijze? 3. Hoe komen familieleden van verslaafden bij gespreksgroepen terecht, met welke aanleiding en hoe lang neemt men deel aan de groepen? 4. Hoe waarderen de deelnemers aan de groepen en de drugsverslaafde familieleden het groepswerk? 5. Op welke wijze worden de relatie tussen familieleden en hun verslaafde familielid, het hulpverleningsproces en de situatie van de verslaafde beïnvloed door de ondersteuning die familie gezocht heeft bij het LSOVD-groepswerk?

1.4 Methode van onderzoek Om antwoord te geven op de hoofd- en deelvragen is gebruik gemaakt van verschillende onderzoeks methoden. Allereerst is een documentenanalyse uitgevoerd, vervolgens zijn interviews gehouden met 4 gespreksgroepsleiders, 8 deelnemers en 3 (ex-)verslaafden en tot slot hebben we een online vragenlijst uitgezet onder gespreksgroepsleiders, deelnemers en ex-deelnemers. Voor een verder beschrijving van de onderzoeksmethoden zie bijlage 1. In het volgende hoofdstuk (2) wordt ingegaan op de resultaten van het onderzoek. Het rapport eindigt met de conclusies in hoofdstuk 3.

8

resultaten Resultaten

Evaluatie van de werkwijze en resultaten van het LSOVD-groepswerk Resultaten

1. Ouders en verwanten leren omgaan met het verslaafde familielid en hun eigen weerbaarheid vergroten; 2. Het vergroten van erkenning van ouders en verwanten als belanghebbenden binnen de verslavingszorg. Activiteiten De belangrijkste activiteiten van de LSOVD zijn het geven van voorlichting aan familieleden van drugs verslaafden en personeel van verslavingszorginstellingen, en het organiseren van gespreksgroepen waarin

Hoofdstuk 2

lotgenotencontact plaatsvindt. Deze gespreksgroepen worden geleid door hiertoe opgeleide gespreksgroepsleiders, die zelf als deelnemer bij de gesprekgroepen zijn begonnen. De benodigde vorming en scholing van nieuwe vrijwilligers wordt door de zogenoemde ‘actieven’ (reeds geschoolde vrijwilligers) van de LSOVD verzorgd en vormt een andere belangrijke activiteit. Daarnaast vindt belangenbehartiging plaats op het gebied van familiebeleid en systemisch werken. Al deze activiteiten worden met medewerking

Resultaten

van de actieven bewerkstelligd. Zij verzorgen ook een telefonische en een digitale hulpdienst waarbij ouders en verwanten informatie kunnen verkrijgen of hun eigen verhaal kunnen vertellen. Daarnaast kan men contact opnemen met een van de zes steunpunten, die aansluiten bij specifieke doelgroepen, te weten grootouders met een drugsverslaafd kind die voor hun kleinkind(eren) zorgen, ouders met een kind dat ten

2.1 Reguliere hulp aan familie van drugsverslaafden in Nederland

gevolge van drugs is overleden, ouders van jongere kinderen met drugsproblemen, broers en zussen van een drugsverslaafde, familieleden van drugsverslaafden met dubbele diagnose en partners van een drugsverslaafde. Los van deze verschillende activiteiten stimuleert de LSOVD wetenschappelijk onderzoek op

In totaal hebben in 2011 69.312 personen behandeling gekregen bij een verslavingszorginstelling waarvan

het gebied van drugsverslaving en de belangen van familieleden.

driekwart mannen zijn. Van het soort behandelcontacten was 78% individueel met de cliënt, daarnaast 20% in groepsverband en 2% werd aangemerkt als systeemcontact (Wisselink, Kuijpers & Mol, 2012).

Gespreksgroepen

Onder systeemcontacten worden contacten met de cliënt en familieleden of andere personen uit hun

Lotgenotencontact vindt voornamelijk plaats in de gespreksgroepen die verspreid over het land georganiseerd

omgeving (bv. de werkgever) samen geschaard. Hieruit maken we op dat vanuit verslavingszorginstellingen

worden. In 2011 waren er 18 gespreksgroepen actief met 170 deelnemers, elk onder leiding van twee

het contact met familie van verslaafden gering is. Doel van het betrekken van het systeem bij de behandeling

gespreksgroepsleiders die eerst zelf aan de gespreksgroep deelnamen en later intensief geschoold zijn tot

is bovendien om in te grijpen op factoren in het systeem die het herstel kunnen bevorderen. Hoofddoel is

gespreksgroepsleider. Een bijeenkomst vindt ongeveer eens per maand plaats. De grootte van de groep

niet het bieden van steun aan de familie of partner. Dit soort contacten valt onder de categorie ‘neven-

loopt uiteen van 6 tot soms 12 deelnemers.

cliënten’. Het aantal nevencliënten was in 2011 bijna 6000 personen. In 2007 waren dit nog 3500 personen.

Doel van het lotgenotencontact is om, door het uitwisselen van ervaringen, te leren omgaan met de verslaving

Hiervan is iets minder dan twee derde vrouw en iets meer dan een derde man (Wisselink, Kuijpers & Mol,

van kind of verwant en de weerbaarheid van de deelnemers te vergroten. Vergroten van de weerbaarheid

2012). Naast deze hulpverleningscontacten bieden sommige preventieafdelingen familieleden de mogelijkheid

betekent in dit verband het verbeteren van de eigenwaarde en het zelfvertrouwen. Nieuwe deelnemers

om informatie en steun te vinden. In 2010 waren er vier instellingen (van de 30 in totaal) die een preventie-

krijgen tijdens een intakegesprek met de gespreksgroepsleider een map met informatie over thema’s die

aanbod hadden voor familieleden en verwanten over omgang met verslaving. In 2011 was dit nog 1 instelling

ook in de gespreksgroepen worden behandeld. Thema’s zijn onder meer de vraagstukken: ‘wat is een

van de 20 onderzochte GGZ-instellingen (Dijkstra, Ruiter, Poel, & Boon, 2012). Mogelijk is er dus in het

zelfhulpgroep?’ en ‘waarom doet hij zo?’. Daarnaast komen de onderwerpen ‘middelen’, ‘de Hev-pp

aanbod voor familieleden een verschuiving opgetreden van preventie naar behandeling.

schaal (houding, emotie, verstand)’ en ‘rouwverwerking’ als thema aan bod. Tijdens de gespreksgroep komen naast deze thema’s ook punten als schuldgevoelens en tobberijen, leven met onoplosbaarheden en ‘de Reddersdriehoek’1 aan de orde.

2.2 Organisatie en werkwijze van de LSOVD 1 De reddersdriehoek (afkomstig uit de Transactionele Analyse) beschrijft een mechanisme dat zich afspeelt tussen twee

Doelstelling

personen die wisselen tussen drie posities: de redder, het slachtoffer en de aanklager. Binnen een relatie tussen een

Uit de documentenanalyse blijkt dat de LSOVD zich als landelijke vrijwilligersorganisatie sinds dertig jaar

verslaafde en zijn of haar ouders (of ander familielid) is de meest voorkomende positiestelling dat de ouder de redder is

inzet voor ouders en andere familieleden van drugsverslaafden in Nederland. Hoofddoelen zijn:

en de verslaafde het slachtoffer (wordt). De moraal van de reddersdriehoek is dat de ouder en de verslaafde samen in het gedragsrepertoire van de drie posities gevangen blijven.

10

11


Tijdens de gespreksgroep wordt gestart of geëindigd met een gedicht dat te maken heeft met verslaving. Aan

2.3.3 Duur van deelname aan de groepen

het begin van de bijeenkomst is er ruimte voor een rondvraag en het voorstellen van nieuwe deelnemers. De

Uit de interviews komt naar voren dat er grofweg drie soorten deelnemers zijn te onderscheiden: (1)

deelnemers wordt gevraagd te vertellen wat ze hebben meegemaakt in de afgelopen maand. Op het verhaal

mensen die korte tijd deelnemen en de groep verlaten wanneer het beter gaat met de deelnemer zelf of de

van een deelnemer kan worden ingehaakt, bijvoorbeeld bij herkenning van de situatie. Naar aanleiding van de

verslaafde, (2) deelnemers die gedurende meerdere jaren naar de gespreksgroep gaan en (3) deelnemers

rondvraag wordt een bijpassend thema uitgekozen, dat met ervaringen van de deelnemers wordt uitgewerkt.

die meer dan tien jaar (soms wel tientallen jaren) naar de gespreksgroep gaan. De duur van deelname aan de gespreksgroepen van de geïnterviewde deelnemers ligt tussen de één en vijf jaar. Degenen die eerst deelnamen aan een gespreksgroep en nu gespreksgroepsleider zijn, waren tussen de één en vijf jaar deelnemer

2.3 Wijze van kennismaking met het LSOVD-groepswerk, aanleiding en duur van de deelname

voordat ze gespreksgroepsleider werden en zijn nu tussen de één en zestien jaar gespreksgroepsleider.

In de interviews en via de online vragenlijst is nagegaan hoe men bij de gespreksgroepen terecht is

Acht van de vijftien gespreksgroepsleiders, deelnemers en (ex-)verslaafden geven aan geen steun te

gekomen, wat de aanleiding daarvoor was, hoe lang men deelneemt aan de groepen en wat de ervaringen

hebben (gehad) van de reguliere hulpverlening. Vijf van hen hebben hier ook niet naar gezocht. Ervaringen

zijn met de reguliere hulpverlening.

van de andere gespreksgroepsleiders en deelnemers met de reguliere hulpverlening, waaronder de huisarts,

2.3.4 Ervaring met reguliere hulpverlening

de geestelijke gezondheidszorg en de verslavingszorg, zijn wisselend. Drie deelnemers hebben eerder

2.3.1 Manier van kennismaking

individuele hulp gekregen via een psycholoog, psychotherapeut en een NLP-therapeut (Neuro Linguïstisch

Deelnemers en gespreksgroepsleiders uit drie gespreksgroepen zijn via veel verschillende wegen in

Programmeren). Zij beoordelen deze hulpverlening als positief. Zij vinden het wel een heel ander soort

contact gekomen met de LSOVD. Van de twaalf geïnterviewden hebben er vier via internet het telefoon-

steun dan men van de LSOVD krijgt in de gespreksgroep. Een deelnemer vertelt:

nummer gevonden en vervolgens telefonisch contact opgenomen. Anderen hadden via een verslavings “Dat was heel anders, want de psycholoog heeft verder geen ervaring met deze situatie. Het fijne

zorginstelling een oudercursus gevolgd, waarin verteld werd over de LSOVD (2 personen), namen telefonisch

contact op naar aanleiding van de folder van de LSOVD bij een verslavingszorginstelling (1), kregen van

bij de LSOVD is dat je mensen treft die in hetzelfde schuitje zitten. Als ik één woord zei, dan keken die

de huisarts het advies contact op te nemen met de LSOVD (2), werden op de hoogte gebracht via het

andere zussen me aan: Goh, ik weet precies wat je bedoelt. Die herkenning en steun die je daarvan ervaart

jongerenwerk in de eigen gemeente (1), kregen het telefoonnummer van een familielid (1) of kregen

is van hele grote waarde voor mij geweest en nog steeds.”

via Slachtofferhulp een folder van de stichting aangereikt (1). Ook onder de 33 respondenten die de online vragenlijst hebben ingevuld is de kennismaking divers:

Een gespreksgroepsleider vertelt over de ervaring met een psychotherapeut:

van hen zijn er vijf via internet met de stichting in contact gekomen, vier via de verslavingszorginstelling “Het was een verwerkingsperiode die ik heb doorgemaakt. Het heeft mij heel erg geholpen om de

van het verslaafde familielid en vier via een andere ouder of verwant die al bekend was met de LSOVD.

Daarnaast zijn twee respondenten via de huisarts en twee direct via de gespreksgroepsleider met de

hele levensloop van mijn dochter te beschrijven. En ik heb daar veel kunnen praten over wat het voor mij

LSOVD in contact gekomen. De andere 16 hebben op uiteenlopende wijze met de LSOVD kennis gemaakt.

betekend heeft. Het waren eigenlijk rouwgesprekken en over mijn angsten waar het zou eindigen.

Eén gespreksgroepsleider en een ex-verslaafde zijn al langere tijd betrokken bij andere zelfhulpgroepen

Die zaken kon ik niet in de groep kwijt.”

zoals Al-Anon, Stichting Coke van Jou en de Narcotics Anonymous (NA). Twee personen hebben een oudercursus bij een verslavingszorginstelling gevolgd over de omgang met

2.3.2 Reden van kennismaking

een verslaafd kind. Negatieve ervaringen met de reguliere hulpverlening bestaan bijvoorbeeld uit het

Alle deelnemers en gespreksgroepsleiders hadden op het moment dat ze contact zochten met de LSOVD

niet betrokken worden bij de behandeling. Zo worden ouders niet altijd op de hoogte gebracht van het

aanzienlijke problemen met hun kind of verwant vanwege diens verslaving. Bij twee deelnemers was er

weglopen van hun kind tijdens een opname. Een gespreksgroepsleider vertelt:

sprake van een ingrijpend incident voorafgaand aan het contact; een misdaad en het plotselinge verlies van werk van de verslaafde. Bij drie personen was schaamte voor de eigen situatie een belangrijke reden

“Woensdagavond was er bezoekuur. Toen ik daar naartoe ging, bleek mijn dochter te zijn weggelopen.

om er niet met familie of vrienden over te praten, maar wel met de LSOVD vanwege hun behoefte aan hulp.

Die eerste keer is die klap zo enorm groot, dat kan ik niet beschrijven. Toen zakte echt weer alle grond

Twee geïnterviewden waren bewust op zoek naar lotgenotencontact om op die manier ervaringen te kunnen

onder mijn voeten vandaan. Ik dacht dat ze daar was en gered werd, maar dat was niet zo. Ik werd niet

delen met mensen die ook te maken hebben met een verslaafd kind of familielid. Ook het ontbreken van

gebeld, niet op de hoogte gehouden, omdat ze volwassen is. Ik dacht: als ze me nou hadden verteld dat

kennis over drugs en verslaving werd als reden genoemd om contact op te nemen. Sommige deelnemers

ik rekening moest houden met een terugval. Maar dat gesprek is er helemaal niet geweest.”

wilden hun kennis uitbreiden om zo meer inzicht te krijgen in de situatie en de bijkomende problemen. 12

13


Bij andere ouders die hulp zochten voor hun kind gaf de verslavingszorginstelling aan dat de familie zelf

Deelnemers van de gespreksgroepen geven aan dat het voorgedragen gedicht ook vaak herkenning

schuldig was aan de verslaving. Daardoor was het volgens deze geïnterviewde deelnemer voor de familie

oplevert. Daarnaast wordt er naar elkaar geluisterd en niet geoordeeld, is de ervaring van de deelnemers.

niet mogelijk om sociale steun te verlenen tijdens de behandeling. Een andere geïnterviewde vertelt dat er

Het gebruik van thema’s tijdens de bijeenkomsten zorgt ervoor dat deelnemers ‘handvatten aangereikt

een wachtlijst van een half jaar bleek te zijn, toen zij contact zocht met het crisisteam van een verslavings-

krijgen’ om met situaties en het drugsgebruik om te gaan. Door middel van deze handvatten kunnen zij

zorginstelling en er sprake was van een onhoudbare situatie.

de verslaafde ook beter begeleiden.

Van de drie geïnterviewde ex-verslaafden zijn er twee in het verleden opgenomen in een verslavingszorg

De resultaten van de online vragenlijsten onderstrepen deze bevindingen: een kwart van de respondenten

instelling. Beiden geven aan het essentieel te vinden dat de verslaafde zelf behandeld wil worden. Wordt

ervaart steun en advies van lotgenoten als belangrijkste meerwaarde van de LSOVD. De meeste respon-

iemand gedwongen door ouders of anderen, dan is de kans op terugval volgens hen erg groot.

denten (41%) geven aan dat het beter kunnen stellen van grenzen naar het verslaafde kind of verwant de belangrijkste meerwaarde is.

2.4 Waardering van het groepswerk

Van de geïnterviewde (ex-)verslaafden geven enkele ook aan dat de LSOVD belangrijk was voor hun ouders vanwege het lotgenotencontact: de aanwezigheid van een luisterend oor van mensen met

In deze paragraaf komen verschillende ervaringen van deelnemers met de gespreksgroepen aan de orde.

dezelfde ervaringen.

Ook de mening van de geïnterviewde verslaafde kinderen over de reden van deelname van hun familieleden wordt kort besproken.

2.4.2 Betekenis voor de arbeidsparticipatie De deelnemers en gespreksgroepsleiders hebben op het moment van het interview allemaal een – overwe-

2.4.1 Steun en advies lotgenoten

gend betaalde - baan. De helft van deze groep (zes mensen) geeft aan dat ze geen problemen op het gebied

Uit de interviews komt naar voren dat voor een aantal deelnemers de behoefte aan lotgenotencontact de

van werk hebben ervaren vanwege de verslaving van het kind of de verwant. Het werk was voor hen eerder

reden was voor aanmelding bij een gespreksgroep van de LSOVD. Zij hadden een sterke behoefte om met

een afleiding van het probleem. De andere helft geeft aan dat er wel problemen waren, en dat de LSOVD

ervaringsdeskundigen ervaringen uit te wisselen. Een gespreksgroepsleider vertelt:

een positieve rol heeft gespeeld bij het behoud van hun baan. Ze konden de situatie beter een plaats geven door het lotgenotencontact tijdens de gespreksgroep. Het gevolg hiervan was een betere nachtrust en een

“Ik was op zoek naar steun in die enorme onoverzichtelijke situatie waar ik geen vat op had. Ik had

beter functioneren tijdens het werk. Eén geïnterviewde geeft aan dat de LSOVD een belangrijke rol heeft

alleen angst en onwetendheid. Daarom ben ik gaan deelnemen aan een gespreksgroep van de LSOVD.”

gespeeld op het moment dat ze vijf maanden ziek thuis was vanwege overspannenheid.

Voor alle geïnterviewden is het contact met lotgenoten een van de meest waardevolle elementen van de

Deze individuele verschillen komen terug in de resultaten van de online vragenlijst. Ruim een kwart (8)

gespreksgroep, omdat dit herkenning en erkenning oplevert. Verslaving wordt als een proces gezien dat

van de 29 respondenten die de vraag hebben ingevuld, heeft veel of heel veel problemen gehad om het

over het algemeen uit dezelfde fasen bestaat; angst, boosheid, verdriet en rouw. Iedereen die met een

eigen betaalde of onbetaalde werk te kunnen behouden, als gevolg van de verslavingsproblemen van

verslaafd kind of verwant te maken heeft, krijgt hier op een zeker moment mee te maken. Dit zorgt

hun kind of verwant. De overigen hebben geen of weinig problemen met het behouden van werk gehad.

ervoor dat ervaringen herkend worden door anderen. Gespreksgroepsleiders vertellen:

2.5 Invloed op het gezin en familierelaties

2.5.1 Ervaren problemen in de omgang met de verslaafde

“We krijgen heel veel mensen binnen die het leven niet meer zien zitten. Daar ga ik heel serieus mee om

en geef daarmee juist die erkenning. (…) Iemand die nieuw binnenkomt, snapt vaak niet dat er nog gelachen

Bijna alle verslaafde kinderen (of verslaafde broers/ zussen) woonden nog bij de ouders thuis op het

kan worden, terwijl wij in de groep ontzettend veel lachen. In het begin kan dat galgenhumor zijn en op

moment dat zij aangesproken werden op hun drugsgebruik. Ontkenning van het problematische drugs

een gegeven moment wordt het echt. Dan komt iemand op een punt dat hij kan lachen en zegt: Goh, dat

gebruik was vaak de reactie. De meeste geïnterviewde deelnemers en gespreksgroepsleiders weten aan

heb ik ook gedaan. Ja, dat deed ik toen ook.”

welk middel het verslaafde familielid verslaafd is of was. Wel wordt vaak aangegeven dat het verslaafde familielid daarnaast nog meer middelen gebruikt kan hebben, maar dat dit niet duidelijk is. Er kan bijvoor-

“Je kunt het niet begrijpen als je er niet in gezeten hebt. Als je bij een LSOVD- bijeenkomst zit, hoef je

maar een half woord te zeggen en iedereen begrijpt je.” 14

beeld over gelogen zijn of er is niet direct naar gevraagd. Zeven van de twaalf gespreksgroepsleiders en deelnemers vertellen dat hun kind een polygebruiker is of was. Eén deelnemer heeft een kind met een 15


cannabisverslaving. Van twee deelnemers is het kind cocaïneverslaafd (geweest). Eén gespreksgroepsleider

heeft een kind dat verslaafd was aan heroïne en één deelnemer heeft een alcoholverslaafd familielid.

dan is het honderd. Dat is die bodemloze put waar je het insteekt. En eigenlijk help je hem alleen maar het

“Daar kan je tweeduizend euro insteken, volgende week is het vierhonderd, dan is het vijfentwintig en

In de online vragenlijst is gevraagd naar de primaire verslaving. Tabel 1 geeft weer met welke verslaving

graf in. Je helpt hem niet, je helpt hem op een verkeerde manier. Die jongen zit in een patroon dat door-

het verslaafde familielid van de respondenten te maken heeft (gehad). Hierbij komt cocaïneverslaving veel

broken moet worden en alleen hij kan dat doen. Doordat je als ouder iedere keer maar weer toegeeft,

voor. Van de 22 respondenten die deze vraag hebben ingevuld, hebben er tien te maken met een cocaïne-

duw je hem eigenlijk iedere keer verder weg de problemen in.”

verslaving bij hun verslaafde familielid, vijf met een cannabisverslaving, drie met een amfetamine/speedverslaving, drie met een GHB-verslaving en twee met een alcoholverslaving. Omdat gevraagd is naar de

Meerdere geïnterviewden geven aan dat ze te maken hebben gehad met diefstal van geld of goederen

primaire verslaving, is het mogelijk dat er sprake is van meerdere verslavingen.

door hun kind of verwant om drugs te kunnen kopen. Dit zorgde eveneens voor verslechtering van de relatie en afname van het vertrouwen. Twee zussen vertellen dat de verslaafde bijna alle aandacht kreeg

Tabel 1. Primaire verslaving verslaafde familielid

van hun ouders. Zij hielden zich op de achtergrond door niet tot last te zijn en probeerden hun ouders en verslaafde broer/zus zoveel mogelijk te helpen.

Type drug

Aantal

Cocaïne

10

Marihuana (cannabis/hasj)

5

Amfetamine/ speed

3

zussen). Als reden hiervoor geeft de meerderheid van de geïnterviewden aan dat iedereen anders met de

GHB

3

situatie omgaat en niet altijd in dezelfde fase van het eerder beschreven proces zit. Een deelnemer vertelt

Alcohol

2

hierover:

Niet ingevuld

10

Totaal

33

De hierboven beschreven problemen die door het verslavingsgedrag ontstaan, hebben bij meerdere personen ook gevolgen voor de relatie met de eigen partner of de ouders (in het geval van de twee

“In die tijd zijn mijn man en ik door alle problemen uit elkaar gegaan. Mijn man kon dat helemaal

niet hanteren, dus na een heel jaar uit elkaar te zijn geweest zijn we nu alweer 15 jaar getrouwd. (...) We hadden elkaar toen heel hard nodig, maar konden niet meer bij elkaar komen door alle ellende, dat is het

Het middelengebruik speelde vaak al enige tijd voordat de ouders of familieleden er achter kwamen.

punt. (...) Dat is de reden dat ik daar nu in mijn groepen heel erg mee bezig ben.”

Wanneer en op welke manier het gebruik ontdekt werd, verschilt per persoon. Door de drugsverslaving verandert het gedrag, wat door ouders en familieleden van de verslaafde als erg moeilijk wordt ervaren.

Praten over de verslaving met familie en vrienden wordt door veel geïnterviewden als erg moeilijk ervaren

Hierdoor verslechtert vaak de relatie. Bij vier geïnterviewden heeft het verslavingsgedrag en de impact

vanwege schuldgevoelens naar het kind toe en het gevoel van schaamte. Daarnaast wordt de situatie vaak

hiervan op het gezin ertoe geleid dat het kind na een aantal jaren het huis uit is gezet. Twee (ex-verslaafden

veroordeeld en is er veel onbegrip. De gespreksgroepsleiders geven aan dat veel ouders waar ze via de

geven aan uit huis te zijn gezet, omdat zij behandeling bij een verslavingszorginstelling weigerden. Eén van

LSOVD contact mee hebben dit zo ervaren.

hen geeft tijdens het interview aan dat dit achteraf gezien de beste beslissing is geweest.

2.5.2 Betekenis voor de omgang van familieleden met de verslaafde “Ik denk nu ook heel anders over de beslissing die ze toen hebben genomen. Stel dat ze dat niet hadden

Welke betekenis heeft deelname aan de gespreksgroepen voor de omgang met het verslaafde kind of de

gedaan en ik maar thuis had kunnen blijven wonen en doen. Je moet toch een soort bodem raken om eruit

verwant? Dit is gevraagd aan zowel de deelnemers en gespreksgroepsleiders als aan de (ex-)- verslaafden

te komen. Die heb ik toen bereikt.”

waarvan een familielid op het moment van het interview deelnam aan een gespreksgroep van de LSOVD. Deelnemers, gespreksgroepsleiders en (ex-)verslaafden blijken overeenkomstige ideeën te hebben over

Door alle geïnterviewde wordt aangegeven dat liegen en bedriegen veelvoorkomend verslavingsgedrag

de betekenis van deelname aan de gespreksgroepen.

is. Ze hebben dat ervaren in uiteenlopende vormen. Ook probeerden zij langere tijd op verschillende terreinen het verslaafde familielid te helpen, bijvoorbeeld door geld te geven bij financiële problemen.

Behalve hulp bij persoonlijke problemen die deelnemers via het lotgenotencontact krijgen, ervaart een

Sommigen voerden gesprekken met de werkgever van de verslaafde voor het behoud van een baan na

kwart (8) van de 33 respondenten die de online vragenlijst hebben ingevuld dat door de LSOVD de omgang

het plegen van een diefstal op het werk. Zij zijn echter van mening dat dit ‘hulpgedrag’ uiteindelijk niet de

met het (ex-)verslaafde kind of verwant is verbeterd.

verslaafde hielp bij het afkomen van de verslaving, maar dat dit juist leidde tot het in stand houden ervan. Een deelnemer geeft aan dat haar kind uit huis werd gezet en hier geld voor nodig had, dat ze niet heeft gegeven. Ze vertelt: 16

17


De deelnemers en gespreksgroepsleiders geven voornamelijk aan dat zij een andere visie ontwikkelden,

waarin de verslaving gescheiden gezien wordt van de persoon. Een gespreksgroepsleider vertelt:

ik wilde alles doen voor mijn zus. Maar hoe vaker ik de gespreksgroepen bezocht, hoe meer ik tot inzicht

“Het is echt een proces dat je doormaakt. In het begin zat ik helemaal in die woede en hulpfunctie,

kwam dat ik die hulp niet kan bieden. De enige die het kan oplossen, is mijn zus. Het heeft heel veel tijd

“Je houdt van je kind maar je houdt niet van de drugs. En zo is het ook.”

nodig om dat in te zien. Het is ook een soort rouwproces, want je moet op een gegeven moment accepteren dat het is, zoals het is.”

De deelnemers en gespreksgroepsleiders ontwikkelen door de gespreksgroepen ook een andere opstelling tegenover de verslaafde. Waar in een eerder stadium vaak confrontatie over de verslaving plaatsvindt, en

Door de beschreven veranderingen zijn de meeste geïnterviewden in staat het eigen leven weer beter

dit als niet succesvol wordt ervaren, stellen zij zich later meer luisterend en minder veroordelend op. Zij

op te pakken. Dit wordt door hen als erg prettig ervaren, omdat niet meer alles in het teken staat van

geven aan te accepteren dat verandering uit de persoon zelf moet komen en dat het niet mogelijk is om dit

het verslaafde kind of de verwant. Dit fenomeen, wanneer iemands leven draait om de verslaving van

af te dwingen. Een gespreksgroepsleider omschrijft deze ontwikkeling bij zichzelf als volgt:

een ander, wordt ook wel ‘verslaafd zijn aan de verslaafde’ genoemd. Eén deelnemer is een aantal jaren geleden mee geweest op een weekend dat door de LSOVD werd georganiseerd en kreeg daar de opdracht

“Mijn dochter was wel grensoverschrijdend, maar dat had ook te maken met mijn houding. Ik had haar

om op papier te tekenen hoe haar leven was geweest de afgelopen jaren. Ze vertelt hierover:

ook kunnen aanhoren, kunnen constateren dat ze er last van had en er verder niet op hoeven reageren. Maar zover was ik zelf toen nog niet.”

“Dat was heel frappant, maar daar stond alleen maar mijn zus. Alles ging gewoon om mijn zus. Het was

allemaal zij, zij, zij en ik was weg. Ik lach er nu om, maar ik had mezelf compleet weggecijferd. Ik kan nu ook Naar aanleiding van de gespreksgroepen vinden de geïnterviewden het erg belangrijk dat er duidelijkheid

weer zeggen ‘ik’ en ‘ik ga dat doen’ en ‘doe ik voor mezelf’, dus dat woordje ‘ik’ is voor mij wel enorm belangrijk

is voor de verslaafde en dat grenzen gesteld en gewaarborgd worden. Bij twee deelnemers heeft dit ertoe

geworden. De LSOVD is dus vreselijk belangrijk voor mij geweest, omdat ik weer aan mezelf toekom.”

geleid dat ze het verslaafde kind uit huis hebben gezet, na de keuze te hebben gegeven tussen het volgen van een behandeling of uit huis gaan. Een deelnemer vertelt hierover:

De (ex-)verslaafden geven in de interviews aan dat het gedrag van hun ouders door het volgen van de gespreksgroepen op verschillende manieren is veranderd. Ze vertellen alle drie dat hun ouders beter in

“Mijn man zei op een gegeven moment: Of hij eruit of jij eruit. Met hulp van de LSOVD en overleg

staat waren grenzen te stellen door aan te geven wat geaccepteerd gedrag is. Ook merkten ze dat hun

met de gespreksgroepsleider heb ik tegen mijn zoon gezegd: Of je zoekt professionele hulp of je gaat weg.

ouders zich anders tegenover hen opstelden. Ze werden meer losgelaten en hun ouders probeerden

En toen heeft hij besloten om weg te gaan.”

minder controle te krijgen over hun zoon of dochter.

De geïnterviewde zussen geven aan dat zij beter grenzen zijn gaan stellen naar hun ouders en verslaafde

2.5.3 Betekenis voor de hulpverlening

broer/zus. Een van hen heeft sinds enkele jaren geen contact meer met haar broer en heeft ook aangegeven

In eerder onderzoek is aangetoond dat er tegenwoordig meer samenwerking plaatsvindt tussen zelf-

aan haar ouders dat zij dit moeten accepteren, wat een hele stap voor haar was.

hulpgroepen en hulpverleners en dat hulpverleners hier positiever tegenover staan dan in het verleden. Deze samenwerking is wenselijk, omdat het kan bijdragen aan betere en langdurige ondersteuning van

“Een tijdje geleden zei mijn moeder: Ga je nu nog steeds naar die gespreksgroep toe? Heb je nu nog

verslaafden (Muuss, Henskens & Van Rooijen, 2008). Daarnaast wordt het belang van het betrekken

niet geleerd om gewoon contact te hebben met je broer? Dat soort opmerkingen. Ik probeer haar dan uit

van familie bij de behandeling erkend door verschillende verslavingszorginstellingen die vormen van

te leggen dat ik daar niet naartoe ga voor mijn broer, maar voor mezelf. Het feit dat ik bij de LSOVD heb

familie- of gezinstherapie aanbieden, zoals FFT (Functionele gezinstherapie) en MDFT (Multidimensionele

geleerd om grenzen te stellen, dat is voor mijn ouders niet makkelijk.”

Familietherapie). Uit onderzoek blijkt dat de meerderheid van de adolescente broers en zussen van een verslaafde negatieve gevolgen ervaart (Soyez, 2006). Sociale steun aan de verslaafde is op meerdere

Deze bevindingen komen overeen met de antwoorden op de online vragenlijst. 22 van de 29 respondenten

manieren van invloed op de hulpverlening; het kan motiveren tot behandeling, gedragsverbeteringen in

die de vraag invulden geven daarin aan dat door de LSOVD het stellen van grenzen naar de (ex-)verslaafde

gang zetten tijdens de behandeling en zorgen voor een afname van het drugsgebruik. Na afloop van de

is verbeterd en dat hij of zij dat ook gemerkt heeft.

behandeling kan steun van familie en verwanten leiden tot een beter behoud van de behandelresultaten en het risico verminderen op terugval (Soyez, 2006).

Loslaten van de verslaafde wordt door de meerderheid van de geïnterviewden als een verandering gezien die voortkomt uit de deelname aan de gespreksgroepen. Hiervoor is acceptatie van de verslaving nodig en

De LSOVD ziet de behandeling van verslaving als een proces dat uit verschillende fasen bestaat. Door

het inzicht dat de verslaafde zelf de verantwoordelijkheid heeft voor het gedrag en de verslaving. Een zus

meerdere geïnterviewde gespreksgroepsleiders wordt aangegeven dat zij het essentieel vinden dat ouders

vertelt heel treffend:

of verwanten van de verslaafde betrokken zijn, ‘meegaan’ in dat proces. Dit vergroot de kans op een

18

19


geslaagde behandeling. Van een aantal deelnemers en gespreksgroepsleiders heeft het verslaafde familielid

2.6 Aanbevelingen (ex-)deelnemers

één of meerdere behandelingen gevolgd. Zij geven aan dat de gespreksgroepen hebben bijgedragen aan een goed verloop van die behandeling. Zoals eerder naar voren kwam, geven zij aan dat ze de verslaafde

Over het algemeen waren de geïnterviewden erg tevreden over het aanbod van de LSOVD. De meesten

meer kunnen loslaten en dat zij duidelijker zijn geworden in het stellen van grenzen. Dit laatste werd door

vonden dat de bekendheid van dit aanbod beter zou kunnen. Ook de respondenten die de online vragen-

een van de geïnterviewden aangegeven als reden dat haar verslaafde zoon uiteindelijk in behandeling is

lijst hebben ingevuld kwamen voornamelijk met deze aanbeveling. Vanwege de eigen positieve ervaringen

gegaan. Zij vertelt hierover:

zouden de geïnterviewden liever meer mensen bereikt zien. Zelf weten ze hoe moeilijk de situatie kan zijn met een drugsverslaafd kind of verwant. Een gespreksgroepsleider:

“Dat heb ik heel duidelijk geleerd en dat is een hele grote meerwaarde. Hij liep toen tegen zijn eigen

problemen aan, omdat ik niet meer alles geloofde. (…) Uiteindelijk is hij zo boos geworden op mij, dat

hij wel even zou laten zien dat hij niet verslaafd was. (…) Ik zei: Je hebt zelf de keuze en je kan ook hulp

wordt, dan ziet de toekomst er moeilijk uit. Het gaat generaties door. Ik denk dat het ook datgene is waar

“Het gezinssysteem is voor mij het allerbelangrijkste. Dat is de toekomst. Als het systeem niet geholpen

zoeken. Waarop hij zei: Dat zijn allemaal klotelui.’En toen zei ik: Ik weet wel een hele goede. Vervolgens

ik me heel erg druk over maak en waarom ik dit werk al zolang doe.”

is hij bij een therapeut gaan lopen en heeft hij daar samen met zijn vriendin gesprekken gehad en die zijn geweldig verlopen.”

Volgens de geïnterviewden kunnen er meer folders verspreid worden over het aanbod via scholen, huisartsen en verslavingszorginstellingen. Ook worden voorlichtingsavonden in wijkgebouwen genoemd.

Ook van de 29 respondenten die een vraag hierover in de online vragenlijst hebben ingevuld, geven er 6

Sociale media zoals Facebook kunnen hier naast het verspreiden van folders voor ingezet worden.

aan dat ze door de gespreksgroepen van de LSOVD hun verslaafde familielid hebben kunnen motiveren tot

Een aantal personen geeft aan dat de naam van de LSOVD aangepast zou kunnen worden, omdat het een

behandeling. Daarnaast geven er 9 aan dat ze meer betrokken zijn geworden bij de behandeling, waardoor

moeilijke naam is die men niet snel onthoudt. Dit maakt het bovendien lastiger om gevonden te worden

de behandeling naar hun mening meer effect heeft gehad. Van 7 respondenten heeft het verslaafde fami-

door mensen die op zoek zijn naar een zelfhulpgroep.

lielid geen behandeling gehad en heeft de LSOVD hierop geen effect gehad.

Alle geïnterviewde deelnemers, gespreksgroepsleiders en (ex-)verslaafden zeggen bekenden en onbekenden over de LSOVD te informeren wanneer ze zouden horen dat deze een drugsverslaafd

Eén deelnemer geeft aan dat ze meer begeleiding en steun kon bieden in de nazorgperiode van de hulp-

familielid hebben. Meerdere personen hebben dit in het verleden ook daadwerkelijk gedaan. Twee (ex-)

verlening, omdat ze via deelname aan de gespreksgroepen wist hoe ze duidelijkere regels en richtlijnen

verslaafden hebben vanwege de ervaring van de eigen ouders de LSOVD aangeraden aan ouders van

kon hanteren. Daardoor kon het effect van de behandeling beter beklijven.

verslaafde vrienden. Sommige deelnemers zouden er echter niet snel uit zichzelf over beginnen tegen bekenden vanwege gevoelens van schaamte. Schaamte maakte het voor sommige deelnemers ook moeilijk

Twee van de drie (ex-)verslaafden hebben behandeling gehad voor hun verslaving en geven in het

om met de LSOVD contact op te nemen. Men geeft aan zich wel prettig te voelen in de gespreksgroepen,

interview aan dat de deelname van de ouders aan een gespreksgroep daaraan heeft bijgedragen. Dit komt

ook vanwege de gewaarborgde anonimiteit. Dit maakt het lastig om van huidige deelnemers te vragen om

voornamelijk door het betere begrip voor de situatie en een afname van confrontaties. Daarnaast geven ze

zelf naar buiten te treden met positieve ervaringen over de LSOVD. Een aantal deelnemers heeft hier geen

aan dat het nemen van eigen verantwoordelijkheid, na het loslaten en vertrouwen geven door de ouders,

problemen mee en zouden zelf extra bekendheid voor de LSOVD kunnen genereren.

belangrijk was voor het slagen van de behandeling. De geïnterviewden vinden het verder erg wenselijk dat al bestaande trainingen, die nu vanwege beperkte financiële middelen niet meer gegeven kunnen worden, weer terugkeren. Het gaat hier bijvoorbeeld om de weerbaarheidstraining, familieopstelling en de rouwverwerkingstraining. Een aantal personen geeft aan dat zij positieve ervaringen hebben met het eerdere jaarlijkse LSOVD-weekend. Veel geïnterviewden hopen dat er in de toekomst meer gespreksgroepen gestart kunnen worden, vooral in gebieden waar nu geen groep is. Duidelijk wordt dat de geïnterviewden een gespreksgroep voor sommige mensen niet geschikt vinden, hoewel dit maar voor een kleine groep zou gelden. Zij denken hierbij aan mensen met een psychiatrische stoornis of mensen van wie de eigen problematiek te groot is. Door deze problemen zijn zij mogelijk niet in staat naar anderen in de groep te luisteren en zich open op te stellen. Met nieuwe deelnemers houdt een van de gespreksgroepsleiders overigens altijd een intakegesprek, waarin kennisgemaakt wordt en de visie en werkwijze van de LSOVD besproken wordt. Hierin zouden ook deze problemen naar voren kunnen komen. 20

21

conclusie

Samenvatting en conclusie

22

Evaluatie van de werkwijze en resultaten van het LSOVD-groepswerk Samenvatting en conclusie

3.1 Reguliere hulp aan familie van drugsverslaafden in Nederland Van alle behandelcontacten in de verslavingszorg betreft slechts 2% een systeemcontact, dus contacten met familie of andere personen uit de omgeving en de verslaafde samen. Daarnaast lijkt het dat hulp aan familieleden vaker vanuit behandelafdelingen plaatsvindt (van 3.500 personen in 2007 naar bijna 6.000 personen in 2011; Wisselink, Kuijpers & Mol, 2012) en minder vanuit preventieafdelingen (Dijkstra, Ruiter,

Hoofdstuk 3 Samenvatting en conclusie

Poel & Boon, 2012).

3.2 Organisatie en werkwijze LSOVD De LSOVD is sinds dertig jaar actief in Nederland en zet zich in voor naasten van (ex-)drugsverslaafden door middel van gespreksgroepen, scholing van vrijwilligers en personeel van verslavingszorginstellingen, diverse steunpunten en een telefonische en digitale hulpdienst. In 2011 waren er vijftig actieve leden. In meerdere regio’s zijn er gespreksgroepen, die worden geleid door twee mensen die eerder zelf

In dit hoofdstuk worden de resultaten beknopt weergegeven. Er wordt eerst een antwoord gegeven op de

als deelnemer in een gespreksgroep hebben gezeten; allen zijn ervaringsdeskundigen die een cursus tot

vijf deelvragen waarmee de hoofdvraag die in dit onderzoek centraal staat wordt beantwoord, om vervolgens

groepsleider hebben gevolgd. Gespreksgroepen vinden ongeveer één keer per maand plaats. Een groep

tot een conclusie te komen.

heeft zo’n 6 tot 12 deelnemers. Tijdens de bijeenkomst worden er thema’s besproken, wisselen deelnemers

Bij het lezen van de conclusies is het belangrijk te realiseren dat alleen informatie over het werk van de

ervaringen met elkaar uit en wordt een gedicht gelezen. Deze organisatie en werkwijze lijken, vooral wat

LSOVD is verzameld bij rechtstreeks betrokkenen: deelnemers aan de gespreksgroepen, gespreksgroeps-

betreft de gespreksgroepen, goed aan te sluiten bij de behoeften van familieleden van verslaafden, zoals

leiders en enkele (ex-)verslaafde familieleden. Van de personen die zijn gevraagd om de online vragenlijst

die in de interviews naar voren zijn gekomen. Het werken met vrijwilligers, die zelf lotgenoot zijn en deel-

in te vullen heeft bovendien maar een klein deel (22%) gereageerd. Vanzelfsprekend laat dit rapport

nemer zijn geweest aan de groepen, lijkt de basis te leggen voor een open sfeer waarin deelnemers zich

daarmee een deel van de werkelijkheid zien; verhalen van deelnemers die na één of meer groepsbijeen-

gehoord en niet veroordeeld voelen. De kleine groep biedt bovendien de veiligheid om persoonlijke erva-

komsten zijn afgehaakt zijn niet in dit onderzoek betrokken, vooral omdat het opsporen van deze mensen

ringen met elkaar uit te wisselen en herkenning te vinden.

erg tijdsintensief zou zijn. Deelname aan gespreksgroepen is vermoedelijk niet voor iedereen passend of aantrekkelijk. In dit rapport laten we zien wat het werk van de LSOVD betekent (of heeft betekend) voor degenen voor wie dit aanbod wél passend is gebleken. Eerder onderzoek naar groepsgesprekken bij verslavingszorginstellingen laat zien dat ze met name gericht zijn op het verstrekken van informatie, geven

3.3 Wijze van kennismaking met het LSOVD-groepswerk, aanleiding en duur van de deelname

van handvatten, leren stellen van grenzen en lotgenotencontact (Van der Poel, Van Vliet & Stoele, 2008). Deelnemers aan deze groepen lijken het meeste waarde te hechten aan het lotgenotencontact waarbij het

Deelnemers hebben op uiteenlopende wijzen kennisgemaakt met het werk van de LSOVD. Zo kwamen zij in

gaat om erkenning, herkenning, het uitwisselen van ervaringen, steun, begrip en in mindere mate tips en

contact met de stichting via informatie op internet, de folder van de LSOVD of werden zij door kennissen

adviezen (Resultaten Scoren, 2005). Voor de deelnemers aan de LSOVD-gespreksgroepen voor ouders

of hulpverleners naar de stichting verwezen. Alle deelnemers hadden bij aanmelding problemen als gevolg

en andere familieleden van verslaafden lijkt dit ook op te gaan. De resultaten van het onderzoek naar

van de verslaving van een kind of broer/zus. De redenen van aanmelding liepen uiteen van het plaats-

de meerwaarde van het groepswerk van de LSOVD worden in dit hoofdstuk besproken.

vinden van een incident, de schaamte om de problemen met familie of kennissen te bespreken, tot de behoefte aan kennis over verslaving vanwege de ontstane (ernstige) problemen in het gezin. De deelname aan de gespreksgroep lijkt zich ook lang na deze aanleidingen voort te zetten: de geïnterviewden namen tussen één en vijf jaar deel aan de groep. Hoewel de kennismaking met het groepswerk en achterliggende redenen voor deelname dus zeer divers zijn, lijkt het erop dat de gespreksgroepen veel mensen voorzien in behoeften, die ook op langere termijn nog aanwezig zijn. Dit sluit aan bij de visie dat het omgaan met een verslaving een proces is, waarbij men meerdere fasen doorloopt.

24

25

Evaluatie van de werkwijze en resultaten van het LSOVD-groepswerk Samenvatting en conclusie

3.4 Waardering van het groepswerk door de deelnemers aan de groepen en de drugsverslaafde familieleden

en om inzicht te krijgen in de mechanismen die de aanpak van de problemen belemmeren. Voor de ouders of verwanten draagt dit bij aan hun eigen welzijn en helpt het hen bijvoorbeeld om in hun werk te kunnen blijven functioneren. Deels lijkt het ook een positief effect te hebben op het welzijn van het verslaafde

Het lotgenotencontact wordt door de deelnemers als belangrijkste meerwaarde van het groepswerk

familielid, vaak op de langere termijn.

gezien. De steun en het advies van lotgenoten komt in de interviews steeds terug als meest waardevolle

Uit onderzoek blijkt dat een goede samenwerking tussen hulpverlening en familieleden kan bijdragen

element. Deelnemers voelen zich hierdoor gehoord en erkend in hun problemen. Ook de herkenning van

aan betere en langdurige ondersteuning van verslaafden (Muuss, Henskens & Van Rooijen, 2008). In het

de verschillende fasen die men in het omgaan met een verslaving doormaakt, is voor deelnemers erg

huidige onderzoek komt dit ook naar voren. De reguliere hulpverlening biedt ouders en verwanten van

belangrijk. Deze vorm van hulpverlening vult voor de deelnemers een belangrijk hiaat in het bestaande

verslaafden op dit moment echter niet altijd de steun waar behoefte aan is. De werkzaamheden van de

aanbod op.

LSOVD lijken dit hiaat in het bestaande aanbod van hulpverlening op te vullen.

3.5 Wat levert het op voor het gezin, familierelaties en hulpverlening De verslaving van een gezinslid heeft vaak grote gevolgen voor het gezin als geheel. Uit de interviews komt naar voren dat er op meerdere vlakken problemen kunnen ontstaan. Met het veranderde gedrag van de verslaafde hebben ouders of andere gezinsleden vaak veel moeite. Diefstal en leugens zijn verschijnselen die alle deelnemers hebben ervaren. Ook relatieproblemen tussen gezinsleden onderling worden genoemd. Ouders, broers en zussen kunnen veel energie steken in zogenaamd ‘hulpgedrag’ en hun leven laten beheersen door het helpen van de verslaafde, vaak zonder resultaat. De deelnemers van de gespreksgroepen geven aan dat zij dit door de LSOVD hebben kunnen doorbreken. Zij kunnen de verslaafde vaak minder veroordelend benaderen, waardoor confrontaties afnemen. In de gespreksgroep leren zij grenzen te stellen en los te laten, waardoor zij hun eigen leven kunnen leiden zonder de ‘verslaving aan de verslaafde’. Door de verantwoordelijkheid bij de verslaafde te leggen, heeft dit vaak ook positieve effecten op de behandeling. Sommige deelnemers hebben hun kind of verwant op die manier weten te motiveren tot behandeling en terugval weten te voorkomen. Deze bevindingen worden ondersteund door eerder onderzoek, waaruit de positieve effecten van sociale steun aan verslaafden blijkt. Deze positieve effecten zijn het motiveren tot behandeling, gedragsverbeteringen, grotere afname van het drugsgebruik, behoud van behandelresultaten en een risicovermindering op terugval (Soyez, 2006).

3.6 Conclusie Met bovenstaande beantwoording van de vijf deelvragen komen we tot de beantwoording van de hoofdvraag: Hoe is het LSOVD-groepswerk georganiseerd en wat levert het op voor de deelnemers aan de groepen, het drugsverslaafde familielid en de hulpverlening? Het groepswerk van de LSOVD levert volgens betrokkenen een positieve bijdrage aan het oplossen van de problemen van ouders en verwanten van verslaafden, en op hun manier van omgaan met het verslaafde familielid. In het vorige hoofdstuk lezen we dat ouders en verwanten beter leren om grenzen te stellen, 26

27

Literatuur Dijkstra, M., & Ruiter, M. (2011). Aard en Omvang GGZ- en Verslavingspreventie 2010. Ontwikkelingen in de inhoud, organisatie en omvang van de GGZ- en Verslavingspreventie. Utrecht: Trimbos instituut. Dijkstra, M., Ruiter, M., Van der Poel, A., & Boon, B. (2012). Aard en Omvang GGZ-preventie 2011. Ontwikkelingen in de inhoud, organisatie en omvang van de GGZ-preventie. Utrecht: Trimbos instituut. Henggeler, S. W., Clingempeel, W. G., Brondino, M. J., & Pickrel, S. G. (2002). Four-year follow up of multisystemic therapy with substance abusing and dependent juvenile offenders. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 41, 868-874. Muuss, C., Henskens, R., & Van Rooijen, S. (2008). Zelfhulp en de verslavingszorg: op weg naar meer contact. Verslaving, 4(4). Resultaten Scoren (2005). Zelfhulp. Literatuurstudie over de waarde van zelfhulpgroepen en 12 stappenprogramma’s. Soest. Rigter, H., & Mos, K. (2006). Meervoudige gezinstherapie voor adolescenten met verslavingsproblemen. Tijdschrift voor Gezondheidswetenschappen, 88(3). Soyez, V. (2006). Sociale steun voor drugsverslaafden in behandeling. Verslaving, 2(4). Van de Mheen, D., Van der Poel, E., Van Vliet, E., & Stoele, M. (2010). Mantelzorg en verslavingszorg: “Samen staan we sterk”. Tijdschrift voor Gezondheidswetenschappen, 88(6). Van der Poel, A., Van Vliet, E., & Stoele, M. (2008). Ondersteuning van mantelzorgers van verslaafden. Verslaving, 4(2). Van Reybrouck, T., Vandeburie, J., & Soyez, V. (2011). Behoeften en verwachtingen van familieleden van drugsgebruikers als basis voor gerichte ondersteuning. Verslaving, 7(2). Wisselink, D.J., Kuijpers, W.G.T., & Mol, A. (2012). Kerncijfers verslavingszorg 2011. Landelijk alcohol en drugs informatiesysteem. Houten: Stichting Informatie Voorziening Zorg.

28

bijlagen Bijlagen

Evaluatie van de werkwijze en resultaten van het LSOVD-groepswerk Bijlagem

Bijlage 1

Methoden van onderzoek 1. Documentenanalyse De documentenanalyse was vooral gericht op verkregen informatie van het bestuur van de LSOVD en de website van de LSOVD. Met deze informatie kon de eerste deelvraag (Hoe is de LSOVD georganiseerd en wat is de werkwijze?) grotendeels worden beantwoord. Om de tweede deelvraag te beantwoorden (Wat is de sociale context van verslaafden?) zijn gegevens van het Landelijk Alcohol & Drugs Informatie Systeem (LADIS) van de Stichting Informatievoorziening Zorg (IVZ) gebruikt (LADIS, 2012). Aan de hand daarvan zijn enkele kenmerken van drugsverslaafden in Nederland in kaart gebracht die betrekking hebben op de sociale context. Het zijn onder andere cijfers over het aantal naasten van drugsverslaafden. Nationale literatuur is geraadpleegd voor het opstellen van de topiclijsten voor de interviews met gespreksgroepsleiders, deelnemers en (ex-)verslaafden en voor het opstellen van de online vragenlijst.

2. Interviews 2.1 Interviews gespreksgroepsleiders Voor het onderzoek zijn vier semi-gestructureerde interviews met gespreksgroepsleiders gehouden. Hiervan is één interview face-to-face gehouden en zijn er drie interviews telefonisch afgenomen. De gemiddelde duur van de interviews was een uur. De vier gespreksgroepsleiders gaven op het moment van het interview leiding aan een gespreksgroep in hun eigen regio. Het gaat hier om drie verschillende regio’s in Zuid-Holland, Brabant en Zeeland. Tijdens de interviews met de gespreksgroepsleiders werd onder meer aandacht besteed aan de ervaren invloed van het groepswerk op de omgang met het verslaafde familielid en eventuele behandeling in de hulpverlening (bijlage 1). Omdat de gespreksgroepsleiders zelf eerst deelnemer van de groep zijn geweest, werd ook bij hen ingegaan op hun ervaringen als deelnemer.

2.2 Interviews deelnemers In totaal zijn er acht semi-gestructureerde interviews afgenomen met deelnemers van gespreksgroepen. Deze interviews duurden elk ongeveer een uur. Twee van de acht deelnemers waren als zus van een (ex-)verslaafde betrokken bij een gespreksgroep van de LSOVD, en de overige zes geïnterviewde waren betrokken als ouder van een (ex-)verslaafd kind. Twee interviews zijn telefonisch uitgevoerd en de overige zes face-to-face. In het interview werd vooral ingegaan op de wijze waarop het cliëntsysteem wordt beïnvloed door de ondersteuning die familie gezocht heeft bij het LSOVD-groepswerk. Met clientsysteem wordt het contact 30

31


tussen de verslaafde en zijn gezins- en familieleden bedoeld. Ook werd gevraagd hoe de deelnemers en de

Tabel 2. Positie van de respondent binnen de LSOVD

drugsverslaafde familieleden het groepswerk waarderen (bijlage 2). Positie respondent

2.3 Interviews (ex-)verslaafden Drie (ex-)verslaafden hebben meegewerkt aan een telefonisch semi-gestructureerd interview, dat gemiddeld 45 minuten duurde. In deze interviews werd ingegaan op de betekenis van deelname van de ouder(s)

Deelnemer Gespreksgroepsleider Aankomend tel.hulpdienst

of zus aan een gespreksgroep bij de LSOVD voor de eigen verslaving en het verloop van de eventuele

Bestuurslid

behandeling (bijlage 3).

Ex-deelnemer

Aantal 17 6 1 1 4

Landelijk Grootouder/kleinkind Steunpunt

1

Tel contact met grootoudersteunpunt

1

Tel. en digitale hulpdienst

1

Telefonische hulpdienst

2

Ex-voorzitter

1

betekenis van het werk van de LSOVD en een beoordeling hiervan te vragen. Het gaat hierbij om gespreks-

Werkgroepslid en Actieven

1

groepsleiders, deelnemers en ex-deelnemers van gespreksgroepen en andere betrokkenen door heel

Werven van fondsen

1

3. Online vragenlijst Tot slot is een korte vragenlijst opgesteld met 19 voornamelijk gesloten vragen (bijlage 4). Hierin kwamen dezelfde thema’s aan de orde als in de interviews. In totaal zijn 151 personen of families per brief gevraagd om deze vragenlijst online in te vullen. Dit heeft het mogelijk gemaakt onder een grotere groep naar de

Nederland. In totaal hebben 33 personen gereageerd (22%). In tabellen 1 en 2 staat aangegeven door wie de vragenlijst is ingevuld en wat de relatie van de respondenten met de LSOVD is.

Totaal

33

Tabel 1. Persoon die vragenlijst heeft ingevuld

Vragenlijst ingevuld

Totaal

32

Aantal

Vader

6

Moeder

12

Allebei de ouders/verzorgers

4

Broer/zus

3

Andere verwant

4

Niet ingevuld

4 33

33


Bijlage 2

Topiclijst interviews gespreksgroepsleiders Datum interview: Wijze van afname: Plaats respondent binnen LSOVD: Achtergrondkenmerken Geslacht: Leeftijd: Kennismaking met LSOVD 1. Hoe bent u met de LSOVD in contact gekomen? Ontwikkeling participatie binnen LSOVD Gesprekgroepsleiders 2. Hoelang heeft u deelgenomen aan een gespreksgroep?

2.1

Wat heeft u doen besluiten deel te nemen aan een gespreksgroep?

2.2

Leidt u één of meerdere gesprekgroepen?

2.3

Sinds wanneer leidt u deze?

2.4

Wat is de belangrijkste reden daarvoor?

2.5

Kunt u kort vertellen hoe een bijeenkomst verloopt?

2.6

Wat vindt u de meest waardevolle onderdelen van een bijeenkomst? Waarom?

Achtergrond, omgang en problemen familielid 3. Met welke verslaving heeft uw familielid te maken? 4. Tegen welke problemen liep u aan met uw verslaafde familielid? Ervaring hulpverlening 5. Heeft u naast steun van de LSOVD ook steun van andere organisaties? Zo ja, van welke organisatie(s) naast de LSOVD heeft u steun? Welke steun mist u van andere organisaties die u wel bij de LSOVD vindt? Betekenis LSOVD voor arbeidsparticipatie 6. Heeft u een baan? Is deze betaald of onbetaald? 7. Heeft u door de LSOVD uw (on)betaalde baan kunnen behouden?

34

35


Meerwaarde en verbeterpunten LSOVD

Bijlage 3

8. Waarom is de LSOVD belangrijk voor u? 9. Wat is voor u persoonlijk de meerwaarde van de LSOVD? 10. In hoeverre heeft de steun [hier benoemen welke vorm steun eerder in interview door resp. werd

Topiclijst interviews deelnemers

genoemd] van de LSOVD aan uw verwachtingen voldaan? 11. Hoe beoordeelt u het aanbod van de LSOVD? 12. Wat vindt u minder goed aan de LSOVD? Wat zou u verbeterd willen zien bij de LSOVD?

Datum interview: Wijze van afname:

Aanbeveling LSOVD

Plaats respondent binnen LSOVD:

13. Zou u iemand anders aanraden hulp te zoeken bij de LSOVD? Zo ja, waarom? Zo nee, waarom niet? 14. Voor welke mensen is het groepswerk van de LSOVD niet geschikt?

Achtergrondkenmerken Geslacht:

Dit waren de vragen. Hartelijk dank voor uw deelname aan ons onderzoek!

Leeftijd:

Heeft u zelf verder nog opmerkingen? Kennismaking met LSOVD 1. Hoe bent u met de LSOVD in contact gekomen? Ontwikkeling participatie binnen LSOVD 2. Sinds wanneer neemt u deel aan een gespreksgroep van de LSOVD? 3. Wat heeft u doen besluiten deel te nemen aan een gespreksgroep? Achtergrond, omgang en problemen familielid 4. Met welke verslaving heeft/had uw familielid te maken? 5. Tegen welke problemen liep u aan met uw verslaafde familielid? Ervaring hulpverlening 6. Heeft u naast steun van de LSOVD ook steun van andere organisaties? Zo ja, van welke organisatie(s) naast de LSOVD heeft u steun? Welke steun mist u van andere organisaties die u wel bij de LSOVD vindt? Betekenis LSOVD voor arbeidsparticipatie 7. Heeft u een baan? Is deze betaald of onbetaald? 8. Heeft u door de LSOVD uw (on)betaalde baan kunnen behouden? Verloop groepsbijeenkomsten 9. Kunt u kort vertellen hoe een bijeenkomst verloopt? 10. Wat vindt u de meest waardevolle onderdelen van een bijeenkomst? Waarom? 11. Wat vindt u van de groepsleider? Waarom?

36

37



Bijlage 4

12. Waarom is de LSOVD belangrijk voor u? 13. Wat is voor u persoonlijk de meerwaarde van de LSOVD? 14. In hoeverre heeft de steun [hier benoemen welke vorm steun eerder in interview door resp. werd

Topiclijst interviews (ex-)verslaafden

genoemd] van de LSOVD aan uw verwachtingen voldaan? 15. Hoe beoordeelt u het aanbod van de LSOVD? 16. Wat vindt u minder goed aan de LSOVD? Wat zou u verbeterd willen zien bij de LSOVD?

Datum interview: Wijze van afname:

Aanbeveling LSOVD

Plaats respondent binnen LSOVD:

17. Zou u iemand anders aanraden hulp te zoeken bij de LSOVD? Zo ja, waarom? Zo nee, waarom niet? 18. Voor welke mensen is het groepswerk van de LSOVD niet geschikt?

Achtergrondkenmerken Geslacht:

Dit waren de vragen. Hartelijk dank voor uw deelname aan ons onderzoek!

Leeftijd:

Heeft u zelf verder nog opmerkingen? Kennismaking met LSOVD 1. Hoe bent u met de LSOVD in contact gekomen? Ontwikkeling participatie ouder(s) binnen LSOVD (Ex-)verslaafde kinderen 2. Wanneer hoorde u dat uw vader/moeder contact had opgenomen met de LSOVD? 3. Weet u waarom uw vader/moeder dat gedaan heeft? 4. Wat vond u daarvan? Achtergrond, omgang en problemen vader/moeder 5. Met welke verslaving heeft/had u te maken? 6. Tegen welke problemen liep u aan met uw vader/moeder? [Problemen niet benoemd in literatuur, doorvragen!] Ervaring hulpverlening 7. Heeft u steun van een verslavingszorginstelling of een andere organisatie? Zo ja, van welke organisatie(s) heeft u steun? Is er bepaalde steun die uw vader/moeder van de LSOVD krijgen, die andere verslavingszorginstellingen niet kunnen geven? 8. Denkt u dat de deelname van uw ouders aan de gespreksgroep van de LSOVD heeft geholpen bij uw behandeling? Zo ja, op welke manier? Zo nee, waarom niet? Arbeidsparticipatie 9. Heeft u een baan? Is deze betaald of onbetaald?

38

39



Bijlage 5

10. Waarom is de LSOVD belangrijk voor uw vader/moeder denkt u? [uit interview afleiden of alleen groepsaanbod LSOVD wordt/werd gebruikt als steun, of ook andere vormen van ondersteuning door LSOVD à meerwaarde van alle vormen van ondersteuning uitvragen]

Online vragenlijst

11. Wat is voor u persoonlijk de meerwaarde van de LSOVD? 12. In hoeverre heeft de steun [hier benoemen welke vorm steun eerder in interview door resp. werd genoemd] van de LSOVD aan de verwachtingen van uw vader/moeder voldaan?

Het IVO voert momenteel voor de LSOVD een onderzoek uit naar de werkwijze en de meerwaarde van

13. Hoe beoordeelt u het aanbod van de LSOVD? Gespreksgroepen

de LSOVD. We willen een goed beeld krijgen van uw ervaringen met de LSOVD. Ook is er aandacht voor

14. Kunt u iets meer vertellen over hoe een gespreksgroep verloopt?

mogelijke verbeteringen.

15. Wat vindt u minder goed aan de LSOVD? Wat zou u verbeterd willen zien bij de LSOVD? Aangezien u betrokken bent (geweest) bij de LSOVD hopen we dat u hieraan meewerkt. Wilt u de volgende Aanbeveling LSOVD

vragen vanuit uw persoonlijke ervaring beantwoorden?

16. Zou u andere ouders aanraden hulp te zoeken bij de LSOVD? Zo ja, waarom? Zo nee, waarom niet? Deelname aan de vragenlijst is anoniem. Er zullen dus géén persoonlijke gegevens van u in de rapportage Dit waren de vragen. Hartelijk dank voor uw deelname aan ons onderzoek!

worden verwerkt. Het invullen zal maximaal 15 minuten van uw tijd kosten.

Heeft u zelf verder nog opmerkingen? Wilt u zo vriendelijk zijn om de vragenlijst het liefst zo snel mogelijk en uiterlijk 30 juni 2012 in te vullen? Mocht u vragen hebben over het invullen van de vragenlijst, dan kunt u een e-mail sturen naar de onderzoeker van het IVO, Laura van Duin. E-mail: [email protected] 1.

40

De vragenlijst wordt ingevuld door:

Vader

Moeder

Allebei de ouders/verzorgers

Broer/zus

Andere verwant

2.

Wat is uw leeftijd?

……. jaar (en …….. jaar)

3.

Binnen de LSOVD ben ik (zijn wij) [bij ‘wij’ max. 2 antwoorden geven]

Gespreksgroepleider

Deelnemer aan een groep

Anders, namelijk: …

41


Indien allebei de ouders/verzorgers de vragenlijst invullen, dan graag een gezamenlijk antwoord geven

9.

Wat is voor u persoonlijk vooral de meerwaarde geweest van de LSOVD?

op de volgende vragen.

(max. 2 antwoorden aangeven)

Wanneer u een broer, zus of een anderszins verwante bent dan in de navolgende vragen in plaats van

Praktische informatie krijgen over verslaving

‘kind’ graag ‘verwante’ lezen.

Informatie over omgang met verslaafd familielid

Beter grenzen aan kunnen geven naar mijn kind

Steun van lotgenoten gekregen

Steun kunnen bieden aan lotgenoten

4.

Waarom is de LSOVD belangrijk voor u?

5.

Hoe bent u met de LSOVD in contact gekomen?

Contact met lotgenoten is waardevol

Opties:

Contact met gespreksgroepleider is waardevol

Via internet

Door deelname aan de LSOVD had ik geen psychische hulp van de geestelijke gezondheidszorg

Via de huisarts

Via de verslavingszorginstelling van mijn (ex-)verslaafde kind

Geen meerwaarde

Via een andere ouder/verwant die bekend was met de LSOVD

Anders, namelijk ...

Direct via de gespreksgroepleider

Anders, namelijk…

(meer) nodig

10. Wat heeft uw (ex-)verslaafde kind moeten merken van uw deelname aan de gespreksgroep?

(max. 2 antwoorden aangeven)

6.

Met welke verslaving heeft (of had) uw kind primair te maken? (bij meerdere verslavingen:

Betere omgang met mijn kind

kies de belangrijkste)

Afspraken maken ging beter

Alcohol

Duidelijker in het stellen van grenzen

Heroïne

Minder medewerking geven aan het verkrijgen van alcohol en drugs

Cocaïne

Ik toon meer begrip doordat ik meer afweet van verslaving

Marihuana (cannabis/hasj)

Niets

Amfetamine/ speed


GHB

Gokken

11.

Wat heeft uw deelname aan de gespreksgroep opgeleverd voor de hulp die de verslavings-

Anders, namelijk …

zorginstelling aan uw kind geboden heeft? (max. 2 antwoorden aangeven)

Ik kon mijn kind beter motiveren voor behandeling

Heeft u naast steun van de LSOVD ook steun van andere instellingen?

Ik kon mijn kind betere ondersteuning geven bij mindering van het drugsgebruik

Ja

Ik kon mijn kind beter behoeden voor een terugval

Nee (ga verder naar vraag 9)

Mijn betrokkenheid bij de behandeling werd beter en daardoor had de behandeling meer effect

Door deelname aan het LSOVD groepswerk werd de zorg van de instelling aan mijn kind beter

Van welke instelling(en) naast de LSOVD heeft u steun? (meerdere antwoorden mogelijk)

Niets

Huisarts

Niet van toepassing

Verslavingszorginstelling

Anders, namelijk …

GGZ (bv. therapie, begeleiding psycholoog, psychiater)

Maatschappelijk werk


7.

8.

42

43

Evaluatie van de werkwijze en resultaten van het LSOVD-groepswerk Notities

12. Wat vindt u minder goed aan de LSOVD?

Ik heb (of had) te weinig aansluiting met de groep

(Te) weinig groepsbijeenkomsten

Tijdstip van de groepsbijeenkomsten komt mij niet uit

(Te) weinig ervaring van de gespreksgroepleider

LSOVD heeft niet veel bekendheid


13.

Zou u iemand anders aanraden hulp te zoeken bij de LSOVD?

Ja

Nee

14. Wat was het belangrijkste probleem waar u tegen aan liep met uw verslaafde kind? Nu volgen twee stellingen: 15. Heeft u door de drugsverslaving van uw kind en de problemen die dat gaf, zelf problemen gehad

om uw (on)betaalde werk te kunnen behouden?

Helemaal niet

Weinig

Neutraal

Veel

Heel veel

16. De steun van de LSOVD heeft aan mijn verwachtingen voldaan

Helemaal niet mee eens

Niet mee eens

Niet mee eens, niet mee oneens

Mee eens

Helemaal mee eens

17.

Hoe beoordeelt u het aanbod van de LSOVD?

Geef een cijfer van 1 tot 10 (1 is zwaar onvoldoende, 10 is uitstekend)

…….

18. Wat kan de LSOVD verbeteren in haar aanbod? 19.

Overige opmerkingen:

Hartelijk dank voor uw deelname!

44

45

Evaluatie van de werkwijze en resultaten van het LSOVD-groepswerk Notities

46

47

48

Evaluatie van de werkwijze en resultaten van het LSOVD-groepswerk. Laura van Duin, MSc Ir. Elske Wits

Recommend Documents