1
ENERGIECHECK-UP VAN WONINGEN IN EEN VOORTREKKERSWIJK IN SCHAARBEEK Milieuproblemen ten gevolge van een te groot energieverbruik kunnen vandaag niet meer genegeerd worden. De gemeente Schaarbeek beseft dat zeer goed en neemt haar verantwoordelijkheid op.
DE GEMEENTE STREEFT EEN TWEEVOUDIG DOEL NA : 1. Helpen en steunen van de Schaarbeekse bevolking om hun woning te verbeteren en zo het energieverbruik te verminderen. 2. Verminderen van de uitstoot van broeikasgassen op het eigen grondgebied dankzij het verbeteren van de energieprestaties van de gebouwen. In maart 2010 startte de gemeente dankzij de steun van het Fonds voor het Grootstedenbeleid met een onderzoek naar energieverliezen die vaak voorkomen in Schaarbeekse woningen. Tegelijk begon ze de bevolking voor te lichten over manieren om energie te besparen. Voor 45 gebouwen (huizen en flatgebouwen), binnen een voortrekkerswijk (zie foto), werd aldus een energiecheck-up opgemaakt. Het was de bedoeling om uit de resultaten te leren welke verbeteringen mogelijk zijn en of ze ook door andere Schaarbeekse huishoudens kunnen worden toegepast.
Om een representatief staal te hebben van het diverse gebouwenpark, werd bij de selectie van de gebouwen rekening gehouden met een aantal bijzondere kenmerken : • De bouwperiode (voor 1918, 1918-45, 1945-70, na 70) • Het aantal gevels (2, 3 of 4 gevels) • Het aantal verdiepingen • Het soort dak: plat of hellend • Al dan niet gerealiseerde renovatiewerke
Het aantal gebouwen dat van elk type werd geselecteerd, moest in verhouding zijn met hun plaats binnen het Brusselse gebouwenpark (studie van CERAA*). CERAA : Centre d’Etude, de Recherche et d’Action en Architecture
2
DE ENERGIECHECK-UP VAN DE WONINGEN WERD GEREALISEERD VIA TWEE METHODES 1 · DE THERMOGRAFIE De thermografie is een techniek die gebruik maakt van een infraroodcamera. Hij lokaliseert de interne en externe isolatiefouten, luchtinfiltraties en warmtebruggen van een woning. De gebreken zorgen voor temperatuurverschillen die de camera via verschillende kleuren zichtbaar maakt. De blauwzwarte kleuren verwijzen naar koudezones aan de muren. Roodgele kleuren verwijzen naar warmtezones aan de muren die de camera observeert.
Infiltratie van koude lucht tussen het openslaande gedeelte en het kozijn van een buitendeur.
Niet-geïsoleerde verwarmingsbuizen in een koude kamer.
Afkoeling in een kamerhoek wegens een warmtebrug.
Afkoeling aan het plafond wegens een slecht bevestigde isolatie.
Op basis van de verkregen resultaten worden er ook voorstellen geformuleerd om het gebouw te verbeteren.
2 · DE ENERGIEAUDIT Een energieaudit is een theoretische berekening die steunt op de huidige staat van een gebouw.
Op basis van al deze gegevens kan de energiekwaliteit van een gebouw geanalyseerd worden en kan een lijst met verbeterpunten worden opgesteld.
De analyse omvat :
De grafiek laat zien dat de eigenaar van het onderzochte gebouw een energiebesparing van 65% kan realiseren op het verbruik van zijn verwarming als hij de voorgestelde verbeteringswerken uitvoert !
• • • • •
meten van het verbruik de gebouwschil het verwarmingssysteem de productiewijze van warm water voor sanitair gebruik de luchtverversing
Dak 8% Verwarming verliezen 27 %
Muren 18 %
VOOR DE WERKEN
Vloeren 11 %
3
Dak 2%
NA DE WERKEN Ramen-deuren 12 %
Ventilatie 24 %
Besparing 65 %
Muren 9%
Ramen-deuren 8% Vloeren 4% Ventilatie 9% Verwarming verliezen 3%
RESULTATEN VAN HET ONDERZOEK Het onderzoek vestigt de aandacht op twee grote zwakke punten van het gebouwenpark in Schaarbeek, ongeacht het type van het gebouw (volgens de typologie beschreven op blz.2) : een slechte luchtdichtheid en een slechte isolatie.
DE ZWAKKE PUNTEN SITUEREN ZICH OP VERSCHILLENDE PLAATSEN IN DE WONING
1
BUITENDEUR • •
2
Slechte luchtdichtheid tussen het openslaande gedeelte en het raamwerk van de deur en ter hoogte van de opening van de brievenbus Niet-geïsoleerde voordeur
TRAPPENHAL •
Infiltratie van koude lucht via de voordeur en de brievenbus, die doorstroomt naar het trappen huis dat op zijn beurt dienst doet als een echte schoorsteen die de koude lucht verspreidt over alle verdiepingen
6
3
3
1
VENSTER • • •
Infiltratie van lucht ter hoogte van het openslaande gedeelte (verbindingsprobleem) en tussen het openslaande gedeelte en het raamwerk (probleem met het metselwerk) Glas met geringe prestaties (enkelglas of dubbelglas van de oude generatie) Structurele warmtebrug aan het raamwerk van het venster
4
4
DAKWERK • Geen isolatie of een te dunne isolatielaag • Niet goed geplaatst, slechte luchtdichtheid wegens het ontbreken van dampscherm/damprem • Isolatie beschadigd door vocht, met verlies aan isolatiekracht als gevolg • Opduiken van warmtebruggen hoofdzakelijk aan de verbindingen: muur-dakwerk, dakwerk-dakvenster
4
5
MUUR
5
• Geen isolatie • Vochtplekken en warmtebruggen
2
6
ROLLUIKKAST • Infiltratie van lucht via de verbinding met de kast • Warmtebrug ter hoogte van de bekisting
7
7
KELDER • Geen isolatie van het kelderplafond
5
ENKELE OPLOSSINGEN VOOR UW WONING OM UW ENERGIEVERBRUIK TE BEPERKEN!
HET IS BELANGRIJK OM AANDACHT TE BESTEDEN AAN HET DAMPSCHERM OF DE DAMPREM ZODAT DE ISOLATIE ZO DOELTREFFEND MOGELIJK IS.
VERBETEREN VAN DE LUCHTDICHTHEID EN DE ISOLATIE VAN UW WONING
VERBETEREN VAN HET VERWARMINGSSYSTEEM
BUITENDEUR EN VENSTER
• Isoleren van verwarmingsbuizen in niet verwarmde lokalen (technisch omhulsel, kelder, trappenhal…) • De radiatoren eenmaal per jaar ontluchten en afstoffen. • De radiatoren vrijhouden voor een directe stralingsmogelijkheid en een optimale luchtconvectie. • Vervangen van een oude verwarmingsketel door een hoogrendementsketel (condensatieketel). • Verwarmingsketels regelmatig onderhouden: driejaarlijks voor gasketels en jaarlijks voor stookolieketels.
• • • •
Vervangen van de verbindingen tussen kozijn en openslaande delen. Regelen van het raamwerk en oliën van het hang- en sluitwerk. Aanbrengen van siliconen rond het raamwerk van deuren en vensters. Plaatsen van een brievenbus die goed geïsoleerd is.
TRAPPENHAL
• Creëren van een sas door in de gang achter de voordeur een tweede deur te plaatsen zodat er geen koude lucht meer kan infiltreren in het trappenhuis.
ENERGIEZUINIG GEDRAG ONTWIKKELEN
DAKWERK
Er kan worden bezuinigd (tot 400€ per jaar) door enkele energiezuinige handelingen uit te voeren : • Uitzetten van de verwarmingsketel in de zomer. • In de winter: kiezen voor een temperatuur van 19°C in de zitruimte en 16°C in de kamers. • Gebruik maken van een multistekkerdoos met schakelaar om de standby-modus van elektrische huishoudelijke apparaten uit te KELDER schakelen. • Isoleren van kelderplafonds en plaatsen van een • Kiezen voor een korte douche in plaats van dampscherm of damprem. voor een bad. MUUR • •
Isoleren van het dakwerk of het zolderplafond met aandacht voor het kiezen van een isola tielaag die dik genoeg is zodat ze zo doeltreffend mogelijk is. Plaatsen van een dampscherm of damprem voor een goede luchtdichtheid.
VOOR MEER INFORMATIE OVER ENERGIEZUINIGE HANDELINGEN, SURF NAAR WWW.ENERGIE-UITDAGING.BE/GEZINNEN
• Isoleren van muren (indien mogelijk aan de buitenzijde en te beginnen met de achtergevel) 6
De keuze van een dampscherm of een damprem hangt af van de gebruikte isolatie. Er bestaat isolatiemateriaal dat de vochtigheidsgraad kan regelen en toch goede thermische prestaties blijft leveren (natuurlijk isolatiemateriaal). In dat geval is het aanbevolen om een damprem te plaatsen zodat men de hydro-variabele eigenschappen van natuurlijk isolatiemateriaal kan benutten. Ander isolatiemateriaal is echter erg gevoelig aan vocht en isoleert niet meer als het nat is (staalwol bijvoorbeeld). In dit geval is een dampscherm aangeraden.
ENERGIEBESPARING : ENKELE DEFINITIES LUCHTDICHTHEID
Luchtdichtheid betekent dat koude lucht onmogelijk ongecontroleerd kan binnenkomen via verschillende spleten in de gebouwschil. De luchtdichtheid van een gebouw is erg belangrijk omdat ze nodig is voor : • De effectiviteit van de thermische isolatie • Een beter thermisch comfort omdat ze een einde maakt aan onaangename luchtstromen • Een aanzienlijke energiebesparing • De effectiviteit van een gecontroleerde mechanische luchtverversing • Een langere levensduur van het gebouw
WARMTEBRUG
Een warmtebrug is een zone met sterk warmteverlies. De zone voelt koud aan en zorgt voor meer warmteverbruik. Aangezien de temperatuur ter hoogte van de warmtebrug bovendien ook lager ligt, ontstaat er condensatie binnen in het huis, waardoor er op de muur schimmelplekken verschijnen (gevaar voor allergie, astma…).
DAMPSCHERM EN DAMPREM
Het gaat om materialen die de luchtdichtheid van een gebouw verzekeren. Ze beletten ook dat de waterdamp die afkomstig is van zwetende bewoners, van de keuken en van de badkamer, in het isolatiemateriaal dringt en gaat afkoelen en condenseren. Wat is het verschil tussen een dampscherm en een damprem ? Een dampscherm is totaal waterdampbestendig Een damprem heeft vochtregelende eigenschappen, dit wil zeggen dat het een huis de gelegenheid biedt om te «zweten», maar tegelijk belet dat er lucht van buiten binnenkomt. Zowel het dampscherm als de damprem zijn luchtdicht.
7
VOOR MEER INFORMATIE…
DE VOLGENDE DOCUMENTEN ZIJN BESCHIKBAAR OP DE WEBSITE VAN SCHAARBEEK
• Forum met vragen over het project • Renovatiefiches van Brussel Leefmilieu en van RenovaS Het project wordt beheerd door de dienst EcoAdvies van de gemeente Schaarbeek : Contactpunt : 02 244 72 23 /
[email protected] RenovaS : Het bureau voor renovatieadvies was eveneens partner van dit project. Het biedt gratis advies over al uw renovatiestappen. Contactpunt : www.renovas.be / 02 215 85 16 / Colignonplein 41
ANDERE ACTOREN UIT DE STREEK DIE GECONTACTEERD KUNNEN WORDEN
• BRUSSEL LEEFMILIEU :
www.ibgebim.be
• DE STADSWINKEL :
www.stadswinkel.be
• VIBE : www.vibe.be
Vlaams Instituut voor Bio-Ecologisch Bouwen en Wonen
• CLUSTER ECO-BUILD :
www.brusselsgreentech.be
• REGISTER VAN DE
BEROEPEN VAN HET ARCHITECTURAAL : www.patrimonium-beroepen.be
• NATURE ET PROGRÈS :
www.natpro.be
• ENERGIE-UITDAGING :
www.energie-uitdaging.be/gezinnen
