Deel I
Hogeschool van Amsterdam Sociale Agogische Opleidingen Europaboulevard Amsterdam
De tijdelijke huisvestiging van Blijf van m’n Lijf Utrecht, in verscheidene woningen in een straat.
Een evaluatieonderzoek. Deel 1
Opdrachtgevers:
Blijf van m’n Lijf Utrecht
Projectbegeleider:
Atie Engel
Projectgroep:
Nanda Breed, Paul van Eck, Anne van Eijden, Marjolein Hollenberg, Iddegien Kok en Mariska Pasteuning
3
Deel I
Inhoudsopgave Inleiding
blz. 3.
Definities en verklarende woordenlijst
blz. 5.
1.0 1.1 1.2 1.3
Conclusie en aanbevelingen op het gebied van veiligheid Conclusie naar aanleiding van theoretische verkenning Conclusie naar aanleiding van de interviews Aanbevelingen
blz. 7. blz. 7. blz. 8. blz. 9.
2.0 2.1 2.2 2.3
Conclusie en aanbevelingen op het gebied van sociale controle Conclusie naar aanleiding van theoretische verkenning Conclusie naar aanleiding van de interviews Aanbevelingen
blz. 11. blz. 11. blz. 11. blz. 12.
3.0 3.1 3.2 3.3
Conclusie en aanbevelingen op het gebied van eenzaamheid Conclusie naar aanleiding van theoretische verkenning Conclusie naar aanleiding van de interviews Aanbevelingen
blz. 14. blz. 13. blz. 14. blz. 15.
4.0 4.1 4.2 4.3
Preventie Veiligheid Sociale controle en eenzaamheid Algemene opmerking
blz. 16. blz. 16. blz. 17. blz. 17.
5.0 5.1 5.2 5.3 5.4
Nazorg Werkzaamheden van VITA betreffende nazorg Veiligheid Sociale controle Eenzaamheid
blz. 18. blz. 18. blz. 19. blz. 20. blz. 20.
6.0 6.1 6.2 6.3
Multicultureel Veiligheid Sociale controle Eenzaamheid
blz. 22. blz. 22. blz. 23. blz. 23.
7.0
Implementatie
blz. 25.
Literatuurlijst
blz. 26.
Bijlage: Statistieken
4
Deel I
Inleiding “Hallo kunt u mij helpen? Ik moet hier weg! Vandaag is het erger dan anders, hij vloekt en tiert. Normaal slaat hij mij alleen, grijpt me bij de keel met zijn handen, trekt aan mijn haar en schopt me in de buik. Dan ga ik op de grond liggen, bescherm mijn hoofd en hoop dat het snel ophoudt. Maar vandaag zette hij een mes op m’n keel en dreigde mij te vermoorden. Ik moet hier weg, kunt u mij helpen?” Er is tegenwoordig gelukkig opvang voor vrouwen en hun kinderen, die worden mishandeld of bedreigd met geweld. Dit rapport is het eindproduct van ons onderzoek, in opdracht van Blijf van m’n Lijf Utrecht, onderdeel van Vrouwenopvang Utrecht. De situatie van de opvang van Blijf van m’n lijf Utrecht is tijdelijk gewijzigd wegens verbouwing van het monumentale pand van Blijf van m’n Lijf. Ten tijde het onderzoek is de woonsituatie veranderd van een gebouw naar verschillende woningen verspreid over een straat in een woonwijk in het centrum van de stad. In deze straat is sprake van meer sociale controle van buurtbewoners, in vergelijk met de straat waar het monumentale pand zich bevindt. Vrouwen verblijven soms alleen, soms samen met hun kinderen of de woning wordt gedeeld met anderen. Naar aanleiding van de verhuizing is de vraag gerezen, bij de medewerkers van Blijf van m’n Lijf Utrecht, hoe de vrouwen de tijdelijke situatie van ongeveer een jaar beleefd hebben. De projectgroep is gevraagd om de volgende onderwerpen aan de orde te stellen, in een evaluerend rapport: 1. veiligheid en de beleving, 2. beleving van sociale controle en 3. eenzaamheid. Om de opdracht te laten voldoen aan de implementatie eis van de Hogeschool van Amsterdam, de initiatiefnemer van het onderzoek, zijn de volgende onderzoeksaspecten toegevoegd: 1. multiculturele verschillen, 2. preventie en 3. nazorg. Met deze zes onderzoeksaspecten hoopt de projectgroep aanbevelingen te kunnen doen, waarmee de hulpverlening van Blijf van m’n Lijf aangescherpt kan worden en een verbetering van hulpverlening op maat. Hulpverlening op maat heeft voornamelijk betrekking op de preventie en nazorg van Vrouwenopvang Utrecht. Uiteindelijk is de onderzoeksopdracht door alle betrokkenen, als volgt geformuleerd: ‘Hoe ervaren vrouwen, die fysiek, psychisch en seksueel geweld mee maken of die hiermee bedreigd worden en een anoniem adres nodig hebben, de veiligheid van de opvang die verdeeld is over verschillende huizen in één straat, waarbij sprake is van sociale controle? Daarbij zullen wij kijken of er bij bovenstaande aspecten verschillen optreden, wanneer er sprake is van een verschil in culturele achtergrond.’ Het onderzoek bestaat uit een literatuuronderzoek, om de kennis bij de projectgroep en de problematiek van vrouwenopvang, veiligheid, sociale controle, eenzaamheid en multiculturele aspecten, te vergroten. De kennis vanuit de literatuur word aangevuld met de ervaringen van de vrouwen die onderdak gevonden hebben in Blijf van m’n Lijf, door het afnemen van open interviews. Bovendien wordt er een medewerkster van VITA geïnterviewd en het bureau Vrouwenopvang. Het literatuuronderzoek en de interviews vormen samen de onderbouwing van de aanbevelingen die te lezen zijn in dit rapport. We hebben ervoor gekozen het eindproduct op te splitsen in twee delen, vanwege de grote hoeveelheid informatie. Onze visie is hierbij dat de conclusies en aanbevelingen handzaam en bruikbaar moeten zijn. Onze onderzoeksresultaten zijn weliswaar belangrijk, maar zijn niet direct noodzakelijk bij de conclusies en aanbevelingen. We hebben Deel I zo geschreven dat het op zichzelf zou kunnen staan. Deel II kan gebruikt worden als naslagwerk bij Deel I. In het eerste deel staan alleen de conclusie en aanbevelingen te lezen zijn. In hoofdstuk 1 kunt u lezen tot welke conclusies en aanbevelingen wij zijn gekomen op het gebied van veiligheid, hoofdstuk 2 gaat over sociale controle, hoofdstuk 3 over
5
Deel I
eenzaamheid en in hoofdstuk 4 kunt u lezen tot welke conclusies en aanbevelingen de projectgroep is gekomen op de gebieden preventie, nazorg en multicultureel. Voor de lezer die meer wil weten met betrekking tot de achtergrond van de conclusies, kan het tweede deel erbij gepakt worden ; de onderzoeksresultaten. Hierin staan de onderzoeksgegevens verkregen uit de literatuurstudie en interviews met vrouwen die verblijven in Blijf van m’n Lijf Utrecht, medewerker van VITA en een medewerker van Bureau vrouwenopvang Utrecht. Bovendien kunt u in Deel II een eigen interpretatie van de groep vinden met betrekking tot de interviews. Ondanks dat de uitwerkingen van de interviews erg interessant zijn om te lezen hebben we ervoor gekozen om in dit eindproduct de uitwerkingen niet op te nemen. We hebben hiertoe besloten om zo de anonimiteit van de geïnterviewde vrouwen te waarborgen. Als laatste willen wij erop wijzen dat in de geschreven stukken naar aanleiding van de interviews kritiek naar voren komt op de werkwijze en medewerkers van Blijf van m’n Lijf Utrecht. Deze kritiek is voortgekomen uit het feit dat de geïnterviewde vrouwen anoniem aan het interview hebben meegewerkt. De vrouwen hebben hierdoor erg vrijuit gesproken. Wij vonden het echter wel relevant om de naar voren gekomen kritiekpunten te verwerken. Belangrijk hierbij is te weten dat hun kritiek niet zozeer onze kritiek is. Het rapport is specifiek geschreven voor de opdrachtgevers Blijf van m’n Lijf Utrecht en de Hogeschool van Amsterdam, faculteit Sociaal Agogische Opleidingen. Na afronding van de projectopdracht kan het eindproduct gebruikt worden door de individuele projectleden en door blijf van m’n Lijf Utrecht. Het is een keuze van Blijf van m’n Lijf Utrecht om dit rapport te laten leze door andere belangstellenden. Wel hoopt de projectgroep dat het rapport een aanvulling kan zijn van hulpverlening binnen Vrouwenopvang Utrecht. Nanda Breed, Paul van Eck, Anne van Eijden, Iddegien Kok, Marjolein Hollenberg, Mariska Pasteuning.
6
Deel I
Definities en verklarende woordenlijst In dit hoofdstuk zullen wij een aantal begrippen en definities behandelen, die wij belangrijk achten bij het lezen van de conclusies en aanbevelingen in het verdere product. Vrouwen; Vrouwen, vanaf 18 jaar met hun kinderen, die met geweld worden bedreigd of geweld hebben ondergaan en in verband met eventuele stalking-gedrag van de (ex)-pleger, een veilig en anoniem adres nodig hebben. Fysiek geweld1; Vormen van fysiek of lichamelijk geweld zijn onder andere; een duw of zet geven, knijpen, slaan met de handen, stompen met de vuist, bijten, schoppen, de keel dicht knijpen, gericht gooien met een voorwerp, een hete vloeistof over de ander gieten, het verbranden/ schroeien van lichaamsdelen, de ander aan de haren trekken, steken met een scherp voorwerp, gebruik van een vuurwapen. Geestelijk/ psychisch geweld2; Onder geestelijk/ psychisch geweld wordt onder andere verstaan; kleineren, kort houden, niet alleen over straat mogen gaan, geen vriend(inn)en mogen hebben, geen beschikking over eigen (huishoud)geld mogen hebben, treiteren, op de grond laten slapen, vernederen (ook in gezelschap van anderen), bedreiging, dierbare bezittingen beschadigen, huisdieren dreigen te doden. Seksueel geweld3; Er is sprake van seksueel geweld wanneer iemand tegen haar wil wordt gedwongen om seksuele handelingen te ondergaan. Vrouwen die bedreigd en/of mishandeld worden geven relatief gemakkelijk toe aan de seksuele wensen van de pleger. Verzet kan immers nieuw geweld te weeg brengen. Veel vrouwen definiëren het feit dat zij hun partner op seksueel terrein tegemoet komen zelf dan ook niet als verkrachting of gedwongen seks. Naast onvrijwillige seks zijn er ook duidelijke vormen van seksueel geweld zoals verkrachting, harde en/of scherpe voorwerpen in de vagina stoppen, de tepels met scherpe voorwerpen bewerken, enzovoort. Overigens kunnen deze laatste vormen ook als fysiek geweld benoemd worden. Anoniem adres; Het adres van Blijf van m'n Lijf is alleen bekend bij vrouwen die gebruik maken van de opvang, medewerkers en politie. Voor andere mensen is het adres onbekend. Op de huidige locatie zijn tevens de buurtbewoners op de hoogte van het feit dat Blijf van m'n Lijf hier gevestigd is. De opvang; Blijf van m'n Lijf Utrecht heeft na de verhuizing beschikking gekregen over 9 huizen in één straat buiten het centrum van Utrecht. In één huis kunnen meerdere vrouwen met hun kinderen verblijven. In het bestemmingsplan staat dat de huizen in deze straat worden afgebroken in de toekomst. Definitie van sociale controle: Manieren waarop mensen andere mensen ertoe brengen zich aan bepaalde normen te houden.
1
Website definitie van Blijf van mijn lijf, gecorrigeerd door Blijf van m’n lijf Utrecht. Website definitie van Blijf van mijn lijf, gecorrigeerd door Blijf van m’n lijf Utrecht. 3 Website definitie van Blijf van mijn lijf, gecorrigeerd door Blijf van m’n lijf Utrecht. 2
7
Deel I
Sociale controle; Term ter aanduiding van het geheel van reguleringsmechanismen in de maatschappij. Enerzijds dragen deze mechanismen zorg voor de conformering van het menselijk gedrag aan de maatschappelijke orde, anderzijds waarborgen ze de continuïteit van deze orde door afwijkend gedrag te corrigeren. Het is een veelheid van verschijnselen; waarden en normen, symbolen, sancties, alsmede het totale proces van cultuuroverdracht4. Veiligheid; Het niet worden geconfronteerd met geweld of dreiging van geweld. Fysieke veiligheid; Veiligheid en bescherming van de mens en de leefomgeving, bijvoorbeeld huis en straat. Voorbeelden van fysieke veiligheidsmaatregelen zijn, lantarens, huisverlichting, sloten, maar dus ook zelfverdedigingtechnieken die een persoon kan toepassen als zij of hij wordt aangevallen. Eenzaamheid; Volgens het groot Nederlands woordenboek Van Dale betekend eenzaamheid "een toestand van zonder gezelschap zijn, zich verlaten voelen". Eenzaamheid is misschien wel één van de grootste problemen in onze samenleving, toch wordt dit probleem niet snel geconstateerd. Er zijn verschillende soorten eenzaamheid. Men kan eenzaam zijn als men geen relatie heeft, maar in een relatie kunnen mensen ook eenzaam zijn, soms één van de partners, soms allebei. Geweldsmonopolie: De macht en heerschappij over de bevolking, of te wel burgers, kan alleen nog maar uitgevoerd worden door een centraal orgaan, de overheid. De vroegere macht en heerschappij van de adel werd op deze manier ingeperkt. Deze stonden onder de macht van de centrale macht. Hierdoor werd onderlinge strijd gereguleerd en nam af, naar mate de invloed van de overheid grote werd.
4
e
Grote Winkeler Prins encyclopedie, 9 druk.
8
Deel I
1.0
Conclusies en aanbevelingen op het gebied van veiligheid
Naar aanleiding van de theoretische verkenning en de interviews zijn wij tot een aantal conclusies gekomen die wij in dit hoofdstuk zullen beschrijven. Bovendien hebben wij aan de hand van de conclusies enige aanbevelingen geformuleerd. De conclusies en aanbevelingen zullen gericht zijn op het gebied veiligheid. 1.1 Conclusies naar aanleiding van de theoretische verkenning Sociale veiligheid valt te vergroten door het nemen van maatregelen op de volgende drie fronten: 1. Vergroten van sociale veiligheid door individueel en collectief gedrag. Hierbij denken wij aan het nemen van maatregelen die voornamelijk psychosociaal van aard zijn. Bovendien is het van belang de vrouw niet te zien als ‘slachtoffer’ van het geweld maar als ‘actor’ in het geheel. De actor bevindt zich in een spiraal van geweld hetgeen een patroon lijkt te zijn geworden in haar leven. Deze spiraal kan doorbroken worden door de actor in te laten zien wat haar eigen kracht is en hoe zij deze kan gebruiken. Door middel van deze manier van werken kan de kans op herhaling en/of terugkeren naar de pleger aanzienlijk verkleint worden. Tevens heeft de toekenning van het woord ‘slachtoffer’ bij de actor het neven effect dat zij zichzelf daadwerkelijk als slachtoffer bestempelt. Hierdoor onderschat zij de kracht van haar eigen zijn. Uit de theorie blijkt dat bovenstaande door bijvoorbeeld het spelen van rollenspellen. De vrouw wordt hierdoor bewust gemaakt van haar handelen bij een confrontatie met de pleger. Dit rollenspel is van praktische aard, er wordt samen met de vrouw geoefend hoe ze moet reageren als de pleger voor de deur staat. Op deze manier kan wellicht worden voorkomen dat een vrouw de pleger binnenlaat na haar verblijf in Blijf van m’n Lijf Utrecht. Praktische oefening is vooral van belang als de pleger eveneens de vader van de kinderen is aangezien de vrouw door middel van een (eventuele) omgangsregeling geconfronteerd kan worden met de pleger. 2. Vergroten van de sociale veiligheid door maatregelen in de fysieke omgeving Om de sociale veiligheid van mensen te kunnen vergroten is het van belang dat de fysieke omgeving van huis en mens als veilig wordt ervaren. Maatregelen als een goede verlichting, dubbelglas, goede sloten op deuren en ramen (bouwkundige maatregelen), vergroten het gevoel van sociale veiligheid. Ook maatregelen op bijvoorbeeld lichamelijk gebied kunnen het gevoel van sociale veiligheid vergroten, zoals het beheersen van de zelfverdedigingtechniek en het dragen van een alarmsysteem. 3. Vergroten van sociale veiligheid in de sociale omgeving door sociale en maatschappelijke maatregelen. Door de nauwe samenwerking tussen Blijf van m’n Lijf Utrecht en de politie Utrecht wordt er naar gestreefd om de sociale veiligheid te vergroten in de sociale omgeving. Zo is er met de politie Utrecht de afspraak gemaakt dat ze meteen langskomen als er wordt gebeld door een vrouw en/ of medewerker. Tevens surveilleert de politie regelmatig in de straat waarin Blijf van m’n Lijf Utrecht is gehuisvest. Het gevoel van veiligheid wordt ook vergroot, doordat de wijkagent regelmatig langskomt in Blijf van m'n Lijf Utrecht om de vrouwen van informatie te voorzien. Door het opzetten van het project een Veilighuis waar Vrouwenopvang Utrecht, de politie Utrecht en diverse andere hulpverleningsinstanties aan deelnemen, wordt er onder andere getracht door middel van laagdrempelige hulpverlening huiselijk geweld te voorkomen/ vroegtijdig (preventie) te stoppen en herhaling te voorkomen. Dit om de sociale veiligheid van vrouwen in Utrecht te vergroten. Door het experimenteren met daderhulpverlening in Utrecht, wordt er getracht de pleger aan te pakken met als doel dat het geweld stopt. Dit is tevens bedoeld om het gevoel van sociale veiligheid te vergroten. Blijf van m’n Lijf Utrecht zou graag zien dat de wetgeving omtrent aangifte veranderen zodat buren anoniem kunnen melden bij de politie. Hierdoor zou het aantal incidenten dat plaatsvindt verminderd kunnen worden.
9
Deel I
1.2
Conclusie naar aanleiding van de interviews
Veiligheidsregels Alle vrouwen gaven aan dat de veiligheidsregels voor Blijf van m’n Lijf Utrecht tijdens de intake uitvoerig worden besproken. Alle vrouwen vertelden dat zij, tot de adreswijziging, niet mochten pinnen, omdat op het bankafschrift staat vermeld waar geld is opgenomen. Een vrouw vertelde dat er toch door iemand was gepind in de straat van Blijf van m’n Lijf Utrecht. Deze vrouw moest toen worden overgeplaatst naar een ander Blijf van m’n Lijf huis in Nederland, omdat zij zowel zichzelf als de andere vrouwen in gevaar had gebracht. De vrouw die wij hebben geïnterviewd vroeg zich echter af of deze vrouw de veiligheidsregels wel goed had begrepen, omdat zij geen Nederlands sprak. Bovenstaande wordt binnen Blijf van m’n Lijf Utrecht ervaren als een dilemma. Wanneer een allochtone vrouw de Nederlandse taal niet beheerst is het van belang dat medewerkers verifiëren bij de allochtone vrouwen of zij begrijpen wat er tegen hen gezegd wordt. Tevens is het van belang te vertellen dat zij door het overtreden van de regels van Blijf van m’n Lijf Utrecht zichzelf maar ook andere vrouwen en kinderen in gevaar kunnen brengen. Overigens zal in het verbouwde pand gebruik gemaakt worden van een pamflet met veiligheidsvoorschriften, dat in 5 talen zal worden uitgegeven. Een medewerker van het Bureau Vrouwenopvang Utrecht vertelde in het interview met ons dat als een vrouw wordt opgenomen in Blijf van m’n Lijf Utrecht, dat haar dan als veiligheidsmaatregel wordt gevraagd om geen contact met de familie/ vrienden op te nemen. Dit om te voorkomen dat zij via deze weg wordt opgespoord door de pleger. Uit de interviews met de vrouwen is echter wel gebleken, dat er veel vrouwen waarde hechten aan contact met hun familie en/ of vrienden. Hierin zien wij dus een dilemma, aan de ene kant stimuleert Blijf van m’n Lijf Utrecht vrouwen uit veiligheidsoverwegingen niet om contact op te nemen met hun familie/ vrienden en aan de andere kant geven vrouwen aan dat zij het wel prettig vinden om tijdens het verblijf contact te onderhouden met hun familie/ vrienden. Daarom zou het volgens ons een aanbeveling kunnen zijn als Blijf van m’n Lijf Utrecht dit met de vrouwen bespreekt en hen bijvoorbeeld aanraadt om altijd te bellen met *31*, zodat het nummer niet wordt herkend. Ook is het erg belangrijk om de vrouwen op het hart te drukken dat zij niet aan hun familie/ vrienden vertellen waar zij verblijven. Met deze tips kunnen de vrouwen (telefonisch) contact blijven houden met de mensen die voor hen belangrijk zijn op een manier die hen en de andere medebewoonsters niet in gevaar brengt. Anonimiteit Uit de interviews is gebleken dat de anonimiteit die Blijf van m’n Lijf Utrecht biedt, als veilig wordt ervaren door de vrouwen. De vrouwen voelen zich veilig door de fysieke situatie (anoniem adres)en de kleine kans om in Utrecht de pleger, kennissen, vrienden en familie tegen te komen die hun veiligheid en het anoniem zijn in gevaar zouden kunnen brengen. Een aantal vrouwen vertelde dat zij zich niet echt veilig voelden als zij ’s ochtends de andere vrouwen gingen ophalen voor de koffie. Ze geven aan dat zij zich met name bekeken voelen door de mensen die op de bus staan te wachten, dat geeft hen een onveilig gevoel. Hierdoor wordt hun gevoel van anonimiteit aangetast. Uit één van de interviews kwam naar voren dat het oude adres wel degelijk bekend is onder een grote groep mensen. Vooral vrouwen uit de Marokkaanse en Turkse gemeenschap ervaren dit. Huisvesting Drie vrouwen gaven tijdens het interview aan zich in hun woning niet veilig te voelen vanwege de gammele sloten op deuren en ramen. Zij hadden het gevoel dat met één schop de deur geopend zou kunnen worden en dat er makkelijk ingebroken zou kunnen worden door met een steen een raam in te gooien. In het nieuwe pand komt een monitor bij de deur zodat men kan zien wie er voor de deur staat zonder de deur te hoeven openen. Echter zullen de vrouwen altijd alert en op hun hoeden moet zijn zolang er gevaar voor hen dreigt. Uit de interviews kwam naar voren dat de meeste vrouwen zich veiliger voelden doordat ze met meerdere vrouwen een woning deelden.
10
Deel I
Telefonie In het bezit zijn van een mobiele telefoon vergroot bij de vrouwen, met name op straat, het gevoel van veiligheid. Een aantal vrouwen vond het vervelend dat er geen vaste telefoon in de woningen aanwezig was, bijvoorbeeld een kwartjestelefoon. In de huidige situatie is per woning één mobiele telefoon aanwezig. Het nadeel hiervan is dat het beltegoed op kan gaan of de batterij leeg is. Op het moment dat de mobiele telefoon dan nodig is, kan het gebeuren dat deze niet werkt. Dit leverde voor sommige vrouwen een onveilig gevoel op. In het nieuwe pand zal één telefoon aanwezig zijn voor algemeen gebruik waarmee gebeld kan worden door middel van een kaart, tevens zullen er per leefgroep twee vaste telefoons aanwezig zijn. Belcode Tijdens de interviews werd door de vrouwen kritiek geuit op de belcode. De belcode was op dat moment vrij gemakkelijk waardoor mensen die deze code niet wisten per ongeluk de code indrukte. Het gevolg was dat een vrouw de deur opende voor een postbode. Vrouwen krijgen een lijst waarop staat waar elke vrouw zich bevindt, in geval van nood kan deze lijst van pas komen. Uit de interviews is gebleken dat de vrouwen hierdoor een veiliger gevoel krijgen. Politie De meeste vrouwen hechten veel waarde aan de politiebescherming, ze zien dat de politie vaak langsrijdt en dat geeft hun een veilig gevoel. In het verbouwde pand worden twee knoppen aangebracht één rode waarop gedrukt kan worden als er brand uitbreekt en één blauwe waarop gedrukt kan worden als de politie nodig is. Brandweer en politie zijn dan in 10 minuten paraat. Deze tijdslimiet lijkt Blijf van m’n Lijf een veilige limiet die de vrouwen een veiliger gevoel zal geven. Allochtone vrouwen Uit het interview met de medewerkster van het Bureau Vrouwenopvang Utrecht kwam naar voren dat allochtone vrouwen uit bijvoorbeeld Marokko of Turkije niet alleen bang zijn om gevonden te worden door de pleger, zoals meestal het geval is bij de autochtone vrouwen. Zij zijn bovendien bang om te worden gevonden door familie, vrienden of andere kennissen uit hun gemeenschap. Daarnaast is het juist voor sommige vrouwen heel belangrijk om in de buurt van hun familie te wonen omdat dit hun gevoel van veiligheid vergroot en hun gevoelens van eenzaamheid verminderen. 1.3 Aanbevelingen Naar aanleiding van de conclusies zijn wij tot een aantal aanbevelingen gekomen, deze zullen hieronder weergeven worden. Bij het geven van de aanbevelingen wordt een tweedeling gemaakt in het begrip veiligheid, te weten fysieke veiligheid en de beleving van veiligheid ( het gevoelsaspect van veiligheid). Wij zijn echter van mening dat deze twee aspecten van veiligheid nauw met elkaar verbonden zijn en dat het naleven van bijvoorbeeld tips op het gebied van fysieke veiligheid het gevoelsaspect zal doen vergroten. Aanbevelingen op het gebied van fysieke veiligheid 1. Eén vaste telefoon per huis (met restrictie, deze telefoon is dus bedoeld om te gebruiken in noodsituaties). 2. Eén mobiele telefoon per vrouw (dit met als doel om het veiligheidsgevoel van de vrouw op straat te vergroten). Dit zal voor Blijf van m’n Lijf niet realiseerbaar aangezien de financiële middelen niet toereikend zijn. 3. Veiligheidsvoorzieningen aan het huis. Hierbij denken wij aan beter hang en sluitwerk voor ramen en deuren (bijvoorbeeld dubbelglas). Eventueel camera, intercom, solidere voordeur en/ of achterdeur.
11
Deel I
4. De belcode zou vaker veranderd kunnen worden. 5. Wellicht zouden de achterdeuren gebruikt kunnen worden, zodat het verkeer niet altijd via de straatkant hoeft plaats te vinden. Wij weten echter niet of dit bouwkundig gezien haalbaar is. Blijf van m’n Lijf is hier geen voorstander van op deze manier laat je de vrouwen als een dief in hun eigen huis wonen. De aandacht zou beter gericht kunnen worden op wat de vrouwen nodig hebben om niet achterom te hoeven lopen. Aanbevelingen op het gebied van veiligheidsbeleving 1. Binnen Blijf van m’n Lijf zou er bijvoorbeeld in de begeleiding middels rollenspelen en zelfverdedigingcursussen meer aandacht besteed kunnen worden aan het sterker maken van de vrouwen. Deze methoden sluiten aan bij de methodiek die Blijf van m’n Lijf Utrecht nastreeft, namelijk empowerment. 2. Het opstellen van een protocol door Blijf van m’n Lijf, waarin stap voor stap staat beschreven hoe er gehandeld moet worden als de pleger plotseling voor de deur staat. Algemene aanbeveling Aan de vrouwen zou individueel in een één op één gesprek (medewerker⇔vrouw) de veiligheidsregels uitgelegd kunnen worden. Eveneens zou hieraan aandacht besteed kunnen worden in de leefgroep door de groepsbegeleiding. Tevens zou het leefgroepwerk een thema ochtend voor de vrouwen kunnen organiseren om ze de achterliggende gedachtegang achter de regels goed/duidelijk uit te leggen. Zodat de vrouwen bijvoorbeeld weten dat als ze de regels overtreden dat niet alleen hen eigen veiligheid schaadt maar ook die van de andere vrouwen in het Blijf van m'n Lijfhuis.
12
Deel I
2.0
Conclusies en aanbevelingen op het gebied van sociale controle
Naar aanleiding van de theoretische verkenning en de interviews zijn wij tot een aantal conclusies gekomen die wij in dit hoofdstuk zullen beschrijven. Bovendien hebben wij aan de hand van de conclusies enige aanbevelingen geformuleerd. De conclusies en aanbevelingen zullen gericht zijn op het gebied sociale controle. 2.1 Conclusies naar aanleiding van de theoretische verkenning. De mens streeft ernaar zich veilig te voelen in zijn omgeving. Vanuit dit streven zijn er regels ontstaan met betrekking tot wenselijk gedrag. Deze regels worden gecontroleerd (sociale controle) door iedere aanhanger van die regels. De controle gebeurt vanuit het zekerheidsstreven van de aanhangers. Sociale controle komt voort vanuit 3 aspecten, namelijk: ! Bescherming tegen geweld⇒ veiligheid; ! Normen en waarden; ! Samenleving. Bescherming tegen geweld Elke mens streeft ernaar zich veilig te kunnen voelen in zijn omgeving. Mede vanuit dit streven zijn er onderlinge regels ontstaan met betrekking tot wenselijk gedrag. Deze regels worden onderling gecontroleerd vanuit het zekerheidsstreven van de aanhangers van die regels. Dit gedrag wordt bestempeld als sociale controle. Normen en waarden Wil men in veiligheid leven dan is sociale controle niet te vermijden. De sociale controle is gebaseerd op normen en waarden. Normen en waarden zijn een directe weerspiegeling van wetgeving en cultuur binnen een samenleving. De regels, normen en waarden een de samenleving beoordelen wat goed of slecht is. Doorgaans veranderen normen sneller dan waarden. Voorbeeld: ‘de mode’ is een algemeen geldende kledingsnorm die elk jaar verandert, terwijl geloof (waarde) zich veel trager aanpast aan veranderingen in een samenleving. Samenleving In de loop van de eeuwen is er een geweldsmonopolie ontstaan ⇒ de macht om geweld uit te oefenen. In onze huidig samenleving is deze macht gecentraliseerd door de vorming van een overheidsorgaan. Met als functie ⇒ de burger te beschermen tegen geweld van buitenaf en van burgers onderling. Door de voorspelbaarheid en onpersoonlijkheid van dit geweldsmonopolie voelen burgers zich veilig. Burgers weten dat namelijk dat degene die de wet overtreed hiervoor gestraft zal worden. Bovenstaande aspecten kunnen we indelen in 2 vormen van sociale controle, namelijk; • Formele sociale controle; door het geweldsmonopolie voert de overheid de formele sociale controle uit in de samenleving. Hierbij moet worden gedacht aan activiteiten van personen of instanties die op grond van wetten, besluiten of statuten de taak hebben gekregen om zorg te dragen dat mensen zich aan regels houden. (politie, brandweer bewakingsagenten, rechters, advocaten, maar ook psychiaters en maatschappelijk werkers, enzovoort) • Informele sociale controle; dit omvat alle spontane activiteiten van de mensen in het dagelijks leven, die de ander ertoe brengen of dwingen om zich aan de geldende normen of regels te houden. Dit begint al vroeg in het leven tussen opvoedende ouders en hun kinderen en later door minachtende reacties op mensen die zich anders gedragen of positieve reacties zoals schouderklopjes en complimenten.
13
Deel I
De literatuur over sociale controle geeft aan dat onze samenlevingsstructuur (grote steden) meer anonimiteit biedt dan kleinere gemeenschappen, waaruit het achterwege blijven van negatieve ervaringen en gevolgen van de sociale controle op de vrouwen in Blijf van m’n Lijf Utrecht gedeeltelijk te verklaren valt. 2.2 Conclusies naar aanleiding van de interviews. De vrouwen in het interview van autochtone of allochtone afkomst gaven aan zich niet belemmerd of minder veilig te voelen door de sociale controle van de buren. Een autochtone vrouw vraagt zich wel af wat de buurtbewoners zeggen of wat de mensen denken die bij bushalte staan te wachten en de vrouwen deur in deur uit zien lopen, alleen of in groepjes. Daarnaast geeft een vrouw aan dat ze het gevoel heeft dat iedereen aan haar kan zien dat ze een ‘Blijf-geval’ is. Dit komt meer voort vanuit een gevoel van binnenuit dan dat deze vrouw daadwerkelijk mensen naar haar ziet kijken. Interessant was te merken dat de allochtone vrouwen zich weinig bewust waren van de sociale controle van de Nederlandse buren. Sommige allochtone vrouwen merken wel wat van de nieuwsgierigheid van de buren, maar verklaren die belangstelling door hun uiterlijk en andere huidskleur. Eén allochtone vrouw gaf duidelijk aan dat ze het contact met de bewoners uit dezelfde gemeenschap/ etniciteit in de buurt vermeed uit angst haar anonimiteit te verliezen. De vrouwen voelen zich erg veilig met de extra controle die door de politie in de buurt plaats vindt. Er is maar één vrouw die zegt dat zij de politie nooit ziet rijden in de buurt. Daarnaast hebben de geïnterviewden veel vertrouwen in de politie met betrekking tot preventieve nazorg. Velen zeggen zich met hun verhaal te zullen melden bij de plaatselijke politie van hun nieuwe woonplaats, zodat er in nood sneller en adequater gereageerd kan worden. Een grote meerderheid van de geïnterviewde vrouwen geeft aan niet veel hulp te verwachten en te krijgen van de begeleiders van Blijf van m’n lijf Utrecht dit omdat ze al veel hebben gekregen en hun belangrijkste behoeftes al zijn voldaan; ze hebben een veilige plek gekregen van de medewerkers. Ook willen de vrouwen niemand tot last zijn. Dit geldt voor autochtone en allochtone vrouwen. Er is verschil te bemerken in motivatie die vrouwen hiervoor geven. De meeste allochtone vrouwen geven duidelijk aan dankbaar te zijn voor de bescherming die Blijf van m’n lijf Utrecht biedt en eisen daarom geen tijd voor zichzelf op. Eveneens gaven zij aan dit niet te doen aangezien de medewerkers het te druk hebben. De autochtone vrouwen geven aan dat de medewerkers vaak te druk zijn en daardoor moeilijk te bereiken. Sommige van de geïnterviewden vinden dat er niets concreets gedaan wordt met de vragen of dat dingen uitgesteld worden. Veel ondervraagde vrouwen laten door schemeren dat ze de medewerkers niet te veel willen belasten met hun problemen, sommigen zeggen ronduit dat ze niet willen zeuren.
2.3 Aanbevelingen De onderstaande aanbevelingen vergroten bovendien de veiligheidsbeleving en verminderen het eenzaamheidsgevoel van de vrouwen. 1. De afstand tussen Blijf van m’n Lijf medewerkers en vrouwen verkleinen (drempelverlaging). Contacten onderling (vrouwen ↔ vrouwen ↔ begeleiders) bevorderen, bijvoorbeeld voorstellen om te wandelen, thee bij elkaar te drinken, samen winkelen, etc. De begeleiders zouden ook aandacht kunnen geven aan de mens, buiten de problemen om. Hierdoor wordt de betrokkenheid vergroot met de vrouwen en tevens kunnen de medewerkers beter zicht krijgen op het welbevinden van de vrouwen (Mooi weer spelen voor een kwartiertje koffie drinken wordt hiermee ontmaskerd.) 2. Vrouwenhulpverleners hoeven geen specifieke kennis over te dragen echter is het juist van belang je professionele attitude te laten zien. Hiermee maak je duidelijk wat je te bieden hebt aan de cliënte. Professionele ondersteuning in de zin van de cliënte inzicht
14
Deel I
verschaffen in het patroon van haar leven als actor past binnen de methodiek van de Blijf van m’n Lijf Utrecht. 3. De dankbaarheid voor een veilig, anoniem adres ondermijnt het hulpverleningsklimaat. Door hier oog voor te hebben en daar op in te spelen ontstaat er een effectievere hulpverlening. Medewerkers kunnen dit bewerkstelligen door in het begin meer signalerend werken naar de vrouwen toe en de behoefte bij de vrouwen toetsen. Door de vertrouwensband die hierdoor ontstaat kan in een later stadium vraaggericht gewerkt worden. 4. Onbekendheid met betrekking tot sociaal netwerk (formeel + informeel) wegnemen bij de vrouwen door ze te informeren over andere formele sociale controle mogelijkheden, zoals maatschappelijk werk, andere onderdelen van Vrouwenopvang Utrecht, maar ook verenigingen, cursussen die aangeboden worden in de omgeving. 5. Regelmatig organiseren van themadagen en/ of workshops die bijdrage tot kennisvergroting, inzicht en zelfstandigheid. Gedacht kan worden aan: - assertiviteitstraining, - politievoorlichting wetten/ veiligheidsmaatregelen, - omgaan met woede, depressiviteit, rouw, eenzaamheid, - ontspanningsoefeningen, - inzichten over mishandelingfactoren - gedrag, houding - omgang met de ex-pleger
15
Deel I
3.0
Conclusies en aanbevelingen op het gebied van eenzaamheid
Naar aanleiding van de theoretische verkenning en de interviews zijn wij tot een aantal conclusies gekomen die wij in dit hoofdstuk zullen beschrijven. Bovendien hebben wij aan de hand van de conclusies enige aanbevelingen geformuleerd. De conclusies en aanbevelingen zullen gericht zijn op het gebied eenzaamheid. 3.1 Conclusie naar aanleiding van de theoretische verkenning Vrouwen die te maken hebben met huiselijk geweld worden vaak door de pleger afgesneden van hun familie en vrienden, want ‘pottenkijkers’ zijn niet gewenst binnen de relatie. Deze vrouwen hebben een verhoogde kans om zich eenzaam te voelen binnen de relatie, maar ook daarna tijdens de opvang. Daarnaast hebben vele mishandelde vrouwen een negatief zelfbeeld, zijn onzeker over zichzelf en de toekomst. Dit alles maakt de situatie niet makkelijker. Tijdens het verblijf kunnen de hulpverleners veel ondersteuning geven aan de vrouwen. Van belang is te weten dat er vier verschillende vormen van eenzaamheid zijn te onderscheiden: • Affectieve eenzaamheid, andere mensen zeggen je niet zo veel. • Sociale eenzaamheid, het gevoel geen vrienden- en/of kennissenkring te hebben, dat gevoel kan je overvallen als je verhuist, verandert van baan, of als je iemand belangrijk in je leven verliest. • Emotionele eenzaamheid, het gevoel hebben dat er niemand is met wie je gevoelens kunt delen, dat je een buitenbeetje bent. • Situationele eenzaamheid, het gevoel opgesloten te zijn in je eigen huis, of inderdaad opgesloten of afgezonderd zijn i.v.m. gevangenschap of ziekenhuisopname. Bovendien is de ene mens vatbaarder voor eenzaamheid dan de ander, er zijn vier kenmerken te onderscheiden bij mensen die het gevaar lopen te vereenzamen, zoals: • een negatief zelfbeeld, • introvert karakter, • angst dat ze niet worden geaccepteerd door anderen, • onzekerheid over eigen doen en laten (verlegenheid). Deze kenmerken op zich zijn vaak niet de oorzaak van eenzaamheid. De levensloop van de mensen met deze eigenschappen maakt eenzaamheid aannemelijker als er incidenteel verlies wordt geleden. Binnen opvanghuizen zoals Blijf van m’n Lijf Utrecht komt situationele eenzaamheid het meeste voor. Deze vorm van eenzaamheid houdt in dat de vrouwen het gevoel hebben om opgesloten te zijn in hun eigen huis, of inderdaad opgesloten of afgezonderd zijn in verband met gevangenschap of ziekenhuisopname. 3.2 Conclusie naar aanleiding van de interviews De vrouwen die op dit moment binnen Blijf van m’n Lijf Utrecht verblijven geven allemaal erg eenzaam te zijn geweest, vooral in het begin van hun verblijf. Ze hebben niet het gevoel dat Blijf van m’n Lijf Utrecht hun hielp contacten op te bouwen binnen de instelling. Voor de meeste vrouwen veranderde de eenzaamheidsgevoelens naar mate ze langer in de instelling waren, dit omdat ze dan zelf initiatieven namen om in contact te treden met andere vrouwen. Ook gaven een aantal vrouwen aan dat de eenzaamheidsgevoelens werden verminderd doordat ze de woning deelde met een ander, of meerdere vrouwen. Daarnaast komen alle vrouwen elke ochtend samen om de post op te halen en koffie te drinken met elkaar. En is er een keer in de week Crea. Op deze manier leren de vrouwen elkaar ook kennen en kunnen ze contacten opbouwen. De meeste vrouwen geven zouden het prettig vinden als er meer gezamenlijke activiteiten aangeboden worden. Ze weten uit ervaring, of van andere vrouwen, dat er in andere Blijf van m’n Lijf huizen veel meer cursussen en activiteiten aangeboden worden. Doordat ze niet in
16
Deel I
hetzelfde huis wonen is het voor de vrouwen juist heel belangrijk om meerdere (verplichte) gezamenlijke activiteiten te doen. Zeker voor vrouwen die niet zo makkelijk contacten leggen met andere vrouwen. Wanneer Blijf van m’n Lijf Utrecht niet wil kiezen voor verplichtstelling kan men de vrouw natuurlijk ook aanspreken op het feit dat zij niet deelneemt en haar stimuleren haar wensen te kennen te geven. Alle vrouwen geven aan dat als ze op zichzelf wonen niet denken eenzaam te worden en weten ook goed aan te geven wat ze daar tegen gaan doen zoals, (vrijwilligers) werk, cursussen, buurtcentra, sporten ect. Bij ons bestaat twijfel of die verwachting ook gegrond is. 3.3 Aanbevelingen 1. We raden de medewerkers aan bij de intake in Blijf van m’n Lijf Utrecht meer aandacht te besteden aan de eenzaamheidsgevoelens. Dit kan in een hulpverleningsgesprek door het onderwerp bespreekbaar te maken en ook door aan te geven dat dit heel normaal is en dat bijna alle vrouwen hier in het begin last van hebben. De hulpverleners zouden door middel van taakgerichte hulpverlening en rollenspellen de vrouwen kunnen stimuleren om in contact te treden met andere vrouwen. 2. We raden de medewerkers aan de vrouwen te stimuleren en te motiveren om sneller de stap te nemen hulp te vragen bij de medewerkers. 3. Blijf van m’n Lijf Utrecht geeft aan dat ze in de verbouwde pand meer aandacht willen geven aan groepswerk; dit willen wij ook aanbevelen omdat de groep elkaar kan helpen en de vrouwen elkaar sneller leren kennen. Ook als ze in de toekomst in deze woonvorm verder willen gaan raden wij aan om meer groepsactiviteiten aan te bieden, verplicht of vrijwillig. 4. Wij raden Blijf van m’n Lijf Utrecht aan om de vrouwen voordat ze op zichzelf gaan wonen te stimuleren om al te gaan nadenken over hun toekomstige dagbesteding. Hierdoor krijgen de vrouwen een realistisch beeld over de daginvulling als ze alleen wonen. Ook kan Blijf van m’n Lijf Utrecht tips geven over wat de vrouwen kunnen doen om de eenzaamheid te verminderen. Bv. Welke buurtcentra zijn er in de buurt en wat voor activiteiten bieden deze aan, wil de vrouw gaan werken? Hoe wil ze aan een baan komen, wil ze sporten? Hierbij is het van belang niet te grote doelen te stellen zoals bijvoorbeeld ‘Ik wil werken’. Het doel kan beter uitgesplitst worden in een plan van aanpak (waar, hoe, wanneer). Op deze manier is het doel gemakkelijk er te behalen. 5. Meer kijken naar activiteiten die wekelijks in de buurt voorkomen en deze stimuleren. Zoals zwemmen en buurtcentra. 6. Tevens is het van belang dat vrouwen een netwerk ontwikkelen in hun nieuwe omgeving. De valkuil hierbij is dat vrouwen geen problemen onderkennen in hun toekomstige woonplaats. Het is belangrijk de vrouwen te begeleiden met het nemen van stappen in de netwerkontwikkeling. Blijf van m’n Lijf Utrecht doet dit reeds. Bijvoorbeeld door: de vrouw te begeleiden naar een AMW instelling door haar het adres en telefoonnummer te geven. Vervolgens 3 weken later terug bellen naar de vrouw om te horen of ze daadwerkelijk naar het AMW is geweest. D.m.v. deze aanpak blijft de vrouw actor in het geheel.
17
Deel I
4.0
Preventie
Naar aanleiding van de theoretische verkenning en de interviews zijn wij tot een aantal conclusies gekomen die wij in dit hoofdstuk zullen beschrijven. Bovendien hebben wij aan de hand van de conclusies enige aanbevelingen geformuleerd. De conclusies en aanbevelingen zullen gericht zijn op het gebied preventie. Vanuit de probleemstelling betekent preventie, niet het beletten van mishandeling van de vrouwen, maar het verhinderen van opvang in een Blijf van m’n Lijf huis. Hiervoor is gekozen vanuit de volgende achterliggende gedachten; • Het is van belang om de vrouw en de kinderen in hun vertrouwde omgeving te laten. Vooral voor kinderen is het verwarrend om binnen een paar uur uit hun omgeving te zijn geplukt, zonder afscheid te kunnen nemen van hun vrienden en school, om de volgende dag tussen vreemde mensen te zitten, een vreemde school te bezoeken en niet wetend hoelang deze situatie gaat duren. • Psychosociale reden; • Economische reden het op maat helpen van de vrouwen in hun eigen omgeving is kostenbesparend voor het budget van Blijf van m’n Lijf Utrecht en verder wordt hierdoor de kans op ‘wachtlijsten’ verkleind. De vraag voor de projectgroep om te onderzoeken was hoe deze preventie tot stand kon komen. Vanuit de interviews blijkt dat vrouwen weinig ideeën hebben over hoe de eigen veiligheid kan worden behouden. Alle vrouwen gaven aan dat het juist de anonimiteit is die Blijf van m’n Lijf Utrecht biedt waardoor de vrouwen zich veilig voelen. De pleger weet niet waar de vrouw is. Niemand kent de vrouw in haar nieuwe woonplaats. Deze veiligheid kan nooit verworven worden door te blijven wonen in de eigen woning. Naar aanleiding van bovenstaande hebben wij nagedacht over mogelijke verbeteringen van de situatie voor vrouwen die besluit in de eigen woning te blijven, of de tijd moeten overbruggen tot er plaats in bij Blijf van m’n Lijf Utrecht is en voor vrouwen waarbij de pleger al wel uit huis is maar de vrouw nog bedreigd wordt. Deze gedachten hebben we tevens weer proberen toe te spitsen op de onderzoeksthema’s veiligheid, sociale controle en eenzaamheid. 4.1 Veiligheid Veiligheid in de bovengenoemde levenssituaties van de vrouw zeker belangrijk, soms zelfs van levenbelang. Hoe belangrijk ook, tijdens het onderzoek bleek het naast de ondersteunende telefoongesprekken moeilijk om een vrouw buiten de organisatie te helpen. Gedacht werd aan het veranderen van de sloten in de gezamenlijke woning, waardoor de pleger niet meer naar binnen kan, maar die aanbeveling is niet mogelijk door de wetgeving. Vaak is het, het geval dat de pleger en de vrouw samen een huur- of koopcontract hebben, waardoor beiden evenveel recht hebben op de woning. Hieronder staan de aanbevelingen die volgens de projectgroep wel verbetering bieden, waarvan we op de hoogte zijn van de beperkingen. Aanbevelingen voor preventie op het gebied van veiligheid: 1. Inlichten van de plaatselijk politie over de situatie, waardoor de hulpverlening hopelijk effectiever en adequater wordt. 2. Daderhulpverlening proberen tot stand te brengen. Utrecht heeft hierin een voorbeeldfunctie. Advies voor de vrouw die nog niet durft weg te gaan, maar het wel overweegt: 3. De vrouw zou op momenten dat ze alleen is, alvast een tas kunnen klaarmaken die ze bij haar vlucht snel kan meenemen. Hierbij zou de intaker van Vrouwenopvang Utrecht kunnen aanraden de volgende dingen in te pakken: - Identiteitsbewijzen, ziekenfondspapieren of particulieren ziekenkostenverzekering,
18
Deel I
-
een aantal foto’s, speelgoed voor de kinderen, contant geld, zodat er in de eerste week niet gepind hoeft te worden, kleding, schoenen, ondergoed, voor zichzelf en de kinderen.
4.2 Sociale controle en eenzaamheid: De projectgroep heeft deze twee onderzoeksthema’s samengevoegd, omdat bleek dat de aanbevelingen zowel de informele sociale controle beslaan, als wel gelijktijdig de eenzaamheid kunnen verbreken. Contact op zichzelf betekent al een interactie met de omgeving en interactie met de omgeving betekent het doorbreken van het isolement die bijdraagt aan de eenzaamheidsgevoelens. Door middel van onze aanbevelingen hopen we met sociale contacten het welbevinden van de vrouwen te vergroten. Tevens beseft de projectgroep dat sociaal contact ook te maken heeft met het gevoel van veiligheid. Op informeel niveau bijvoorbeeld door de oppassende buren, regelmatig contact met vrienden en op formeel niveau door contact met de politie en het maatschappelijk werk. Aanbevelingen voor preventie op het gebied van sociale controle en eenzaamheid: 1. Stichting Korrelatie, nationaal publiekscentrum kan gebeld worden voor advies en hulp op het gebied van gezondheid en welzijn. Telefonisch bereikbaar van 09.00 tot 22.00 uur op 0900-1450 (22ct per min.). 2. Inlichten van familie en vrienden, waardoor er positieve sociale controle uitgeoefend kan worden, die de veiligheid van de vrouw fysiek en emotioneel kunnen waarborgen. 3. De vrouwen in contact brengen met maatschappelijk werk. Door bijvoorbeeld gesprekken op basis van empowerment kunnen de vrouwen zich sterker gaan voelen (een geïnterviewde vrouw gaf dat ook aan dat haar gevoel van veiligheid daardoor ook groter zal zijn). Daarnaast geeft psycho-educatie de vrouw meer inzicht in de dynamiek van mishandeling, waardoor ze zich weerbaarder kan opstellen tegenover de (ex-)pleger. 4.3 Algemene opmerking In het algemeen zouden wij willen opmerken dat er op landelijk niveau meer voorlichting gegeven kan worden over mishandeling en de gevolgen daarvan voor de vrouwen en kinderen en de maatschappij. De kennis hierover is over het algemeen klein en huiselijk geweld en vrouwenmishandeling begeeft zich nog steeds in een taboe sfeer in Nederland. In de eerste maanden van 2001 wordt er meer aandacht besteed aan de problematiek van vrouwenmishandeling in de media. De projectgroep is ervan bewust dat de internationale vrouwendag van donderdag 8 maart 2001 een mogelijke reden is van de media interesse. De groep hoop dat deze trend zich voort zet en ziet daarin ook een taak voor de hulpverleners die zich betrokken voelen bij deze doelgroep. Op politiek niveau zou er gekeken kunnen worden naar een wetgeving die het aanpakken van de plegers effectiever maakt. Nu is het nog zo dat het slachtoffer van geweld aangifte moet doen bij de politie en deze ook kan intrekken als gevolg van bedreigingen van de pleger. Er zou over de grenzen gekeken kunnen worden naar hoe andere landen deze problematiek aanpakken. Zeker als men de problematiek benadert vanuit het kader van de internationalisering, de eenwordingen van Europa en de trend van globalisering. Een van de projectleden heeft stage gelopen in Canada, waar de politie de mogelijkheid heeft om de pleger van thuisgeweld aan te klagen en voor de rechter te laten komen. De politie doet het gerechtelijk onderzoek en kan als enige de aanklacht intrekken. Hierdoor is er een grotere objectiviteit gecreëerd. Mishandelingen worden door politierapporten beter gesignaleerd en kunnen een betrouwbare statistieken leveren over de frequentie en ernst van de mishandelingen die in Nederland plaats vinden. Hierdoor worden andere statistieken ondersteund in het gevecht tegen vrouwen- en kindermishandeling. Natuurlijk heeft elke aanpak ook zijn keerzijde. In Canada worden ook vrouwen aangeklaagd wegens mishandeling en soms wordt er onterecht iemand aangeklaagd of te soepel berecht. Zoals met alles moeten de voor– en nadelen zorgvuldig worden afgewogen.
19
Deel I
5.0
Nazorg
In dit hoofdstuk zullen wij aandacht besteden aan welke rol VITA kan spelen voor de nazorg van vrouwen en daaraan willen wij een aantal aanbevelingen verbinden, die de nazorg zouden kunnen doen verbeteren. Tevens willen wij op de drie gebieden veiligheid, sociale controle en eenzaamheid tot een aantal aanbevelingen komen die kunnen leiden tot het verbeteren van nazorg. 5.1 Werkzaamheden van VITA betreffende nazorg Als een vrouw (met haar kinderen) na het verblijf bij Blijf van m’n Lijf besluit om in de stad Utrecht zelfstandig te gaan wonen, kan zij de hulp van VITA inroepen. Zo kan zij bijvoorbeeld woonbegeleiding aangeboden krijgen van VITA. Daar wordt de vrouw in haar eigen woning begeleidt door een medewerker van VITA op de volgende gebieden: • Psychosociaal sociaal netwerk (familie, buurt) alleenstaand moederschap gebruik kunnen maken van aanvullende ambulante hulp opvoedingsondersteuning ondersteuning in het dagelijks gebeuren • Financiën moeten omgaan met (weinig) geld inrichten woning e.d. info over schuldsanering • Werk en vrije tijd informatie geven over wijkgerichte activiteiten opleiding, werk • Omgang met (ex) partner contact met (ex)partner en/ of vader van de kinderen, zoals omgangsregeling aandacht voor veiligheid in geval van dreiging door (ex)partner of anderen. Eventueel in overleg met de politie Ook kan een vrouw (als zij geen anoniem adres meer nodig heeft) opgenomen worden in een huis van VITA. Dit wordt gezien als een overbruggingsfase tussen het verblijf in Blijf van m’n Lijf Utrecht en het zelfstandig wonen. Vrouwen kunnen hier voor in aanmerking komen als zij het gevoel hebben dat zij een gewenningsfase nodig hebben, omdat zij het alleen wonen als nieuw en angstig ervaren.5 Het is echter niet zo dat een vrouw alleen in aanmerking komt voor VITA als zij eerst in Blijf van m’n Lijf Utrecht heeft verbleven. Er zijn ook vrouwen die direct na de intake door het Bureau Vrouwenopvang Utrecht in aanmerking komen voor VITA. Uit een aantal interviews is gebleken dat vrouwen (nog) geen idee hadden over hoe de nazorg eruit komt te zien of tot welke instanties zij zich in de toekomst kunnen richten. VITA biedt waarschijnlijk voor een groot aantal vrouwen uit Blijf van m’n Lijf Utrecht goed passende hulpverlening na hun verblijf. Waarschijnlijk zullen de medewerkers van Blijf van m’n Lijf Utrecht de mogelijkheid van nazorg van VITA aan de vrouwen overbrengen, maar wij willen dit toch nog benadrukken. Wij hebben namelijk het gevoel dat VITA van wezenlijk belang kan zijn voor de nazorg van vrouwen uit Blijf van m’n Lijf Utrecht. Het is echter zo, zoals hierboven ook is beschreven, dat VITA staat voor vrouwen die woonachtig zijn in de gemeente Utrecht. Vrouwen die besluiten om terug te gaan naar hun oude plaats/ regio, komen niet in aanmerking voor hulpverlening van VITA. Wellicht zijn in andere steden in Nederland dergelijke instellingen als VITA die voor de nazorg van deze vrouwen zouden kunnen zorgen. Het is daarom voor Blijf van m’n Lijf Utrecht een pré als zij 5
Informatie brochure, VITA! Een weg naar zelfstandigheid. Een beschrijving van de Vita- methodiek. Woonbegeleiding voor vrouwen en meiden.
20
Deel I
beschikken over de sociale kaart van Nederland en de vrouwen op deze wijze naar de juiste instelling voor nazorg kunnen doorverwijzen. Wij willen hierbij echter wel aanstippen dat wij niet zeker zijn of dit alreeds gebeurt, maar wij willen het hier toch vermelden, omdat wij het een belangrijk punt vinden. Aanbevelingen met betrekking tot VITA (voor zover dit al niet gedaan wordt) 1. De vrouwen die in Blijf van m’n Lijf Utrecht verblijven op de hoogte stellen van de mogelijkheid tot nazorg die door VITA wordt geboden. (als vrouwen besluiten om in de gemeente Utrecht te blijven wonen) 2. Vrouwen tijdens het verblijf in Blijf van m’n Lijf Utrecht op de hoogte stellen van mogelijkheden van nazorg (sociale kaart) in de plaats/ regio waar zij willen gaan wonen na het verblijf in Blijf van m’n Lijf Utrecht en hen daar ook voor te motiveren. Door bijvoorbeeld al contact op te nemen met de desbetreffende instantie, zodat de stap voor de vrouw om contact op te nemen kleiner wordt. 5.2 Veiligheid In dit gedeelte willen wij een aantal tips met betrekking tot veiligheid geven die Blijf van m’n Lijf Utrecht zouden kunnen geven aan de vrouwen als zij (weer) zelfstandig gaan wonen. Beleving van veiligheid Zoals al in eerdere hoofdstukken is beschreven, kan het voor een vrouw zeer versterkend werken als zij al is voorbereid op een mogelijke confrontatie met de pleger. Dit zou kunnen worden bewerkstelligd door middel van de werkwijze empowerment. Dit wordt bereikt wanneer de vrouw haar eigen invloed kan onderkennen en kan aanwenden in een door haar gewenste oplossingsrichting. Men gaat er van uit dat de kracht in de cirkel van invloed zit. Een voorbeeld hiervan is: “Stel je voor dat je zelfstandig gaat wonen en hij staat opeens voor de deur. Wat zou jij willen dat er gebeurd en hoe zou je dat aanpakken?” Hierdoor is een vrouw voorbereid op een confrontatie met de pleger, waardoor zij op het moment dat het daadwerkelijk gebeurt, nog wel gevoelens heeft van angst en paniek, maar al in haar hoofd heeft zitten, hoe zij in deze situatie wil handelen. Dit zal het gevoel van veiligheid van een vrouw vergroten als zij (weer) zelfstandig zal wonen. Fysieke veiligheid Het is tevens belangrijk dat vrouwen weten hoe zij hun woning zo veilig mogelijk kunnen maken. Een veilige fysieke omgeving levert namelijk ook een veilig gevoel op. Blijf van m’n Lijf Utrecht zou in samenwerking met de politie Utrecht hierover bijvoorbeeld een thema ochtend kunnen organiseren waar voorlichting wordt gegeven over inbraakpreventie. Fysieke veiligheid kan ook worden vergroot door het nemen van maatregelen op lichamelijk gebied zoals het beheersen van de zelfverdedigingtechniek of het dragen van een alarmsysteem. Een ander punt dat het gevoel van veiligheid kan vergroten is het contact opnemen met de politie waardoor de politie op de hoogte is van de situatie van de vrouw. In geval van nood kan de politie daardoor meteen adequaat ingrijpen, wat het gevoel van veiligheid zal doen vergroten. Omgangsregeling Veel vrouwen die in Blijf van m’n Lijf Utrecht verblijven hebben kinderen. Vaak is de vader van de kinderen de pleger van de mishandeling. Als de vrouwen met hun kinderen in Blijf van m’n Lijf Utrecht verblijven, zullen de kinderen geen contact hebben met hun vader. Op het moment dat een vrouw (weer) zelfstandig gaat wonen, zal er meestal een omgangsregeling worden gestart. Een vader heeft namelijk in principe het recht in Nederland om zijn kinderen te zien. De onderstaande beschrijving zal in de regel het meest gelden voor moeders met kinderen die jonger zijn dan 12 jaar, want als kinderen ouder zijn dan 12 jaar mogen ze zelf beslissen of ze behoefte hebben aan een omgangsregeling. Bij een
21
Deel I
omgangsregeling zal de vrouw weer worden geconfronteerd met de pleger. Daarom is het in onze ogen zeer zinvol om hier al met een vrouw aandacht aan te besteden tijdens het verblijf in Blijf van m’n Lijf Utrecht. Zo kan de vrouw de mogelijkheid worden aangedragen om de kinderen naar een openbare ruimte te brengen, waar de vader de kinderen ophaalt voor de omgangsregeling. Op deze manier is de vrouw ervan op de hoogte dat de man niet persé de kinderen bij haar thuis (wat het gevoel van veiligheid behoorlijk kan verkleinen) hoeft op te halen. Aanbevelingen voor nazorg op het gebied van veiligheid 1. Het gevoel van veiligheid versterken door middel van de werkwijze empowerment, waardoor een vrouw bewuster wordt van hoe zij zou willen reageren bij een confrontatie met de pleger. 2. Het organiseren van bijvoorbeeld een thema ochtend in samenwerking met de politie Utrecht. 3. De vrouwen adviseren om contact op te nemen met de politie als zij (weer) zelfstandig gaan wonen. (waarschijnlijk wordt dit advies al gegeven) 4. Vrouwen stimuleren na te denken over het verloop en de wijze waarop de omgangsregeling zal gaan plaatsvinden. (vrouwen de mogelijkheid laten inzien dat de vader de kinderen ook kan ophalen in een openbare ruimte) 5.3 Sociale controle Aan sociale controle kleven zowel voor- als nadelen. Een voordeel van sociale controle door bijvoorbeeld buurtgenoten, kan een gevoel van veiligheid opleveren. Je weet namelijk dat je buren je bijvoorbeeld te hulp zullen schieten in geval van een noodsituatie. Een nadeel van sociale controle is dat deze als benauwend kan worden ervaren, waardoor je het gevoel krijgt dat je wordt verstikt, doordat je buren je constant in de gaten houden. Voor vrouwen kan het erg prettig zijn als ze weten dat ze geholpen kunnen worden door hun buren. Door het opnemen van contact met je buren zou je dit kunnen bewerkstelligen. De vraag is echter voor vrouwen die uit Blijf van m’n Lijf Utrecht komen, welke informatie ze aan hun buren geven. Het is voor te stellen dat ze niet heel hun hebben en houwen aan hun buren kwijt willen. Als ze dit doen, kan het gevaar ontstaan dat ze worden bedwelmd door hun buren. Het kan dan bijvoorbeeld gebeuren dat een buurvrouw constant bij je in de tuin staat om te kijken of alles nog wel goed gaat. Dit is natuurlijk geen prettige situatie voor een vrouw. Wij zijn van mening dat het voor een vrouw erg prettig kan zijn als zij contact heeft met haar buren en hen vraagt om de politie te bellen als er iets aan de hand is. Op deze manier geef je niet teveel informatie weg en bereik je dat de buurtgenoten op een positieve manier op je letten. Medewerkers van Blijf van m’n Lijf Utrecht zouden dit met de vrouwen kunnen bespreken. Het is natuurlijk wel van belang dat er naar wordt gekeken of de vrouwen dit ook willen. Uit een aantal interviews met vrouwen is namelijk gebleken dat zij eerder contact met de politie zouden opnemen dan met hun buren. Aanbeveling voor nazorg op het gebied van sociale controle 1. Vrouwen stimuleren om contact op te nemen met hun buren en hen te vragen om de politie te bellen als er iets aan de hand is. (rekeninghoudend met de mening van de vrouw hierover) 5.4 Eenzaamheid In dit gedeelte willen wij Blijf van m’n Lijf Utrecht aanbevelingen met betrekking tot nazorg op het gebied van eenzaamheid geven die Blijf van m’n Lijf Utrecht weer aan de vrouwen zou kunnen geven als zij (weer) zelfstandig gaan wonen. Uit meerdere interviews met de vrouwen is gebleken dat vele gevoelens van eenzaamheid hebben. De meeste van deze vrouwen geven aan dat dit komt doordat zij vaak alleen of hooguit met een andere vrouw in een huis wonen. De huidige setting van Blijf van m’n Lijf Utrecht kan vergeleken worden met de situatie waar een vrouw in zal verkeren als zij (weer)
22
Deel I
zelfstandig gaat wonen, daarom denken wij concrete aanbevelingen te kunnen geven voor nazorg op het gebied van eenzaamheid. Hulpverlening Na het verblijf in Blijf van m’n Lijf Utrecht is het voor veel vrouwen wenselijk om contact te hebben met bijvoorbeeld het AMW. Daar zouden zij terechtkunnen met vragen over financiën of over eenzaamheid. Voor veel vrouwen is het echter een grote stap om contact op te nemen met de reguliere hulpverlening. Blijf van m’n Lijf Utrecht zou vrouwen de mogelijkheid van de hulpverlening kunnen belichten en hen stimuleren en begeleiden om de stap te nemen. Wij zijn ervan overtuigd dat het AMW in zekere zin als grote steun kan dienen voor vrouwen als zij niet meer verblijven in Blijf van m’n Lijf Utrecht. Dagbesteding Een aantal vrouwen gaven in de interviews aan dat zij zich eenzaam voelden omdat zij overdag niets om handen hebben. Zij gaven allen aan dit niet te zullen hebben als zij zelfstandig zouden wonen, want dan zouden zij willen gaan studeren en/ of werken. Wij denken echter dat het behoorlijk lastig is om dit alleen te organiseren. Voor het vertrek van de vrouwen uit Blijf van m’n Lijf Utrecht, zouden de medewerkers het hier al met de vrouwen over kunnen hebben. Wellicht zou er een concreet stappenplan opgesteld kunnen worden, waarin wordt besproken welke stappen een vrouw moet nemen om haar plannen uit te kunnen voeren. Op deze manier wordt voor de vrouw de kans groter dat zij haar plannen omtrent werk en/ of studie kan uitvoeren. Tevens zouden vrouwen vanuit Blijf van m’n Lijf Utrecht gestimuleerd kunnen worden om deel te nemen aan activiteiten die georganiseerd worden door het club- en buurthuiswerk. Een vrouw kan hier bijvoorbeeld een zelfverdedigingcursus volgen waar ze tevens de mogelijkheid krijgt om haar sociale netwerk uit te breiden, wat wellicht eenzaamheidsgevoelens kan doen verminderen. Sociaal netwerk Een aantal vrouwen gaven aan dat zij tijdens hun verblijf bij Blijf in m’n Lijf Utrecht hun familie en vrienden erg misten wat hen een gevoel van eenzaamheid opleverde. Veel vrouwen kunnen ook niet meer zeker zijn van het sociale netwerk dat ze voor de opname bij Blijf van m’n Lijf hadden. Daarom zou het een aanbeveling kunnen zijn om samen met de vrouw haar sociale netwerk te exploreren, dit kan worden gedaan door bijvoorbeeld met de vrouw een ecogram te tekenen. In het ecogram geeft de vrouw aan met wie zij een goed contact heeft en met wie niet. Het verdient de aanbeveling om dit over een bepaalde periode meerdere malen te doen, omdat er in die periode heel wat kan veranderen in het sociale netwerk van de vrouw. Als een vrouw bewust wordt van hoe haar netwerk eruit ziet en hoe zij die kan versterken na het verblijf bij Blijf van m’n Lijf, zal dit waarschijnlijk gevoelens van eenzaamheid doen verminderen. Het gevoel dat de vrouw er helemaal alleen voor staat, zal hierdoor minder worden. Aanbevelingen voor nazorg op het gebied van eenzaamheid 1. Vrouwen stimuleren en begeleiden om contact op te nemen met het AMW. 2. Met vrouwen een stappenplan opstellen, waarin duidelijk wordt welke stappen een vrouw moet nemen om haar plannen omtrent werk en/ of studie te kunnen realiseren. 3. Vrouwen stimuleren om deel te nemen aan activiteiten die worden aangeboden door het club- en buurthuiswerk om het sociale netwerk te vergroten. 4. Het sociale netwerk van de vrouw tijdens haar verblijf in Blijf van m’n Lijf Utrecht exploreren, zodat zij na vertrek weet op wie zij kan terugvallen en op wie niet.
23
Deel I
6.0
Multicultureel
Veel vrouwen die in Blijf van m’n Lijf Utrecht verblijven hebben verschillende nationaliteiten. Daarom is het onderwerp multicultureel een belangrijke factor om aandacht aan te besteden. Informatie over algemene verschillen in cultuur vergroot de kennis en daarmee kan begrip worden opgebracht voor de situatie, voordelen en belemmeringen van de cultuur. De wetenschap over de rol verschillen tussen de Nederlandse vrouw en vrouwen met een andere culturele achtergrond is zelfs erg belangrijk, tijdens de hulpverlening bij Blijf van m’n Lijf Utrecht. Volgens het jaarverslag 1999 van Blijf van m’n Lijf Utrecht, kwamen de meeste vrouwen uit Nederland, Suriname, Marokko en Turkije. We willen daarom deze culturen beschrijven. Vroeger in Nederland was de rol van de vrouw om haar kinderen op te voeden en te zorgen voor het huishouding. Nu tegenwoordig hebben vrouwen meestal naast hun zorg voor het gezin en huishouding, ook een betaalde baan. Er zijn veranderingen opgetreden in de man – vrouw rol in Nederland. 6 Als je naar de andere culturen gaat kijken, moet je er rekening mee houden dat er een verschil bestaat tussen je eigen cultuur en die van de ander. Een voorbeeld: vrouwen van het platteland houden zich meer aan de traditionele normen en waarden van hun godsdienst dan de vrouwen uit de steden. Hieronder worden de algemene taken van de vrouw gezien in hun eigen cultuur. De Turkse en Marokkaanse vrouwen zorgen voor het huishouding en voor de kinderen. De man zorgt voor het inkomen.7 Vanuit de moslimse cultuur moet de vrouw “een goede vrouw” zijn. In de Nederlandse cultuur ziet men dit gauw als onderdanigheid. Deze vrouwen leven meer binnenshuis dan buitenshuis. De Surinaamse vrouwen nemen de zorg van het huishouding en kinderen op zich. Daarnaast is het normaal in deze cultuur, dat de vrouwen werken voor het inkomen. De meeste mannen verdwijnen uit het dagelijks leven en de vrouw moet voor het gezin zorgen. De vrouwen krijgen een rol toebedeeld van de maatschappij waarin zij leven. Als de vrouwen in een andere cultuur komen, is het soms moeilijk om aan te passen. De normen en waarden kunnen dan heel verschillend zijn. Ze passen hun normen en waarden aan of veranderen. Hieronder volgt een voorbeeld. Voorbeeld: in de Turkse, Marokkaanse en Surinaamse cultuur is het normaal dat de mannen tikken en slagen uitdelen aan de vrouwen. In Nederland is dit niet normaal en kunnen vrouwen geholpen worden door een instantie, zoals Blijf van m’n Lijf. De Turkse, Marokkaanse en Surinaamse vrouwen zien het verschil en willen voor zichzelf opkomen en de man verlaten. De collectivistische culturele achtergrond van Turkse en Marokkaanse vrouwen maakt dat ze niet alleen bang zijn voor de pleger, maar ook meestal voor de (schoon)familie. Het is in hun cultuur niet gewenst dat je een man verlaat vanwege slagen en tikken. 6.1 Veiligheid In een interview werd verteld dat een vrouw (met een andere culturele achtergrond) tegen de veiligheidsregels in had gepind in de straat waar Blijf van m’n Lijf Utrecht is gehuisvest. Om zowel de veiligheid van deze vrouw als die van haar medebewoonsters te waarborgen, werd zij overgeplaatst naar een ander Blijf van m’n Lijf huis in Nederland. De vrouw die dit vertelde vroeg zich af of deze vrouw deze veiligheidsmaatregel wel had begrepen, omdat zij de Nederlandse taal niet goed beheerste. Bij Blijf van m’n Lijf Utrecht kan er namelijk niet altijd 6 3
De positie van de vrouw van Marjolein Heidema Allochtonen, een inleiding van Siep van der Werf
24
Deel I
gebruik gemaakt worden van een tolk. Daarom zou het wellicht een idee zijn om folders in de moedertaal van de vrouwen uit te geven waarin de veiligheidsregels worden beschreven. Daarnaast is het misschien mogelijk om beeldend materiaal ter beschikking te stellen voor de vrouwen die niet kunnen lezen. Aanbeveling veiligheid op het gebied van multicultureel 1. Blijf van m’n lijf Utrecht kan folders/ beeldend materiaal (video, strip) in verschillende talen laten afdrukken, waarin de veiligheidsregels van Blijf van m’n Lijf Utrecht staan vermeld. Zo kan miscommunicatie voorkomen worden. 6.2 Sociale controle Uit de interviews is gebleken dat vrouwen met andere culturele achtergronden vaak bang zijn dat hun (schoon)familie hun proberen op te zoeken. Het komt voor dat sommige vrouwen bang zijn om op straat herkend te worden door iemand uit hun gemeenschap, die dit doorgeeft aan hun (schoon)familie. Uit de interviews is gebleken dat hun gemeenschap in Nederland erg klein is en dat iedereen elkaar eigenlijk kent. Zo kent iemand uit de Marokkaanse gemeenschap uit Amsterdam, bijvoorbeeld altijd wel via via iemand uit de Marokkaanse gemeenschap uit Utrecht. Vrouwen durven niet naar buiten vanwege de sociale controle die door hun gemeenschap wordt uitgeoefend waardoor zij zich onveilig voelen. Waarschijnlijk is dit fenomeen bekent bij de medewerkers van Blijf van m’n Lijf Utrecht, maar doordat dit zo expliciet aan de orde is gekomen tijdens de interviews, willen wij dit toch vermelden. Aanbeveling sociale controle op het gebied van multicultureel 1. Rekening houden met het feit dat vrouwen vaak de straat niet op durven gaan uit angst om herkend te worden door iemand uit hun culturele gemeenschap. 6.3 Eenzaamheid Isolement Vrouwen die weggevlucht zijn van de pleger, worden vaak door hun (schoon)familie geïsoleerd, omdat zij hun eer hebben aangetast. Hierdoor missen ze de steun van hun familie en van hun gemeenschap. Vaak spreken deze vrouwen de Nederlandse taal niet, omdat hun eigen taal genoeg is om zich te kunnen redden in de maatschappij. Bij het wegvallen van deze steun, kunnen zij vaak ook niet meer terugvallen op hun moedertaal. Doordat zij de Nederlandse taal niet beheersen, is de kans groot dat deze vrouwen in een isolement raken. Het is voor hen daarom belangrijk om de Nederlandse taal te leren, om zich (alleen) te kunnen redden in de Nederlandse maatschappij. Blijf van m’n lijf Utrecht kan hierin de vrouwen motiveren en stimuleren. Wellicht zou Blijf van m’n Lijf Utrecht kunnen bekijken (als dit haalbaar is) om cursussen voor deze vrouwen binnenshuis te organiseren. Wellicht bieden club- en buurthuizen ook taalcursussen aan waar de vrouwen aan deel kunnen nemen. Activiteiten Het gevoel van eenzaamheid zou bij vrouwen die de Nederlandse taal niet goed beheersen, verminderd kunnen worden als zij de mogelijkheid krijgen om boeken in hun eigen taal te lezen. Blijf van m’n lijf Utrecht zou een eigen bibliotheek kunnen maken met boeken in verschillende talen, zodat de vrouwen dit kunnen lezen. Verder kan Blijf van m’n lijf Utrecht een bibliotheekpasje aanschaven, zodat vrouwen zelf naar de bibliotheek kunnen gaan om hun eigen literatuur op te zoeken. Blijf van m’n lijf Utrecht kan de vrouwen zo een steuntje in de rug zijn, zodat vrouwen meer anticiperen op gebied van dingen te gaan ondernemen. Over het onderwerp multicultureel zijn verschillende boeken beschikbaar. De meeste maatschappelijk werkers gaan er vanuit wat er allemaal in de literatuur staat beschreven. Als een maatschappelijk werker een Turkse vrouw voor zich krijgt, zullen ze haar net als iemand zien wat er allemaal in de literatuur staat beschreven. Het is belangrijk om ieder persoon als individu te behandelen.
25
Deel I
Aanbevelingen eenzaamheid op gebied van multicultureel 1. Blijf van m’n lijf Utrecht kan de medewerkers op de hoogte stellen, dat het belangrijk is om tijdens de gesprekken er rekening gehouden kan worden met het migratieverleden, de religie, de samenlevingsverbanden, de opvoedingsmethoden en de daarmee samenhangende normen en waarden. Ieder persoon is een individu en dus uniek. 2. Blijf van m’n lijf Utrecht kan door middel van verschillende activiteiten de vrouwen stimuleren, als ze zelfstandig gaan wonen om te kunnen anticiperen aan de Nederlandse maatschappij. De vrouwen hebben er baat bij, als ze gebruik kunnen maken van Nederlandse cursussen. 3. Blijf van m’n Lijf Utrecht kan een bibliotheekpasje aanschaffen, zodat de vrouwen literatuur kunnen lenen en zich breder kunnen oriënteren.
26
Deel I
7.0
Implementatie
In de voorgaande hoofdstukken hebben wij een aantal aanbevelingen gedaan op de volgende gebieden; veiligheid, sociale controle, eenzaamheid, nazorg, preventie en multicultureel. Nu beschrijven wij hoe deze aanbevelingen bruikbaar gemaakt kunnen worden voor Blijf van m’n Lijf Utrecht. Om de aanbevelingen bruikbaar te kunnen maken, valt bijvoorbeeld te denken aan het organiseren van een werkoverleg of een themadag. Werkoverleg Dit product is tot stand gekomen door de vraag om te onderzoeken hoe vrouwen in de huidige setting veiligheid, sociale controle en eenzaamheid ervaren door de leidinggevende van Blijf van m’n Lijf Utrecht. Wij hebben deze vraag getracht te beantwoorden en hebben dit vastgelegd in het product. Nu rijst er echter de vraag hoe dit gebruikt kan worden voor iedereen die werkzaam is bij Blijf van m’n Lijf Utrecht. Wij zijn van mening dat dit kan worden bereikt door het organiseren van een werkoverleg waar de uitkomsten van het product met elkaar wordt besproken. Hierbij zou aan de orde kunnen komen of de uitkomsten bijvoorbeeld voor iedereen herkenbaar is en hoe zij er tegenover staan. Door dit met elkaar te bespreken zou er gekeken kunnen worden hoe dit in de praktijk zou kunnen worden uitgevoerd. In het hoofdstuk over nazorg hebben wij bijvoorbeeld beschreven dat het van belang is dat een vrouw op de hoogte wordt gesteld van de mogelijkheid van nazorg, verleend door VITA. Uit sommige interviews is gebleken dat vrouwen hier nog niet van op de hoogte zijn. Tijdens het werkoverleg zou gekeken kunnen worden hoe dit is ontstaan en hoe dit voorkomen zou kunnen worden. In dit specifieke geval zou het werkoverleg ook kunnen worden gehouden met de medewerkers van VITA en het Bureau Vrouwenopvang Utrecht. Trainingsdag In het product staat vermeld dat het de aanbeveling verdient om bepaalde kennis die de medewerkers van Blijf van m’n Lijf Utrecht in huis hebben, over te brengen aan de vrouwen. Om dit te kunnen doen is het van belang dat de medewerkers ook daadwerkelijk over deze kennis beschikken. Daarom zal het zinvol zijn om van tevoren themadagen te organiseren over bepaalde onderwerpen. Tijdens deze themadagen zou er bijvoorbeeld een deskundige op het gebied van bijvoorbeeld Empowerment kunnen worden uitgenodigd om de medewerkers op de hoogte te kunnen brengen van deze werkwijze. Hierdoor kunnen de medewerkers de aanbeveling; het veiligheidsgevoel van vrouwen vergroten door middel van Empowerment, uitvoeren.
27
Deel I
Literatuurlijst Blijf van m’n Lijf, Jaarverslag 1999, Blijf van m’n Lijf Utrecht, 2000. Grind, van de, P.C., Omgaan met angst. Angstreductie in het licht van de mentaliteitenleer, uitgeverij H. Nelissen, Baarn, 1996. Heidema, Marjolein, De positie van de vrouw, I.V.I.O., Lelystad, 1987. Huisstede, van, Annie, Een blauwe maandag, Stichting Blijf van m’n Lijf, Utrecht, 1992. Koninklijke Vermande, Rechtspraak voor de Welzijnspraktijk en Gezondheidszorg, Koninklijke Vermande bv, Lelystad, 199718. Krale, Ada, Met vallen en opstaan, het wegloopproces bij mishandelde vrouwen in hetrosexuele partnerrelaties. Stichting Blijf van m’n Lijf Utrecht, 1992 Lammeren, van, P. en Geelen, K., Verbitteren of verbeteren. Evaluatie van een programma ter voorkoming van eenzaamheid en depressie bij oudere weduwen, Nederlands centrum Geestelijke Volksgezondheid (NcGv), Utrecht, 1995. Lith, Ellen, Zelfhulp & Multiculturalisatie, scriptie Mastenbroek, Silvia, De illusie van veiligheid, voortekenen en ontwikkelingen van geweld tegen vrouwen in relaties, uitgeverij van Arkel, 1995 Noot, B, Schrijvender-Wijs in het HBO, Uitgeverij H. Nelissen, Baarn, 1997. Romke, Rene, Dan hoor je de vissen ademen. Watkins, C.K., Sociale controle, Samson Uitgeverij, alphen aan den Rijn, 1980. (Oorspronkelijke titel: Social control, Longman Group Limited, New York, 1975.) Werf, van der, Siep, Allochtonen, een inleiding in de multiculturele samenleving, Uitgeverij Coutinho, 1998 Wilterdink, N en Van Heerikhuizen, B. (red.), Samenlevingen. Een verkenning van het terrein van de sociologie, Wolters-Noordhoff bv, Groningen, 19933. Wit, de, Mieke, Door vragen, door leren, Witteveen, Annechien, Geweld binnen relaties, Hogeschool van Amsterdam, afdeling Sociaal Agogische Opleidingen, eindscriptie SPH, P4, 2000.
28
Deel I
Bijlage 1: Statistieken van de interviews: Autochtone vrouw 3
Allochtone vrouw 5
Veiligheid: Zijn de veiligheidsregels aan de orde gekomen tijdens de intake? Is de huidige woonsituatie aan de orde gekomen tijdens de intake? Voel je je veilig binnen Blijf van m’n Lijf? Zie je genoeg politie? Tevreden over huidige woonsituatie Veiligheidsregels zijn duidelijk genoeg verteld De veiligheidsregels zijn duidelijk genoeg verteld voor vrouwen die de taal niet goed spreken Is tevreden om het huis te delen Neemt in eigen huis contact op met: Politie Buren Vindt de woning genoeg beveiligd Voelt zich veilig door dragen van mobiele telefoon
Ja 6 7 2 3 1
Nee 1 1
Soms
1 1
1 1
1
1 2 3
2 1
Sociale controle: Zijn er buren of vrouwen die op u letten? Heeft u afspraken gemaakt in geval van nood? Ervaart het prettig als mensen op haar letten:
Ja 4 2
Nee 3 2 1
Soms
Eenzaamheid: Voelt zich wel eens eenzaam Nu niet meer, maar in het begin wel Doet Blijf van m’n Lijf er genoeg aan om het contact tussen de vrouwen te bevorderen Denkt eenzaam te worden in eigen huis Weet van nazorg af
ja 5 3 2
Nee 2
1
5 1
Soms
5
29
