EMIGREREN MET kinderen: bettine vriesekoop: een chinees kopje E 6,50

2 e j a a rg a ng n u mmer 8

|

w w w . v ertre k n l . n l

het magazine voor wonen, werken en leven in het buitenland

therapie of enkeltje schiphol?

EMIGREREN MET kinderen: “ik kan mijn vader een hoop leren” bettine vriesekoop: een chinees kopje thee of een hollands bakkie leut?

E 6,50 ISSN 977-221128700-6

striptekenaar dick matena: “in nederland maken ze je het liefst plat” i i n t e r v i e w s i r e p o r ta g e s i d i l e m m a ’ s i o n r o e r e n d g o e d i

(advertorial)

Wereldwijd Nederlands onderwijs

Waar u vandaag ook bent en morgen naartoe gaat Vertrekt u met kinderen naar het buitenland? Misschien is het bekijken van de mogelijkheden voor Nederlands onderwijs niet het eerste wat in u opkomt. Toch is het erg belangrijk. Als kinderen de kans krijgen om de Nederlandse taal en cultuur goed bij te houden, hebben zij daar alleen maar profijt van.

Zonder moedertaal geen vaderland Of het nu gaat om een tijdelijke verhuizing vanwege werk of een verhuizing met een meer permanent karakter, voor kinderen is het volgen van Nederlands onderwijs om verschillende redenen van groot belang.

Goede aansluiting

Kiezen voor Nederlands onderwijs in het buitenland zorgt in de eerste plaats voor een goede aansluiting op het Nederlandse schoolsysteem bij terugkeer. Nederlands onderwijs helpt uw kinderen ook hun culturele identiteit te behouden. Zo blijven ze verbonden met hun ‘roots’. Ook communiceren ze gemakkelijker met achterblijvende vrienden of familie.

Makkelijker nieuwe taal aanleren

Het is wetenschappelijk bewezen dat kinderen die hun moedertaal goed blijven beheersen, minder moeite hebben om een nieuwe taal aan te leren. Ook het aantal talen dat zij goed kunnen aanleren neemt toe.

Studeren of werken in Nederland

Jongeren die de Nederlandse taal spreken en op de hoogte zijn van de Nederlandse cultuur, kunnen gemakkelijker in Nederland gaan studeren of werken. Behalve dat een goede beheersing van het Nederlands een vereiste is voor veel vervolgopleidingen in Nederland, is het ook een meerwaarde wanneer jongeren de Nederlandse culturele gewoontes begrijpen. Uit onderzoek blijkt dat jongeren bij terugkeer in Nederland een cultuurshock kunnen ervaren. Ze krijgen lastig grip op uitdrukkingen, het onderwijssysteem, muziek, kleding. Nederlands onderwijs maakt deze cultuurshock minder ingrijpend. Later kan de beheersing van de Nederlandse taal en cultuur bovendien een pre zijn voor een (internationale) carrière.

Veilig plekje

Voor veel kinderen is de stap naar een nieuw land en een nieuwe taal groot. Kinderen die naar de Nederlandse school gaan, soms

maar een paar uur per week, ervaren dit als thuiskomen op een veilig plekje. Daar kunnen zij alle indrukken en emoties in de eigen taal verwerken met leeftijdgenoten. Juist na een ingrijpende verhuizing naar het buitenland kan dat heel prettig zijn. Ook wanneer kinderen thuis Nederlands onderwijs volgen via afstandsonderwijs is dit een bewust moment om nog even in de eigen taal bezig te zijn.

Kans op terugkeer

U zult er bij de voorbereidingen van uw vertrek misschien niet van uitgaan. Toch is er een kans dat u terugkeert naar Nederland. In dat geval is het een groot voordeel als uw kinderen een vorm van Nederlands onderwijs hebben gevolgd. Ze kennen en begrijpen dan veel meer dan wanneer ze alleen Nederlands thuis spreken. Hierdoor stromen ze zonder of met een zo klein mogelijke achterstand op een school of vervolgopleiding in Nederland in.

(advertorial)

Soorten Nederlands onderwijs Volledig Nederlands onderwijs

Wanneer u kiest voor volledig Nederlands onderwijs in het buitenland, kan dit via een beperkt aantal volledig Nederlandse scholen of via de Wereldschool (op afstand). Veel emigrerende ouders kiezen er echter voor hun kinderen naar een lokale of internationale school te laten gaan. Dan is het belangrijk dit onderwijs aan te vullen met Nederlands onderwijs. Dat kan op een van de volgende manieren.

In Thailand verliefd geworden op een Israëliër, vertrok Angelien Beumer (45) zeventien jaar geleden voorgoed naar het Midden-Oosten. Met haar man Yishai (43) kreeg ze drie dochters en twee zoons, die allemaal Israëlisch onderwijs volgen. Sinds er zeven jaar geleden vlakbij Tel Aviv een NTC-school is opgericht, zijn daar elke week Nederlandse lessen bijgekomen.

Vijf kinderen op een NTC-school in Israël Angelien doet er alles aan om haar kinderen te laten kennismaken met de Nederlandse taal en cultuur. “Het is tenslotte ook hún moederland. Ik vind het goed dat ze weten wat voor soort land Nederland is, dat ze de geschiedenis en de cultuur kennen. Mochten ze ooit terug willen, dan zijn ze er klaar voor. Bovendien snappen ze beter waarom ik bepaalde dingen doe. Zo zeg ik altijd ‘wat je begint, maak je af’. Dat is strenger dan ik in Israël om mij heen zie.”

NTC

De meest voorkomende vorm van Nederlands onderwijs in het buitenland zijn de Nederlandse Taal en Cultuurscholen (NTC). Hier krijgen leerlingen een aantal uur per week les, als aanvulling op lokaal of internationaal onderwijs. De nadruk ligt op taallessen. De cultuurlessen bestaan onder meer uit Nederlandse aardrijkskunde, geschiedenis en gewoonten en gebruiken en worden vaak gecombineerd met een project of excursie.

Thuis Nederlands onderwijs

Kinderen in het buitenland kunnen ook thuis Nederlands onderwijs volgen, onder begeleiding van hun ouders of vanuit Nederland via afstandsonderwijs. Dit gaat dan om Nederlandse taal en cultuur in deeltijd zoals op NTC-scholen. Er zijn vier organisaties voor afstandsonderwijs aangesloten bij NOB: De Wereldschool, Edufax, Stichting IBID en INIO.

Kwaliteit

Stichting Nederlands Onderwijs in het Buitenland ondersteunt het Nederlands onderwijs in het buitenland in opdracht van het Ministerie van OCW. Ouders die van plan zijn om naar het buitenland te vertrekken informeren wij graag over de mogelijkheden. Welke vorm van Nederlands onderwijs u ook kiest, als de school of organisatie is aangesloten bij NOB kunt u ervan uitgaan dat het hoogste kwaliteitsniveau wordt nagestreefd. De Nederlandse Onderwijsinspectie controleert alle bij NOB aangesloten scholen en organisaties voor afstandsonderwijs. Bekijk voor meer informatie www.stichtingnob.nl

Nederlandse scholen in het buitenland vindt u via www.stichtingnob.nl/scholenzoeker. Voor meer informatie over afstandsonderwijs bekijkt u de websites van de Wereldschool (www.wereldschool.nl), Edufax (www.edufax.nl), Stichting IBID (www.stichtingibid.org) of INIO (www.inio.nl).

“Mijn kinderen waren aanvankelijk niet zo enthousiast over de extra lessen, maar ik vind de school een goed initiatief. Ze houden niet alleen hun taal op peil, maar beleven ook de Nederlandse cultuur door cultuurlessen en het samen vieren van Sinterklaas en Koninginnedag. De school is ook heel professioneel geworden, zeker na een bezoek van de Nederlandse Onderwijsinspectie. Er zijn nu zelfs twee dependances.”

Tip van Angelien: “Probeer je kinderen van kleins af aan te interesseren in Nederlandse boeken, websites en televisieprogramma’s. Hoe meer ze lezen en horen, hoe beter.”

voorwoord

Tweede generatie

I

nmiddels ben ik net weer thuis in Frankrijk na een vlucht van meer dan twaalf uur vanuit Californië. Hier hebben we onze vakantie drie weken doorgebracht. Noord-Amerika spreekt al eeuwen tot de verbeelding bij emigranten. De ruimte daar geeft het gevoel van vrijheid en bijna onbegrensde mogelijkheden. Zeker, die vrijheid is er en de Amerikaanse maatschappij heeft een enorme veerkracht. Maar aan de andere kant zie je de problemen ook. Armoede op straat in de grote steden zoals Los Angeles en de vele (tweede) huizen die te koop gezet zijn vanwege de crisis. De American Dream gold en geldt lang niet voor iedereen. De emigrant jaagt een droom na. Wij hebben nu bijna tien jaar geleden besloten naar Frankrijk te verhuizen op zoek naar rust, ruimte, zon en minder bemoeizucht. We verruilden onze geliefde stad Groningen voor het Franse platteland. La vraie France profonde. Midden tussen de koeien in een eenvoudig gehucht met mensen met kleine wensen, groeide onze dochter Carolien de eerste jaren op. Het was idyllisch en dicht bij onze droom van rust en eenvoud. Maar de droom was nog niet af. Er bleef nog te dromen over en daarom besloten we het serene, lege Franse land te verlaten voor de levendigere Provence. Hier wonen we nu sinds vier jaar met veel plezier. Heimwee heb ik niet, maar soms mis ik de stad van D’Olle Grieze, oude bekenden tegenkomen op de zaterdagmarkt, zo maar even een uitstapje naar vriendinnen en niet te vergeten de dinertjes bij restaurant Jantje Zag Eens Pruimen Hangen in het Noorderplantsoen.

Juist daarom was het zo leuk dat ik twee jaar geleden in contact kwam met de uitgever van dit blad, die vanuit de provincie Groningen een tijdschrift maakt over en voor emigranten of mensen die dromen over emigreren of die er gewoon graag over lezen. Of ik een strip over emigratie wilde maken? Maar natuurlijk! Weliswaar heb ik geen heimwee, maar toch vond ik het leuk dat ik op deze manier twee zaken kon combineren. Ik kan mij goed verplaatsen in het leven van de emigrant, en aan de andere kant heb ik zo weer een nieuw lijntje met mijn oude grond.

“Spreekt u daar Nederlands?” Je zag de twinkeling in haar ogen toen we dat bevestigden Inmiddels heb ik al heel wat stripjes gemaakt voor VertrekNL en dat doe ik met veel plezier. Vooral de wisselende thema’s en het feit dat ik niet vast zit aan een ‘vaste’ strip met telkens dezelfde karakters, spreekt me aan. Ik ben vrij een strip te maken die past bij het thema. Het blad ziet er mooi uit en het is leuk te weten dat het goed aanslaat en dat meer en meer mensen het lezen. In dit nummer staat ‘heimwee’ centraal, en toevallig heb ik daar in nummer 5 al een stripje over gemaakt. Dromen komen niet altijd uit en soms wordt het zelfs een grote teleurstelling. De band met het land van herkomst is en blijft een wonderlijke diepgegronde emotie. In Californië sprak een oude dame ons aan tijdens de lunch in een restaurant. “Spreekt u daar Nederlands?” Je zag de twinkeling in haar ogen toen we dat bevestigden. Zelf sprak ze het nauwelijks meer, ze was niet eens in Nederland geboren, maar de overgebrachte beelden, de verhalen en de taal van haar Nederlandse ouders gaven een band met het kleine landje. Dat was zelfs in deze tweede generatie niet verdwenen. n

Andrea kruis

s t ri p t e k en a a r V er t re k N L

NOVEMBER 2012 VERTREK NL

| 5

colofon Jaargang 2, nummer 8 - november 2012/januari 2013

VertrekNL

Valge 3, 9965 PD, Leens (Groningen) T: 0595-577217, F: 0595-572231 E: [email protected] W: www.vertreknl.nl

Redactie

Eindredactie: Paul Poley Redactie: Leontien Aarnoudse, Jorine de Bruin, Rimke de Groot, Seb van der Kaaden, Paul Poley, Heleen Ronner en Lotte Stegeman Medewerkers: Peter Beemsterboer, Arend van Dam, Mandy Dortland-Wijngaard, Boris Dittrich, Aart Heering, Mirjam van der Kaaden, Andrea Kruis, Koos Reitsma en Robin Schalekamp

Vormgeving

Art director: Peter Beemsterboer, Imago Mediabuilders. www.imagomediabuilders.nl Fotografie: Peter Beemsterboer, Cornelie de Jong, Ilco van der Linden, Peter Wiezoreck Webmaster: Jan Egbert Krikken

Uitgevers/directie

Mirjam van der Kaaden en Seb van der Kaaden

Drukker

Ten Brink/Euradius, Meppel Productiebegeleiding: Jan Fial

Adverteren

Personalia vof T: 0595-577217, M 06-34099094, F: 0595-572231 E: [email protected] W: www.vertreknl.nl/adverteren

Abonneren/losse verkoop

Personalia vof T: 0595-577217, M 06-34099094, F: 0595-572231 E: [email protected] W: www.vertreknl.nl/abonneren Abonnementen binnenland: € 22,50 per jaar (4 nrs) De nummers worden u zonder extra verzendkosten opgestuurd. Alle abonnementen worden afgesloten voor minimaal een jaar (12 maanden) en worden automatisch verlengd met een jaar, tenzij anders vermeld in de actievoorwaarden. Prijs wijzigingen voorbehouden. Abonnementen buitenland: tarieven op aanvraag Adreswijzigingen: Ten minste drie weken van tevoren naar Valge 3, 9965 PD Leens of via abonneren@ vertreknl.nl Losse nummers: € 6,50 Distributie losse verkoop: Betapress, Gilze Je gegevens worden door VertrekNL opgenomen in haar bestand. Deze gegevens worden gebruikt om uitvoering te geven aan de (abonnements)overeenkomst, voor analyses en om je op de hoogte te houden van interessante producten en diensten van ons en van zorgvuldig geselecteerde bedrijven. Hierbij houden we rekening met jouw persoonlijke voorkeuren. Indien je geen prijs stelt op dergelijke aanbiedingen kun je dit schriftelijk melden aan VertrekNL , ter attentie van afdeling Abonnee Service, Valge 3, 9965 PD Leens of via [email protected] VertrekNL magazine verschijnt 4x per jaar. Het volgende nummer verschijnt januari 2013 ©2012 VertrekNL / Personalia vof Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgeverij worden overgenomen ISSN 2211-2871 coverfoto peter beemsterboer

6

|

VERTREK NL NOVEMBER 2012

&

24

Stroopwafels hagelslag

17 Coverstory Psychologe Miranda van Tilburg over Heimwee 24 Reportage Stroopwafels en hagelslag 33 Interview De buitenlandse avonturen van striptekenaar Dick Matena 39 VertrekNL Ondernemersprijs 2012 In deze laatste aflevering nemen we afscheid van Tim en Kim 44 Partners Tessa van Dam en Paul Kale en het Provençaalse genieten

inhoud

54 17 59 49 Thema Emigreren met kinderen: “Ik kan mijn vader een hoop leren”

33 En verder... voorwoord

5

54 Onroerend goed Ruimte en rust onder onder de Toscaanse zon

kortom

9

column

14

vertrekhal

23

59 Thema Zie ginds komt de stoomboot uit Nederland weer aan

juridisch

31

fiscaal

43

64 8 dilemma’s Bettine Vriesekoop

fun4kids

70

boeken

72

puzzel&win

77

wegwijzer

78

strip

81

volgend nummer

82

66 De immigrant Van Eritrea naar Nederland 68 Toen Salesmedewerker in Den Haag Nu Communicatiemanager in Milaan


| 7

kortom

Kernprognose: op korte termijn meer emigranten verwacht

O

nlangs heeft het CBS zijn zogeheten kernprognose tot 2060 geactualiseerd. Onderdeel van deze kernprognose zijn de immigratie- en emigratiecijfers. De recentste CBS-bijstelling bevat om te beginnen een aardige observatie: “Omdat immigranten vaak na een aantal jaren weer terugkeren, hangen ontwikkelingen in immien emigratieaantallen met elkaar samen. Een toename van het aantal in het buitenland geboren immigranten veroorzaakt in de volgende jaren een toename van het aantal in het buitenland geboren emigranten. Op

dezelfde wijze veroorzaakt een toename van het aantal in Nederland geboren emigranten in de jaren daarna een toename van het aantal in Nederland geboren immigranten. Deze onderlinge afhankelijkheid betekent dat veranderingen in de immien emigratieaantallen op den duur zichzelf weer deels teniet doen.” Wat de keiharde cijfers betreft, meldt het rapport dat het aantal in het buitenland geboren emigranten door de eerdere prognose met ruim zevenduizend is onderschat. Deze onderschatting betrof voor een aanzienlijk

deel emigranten uit andere lidstaten van de Europese Unie. Daarnaast is het aantal in Nederland geboren emigranten met iets meer dan vijfduizend onderschat. Als alle cijfers, variabelen, factoren en effecten op één hoop worden gegooid, betekenen de jongste cijfers voor de korte termijn, dat is de periode tot 2020, dat de immigratie gemiddeld vierduizend personen per jaar hoger dan is dan eerder verwacht en de emigratie zevenduizend personen per jaar hoger. n

Overheidscampagne Gambia: boeren, emigreer niet naar Europa!

D

e Gambiaanse overheid wil de armoede in het Afrikaanse land aanpakken door te investeren in een belangrijke sector: de landbouw. Als gevolg daarvan willen ze boeren die overwegen naar Europa te emigreren behouden voor het land en de sector. Hoe ze dat doen? Door in de buidel te tasten. Jonge boeren verdienen nu vrijwel evenveel als een minister. Een Gambiaanse minister welteverstaan, want de balkenendenorm halen ze niet met hun 300 euro per maand. Minstens zo belangrijk als het behoud van de boeren om armoede te bestrijden, is dat het grote aantal sterfgevallen onder emigranten afneemt. Op een gegeven moment probeerden zeshonderd jongeren per jaar te emigreren. Daarbij zijn tweehonderd jongeren omgekomen. Volgens statistieken van de immigratiedienst is het aantal pogingen ondertussen gedaald tot zestig per jaar. n


| 9

kortom

Belgen wijken uit naar Nederland

S

teeds meer Vlamingen wijken uit naar Zeeuws-Vlaanderen in Nederland. Sinds begin 2012 mocht de gemeente Terneuzen 60% meer Belgen verwelkomen als nieuwe inwoners; Hulst mag rekenen op een toename van 45% en Sluis zag zijn Belgische inwonersaantal stijgen met 12,5%. Dit komt mede door de 6 maanden geleden gelanceerde campagne van Stichting Zeeuws & Vlaanderen om nog meer Vlamingen over de streep te trekken om naar ZeeuwsVlaanderen te verhuizen. De vooruitzichten zijn dat deze tendens zich ook verder zal doorzetten in de tweede jaarhelft van 2012. Het ruime, kwalitatieve en betaalbare huizenaanbod blijkt steeds meer Vlamingen

over ‘de (grens)streep’ te trekken. Onder druk van de blijvend stijgende woningprijzen in België, richtte de afgelopen jaren een groeiend aantal Vlamingen zijn blik op ZeeuwsVlaanderen. Niet alleen zijn de huizen er een stuk goedkoper, ze verkeren bovendien ook in een betere staat. Vooral jonge koppels en gezinnen met kinderen wijken uit naar Nederland, die er hoofdzakelijk huizen kopen tussen € 150.000,en € 225.000,-, prijzen waarvoor je in Vlaanderen nauwelijks nog iets vindt. In tegenstelling tot de rest van Nederland – waar de waarde van de huizen met soms wel 20% is gedaald – blijft vastgoed in Zeeuws-Vlaanderen een goede investering: de vastgoedprijzen bleven hier quasi stabiel (max -5%). n

Kans op Green Card voor Nederlander is minimaal

S

lechts 1 op de 370 Green Cards die wereldwijd worden verloot door de Verenigde Staten, gaat naar een Nederlander. In vergelijking met inwoners van landen als Nigeria, Oekraïne en ook Duitsland hebben we daarmee een enorm kleine kans. Dat blijkt uit cijfers van het Department of Homeland Security van de VS. Een Green Card is een verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd voor de VS en erg gewild. De bewijzen worden onder andere per loterij verdeeld. Het aantal Green Cards dat voor deze loterij beschikbaar is, is slechts 55.000 stuks per jaar, om zo de immigratie te beperken. Om een Green Card voor de Verenigde Staten te krijgen, heb je als Nederlander wereldwijd gezien maar een kans van 0,076 procent. Volgens de woordvoerster van de Amerikaanse ambassade wordt 80 procent van de visa verstrekt aan Afrikaanse en Europese landen. Het is niet mogelijk voor een land om meer dan 7 procent van het totaal van de visa – oftewel 3500 visa – te krijgen. Nederland krijgt er dit jaar slechts 149. Een reden voor deze magere oogst voor Nederland durft de woordvoerster niet te geven. Bij de ambassade vermoeden ze dat het te maken heeft met de regionale spreiding van de visa. n Meer informatie op www.green-card.com

10

|


kortom kortom kort Emigratie = immigratie Eerder een bericht over de kortetermijntoekomst van emigratie, nu een bericht over de recente emigratiegeschíédenis. In de eerste helft van 2012 verlieten bijna vijfenzestigduizend personen ons land. Dat zijn er ruim zesduizend meer dan in dezelfde periode vorig jaar. Van het totaal aantal emigranten in de eerste helft van 2012 is een derde in Nederland geboren. Sinds 2010 vertrekken steeds meer mensen uit Nederland. Het aantal personen dat zich in de eerste helft van dit jaar in ons land heeft gevestigd, bedroeg vijfenzestigduizend. Dit is een daling van 1600 personen ten opzichte van dezelfde periode een jaar eerder. Daarmee was de immigratie even hoog als de emigratie. 739 geboren Nederlanders emigreerden naar China Van de in totaal 2661 mensen die in 2011 van Nederland naar China emigreerden, waren er 739 geboren Nederlanders. Twee jaar eerder waren dat er nog 564. Conclusie 1: de grootste groep emigranten naar China zijn geboren Chinezen die zich in Nederland gevestigd hadden. Conclusie 2: 31 procent meer Nederlanders emigreerden in 2011 naar China dan in 2009. Stukje duiding van hoogleraar macro-economie Henk van Gemert van de Universiteit van Tilburg: “Dat er meer Chinezen teruggaan naar het land van herkomst komt wellicht omdat het hier allemaal minder wordt. Het verschil in groei van de economie tussen China en Europa is zo’n 7 procent per jaar.”. n

Meer voordeel met VertrekNL

V

olgend jaar start VertrekNL speciaal voor haar abonnees met de VertrekNL-voordeelpas. Met deze pas krijgen abonnees voordeel op bijvoorbeeld verzekeringen, advies, taaltrainingen en verhuizingen, en maakt u kans op mooie cadeaus. Bovendien gaat VertrekNL magazine vaker verschijnen, namelijk van viermaal naar zesmaal per jaar. Dit om u als lezer nog beter op de hoogte te houden van belangrijke ontwikkelingen en actualiteiten op het gebied van wonen en werken in het buitenland, en u nog meer handige tips en interessante ervaringsverhalen over emigreren te bieden. Naast het magazine, is ook de website van VertrekNL uitgebreid. U kunt daar nu online ervaringen delen en vragen stellen aan mede (aspirant) emigranten. Ga hiervoor naar www.vertreknl.nl/forum/vraag-antwoord. n

Post voor later

S

inds dit jaar is het mogelijk ‘post voor later’ te laten maken. Joga Brouwers, al jaren werkzaam in de media en momenteel werkzaam als samensteller van de radioprogramma’s Casa Luna en ZomerNachten, is bedenker van dit concept. “PostVoorLater ontstond toen ik om mij heen hoorde en las dat vertellen wat je op je hart hebt niet zo simpel is. Soms wil je dat, maar hoe doe je dat dan? Ik ben omringd met schrijvers, radio- en filmmakers. Ze maken iedere dag verhalen, en daar zijn ze heel goed in. Dus die twee, de verhalenverteller en de

maker, kan ik bij elkaar brengen. Want ieder verhaal verdient ogen en oren die de inhoud kwaliteit geven. Die ervoor zorgen dat het verhaal jaren later nog indruk maakt.” PostVoorLater is er voor iedereen. Zo kunt u bijvoorbeeld een gedenkwaardige brief of reportage sturen aan de ouders van uw pasgeboren kind of aan uw geliefden die voor langere tijd naar het buitenland gaan, of een andere droom hebben waar gemaakt. Meer informatie over dit initiatief kunt u vinden op www.postvoorlater.nl. n

Ex-expats missen waardering

W

erknemers van multinationals die een tijd in het buitenland hebben gewerkt, verlaten de organisatie relatief vaak zodra ze weer in eigen land zijn. Uit onderzoek van het Amerikaanse Tippie College of Business blijkt nu dat dit met name komt omdat voormalige expats

niet het gevoel hebben dat hun buitenlandse ervaring gewaardeerd wordt. Het thuisland is niet veranderd, maar de expat zelf wel. Na een lange periode in een hele andere cultuur te hebben gewoond en gewerkt voelen veel van hen zich fundamenteel anders. Deze persoonlijke ontwikkeling zien ze echter niet terug in de manier waarop hun bedrijf hen

benadert. Dat is de reden waarom ze vervolgens vaak snel op zoek gaan naar een andere baan. Maar liefst 38 procent vertrekt binnen een jaar na terugkeer uit het buitenland. Daar internationale opdrachten vaak toegewezen worden aan de beste werknemers, betekent dit een substantieel verlies voor werkgevers. n


| 11

column

B

ijna alle Nederlanders in het buitenland die ik ken hebben soms last van een zeurend gevoel dat hun leven af en toe ontregelt. Nu eens ernstig, dan weer vluchtig en soms op de meest onverwachte momenten: heimwee. Je weet niet wat het is als je je eigen huis en haard nooit hebt verlaten. Van mensen die in de jaren vijftig van de vorige eeuw emigreerden, heb ik begrepen dat heimwee hun lichaam en ziel kon verteren. Het was de tijd dat een brief naar Australië, NieuwZeeland of Canada vier weken onderweg was en telefoneren te duur was. Had je toen heimwee, dan at je niet, dronk je niet meer en verpieterde je. Soms emigreerden mensen op doktersadvies terug naar Nederland omdat ze het in het buitenland niet konden uithouden. De techniek helpt ons. Tegenwoordig skype je met het thuisfront, zie je hen via de computer en kun je elkaar dagelijks op de hoogte houden van nieuwe ontwikkelingen. Het vergemakkelijkt het leven van de expat en de achterblijvers aanzienlijk. En toch, toch kun je nog steeds heimwee krijgen op onverwachte momenten.

Opportunistisch gevoel

foto: peter wiezoreck

14

|


Bij mij stak het een paar maanden geleden plotseling twee keer de kop op. Toen de Europese kampioenschappen voetbal in Polen en de Oekraïne gehouden werden, wilde ik ontzettend graag te midden van Oranjefans naar het voetbal kijken. Ik had zin om in een oranje T-shirt te lopen en alleen nog maar over voetbal te praten. Huntelaar of Van Persie? Kom daar maar eens om in New York. De meeste Amerikanen geven niets om ‘soccer’. Ze zijn alleen in American football en basketbal geïnteresseerd. Vlakbij mijn kantoor

column

Heimwee op 5th Avenue is een Ierse pub, waar voetbal gekeken kan worden. En zo zat ik daar een beetje verloren tussen Europese toeristen naar de wedstrijden van het Nederlands elftal te kijken. Was ik maar in Nederland, dacht ik voorafgaand aan de eerste wedstrijd van Oranje! Ik had zo op het vliegtuig willen stappen. Maar toen de derde wedstrijd verloren werd, was ik blij dat ik in New York was. Buiten de pub wist niemand dat Nederland op zijn donder had gekregen. Geen oranje prullaria in de opruiming, geen collectieve rouw. Het leven ging gewoon door, niemand wist van de afgang. Zodoende was het gemakkelijk om de teleurstelling meteen te vergeten. In Nederland was men ongetwijfeld nog dagenlang vertwijfeld op zoek naar

B o r i s D i ttr i c h direc t e u r bi j H u m a n R i g h t s Wat ch in N ew Y or k

Het was de tijd dat Nederland vertegenwoordigd werd door Milly Scott, Ronnie Tober en Connie van den Bosch, namen uit lang vervlogen tijden. Er deden zo’n tien landen mee en elk jaar waren we voor Nederland, hoe slecht het liedje ook was. Toen Lenny Kuhr met ‘de Troubadour’ het festival won, waren we dagenlang trots en blij. Sindsdien kijk ik elk jaar naar het liedjesfestijn, het is

“Was ik maar in Nederland, dacht ik voorafgaand aan de eerste wedstrijd van Oranje” antwoorden op de vraag: waarom hebben we verloren? Mijn heimwee verdween na het laatste fluitsignaal op slag. Heimwee is dus ook een opportunistisch gevoel. Het is een verlangen naar iets moois, iets dierbaars, iets dat je koestert. Niemand verlangt naar ellende en verdriet.

Vertrouwde traditie De tweede keer dat ik een scheut van heimwee voelde, was tijdens het Eurovisie Songfestival. Als kind werd ik wakker gemaakt door mijn ouders en mocht ik samen met mijn zusje elk jaar naar de zangwedstrijd kijken. Dan zat het hele gezin op de bank naar de zwart-wit-tv te kijken, wij kinderen met een glaasje appelsap en een tompoes.

een deel van mijn leven geworden. Het is een camp-gebeurtenis geworden met tientallen deelnemende landen, verdeeld over drie avonden. Met name de Oostblok-landen nemen het festival zeer serieus. Ik herken daar iets van mijn vroegere passie in. Het meest ben ik geïnteresseerd in de puntentelling. Zal Cyprus aan Griekenland weer de maximale score van 12 punten geven, en andersom? Denemarken aan Zweden? Servië aan Bosnië Herzegovina? Heerlijk om dat zinnetje te horen: ‘Brussels, may I have your votes please?’ En dan het antwoord: ‘Here are the results of the Belgian people’. Dit jaar werd het songfestival in Azerbaijan gehouden, een land waar de mensenrechten met voeten getreden worden en journalisten niet

mogen schrijven wat ze willen, omdat dat de familie van de president slecht uitkomt. Wanneer het programma in Baku om 9 uur ’s avonds begint, is het hier in New York 2 uur ’s middags. Het was een bloedhete zaterdag. Op internet had ik een café in Manhattan gevonden, waar de finale op grote schermen zou worden vertoond. Het is altijd leuk om met een grote groep mensen te kijken, dacht ik, en vol goede moed stapte ik op de fiets. Maar bij het café aangekomen kwam al snel de ontgoocheling. Tussen de barkrukken stond een groep Duitse toeristen, op dit uur van de middag al behoorlijk aangeschoten. En verder een paar meisjes uit Ierland. De rest van het café was leeg. De geluidskwaliteit was erbarmelijk, de monden bewogen, waarna een paar seconden later de stem krakend doorkwam. Niet echt leuk om onder zulke omstandigheden naar een liedjesfestival te kijken. Ik besloot op te stappen en fietste door Manhattan op weg naar huis. In gedachten was ik in Amsterdam, in een café waar tientallen mensen snedig commentaar zouden geven en zich luidkeels zouden ergeren aan de liedjes en de puntentelling die alles te maken heeft met vriendjespolitiek en nabuurschap en weinig met waardering voor het beste lied. Opeens miste ik Nederland en Europa. Niet zozeer vanwege het niet kunnen kijken naar het tv-programma, maar vanwege het besef dat ik in New York afscheid had moeten nemen van een vertrouwde traditie die ik graag in ere had willen houden. n


| 15

coverstory

Psychologe Miranda van Tilburg over heimwee

“Ik nam zelf vijf tubes Nederlandse tandpasta mee naar Amerika” Daar zit je dan, in een nieuw land en een nieuw huis. De plaatselijke supermarkt is nog een doolhof voor je. En wat bedoelde de nieuwe buurvrouw nou eigenlijk met “kom gerust eens langs”? Je bent nog moe van de internationale verhuizing en het liefst wil je op de bank zitten met een zak drop en je familie bellen. Volgens psychologe en heimwee-deskundige Miranda van Tilburg zijn er slimmere manieren om je heimwee te lijf te gaan. tekst

heleen ronner |

illustraties

peter beemsterboer


| 17

coverstor y

M

iranda van Tilburg is eind jaren ’90 gepromoveerd op heimwee. Vlak daarna kreeg haar man een baan aangeboden in de Verenigde Staten. Op basis van haar onderzoek wist zij als geen ander hoe belangrijk het was om voor zichzelf ook een interessante baan te vinden: “Ik sprak voor mijn proefschrift een heleboel mensen met heimwee. Expat-vrouwen zonder eigen baan hadden er vaak erge last van.” Het is volgens Van Tilburg essentieel dat je vooraf uitzoekt of er zinvolle bezigheden voor je zijn in het nieuwe land, of dat nu werk is of iets anders. Van Tilburg kon een postdoc onderzoek doen aan de universiteit van NorthCarolina. Inmiddels werkt ze daar al meer dan tien jaar. Ze is nu associate professor in de gezondheidspsychologie en is gespecialiseerd in chronische pijn bij kinderen met darmklachten.

Leven zonder auto-pilot Van Tilburg heeft zelf geen aanleg voor heimwee. Als kind woonde ze in België en ging in Nederland naar school. Ze past zich gemakkelijk aan, maar ook zij moest natuurlijk wennen aan een bestaan in het zuiden van de Verenigde Staten. “Als je bent geëmigreerd gaat de eerste tijd niets meer op de automatische piloot. Dat kost heel veel tijd en energie. Ik heb me in het begin bijvoorbeeld rot gezocht naar de lucifers in de supermarkt. Hier liggen ze bij de briketten, in Nederland bij de plastic zakjes. Ook begreep ik de dingen soms verkeerd. Ik vond het in het begin altijd zo lief als mensen zeiden: ‘Bless your heart, dear’. Nu weet ik dat ze dan eigenlijk bedoelen: ‘Hoe kun je zo dom zijn?’.”

Praatje met de buurvrouw Als je net bent geëmigreerd, kun je regelmatig hevig verlangen naar thuis. Het beste medicijn is volgens Van Tilburg: blijven investeren in je nieuwe leven. Ze vertelt dat ze dit zelf ook lastig vond in het begin. Haar man werkte tot laat en ze kende nog niemand. “Ik wist hoe belangrijk het was om sociale contacten op te bouwen, maar daar had ik natuurlijk ook niet altijd zin in. Dan moest ik mezelf er echt toe zetten om even de stad in te gaan. Dan ging ik bijvoorbeeld

18

|


een praatje maken op het postkantoor. Je hoeft echt niet direct vrienden te maken, het gaat erom dat je een paar mensen herkent, en zij jou. Dan voel je je vaak al beter. Je moet het eigenlijk zien als een work-out. Je hebt geen zin, maar als je het wel doet, levert het veel op. Bel gewoon eens aan bij de buurvrouw of ga op een clubje.”

Niet vissen, maar fietsen Van Tilburg is duidelijk: als emigrant moet je aan de bak om er iets van te maken. Maar het kan toch ook geruststellend zijn om met een pak stroopwafels even te skypen met je zus? Van Tilburg: “Ik zou dat zeker doen, maar

niet op het moment dat je heimwee hebt. Dat werkt averechts.” Ook kan het zijn dat andere dingen waar je normaal van ontspant, nu juist niet helpen. Zoals naar de sauna, badderen of in de zon zitten. Van Tilburg: “Als je naar huis verlangt, is het echt goed om iets actiefs te gaan doen. Het moet je afleiden van je gevoel, want als je het laat sudderen, wordt het erger. Mensen die tijdens hun vakantie last hebben van heimwee, kunnen bijvoorbeeld beter gaan zwemmen of fietsen dan zonnen of vissen. Zodra je de tijd neemt om erbij stil te staan, ga je meer verlangen naar thuis. Terwijl het gevoel vaak snel overgaat als je even wat anders gaat doen.”

Goede vraag: heeft je kind katten- of hondenheimwee? Durft je kind in Nederland amper bij oma te logeren? En ben je daarom bang dat een verhuizing naar het buitenland helemaal een drama zal worden? Dat hoeft niet zo te zijn. Van Tilburg: “Je kunt bij kinderen eigenlijk katten- en hondenheimwee onderscheiden. Het ene kind vindt het heel lastig om niet in de buurt van de ouders te zijn. En dus om bij oma te logeren. Dat is hondenheimwee, want honden hechten zich sterk aan het baasje. Een emigratie valt dan soms mee, omdat je als familie vaak juist meer bij elkaar bent. Kattenheimwee is lastiger, want dan gaat het echt over de plek waar je leeft. Je herkent kinderen met dit type heimwee bijvoorbeeld op vakantie. Zij verlangen dan steeds naar hun huis, hun kamer en eigen speelgoed. Je helpt ze bij een emigratie door ze goed voor te bereiden op de nieuwe plek. Hoe ziet het huis eruit? Waar kan de Lego staan? Investeer in het gezellig maken van het huis en het kamertje. Ga ook niet alles wassen voor vertrek, maar zorg dat het kussen bijvoorbeeld nog net zo ruikt als thuis.”

coverstory Routines met een Nederlands tintje Niet stilstaan bij je heimwee betekent gelukkig niet dat je al je schepen achter je moet verbranden. “Mensen die bevattelijk zijn voor heimwee, zijn vaak erg gehecht aan routines”, zegt Van Tilburg. Een paar van die routines kun je gewoon meeverhuizen, dat zorgt voor een zachte landing. “Ging je altijd op donderdag sporten, zoek dan ook een club waar je dit kunt blijven doen.” Alles is al nieuw, dus een paar vertrouwde dingen

“Als je naar huis verlangt, is het echt goed om iets actiefs te gaan doen” helpen voor een zachte landing. Dat betekent niet dat je te veel blijft hangen in je oude leventje, maar dat je een paar keuzes gemakkelijk maakt, zodat je energie overhoudt voor alles wat je nog moet ontdekken. Van Tilburg: “Ik nam zelf bijvoorbeeld vijf tubes Nederlandse tandpasta mee. En ik heb ook nog jaren Nederlandse deodorant gebruikt. Hoefde ik daar niet over na te denken.”

Zes maanden 90 procent van de emigranten krijgt last van heimwee. Meestal gaat het na zes maanden al een stuk beter. Je hebt dan wat contacten gemaakt en de automatische piloot is weer

een beetje terug. “Vergelijk wonen in een nieuw land maar met leren autorijden, met al die kleine dingen die je moet leren. Het kost heel veel tijd en energie in het begin. Je moet overal over nadenken. Schakelen, over

Eerste Hulp Bij Kinderverdriet Wat moet je doen als je kind in het nieuwe land vaak verdrietig is en verlangt naar huis? Met deze tips help je je zoon of dochter om sneller te wennen aan de nieuwe situatie. Geef het kind macht Van Tilburg: “Heimwee bij kinderen heeft heel veel te maken met een machteloos gevoel. Ze hebben geen controle over wel of niet verhuizen. Je helpt ze als je ze weer macht geeft. Laat zien hoe ze zelf iets aan het rotgevoel kunnen doen, namelijk afleiding zoeken. Willen ze misschien naar de speeltuin of de bibliotheek? Beloon het als je kind zelf het initiatief neemt om afleiding te zoeken. Loopt je zoon of dochter zelf op de buurjongen af? Vertel hoe stoer je dat vindt.”

Niet te veel meeleven “We hebben geleerd dat een goede ouder veel empathie moet tonen. Je moet er zijn voor je kind. Mijn huidige onderzoek gaat over kinderen met chronische darmklachten en daar zie ik dit ook dagelijks in mijn praktijk. Maar als jij zegt: ‘Oh, wat naar voor je. Dit is echt heel vervelend’, dan denkt het kind ook: ‘Nou, het zal wel erg zijn.’” Goed gesprek op een goed moment “Als een kind verdrietig is, kun je natuurlijk wel kort meeleven door te zeggen: ‘Ik heb je gehoord’, maar daarna kun je beter afleiding zoeken. Praat liever over je nieuwe woonplaats op een moment dat ze geen last van heimwee hebben. Bijvoorbeeld tijdens een potje voetbal of bij het koken. Dan houd je

het positief: ‘Ik ben trots dat je zo lekker je weg vindt hier.’ Eigenlijk is de vuistregel: besteed vooral aandacht aan gevoelens die goed zijn voor je kind.” Rust, regelmaat en routine “Voor het hele gezin kosten de normale dingen meer energie in het begin. Het is nu nog belangrijker dan ooit om rust, regelmaat en routine in te bouwen. Blijf bijvoorbeeld eerst gewoon om zes uur eten als je kind daaraan gewend is. Je kunt vanzelf wat meer in het ritme van het nieuwe land gaan leven. Bedenk ook wat je kind in Nederland fijn vond en zoek een alternatief in het nieuwe land.”


| 19

coverstor y je schouder kijken, richting aangeven. Nu rij je en doe je ondertussen je mascara op. Dat punt bereik je met geduld en oefening.” De eerste zes maanden heb je dat punt zeker

Geen heimwee: is dat wel normaal? Geen heimwee: is dat wel normaal? Dr. Tony van Vliet promoveerde ook op heimwee en hij had als stelling bij zijn proefschrift dat het zielig is als mensen helemaal geen heimwee hebben. Dan heb je immers ook niet echt iets wat het waard is om te missen. Van Tilburg denkt dat sommige mensen zich gewoon heel gemakkelijk aanpassen en daardoor zo goed als geen heimwee hebben. “Maar, het overwinnen van een beetje heimwee is een bijzonder leerzaam proces, dus in die zin ben ik het er helemaal mee eens dat elke emigrant er een klein beetje van kan gebruiken.”

nog niet bereikt. “Je hoeft je pas zorgen te maken als de heimwee daarna nog steeds hevig blijft of als je door dit gevoel niet toekomt aan de dagelijkse dingen die je wilt of moet doen. Tijdens mijn onderzoek spraken we bijvoorbeeld met een vrouw van 58 jaar, die alleen maar in haar eigen bed wil slapen. Ze kan niet naar haar kleinkinderen, want dan is ze te lang van huis. Dat kun je eigenlijk pathologische heimwee noemen. Daar zou ik hulp bij zoeken.”

Therapie of enkeltje Schiphol? Als je hele erge heimwee houdt, kun je een therapeut zoeken, maar het lijkt ook logisch om gewoon terug te gaan. Van Tilburg:

“Dat kan zeker, maar als je te vroeg gaat, leer je ook niets over het wennen aan een nieuw land. Probeer het dus in elk geval zes maanden tot een jaar, want daarna is het echt bijna altijd beter. Blijft het erg? Ga dan na of het aan jou ligt of echt aan de omgeving. Heb je gewoon geen klik met het land, bijvoorbeeld omdat je niet kunt wennen aan de armoede of de hitte? Ga dan weg en zoek een eventuele volgende keer een betere omgeving. Of kun je zelf nog meer investeren in sociale contacten of activiteiten? Als je niet de kans grijpt om te analyseren waar het gevoel vandaan komt, dan is de kans groot dat je er op andere plaatsen ook weer last van krijgt.” n

Miranda van Tilburg Man en twee zoons van 10 en 11 Psychologie Tilburg Promotie gezondheidspsychologie (1998) Postdoc medische psychologie, Duke (2001) Assistant professor Universiteit, North Carolina (2001-heden)

Tijdens mijn reis ontmoet ik een scala aan vreemde mensen. Mijn familie en vrienden heb ik in diezelfde periode achter me gelaten. Ik heb momenten dat ik ze mis. Net zo goed als dat ik Nederland soms ook mis.

tekst

koos reitsma

O

p mijn wereldreis heb ik al diverse landen bezocht. Een paar keer heb ik, aan het eind van mijn verblijf in een land, weemoed gehad. Ik weet nog dat ik het op de laatste dag van mijn reis in Argentinië een beetje moeilijk had. Ik had namelijk een meer dan prima tijd achter de rug, vele mooie plekken en gebieden gezien en lieve, vriendelijke mensen ontmoet. Ik had het zo naar mijn zin gehad dat ik het jammer vond het land te moeten verlaten om naar Paraguay te gaan. Gek genoeg had ik een paar weken later hetzelfde gevoel bij het verlaten van Paraguay. Want ook in dit land heb ik met ontzettend veel plezier gereisd. Weemoed of heimwee, het is eigenlijk helemaal niet verkeerd om dat te hebben. Het is onder meer een besef dat het leven in een land goed is. Dat er iets is om naar uit te kijken of naar terug te komen. Die weemoed heb ik niet gehad bij het verlaten van Bolivia,

Peru en Ecuador. Misschien dat ik toen geen persoonlijke connectie met die landen heb kunnen maken. Misschien dat ik meer het gevoel had op doorreis te zijn. Wie zal het zeggen. Heimwee heb ik toen niet gehad. Ik heb natuurlijk contact gehouden met het thuisfront. Ik heb ze van alles op de hoogte gehouden via mijn weblog. Daarnaast had ik via skype regelmatig contact met mijn ouders en soms ook met mijn broertjes. Niet iedere week, want ik ben niet op reis gegaan om telkens achter de computer te zitten en het thuisfront van elk dingetje op de hoogte te stellen. Mijn familie en vrienden zouden dat ook niet willen. Wat wel weer erg leuk is om te ervaren, zijn de spontane berichten met het wel en wee van het thuisfront. Het is ontzettend leuk om die berichten te lezen en het vermindert, zeker bij mij, het gevoel van heimwee. Wat betreft het ‘in contact zijn’ valt me wel iets op tijdens deze reis: de bijna-verslaving van veel, meestal jongere reizigers aan hun laptop en mobiele telefoon. Gelukkig is het nog geen schering en inslag. Toch ervoer ik regelmatig, in een gemeenschappelijke ruimte van een hostel, dat de ‘moderne’ reiziger volledig in beslag wordt genomen door of de computer of de telefoon. Ik maakte mee dat sommige wereldreizigers om de twee dagen via skype of Facebook contact hadden met vrienden of familie. Want ja, dat is natuurlijk ontzettend belangrijk, om zo vaak contact te hebben met het thuisfront. Maar zijn ze daarom op wereldreis gegaan? Ze kunnen nauwelijks heimwee hebben, omdat ze nog veel te veel met thuis en hun computer verbonden zijn. De connectie met de mensen om hun heen vervaagt. Misschien zouden ze eens goed naar de tekst van het nummer ‘Lonely’ van Walter Trout (zie youtube.com) moeten luisteren. Als u dat ook doet, dan denk ik dat u begrijpt wat ik bedoel. n


| 23

reportage

&

Stroopwafels

24

|


&

reportage

De online Hollandse supermarkt bezorgt overal ter wereld

hagelslag Een bruine boterham die lekker dik belegd is met pindakaas en hagelslag. Of wat te denken van een stroopwafel of een handje drop? Misschien loopt het water u al in de mond bij het lezen over deze oer-Hollandse lekkernijen die in een buitenlandse supermarkt niet te koop zijn. Gelukkig bestaan er Hollandse online supermarkten die Nederlandse producten overal ter wereld kunnen bezorgen. Elf van hen geven een inkijkje in de boodschappen die Nederlandse emigranten bij hen doen. “Iedereen over de hele wereld van Nederlandse afkomst wil graag pepernoten en een chocoladeletter voor Sinterklaas.” tekst

rimke de groot |

illustratie

peter beemsterboer


| 25

reportage

S

troopwafels staat met stip op één van de Hollandse producten die Nederlanders in het buitenland online inslaan. Ook drop en hagelslag scoren goed, net als koffiepads. Nederlanders die in het Verenigd Koninkrijk of Frankrijk wonen lijken de meeste heimwee naar Hollandse producten te hebben: zij zijn de grootste klanten van de online supermarkten, op grote afstand gevolgd door Nederlandse emigranten in de Verenigde Staten, Italië en Duitsland. Cees Vervoort, eigenaar van www.onlinesuper.nl, geeft een kijkje achter de schermen van zijn winkel. “Het grote verschil met een offline supermarkt is dat we zonder voorraden werken”, vertelt hij. “Wij halen de producten in huis wanneer er besteld en betaald is. Het klantencontact loopt via e-mail en telefoon. Bijna alle klanten zijn particulieren en ze zitten verspreid over de hele wereld.” Meestal bestellen deze klanten een veelzijdig boodschappenpakket bij Onlinesuper.

26

|


nl. “Enkele producten worden per dozijn of meer besteld. Dat zijn dan producten die in dat land niet te krijgen zijn”, legt Vervoort uit. “Bijvoorbeeld bepaalde haar- of gebitsverzorgingsproducten. In piekperiodes zoals de maand november springt mijn vrouw bij. Samen redden we het wel. Bestellingen gaan altijd binnen twee dagen de deur uit, wanneer mogelijk eerder.”

24 uur per dag open “Wij hebben natuurlijk op een hele andere manier contact met onze klanten”, zegt ook Chrystal van Goor den Oosterlingh, eigenaar van Holland at Home B.V. “Alles gaat via de digitale snelweg: van het winkelen met je winkelwagentje tot het online afrekenen.” Ook het contact met de klanten verloopt bij Holland at Home hoofdzakelijk via e-mail.

“Binnenkort gaan we daar live chatsupport aan toevoegen. Maar vragen worden wel inhoudelijk en persoonlijk afgehandeld. We kennen geen standaardprocedures en standaardantwoorden. Wij houden achter de schermen alles goed in de gaten. Er hoeft maar ergens een technisch foutje te zitten of de bezoeker heeft de webshop alweer verlaten. De winkel moet gewoon 24 uur per dag open zijn en foutloos werken.” De basisvraag naar de traditionele Hollandse producten zoals hagelslag, pindakaas en stroopwafels blijft altijd constant, zegt Van Goor den Oosterlingh. “Onze klanten komen toch hoofdzakelijk voor de Hollandse supermarkt ‘experience’. Daar horen leuke aanbiedingen en nieuwe producten ook bij. In de aanloop naar Sinterklaas – en dat

“De stroopwafel staat met stip op één van de Hollandse producten die Nederlanders in het buitenland inslaan”

reportage begint bij ons al eind september – wordt het assortiment aangevuld met chocoladeletters, kruidnoten, speculaaspoppen, et cetera.” Over het algemeen bestellen ook de klanten van Holland at Home een veelzijdig pakket boodschappen. “Gemiddeld bestellen ze circa twintig producten per keer. De meeste pakketten zijn dan ook rond de tien kilogram,

een kleine winkelwagen vol. Door de jaren heen hebben we specialistische verpakkingstechnieken ontwikkeld om ervoor te zorgen dat de producten in goede staat aankomen bij de klant. Een klantbestelling wordt in één doos verzonden, behalve als de doos te zwaar wordt. Dan doen we er een tweede bij.” Voor wie niet alleen behoefte heeft aan

Nederlandse producten, maar ook aan typisch Hollandse informatie, heeft Holland at Home recent het weblog www.heimwee.info gelanceerd. “Hier kunnen nieuws, verhalen, foto’s, recepten en nog veel meer worden uitgewisseld met andere Nederlandse expats en emigranten. De recepten zijn een enorm populair onderdeel.”

We legden elf online supermarkten de volgende vragen voor:

1

Wat zijn jullie meest verkoc hte producten?

2

Wat zijn jullie meest opmerkelijke producten?

3

lke Vanuit woerden landen weeste de m ten produc t? verkoc h

4

5

Zijn er producten die opmerkelijk in populariteit toenemen?

Wat is vo jullie de or drukste t van het ja ijd a r?

Holland Webwinkel

Nederwinkel

1 Stroopwafels, koffiepads, hagelslag, ont-

1 Drop, hagelslag, pepermunt, stroopwafels

bijtkoek en chocoladeletters. 2 Dat zijn voor ons de souvenirs en huishoudelijke producten zoals dweilen en groene zeep. 3 Duitsland, Italië, Frankrijk, Brazilië, Japan en Nieuw-Zeeland. 4 Grotere hoeveelheden koffiepads voor de Senseo en rond de decembermaand de sinterklaascadeaus en oer-Hollandse souvenirs. 5 Dat is het einde van het jaar, met Sinterklaas en Kerst. Holland Webwinkel Ger van der Zwaag www.hollandwebwinkel.nl

Heimweewinkel De Telegraaf 1 Dit verschilt per periode, maar we verko-

pen het meest stroopwafels, drop, hagelslag, ontbijtkoek en kaas. Ook Conimexproducten en pindakaas worden heel goed verkocht. 2 Het is opvallend hoe goed ook de Senseopads verkopen. Maar opmerkelijk zou je schelvislever kunnen noemen. Ook dat verkoopt goed, maar zou je zeker niet als eerste opnoemen als je aan een heimweeproduct denkt. Wat ons bijzonder maakt,

en bruine bonen.

2 Ons assortiment is wat je van een Neder-

is dat we de enige webwinkel zijn die officieel HEMA-producten mag verkopen. Daarnaast hebben we ook een licentie voor de merchandise van de Efteling. 3 Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, Nederland (cadeaus voor bekenden in het buitenland), Duitsland en Zweden. 4 We hebben dit jaar verse kaas geïntroduceerd van een Eisenga in Friesland, een familiebedrijf met hart voor zuivel en kaas. Daarom is dat in 2012 veel verkocht. Door het EK voetbal van dit jaar is ook het Oranjeassortiment erg goed verkocht. 5 Er is een duidelijke piek in oktober en november. Dat heeft te maken met de aanloop naar Sinterklaas. Hier hangt zo veel sentiment omheen. Het is echt een typisch Hollands feest en Nederlanders met kinderen in het buitenland willen dit graag aan hen meegeven. Heimweewinkel De Telegraaf Esther Meulstee-van Haaften www.heimweewinkel.nl

landse supermarkt kunt verwachten; de traditionele producten zoals drop, stroopwafels en hagelslag. Een echt opmerkelijk product is daarom niet aan te geven. 3 Groot-Brittannië, de Verenigde Staten, Duitsland, Zweden en China. 4 De populariteit van pepermunt en bruine bonen bljft ons verbazen. Rollen pepermunt vinden gretig aftrek in met name Scandinavische landen, terwijl wij bruine bonen over de hele wereld versturen. 5 Wij zijn sinds het begin van dit jaar actief als Nederlandse online supermarkt, het is daarom moeilijk deze vraag te beantwoorden. Nederwinkel Dennis van Kessel www.nederwinkel.com

Onlinesuper.nl 1 Stroopwafels, drop, koffiepads, kaas en peperkoek.

2 Wij verkopen Senseo-apparaten. Een

supermarkt die elektrische apparaten verkoopt is niet gewoon. 3 Wij verkopen het meeste in de EU: Frank-


| 27

reportage rijk, Spanje, het Verenigd Koninkrijk, Italië en Griekenland. 4 De flesvoeding van Nutricia loopt dit jaar geweldig, en dan voornamelijk de Pepti. Dit is speciale voeding voor baby’s die allergisch zijn voor koemelk. Maar de populariteit van de producten is over het algemeen zeer wisselend en het is niet na te gaan waar dit aan ligt. 5 De drukste tijd van het jaar is november. Dit in verband met Sinterklaas, Kerst en Oud en Nieuw. Wij hebben een directory ‘Speciale items’ die geopend wordt bij het naderen van een feestdag, voor Sinterklaas, Kerst en Pasen. Onlinesuper.nl Cees Vervoort www.onlinesuper.nl

Boodschappen uit Holland 1 Brinta, ontbijtkoek, stroopwafels,

Conimex-maaltijdmixen en Senseo.

2 Babymelkpoeder voor China. Een klant

vroeg anti-allergische babymelkpoeder voor één van zijn Chinese opdrachtgevers. 3 Frankrijk, de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, Australië en Scandinavië. 4 Dat is de Drop van Weleer: een ouderwetse dropsmaak met een schappelijke prijs. 5 De piek ligt elk jaar in oktober en november. Sinterklaas en Kerstmis naderen en dan is een portie ‘Holland in huis’ natuurlijk extra welkom. Boodschappen uit Holland Wim Lones www.boodschappenuitholland.nl

Wat kost dat? Handig dat Hollandse producten over de hele wereld bezorgd kunnen worden, maar als echte Nederlander wilt u natuurlijk wel graag weten wat dat kost. We vergeleken daarom de prijzen van een pot Calvé pindakaas 350 gram, een pak De Ruijter melkchocoladehagelslag en een Peijnenburg gesneden ontbijtkoek van 500 gram. In de gewone supermarkt kostte een pot pindakaas op de dag van het onderzoek 1,76 euro, terwijl de prijs in de online supermarkten die aan dit artikel meewerkten gemiddeld 2,62 euro was, met uitschieters

28

|


Holland at Home

The Holland Shop

1 Hagelslag, vlokken, pindakaas, stroopwa-

1 Senseo-pads, Zaanse mayonaise, munt-

fels en ontbijtkoek. 2 Via www.holland-food.com is verzending van diepvriesproducten zoals kroketten en haring aan klanten binnen de Europese Unie mogelijk. 3 Engeland, Frankrijk, Italië, Spanje en Duitsland. 4 Bijzonder is misschien juist dat, behalve rondom Sinterklaas en Europese en wereldkampioenschappen voetbal, de producten geen echt seizoen kennen. Als het in Europa bijvoorbeeld zomer is, wordt hier uiteraard weinig erwtensoep verkocht. Maar tegelijkertijd is het winter in landen als Australië en Nieuw-Zeeland, waar ook veel Nederlanders zitten. En die lusten juist in onze zomer de winterse maaltijden. 5 Sinterklaas is met afstand het belangrijkste moment van het jaar. De eerste bestellingen komen begin oktober al binnen, zodra de eerste chocoladeletters op voorraad liggen. Pepernoten en andere sinterklaasproducten zijn zelfs al vanaf september verkrijgbaar. Holland at Home is, voor zover bij ons bekend, de enige heimweewinkel waar je individuele letters uit het hele alfabet kunt bestellen. Veertig procent van de jaaromzet wordt in de laatste drie maanden gedraaid. Holland at Home Chrystal van Goor den Oosterlingh www.holland-at-home.nl en www.holland-food.com

naar beneden van 1,95 euro en naar boven van 2,99 euro. Een pak hagelslag kost 1,92 euro in de gewone supermarkt en gemiddeld 3,10 euro in de online supermarkt. Voor een ontbijtkoek betaal je in de gewone supermarkt 1,65 euro, in de online supermarkt gemiddeld 2,62 euro. Wat het verzenden betreft delen de online supermarkten de wereld in verschillende zones in. Per zone verschillen de kosten van het versturen van een boodschappenpakket. We nemen als voorbeeld het versturen van een pakket van 10 kilo naar Frankrijk: bij sommige online supermarkten betaalt u hiervoor rond de 10 euro, bij

drop, Pickwick vruchtenthee en boerenkaas. 2 De meest opmerkelijke vraag was die naar Mascotte filterhulzen door een expat die in Bolivia verbleef. We hebben ze inmiddels niet meer in het assortiment. De betreffende meneer is verhuisd, maar nog steeds klant bij ons. In Canada, waar hij nu zit, zijn ze waarschijnlijk gewoon verkrijgbaar. 3 Japan, China, Canada, het Verenigd Koninkrijk en Zweden. 4 Sinds een halfjaar is er opvallend veel vraag naar Senseo-pads, voornamelijk in Japan. Vorig jaar hebben we veel babyvoeding verkocht aan emigranten in China. 5 De piek voor onze winkel ligt in oktober en november, wanneer men geïnteresseerd is in Sinterklaas-artikelen. The Holland Shop Peter van Ieperen www.thehollandshop.com

Yummy Dutch 1 Elektrische poffertjespan, stroopwafels,

poffertjesmix, muisjes, vlokken en hagelslag en drop. 2 De poffertjespan is het meest typisch Nederlandse wat we aanbieden. Daar is een wereldwijde vraag naar. 3 Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, de Verenigde Staten, Spanje, Italië, België en Polen. 4 Het zijn eigenlijk altijd de poffertjespannen die het beste blijven verkopen. Daarnaast is de drop ook altijd erg gewild.

andere lopen de verzendkosten op tot 25 euro of nog meer. Het versturen van een boodschappenpakket van 18 kilo naar de Verenigde Staten is een flink stuk duurder: bij de meeste online supermarkten kost dit rond de 105 euro, maar er is ook een uitschieter naar meer dan 130 euro. Enkele winkels hebben speciale prijsafspraken met de verzender van de pakketten en kunnen voor minder dan 100 euro een pakket versturen. Sommige online supermarkten geven handige tips om de kosten zo laag mogelijk te houden, zoals: vul het pakket zo goed mogelijk op tot aan de gewichtsgrens en bestel samen met buren of vrienden.

reportage

“Sinterklaas is met afstand het belangrijkste moment van het jaar” 5 Met Sinterklaas. Dan verkopen we kruid-

nootjes, pepernoten en chocoladeletters en die gaan echt de hele wereld over. In oktober wordt het al drukker en in november is het echt knallen geblazen. Iedereen over de hele wereld die een Nederlandse afkomst heeft, al dan niet vanuit de vorige generatie of nog verder weg, wil graag pepernoten en een chocoladeletter hebben voor Sinterklaas. Yummy Dutch Ralph de Ruiter www.yummydutch.com

Real Dutch Food 1 Stroopwafels, bakkersspeculaas, rookwor-

sten, boerenkoolstamppot en erwtensoep.

2 Zeer opmerkelijk is dat we kroepoek en

groentemix voor nasi naar China en Thailand verzenden, terwijl ze daar alles vers op de markt kunnen krijgen. 3 Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, Italië, Spanje en de Verenigde Staten. 4 De trend die dit jaar opvalt is dat ook

expats steeds meer biologische en ecoproducten gaan kopen. Deze trend zie je ook in de reguliere supermarkten. 5 De drukste tijd van het jaar is oktober tot en met december. Dit heeft vooral met de Sinterklaas-piek te maken. Dit is een specifiek Nederlands feest en items zoals pepernoten en chocoladeletters zijn verder niet wereldwijd te krijgen, in tegenstelling tot kerstsnoep, dat eigenlijk overal wel te koop is omdat Kerst overal gevierd wordt. Real Dutch Food Aschwin van Fessem www.realdutchfood.com

Holland Food Supplies 1 Kaas, drop, oosterse producten, stroopwafels en kruiden.

2 Wij verkopen veel producten van kleine leveranciers en die doen het erg goed.

3 Engeland, China, Japan, Zuid-Amerika en Noord-Amerika.

4 Kaas wordt veel verkocht en neemt ook duidelijk in populariteit toe.

5 Het gaat het hele jaar door, zonder echte pieken of dalen. Holland Food Supplies Anneke van den Broek www.hollandfoodsupplies.com

TypicalDutchStuff 1 Stroopwafels, bevroren snacks zoals bit-

terballen en haring, hagelslag, drop en Conimex-/oosterse producten. 2 Dat zijn omafietsen, want het is niet gebruikelijk om die wereldwijd te versturen. Wij doen dat wel. Ook opmerkelijk zijn de bevroren snacks zoals kroketten, frikadellen, Nederlands brood, et cetera. 3 Het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten, Frankrijk, Japan en Italië. 4 De grootste groei zien we bij de stroopwafels en de bevroren snacks. We hadden dit jaar gehoopt op meer succes op het vlak van Oranjeartikelen, maar de vroege uitschakeling van het Nederlands elftal tijdens het EK gooide roet in het eten. 5 Vooral tijdens de feestdagen zien we pieken. De Sinterklaas- en Kerstperiode is de drukste van het jaar. TypicalDutchStuff Wendy de Laat www.TypicalDutchStuff.com n


| 29

wonen | juridisch mr a.d.g. heering

werkzaam bij heering associates, fiscaal-juridisch adviseurs

gespecialiseerd in grensover-

schrijdende (onroerend-goed) transacties, internationaal

familierecht en estate planning

Heimwee, ook fiscaal?

Wie vertrekt kan terug willen keren en zo’n terugkeer kan min of meer geforceerd gebeuren, bijvoorbeeld vanwege gezondheidsredenen. Wat je dan in de praktijk nog wel eens ziet is het besef achteraf van ‘had ik maar...’

E

en vertrek wordt meestal redelijk planmatig georganiseerd: moet er afgerekend worden met de fiscus? Wat staat mij in het land van aankomst te wachten? Eenzelfde aanpak is aan te bevelen voor terugkeer. Let bijvoorbeeld op dat de Nederlandse fiscus u niet te vroeg als teruggekeerd beschouwt. Want los van belastingverdragen is een belangrijk criterium dat u woont waar u het centrum van uw activiteiten heeft. In onze transparante samenleving kan de Nederlandse fiscus op enig moment dus stellen dat u kennelijk bent teruggekeerd

en u welkom heten in de kring van de in Nederland onderworpenen.

Handgift Niet alleen bent u dan wederom voor uw wereldinkomsten en vermogen in Nederland onderworpen, maar ook voor schenkingsrecht en erfbelasting bent u weer helemaal terug! Terwijl het ontlopen of verminderen van die belastingen indertijd wellicht een extra attractie bij uw vertrek was. En keert u terug nadat u meer dan tien jaar Nederland had verlaten, dan was tot uw terugkeer geen Nederlandse erfbelasting of schenkbelasting meer verschuldigd op nalatenschap of schenking. Die situatie is bij thuiskomst geëindigd. Sterker nog: zou u enige tijd later toch weer het buitenland verkiezen dan begint de tienjaarsperiode opnieuw! Het is daarom handig te weten of het schenkingstarief in het land van vertrek lager is dan in Nederland, zodat u eventuele schenkingen voor uw terugkeer kunt doen.

Sommige landen (België en Frankrijk bijvoorbeeld) kennen zelfs nog een Don manuel, handgift, een vorm van schenken die onder steeds strengere voorwaarden soms nog geheel belastingvrij is. Ook daar kan wellicht van geprofiteerd worden.

Plus value Was u minder lang buitenslands dan is de opbouw van de tienjaarsperiode geheel doorbroken en moet u bij een eventueel volgend vertrek weer bij nul beginnen te tellen. Daarnaast is denkbaar dat het land dat u verlaat ook een paar dingen heeft bedacht om een vertrekker nog een tijdje te volgen. Een ander punt is de timing van de verkoop van uw buitenlandse huis in verband met de plus value waarde. Neem Frankrijk: als u het huis niet direct in de verkoop zet, want wie weet keert u toch nog terug, maar Nederland bevalt weer goed en u besluit toch te verkopen, dan kan de Franse fiscus stellen dat u niet uw hoofdwoning verkoopt omdat u er al een tijdje niet meer woont. Dat betekent een aan plus value onderworpen verkoop. Had u de woning meteen bij vertrek in de verkoop gedaan, dan was er geen plus value-belasting verschuldigd geweest omdat het nog als verkoop van een residence principale wordt beschouwd. De plus value wordt sinds kort met 34% belast! Kortom, terugkeren moet kunnen, maar wellicht is er van het buitenlandse verblijf nog iets meer te profiteren dan u dacht. Als u zich dat pas bedenkt waarneer u terug bent, is dat te laat! n


| 31

werken | interview

Remigrant en striptekenaar Dick Matena mijmert over het buitenland

“In Nederland maken ze je het liefst plat” NOVEMBER 2012 VERTREK NL

| 33

interview | werken Dick Matena, 69 jaar jong en nog altijd gemiddeld zo’n 16 uur per dag druk aan het tekenen. “In Frankrijk of België zou ik in ieder geval nog geld op de bank hebben gehad. Nu moet ik als Nederlandse striptekenaar nog altijd keihard werken voor de kost.”

D

riehoog in AmsterdamWest ontmoet ik Dick Matena. Een man die eruitziet als iemand die hij zelf getekend zou kunnen hebben. Twee schrandere ogen in een geplooid gezicht kijken mij aan als een tekenaar die zijn object bestudeert. Met een enigszins verzuchtende stem nodigt hij mij uit verder binnen te komen. Ik zie een huiselijke woonruimte met aan de wand schilderijen van Hans Kresse, kasten vol boeken, een klassieke bank voor een donkere salontafel, en een lederen fauteuil, met ernaast een asbak vol sigaretten, duidelijk de zitplaats van de kettingrokende striptekenaar Dick Matena. “Zullen we naar mijn werkkamer gaan?” Dick Matena loopt voor mij uit en beklimt een smalle trap naar een donkere ruimte. Het ruikt daar naar inkt en rook. De muur is ditmaal behangen met werk van Dick Matena zelf. Omslagen van Kapitein Rob, affiches van het boek Kees de Jongen, en op tafel liggen schetsen van Kort Amerikaans. Na mij een krukje en een kop koffie te hebben aangeboden, gaat Dick Matena zitten aan zijn tekentafel, benen over elkaar geslagen en een sigaret in de aanslag. “Waar wilt u het over hebben?” Dit is Dick Matena ten voeten uit – direct en zonder opsmuk – een tekenaar die werkt voor zijn geld en leeft bij de dag. Het levensmotto van Matena is dan ook: “Leef en geniet. Maak geen plannen, want ze komen toch nooit uit.” Enige weken eerder had ik Dick Matena gebeld voor een interview in VertrekNL. Ik had namelijk begrepen dat hij meerdere jaren in het buitenland heeft gewoond, en pas sinds kort weer naar Nederland is teruggekeerd. Kortom: emigrant en remigrant. Tel daarbij op het feit dat 100 jaar geleden Marten Toonder, geestelijk vader

tekst

seb van der kaaden

fotografie

34

|

peter beemsterboer


van Olivier B. Bommel, is geboren, en Dick Matena een van de officiële opvolgers is als tekenaar van Bommel, dan is dat meer dan genoeg reden voor een interview.

Mooiste tijd Dick Matena is zelfs tweemaal geëmigreerd. Eerst voor een paar jaar naar Spanje en toen voor maar liefst dertig jaar naar België. Het emigreren is begonnen met de verkoop van zijn tekenwerk aan het Amerikaanse blad Heavy Metal. Door dit succes – Matena was naar eigen zeggen een van de eerste striptekenaars die zonder agent werk verkocht aan Amerika – werd hij benaderd door een Spaans agentschap of ze zijn agent in Barcelona mochten worden. Matena tekende een contract voor een half jaar en emigreerde in 1982 met zijn gezin naar een huurhuis zo’n 30 kilometer onder Barcelona.

“Voor een paar jaar emigreren naar Amerika of Ierland zou ik nog wel willen” Hoewel zijn vrouw verschrikkelijke last had van heimwee, was Spanje voor Matena de mooiste tijd van zijn leven. “Je hoefde vanuit huis slechts 15 meter te lopen en dan zat je op de boulevard aan de Middellandse Zee. We gingen zo’n tweemaal per week stappen in de fantastische stad Barcelona. Verder was het werk daar ook nog eens goed. Mijn werk is in die tijd het meest gepubliceerd.” Helaas ging het agentschap failliet en moest Matena noodgedwongen vertrekken, en ditmaal viel de keuze op België. Op de vraag waarom hij voor België koos, heeft Matena een simpel antwoord. “Vergeleken met Nederland is wonen in België ongelooflijk goedkoop. Ik heb daar een heus landgoed

werken | interview

kunnen huren in een prachtige bosrijke omgeving met ontzettend veel grond eromheen. Een fantastische periode, ook voor de kinderen. De bedoeling was daar zo’n twee jaar te wonen, maar het zijn er uiteindelijk dertig geworden.”

Heen en weer De periode is wel onderbroken geweest door een korte terugkeer naar Nederland. Tegen de zin van Matena, maar doordat het huurhuis werd verkocht, moest de familie Matena noodgedwongen vertrekken. Matena kon in Nederland absoluut niet meer wennen, en is anderhalf jaar later weer met het gehele gezin teruggegaan naar België. “Nederland heeft niet veel op met mensen die een beetje

boven het maaiveld uitsteken. Ze maken je liever plat. In België en Frankrijk krijg je als tekenaar meer respect.” Matena was dan ook graag in België gebleven, ware het niet dat hij, vlak voor het verlengen van zijn verblijfsvergunning, zijn been brak, en niet in staat was op tijd de vergunning te verlengen. Nu overweegt Matena om nog een kleine studio te huren in Antwerpen. “Voor een paar jaar emigreren naar Amerika of Ierland zou ik


| 35

interview | werken ook nog wel willen. Als ik in het buitenland ben, dan heb ik altijd een soort vakantiegevoel, een gevoel van vrijheid dat als er iets aan de hand is, je altijd weg kan.” Voor langere tijd emigreren zit er helaas niet meer in. “Mijn vrouw wil nergens meer naartoe. Zelf ben ik ben 69 en niet ver verwijderd van het punt dat ik hulpbehoevend wordt. Ik kan niet eeuwig als een jonge jongen rond blijven dartelen.” Matena lacht en neemt nog een trek van zijn sigaret.

Onvermogend Voor een langere tijd naar het buitenland vertrekken, zal dus niet meer gebeuren. Stilzitten en genieten van zijn oude dag echter ook niet. Ondanks Matena zijn respectabele leeftijd en zijn even respectabele staat van dienst moet hij nog altijd keihard werken voor zijn geld. “In Nederland word je met striptekenen alleen vermogend als je een succesvolle serie hebt gemaakt, zoals Jan Kruis met Jan, Jans en de kinderen bijvoorbeeld, en hier afgeleide producten van kan maken. Als er tegenwoordig 6.000 exemplaren van een van mijn boeken worden verkocht, dan is dat voor de uitgever een groot succes. Ik daarentegen kan van die verkopen net mijn voorschot terugbetalen. In Frankrijk of België zou ik in ieder geval nog geld op de bank hebben gehad.” Nederland is voor de meeste striptekenaars te klein om daar een goede boterham aan over te kunnen houden. In vergelijking tot bijvoorbeeld Frankrijk zijn er gewoon minder lezers. Een strip in Frankrijk wordt al gauw tienmaal zo vaak verkocht als in Nederland. Je hebt in Nederland bij een uitgeverij echter meer inspraak. Zo mag je bijvoorbeeld meedenken over de vormgeving, iets wat in België en Frankrijk weer niet mogelijk is.” Gelukkig vind ik striptekenen gewoon hartstikke leuk. Ik zou ook niet anders meer kunnen en willen, en sukkel daarom maar door van het ene boek naar het andere.”

Toonder Matena zijn wens is ooit nog eens een paar jaar in Ierland te wonen. Deze wens komt mede voort uit zijn geregelde bezoeken in de jaren ’80 en ’90 aan Marten Toonder, geestelijk vader van Olivier B. Bommel en Tom Poes. Matena begon zijn carrière bij de Toonder Studio’s en heeft vanaf 1961 tot en met 1968 gewerkt aan diverse tekenprojecten, zoals

36

|


Tom Poes en Panda. Toonder was in die tijd behalve zijn werkgever ook zijn mentor. Op basis van een wederzijdse bewondering voor elkaars werk, ontstond in de jaren ’80 tot enkele jaren voor de dood van Toonder in 2005 een intensieve briefwisseling, waarbij Matena ook geregeld op bezoek kwam bij Toonder in Ierland.

“Als persoon ging Toonder steeds meer lijken op Hocus P. Pas, magister in de zwarte kunsten” Volgens Matena was Toonder een van de allerbeste stripmakers van Nederland, maar helemaal niet zo’n goede tekenaar. Als tekenaar was hij volgens hem zelfs vrij grof en vaak onhandig. “Zo esthetisch als hij in zijn schrijven was, zo plat was hij vaak in zijn tekenen. Daarom waren correcties van Toonder op je tekenwerk – ik heb drie Tom Poes-verhalen getekend – nooit leuk. Op de één of andere manier maakte hij je werk altijd minder, maar wel effectiever. Als iemand in een tekening een klap krijgt, dan moet iemand ook zichtbaar een klap krijgen. Liever tien sterren in de lucht, dan één sterretje te weinig. Niet erg subtiel, maar wel duidelijk voor de lezer.” Matena vindt Toonder vooral fantastisch in zijn eenvoud en een geweldige verhalenverteller. “Als persoon ging Toonder steeds meer lijken op Hocus P. Pas, magister in de zwarte kunsten. Toonder wilde ook van mensen hun ziel hebben om te kunnen manipuleren.

Dat was een heel duister kantje van hem. Hij maakte daar zelf ook wel eens grapjes over. Zo had hij zo’n tien pakken in de kast hangen en afhankelijk van wie er kwam, trok hij een pak aan dat het beste paste bij die mensen.” Op de vraag op welk Toonderfiguur Dick Matena het meeste lijkt, denkt Matena hardop: “Het zijn niet mijn creaties, maar ik hoop dat ik het meeste lijk op Terpen Tijn, de pijprokende kunstschilder uit de Bommelverhalen. Dat vind ik een leuk figuur. Die loopt zomaar ergens binnen en roept dan: ik ben één van de onsterfelijken. Dat is bluf à la Jan Cremer. Dat is iets wat natuurlijk iedere kunstenaar eigenlijk wil roepen.”

Hoogtepunt Naast de wens ooit nog een keer te emigreren naar Ierland of Amerika, heeft Matena nog een groot verlangen. “Een heel mooi boek maken en daarmee heel veel lezers bereiken. Niet voor het geld, maar voor de verspreiding. Eén keer iets maken waarvan je absoluut honderd procent zeker kan zeggen: ‘dit heb ik niet voor niks gedaan’. Maar dat zal waarschijnlijk nooit lukken, want ik ben niet de meest toegankelijke tekenaar ter wereld. Ik maak verhalen die ik zelf soms niet eens begrijp. Wat dat betreft ben ik meer een kunstenaar dan een striptekenaar. Als kunstenaar ben je steeds de grenzen aan het opzoeken van je talent, en dat doe ik al mijn hele leven lang. Ik probeer nog steeds nieuwe dingen, waarvan ik niet weet hoe ze aflopen.” Matena is dan ook nog niet over zijn hoogtepunt heen, en heeft nog iets in petto. Een autobiografie wellicht. Kleine dingetjes, een kort verhaal van Mulisch bijvoorbeeld, maar geen lappen zoals bij zijn meest recente werk, de verstripping van Kees de Jongen. Hieraan heeft hij drie jaar lang 16 uur per dag gewerkt. Matena is daar bijna in gebleven, dus dat nooit meer. “Ik ben een man met veel verleden en weinig toekomst.” Tot slot kijkt hij mij glimlachend aan. En weer hoor ik hem zeggen: “Leef en geniet. Maak geen plannen, want ze komen toch nooit uit.” n

werken | interview Biografie Dick Matena begon op 17-jarige leeftijd als vrijwilliger bij de Toonder Studio’s en tekende toen onder andere Tom Poes en Panda. Naast strips tekenen heeft Matena ook veel scenario’s voor strips gemaakt. Zo schreef hij scenario's voor de strip Storm. Eind jaren negentig tekende hij ook nog drie verhalen van Storm, en maakte op verzoek van de Toonder studio’s twee nieuwe Tom Poes-verhalen. Begin 2000 is Matena begonnen met het ‘verstrippen’ van klassiek geworden romans uit de literatuurgeschiedenis, zoals de roman De Avonden van Gerard Reve en Kees de Jongen van Theo Thijssen. Ook illustreerde Matena dit jaar nog het prentenboek De poezenboot, geschreven door zijn vrouw Nelleke de Boorder, en maakte hij het omslag en de illustraties van de Bommelglossy (www. bommelglossy.nl). In 1986 ontving Matena voor zijn gehele oeuvre de Nederlandse Stripschapsprijs en werd zijn gehele werk in 2003 bekroond met de Belgische Bronzen Adhemar.

“Ik probeer nog steeds nieuwe dingen, waarvan ik niet weet hoe ze aflopen” NOVEMBER 2012 VERTREK NL

| 37

werken | serie

Veel animo onder Ethiopiërs voor ontwikkelingswerk van Tim en Kim Otte

“Vrouwen willen graag bij ons werken om te ontkomen aan hun leven als huisvrouw” In februari wonnen Tim en Kim Otte met hun ontwikkelingsproject Tim&Kim Village de VertrekNL Ondernemersprijs 2012. Onderdeel van die prijs is deze serie, waarin we de ervaringen van Tim en Kim in Ethiopië drie nummers lang op de voet volgen. In deze derde en laatste editie speciale aandacht voor de Ethiopische medewerkers van de camping. tekst

paul poley


| 39

serie | werken

H

et gaat goed in Gorgora, de plek in Ethiopië waar Tim en Kim Otte een camping hebben opgericht om de lokale bevolking aan werk te helpen. Onlangs zijn er vier lodges in gebruik genomen, volgens Tim: “Dat loopt goed, ze zijn vrijwel elke week bezet. Ik ga nu haast maken met de laatste twee lodges en zorg dat alles goed is aangesloten op de riolering, dan zijn we helemaal in vol bedrijf.” Doel van Tim en Kim is om de camping in 2015 zelfstandig draaiende te hebben: “We willen echt laten zien dat het kan, om zonder hulp in Nederland te kunnen bestaan met een camping in Ethiopië.” Voor Tim en Kim is het belangrijk om niet alleen de Ethiopiërs aan werk te helpen, daarover straks meer, maar ook om uiteindelijk winst te maken met de camping. Niet om hun eigen zakken te vullen, maar om allerlei nieuwe ontwikkelingsprojecten te kunnen starten. In de vorige edities van deze serie was bijvoorbeeld sprake van een mogelijke toiletvoorziening in een naburige kleuterschool. Tim: “Wij wachten nu alleen nog op groen licht uit

Nederland wat de financiën betreft. Voor de rest is alles rond, de tekeningen van de wc’s zijn bijvoorbeeld al af.”

Loyaliteit Tim en Kim runnen hun camping met betaalde hulp van vijftien Ethiopiërs (zie kader). Hoe zijn ze eigenlijk aan deze mensen gekomen? Tim: “Op basis van loyaliteit en door mond-tot-mondreclame. Vijf jaar

“Mannen krijgen hier veel meer kansen, op school en met hun studie” geleden zijn wij hier begonnen, onder meer met het aanleggen van een weg naar de camping. Toen hadden we veel dagwerk te bieden, waar vaak wel dertig mensen per dag op afkwamen. Na verloop van tijd zag je goed op wie je wel en op wie je minder kon rekenen. Van degenen die loyaal aan ons waren, werken er nog altijd drie bij ons.

De Ethiopische werknemers

De rest komt op voorspraak van mensen die we kennen. Iemand kent bijvoorbeeld nog wel een achternichtje die iets wil doen. Dan bieden wij vaak een proefcontract aan van drie maanden en wanneer het bevalt komt diegene voor een jaar bij ons in dienst.” Opvallend is dat er vooral onder vrouwen veel animo is om bij Tim&Kim Village te werken. Tim: “Meisjes worden hier vaak achtergesteld bij de jongens. In een klein dorp als Gorgora heerst traditie en zijn veel vrouwen gedoemd om huisvrouw en moeder te blijven. Gemotiveerd worden ze niet en dat zijn ze ook niet. Goede of slechte cijfers op school, hun lot staat vast: huisvrouw worden en een hoop kinderen krijgen. De vrouwen zijn misschien maar een paar keer in hun leven naar een stad geweest. Hun wereldje is oh zo klein. Door bij ons te werken ontkomen ze aan dat kleine wereldje. Het is een vorm van emancipatie. Mannen krijgen hier veel meer kansen, op school en met hun studie. Ook is er veel meer werk voor mannen in het dorp zelf. Dat betekent concurrentie voor ons.”

Arm en rijk Veel mensen willen graag bij Tim&Kim Village werken, en vacatures worden dan ook

Tim en Kim hebben

intussen vijftien mensen in

dienst, allen uit Gorgora en

omgeving. Dertien van hen hebben een vast contract,

twee werken op dagbasis. Een introductierondje...

Marye is een zeer nieuws-

M arye 40

|


gierige werknemer. Marye pakt alles snel op en spreekt goed Engels. Hij is daardoor populair bij de gasten en is dan duidelijk in zijn element. Ook speelt hij een belangrijke rol in het administreren van personeelsuren, aankoopbonnetjes en het wegbrengen van belastingpapieren.

Awoke

werken | serie snel vervuld. Tim: “Toevallig hebben we net nog een jongen aangenomen enkel en alleen om als begeleider van toeristen op te treden. Daarmee worden wij weer wat ontlast. Hij spreekt uitstekend Engels en loopt rondjes over het terrein met de gasten; ook gaat hij boottochtjes over het meer organiseren.” Veel problemen met hun Ethiopische werknemers hebben Tim en Kim niet meer, al was het even wennen in het begin. Nu zijn er hooguit nog de interpretatieverschillen die resteren: “Laatst vroeg iemand me of we in Nederland ook arme mensen hebben. Ik zei ‘ja’, waarop deze Ethiopiër vroeg om een arme Nederlander te beschrijven. Ik legde hem uit dat deze in elk geval een dak boven zijn hoofd heeft, een afvoer van zijn wc heeft, over schoon drinkwater kan beschikken, en in veel gevallen zelfs een tv’tje heeft. ‘Zo iemand is niet arm, maar ríjk’, kreeg ik als antwoord…”

Tot zover de ervaringen van Tim en Kim in Ethiopië. Blijf hun verrichtingen volgen via www.timkimvillage.com. Vanaf deze plek wenst VertrekNL Tim en Kim verder heel veel succes met hun mooie werk!

Wubu Ba lette Wubu (hoofdbewaker) heeft verscheidene banen gehad waaronder bewaker, geitenhoeder en slager. Sinds februari 2008 werkt Wubu met veel enthousiasme in Tim&Kim Village. Vooral het streven om als een “team” te functioneren pakt hij heel goed op. Dat wil zeggen dat Wubu overal meehelpt waar hij kan, ook al valt dit niet onder het bewaken van het terrein. Hij neemt veel initiatief, is altijd bezig en heeft plezier in wat hij doet. Balette (bewaking) is de jongere broer van Dereje en is ook vrijgesteld van het boeren. Ook hij gaat nu naar school, hij kan niet achterblijven bij de andere bewakers. Balette kan heel goed onderhandelen op de markt en komt altijd trots met de beste prijzen thuis.

Awoke (bewaking) is de vaste partner van Balette. Zoals de anderen gaat ook hij naar

school. Awoke heeft eerst voor priester gestudeerd en spreekt en schrijft de oude taal Ge’ez, naast Amhaars. Met Balette gaat hij vaak vissen en hij verdient een zakcentje bij door aan Tim&Kim Village vis te leveren.

Dereje (bewaking) is de vaste partner van Wubu. Hij is een man met heel veel broers.

Daardoor hoeft hij niet meer op het land te werken en kan geld verdienen buiten de korte oogsttijd om. Dereje ziet er erg naar uit om straks naar het leercentrum te gaan. Hij gaat zelfs weer naar de lagere school. Dereje wil niet “dommer” zijn dan zijn kinderen die nu ook naar school gaan. Elk uurtje vrije tijd is hij hard op zijn Engels aan het studeren.

Dereje

“We willen laten zien dat we zonder hulp uit Nederland kunnen bestaan met een camping in Ethiopië” Endelgashew (niet op de foto) was vroeger visser op het Tana-meer. Door de enorm

gestegen brandstofprijzen is aan vissen niet veel meer te verdienen. Zo kwam Endalgashew bij Tim&Kim Village als bouwer aan de slag.

Tesfaye (niet op de foto) is zijn hele leven soldaat geweest in het Ethiopische leger. Toen de toenmalige regering ophield met bestaan zijn er 500.000 soldaten op staande voet ontslagen. Tesfaye was hier één van, maar hij had wel een gezin te onderhouden. Met dagelijkse klusjes, als ze tenminste voor handen waren, heeft hij zijn gezin met vier kinderen onderhouden. Nu, jaren later, vindt Tesfaye een nieuw bestaansrecht bij Tim&Kim Village als bewaker. ➤ NOVEMBER 2012 VERTREK NL

| 41

serie | werken Twee bijzondere medewerkers op TimKim Village zijn Aba Wasi (79) en Aba Genau (75). “Ik ontmoette de twee

Aba Genau Aba Wasi Senta yu

Sentayu (hoofd koken en bediening) is een vrolijke meid van 24 die na haar lagere school nooit gewerkt heeft. Nu werkt ze bij Tim&Kim Village in de keuken en de bediening. Haar werk doet ze met een lach en niets is te veel, vooral kookles vindt ze erg leuk. Al viel het haar niet mee toen ze bij Tim&Kim Village kwam werken: “Ik begreep vaak de gasten niet, want de taal is een probleem. Ik vind het Europese eten ook niet lekker, geef mij maar injera (zure pannenkoek gemaakt van teff, het basisvoedsel)”. Niet alleen de taal en het voedsel waren vreemd voor Sentayo, maar ook koken op gas was compleet nieuw, want bij haar thuis wordt alles gedaan op hout- of mestvuurtje. Wat Sentayu moeilijk vindt is het begeleiden van de andere drie dames in de keuken. Omdat zij het langst bij Tim&Kim Village werkt, is haar gevraagd om haar kennis over te brengen. Tim: “Omdat vrouwen in elk plattelandsdorp eigenlijk nooit een beslissende rol spelen in het dagelijks leven, heeft Sentayu een hoop begeleiding van ons nodig om haar functie goed te vervullen. Sentayu is heel blij met haar werk, ze zorgt voor de drie kinderen van haar onlangs overleden zus. Ze heeft nu de mogelijkheid haar ‘pleegkinderen’ een kans te bieden op een andere toekomst.”

Ha imanot

Fentanish

M a'aza

Haimanot (koken en bediening) Ook Haimanot kookt en serveert de gasten. Ze is een beetje verlegen, maar een zeer harde werkster.

Fentanish (koken en bediening) werkt sinds twee jaar bij Tim&Kim Vil-

lage, in de keuken. Haar man zit in het Ethiopische leger en is vaak van huis.

Ma’aza (koken en bediening) Ma’aza is een vrolijke meid. Ze kookt en serveert de gasten.

42

|


mannen bij de meelmolen in Gorgora,” vertelt Tim. “Ze zaten daar op hun hurken te bedelen met een pannetje. De dorpelingen die hun graan of maïs komen laten malen, doen dan een klein handje meel in het pannetje.” In kleine dorpen wordt er niet om geld gebedeld, maar om etenswaren. Hierin neemt het hele dorp zijn verantwoordelijkheid. Tim vroeg of ze de daaropvolgende maandag wat werk voor Tim&Kim Village wilden doen. “Ze waren keurig op tijd, 7:30 uur, en ze zijn sindsdien nooit meer weggegaan. Aba Wasi en Genanu werken nu bijna drie jaar bij ons. Ze snijden gras, wieden onkruid en doen kleine klusjes in de tuin. Vanwege hun leeftijd werken ze vier dagen en die dagen willen ze voor geen goud missen. ‘Het is hier gezellig, we krijgen lekker ontbijt met thee,’ zegt Aba Wasi.”

Yihenu (voorman bouw) komt uit een héél arm,

groot gezin. Toen hij bij Tim&Kim Village de kans kreeg op een vaste baan, stelden zijn ouders voor om Yihenu van school te halen om fulltime voor Tim & Kim Village te kunnen werken. Toen is de afspraak gemaakt dat hij na schooltijd bij Tim & Kim Village kan werken. Na zijn school begon het te kriebelen en wilde hij naar de hoofdstad voor een baan en zijn persoonlijke ontwikkeling. Na een jaar zwerven komt Yihenu echter terug! Hij werkt nu als voorman, vooral in de bouw en is een belangrijke schakel geworden in het geheel.

Desalegn (bouw) is een oud-soldaat en heeft

actief gevochten in de laatste oorlog tegen Eritrea. Hij kreeg een piepkleine uitkering van de staat: lang niet genoeg om van te eten. Een vreselijk trouwe werker die zorgt dat het materiaal aangevoerd wordt en op de juiste manier verwerkt wordt. Desalegn heeft maar één ambitie: “Ik wil voor altijd bij Tim&Kim Village werken.” n

Yihenu

Desa legn

wonen | fiscaal tekst robin schalekamp en mandy dortland-wijngaard werkzaam bij bdo accountants & belastingadviseurs b.v.

De fiscale gevolgen van heimwee

Je besluit om Nederland te verlaten, maar je krijgt toch heimwee. Eerder dan verwacht mis je de polderlandschappen en alles wat Nederland Nederland maakt. Je besluit om terug te keren. Zijn er dan nog fiscale gevolgen?

F

iscale gevolgen kunnen er zeker zijn, afhankelijk van de situatie van waaruit je Nederland hebt verlaten. Was je bijvoorbeeld in het bezit van een eigen woning op het moment dat je Nederland verliet? Als dit het geval is geweest, is de volgende vraag of de woning tijdens je verblijf buiten Nederland een woning was waarvoor je de hypotheekrente in aftrek kon blijven brengen (“Box 1 eigen woning”) of verhuurde je de woning (“Box 3 woning”)?

dien de waarde van het huis op het moment van emigratie hoger is dan de schuld op het huis. Op het moment dat je terugkeert naar Nederland verhuist de woning mogelijk weer terug naar Box 1, een fictieve aankoop van de woning. De eventuele eigenwoningreserve die is ontstaan op het moment van emigreren kan van negatieve invloed zijn op de aftrek van de hypotheekrente op het moment dat je naar Nederland terugkeert. Die negatieve invloed zal alleen van toepassing zijn op het moment dat de woning in het economisch verkeer minder waard is geworden. Gezien de huidige woningmarkt is dit wellicht een grotere waarschijnlijkheid geworden. Gevolg zou zijn dat je dan minder hypotheekrente in aftrek kan brengen dan je voor je vertrek uit Nederland gewend was.

De Nederlandse strijkstok Het tijdstip van terugkeren naar Nederland kan ook fiscale gevolgen hebben. Mocht je binnen een jaar vertrekken en weer terugkeren naar Nederland zonder ergens anders te hebben gewoond, dan wordt je geacht nooit

vertrokken te zijn geweest uit Nederland. Dit zou dan betekenen dat inkomen dat je in het buitenland hebt verdiend ook belast wordt in Nederland. Afhankelijk van het land waar het inkomen is verdiend, zal Nederland een voorkoming van dubbele belasting verlenen. Hiermee wordt voorkomen dat het inkomen dat is verdiend tweemaal belast wordt, in het werkland én in het woonland. Helaas is de kans wel groot dat er per saldo toch nog belasting wordt betaald in Nederland over het inkomen dat in een ander land is verdiend. Dit is het gevolg van het feit dat de voorkoming van dubbele belasting wordt verleend tegen een gemiddeld tarief en het inkomen in eerste instantie wordt belast tegen de hoogste schijf waarin het totale inkomen valt. Hierdoor is het goed mogelijk dat er toch nog wat belasting aan de Nederlandse strijkstok blijft hangen. Het is altijd raadzaam om voor je terugkomst naar Nederland advies in te winnen. Of het je beslissing beïnvloedt om terug te keren is een tweede! n

Indien het een “Box 1 eigen woning” betreft, kun je de woning bij terugkomst naar Nederland wederom als hoofdverblijf gaan gebruiken. Er zijn dan verder geen fiscale gevolgen. Als het een “Box 3 woning” betreft, krijg je te maken met de eigenwoningregeling. Op het moment dat je Nederland verlaat en je besluit de woning te gaan verhuren, verhuist de woning van Box 1 naar Box 3. Dit ziet de fiscus als een fictieve verkoop en dus krijg je te maken met de eigenwoningregeling en kan er een eigenwoningreserve ontstaan in-


| 43

partners | werken In deze rubriek kijken twee partners terug op hun emigratie. Zagen ze destijds op tegen hun emigratie, en wat is daar nu van over? En hebben ze nuttige adviezen voor Nederlanders die naar hun streek willen verhuizen? In deze editie Tessa van Dam en Paul Kale, die naar de Franse Provence emigreerden.

Wat was jullie grootste droom voordat jullie naar Frankrijk emigreerden? “Het avontuur denk ik. En een andere manier van leven. We waren allebei klaar met onze studie en inmiddels alweer een paar jaar aan het werk. Iedereen om ons heen ging zich steeds meer settelen. Zo langzaam aan kwam het besef dat we iets anders wilden met ons leven. En dat werd dus ZuidFrankrijk. We hebben vanuit Nederland een huis gekocht en daarna allebei onze baan opgezegd. Dat was best spannend, je geeft alle zekerheden op. Maar ik kan wel zeggen dat onze droom is uitgekomen. We hebben het goed hier, we zijn gelukkig. Onze emigratie heb ik nooit als definitief beschouwd, maar teruggaan naar Nederland, ik vraag me echt af of ik dat nog zou kunnen.” pa u l “Van kleins af aan droomde ik al van de Middellandse Zee en het leven dat daarbij hoort. Het buiten leven, de zwoele avonden. We zijn uiteindelijk terecht gekomen in de Provence, op een half uurtje rijden van de Méditerranée. In een stukje nog ongerept achterland. De plek is ideaal. We nemen regelmatig een duik, maar wonen toch ver genoeg van alle drukte. Vanaf de eerste dag voelde ik me er thuis en wist ik dat ik nooit meer terug zou willen naar Nederland.” tessa

Waren jullie aan de andere kant ook bevreesd voor de emigratie? “Ik zag het meest op tegen de taal. Die sprak ik namelijk nog niet zo goed toen we hier kwamen wonen. Gelukkig is dat helemaal goed gekomen. We zijn ook bewust midden in een dorp gaan wonen, echt tussen de Fransen, en kijken bijvoorbeeld ook alleen maar Franse televisie. Zo ging het met de taal eigenlijk vanzelf.” t e s s a “Het achterlaten van mijn familie en vrienden vond ik het allermoeilijkst. Ik had echt het gevoel dat ik ze in de steek liet. Inmiddels ben ik er wel aan gewend dat we pa u l

Partners 44

|


niet meer bij elkaar om de hoek wonen. En ik moet eerlijk zeggen dat het contact met sommigen juist veel hechter is geworden sinds we hier wonen. Dat komt denk ik omdat je elkaar weliswaar minder vaak, maar wel veel intensiever meemaakt. Toch had ik ze het allerliefst gewoon met me meegenomen.”

Waarin verschilden jullie van elkaar in hoe de emigratie werd beleefd? “Ik denk dat we er allebei best heel open in stonden. We hadden ons goed voorbereid, maar hadden toch niet echt een idee van wat ons te wachten stond. Je werkt er heel erg naartoe, naar zo’n emigratie. En op de een of andere manier kijk je er toch een beetje romantisch tegenaan. Want pas toen ik er eenmaal zat, dacht ik ineens: o jee, is het eigenlijk wel zo leuk om in een ander land te gaan wonen?” pa u l “En je komt samen best voor een hoop nieuwe en onverwachte situaties te staan. In Nederland kan dat een enkele keer gebeuren, maar bij een emigratie krijg je het allemaal tegelijk voor je kiezen. Heimwee, geen werk kunnen vinden, financiële tegenvallers, weinig sociale contacten, noem maar op. Voor een emigratie moet je echt een goede relatie hebben. En gelukkig hebben we dat, maar het Provençaalse servies is ook echt wel eens door de kamer gevlogen.” tessa

Missen jullie Nederland wel eens? pa u l “Ik mis Nederland helemaal niet. Mijn familie en vrienden natuurlijk wel, maar ook die zie ik het liefst hier. Dan hebben we tijd voor elkaar en kunnen we echt wat leuks doen. Het gaat er ook heel anders aan toe als ik zelf in Nederland ben. Dan is iedereen druk en heb ik veel verplichte bezoekjes af te leggen. En dat doet me weer te veel denken aan de sleur van vroeger. Ik doe dat het liefst zo min mogelijk. Maar als ik er dan toch ben, dan laat ik een ouderwets patatje oorlog niet aan me voorbij gaan.” t e s s a “Vooral mijn familie en vrienden. Nederland vind ik leuk voor een paar daagjes. Ik vlieg dan ook regelmatig op en neer. Dat gaat tegenwoordig ook heel gemakkelijk. Wat dat betreft zijn afstanden relatief. We wonen weliswaar in het zuidelijkste deel van Frankrijk, maar met het vliegtuig reizen we sneller en goedkoper naar Nederland dan als we in midden-Frankrijk hadden gewoond. “

werken | partners

“Het Provençaalse servies is ook echt weleens door de kamer gevlogen”

en bemiddelt in socialezekerheidskwesties. Heel veelzijdig dus. Meer weten? Kijk dan eens op www.frankrijkloket.com.”

Wat moet iemand echt weten die gaat emigreren naar Frankrijk? Wat zijn de grote voordelen van leven, wonen en werken in Frankrijk? “Het klimaat. We hebben 300 dagen zon per jaar. En dat merk je in alles. Je staat veel vrolijker in het leven. Alles is leuker en mooier met een blauwe lucht, ook het dagelijkse leven. Want dat gevoel begint ’s ochtends al bij het openen van de luiken. Natuurlijk moet je hier ook werken, want dat is vaak het tegenargument, dat het geen vakantie is. Maar voor mij geen betere afsluiting van de werkweek dan lekker met vrienden barbecueën in de tuin. En dat kan hier gelukkig heel vaak.” pa u l “Een ander groot voordeel vind ik de mogelijkheden die hier nog zijn. We zijn bijvoorbeeld allebei voor onszelf begonnen. Dat was in Nederland niet zo makkelijk gegaan. Ik ben naast mijn baan vrij snel tessa

mijn eigen garagebedrijf gestart. Alleen al omdat ik zo veel werkaanbod kreeg van de Nederlanders hier in de buurt. Inmiddels heb ik ook veel Franse klanten, maar de Nederlanders blijven een belangrijke doelgroep. Je hebt toch dezelfde achtergrond. En Tessa heeft het FrankrijkLoket opgericht, een advies- en informatieloket voor Nederlanders in Frankrijk. Want daar bleek in de praktijk veel behoefte aan te zijn. Ze is van oorsprong jurist en vertaalster. Ze helpt Nederlanders met alles wat er qua regels en papierwinkel op hen afkomt. Een vertrouwenspersoon zeg maar, die kennis heeft van zowel de Franse als de Nederlandse regels. Want grensoverschrijdend wonen en werken blijft ingewikkelde materie. Zo helpt ze bijvoorbeeld bij de aankoop van een woning in Frankrijk, of regelt de bedrijfsvestiging van een zelfstandig ondernemer. Maar ze voert ook auto’s in

“Vooral dat je het gewoon moet doen. Je kunt namelijk altijd weer terug als het niet bevalt. En alleen al door de stap te zetten ben je een ervaring rijker. En verder dat het met de fameuze Franse bureaucratie uiteindelijk reuze meevalt. Tenminste, als je maar aanlevert wat er gevraagd wordt. Fransen zijn op administratief gebied een stuk minder flexibel en ruimdenkend dan wij. Probeer dat niet te veranderen, maar hou daar gewoon rekening mee. Doe dus van te voren goed je huiswerk, dan gaat het meestal wel goed.” pa u l “Organiseer een borrel voor de buren. De Fransen zelf zullen namelijk niet zo snel de eerste stap zetten. Maar je zult zien dat zo’n borrel echt het ijs breekt. Wij zijn inmiddels helemaal opgenomen in ons dorp en worden regelmatig door onze Franse buren uitgenodigd voor het aperitief. En dat is gewoon heel leuk. “ n tessa


| 45

wonen | thema

Emigreren met kinderen:

“Ik kan mijn vader een hoop leren”

Als ouders emigreren, moeten de kinderen mee. Een wrede beslissing? Welnee. Landverlaters kunnen zich beter druk maken om hun eigen integratie. Die kinderen redden zich wel.

tekst

lotte stegeman |

foto

ilco van der linden


| 49

thema | wonen

N

ee, je dénkt maar dat het leven daar nog leuker is. Maar op vakantie lijkt alles mooi.” Of: “Let maar op, als je daar echt zou wonen, was het andere koek. Je zou gék worden van eenzaamheid.” Nog zo een: “Joh, Nederland is ook prachtig. Echt, ga maar eens een weekendje op de Wadden kijken.” Ik heb ze allemaal gehoord. Zo vaak dat ik er niet eens meer op reageer. Halsstarrig blijf ik van mening: Nederland is niet mijn land. Steevast begin ik op de laatste dag van mijn vakantie mokkend aan de terugreis. Begrijp me niet verkeerd, ik ben verre van ongelukkig. Ik ben dol op mijn familie en vrienden en heb geweldige collega’s. Maar kon ik ze morgen allemaal inpakken en in een vliegtuig zetten, dan zaten we overmorgen in Amerika en kwamen we nooit meer terug. Ik voel me namelijk wél thuis in Moab, een kurkdroog woestijndorpje in Utah. Zo thuis dat vriend Peter en ik er twee jaar geleden een huisje kochten. Maar hoe aanlokkelijk het ook is, emigreren gaan we voorlopig niet. De belangrijkste reden om hier te blijven is Nina, Peters dochter. Geen haar op haar hoofd die met ons mee wil naar een of ander raar Amerikaans dorp. Besloten wij de stap toch te zetten, dan zou ze niet eens te dwingen zijn. Nina woont namelijk het grootste deel van de tijd bij haar moeder. Wij blijven dus in Nederland. Want je kind achterlaten, dat doe je niet snel. Er zijn genoeg ouders die een emigratie uit- of afstellen omdat zij hun kinderen de enorme cultuurshock niet willen aandoen. Terecht? Duizenden Nederlandse gezinnen trekken elk jaar de deur van hun huis wél voorgoed achter zich dicht om het over de grens opnieuw te proberen. En duizenden Nina’s gaan mee, of ze nou willen of niet. Gevoed door mijn eigen gefantaseer over weggaan, volgde ik de afgelopen jaren alle seizoenen van Ik Vertrek waarin emigrerende Nederlandse gezinnen worden gevolgd. Veel van hun wanstaltig slecht voorbereide avonturen – waar ze ongetwijfeld uiterst nauwkeurig op worden geselecteerd – waren nou niet echt jaloersmakend. Dat maakt het kijken tenslotte leuk. Maar er was ook iets anders wat me opviel aan het gros van de afleveringen: kinderen spelen nooit een

50

|


grote rol. Onterecht. Als je het mij vraagt, zijn zij minstens zo interessant als hun ouders. Want hoe doe je dat, een nieuw leven opbouwen op een plek waar niet jij maar je vader en moeder zo nodig moeten gaan wonen? Het eerste kind dat vrijwillig met een overtuigend emigratieplan richting ouders stapt, moet ongetwijfeld nog geboren worden. Kom er ook maar eens op: je huis, je school en je vrienden achterlaten terwijl je nog te jong bent om precies te weten waar je thuishoort, wat voor dingen je gelukkig maken en wat er eigenlijk mis is met Nederland. Die arme kinderen, die moesten toch doodongelukkig zijn. Ze verdienen een boek, besloot ik. Blijkbaar vonden ze dat zelf ook. Want binnen een mum van tijd had ik elf emigrantenkinderen bereid gevonden hun verhaal te delen.

Geen geslaagde verrassing Er waren er een paar die de wilde plannen van hun ouders juichend hadden aangemoedigd. Neem Bloem van Praag (15). Bij haar thuis wordt elke beslissing in uitgebreid overleg genomen. Toen haar reislustige ouders opperden om twee jaar met een oude landrover de halve wereld rond te rijden,

sprong ze een gat in de lucht. In de twee jaren die volgden, konden zelfs malaria en een auto-ongeluk in de woestijn de pret niet drukken. Momenteel vermaakt het gezin zich opperbest in het Zuid-Spaanse dorpje Montefrio. En nog altijd zou de ontheemde Bloem haar ouders zonder twijfel volgen. “Als ze morgen zeggen dat we weer gaan, pak ik mijn koffer. Ik ben thuis op het dak van die landrover.” Ook Moon de Winter (15) kan de reisdrift van haar vader en moeder, schrijverskoppel Jessica Durlacher en Leon de Winter, wel waarderen. Toen die een paar jaar geleden besloten naar het Amerikaanse kustplaatsje Malibu te verhuizen, was ze dolblij. “Ik dacht niet eens aan heimwee krijgen, ik vond het een groot avontuur.” Maar verreweg de meeste kinderen hadden de plannen van hun ouders niet bejubeld. Ties Prins (13) bijvoorbeeld. Hij woont sinds een jaar of drie in Christchurch, de grootste stad op het Nieuw-Zeelandse Zuidereiland. Je hoeft die plaats maar te googelen om te concluderen dat de verhuizing een grote overgang was. Want in de tijd dat Ties zijn nieuwe thuis aan het ontdekken was, kreeg

Ties: “Ik wil hier graag nog een hele tijd blijven rondhangen”

Ties

wonen | thema hij er van meerdere zware aardbevingen behoorlijk van langs. Als hij dat geweten had voordat het gezin Prins een container met meubels vulde en het vliegtuig nam, was Ties nog ongelukkiger vertrokken uit Utrecht. En hij had het al zo moeilijk, want hij wilde helemaal niet weg. Zijn kersverse vriendinnetje en al zijn vrienden achterlaten, dat ging hem niet in de koude kleren zitten. Ook Febe Roggeband (11) zat niet te springen toen haar ouders haar vertelden dat ze hun domineeswoning in Gouda zouden verruilen voor een nog onbekend huis in de Ecuadoriaanse hoofdstad Quito. “Na het eten hebben we een verrassing voor je”, hadden haar ouders gezegd. Toen ze Febe vervolgens vertelden dat ze een baan hadden gevonden op de universiteit in Quito, sprong die bepaald geen gat in de lucht. “Ik vond het eigenlijk helemaal niet zo’n geslaagde verrassing.” Charlotte Remarque (14) en haar broertje zetten het op een hysterisch huilen toen hun ouders vertelden dat ze een paar jaar naar Washington zouden gaan. En dan was er ook nog Muriel Frinking (17), die op haar negende ontdekte dat haar dagen in Rotterdam geteld waren. Een jaar later zat ze met heimwee in het Franse gehucht Andelaroche. In plaats van met de levendigheid in de grote stad, moest ze het doen met heuvels, het eerste winkelloze dorp op twee kilometer afstand en een oude boer als enige buurman.

Rommelende vulkanen Sceptische achterblijvers kunnen ongetwijfeld schromelijk overdrijven over de nadelen van emigreren. Maar het land van je dromen kán zomaar echt een hoop nare verrassingen in petto hebben. Aardbevingen, rommelende vulkanen, een even rommelende regering, dikke kans op ontvoering, malaria en dat auto-ongeluk... Zomaar wat obstakels die deze kinderen voor hun kiezen kregen. Gek genoeg was de grootste worsteling voor vrijwel allemaal geen levensbedreigende: ze kregen vooral te maken met een volstrekt onbekende taal en moesten nieuwe vrienden zien te maken. In tegenstelling tot veel van hun ouders konden zij niet kalmpjes aan integreren of hun kop in het zand steken. Want ook als je emigreert, moet je naar school. Een beetje oneerlijk is het wel: word je al door je ouders meegenomen naar een vreemd land, ben jij ook nog degene die het eerste in het

Chaia Bloem Bloem: “Als ze morgen zeggen dat we weer gaan, pak ik mijn koffer. Ik ben thuis op het dak van die landrover” diepe moet springen. Muriel herinnert zich de eerste dag op haar nieuwe Franse dorpsschooltje nog. Tijdens de lunch keek ze van pure ellende maar strak naar haar bordje dampend konijn. “Niemand praatte met me. Waarom zouden ze? Ik snapte toch niks.” Nick Hoekstra (15) voelde zich in zijn nieuwe

Poolse klas net een aap in de dierentuin. “Ik snapte nul komma nul. Je wilt niet weten hoe vervelend dat is.” Charlotte vond het gruwelijk eng in haar Amerikaanse klas. “Ik sprak geen woord Engels, op yes en no en arm en leg na. Nou, daar kom je niet ver mee.”


| 51

thema | wonen Wat gebeurt er als je je niet verstaanbaar kunt maken? Hoe maak je vrienden als je de taal niet spreekt? “Gewoon luisteren naar geklets van je vriendin en geduld hebben”, besloot Febe. “Met handen en voeten kun je ook communiceren”, ondervond Charlotte. “Goed genoeg om vrienden te maken.” Muriel had binnen een week vrienden, ook al verstond ze niemand. “Er zaten veertig leerlingen op mijn school en ze waren allemaal lief en geduldig.”

Nick

Hoe jonger je bent, hoe sneller je leert. En als je dan ook nog eens vijf dagen per week moét leren, heb je die nieuwe taal binnen mum van tijd onder de knie. Als vrienden maken al lukt zonder je verstaanbaar te kunnen maken, dan is het al helemaal geen probleem zodra je die nieuwe taal stukje bij beetje onder de knie krijgt. Nick: “Toen ik me in het Pools kon redden, kreeg ik vanzelf nog meer vrienden.” Binnen een paar maanden hadden de meesten het alweer voor elkaar: hun schoolleven was bijna zoals het in Nederland was geweest. Ideaal, want heel veel meer heb je als kind niet nodig om je thuis te voelen. En zo bleek dat hele emigreren veel van de kinderen nog gemakkelijker af

Nick: “Toen ik me in het Pools kon redden, kreeg ik vanzelf nog meer vrienden” te gaan dan de ouders die het hele verhuisplan hadden geïnitieerd. “Inmiddels kan ik mijn vader een hoop leren”, aldus Nick, die nu ruim vier jaar in het gehucht Dargocice woont, in het Noordwesten van Polen. “Ik spreek de taal vloeiend, maar mijn vader spreekt nog weinig Pools.” Bloem en Chaia maakten op school zonder moeite Spaanse hartsvriendinnen. Iets wat voor hun moeder een stuk minder gemakkelijk gaat in het dorp vol nogal traditionele Spaanse huismoeders.

Thuis Ties was er snel uit. Hier was hij thuis. Oók thuis. Toegegeven, hij had er tegenop gezien om te vertrekken. Maar in Nieuw-Zeeland was hij al snel gehecht aan de prachtige natuur, de wilde beesten en zelfs zijn schooluniform. Een paar etterige heksen in zijn klas mochten de pret niet drukken. En ach,

52

|


die aardbevingen waren eng, maar toen ze Christchurch vernielden, was het voor Ties al te laat om nog eens achter zijn oor te krabben. Zijn ouders twijfelen nog wel eens of ze in Nieuw-Zeeland willen blijven. Ties niet. “Ik wil hier graag nog een hele tijd blijven rondhangen.” Vraag je Febe of ze gelukkig is in Ecuador, dan hoor je een volmondig ‘ja’. Toen Moons ouders twee jaar na hun vertrek uit Nederland terug naar Bloemendaal verhuisden, was ze ontroostbaar. “Zodra ze vertellen dat we Nederland weer gaan verlaten, zal ik huilen van geluk.” Als de zus van Sebastiaan van Veen (13) ook nog zou komen, was zijn leven in Singapore met zijn familie en beste vrienden compleet en hoefde hij niet meer naar Nederland terug. Een verrassing na het eten lijkt een drama voor de kinderen. En zo reageren ze aanvankelijk doorgaans ook. Maar of het je als ouder

nou jaloers maakt of geruststelt: ze komen straks waarschijnlijk makkelijker opnieuw thuis dan jijzelf. Misschien toch maar eens aan Nina vertellen. n

In september, vlak voor de Kinderboekenweek met het thema ‘Hallo Wereld’, is het boek van Lotte Stegeman verschenen: Heimwee naar Hagelslag – Mijn ouders emigreren (en ik moet mee). Uitgeverij Moon, € 13,95.

onroerend goed |

54

|


wonen

wonen | onroerend goed

Badia a Ruoti, Toscane, Italië

Ruimte en rust onder de

Toscaanse zon Een paradijs met ruimte en rust. Deze prachtig gesitueerde en zeer goed onderhouden woning vindt u in het schilderachtige plaatsje Sogna, in de buurt van Badia a Ruoti, Bucine, midden in Toscane.


| 55

onroerend goed |

wonen

H

et plaatsje Sogna is gelegen op een heuvel in de Ambra-vallei en is volledig opgeknapt in 1996. Uiteraard wel met behoud van alle originele details. In Sogna bevindt zich een kapelletje waarin concerten worden gegeven en een oude kasteelmuur die een prachtige achtergrond vormt voor kunstprojecten. De toeristische trekpleister Toscane ligt op korte afstand en voorzieningen als een winkel of restaurant vindt u al op enkele kilometers van dit prachtige dorpje. Fulvia de la Rosa, bekend architect, was verantwoordelijk voor de restauratie destijds en kreeg hiervoor zelfs een onderscheiding. Deze architect heeft in Sogna tevens zijn werkplaats. Ook binnen handbereik liggen bijvoorbeeld het dromerige Siena of Arezzo. Er is een groot gemeenschappelijk zwembad bij deze authentieke woning. Sogna is een zgn. condominium, dit betekent dat de eigenaren samen voor het onderhoud van het zwembad, de olijfbomen hier omheen, de bijgebouwen en de tuinen zorgen. Er is tevens een tuinman aanwezig voor het onderhoud. De totale oppervlakte van het eigen terrein is 12 ha, waarvan elke huiseigenaar ook deeleigenaar is. Leuk om te weten is dat iedere eigenaar tevens recht heeft op een deel van de olijfolieproductie.

56

|


Hoofdgebouw

Begane grond

Deze unieke woning staat half vrij en wordt gekenmerkt door een prachtig uitzicht. Bij het pand vindt u een kleine privétuin met druivenstokken en een amandelboom. In deze tuin staat een pergola met daaronder een terras. De totale oppervlakte van deze woning is 143 m2. De totale oppervlakte van het perceel is 12000 m2.

Op de begane grond van deze woning vindt u een ruime zitkamer met een grote, antieke open haard. Het plafond bestaat uit eeuwenoude balken en er ligt een tegelvloer in visgraatpatroon door het hele huis. De ruime, nostalgische keuken met open haard en natuurstenen gootsteen, gasfornuis, oven, inbouwafwasmachine en twee inbouwkoel-

wonen | onroerend goed

kasten is van alle gemakken voorzien. Tevens bevindt zich op de begane grond een kleine slaapkamer en badkamer met douche, bidet, toilet wastafel.

Eerste verdieping Via een stijlvolle stenen trap langs de rotsmuur, komt u op de eerste verdieping. Hier ligt een grote slaapkamer (met badkamer voorzien van ruime inloopdouche, toilet, bidet en dubbele wastafel met typisch Toscaans handbeschilderde onderkastjes) en deze grote slaapverdieping kent tevens een prachtige nok. Eventueel zijn hier prima twee slaapkamers van te maken.

Ligging De woning kent een open, maar wel beschutte, ligging in het binnenland en heeft vrij uitzicht. Bij de woning zit een kleine privétuin met druivenstokken en een amandelboom. Ook vindt u in de tuin een pergola met daaronder een terras.

Zwembad Er is een groot gemeenschappelijk, goed on-

derhouden, zwembad met zonnestoelen. Het zwembad met natuurstenen rand bevindt zich tussen de olijfbomen en kent daarmede een prachtig uitzicht. Verder is er een washuis, sauna, tennisbaan, jeu de boules-baan een forno met pizzaoven en grill.

Cv / Open haard In het pand zit zowel een CV als een, authentieke, open haard.

Prijs € 395.000,–

Contact Laura de Rooy-Dekker / ItaliaCasa BV Postbus 1010, 2200 BA Noordwijk T. +31 71 3649732 M. +31 6 22226113 Italia: +39 0332 1791448 E-mail: [email protected] www.italiacasa.nl


| 57

onroerend goed |

wonen

spanje

Deze moderne villa’s zijn gelegen in een residentiële, authentieke Spaanse villawijk midden in de levendige badplaats, aan zee, met alle dagelijkse voorzieningen, en de boulevard en stranden op loop- en fietsafstand. De villa is uitgevoerd met 3 of 4 slaapkamers, optioneel garage en/of zwembad met een totale woonoppervlakte van 123 m2 en een perceel van 300 m2. Ref.nr: sj04 Prijs: € 274.000,Puurspanje

T: 020 2629850 E: [email protected]

Deze ruime duplexwoningen met 3 slaapkamers zijn gelegen op een zeer unieke locatie, slechts luttele minuten lopen van de stranden aan de Mar Menor en de jachthaven. Direct rondom de woning vindt u restaurants (nationaal en internationaal), supermarkt, slager, bakker en verdere dagelijkse voorzieningen. Betreft nieuwbouw met een woonoppervlakte van 116 m2 en een perceel van 125 m2 bestaande uit 2 verdiepingen, 3 slaapkamers en 2 badkamers. Ref.nr: lu01

Leef de ultieme droom in uw Spaanse droomvilla in deze spectaculaire altijd groene vallei midden in de natuur. Geniet van de adembenemende vergezichten, uitgestrekte bossen, bergen, rivieren en schilderachtige dorpjes die tegen de groene bergen geplakt liggen. Ervaar deze prachtige natuurlijke omgeving. Betreft nieuwbouw met een woonoppervlakte van 104 m2 en een perceel van 20.000 m2 bestaande uit 1 verdieping, 3 slaapkamers en 3 badkamers. Ref.nr: mu01

Puurspanje

Puurspanje

Prijs: € 169.000,-


Prijs: € 275.000,-


ITALIË Residenza Belvedere 2, in Badesi, Noord-Sardinië (Italië). Te koop 22 twee- en driekamerappartementen. Dicht bij zee, koopsom vanaf € 99.000,–. De bouw start in september 2012. Vraag vrijblijvend de digitale informatiebrochure aan. Contactpersoon: Erwin de Groot T: (0031) 6 51 11 76 68

E: [email protected] n

Ga naar www.vertreknl.nl/onroerendgoed voor nog meer aangeboden woningen of het plaatsen van uw woning. Plaatsing van een woning op de website is gratis.

58

|


wonen | interview

Zie ginds komt de

stoomboot

uit Nederland Hoe de oer-Hollandse weer aan sinterklaastraditie overleeft in het buitenland tekst

leontien aarnoudse |

illustratie

arend van dam


| 59

interview |

wonen

Bijna is het zover. Dan arriveert de goedheiligman weer met zijn stoomboot vol Zwarte Pieten, snoepgoed en cadeaus. Het oerHollandse sinterklaasfeest doet echter niet alleen hier de harten sneller kloppen. Maar ook in bijvoorbeeld Canada, Mexico, Hongkong en Australië vieren kinderen en ouderen met Nederlandse ‘roots’ het feest van Sinterklaas. Zo goed en zo kwaad als dat gaat. Want Zwarte Pieten zijn niet overal welkom, pepernoten niet overal verkrijgbaar en er ligt een grote concurrent op de loer.

60

|


A

ls je aan Isabelle (9) en Pieter (11) uit het Canadese West Vancouver vraagt of ze liever Sinterklaas vieren of Santa Claus, wint Sinterklaas met vlag en wimpel. Vol verwachting klopt hun hart als de goedheiligman in december weer cadeautjes brengt. “In mijn jeugd was Sinterklaas het grootste cadeau van het jaar, nog groter dan mijn verjaardag. Dat gevoel wilde ik mijn kinderen ook meegeven”, aldus vader Kees van den Doel, die Nederland verliet (1981) en nu als Research Associate werkt bij de University of British Colombia. Anno 2012 rijdt Sinterklaas nog steeds niet stilletjes Van den Doels huisje voorbij. Het feest begint eind november. Met Engelse liedjes (Isabelle en Pieter spreken slechts een paar woorden Nederlands), een beker melk en een wortel voor het paard zetten ze dan hun schoen. De goedheiligman brengt cadeautjes mee en een speculaaspop, die

den Doel. Hij begrijpt dat sommigen Zwarte Piet als discriminerend beschouwen. Maar in andere culturen bestaan er soortgelijken, weet hij. Hij is getrouwd met een Iraanse en Nieuwjaar (Norooz) vieren Iraniërs traditiegetrouw met baba Norooz, een donker getinte man in een soort zwartepietenpak die snoep rondstrooit en cadeautjes uitdeelt. Ook de van oorsprong Nederlandse Marita Maas uit Burburry, een dorp op zo’n tien minuten afstand van New Westminster, begrijpt dat er weerstand is tegen Zwarte Piet. “Alleen kennen ze hier de achtergrond van het feest niet”, zegt ze. Samen met haar zonen Alexander (8), William (6), Henry (3) en Daniel (1) verwelkomen ze de Sint jaarlijks in New Westminster. Tot afgelopen jaar toen de intocht werd afgeblazen. “Misschien moeten we het feest in besloten kring vieren, zodat we anderen niet voor het hoofd stoten.” Maas zou het heel spijtig vinden als ze de intocht voorgoed zouden afblazen. “Het is al lastig genoeg om hier een Nederlandse traditie in stand te houden”, verklaart ze.

“Als je in het buitenland woont, dan vier je dit feest juist met ouderen, omdat het hen herinnert aan de tijd in Nederland” hij weet te bemachtigen bij de Nederlandse buurtwinkel. Op pakjesavond zet het gezin traditiegetrouw de stoelen in een kring bij de haard. Wat Pieter vorig jaar van de Sint onder zijn stoel had gekregen, is hij even vergeten. Wel weet hij dat hij later met zijn kinderen ook Sinterklaas wil vieren. Isabelle vertelt dat haar klasgenoten soms jaloers zijn, omdat Sint wel langskomt bij haar maar niet bij hen. “Dat komt omdat ik een Nederlandse vader heb en zij niet”, verklaart ze.

Zwarte Pieten-probleem in Canadese New Westminster Vorig jaar ging de intocht van Sinterklaas in het nabij gelegen New Westminster niet door, omdat er bezwaren waren vanuit de Afrikaanse gemeenschap tegen de verschijning van Zwarte Piet. Het zou discriminerend zijn en niet meer van deze tijd. De optocht werd afgelast. Paarse Pieten zouden een oplossing kunnen bieden, volgens Van

West Vancouver

foto

peter beemsterboer

wonen | interview

Moeder Maas doet daarom aardig haar best om het sinterklaasfeest zo traditioneel mogelijk thuis te vieren. “Ik vind het belangrijk om Hollandse tradities mee te geven aan mijn kinderen. Misschien gaan ze ooit studeren in Nederland. Ik wil dat ze trots zijn op hun achtergrond.”

Decemberfeesten Maas was zelf vijf jaar toen ze met haar ouders, broer en zus vanuit Nederland naar Canada verhuisde. Nu, 33 jaar later, viert ze met haar man van Joodse afkomst en haar vier zonen Sinterklaas, evenals het Joodse lichtfeest Chanouka en het Christelijke Kerstfeest. Met de lichtjes in de donkere dagen, het lekkere eten en de vele cadeaus lijken de feesten enigszins op elkaar. Toch is er gevoelsmatig een duidelijk verschil, vindt Maas. “Sinterklaas is verreweg het spannendst vanwege de aanloop ernaartoe met de schoen zetten, liedjes zingen en het sinterklaasjournaal kijken.” Pakjesavond vieren ze met Nederlandse vrienden. Zij brengen zelfgemaakte soep mee en Maas trakteert op Hollandse poffertjes of kroketten. ‘Zie ginds komt de stoomboot’ en ‘hoor wie klopt daar kinderen’ zingen ze uit volle borst, totdat de overburen (die oorspronkelijk uit India komen en tot voor kort geen idee hadden wie Sinterklaas

was, maar met liefde deelnemen aan het plot) stiekem aanbellen en cadeaus bij de voordeur zetten.

In Mexico Hoe verloopt het sinterklaasfeest in Mexico? Ondervinden Mexicanen, die in het verleden geleden hebben onder de Spaanse heerschappij, geen problemen met de blanke man uit Spanje en zijn zwarte knechten? Volgens Eric van Nuland, die reeds 16 jaar in Mexico woont, begrijpen veel Mexicanen dat het gaat om een Nederlandse traditie en zien ze het fenomeen Zwarte Piet niet als een vorm van discriminatie. Volgens Van Nuland relateren Mexicanen de goedheiligman met zijn lange tabberd aan en hoge mijter op, aan het katholieke geloof. “Ze vieren hier Driekoningen. Eén van de koningen die geschenken meebrengt, heeft ook een getinte huidskleur. Dat is in hun ogen een vergelijkbaar iets.”

Zonnig middagje Eric van Nuland pakte zijn koffers in 1996 om een baan te zoeken in het land van de tequila’s en tortilla’s. Hij belandde in MexicoCity, waar hij tot op de dag van vandaag hologrammen ontwerpt voor onder meer bankpassen. Met zijn Mexicaanse vrouw en

Carrum Downs dochter Zury (6) viert hij jaarlijks Sinterklaas thuis. Naast het familiefeest organiseert Van Nuland ook ieder jaar de bijeenkomst bij de Nederlandse Vereniging in Mexico. Het heerlijke avondje heeft plaatsgemaakt voor een zonovergoten middag, waarbij de temperatuur soms oploopt tot zo’n 30 graden. De pepernoten smaken er echter niet


| 61

interview |

wonen

minder om. “De kinderen zijn bloednerveus”, vertelt Van Nuland. “Afgelopen jaar plasten sommigen op weg hiernaartoe al in hun broek.” Van Nuland begrijpt die hectiek wel. Toen hij laatst door zijn fotoboek van vroeger bladerde, viel hem op dat hij er ook wat pips uitzag bij de goedheiligman op schoot. Met taart, koffie, drank, ijs, koekjes, liedjes, tekeningen, verhaaltjes, gedichten en niet te vergeten de cadeaus vieren jaarlijks ongeveer 150 volwassenen en kinderen Sinterklaas bij de Nederlandse Vereniging in Mexico-City. Zelf bereidt Van Nuland meestal een koude schotel, bestaande uit huzarensalade zoals ze die vroeger thuis aten

in Brabant. Het feest is niet compleet zonder snoepgoed. “Elk jaar vinden we iemand zo gek om zo’n 25 kilo chocoladeletters en vele zakken pepernoten in te vliegen. Dat is een heel gesleep”, zegt Van Nuland. Hij hoopt dat de Nederlandse ambassade hen deze keer helpt met de import van het snoepgoed.

Werelderfgoed Sinterklaas, zo vindt Van Nuland, is een oer-Hollandse traditie. Op een handjevol Duitsers en Belgen na, zijn Nederlanders het enige volk die dit feest vieren. St. Nicolaas is volgens hem de voorloper van de persoon die Coca-Cola jaren later benoemde tot Santa

Hongkong Mexico City

Claus. Volgens Van Nuland maakt de Kerstman echter minder los bij de Mexicanen dan Sinterklaas bij de Nederlanders. “Het is gewoon een uniek feest”, vindt Van Nuland. “Wat mij betreft mogen we Sinterklaas tot werelderfgoed dopen.” Gouke van Voorst uit Hongkong deelt die mening. Het Nederlandse sinterklaasfeest vindt ze een speciaal familiefeest. Van Voorst mist dan ook haar familie, evenals de sfeer rond Sinterklaas. “Hier zijn de winkels in die tijd druk met de kerstvoorbereidingen”, vertelt ze. Haar kinderen Morris (8) en Nina (6) hebben dan ook meer affiniteit met Santa Claus dan met Sinterklaas. “Dat komt ook omdat ze naar Engelstalige scholen gaan en veel Engelse vriendjes hebben”, verklaart ze. Of haar kinderen daadwerkelijk in Sinterklaas geloven, weet ze niet, noch of ze in Santa geloven. Ze vraagt hen er ook niet naar. Aankomst Sint per speedboot in Hongkong Bootcamptrainer Van Voorst vergezelde haar echtgenoot toen hij naar Hongkong vertrok (2007) vanwege zijn baan bij Robeco. Ieder jaar organiseert ze voor de Nederlandse Vereniging de intocht van Sinterklaas in Hongkong. Samen met zijn Pieten meert hij jaarlijks aan in een van ’s werelds grootste havensteden. De speedboot zet hem af op de pier. Eenmaal aangekomen leest de oude man voor uit zijn boek. Kinderen zingen liedjes en ook de erwtensoep, bitterballen en poffertjes ontbreken niet voor de ruim 400 aanwezigen. Een Nederlands restaurant regelt toastjes met filet americain en haring. Net als in Mexico laat de Nederlandse Vereniging snoepgoed invliegen, ditmaal echter gesponsord door Martinair. Ooit schminkte Van Voorst haar kinderen als Zwarte Piet. Een Chinese taxichauffeur moest heel hard lachen om die twee Pietjes, zo geestig vond hij het. Blijkbaar zien sommige Chinezen Zwarte Piet eerder als een komisch dan als een problematisch verschijnsel.

Trouw aan traditie in Australië Net als migranten Maas, Van den Doel en Van Nuland vindt ook expatvrouw Van Voorst het belangrijk dat de sinterklaastraditie in ere wordt gehouden: “In het begin verwaarloosde ik het sinterklaasgebeuren, omdat mijn kinderen nog jong waren en ze het verschil tussen Sint en Santa niet goed begrepen. Maar nu ze ouder zijn, vieren we elk jaar Sinterklaas. Waarschijnlijk keren

62

|


wonen | interview

West Vancouver

Mexico City

“Wat mij betreft mogen we het Nederlandse sinterklaasfeest tot werelderfgoed dopen” we ooit weer terug naar Nederland. Daarom is het belangrijk dat we deze Nederlandse traditie in stand houden.” Daar zijn Ann van Dam en Christine Janssen uit Australië het roerend mee eens, ook al keren zij voorlopig niet terug naar Nederland. “Het is van fundamenteel belang om Nederlandse tradities in stand te houden, anders blijft er niets van onze cultuur over”, zegt Van Dam, die al 32 jaar in Australië woont. Ze werkt als unit manager bij verzorgingstehuis Avondrust, een dependance van Dutchcare in Carrum Downs, gelegen vlak bij Melbourne. Janssen, die lifestyle coördinator is bij Avondrust en jaarlijks de sinterklaasviering mee organiseert, vertrok 42 jaar geleden uit Nederland. Wat een lange vakantie zou moeten worden, werd een permanent verblijf in het land ‘down under’.

Feest in Avondrust Met liederen, taaitaai, speculaas, banket, chocoladeletters en kleine geschenken vieren ze het sinterklaasfeest. Dit doen ze samen met de 72 bewoners van Avondrust, die voornamelijk bestaan uit Nederlandse migranten. Zij verlieten na de Tweede Wereldoorlog de lage landen om hun geluk te beproeven in het verre Australië. Een van de oud-migranten speelt Sinterklaas ´s middags op 5 december. De Pieten delen dan pakjes uit. De Sint roept enkele personeelsleden bij

zich en bekijkt of ze wel braaf zijn geweest het afgelopen jaar. Zwarte Pieten worden gespeeld door Nederlandse stagiairs, omdat Australiërs zich minder goed kunnen inleven in die rol, volgens Janssen en Van Dam. Op pakjesmiddag strooien ze met pepernoten en delen ze kusjes uit, om zo andermans wangen met rode en zwarte schmink te besmeuren.

en ´60, toen grote groepen Hollanders er hun heil kwamen zoeken, was Sinterklaas het enige feest dat de talrijke Nederlandse (klaverjas-, toneel-, biljart- en carnaval)clubs gezamenlijk vierden. Van begin af aan moest de Sint vechten voor zijn bestaan: “Father Christmas vormde een grote bedreiging. Veel emigranten gooiden Sinterklaas om die reden overboord”, vertelt De Rooy. Momenteel viert alleen de Dutch Social and Welfare Club nog Sinterklaas in Adelaide, met een St. Nicholaas Ball voor ouderen op 24 november en een Kinderfeest (pakjesmiddag) voor kinderen op 2 december.

Vragen over Zwarte Piet

Feest voor jong en oud

Sommige niet-Nederlandse personeelsleden hadden in het verleden echter wat moeite met Zwarte Piet. Buitenlandse werknemers afkomstig uit bijvoorbeeld India vroegen zich af waarom deze knechten zwart geschminkt waren. Zoiets is toch niet meer van deze tijd? Als reactie daarop verspreidde Janssen een Engelstalige tekst over de geschiedenis van Sinterklaas die ze tegenkwam op het internet. “Nu begrijpen ze hier beter wat het Sinterklaasfeest inhoudt”, verklaart Janssen. Sindsdien zijn er geen vragen meer gesteld over Zwarte Piet. Dat Zwarte Piet nogal wat uitleg nodig heeft, signaleerde ook Johan de Rooy, die 58 jaar geleden het emigratieavontuur tegemoet ging met zijn vrouw en hun negen maanden oude baby. Nu woont hij in Campbelltown, een voorstadje van Adelaide in het zuiden van Australië. Door de jaren heen zag hij het sinterklaasfeest er evolueren. In de jaren ´50

Als Sint per helikopter, paard of oldtimer aankomt in Adelaide, vinden de pepernoten en chocoladeletters gretig aftrek bij de aanwezigen. Wel valt het Van Rooy op dat het met name de ouders zijn die luidkeels meezingen met de sinterklaasliederen. Ook in Avondrust viert Sinterklaas hoogtij bij volwassenen, in dit geval de eerste generatie emigranten. “Als je in het buitenland woont, dan vier je dit feest juist met ouderen, omdat het hen herinnert aan de tijd in Nederland”, vertelt Van Dam. Het is een stukje nostalgie dat zo in stand wordt gehouden. Gelukkig zijn kinderen en kleinkinderen ook welkom bij de 5 decemberviering in Avondrust. Het lot van de Sint ligt immers in handen van de jonge generatie. Zij beslissen of de oer-Hollandse Sint, hetzij met of zonder Zwarte Pieten, zal voortbestaan. Ook buiten de grenzen van Nederland. Ook als de kerstbellen weer gaan rinkelen. n


| 63

8 dilemma’s | leven

waar ben je opgegroeid? in hazerswoude wat is je geboortedatum? 13 AUGUSTUS 1961 waar woon je? nu in amsterdam, maar van 2006 tot en met 2009 in peking

64

|


leven | 8 dilemma’s Als tafeltennisster wint Bettine Vriesekoop vele Europese en Nederlandse titels en raakt ze gefascineerd door de schier onverslaanbare Chinezen die haar sport domineren. Tijdens haar sportcarrière gaat ze meermalen op trainingsstage naar China en ook erna laat het land haar niet los. Bettine doet een studie sinologie en schrijft vier boeken over het land, waaronder Duizend Dagen in China, over haar tijd als correspondente van NRC Handelsblad tussen 2006 en 2009. tekst rimke de groot | foto cornelie de jong

1

Een Chinees kopje thee of een Hollands bakkie leut?

“Dan kies ik voor de Chinese thee, want de Hollandse koffie vind ik niet zo lekker. Ik drink liever een sterke espresso. In China drink ik veel thee, maar koffie heb ik ook nodig. Thee zit heel diep in de Chinese cultuur verweven. Het is voor de Chinezen ook een medicijn, ze trekken overal thee van. Het heeft een heilzame werking tegen allerlei kwaaltjes en het lest goed de dorst. China kent een ongelooflijk assortiment thee, maar goede thee is ook heel duur.”

2

Een avontuurlijke reis naar onherbergzaam Chinees gebied of een veilig ritje Amsterdam – Utrecht?

“Toch het Chinese avontuur. Nederland is klein, bekend en weinig avontuurlijk. Als correspondente bezocht ik elke Chinese uithoek, je kunt ook niet anders. Xinjiang, tegen de grens met Kazachstan, vond ik heel fascinerend. Ook Qinghai, de provincie die tegen Tibet aanligt, is adembenemend mooi. Dat staat heel ver af van de vervuiling in Peking.”

3

De druilerige Hollandse herfst of de snikhete zomer in Peking?

“De druilerige herfst in Nederland. Nederland vind ik prima qua klimaat en natuur. Soms heb ik in de zomer in China heimwee naar Nederland, omdat we er een relatief schoon klimaat hebben. Het regent vaker en het is kouder, maar dat is ook prettiger weer om in te rennen en te fietsen. In de zomer voelt het klimaat in Peking aan als een heel vochtige warme deken. De vervuiling is dan nog beter voelbaar dan normaal en het is ook niet zo helder. In de herfst, maar ook in de lente en de winter, is het in Peking veel helderder.”

4

Uitgebreid koken zoals de Chinezen graag doen of een snelle maaltijd zoals de gehaaste Hollanders?

“Dat vind ik heel lastig kiezen: soms het een en soms het ander. Eten zit in de cultuur van de Chinezen ingebakken. Het is een heel belangrijk onderdeel van hun dagelijks leven en ook een manier om vrienden te maken. In China gaat het heel veel over eten. Als je dat snel klaarmaakt, doe je geen recht aan de cultuur en heb je geen tijd om dingen uit te wisselen en vrienden te maken. Ook zijn mensen dankbaar dat ze te eten hebben. Vroeger waren ze afhankelijk van wat het land hun bood. Als er dan veel oogsten mislukten, hadden ze geen bestaansmiddelen en moesten ze honger lijden. Dat is voor veel Chinezen nog

niet zo lang geleden. Eten is in China dus ook een teken van rijkdom, terwijl het voor ons veel meer een noodzakelijk kwaad is.”

5

Leven in miljoenenstad Peking of in de kleine wereldstad Amsterdam?

“Ik leef toch liever in Amsterdam dan in Peking, vanwege de luchtkwaliteit en het verkeer. Mensen die naar hun werk gaan zijn in Peking elke dag drie tot vier uren onderweg in het verkeer. Daarnaast moeten ze dan nog werken. Dat is echt afzien voor die mensen. Zelf merk ik het ook als ik in Peking ben en daar afspraken heb, dat is een ongelooflijk gedoe. Als wij in Nederland ergens naartoe moeten, kunnen we ook de trein nemen, maar dat is in Peking veel lastiger. Je kunt met de ondergrondse gaan, maar die is afgeladen vol en komt lang niet overal.”

6

Aan welke tijd in China heb je de dierbaarste herinneringen: de trainingsstages tijdens je sportcarrière of je correspondentschap? “Aan mijn correspondentschap. Dat was een ongelooflijk intensieve en indrukwekkende tijd, waarin ik heel veel geleerd heb en ook echt goede vrienden heb gemaakt. Tijdens de trainingsstages was ik daar niet toe in staat, want dan bleef ik er twee maanden en daarna ging ik weer weg.”

7

Een interview doen met een Chinees of met een Nederlander?

“Dat is moeilijk te zeggen en hangt erg af van wie het is en wat het onderwerp is. Op dit moment ben ik geregeld in Peking voor mijn werk als journaliste en interview ik veel Chinezen. Zij praten niet graag vrijuit over politiek gevoelige onderwerpen, dus soms is dat lastig. Maar over andere onderwerpen praten ze wel weer gemakkelijk.”

8

Heb je meer heimwee naar China als je in Nederland bent of naar Nederland als je in China bent?

“Ik denk dat ik Nederland toch meer mis als ik in China ben dan andersom. Dat komt doordat Nederland eigen is. Als ik in China ben, mis ik mijn familie en vrienden, mijn eigen taal, je makkelijk kunnen uitdrukken, de lucht, de natuur, mijn eigen auto en het Nederlandse eten. Maar als ik in Nederland ben, mis ik China ook wel, vooral mijn Chinese vrienden.” n


| 65

de immigrant | leven

“

Ik moet eerlijk bekennen dat ik verwesterd ben

66

|


”

leven | de immigrant Sam Tesfai (47) is geboren in Eritrea. Destijds was het nog een provincie van Ethiopië, inmiddels is het een onafhankelijk land. Deze keer is het niet de liefde die iemand naar Nederland bracht, maar oorlog. In de achtste aflevering van De Immigrant legt Sam Tesfai Nederland en Eritrea eens onder de loep.

Van Eritrea naar Nederland

tekst paul poley | fotografie peter wiezoreck

Wanneer en waarom ben je naar Nederland gekomen? Sam Tesfai: “Eind 1986 ben ik naar Nederland vertrokken. Er woedde een oorlog in mijn land, een burgeroorlog tussen Eritrea en Ethiopië. De situatie was zo onveilig dat ik moest vertrekken. Je gaat dan op zoek naar familieleden elders op de wereld. Mijn oudere zus woonde in Rotterdam, vandaar dat ik naar Nederland ben gekomen. Het is dus niet zo dat ik van jongs af aan al gek op Nederland ben en dat ik daarom naar Nederland kwam, haha. Ik ben samen met mijn neef nu eigenaar van twee Afrikaanse restaurants in Rotterdam: De Smaak van Afrika en Viva Afrika. De Smaak van Afrika bestond al wat langer, maar we moesten daar zo vaak ‘nee’ verkopen aan klanten omdat we vol zaten, dat we een tweede restaurant zijn begonnen. We serveren in beide restaurants allerlei Afrikaanse gerechten: West-Afrikaanse uit bijvoorbeeld Senegal, maar ook Zuid-Afrikaanse. Natuurlijk zijn de Oost-Afrikaanse gerechten onze specialiteit. Allerlei vlees, vis en groente serveren we met ‘enjera’, een soort Oost-Afrikaanse pannenkoek, die meteen dient als bestek.”

Biografie sam tesfai

Wat zijn de grootste verschillen tussen Nederland en Eritrea?

Geboortedatum 19 mei 1965

“Oh, er zijn talloze cultuurverschillen. Het grootste is wat mij betreft het verschil in gastvrijheid. In Eritrea, en eigenlijk in het grootste deel van Afrika, is men bijzonder gastvrij. Je kunt gerust onverwacht bij iemand langskomen, diegene zal zelfs extra voor je gaan koken. In westerse landen, waaronder ook Nederland, moet je eerst ruim van tevoren een afspraak maken. Ik moet eerlijk bekennen dat ik behoorlijk verwesterd ben hoor, ook ik heb nu liever dat je eerst een afspraak maakt. Een ander groot, heel groot verschil is de zon... Ik grap wel eens dat de zon in Eritrea aan beide kanten schijnt, zo vaak en fel schijnt hij!”

Stel, iemand wil naar Eritrea emigreren, wat moet hij vooral doen? “Om te beginnen de gastvrijheid waarderen. Mensen zullen je aanspreken op straat, ze willen je mee naar huis nemen, zo gastvrij zijn ze. Dit kan opdringerig overkomen, maar het is ontzettend goed bedoeld. Ze mogen je graag, willen je hun huis laten zien en te eten geven. Sla deze uitnodiging zeker niet af. Verder moet iedereen voor zich bepalen wat hij of zij leuk vindt aan Eritrea, ik kan dat niet voor een ander beoordelen. Ik vind alles mooi, eerlijk gezegd, de natuur en de cultuur. De steden zijn aardig westers, en het platteland is weer totaal anders. Zo is er echt voor ieder wat wils te vinden.” n

Geboorteplaats Addis Ababa Woonplaats Rotterdam Laatste opleiding Middelbare school Huidige baan Eigenaar van twee Afrikaanse restaurants in Rotterdam, De Smaak van Afrika en Viva Afrika Mijn tip aan ieder die overweegt te emigreren Kijk vooral niet te vaak naar de klok. In veel landen duurt bijna alles namelijk veel langer dan je gewend bent.


| 67

toen&nu | leven

Sabrina’s tips voor Italië Italië heeft een heleboel mooie steden en streken, veel bekende vakantielocaties als Venetië, Rome, Florence en Toscane, Umbrië, het Gardameer, de skigebieden en eilanden als Capri, Ischia en Isola d’Elba. En misschien wat minder bekende plekken zoals bijvoorbeeld Livigno, helemaal in het noorden dicht bij de Zwitserse grens midden in de bergen op 1800 meter. In de winter is dit een perfecte plek om te skiën en in de zomer om te wandelen (of shoppen), ideaal voor wie niet van de warme Italiaanse zomers houdt. Helemaal aan de hele andere kant van Italië, in het zuiden op de punt van de hak, ligt Santa Maria di Leuca, in een van de mooiste regio’s van het zuiden van Italië: Salento. Dit stadje met heel weinig inwoners is beroemd om haar vuurtoren, villa’s uit 1800 en grotten. Als ik aan niet heel bekende steden denk die wel de moeite waard zijn om te zien, denk ik aan Triëst, een niet al te grote stad in het noordoosten van Italië, aan de Adriatische Zee dicht bij de Sloveense grens. Of aan Verona, de stad van Romeo & Julia, met een prachtige Arena waar elke zomer een operafestival wordt gehouden. Of weer helemaal aan het andere uiterste, in Sicilië, ligt het stadje Marsala, beroemd om de Marsala wijn en de witte stranden. Zo makkelijk is het helemaal niet om de mooiste plekken van Italië op te noemen…

Livigno

Het Gardameer

Elba

Martano, Salento Salento Het beroemdste balkon ter wereld; dat van Romeo en Julia in Verona

Trieste

68

|


leven | toen&nu In deze rubriek staan mensen centraal die het roer in hun leven hebben omgegooid. Die rigoureus hun oude werkzaamheden of woonplaatsen hebben verruild voor nieuwe. In deze achtste editie aandacht voor Sabrina Zuppelli (34). Over een levensreis die haar via een studie rechten, een baan bij Ferrari en de liefde uiteindelijk in Milaan bracht.

TOEN

Salesmedewerker in Den Haag Toen...

Wat deed je precies in Nederland voordat je naar Italië vertrok? Sabrina Zuppelli: “Het jaar voordat ik naar Italië ben vertrokken, studeerde ik rechten aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Tegelijkertijd werkte ik fulltime op de verkoopafdeling in het importbedrijf van mijn oom. Het was een gezellige baan met erg leuke collega's, maar ik wist wel dat ik graag verder wilde studeren en een nieuwe uitdaging zocht. Ik vond uiteindelijk een nieuwe studierichting die me geschikter leek voor de baan die ik eigenlijk in m’n achterhoofd had. Toen ben ik verhuisd naar Perugia, om te studeren aan de Universiteit van Perugia: de Università per Stranieri di Perugia.”

Heb je toen de baan gevonden die je in je achterhoofd had? “Ja, want al tijdens m’n afstudeerstage kreeg ik een baan aangeboden als productmanager, en later als marketingmanager bij Ferrari Space Division (DTM Technologies) in Modena. Een drukke en dynamische baan met vele verantwoordelijkheden. De eerste tijd heb ik me beziggehouden met de lancering van een biomedisch product op nationaal gebied en daarna werd ik verantwoordelijk voor alle marketingactiviteiten van het bedrijf, wat onder andere veel reizen inhield.”

Inmiddels woon je in de omgeving van Milaan. Wat is er in de tussentijd allemaal gebeurd? “Voor een van de business trips voor Ferrari ben ik naar Japan gegaan. Daar heb ik mijn man ontmoet, die in Milaan woonde. Na een tijdje ben ik voor hem naar Monza verhuisd, een stad net buiten Milaan. In Milaan heb ik een baan gevonden als communicatiemanager van een groot reclamebedrijf: Cesenamedia. Dit is ook een zeer uitdagende en

NU

Nu...

“Ik geniet erg van het klimaat, een espresso en prosecco met prosciutto di San Daniele” interessante baan, die voornamelijk bestaat uit het organiseren van grote events voor de bekende modehuizen en design brands, in samenwerking met de internationale mediabedrijven. Denk daarbij aan The New York Times, Wallpaper, Marie Claire, enzovoort.”

Hoe bevalt het leven je in Italië verder? “Intussen ben ik de superblije moeder van ons zoontje Mattia. Ik woon nog steeds graag in Italië, alhoewel ik wel een lijst heb met dingen die hier niet goed kunnen en waar ik me verschrikkelijk aan kan ergeren, met bovenaan de onmogelijkheid om een parttime baan te vinden. Maar ik geniet nog steeds erg van het klimaat, een espresso aan de bar of een glas prosecco met prosciutto di San Daniele.” n

Communicatiemanager in Milaan NOVEMBER 2012 VERTREK NL

| 69

fun4kids

Sinterklaas De herfst is weer begonnen met veel regen en wind. Lekker buiten spelen zoals in de zomer kan niet altijd meer en ook is het veel

I

n november begint de voorpret al: Sinterklaas en zijn Pieten komen in het land. In elke stad of dorp komt hij aan met zijn stoomboot en is het een feestelijke dag. Die avond mag je voor het eerst je schoen zetten. Op 5 december is het dan echt zover: pakjesavond! Elk jaar is het weer spannend of de Sint je verlanglijstje wel heeft ontvangen en hoe veel cadeautjes je krijgt. Vaak worden de extra mooi ingepakte pakjes gegeven met een (lang) gedicht en een surprise. Naast alle cadeautjes kun je ook nog genieten

van allerlei lekkers: pepernoten, speculaas, marsepein, en taaitaai. Vaak ligt dat al in september in de winkels. In landen als Oostenrijk, Zwitserland, Frankrijk, Duitsland, Polen, Hongarije, Oekraïne, Indonesië, Suriname, Slovenië, Roemenië, Tsjechië en Slowakije kennen ze ook het Sinterklaasfeest, al wordt dit niet altijd zo gevierd als wij gewend zijn. In Bremen (Duitsland) vieren ze het bijvoorbeeld op 6 december en kent Sinterklaas geen Zwarte Pieten.

langer donker buiten. Maar de herfst en het begin van de winter is ook de tijd van veel feesten. Zo vieren veel provincies in november bijvoorbeeld Sint Maarten, waarbij je met een (zelfgemaakte) lampion al zingend langs de deuren gaat en snoep ophaalt. December is helemaal een feestmaand, met Sinterklaas, Kerst en Oud&Nieuw.

70

|


Kerst O

p 25 en 26 december wordt het Kerstfeest in Nederland gevierd. Op de avond voor Eerste Kerstdag is het Kerstavond en dit wordt gevierd in christelijke kringen door een bezoek aan de kerstmis. Het Kerstfeest wordt wereldwijd gevierd, waarbij elk land er zijn eigen draai aan geeft. Zo kent men in Rusland en in de OostEuropese landen in plaats van de kerstman Vadertje Winter. Bovendien vieren zij het feest 14 dagen, later in januari. Sommige landen vieren zelfs een week lang dat het kerst is, zoals in Mexico. In Engeland, de Verenigde Staten en Frankrijk is het gebruik om een maretak (‘mistletoe’) op te hangen. Wie eronder staat, krijgt een zoen.

Oud& Nieuw W

e wensen jullie alvast prettige feestdagen en een gelukkig en gezond 2013!

fun4kids

Tijdens Sinterklaas en Kerst wordt er veel gezongen. Natuurlijk de traditionele liedjes, maar tegenwoordig heeft elke bekende zanger of zangeres ook een eigen kerstalbum.

Hoe goed is jouw kennis van de Sinterklaas- en Kerstliedjes? We hebben er een paar onder elkaar gezet. Als je de liedjes goed afmaakt, kun je met de letters uit de gele vakjes een woord maken. Dit woord is de oplossing. Stuur de oplossing voor 10 januari 2013 naar [email protected] en maak kans op het boek ‘Heimwee naar hagelslag’, beschikbaar gesteld door Uitgeverij Moon. De winnaars worden bekendgemaakt in de e-mailnieuwsbrief en op de website www.vertreknl.nl

■■■■■ daar kinderen? Sinterklaasje, kom maar ■■■■■■ met je knecht Zie ginds komt de stoomboot uit ■■■■■■ weer aan Oh dennenboom, oh ■■■■■■■■■■ , Hoor wie

wat zijn je takken wonderschoon De

■■■■■■■■■■ lagen bij nachte, zij lagen bij nacht in het veld

■■■■■■ nacht, heilige nacht Oplossing: ■■■■■■

Win! NOVEMBER 2012 VERTREK NL

| 71

boeken Suriname here we come! Het eerste reisverhaal van Floortje de Mol De familie De Mol wint op oudejaarsavond de jackpot van de Staatsloterij. Ze zijn in één klap multimiljonair. Floortjes vader vindt het een goed idee als de familie op wereldreis gaat. Er is echter één probleem: ze kunnen Floortjes demente oma niet achterlaten en dus moet ze mee… Floortje hoopt dat de lange vakantie het huwelijk van haar ouders kan redden. Maar algauw gaat het mis. De ruzie tussen haar ouders laait flink op, haar broer Ruben flirt de hele tijd met zijn Italiaanse vakantievriendinnetje en haar zus Katoo is flink aan het puberen. Tot overmaat van ramp raakt oma zoek. Zullen ze haar nog terugvinden? Dit verhaal is het eerste deel in een serie over Floortje de Mol en haar maffe familie. Het is een reisdagboek, landengids, scrapboek en verhaal ineen met leuke weetjes over Suriname. S. de Bakker/K. Holland | ISBN 978 90 499 2575 8 | E 13,95 | Gebonden | Uitgeverij Pimento Kinderboeken

Château Slurp – levensgenieten voor gevorderden Auteur Ilja Gort onthult in dit boek hoe je een wijnchâteau in de vaart houdt. Toen achttien jaar geleden zijn droom werkelijkheid werd, had hij gelukkig nog geen idee wat er allemaal komt kijken bij het runnen van een wijnkasteel. Een druif heb je niet zomaar in een fles. Oogsten die dreigen te mislukken, vaten die ontploffen, wijn die te lekker is, enz. Inmiddels heeft hij een bloeiend wijnbedrijf neergezet met wijnen die prijzen winnen, de winkel uitvliegen en werkt hij samen met de beste winemaker ter wereld. Dit boek is het relaas van zijn dagelijks leven op zijn Franse wijnkasteel, waar hij leeft ‘als Gort in Frankrijk’. I. Gort | ISBN 978 90 449 6926 9 | E 14,95 | Gebonden | A.W. Bruna Uitgevers

Kom hier Rosa Sita en Lot zijn al jaren bevriend: twee Nederlandse meisjes, volkomen ingeburgerd in het Spaanse dorpje waar de vader van Lot een restaurant runt, en de ouders van Sita een yogaboerderij leiden. Maar naarmate de meiden ouder worden, wordt hun vriendschap ingewikkelder. Terwijl Lot nog graag op haar paard een zelfbedachte elfenwereld in trekt, voelt Sita zich steeds meer aangetrokken tot een ander leven. Lot begrijpt steeds minder van haar beste vriendin en voelt zich in de steek gelaten. Tot overmaat van ramp spat de droom van een lang en gelukkig leven in Spanje plotseling uiteen, als de ouders van Sita door de crisis hun boerderij niet overeind kunnen houden en het huwelijk van de ouders van Lot barst. De vader van Lot blijft in Spanje, maar de rest trekt terug naar Nederland. Het contrast tussen het warmbloedige Spanje en het kille Nederland had niet groter kunnen zijn. Lot moet een nieuw leven zien op te bouwen, samen met haar moeder. En dan komt ze er ook nog achter dat Sita een groot geheim voor haar achterhoudt… A. van Praag | ISBN 978 90 477 0494 2 | E 15,95 | Gebonden | Uitgeverij Lemniscaat

In de Siberische wouden Boeken, sigaren, wodka en zes maanden stilte Auteur Sylvain Tesson had een belangrijk doel in zijn leven: nog voor zijn veertigste wilde hij ervaren hoe het is om als kluizenaar te leven, diep in het bos. Het is een man die houdt van extremen en dus besluit hij om zes maanden in een hut te gaan wonen, gelegen aan het Baïkalmeer in Siberië. Het dichtstbijzijnde dorp is 150 kilometer verderop, ’s winters vriest het er tot -30 graden Celsius en ’s zomers lopen er beren rond. En toch is het leven er prachtig. Dit is zijn verhaal van een periode zonder alle stress van ons drukke en moderne bestaan. S. Tesson | ISBN 9789029586252 | E 19,95 | Paperback | Arbeiderspers

72

|


boeken Bink en Pip gaan naar Engeland Leer Engels met Vincent Bijlo en Mariska Reijmerink Bink en Pip Plezier zijn allebei zes. Ze zijn een tweeling, misschien wel de leergierigste tweeling van Nederland. Ze gaan logeren in Engeland, bij hun oom Bill en Tante Chips. Met Nederlands, weten ze, kun je daar niet aankomen, dat verstaat niemand. Mama Plezier leert ze een basiswoordenschat Engels. Ze reizen per boot. Het is wel 22 uur roeien, maar gelukkig komen ze op volle zee oom Bill en tante Chips tegen. In het lekker warme schip hebben ze tijd om nog meer Engelse woorden en zinnetjes te leren. Bink en Pip gaan naar Engeland is het eerste boek van een reeks die bedoeld is voor kinderen tot en met 9 jaar die op speelse en verantwoorde manier met de Engelse taal willen kennismaken. Op de bijbehorende cd vertelt Vincent Bijlo het verhaal en zingt Mariska Reijmerink bekende Engelse liedjes in aanstekelijke arrangementen. In het boek staan grote tekeningen van Juliette de Wit met alle Engelse woorden, zinnetjes en liedteksten. V. Bijlo/M. Reijmerink | ISBN 978 90 003 1069 2 | E 17,99 | Gebonden | Uitgeverij Prisma

Berichten uit Homs De auteur verbleef twee maanden in Homs, in het bonkend hart van de wijken die in opstand zijn gekomen tegen het regime van Bachar-al-Assad. Dit boek is geschreven onder extreem gevaarlijke omstandigheden. Deze notities, die als geheel een uniek document vormen en het resultaat zijn van waarheidsgetrouw onderzoek ter plaatse, getuigen direct van de toestand van een bevolking in opstand en haar verzet tegen de strijdkrachten van de regering. J. Littell | ISBN 978 90 295 8617 7 | E 19,95 | Paperback | Arbeiderspers

Grenzeloos koken Lekker chillen met Andrea in de Latijns-Amerikaanse keuken; met vrienden, familie en Giovanni genieten van de Italiaanse keuken; op avontuur met Danny in de Aziatische keuken; of tover je keuken om tot een Franse bistro met John. In dit boek staat per deel een bepaald land of werelddeel centraal en leer je de heerlijkste gerechten uit deze regio kennen. Grenzeloos koken bevat veel achtergrondinformatie over de diverse keukens. Bovendien wordt er aandacht besteed aan de ingrediënten en hun verwerking. ISBN 978 90 452 0358 4 | E 19,95 | Gebonden | 24Kitchen / Karakter Uitgevers

Go slow Frankrijk Bijzondere plekken om te slapen, te eten en te genieten Frankrijk is het land bij uitstek om op 'go slow'-wijze te ontdekken. De overvloed aan uitgestrekte natuur, rustieke dorpjes en de traditionele Franse keuken ervaar je het beste zonder enige haast. Go slow Frankrijk biedt een verzameling van bijzondere plekken om te verblijven. Maak kennis met de gastvrije eigenaars van klassieke châteaus, Alpenchalets en landelijke boerderijtjes, en geniet samen met hen van hun tradities en het ritme van de seizoenen. Het boek bevat zowel prachtige foto’s als gedetailleerde kaarten en adresinformatie. A. Sawday | ISBN 978 90 215 5295 8 | E 19,95 | Paperback | Kosmos Uitgevers

Meer emigratieboeken vindt u op www.vertreknl.nl/boeken. U kunt daar de boeken eenvoudig bestellen en /of recenseren.


| 73

puzzel en win

Heimwee naar Nederland

N

4

1

2 5

6 3 7

ederlanders zijn van oudsher een ondernemend en avontuurlijk volkje: zij stichtten vele steden en dorpen in het buitenland. In onder andere de VS, Zuid-Afrika, Suriname, Namibië, Botswana en Indonesië bestaan tot op de dag van vandaag steden en dorpen die een Nederlandse naam hebben meegekregen. Vul de legpuzzel in en plaats de letters in de juiste volgorde in het oplossingenbalkje. Stuur voor 15 januari 2013 deze oplossing naar: [email protected] o.v.v. Puzzel VertrekNL Heimwee. De winnaars worden bekendgemaakt via de website www. vertreknl.nl en in onze email nieuwsbrief. Winnaars maken kans op Martin Bril’s boek ‘Heimwee naar Nederland’, waarin hij op onnavolgbare wijze over de dorpjes en steden in Nederland verhaalt. Dit boek ter waarde van € 14,95 wordt ter beschikking gesteld door uitgeverij Prometheus. n

8 9

10

Oplossing:

3 4 5

1

2

3

4

Ede (Zweden) Epe (Duitsland) Nes (Denemarken, Noorwegen) Leek (Verenigd Koninkrijk) Loon (Frankrijk) Asten (Oostenrijk) Bakel (Senegal) Breda (Spanje) Emmen (Zwitserland) Haren (België, Duitsland) Horst (Duitsland)

5

6

7

6 7

8

9

10

Ballum (Denemarken) Bergen (Noorwegen Ermelo (Zuid-Afrika) Marken (Finland) Zwolle (Verenigde Staten) Alkmaar (Suriname) Haarlem (Suriname, Verenigde Staten) Hasselt (België) Heusden (België) Meteren (Frankrijk) Zutphen (Verenigde Staten)

9 10 12

Amsterdam (Canada, Verenigde Staten) Barneveld (Zuid-Afrika, Verenigde Staten) Dordrecht (Zuid-Afrika) Groningen (Suriname) Rotterdam (Verenigde Staten, Namibië) Amersfoort (Zuid-Afrika) Nieuwpoort (België) Wageningen (Suriname) Willemstad (Curaçao) Nooitgedacht (Namibië)


| 77

wegwijzer

Wegwijzer van A tot Z Hier vindt u diverse bedrijven die u kunnen helpen bij uw vertrek naar het buitenland variërend van een visumaanvraag tot het vinden van een baan en/of woning. Meer bedrijven vindt u op onze website VertrekNL.nl/wegwijzer. Ook kunt u daar uw bedrijf kosteloos aanmelden.

a

is het trefpunt voor de complete

Cortenbacherdreef 27, 6367 GG,

j

Als onderdeel van het ministerie van

en zondag 10 februari 2013 in Expo

T: 0031 (0)45 575 42 18

Belangenorganisatie die wereldwijd

Agentschap NL

Economische Zaken, Landbouw en

Innovatie, is het agentschap bestaat

uit vijf thematische divisies met een gecentraliseerde bedrijfsvoering en één frontoffice. De divisies houden zich bezig met de uitvoering van

overheidsbeleid rond de thema’s Duurzaamheid, Innovatie en Internationaal.

Juliana van Stolberglaan 148 2595 CL Den Haag

T: 0031 (0)88 602 80 00

emigratiebranche. Op zaterdag 9

Houten kunt u zich laten informeren over de thema’s wonen, werken, studeren en ondernemen in het

buitenland. De meer dan 150 bin-

Grensoverschrijdend juridisch en

hallen; Europa, Overzeese bestemmingen en Scandinavië.

Meer informatie via www.emigratiebeurs.nl

een online boekhandel voor

expatriëring. Consultants bepalen

samen met u een onderwijsstrategie en ondersteunen u in alle fasen van

de uitzending. Taalcursussen zorgen voor een soepele overstap naar

anderstalig onderwijs. Het volgen

van NTC-online, voor leerlingen van 3 t/m 18, waarborgt aansluiting op

Uitgeverij Van Dorp Educatief heeft landverhuizers. Op de site

Emigratieboek.nl vindt u boeken die verkrijgbaar zijn op het gebied van

Europa’s grootste EmigratieBeurs

78

|


vraagstukken. Dit doen zij in

samenwerking met Van Doorne

advocaten, notarissen en fiscalisten

te Amsterdam, Michelez & Associés, notarissen te Parijs.

Herengracht 141, 1015 BH Amsterdam

W: www.emigratieboek.nl

GuideLines

inzake (ver)koop en (ver)huur van

onroerend goed in het buitenland.

Informatiehandboeken over werken en/of het starten van een eigen

onderneming in het buitenland.

en samen te werken. Die wereld-wijd steunt via support centers, sites & services, en werkt voor o.a.

scholieren, studenten, expats, ondernemers, reizigers en vrijwilligers.

World Experience Center Paviljoensgracht 18, 2512 BP, Den Haag

T: 0031 (0)88 321 45 67 E: [email protected]

W: www.joho.nl

E: [email protected]

Of u nu binnen Nederland verhuist

winkel van waaruit je overal ter


talent wil ontwikkelen, kennis delen,

m

F: 0031 (0)20 8 100 298

F: 0031 (0)343 46 99 73

T: 0031 (0)343 46 99 70

JoHo Support

T: 0031 (0)20 7 222 111

Heimweewinkel

Juridische en fiscale handboeken

EmigratieBeurs

structureren internationale

Postbus 42, 3956 ZR, Leersum

204 74 70 of [email protected], www. book of twitter!

fiscaal advies. Zij begeleiden en

W: www.heeringassociates.eu

taalcursussen en reisgidsen.

g

edufax.nl. Volg Edufax ook op face-

Heering Associates

emigreren. Van praktische gidsen tot

Nederlandstalig onderwijs.

Voor meer informatie +31 (0)40

W: www.guidelines.nl

regio en verdeeld over maar liefst 3

zijn handig gegroepeerd per land en

e

afgestemd op de drie fasen van een


h

Emigratieboek.nl

Edufax heeft haar dienstverlening

F: 0031 (0)45 575 45 35

nen- en buitenlandse standhouders

W: www.agentschapnl.nl

Edufax

Voerendaal

De Heimweewinkel is de online wereld heel gemakkelijk Neder-

landse spullen kunt kopen: van drop tot Sinterklaasartikelen. Alles wat je

nodig hebt op één plek. Direct online bestellen en binnen 4 weken thuisbezorgd. Eenvoudig en vertrouwd.

De Heimweewinkel is een initiatief van De Telegraaf.

Bestellen kan via www.heimweewinkel.nl

Mondial Waaijenberg Groep

of emigreert naar een ander land, de Mondial Waaijenberg Groep

verzorgt uw complete verhuizing

voor zowel particulieren als zakelijk. Wanneer u tijdelijk naar het

buitenland verhuist, kunnen zij uw

inboedel ook opslaan in één van hun opslagloodsen. Het verhuisbedrijf

heeft vestigingen in Gelderland en in Groningen.

Celsiusstraat 47, 6716 BZ te Ede Postbus 299, 6710 BG, Ede T: 0031 (0)318 62 45 55

F: 0031 (0)318 64 62 61


W: www.waaijenberg.nl

wegwijzer

n

wetgeving op het gebied van

v

z

De krant voor alle Nederlanders die

hypotheken. Zij kunnen u advies

Begeleidt u vanaf het eerste begin

toekomst.nl

NRC De Week

thuis zijn in het buitenland. Waar u

ook woont in de wereld, u ontvangt wekelijks de internationale editie van NRC Handelsblad, uw stukje

Nederland in het buitenland. NRC

De Week geeft u het belangrijkste nieuws met achtergronden en analyses.

Abonneren is mogelijk via www.nrc. nl/vertreknl

fiscaliteit, sociale zekerheid en

geven over alle keuzes die gemaakt

moeten worden op financieel gebied. Wat betreft de hypotheek, maar ook voor pensioenen, verzekeringen, sparen en beleggen. Daarnaast

hebben de Rabobank Grensbanken een uitgebreid lokaal netwerk van deskundigen opgebouwd. Denk

hierbij aan makelaars, notarissen, fiscalisten, juristen en advocaten,

langer verblijf in het buitenland.

Nederlanders die voor langere tijd in

E: [email protected] T: 0031 (0)40 217 96 66;

W: www.emigrerennaarbelgie.nl

W: www.emigrerennaarduitsland.nl

goede, integere en passende

Als één van de grootste

Postbus 3036, 2280 GA, Rijswijk (ZH) T: 0031 (0)70 353 21 00 (ma-vrij 8.30 uur – 17.00 uur)

F: 0031 (0)70 360 18 73


W: www.oomverzekeringen.nl

p

Pet Travel Clinic

Gespecialiseerde agent in de zorg voor het organiseren van de emi-

gratie van uw huisdier. Dierenwelzijn is de eerste prioriteit.

Hoeksteen 153, Avio Trade park, 2132 MX, Hoofddorp

T: 0031 (0)20 316 50 93

F: 0031 (0)20 316 50 99 E: [email protected]

W: www.zoologistics.nl

r

Rabobank Grensbanken

De adviseurs van deze banken hebben specifieke kennis van zowel

Belgische en Duitse als Nederlandse

T: 0031 (0) 528 39 11 18

F: 0031 (0) 528 39 11 19 E: [email protected]

W: www.visa4you.nl

worden. U heeft hier meer dan drie

keer zoveel ruimte als gemiddeld in de rest van ons land: zo’n 6800 m2 per persoon. Bovendien is de prijs-

kwaliteitverhouding op het gebied van wonen erg gunstig.

bedrijfsleven door de gunstige lig-

s

verzekeringen af te sluiten.

Pieperij 11, 7924 PZ, Veeningen

in Nederland steeds schaarser

WereldMagazine is een interac-

het buitenland verblijven kunnen bij OOM Verzekeringen terecht om

Canada en Nieuw Zeeland.

ruimte, vrijheid en rust die elders

mingen.


positioneren als dé verzekeraar voor

emigratie specialist naar Australië,

In Zeeuws-Vlaanderen vindt u de

Bovendien is Zeeuws-Vlaanderen

Voor de branche buitenlandverzekeeen unieke positie in door zich te

uw paspoort heeft gekregen. Uw

w

pijen, architecten en bouwonderne-

ringen neemt OOM Verzekeringen

tot het moment dat u het visum in

Zeeuws-Vlaanderen / Uwnieuwe-

maar ook verzekeringsmaatschap-

o

OOM Verzekeringen

Visa4you

StepStone

carrièresites in Europa helpt StepStone kandi- daten en

bedrijven om elkaar te vinden en wil op die manier de perfecte

match realiseren. StepStone is actief in 13 landen: België,

WereldMagazine

tief medium dat Nederlanders in

het buitenland, zoals emigranten, expats, vrachtwagenchauffeurs,

campinghouders, zeelui, et cetera,

voorziet van actueel nieuws. Daarbij zal het magazine niet alleen het nieuws melden, maar ook de

verhalen achter het nieuws door

eigen onderzoeken via interviews en deelname aan debatten. U als lezer, kijker en luisteraar kunt hieraan

eveneens actief deelnemen – we-

reldwijd. Aanmelden is mogelijk via

Wereldschool

Nederland, Noorwegen, Oostenrijk,

voor Nederlandstalige kinderen van

Portugal, Zweden en Zwitserland. De StepStone websites worden

meer dan 3 miljoen keer bezocht

per maand. Ze bieden ook diensten aan in andere Europese landen en in de rest van de wereld door middel van strategische

samenwerkingsovereenkomsten met leidinggevende online recruiters in deze markten.

Doezastraat 2a, 2311 HB Leiden Postbus 103, 2300 AC Leiden T: 0031 (0)71 57 30 400 F: 0031 (0)71 57 30 401 E: [email protected]

W: www.stepstone.nl

ging in West-Europa, met een goede infrastructuur op land en water. De streek heeft als gevolg van uitbrei-

ding van de bedrijvigheid de komen-

de jaren honderden vacatures, onder andere in de volgende projecten/

sectoren: Valuepark, Lifestyle Village,

Glastuinbouw, Procesindustrie, Zorg, Toerisme, Bio Park, Detailhandel.

Voor een actueel aanbod van functies in Zeeuws-Vlaanderen gaat u

naar www.uwnieuwetoekomst.nl. n

www.vertreknl.nl/wereldmagazine

Denemarken, Finland, Frankrijk, Duitsland, Italië, Luxemburg,

een aantrekkelijke locatie voor het

Verzorgt het afstandsonderwijs

drie tot en met achttien jaar die in

het buitenland verblijven. Zowel volledig onderwijs thuis is mogelijk als in combinatie met een lokale of internationale school. U kunt

ervoor kiezen uw kind(eren) alleen

Nederlands te laten volgen of voor een combinatie van vakken die in uw specifieke situatie passend is. Uiteraard is het ook mogelijk het

volledige onderwijs via de Wereldschool te doen.

Pascallaan 71, 8218 NJ, Lelystad T: 0031 (0)320 22 99 27 F: 0031 (0)320 22 99 91


Ga naar www.vertreknl. nl/wegwijzer voor: - nog meer relevante adressen binnen de emigratiebranche - het plaatsen van uw eigen bedrijf Plaatsing van uw bedrijf op de website is gratis.

W: www.wereldschool.nl


| 79

leven | strip


| 81

volgend nummer

THEMA

Volgende keer in VertrekNL Banen buitenland in het

+

special

Emigratiebeurs

REPORTAGE: De beste werkplek ter wereld

Heeft u nummers gemist? Deze kunt u nabestellen via vertreknl.nl

NIEUWE RUBRIEK

Bed and Breakfast: droom of nachtmerrie...

Interview met Linda Nijlunsing over haar leven in de wildernis van Alaska: “Je kunt mij overal droppen.” De dilemma’s van Cilly Dartell: De zandwoestijn van Dubai of toch liever zandsculpturen bouwen in Scheveningen?

De nieuwe VertrekNL ligt vanaf half januari in de winkel! 82

|


EMIGREREN MET kinderen: bettine vriesekoop: een chinees kopje E 6,50

Recommend Documents