Eindrapportagec,mm,n 2.0, december 2009 THEMA

TRANSUMO Actieplan elektrisch rijden c,mm,n 2.0 Op weg naar één miljoen elektrische auto’s in 2020 Eindrapportagec,mm,n 2.0, december 2009

Auteur: Sijas Akkerman Willem Jan van Grondelle Sandra de Kort Corinne Vonk

THEMA KLANTGERICHT COLLECTIEF PERSONENVERVOER

Colofon Uitgave: Stichting Natuur en Milieu en c,mm,n 2.0. Utrecht, 16 december 2009

Projectbureau c,mm,n 2.0 Sijas Akkerman Willem Jan van Grondelle Sandra de Kort Corinne Vonk

Project c,mm,n 2.0 is een samenwerkingsverband van Stichting Natuur en Milieu, Technische Universiteit Delft, Technische Universiteit Eindhoven en Universiteit Twente en een dertigtal bedrijven en organisaties. Hoofdpartners: Rabobank, Athlon Car Lease en Logica Partners: AutoRAI 2009, DHV, Gemeente Amsterdam, Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Nationale Postcodeloterij, Nederlands Centrum voor Sociale Innovatie, Platform Duurzame Mobiliteit, Transumo

Contactadres: Stichting Natuur en Milieu Postbus 1578 3500 BN Utrecht NL [email protected] T. +31 (0)30 233 1328 F. +31 (0)30 233 1311 www.natuurenmilieu.nl

De Nationale Postcode Loterij steunt Stichting Natuur en Milieu.

c,mm,n 2.0 Ontwikkeling en Communicatie Projectrapportage ten behoeve van Transumo

2

Inhoudsopgave Samenvatting ................................................................................................. 5 Summary ....................................................................................................... 6 1.

Introductie ............................................................................................ 7 1.1 1.2 1.3

2.

Onderzoeksopzet................................................................................. 9 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5

3.

Door c,mm,n behaalde resultaten en effecten ....................................... 13 De c,mm,n-visie op duurzame mobiliteit .............................................. 16 Transitie naar duurzame mobiliteit ...................................................... 17 Internationale kennisontwikkeling ....................................................... 17 Implementatie van de innovatie op grotere schaal ................................ 17

Verankering en doorwerking .......................................................... 19 4.1 4.2 4.3

5.

Projectaanpak ................................................................................... 9 Organisatie c,mm,n ............................................................................ 9 Samenwerking ................................................................................. 11 Wetenschappelijke methodologie ........................................................ 11 Afwijkingen gedurende het project ...................................................... 11

Resultaten en effecten ...................................................................... 13 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5

4.

Probleem .......................................................................................... 7 Doel van het project ........................................................................... 7 Transitie ........................................................................................... 7

Communicatie .................................................................................. 19 Kennisontwikkeling ........................................................................... 19 c,mm,n 3.0 ...................................................................................... 20

Projectsucces ...................................................................................... 23 5.1 5.2 5.3

Bijdrage van c,mm,n aan people, planet en profit ................................. 23 Evaluatie projectteam ....................................................................... 25 Bijdrage van Transumo ...................................................................... 26

Bijlagen

...................................................................................................... 27

Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage

Impressie Paviljoen Persoverzicht c,mm,n 2.0 AutoRAI 2009 Actieplan Elektrisch Rijden Overzicht bijeenkomsten c,mm,n paviljoen tijdens AutoRAI 2009 Communicatiemiddelen a. Flyer in Autoweek b. Boomerangkaart c. Terra (kwartaalmagazine Natuur en Milieu) d. Z-card Open source licentie

1 2 3 4 5

Bijlage 6


3

Samenvatting c,mm,n (spreek uit als common) is een open source community voor duurzame individuele mobiliteit. C,mm,n zet in op elektrisch rijden en ontwikkelt een nieuw soort auto. Maar c,mm,n is meer dan alleen een voertuig: het biedt een oplossing voor mobiliteit in de toekomst. C,mm,n werkt open source: de community is open voor iedereen. Een ontmoetingsplek voor mensen die creatief, intelligent en ondernemend met mobiliteit omgaan en willen bijdragen aan een betere wereld. De blauwdruk van de c,mm,n auto is publiek beschikbaar onder een open source licentie. De c,mm,n 2.0 heeft op hoofdlijnen de onderstaande resultaten behaald. 1. Een praktische visie op uitrolstrategieën voor duurzame mobiliteit in 2020 (rapport, presentatie en ruime publiciteit) met concrete invloed op politiek en beleid. Dit is gerealiseerd door opstellen en presenteren van het Actieplan Elektrisch Rijden en de daarbij behorende achtergrondstudie. Het Actieplan heeft brede aandacht getrokken en is door overheid en andere partijen enthousiast opgevolgd. Belangrijke elementen zijn overgenomen in het Plan van aanpak Elektrisch rijden dat de ministers Eurlings en Van der Hoeven op 3 juli 2009 hebben gepresenteerd. 2. Een interactieve, enthousiasmerende presentatie van duurzame mobiliteit op het paviljoen 'Auto in de toekomst 2.0' tijdens de AutoRAI2009 1. 3. Grote belangstelling van het bezoekende publiek voor duurzame mobiliteit: in 2009 hebben 15.000 bezoekers van de AutoRAI het paviljoen actief bezocht. Dat wil zeggen langer dan 5 minuten rondgekeken, informatie ontvangen, een proefrit in de rijsimulator gemaakt en/of hun eigen c,mm,n ontworpen samen met studenten en/of een bijdrage geleverd aan c,mm,n op het webplatform. 4. Veel publiciteit op tv, radio, vakbladen en kranten over de mogelijkheden en ontwikkelingen rond duurzame mobiliteit in al zijn facetten 2. 5. Een geavanceerd interactief webplatform, met een sterke stimulans voor open source ontwikkeling en kansen voor het Nederlandse bedrijfsleven. Het webplatform is actief. Inmiddels zijn er ruim 100 actieve gebruikers, wordt het webplatform ingezet in het onderwijs aan de 3 technische universiteiten en de Hogeschool Rotterdam en zijn er ruim 10.000 bezoekers die de informatie op het webplatform hebben bekeken. De community in bredere zin telt inmiddels meer dan 1000 leden. 6. Een c,mm,n workshop over het inschakelen van hogescholen en ROC's om de deelname van onderwijsinstellingen te verbreden.

1 2

Een impressie van het c,mm,n paviljoen is te vinden in bijlage 1 Het mediaoverzicht is opgenomen in bijlage 2


5

Summary c,mm,n (to be pronounced as common) is an open source community for sustainable individual mobility. C,mm,n aims at electric mobility and develops a new kind of car. But c,mm,n is more than just a car: it is about solutions for our future mobility. C,mm,n is open source: the community is open for everybody. A meeting place for people who deal with mobility in a creative, intelligent and entrepreneurial way, making the world a better place. The blueprint of the c,mm,n car is publicly available under an open source licence. In broad terms c,mm,n has achieved the following results, in line with the project proposal. These results are described more in detail in chapter 3. 1. A practical vision on roll out strategies for sustainable mobility in 2020 (report, presentation and broad publicity) with direct impact on government policy and opinion in parliament on this issue. This was realised by presentation of the Action Plan on Electric Transport and a background study. The Action Plan has attracted a lot of attention. Government and other stakeholders have taken it on board as their policy for electric mobility. Main elements have been adopted in the Implementation Plan Electric mobility, presented on 3 July 2009 by Transport Minister Eurlings and Minister of Economic Affairs Mrs. Van der Hoeven. 2. An interactive, stimulating presentation of sustainable mobility on the 'Car of the Future 2.0' pavilion during the Amsterdam Motor Show 2009. 3. Huge interest from the visiting public for sustainable mobility. This year 15,000 Motor Show visitors 'actively' visited our pavilion, meaning they stayed longer than 5 minutes, looking around, receiving information, making a test ride in the driving simulator and/or designing together with students their own c,mm,n and /or taking part in the interactive c,mm,n web platform. 4. Broad publicity on tv, radio, professional journals and general newspapers on the possibilities of and recent developments in sustainable mobility in its many forms. 5. An advanced interactive web platform, with a strong stimulus for open source development and many market possibilities for Dutch businesses. The web platform is live. There are now more than 100 active users. The web platform is also in use as an educational tool at the three technical universities of Delft, Eindhoven and Twente and at the Rotterdam university of applied sciences. Furthermore more than 10,000 visitors got information from the web platform. By now the c,mm,n community has more than 1000 members. 6. Also a c,mm,n workshop was held on how to reach universities of applied sciences and Regional Community Colleges to intensify the participation of educational institutions in the c,mm,n project.


6

1.

Introductie

1.1

Probleem

We worden steeds afhankelijker van de auto. Mensen willen (en moeten) mobiel zijn. Mobiliteit geeft mensen de mogelijkheid deel te nemen aan de samenleving. Tegelijk zijn de mogelijkheden van onze mobiliteit niet onbeperkt. Daarnaast heeft automobiliteit gevolgen voor onze leefomgeving, gezondheid natuur en ruimte. De afgelopen decennia heeft de samenleving zich in hoge mate aangepast aan de auto. Volgens c,mm,n is het tijd om de auto aan te passen aan de samenleving.

1.2

Doel van het project

In 2005 heeft Natuur en Milieu de drie technische universiteiten van Delft, Eindhoven en Twente uitgedaagd om 'de auto van de toekomst' te ontwikkelen. Dat heeft geresulteerd in het concept c,mm,n: een superzuinige, stille en schone auto en een vernieuwend concept voor duurzame mobiliteit. De ambitie van c,mm,n 2.0 is als volgt geformuleerd: 'Versnellen van de ontwikkeling en de marktintroductie van duurzame (auto)mobiliteit. Met als uitgangspunt empowerment; mensen in staat stellen zelf vorm te geven aan hun (duurzame) mobiliteit.' Een essentieel element daarbij is dat vernieuwende mobiliteit niet alleen duurzaam moet zijn, maar mensen ook moet aanspreken op die aspecten die zij zelf belangrijk en interessant vinden. Met het c,mm,n project wilden de projectparticipantenhet publiek informeren en actief betrekken bij duurzame mobiliteit en laten zien dat er veel belangstelling voor is. Op die manier wordt gehoopt een bijdrage te leveren aan een versnelling van de ontwikkeling en marktintroductie van duurzame mobiliteit. c,mm,n doet dat niet in beslotenheid, maar open source. Samen met de c,mm,n community (studenten, wetenschappers, ondernemers en andere geïnteresseerden) is er gewerkt aan een realistisch, vooruitstrevend én duurzaam mobiliteitsconcept dat open staat voor iedereen die zijn eigen mobiliteit wil vormgeven. De community werkt vooral via internet: via de c,mm,n website, de c,mm,n wiki en het c,mm,n webplatform bouwen de communityleden aan c,mm,n. Alle ideeën, technische gegevens en bouwtekeningen zijn via de website beschikbaar voor geïnteresseerden, iedereen mag meedenken en alle resultaten zijn openbaar.

1.3

Transitie

De c,mm,n beoogt een transitie te bewerkstelligen op vijf verschillende manieren: 1. Op nationaal of systeemniveau heeft c,mm,n heeft met haar partners het Actieplan Elektrisch Rijden geïntroduceerd. Het actieplan doet voorstellen voor systeemveranderingen die er toe moeten leiden dat er in Nederland in 2020 één miljoen elektrische auto's rijden. 2. c,mm,n stimuleert en ondersteunt Nederlanders om meer invloed uit te oefenen op de vormgeving van hun eigen mobiliteit door ze actief te betrekken bij de ontwikkeling van c,mm,n. 3. c,mm,n ontwikkelt tegelijkertijd zelf een nieuw soort auto. De Stichting Natuur en Milieu bouwt samen met de drie technische universiteiten, ruim dertig partners en


7

leden van de community aan de c,mm,n 2.0 – een elektrische auto die de huidige industrie uitdaagt sneller te innoveren en haar daar in steunt. 4. En c,mm,n is meer dan alleen een voertuig: het biedt een oplossing voor mobiliteit in de toekomst door het ontwikkelen en introduceren van nieuwe mobiliteitsconcepten en mobiliteitsdiensten. 5. c,mm,n werkt tot slot open source: de community is open voor iedereen. Een ontmoetingsplek voor mensen die creatief, intelligent en ondernemend met mobiliteit omgaan en willen bijdragen aan een betere wereld. De blauwdruk van de c,mm,n auto is publiek beschikbaar onder een open source licentie. Naast deze transities heeft c,mm,n het afgelopen jaar geïnnoveerd op de volgende onderdelen. Hierover is meer te lezen in hoofdstuk drie. 1. Uitrolstrategie '1 miljoen elektrische auto's in 2020' 3 2. Oplaadpunten voor snelladen 3. Oplaadpunten voor optimaal laden 4. Interieur design 5. Bodemplaat/ophanging 6. Aandrijflijn 7. Intelligente systemen/rijsimulator 8. Design booth 9. Digiquette 10. Inrichting en verbetering webplatform 11. Verbreding onderwijscoalitie met hogescholen en ROC's

3

Het Actieplan Elektrisch Rijden is te vinden in bijlage 3


8

2.

Onderzoeksopzet

De c,mm,n 2.0 is in de eerste plaats een open source demonstratie- en ontwikkelproject.

2.1

Projectaanpak

Voor de uitvoering van het project c,mm,n 2.0 is een projectbureau ingericht. Het projectbureau werd ondergebracht bij Stichting Natuur en Milieu. Het projectbureau was verantwoordelijk voor de organisatie en uitvoering van alle activiteiten. Bij het c,mm,n project zijn veel verschillende partijen betrokken. Om alle activiteiten in goede banen te leiden is een aantal projectgroepen ingesteld (algemeen en communicatie). Het geheel stond onder leiding van een stuurgroep. De drie technische universiteiten hebben gewerkt aan de technische doorontwikkeling van de auto. De Universiteit Twente heeft daarbij vooral gewerkt aan de beleving van de automobilist en de gedragsaspecten door de ontwikkeling van de Rijsimulator. De Technische Universiteit Delft was verantwoordelijk voor het exterieur en de doorontwikkeling van het interieur. Daarnaast hebben zij een studie gemaakt van materiaalsoorten en de bodemplaat en de ophanging verder ontwikkeld. De Technische Universiteit Eindhoven heeft zich gericht op een volledig elektrische aandrijflijn.

2.2

Organisatie c,mm,n

Samenstelling consortium Initiatiefnemers Stichting Natuur en Milieu Technische Universiteit Delft Technische Universiteit Eindhoven Universiteit Twente Hoofdpartners Rabobank Athlon Car Lease Logica Maatschappelijke partners Transumo Ministerie van Verkeer en Waterstaat Postcode Loterij Partners AutoRAI 2009 Gemeente Amsterdam NCSI

DHV Hogeschool Rotterdam Platform Duurzame Mobiliteit


9

Partners realisatie AV10 CTW Xkwadraat Vredestein ABS

CTIT Re-lion AkzoNobel Sabic SteinhauserVan den BrinkHeeziusRijsdijk Advocaten

Projectgroep Om de technische en inhoudelijke activiteiten in goede banen te leiden is een projectgroep ingesteld met vertegenwoordigers van Natuur en Milieu, de technische universiteiten en de hoofdpartners. -

De heer ir. S.P. Akkerman, manager projectbureau c,mm,n De heer dr. ir. I.J.M. Besselink, TU Eindhoven De heer E. van Grondelle MBA, TU Delft De heer ir. A.P. van Beukel, Universiteit Twente De heer ir. S.A. Veenstra, Universiteit Twente De heer P. Veendrick, Rabobank Nederland De heer K. Aksular, Athlon Car Lease Nederland B.V. De heer P. Soonius, Athlon Car Lease Nederland B.V. De heer R.H. Stipdonk, Logica De heer ir. J. van den Berg, DHV Management Consultants De heer ir. J. Lammers, Sunday Afternoon webservices De heer F. Tabarki, Cool Politics De heer ir. W.J. van Grondelle, Stichting Natuur en Milieu De heer ir. C.P. Nobel, Stichting Natuur en Milieu Mevrouw drs. M. van Woerkom, Stichting Natuur en Milieu Mevrouw C. Vonk, Stichting Natuur en Milieu Mevrouw S. de Kort, Stichting Natuur en Milieu Mevrouw T. Quax, Maurits Groen Milieu en Communicatie

Stuurgroep Het project wordt bestuurd door een stuurgroep, met vertegenwoordigers van Natuur en Milieu en de drie technische universiteiten. Daarnaast bestaat de stuurgroep uit vertegenwoordigers van de RAI vereniging, het Platform Duurzame Mobiliteit en Transumo. Leden: - Mevrouw M. de Rijk, algemeen directeur van Stichting Natuur en Milieu (voorzitter) - De heer prof. dr. H. Nijmeijer, faculteit Werktuigbouwkunde, TU Eindhoven - De heer prof. dr. Ir. B. van Arem, faculteit Construerende Technische Wetenschappen, Universiteit Twente - De heer prof. dr. C.J.P.M. de Bont, decaan faculteit Industrieel Ontwerpen TU Delft Adviseurs: - De heer P.J.H. Janssen, directeur RAI Vereniging - De heer ir. J. Klinkenberg, zakelijk directeur Transumo - De heer ir. F. Hermans, voorzitter van het Platform Duurzame Mobiliteit Projectbureau: - De heer ir. W.J. van Grondelle, Stichting Natuur en Milieu - De heer ir. S.P. Akkerman, manager projectbureau c,mm,n


10

Werkgroep communicatie De werkgroep communicatie is verantwoordelijk voor de instemming van interne en externe communicatie en bestaat uit een vertegenwoordiging van de samenwerkende partijen en partners: -

De heer ir. S. Akkerman, manager projectbureau c,mm,n 2.0 Mevrouw drs. M. van Woerkom, Stichting Natuur en Milieu Mevrouw C. Vonk, Stichting Natuur en Milieu Mevrouw S. de Kort, Stichting Natuur en Milieu Mevrouw B. Smink, Smink & co De heer ir. E. van Grondelle, TU Delft Mevrouw A. Westbroek, TU Delft De heer E. Pupupin, Universiteit Twente Mevrouw A. Mestrom, TU Eindhoven De heer J.W. ter Avest, Rabobank Nederland Mevrouw J. Peters, Athlon Car Lease Nederland B.V. Mevrouw K. van Tol, Athlon Car Lease Nederland B.V. Mevrouw F. Bellinga, Logica De heer C. Linke, Logica De heer P. Habets, gemeente Amsterdam

2.3

Samenwerking

C,mm,n heeft niet samengewerkt met andere Transumo-projecten of Bsik projecten.

2.4

Wetenschappelijke methodologie

De c,mm,n werkt open source en is 'open voor iedereen'. De blauwdruk van de c,mm,n auto en mobiliteitsconcepten zijn publiek beschikbaar onder een open source licentie. Zo kan de hele wereld meewerken aan de ontwikkeling van echte duurzame mobiliteit. Iedereen is welkom om het ontwerp te gebruiken en aan te passen. De enige voorwaarde is dat de afgeleide ontwerpen weer terugkeren naar de community. Samenwerking leidt immers tot de beste resultaten. Samenwerking geschiedt onder de c,mm,n open source licentie (zie bijlage).

2.5

Afwijkingen gedurende het project

Tijdens het project zijn geen noemenswaardige afwijkingen opgetreden.


11

3.

Resultaten en effecten

3.1

Door c,mm,n behaalde resultaten en effecten

Samenvatting Conform de projectaanvraag heeft c,mm,n op hoofdlijnen de onderstaande resultaten behaald: 1. c,mm,n heeft een praktische visie op uitrolstrategieën voor duurzame mobiliteit in 2020 (rapport, presentatie en ruime publiciteit) met concrete invloed op politiek en beleid gerealiseerd door het opstellen en presenteren van het Actieplan Elektrisch Rijden en de daarbij behorende achtergrondstudie. Het Actieplan heeft brede aandacht getrokken en is door overheid en andere partijen enthousiast opgevolgd. Belangrijke elementen zijn opgenomen in het Plan van Aanpak Elektrisch Rijden van de ministers Eurlings en Van der Hoeven 2. Een interactieve, enthousiasmerende presentatie van duurzame mobiliteit op het paviljoen 'Auto in de toekomst 2.0' tijdens de AutoRAI2009 4. 3. Grote belangstelling van het bezoekende publiek voor duurzame mobiliteit; Dit jaar hebben 15.000 bezoekers van de AutoRAI het c.mm.n-paviljoen actief bezocht. Dat wil zeggen langer dan 5 minuten rondgekeken, informatie ontvangen, een proefrit in de rijsimulator gemaakt en/of hun eigen c,mm,n ontworpen samen met studenten en/of een bijdrage geleverd aan c,mm,n op het webplatform. 4. Veel publiciteit op tv, radio en kranten/bladen over de mogelijkheden en ontwikkelingen rond duurzame mobiliteit in al zijn facetten 5. 5. Een geavanceerd interactief webplatform, met een sterke stimulans voor open source ontwikkeling en kansen voor het Nederlandse bedrijfsleven. Het webplatform is actief. Inmiddels zijn er ruim 100 actieve gebruikers, wordt het webplatform ingezet in het onderwijs aan de 3 technische universiteiten en de Hogeschool Rotterdam en zijn er ruim 10.000 bezoekers die de informatie op het webplatform hebben bekeken. De community in bredere zin telt inmiddels meer dan 1000 leden. 6. Een c,mm,n workshop over het inschakelen van hogescholen en ROC's om de deelname van onderwijsinstellingen te verbreden. C,mm,n 2.0 – communicatie Hieronder worden de resultaten op het gebied van communicatie in detail doorgelopen: 1. c,mm,n paviljoen op de AutoRai2009 De AutoRAI heeft dit jaar 220.000 bezoekers getrokken. Op basis van steekproeven uitgevoerd door de RAI-vereniging heeft een kleine 15.000 bezoekers bewust het c,mm,n paviljoen bezocht. De bezoekers van het paviljoen waren geïnteresseerd en stelden veel vragen aan de studenten en overige standbemanning. Vooral de rijsimulator trok veel belangstelling. 2. Programma op het paviljoen Op 31 maart 2009 werd de AutoRAI geopend. Op deze dag werd de ochtend besteed aan het ontvangen van de vakpers. De vakmiddag is gebruikt om c,mm,n relaties uit te nodigen voor een rondleiding en presentatie op het paviljoen. Dezelfde avond werd het c,mm,n paviljoen officieel geopend door minister-president Balkenende en minister Eurlings. Tevens namen zij het eerste exemplaar van het Actieplan Elektrisch Rijden in ontvangst. Van 1 tot en met 11 april was de AutoRAI open voor bezoekers. Gedurende deze dagen heeft c,mm,n een aantal speciale evenementen ingepland.

4

Een impressie van het c,mm,n paviljoen is te vinden in bijlage 1

5

Het media overzicht is te vinden in bijlage 2


13

Zo hebben onder andere de gemeente Amsterdam, Logica CMG en de ANWB speciale bijeenkomsten georganiseerd op het c,mm,n paviljoen. Daarnaast is het paviljoen bezocht door een delegatie van de Tweede Kamer en minister Cramer. Voor de AutoRAI bezoekers is elk uur een film van zeven minuten getoond, waarin de kern van c,mm,n op speelse wijze werd uitgelegd en de kijkers werden uitgenodigd om deel te nemen aan de c,mm,n community. 3. Aandacht in de media Om de c,mm,n deelname te promoten en de doorontwikkeling van c,mm,n voor iedereen inzichtelijk te maken zijn er diverse communicatieactiviteiten gestart in de aanloop naar en tijdens de AutoRAI. Diverse vakbladen, zoals de Autoweek en de Ingenieur, zijn benaderd voor redactionele artikelen. Voorafgaand aan en tijdens de AutoRAI zijn er tientallen publicaties geweest in vakbladen en landelijke en regionale media. Ook is er op meer dan vijftig websites aandacht besteed aan c,mm,n, het Actieplan en het c,mm,n paviljoen op de AutoRAI. 4. c,mm,n on tour na de AutoRAI 2009 Ook na de AutoRAI 2009 gaat c,mm,n verder. Om bezoekers naar de c,mm,n website te trekken en op die manier nieuwe community leden te werven is c,mm,n on tour gegaan in 2009. De auto is te vinden op tentoonstellingen, exposities en bij evenementen voor een algemene kennismaking met het concept. In mei en juni 2009 was c,mm,n te vinden op Schiphol. In december vertrekt c,mm,n naar de Kunsthal voor de tentoonstelling 'Maakbare wereld'. C,mm,n 2.0 – ontwikkelingen Hieronder zijn de inhoudelijke resultaten beschreven. Wij hebben deze concrete resultaten op de beschreven manier gepresenteerd op het paviljoen op de AutoRAI: 1. Uitrolstrategie 'Op weg naar één miljoen elektrische auto's in 2020' Tijdens de AutoRAI2009 lanceerde c,mm,n het Actieplan Elektrisch Rijden. De ambitie van het Actieplan is één miljoen elektrische auto's in Nederland in 2020. De stroom voor deze auto's wordt schoon opgewekt. Energiebedrijven zijn tegen die tijd de nieuwe brandstofleveranciers. Dat is de stevige ambitie van c,mm,n. Tegelijkertijd is c,mm,n realistisch. Daarom presenteerden de c,mm,n-partners in het Actieplan Elektrisch Rijden een uitgekiende fasering voor de introductie van elektrisch vervoer in Nederland, te beginnen met een grootschalige pilot voor het gecontroleerd testen van de eerste elektrische auto's in Nederland. De naam hiervan is c,mm,n living lab; Nederland als testen ontwikkelmarkt voor duurzame elektrische auto's. Ook zo combineert c,mm,n innovatie, het creëren van economische toegevoegde waarde en duurzaamheidsdoelstellingen. 2. Oplaadpunten voor snelladen Met een elektrische auto kun je ongeveer 150 kilometer rijden zonder de auto op te laden. Dat is genoeg om je in de stad te verplaatsen, maar misschien niet genoeg voor een drukke werkdag of een langere rit. Daarom heeft een studentengroep van de TU Delft voor c,mm,n Awesome Mobility ontwikkeld. Dit oplaadpunt kan elektrische auto's binnen 15 minuten opladen, zodat je snel weer verder kan rijden. Wanneer een gebruiker zijn auto parkeert op een snellaadparkeerplaats, maakt het systeem automatisch contact met de auto en start het laden. Een landelijke introductie van deze snellaadpunten maakt het mogelijk dat mensen eindeloos kunnen rijden met hun elektrische auto.

6 7

Een overzicht van de activiteiten op het c,mm,n paviljoen is te vinden in bijlage 4 Het mediaoverzicht is te vinden in bijlage 2


14

3. Oplaadpunten voor optimaal laden Het JUiCE! 'optimaal oplaadpunt' – ontwikkeld door een andere studentengroep uit Delft - zorgt ervoor dat de c,mm,n op elke parkeerplaats in Nederland kan worden opgeladen. De oplaadpunten aan lantaarnpalen laten zien dat elektrisch rijden realistisch én mogelijk is. De service van JUiCE! is uniek, omdat door het registratiesysteem gebruikers overal in Nederland aan de stoeprand hun auto kunnen opladen. 4. Interieur design Terwijl je je rijdt,rijdt, gaat het leven Je wilt evenJe alleen of juistnadenken met an-deren Terwijl gaat hetdoor. leven door. wiltnadenken even alleen ofoverleggen. juist met Je anhebt zin overleggen. om weer eens zelf wegzin vanom A naar B teeens zoeken of benut het comfort colonnerijden. En deren Je de hebt weer zelf de weg van A van naar B te zoeken weet je: grote kans dat dezevan mindsets zelfs tijdens het interieur verandert dan of benut het comfort colonnerijden. En rijden weetveranderen. je: grote Het kans dat deze mindsets met je tijdens mee. Je kunt staan voor informatie of interieur juist een gesloten houding hebben. heel zelfs het open rijden veranderen. Het verandert dan met Je je kunt mee. individueel bezig zijn of juist graag willen samenwerken met mensen. Het interieur van c,mm,n is Je kunt open staan voor informatie of juist een gesloten houding hebben. Je kunt gemaakt voor informatie en samenwerking, maar geeft je ook de mogelijkheden om bij jezelf te blijven. heel bezig zijn of juistdeze graag willen samenwerken met mensen. Het De TUindividueel Delft ontwikkelde en presenteerde versie van c,mm,n interior. interieur van c,mm,n is gemaakt voor informatie en samenwerking, maar geeft je 5. Bodemplaat/ophanging Materiaal, structuur, architectuur en design van een auto zijn afhankelijk van de energiebron van je auto (waterstof, batterijpakketten of elektrische laadstations) en het geplande gebruik (stad of snelweg). C,mm,n ziet het nieuwe chassis dan ook als een platform waarop gebruikers en ontwerpers hun eigen opbouw en interieur kunnen realiseren. Zeker als de bodemplaat een belangrijk deel van de vering van de wielen kan overnemen. Speciaal voor c,mm,n is een nieuwe, actieve ophanging ontworpen. Deze houdt de auto horizontaal tijdens bochten en verbruikt hierbij vrijwel geen energie. Het geheim zit 'm in een simpele draaibare arm. Dankzij het compacte formaat daarvan kan de voorkant van de auto mooi slank blijven, en dat vertaalt zich weer in een gunstiger brandstofverbruik. Dit onderdeel werd ontwikkeld en gepresenteerd door de TU Delft. 6. Aandrijflijn c,mm,n 2.0 presenteerde een volledige elektrische aandrijflijn. De batterijen hebben in de afgelopen decennia een grote ontwikkeling doorgemaakt. Daardoor is elektrisch rijden nu interessant. Aan de hand van een aantal verschillende batterijtypen is deze ontwikkeling geïllustreerd. Tegelijk is de actieradius van een volledige elektrische auto onvoldoende voor lange afstanden. Met de getoonde zuinige dieselmotor (een range extender) kan dit ondervangen worden. TU Eindhoven nam de ontwikkeling en presentatie van de aandrijflijn voor zijn rekening. 7. Design booth Nieuw op het paviljoen was ook de design booth, een ontwerpstudio, waar studenten en bezoekers samen hun c,mm,n konden ontwerpen. c,mm,n maakt het door middel van de design en engineering booth mogelijk om zelf een auto samen te stellen. Daarna zijn de effecten door te rekenen van de verschillende ontwerpkeuzes op het brandstofverbruik, comfort en de veiligheid. 8. Intelligente systemen/rijsimulator Met de rijsimulator – ontwikkeld en gebouwd door de Universiteit Twente - ontdekte het publiek de mobiliteit van de toekomst. Men ervaart nieuwe technologieën en ziet mobiliteitsoplossingen die de efficiëntie van het verkeerssysteem vergroten, zoals in-


15

formatie over mogelijke alternatieve vervoersmiddelen, dynamische kilometerheffing en het ondersteunen van carpooling. 9. Digiquette Amsterdam is in 2040 één van de meest dynamische en schone metropolen in Europa, met duurzame energieopwekking, mobiliteit en optimale benutting van de stedelijke ruimte. Zo blijft het landschap gespaard en verbetert de bereikbaarheid. De digiquette (een digitale maquette) van de gemeente Amsterdam toont de dynamiek van Amsterdam in 2040. De digiquette was een belangrijke inbreng van de gemeente Amsterdam in het c,mm,n project. 10. Inrichting en verbetering webplatform Vanaf nu is het nog gemakkelijker om de ontwikkelingen van de c,mm,n te volgen en mee te praten. Op dit platform zijn de teksten, technische gegevens en afbeeldingen te bekijken én eigen ontwerpen en ideeën te plaatsen. Bovendien kan men via het platform in contact komen met studenten van de technische universiteiten en alle anderen die bijdragen leveren aan de ontwikkeling van de c,mm,n. Het platform is ontwikkeld door Logica CMG. 11. Verbreding onderwijscoalitie met hogescholen en ROC's De verbreding van de onderwijscoalitie kwam tijdens de AutoRAI tot uiting door de deelname van Hogeschool Rotterdam aan de 'design booth'. Daarnaast zijn er contacten gelegd met de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) en Saxion Hogescholengroep. Het contact met ROC's heeft inmiddels geleid tot een onderwijsproject voor scholieren van het Grafisch Lyceum Utrecht met als resultaat een inspirerend filmpje dat op de website van c,mm,n te zien is.

3.2

De c,mm,n-visie op duurzame mobiliteit

C,mm,n wil bijdragen aan de transitie naar duurzame mobiliteit. Duurzame mobiliteit heeft een aantal dimensies. Te onderscheiden zijn drie belangrijke elementen: vervoermiddelen, mobiliteitsdiensten en de ruimtelijke ordening (de aanbodkant), mobiliteitspatronen en -gedrag (de vraagkant) en sturingsinstrumenten zoals communicatie, informatie, financiële incentives en prijsbeleid. Duurzame mobiliteit wordt alleen bereikt als niet alleen de onderdelen duurzaam zijn, maar als er ook een uitgebalanceerd evenwicht wordt aangebracht tussen die onderdelen. Essentieel is immers dat de verschillende onderdelen elkaar versterken richting duurzaamheid, in plaats van dat ze elkaar tegenwerken of neutraliseren - zoals nu vaak het geval is. C,mm,n draagt hier sterk aan bij doordat c,mm,n zich enerzijds richt op een uiterst duurzame auto gecombineerd met duurzame mobiliteitsdiensten, en anderzijds op sturingsmogelijkheden via de inzet van geavanceerde ict-diensten voor communicatie, informatie en beprijzing/betaling. En die geavanceerde informatie stimuleert weer de verduurzaming van het mobiliteitsgedrag. Daarbij biedt het open source karakter bij uitstek de mogelijkheid om maatschappelijk draagvlak te verkrijgen. Concreet: c,mm,n richt zich met het Actieplan Elektrisch rijden op het stimuleren van duurzaam overheidsbeleid, c,mm,n laat aan een breed publiek zien welke innovaties allemaal mogelijk zijn (o.a. door de mock ups op de AutoRAI, de rijsimulator en de scenario's) en c,mm,n stimuleert de verduurzaming van mobiliteit in de samenleving via de c,mm,n community.


16

3.3

Transitie naar duurzame mobiliteit

C,mm,n richt zich op het versnellen van de introductie van duurzame mobiliteit. C,mm,n is een open source community voor het vormgeven van duurzame individuele mobiliteit. Met de community wordt een nieuw soort auto en een nieuw mobiliteitsconcept ontwikkeld. C,mm,n heeft de ambitie oplossingen te bieden voor mobiliteit in de toekomst. De community is een groeiende gemeenschap; momenteel zijn meer dan 1000 mensen betrokken bij c,mm,n, waarvan circa 100 actief een bijdrage leveren. Dat is ook de fase waarin c,mm,n zich op dit moment in het transitieproces bevindt. De eerste stappen worden vanaf 2007 gezet. C,mm,n is tot nu toe vooral een demonstratie- en ontwikkelproject geweest waarin met name jongeren samen met wetenschappers laten zien dat innovatie richting duurzame mobiliteit heel goed mogelijk is. C,mm,n wil de auto-industrie inspireren voorop te lopen in duurzame ontwikkeling. Maar c,mm,n wil ook de mobilisten er van bewustmaken dat ze veel meer invloed uit kunnen oefenen op hun eigen mobiliteit dan ze wellicht in eerste instantie denken. Naast het communicatie-, inspiratie- en bewustwordingsaspect zet c,mm,n ook de eerste stappen op weg naar de introductie van duurzame mobiliteit. In de community zijn bijvoorbeeld prototypes van elektrische oplaadpalen ontwikkeld die in productie genomen kunnen worden. Ook ontwikkelden studenten een elektrische aandrijflijn, werden er testen uitgevoerd met elektrische in-wiel motoren en worden toekomstige systemen getest door potentiële gebruikers in de rijsimulator. Tegelijk geldt: wie nadenkt over duurzaamheid, moet zich realiseren dat dit zich over een lange periode uitstrekt. Gedragsveranderingen hebben tijd nodig. Ook ontwikkeltrajecten en productieprocessen kunnen tientallen jaren duren. Sommige technologieën moeten misschien zelfs nog worden uitgevonden. Daarom heeft c,mm,n het jaar 2050 geprikt als streefmoment voor de duurzame samenleving. Omdat je met zo'n lange periode voor je gemakkelijk in de tijd verdwaalt en daardoor te weinig vorderingen maakt, richt c,mm,n zich op 2020. Een tussenfinish waar het wel degelijk belangrijk is dat je een goede prestatie neerzet op weg naar 2050. Tegelijk stelt c,mm,n zichzelf tot doel regelmatig mijlpalen te presenteren. Bijvoorbeeld door haar voortgang te presenteren tijdens de AutoRAI's.

3.4

Internationale kennisontwikkeling

c,mm,n 2.0 heeft op bescheiden wijze bijgedragen aan internationale kennisontwikkeling. Het afgelopen jaar hebben ongeveer 10 buitenlandse studenten aan projecten binnen c,mm,n gewerkt. De open source community heeft ongeveer 1000 leden waarvan ongeveer 10 procent uit het buitenland. Deze leden volgen de community vooral. De kennis wordt ook bescheiden internationaal verspreid. Zo hebben vertegenwoordigers van de technische universiteiten c,mm,n gepresenteerd en vertegenwoordigd tijdens congressen en lezingen in onder andere Leuven, Zagreb (Kroatië) en Stavenger (Noorwegen). Opmerkelijk is dat de internationale bekendheid van c,mm,n aanzienlijk is toegenomen door het noemen van c,mm,n op springwise blog, een internationaal zeer vermaard blog waar de laatste technologietrends worden besproken. Het bezoekersaantal van de website bijvoorbeeld is sinds die tijd verdubbeld.

3.5

Implementatie van de innovatie op grotere schaal

Implementatie op grotere schaal heeft vooral aandacht gekregen in het Actieplan Elektrisch rijden. De kern van het actieplan is versnelling van de marktintroductie van elektrisch transport. Bij de open source uitvraag naar ideeën en meningen en de desk research werd al snel duidelijk dat een succesvolle introductie sterk afhangt van een goede fasering en een slimme regie op het hele proces. Voor de toepassing van de innovaties


17

in elektrisch transport op grotere schaal is een fasering ontwikkeld in drie stappen: eerst een fase van grootschalige praktijkproeven, met goede monitoring en evaluatie, daarna uitrol in een relatief gecontroleerde omgeving van fleetowners en grote wagenparkeigenaren/beheerders en tenslotte uitrol naar de brede consumentenmarkt. 8 Bij de workshops tijdens het ontwikkelingsproces en bij de presentatie van ons Actieplan bleek er veel steun voor een dergelijke aanpak. Ook in het Plan van Aanpak Elektrisch Rijden van het kabinet komt deze aanpak terug. Een tweede aspect van innovatie op grotere schaal is het onderzoeksprogramma 'c,mm,n research, human centered sustainable mobility' dat de drie technische universiteiten hebben opgesteld ter verdere uitwerking en verdieping van het wetenschappelijk onderzoek rond c,mm,n.

8

Voor een verdere uitwerking zie het Actieplan Elektrisch Rijden in bijlage 3


18

4.

Verankering en doorwerking

4.1

Communicatie

Een van de belangrijkste doelstellingen van c,mm,n is communicatie en kennisoverdracht. De communicatie en kennisoverdracht heeft intensief plaatsgevonden binnen het c,mm,n project. Maar juist de communicatie en kennisoverdracht buiten 'de wereld van Transumo' stond daarnaast ook centraal. De interne communicatie verliep als volgt: 1) Stuurgroep – stuurde en besliste op hoofdlijnen. 2) Manager projectbureau en coördinatoren van de drie technische universiteiten stuurde en besliste op de inhoudelijke ontwikkelingen binnen het project. 3) Projectgroep – adviseerde op de inhoudelijke ontwikkelingen binnen het project. 4) Werkgroep communicatie – adviseerde over de communicatie. De externe communicatie verliep op de volgende manieren: 1) Website, wiki en open source platform – op 31 maart 2009 is de nieuwe c,mm,n website online gegaan. Deze website biedt bezoekers veel gemakkelijker toegang tot informatie. Daarnaast functioneert de website als een portal naar de andere c,mm,n gerelateerde websites; de c,mm,n wiki en het open source webplatform. In alle communicatie-uitingen is de website vermeld en ook via Google adwords is getracht extra bezoekers te genereren. Dit heeft geleid tot een fors toegenomen aantal bezoekers van de c,mm,n website, met als absolute piek de AutoRAI. Gedurende de AutoRAI is de website meer dan 12.000 keer bezocht, waarvan 10.000 unieke bezoekers. 2) Communicatieproducten 9 a. Flyer in Autoweek b. Boomerangkaart c. Terra (kwartaalmagazine Natuur en Milieu) d. Z-card e. Nieuwe website c,mm,n 3) Free publicity – er zijn diverse vakbladen benaderd voor redactionele artikelen. Voorafgaand en tijdens de AutoRAI zijn er tientallen publicaties geweest in vakbladen en landelijke en regionale media. Ook is er op meer dan vijftig websites aandacht besteed aan c,mm,n, het Actieplan en het c,mm,n paviljoen op de AutoRAI.

4.2

Kennisontwikkeling

C,mm,n 2.0 heeft de volgende bijdrage geleverd aan de kennisontwikkeling: -

-

9

C,mm,n 2.0 heeft de integrale ontwikkeling van duurzame mobiliteit gestimuleerd omdat het heel verschillende partijen - universiteiten, bedrijven, overheden en milieuorganisaties - bij elkaar brengt. C,mm,n 2.0 biedt een breed gedragen en onderbouwd perspectief op praktische kansen en onmogelijkheden van transitiepaden naar het jaar 2020. Deze praktische kansen en mogelijkheden zijn onder andere vastgeld in het Actieplan Elek-

De communicatiemiddelen zijn opgenomen in bijlage 5


19

-

-

-

-

4.3

trisch Rijden. Deze kennis heeft de overheid (Ministerie Verkeer en Waterstaat) onder andere gebruikt in het vormgeven van haar Plan van aanpak Elektrisch rijden dat de ministers Eurlings en Van der Hoeven op 3 juli 2009 hebben gepresenteerd. C,mm,n 2.0 stimuleerde de concepten productontwikkeling door de drie technische universiteiten gezamenlijk, waardoor tevens het drie technische universiteiten-concept werd gestimuleerd. Door de koppeling aan onderwijs- en opleidingstrajecten bracht het project de jongere generatie op een actieve manier in aanraking met duurzame mobiliteit. Studenten nemen deel aan ontwerpprojecten en hebben de prototypes gepresenteerd op de AutoRAI ontworpen en gebouwd. Door de presentatie op de AutoRAI – een van de grootste publieksevenementen in ons land – werd de (wetenschappelijke) kennis onder de aandacht gebracht van een zeer groot publiek. De kennis blijft toegankelijk voor dat grote publiek via de website, de wiki en vooral via het c,mm,n webplatform. Het project heeft door de open source aanpak geleid tot een vernieuwende vorm van kennisontwikkeling. Het mobiliseert mensen en groepen om deel te nemen en kennis in te brengen en te delen via Internet. Daarmee wordt nieuwe kennis en creativiteit aangeboord. Tevens geeft het de mogelijkheid van snellere verbreiding en grotere toegankelijkheid van kennis in bredere kring. Dit ondersteunt de beleidsmatig gewenste koploperpositie van Nederland op het gebied van innovatie.

c,mm,n 3.0

Na de succesvolle demonstraties van de c,mm,n 1.0 en de c,mm,n 2.0 op AutoRAI in respectievelijk 2007 en 2009 is het in de ogen van de c,mm,n community tijd om een nieuwe weg in te slaan. Met een actieve community (1000 leden), een substantieel aantal betrokken wetenschappers van de drie technische universiteiten (meer dan 50), een bewezen merk en een grote naamsbekendheid (c,mm,n is internationaal breed bekend) is het een logische stap de relatie met het bedrijfsleven – met name de autoindustrie en de mobiliteitsdienstverleners - te versterken en ondernemerschap in de community te stimuleren. Dit om zo de doelstellingen van c,mm,n 'het versnellen van de introductie van duurzame mobiliteit in Nederland' daadwerkelijk te realiseren. De belangrijkste drie doelstellingen voor c,mm,n in de komende tijd zijn: - stevige, actieve ontwikkeling van de open source community (met behulp van het interactieve webplatform); - een duidelijke link naar de markt (om te zorgen dat c,mm,n ook echt tot producten leidt); - verder uitbouwen van de naambekendheid van c,mm,n om relevantie voor een brede groep stakeholders te creëren. Project c,mm,n 3.0 Concreet wordt een project ontwikkeld waarbij bedrijven, overheden en anderen de gelegenheid krijgen om heel praktische, op productontwikkeling gerichte vragen op het webplatform te plaatsen. Ze krijgen daarover – binnen een bepaalde termijn - vanuit de community informatie / ideeën / ontwerpen / antwoorden. Studenten, wetenschappers en anderen worden gestimuleerd om de ideeën en producten die ze in de c,mm,n community hebben ontwikkeld naar de markt te brengen, bijvoorbeeld door een eigen bedrijf op te zetten. Daaromheen organiseert c,mm,n discussies, bijeenkomsten en activiteiten met een grote zichtbaarheid in de media waar de 'oogst' verder wordt besproken en getoond en het merk c,mm,n verder wordt uitgebouwd. Community-leden doen graag mee met c,mm,n in deze opzet omdat ze er wat voor terugkrijgen (contacten, fame, informatie, meetings, free lance werk).


20

Bedrijven/'gebruikers' betalen op een of andere manier voor de producten. De ambitie is dat dit systeem na een – te subsidiëren – startfase financieel voldoende oplevert om een basisondersteuning van de community (een projectbureau) te financieren. Het kernthema van dit project is innovatie, het leggen van een vernieuwende relatie tussen de c,mm,n community en de markt. Bij succes is het goed denkbaar dat dit concept kan worden gekopieerd naar andere sectoren.


21

5.

Projectsucces

5.1

Bijdrage van c,mm,n aan people, planet en profit

C,mm,n als geheel heeft haar bijdrage geleverd aan het realiseren van de Transumodoelstellingen. Tegelijk heeft een aantal c,mm,n onderdelen op specifieke wijze bijgedragen aan de programmadoelstellingen. Hieronder wordt die bijdrage beschreven. (a) People, C,mm,n als geheel heeft op de AutoRAI2009 en in de media veel aandacht gekregen. Op de RAI heeft vooral de c,mm,n rijsimulator veel aandacht getrokken en konden bezoekers kennis maken met het rijden in de toekomst. Hierin stond/staat duurzaamheid centraal. De boodschap was/is om bewuster om te gaan met (auto)mobiliteit voornamelijk door mensen een mening te laten vormen over hoe tot een duurzamer (auto)mobiliteitssysteem te komen. Bestuurders konden de potentiële bijdrage van de techniek voelen in de vorm van automatisch rijden en de integratie van allerlei ICT- systemen in de auto. Daarnaast werd getoond welke invloed de ontwikkeling van sociale netwerken op internet kan hebben op het verduurzamen van de mobiliteit. Via deze netwerken kunnen in de toekomst bijvoorbeeld 'mobiliteitsagenda's' worden gebruikt om ritten op elkaar af te stemmen en zo gemakkelijker en vaker samen te reizen. De c,mm,n rijsimulator houdt naast de bestuurder ook rekening met het publiek. Zo is met een simulatie een groter aantal mensen aangesproken dan alleen de bestuurder. Doordat iedereen kon meekijken en mee luisteren met de bestuurder heeft de rijsimulator een groot publiek kunnen vernemen welke invloed de techniek kan hebben op het verduurzamen van de mobiliteit. Daarnaast is elk uur op het paviljoen een film vertoond over c,mm,n. Deze film gaf de bezoeker een duidelijk beeld van het c,mm,n mobility concept en nodigde de bezoekers uit deel te nemen aan de c,mm,n community. (b) Planet C,mm,n is als superzuinige en duurzame elektrische auto het fysieke symbool van duurzame mobiliteit. Tegelijk zorgt c,mm,n er ook voor dat mensen totaal anders gaan denken over jezelf vervoeren van A naar B en de functie van de auto daarbij. Zo draagt de online c,mm,n community bij aan de verdere ontwikkeling van duurzame mobiliteit. Op het paviljoen is op diverse manieren het planet-aspect onder de aandacht gebracht van de bezoekers: via de film, via de design booth, en natuurlijk via de tentoongestelde mock-ups met de daarbij gegeven toelichting. De c,mm,n rijsimulator toont het rijden in een elektrische auto, aangezien een van de centrale boodschappen van c,mm,n is dat elektrisch rijden de toekomst heeft. De directe uitstoot van auto's wordt zo tot 0 gereduceerd. Verder toont de simulator de rol die de techniek kan hebben bij het vergroten van de veiligheid in het verkeerssysteem. Mensen konden ervaren in welke mate de techniek de veiligheid kan vergroten en maken kennis met het gevoel 'passagier in eigen auto' te zijn. Voor de c,mm,n 2.0 (zoals gepresenteerd op de AutoRAI) is door de studenten van de TU/e een volledig elektrische aandrijflijn ontwikkeld, waarmee de C02 uitstoot (well to wheel) met minimaal een factor 2 ten opzichte van de huidige auto's gereduceerd kan worden. Na de AutoRAI is het traject in gang gezet om deze aandrijflijn ook daadwerkelijk in een rijdend voertuig te realiseren. Gezien de beperkingen van de batterijen, de wens om het energieverbruik in het algemeen laag te houden en het gebrek aan speciale oplaadpunten met een hoog vermogen, is gekozen voor een relatief klein 2+2 voertuig met een batterijcapaciteit welke met de bestaande elektri-


23

sche infrastructuur (220 V, 16A) in één nacht weer opgeladen kan worden. De actieradius van dit voertuig zal naar verwachting zo'n 150 km bedragen. (c) Profit c,mm,n heeft ook een duidelijke bijdrage geleverd aan het profit-aspect, door duidelijk te maken dat op deze wijze milieu en economie heel goed kunnen samengaan. Het is belangrijk om te vermelden dat veel bedrijven graag partner wilden worden van c,mm,n. Hun drijfveer was daarbij niet in de eerste plaats om financieel bij te dragen – hoe dankbaar ook door ons aanvaard - , maar om echt partner te zijn ook in strategische en inhoudelijke zin. Men realiseert zich bij deze bedrijven terdege dat duurzame mobiliteit op c,mm,n wijze 'de toekomst heeft'. Dat betekent dat bedrijven inzien dat hier hun toekomstige business wordt getoond en dat het belangrijk is om daar snel op aan te haken. Bovendien geven de (enthousiaste) publieksreacties op c,mm,n een indicatie voor hoe de markt zal reageren op dergelijke innovaties. De projectdeelnemers waren erg blij dat op deze wijze een veel intensievere band met hen kon ontstaan dan 'alleen' als sponsor van het project. Daarnaast waren er duidelijke profit-aspecten te zien/beleven op het paviljoen zelf. In de c,mm,n rijsimulator komen voornamelijk de maatschappelijke baten naar voren. In de simulator wordt gebruik gemaakt van een navigatiesysteem dat naast reistijd en afstand ook rekening houdt met de omgeving. Overlast voor omwonenden (in de vorm van luchtverontreiniging en geluidshinder) wordt geminimaliseerd, terwijl tegelijkertijd rekening gehouden wordt met mobiliteitsbehoeften van andere personen. In de simulator wordt een omweg gereden om een carpooler op te pikken. (d) Transitiekennis c,mm,n laat het grote publiek kennis maken met duurzame (auto)mobiliteit en draagt op die manier bij aan de transitie.. Bij de ontwikkeling van de c,mm,n 2.0 is in eerste instantie op een hoger niveau nagedacht over de verschillende alternatieven voor de energievoorziening van het voertuig (biobrandstof, waterstof of elektrisch). Uit dit onderzoek is de volledig elektrische aandrijflijn als meest gunstige naar voren gekomen en deze is dan ook op de AutoRAI getoond. De keuze om daadwerkelijk een rijdend prototype te gaan bouwen is een zeer belangrijke stimulans geweest voor het verder uitbouwen van de kennis op het terrein van de elektrische auto. Hierbij moeten allerlei ontwerpkeuzes gemaakt worden en onderdelen gedimensioneerd worden, al dan niet ondersteund met nieuw ontwikkelde simulatiemodellen. Daarnaast is er met diverse partijen gesproken, zijn er proefritten gemaakt in verschillende elektrische auto's en is het algehele kennisniveau op dit terrein het afgelopen jaar fors toegenomen. Op dit moment zijn twee afstudeerders aan de TU/e bezig met het realiseren van het rijdende prototype en de wetenschappelijke onderbouwing van de gemaakte keuzes, dit onderzoek zal ook na 1 september 2009 doorgaan. Voor de rijsimulator geldt specifiek dat die mensen laat zien hoe duurzamer met mobiliteit om te gaan is en te laten ervaren welke rol ICT-systemen kunnen hebben in het vergemakkelijken en verduurzamen van (auto)mobiliteit wordt een grotere bekendheid en een groter draagvlak en acceptatiegraad bereikt. In de toekomst kan de simulator dienen voor het testen van de configuratie en acceptatie van andere ICT-systemen die nog niet in het c,mm,n concept zijn opgenomen. Het alles ten doel de uiteindelijke gebruiker vroegtijdig kennis te laten maken met technologische ontwikkelingen en zo de transitie naar een duurzamer mobiliteitssysteem te vergemakkelijken en te versnellen (e) Bijdrage aan kennisinfrastructuurontwikkeling De ontwikkeling van de volledige elektrische aandrijflijn van de c,mm,n is een flinke stimulans geweest om de contacten tussen de verschillende faculteiten (zoals werktuigbouwkunde, elektrotechniek en scheikunde) versterken. Daarnaast is ook contact gelegd met diverse externe partijen, zoals Duracar, Essent, diverse batterijleveran-


24

ciers en andere bedrijven actief op het gebied van elektrische auto's (zoals AEP Eindhoven, MES-DEA). De rijsimulator zal op de Universiteit Twente ingezet worden voor onderwijsdoeleinden. Verder zal de nieuwe simulator het startpunt zijn voor onderzoeksprogramma's binnen de faculteit Construerende Technische Wetenschappen (CTW). PhD's kunnen gebruik maken van de simulator.

5.2

Evaluatie projectteam

Terugkijkend op het project c,mm,n 2.0 mag geconcludeerd worden dat er veel vooruitgang is geboekt in de technische ontwikkeling, de samenwerking en de strategische doorvertaling naar beleidsaandachtspunten. Hoe goed c,mm,n het heeft gedaan blijkt uit het succes op de AutoRAI, de enthousiaste reacties en bijvoorbeeld de lange rijen bij de rijsimulator. Maar ook uit de reacties van de partners, de studenten de nieuwe relaties en de vraag van vele uiteenlopende initiatieven of zij kunnen inhaken met en op c,mm,n. Het doel van c,mm,n was het: 'Versnellen van de ontwikkeling en de marktintroductie van duurzame (auto)mobiliteit. Met als uitgangspunt empowerment; mensen in staat stellen zelf vorm te ven aan hun (duurzame) mobiliteit.' Terugkijkend op de activiteiten van c,mm,n 2.0 met de AutoRAI als hoogtepunt mag geconcludeerd worden dat c,mm,n zich succesvol heeft ingezet om een versnelde ontwikkeling en marktintroductie van elektrisch vervoer te realiseren. Het open source webplatform biedt iedereen de gelegenheid mee te denken over de eigen duurzame mobiliteit. Behaalde resultaten Om een samenvatting te geven van de behaalde resultaten zijn de verschillende activiteiten nader onder de loep genomen. Samenwerking en uitbreiding netwerk en betrokkenen Sinds de start van het c,mm,n 2.0 project is het aantal deelnemende partners gestegen en bestaat het bedrijvennetwerk uit ongeveer 30 organisaties. Ook tijdens de AutoRAI zijn er weer interessante contacten opgedaan die we in de tweede helft van 2009 en in 2010 willen gaan verzilveren. De exercitie naar een bredere onderwijscoalitie heeft positieve resultaten opgeleverd. Dit kwam tijdens de AutoRAI tot uiting door de deelname van Hogeschool Rotterdam aan de 'design booth'. Daarnaast zijn er contacten gelegd met de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) en Saxion Hogescholengroep. De contacten met ROC scholen hebben inmiddels geleid tot een onderwijsproject voor scholieren van het Grafisch Lyceum Utrecht met als resultaat een inspirerend filmpje dat op de website van c,mm,n te zien is. Interactie en open source Samenwerken aan onze toekomstige mobiliteit is een van de belangrijkste kenmerken van c,mm,n en komt tot uiting in de open source aanpak en toegankelijke toenadering naar geïnteresseerden en mensen die mee willen doen. Op de AutoRAI waren dan ook veel mensen die hun steentje wilden bijdragen en daarmee enthousiast gebruik maakten van de design booth en het touchscreen systeem. Belangrijk hierbij aan te geven dat het contact veelal vanuit de studenten en de overige standbemanning moest worden gelegd. Nieuwe producten worden niet automatisch gebruikt. De werking van het webplatform en de gebruikersvriendelijkheid bleken iets minder goed dan vooraf gedacht. De aandachtspunten zijn doorgesproken met de ontwikkelaars en er wordt gewerkt aan een nieuwe versie. Tot die tijd is er aan de achterkant van het webplatform een aantal


25

wijzigingen doorgevoerd om de gebruikersvriendelijkheid voor de communityleden te vergroten. Technische (door)ontwikkeling De studenten van de drie technische universiteiten hebben hard gewerkt en op verschillende onderdelen veel vooruitgang geboekt. Zoals de overgang naar een volledig elektrische aandrijflijn, de rijsimulator, of de exercitie naar alternatieven voor het ophangsysteem, de bodemplaat en mogelijkheden voor elektrische oplaadpunten. De presentatie van deze vernieuwingen tijdens de AutoRAI was dan ook een succes te noemen. Er is in vergelijking met 2007 een verschuiving waar te nemen onder bezoekers, een eerste voorzichtig besef dat een auto niet langer een statussymbool hoeft te zijn, maar een onderdeel is van je totale mobiliteitsmogelijkheden. Paviljoen Het c,mm,n paviljoen heeft tijdens de algemene bezoekersdagen een kleine 15.000 bezoekers getrokken. Dat is duidelijk minder dan in 2007. Deze ontwikkeling was echter voorspelbaar gezien de terugloop van de algemene bezoekersaantallen van de AutoRAI met vijftig procent en deels te verklaren doordat veel mensen ons bij de 'Green Innovations' verwachtten. Het projectteam is tevreden over de deelname aan de AutoRAI 2009, onder meer over de nieuwe contacten, die zijn gelegd en de vele positieve reacties van bezoekers, de politiek en diverse media. Het succes van het c,mm,n paviljoen werd met name ingegeven door de rijsimulator (een echte publiekstrekker), de c,mm,n film (die op aantrekkelijke wijze het c,mm,n verhaal vertelde), de elektrische aandrijflijn (die heel veel reacties en vragen opriep) en de design booth. Het paviljoen was zo opgebouwd dat er een fysiek platform ontstond waar veel interactie tussen bezoekers en c,mm,n mogelijk was.

5.3

Bijdrage van Transumo

C,mm,n 2.0 stimuleerde een integrale benadering van duurzame mobiliteit en leidde tot een verdieping van de kennis daarover. Het project vormden een impuls voor wetenschappelijk onderzoek op het gebied van duurzame mobiliteit, met name bij de 3 technische universiteiten. Tegelijk ontwikkelde de Hogeschool Rotterdam meer toepassingsgerichte en praktische kennis in het kader van c,mm,n 2.0. Studententeams ontwikkelden en detailleerden een chassis voor een elektrische aandrijflijn en ontwikkelen en detailleren de wielophanging van de c,mm,n 2.0. Zo heeft het project jonge mensen actief betrokken bij het thema duurzame mobiliteit. Daardoor leverde het project ook een bijdrage aan het interesseren van jonge mensen voor een (technische) opleiding in de mobiliteitssfeer. Dit is van groot belang voor de universiteiten, hogescholen en voor het bedrijfsleven. C,mm,n 2.0 heeft bijgedragen aan de beleidsontwikkeling en aan het onderbouwen van het politieke debat met wetenschappelijke inzichten, met name op het gebied van elektrische mobiliteit. Het project heeft Transumo gepresenteerd als partner en ondersteuner van c,mm,n 2.0 aan een breed publiek en aan politiek en bedrijfsleven. Toekomstgericht, innovatief en voor mensen interessant om aan mee te doen waren daarbij de kernwoorden. Transumo heeft bovendien deelgenomen aan de 'Exclusive preview-avond', de vakmiddag en speciale bijeenkomsten, met volop mogelijkheden om te netwerken. Daarnaast heeft c,mm,n 2.0 de bijdrage van Transumo als essentieel ervaren. De financiële bijdrage van Transumo was een belangrijk signaal waar de andere consortiumpartijen positief op hebben gereageerd, en waardoor de acquisitie bij andere partners soepeler verliep.

Trefwoorden

Transumo, transitie, duurzaamheid, duurzame mobiliteit, elektrisch vervoer, collectief vervoer, c,mm,n 2.0, Collectief Personenvervoer c,mm,n 2.0 Ontwikkeling en Communicatie Projectrapportage ten behoeve van Transumo

26

Bijlage 1:

Impressie Paviljoen

Bijlage 2:

Persoverzicht c,mm,n 2.0 AutoRAI 2009

Kranten

Trouw Reformatorisch Dagblad Hoogeveensche Courant Barneveld Vandaag Hoofddorpse Courant AD Friesch Dagblad Brabants Dagblad De Pers Twentsche Courant Eindhovens Dagblad Metro Leeuwarder Courant Financieel Dagblad Trouw IJmuider Courant Noordhollands Dagblad De Gelderlander De Standaard

Tijdschriften

Linux Magazine De Ingenieur Facilitair Libelle Verkeerskunde Autoweek Milieu Magazine Technisch Weekblad Aandrijftechniek Autokompas

Internet

Nuzakelijk.nl Vara Vroege Vogels Happynews.nl ZERAuto De Betere Wereld Nu.nl Autokompas Automobielmanagement Automotive online Blik op nieuws Duurzame energie thuis Elsevier Energiegids Nieuws.nl Insciences Organisation BN / De Stem

01-02-2009 02-02-2009 02-02-2009 02-02-2009 05-02-2009 28-03-2009, 31-03-2009, 01-04-2009, 01-04-2009 01-04-2009 01-04-2009 01-04-2009 01-04-2009, 07-04-2009 07-04-2009 10-04-2009 10-04-2009 10-04-2009 26-04-2009

31-03-2009, 02-04-2009, 04-04-2009 10-04-2009 10-04-2009

10-04-2009

31-12-2008 16-01-2009, 01-05-2009 10-02-2009 19-03-2009 22-03-2009 01-04-2009 15-04-2009 25-04-2009 30-04-2009 01-05-2009

01-02-2009 01-02-2009, 25-03-2009 25-03-2009, 26-03-2009 30-03-2009, 31-03-2009 31-03-2009, 31-03-2009 31-03-2009 31-03-2009 31-03-2009 31-03-2009 31-03-2009 01-04-2009 01-04-2009

29-03-2009 31-03-2009 09-04-2009 10-04-2009, 08-05-2009

PZC Verkeersnet Autoweek Groenopweg NOS Automatiseringsgids Intermediair Springwise Idealize

01-04-2009 01-04-2009 02-04-2009 03-04-2009 03-04-2009 10-04-2009 13-04-2009 14-04-2009 07-05-2009

Overig AT5 NOS journaal Teleac Radio

01-04-2009 03-04-2009 11-04-2009

Actieplan elektrisch rijden Op weg naar één miljoen elektrische auto’s in 2020!

Colofon Uitgave: Stichting Natuur en Milieu en c,mm,n 2.0. Utrecht, maart 2009 Grafische vormgeving: Axis Media-ontwerpers bv, Enschede Druk: Drukkerij Roelofs, Enschede Deze uitgave en het achterliggende onderzoek zijn mogelijk gemaakt door Transumo Project c,mm,n 2.0 is een samenwerkingsverband van Stichting Natuur en Milieu, Technische Universiteit Delft, Technische Universiteit Eindhoven en Universiteit Twente en een dertigtal bedrijven en organisaties.

Hoofdpartners: Rabobank, Athlon Car Lease en Logica Partners: AutoRAI 2009, DHV, Gemeente Amsterdam, Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Nationale Postcodeloterij, Nederlands Centrum voor Sociale Innovatie, Platform Duurzame Mobiliteit, Transumo

C,mm,n is een open-source community voor duurzame individuele mobiliteit. Met de c,mm,nity wordt een nieuw soort auto en een nieuw mobiliteitsconcept ontwikkeld. C,mm,n biedt een oplossing voor mobiliteit in de toekomst. De c,mm,nity is een groeiende gemeenschap; momenteel zijn meer dan 800 mensen betrokken bij c,mm,n, waarvan circa 80 actief een bijdrage leveren. Wil je ook meedenken over duurzame mobiliteitsoplossingen? Of helpen bij het ontwerpen van de c,mm,n? Kijk op www.cmmn.org. Dit actieplan is tot stand gekomen op basis van open source consultatie van een grote groep betrokkenen en onderzoek door DHV Management Consultants (zie het DHV-rapport ‘Actieplan Elektrisch Rijden, Achtergronddocument’).

Actieplan elektrisch rijden Op weg naar één miljoen elektrische auto’s in 2020! Dit actieplan gaat over de snelle introductie van elektrische automobiliteit in Nederland: één miljoen elektrische auto’s in 2020. Dat is van belang om de klimaatuitstoot van het verkeer te verminderen. Het geeft ook een belangrijke economische impuls door innovatie. In dit actieplan noemen wij twaalf punten voor initiatief en actie voor versnelling. We geven daarbij zoveel mogelijk aan welke partij daarbij aan zet is. Een gezamenlijke, goed afgestemde aanpak is essentieel. Wij stellen daarom voor om een Formule - E team voor elektrisch rijden op te richten, dat de taak krijgt om de beoogde versnelling samen met alle partijen te realiseren.

Inhoudsopgave 1 Waarom dit actieplan?

3

2 Waarom elektrisch?

5

3 Zijn er al elektrische auto’s op de markt?

7

4 Kansen en voordelen elektrisch transport

9

5 Hobbels en onzekerheden elektrisch transport

11

6 Elektrisch rijden is kansrijk en veelbelovend.

13

7 Actieplan elektrisch rijden

15

Hoe versnellen we de introductie?

1

Waarom dit actieplan? In een gezonde en welvarende samenleving zullen we altijd mobiel blijven. Tegelijkertijd levert deze mobiliteit nu een forse bijdrage aan het klimaatprobleem, aan de ongezonde lucht in steden en dorpen, aan de geluidsoverlast en aan de versnippering van natuur en landschap. Dat moet en kan anders en beter! De grote problemen door klimaatverandering worden inmiddels breed onderkend. Wereldwijd, in Europa en ook in Nederland formuleren overheden doelstellingen en nemen zij maatregelen om de uitstoot van klimaatgassen terug te dringen. Maar helaas, de doelen zijn te slap en de maatregelen zijn niet voldoende. Er is veel meer nodig om de klimaatverandering beheersbaar te houden en te zorgen dat de opwarming van de aarde gemiddeld beneden de 2 graden Celsius blijft. Ook de transportsector zal daartoe de uitstoot van CO2 drastisch moeten verminderen. Er is een ingrijpende systeemverandering nodig, van zowel het mobiliteitsysteem als geheel als de voertuigtechniek. Bij de voertuigen is het vooral belangrijk dat ze efficiënter worden en op andere, schonere vormen van energie gaan rijden dan olie. En dan komt elektrisch transport in beeld. Elektrisch transport kan een belangrijke bijdrage leveren in de strijd tegen klimaatverandering, helemaal als de elektriciteit duurzaam wordt opgewekt. Het kan ook zorgen voor een verbeterde luchtkwaliteit en minder geluidshinder. Het transport draait momenteel voor 99% op aardolie. Naast de genoemde milieuproblemen is dat ook een politiek-economisch probleem. Ons land is economisch en politiek kwetsbaar als het zo afhankelijk is van een grondstof uit andere landen, die bovendien eindig is. De wens tot minder olieafhankelijkheid is daarom ook een belangrijke aanleiding voor de stap naar energiebesparing en duurzame elektriciteit. Wij vinden het belangrijk om dit juist in deze tijd van economische crisis aan de orde te stellen. Een innovatieve aanpak kan de economische crisis en de klimaatcrisis verbinden en oplossingen ontwikkelen die goed zijn voor het klimaat, de economie en de werkgelegenheid. En hoe doen we dat? Hoe versnellen we de introductie van elektrisch rijden? Daarover gaat dit actieplan.

3

4

2

Waarom elektrisch? Er is veel nodig voor een duurzame en energie-efficiënte maatschappij: van grote windmolenparken op de Noordzee tot woningisolatie. Voor het verkeer maakt men meestal onderscheid in verdere ontwikkeling van fossiele brandstoffen, meer biobrandstoffen, inzet van waterstof en inzet van elektriciteit. • Verdere ontwikkeling van fossiele brandstoffen (Coal to Liquids, Gas to Liquids, aardgas, e.d.) leidt tot geleidelijke verbeteringen, maar is vooral een laatste fase in de ontwikkeling van de bestaande technieken gebaseerd op fossiele bronnen. De mogelijke bijdrage voor echt grote CO2-reducties is daardoor zeker op langere termijn beperkt. • Biobrandstoffen van de eerste generatie beperken de CO2-uitstoot te weinig. Bovendien leiden ze tot concurrentie om voedsel en landbouwgrond en zijn ze vaak schadelijk voor de biodiversiteit. De tweede generatie biobrandstoffen scoort al een stuk beter, maar is duur en beperkt van omvang. • De inzet van waterstof - mits duurzaam geproduceerd - kan interessant zijn, maar kent ook grote onzekerheden. Bovendien kost het maken van waterstof veel energie. De investeringen - onder andere in een geheel nieuwe infrastructuur van leidingen - zijn groot. De introductie op grote schaal zal waarschijnlijk veel tijd vragen. Daarom duurt het te lang voordat waterstof leidt tot een positief effect op het klimaatprobleem. • En dan komen we uit bij elektriciteit. Ook elektriciteit kent nog veel onzekerheden - waarover later meer. Dit wordt alom gezien als de meest kansrijke manier om op korte termijn positieve resultaten te boeken voor klimaat, energiebesparing en olie-onafhankelijkheid. Het is een bekende techniek en in de transportsector is geleidelijke ontwikkeling mogelijk. We kennen inmiddels al de hybride-auto als een bewezen concept. Plug-in hybride en all electric staan op de drempel van serieuze marktintroductie. Elektrische aandrijving kan overigens ook worden gecombineerd met geavanceerde biobrandstoffen en waterstof. Vandaar dat dit actieplan gaat over de versnelling van de marktintroductie van elektrische mobiliteit. Elektriciteit is niet de enige en volledige oplossing, maar elektrisch vervoer kan wel snel een belangrijke bijdrage leveren aan minder klimaatvervuiling, nieuwe vormen van mobiliteit en dus aan de innovatie van onze economie.

5

1 QUICC! DiVa 2 Think City 3 Toyota Prius 4 c,mm,n

6

1

2

3

4

3

Zijn er al elektrische auto’s op de markt? De elektrische auto is terug van weggeweest. In de negentiende eeuw reden de eerste auto’s op elektriciteit. Daarna heeft de auto met verbrandingsmotor het gewonnen van de elektrische auto. Maar nu keert het tij. Zoals in hoofdstuk 2 aangegeven, is er alle reden om de elektrische auto - maar dan met de nieuwste technieken - snel op de markt te brengen. Natuurlijk was de elektrische auto nooit echt weg. Bedrijfsvoertuigen, vorkheftrucks en boodschappenwagentjes waren en zijn er in elektrische varianten. Maar nu gaat het om de elektrische auto als algemeen consumentenproduct, van slimme, moderne stadsauto via middenklasser tot zelfs een raceauto. Ze zijn of komen er in verschillende technische varianten: de ‘gewone’ hybride, de plug-in hybride (hybride met externe oplaadmogelijkheid), de geheel elektrische auto (uitsluitend op batterijen) en de elektrische auto met range extender (elektrisch aangedreven met aanvullend een generator met een kleine verbrandingsmotor om de batterijen aan boord op te laden). Kan de consument al een elektrische auto kopen? Hybrides zijn wel beschikbaar. Maar meer dan dat is er nog nauwelijks. En als u al wat vindt, dan moet u diep in de buidel tasten. Daarnaast moet u het leuk vinden om deel uit te maken van de absolute voorhoede, met alle bijbehorende voor- en nadelen. Er zijn inmiddels elektrische auto’s op de markt, maar de totale organisatie eromheen zit nog in de experimenteerfase. Voor bedrijven en vooral voor bedrijfsauto’s ligt dat overigens al eenvoudiger. Gaat dat snel veranderen? Zeker, bestaande (grote) en nieuwe (nu nog kleine) autoproducenten ontwerpen, testen, bouwen en leveren binnen enkele jaren elektrische auto’s. Binnen enkele jaren wordt een echte doorbraak in deze markt verwacht. We staan op de drempel van een belangrijke innovatie. Daarbij hoort dat er grote onzekerheden zijn, maar ook grote voordelen. En de spannende vraag is hoe doorbreek je de hierbij optredende patstellingen? Daar willen wij met dit actieplan wat aan doen!

7

Emissiereductie in binnenlandse sectoren als gevolg van voorgenomen beleid Bron: Stichting Natuur en Milieu op basis van

Mt CO2 eq 140

PBL/ ECN. 130

beleid ot zonder CO 2-uitsto L/ECN) PB (referentie

120

Landbouw en overige broeikasgassen Verkeer

110

Gebouwde omgeving Het IPCC gaat voor 2050 uit van een noodzakelijke CO2-emissiereductie van

100 Beleidsgat 90

Kabinetsdoel ‘binnenlandse sectoren’ (non-ETS) 2020

80-95% in de westerse wereld ten opzichte van 1990.

1990

2007

2020 Jaar

Verkoop hybride auto’s in Nederland 13000 12000 11.837

11000 10000 9000 8000 7000 6000 5000 4000 3000 De verkoop van hybride auto’s is sterk gestegen na de verlaging van de fiscale bijtelling.

8

2000 1000

2717

2492

2005

2006

3011

1200

0 2004

2007

2008

4

Kansen en voordelen elektrisch transport Er zijn duidelijke voordelen aan elektrisch rijden. De voordelen rond het voertuig zelf zijn: • Elektrische auto’s hebben over de hele keten - van productie tot gebruik gemeten - een duidelijk lagere CO2-uitstoot. Hoeveel minder hangt onder andere af van de techniek van de auto (hybride of all electric) en van de wijze waarop de elektriciteit wordt geproduceerd. Bij de huidige elektriciteitsproductie met kolen, olie en gas is de CO2-uitstoot van een zuinige elektrische auto zo’n 50% lager dan van een auto op benzine of diesel. Met duurzame elektriciteit (wind, water, zon) kan de vermindering van de CO2-uitstoot oplopen tot 90%. • De productie van elektriciteit valt onder het Europese CO2-handelssysteem ETS. Dat garandeert dat de totale CO2-uitstoot van de elektriciteitsbedrijven (en de grote industrieën) niet toeneemt, ook niet als er meer elektriciteit moet worden geleverd voor elektrische auto’s. • Elektrische voertuigen hebben geen of zeer weinig uitlaatgassen (luchtverontreiniging). Het verkeer heeft een groot aandeel in de slechte luchtkwaliteit van steden en dorpen. Elektrisch rijden is van groot belang voor betere luchtkwaliteit. • Elektromotoren zijn stil. Elektrische auto’s in de stad en in woonwijken - dus met lage snelheid - zijn dan ook erg stil. Bij snelheden boven de 60 kilometer per uur overheerst het bandenlawaai. Daarom zijn elektrische auto’s op de snelweg maar weinig stiller dan ‘gewone’ auto’s. Er zijn echter ook heel andere interessante voordelen: • Elektriciteitsbedrijven kunnen efficiënter omgaan met hun energie door de toenemende elektriciteitsvraag voor het opladen van autobatterijen in de nacht. • De batterijen in al die auto’s kunnen op termijn ook een opslagsysteem vormen voor de elektriciteitsbedrijven. Vooral bij windenergie treden er forse pieken en dalen op in de productie door wisselende windomstandigheden. Die batterijen vormen dan een buffer om de duurzaam opgewekte elektriciteit tijdelijk op te slaan. • De grootschalige introductie van elektrisch transport geeft Nederland een interessante kans om als proeftuin voor innovaties een koploperpositie in te nemen. Nederland met de dichtbevolkte Randstad is daarvoor heel geschikt. Elektrisch rijden kan een belangrijke impuls vormen voor economie en werkgelegenheid in de auto-industrie en de daaraan gelieerde onderzoeksinstituten in Nederland. Die kans komt echter niet vanzelf. Omringende landen zijn ook hard bezig met grootscheepse innovatie. Deze ambitie vraagt snel en doortastend optreden van overheid en bedrijfsleven. 9

Grote voorkomens van lithium

+

+

Li-ion cellen Ontwikkeling prijs/prestatie bij toenemende aantallen

Wereldwijde en Europese octrooiaanvragen

Dollar/kWh

500 400

10.000

300

1.000

200

100

100

10

0

0 1990

1994

1998

2002

Batterijen en accu’s

bron: PBL

1

10

100

1.000

10.000

1993-2003

Alle technologiegebieden

10

Er wordt veel onderzoek gedaan naar batterijen.

Li-lion batterijen worden geleidelijk goedkoper.

100.000

bron: PBL

5

Hobbels en onzekerheden elektrisch transport Elektrisch transport kent ook nog belangrijke onbekendheden en onzekerheden. We noemen er enkele: • Rond de batterijen bestaan nog veel vragen. Welke batterijtechniek heeft de voorkeur en onder welke omstandigheden? Vrij algemeen wordt aangenomen dat lithium-ion batterijen de meest veelbelovende optie zijn. Momenteel zijn batterijpakketten voor een redelijke actieradius groot, zwaar en duur (rond de € 10.000). Waar ligt de balans tussen omvang/gewicht en prestatie en dus de actieradius van de auto, en hoe snel ontwikkelt die zich in positieve zin? Ook de levensduur is nog onzeker, zeker bij vele malen snelladen. De batterijtechniek is sterk in ontwikkeling. Bijvoorbeeld bij de batterijen van mobiele telefoons hebben we kunnen zien hoe snel batterijen beter en efficiënter kunnen worden. Toch is er nog veel onderzoek nodig. Ook is onderzoek nodig naar de

Per dag zijn er volgens het CBS 5,3 miljoen woon-werkreizigers met een gemiddelde woon-werkafstand van 17 kilometer. Hiervan leggen 2,8 miljoen autobestuurders gemiddeld 22 kilometer af (enkele reis) (CBS, Statline). Wereldwijd blijkt het merendeel van de ritten voor woonwerkverkeer onder de 50 kilometer te blijven en ook een groot deel van de dagafstanden (Kendall, 2008).

beschikbaarheid van de benodigde grondstoffen en moet er hard worden gewerkt

(Bron: Elektrisch autorijden, Evaluatie van transities op basis van systeemopties; Planbureau voor de Leefomgeving, januari 2009)

Daarnaast is er een wisselwerking tussen laadsysteem en laadsnelheid enerzijds en

aan de recyclebaarheid van batterijen. Met name het tempo van de prijsdaling bij grootschalige productie kan een belangrijke marktfactor zijn. • Een ander belangrijk ontwikkelpunt betreft het opzetten van een infrastructuur van laadmogelijkheden en de daarvoor benodigde capaciteitsuitbreiding van het elektriciteitsnet. Er zijn verschillende scenario’s denkbaar: thuis laden op eigen terrein/in eigen garage/carport; laden aan openbare laadpunten of oplaadstations; en ontwikkeling van wisselsystemen voor batterijen. Daarbij is er ook verschil tussen langzaam laden en snelladen, met consequenties voor de benodigde batterijtypen. de netstructuur en netcapaciteit anderzijds. Een slim capaciteitsmanagement lijkt cruciaal te worden (smart grid), waarbij bijvoorbeeld via prijsdifferentiatie het laadgedrag van de klanten wordt beïnvloed. Daarbij kunnen mensen hun eigen keuzes maken: ‘ik kan nu nog niet weg want mijn auto staat nog op te laden’ of ‘ik moet weg dus ik betaal wat meer’.

Het is belangrijk om snel praktijkervaring op te doen. Er zijn overigens al belangrijke initiatieven gaande voor internationale standaardisatie. • Elektrisch transport roept ook nieuwe veiligheidsvragen op. Dat gaat zowel over de veiligheid van inzittenden en hulpverleners bij ongevallen (hoog voltage), als over de veiligheid voor bijvoorbeeld garagepersoneel bij reparaties. De hele keten zal nieuwe kennis en ervaring op moeten doen. Instructie voor alle partijen is erg belangrijk. 11

Oplaadpunten elektrische auto's bij woningen, werk, stations en winkelcentra

12

6

Elektrisch rijden is kansrijk en veelbelovend. Hoe versnellen we de introductie? Elektrisch transport staat op de drempel van grootschalige introductie. We zien veel initiatieven, zowel vanuit het bedrijfsleven als in de sfeer van onderzoek. Autoproducenten ontwikkelen hybride auto’s en kondigen hun elektrische auto aan, elektriciteitsbedrijven en gemeenten lanceren plannen en pilots voor elektrisch rijden. Universiteiten doen onderzoek onder andere samen met Transumo, er liggen plannen voor concrete pilots in het kader van FES 2009 (elektrische mobiliteit in relatie tot mobiliteitstransitie, klimaatproblematiek en ruimtelijke vraagstukken), er ligt een onderzoeksagenda van de drie technische universiteiten en de EU lanceert het European Green Cars Initiative (gericht op praktische pilots met elektrisch vervoer). Tegelijkertijd aarzelen veel partijen nog. Dat is een klassiek en herkenbaar beeld. De kansen zijn duidelijk aanwezig, maar de onzekerheden zijn moeilijk in te schatten. Op dit moment zijn elektrische auto’s duur in aanschaf, in gebruik zijn ze goedkoper, maar het is onduidelijk hoe dat per saldo uitvalt. Met andere woorden: er is onzekerheid over de business case. Dus wachten velen nog even af. En zo dreigt een situatie te ontstaan waarbij iedereen op elkaar wacht. Geen auto’s, geen kopers; geen kopers, geen auto’s. En geen auto’s, geen oplaadpunten. Om deze patstelling te doorbreken is een gezamenlijke aanpak nodig door verschillende partijen, op alle fronten tegelijk.

13

Stapsgewijs naar 1 miljoen

1 miljoen

experimenteerprogramma’s

versnelling in drie fasen: 2009

14

uitrol via bedrijven 2013

naar de consumentenmarkt 2017

2020

7

Actieplan elektrisch rijden De kern van dit actieplan is ‘versnelling’. Wij kiezen voor een ambitieus én realistisch doel: één miljoen elektrische auto’s in 2020. Dit laat zien dat de noodzaak van een snelle en effectieve aanpak van het klimaatprobleem groot is. Het geeft ook goed aan dat het om een substantiële ontwikkeling gaat, dat de kansen groot zijn, maar dat we er niet komen door af te wachten. Daarin zijn we realistisch. We stellen een heldere fasering voor, te beginnen met een grootschalig programma van uitrol, onderzoek en testen op een gecontroleerde wijze. De introductie van nieuwe systemen en technieken vraagt om een slimme aanpak waarbij snelheid en verwachtingsmanagement hand in hand gaan. ‘Eén fout, één geval van slechte publiciteit, en we zijn jaren achterop’, luidt de terechte waarschuwing. Tegelijkertijd warmt de aarde snel op. We kunnen het ons niet veroorloven om daar langzaam op te reageren. Vandaar onze ambitie: op naar de één miljoen. In dit actieplan noemen we twaalf punten voor initiatief en actie voor versnelling. We geven daarbij zoveel mogelijk aan welke partij daarbij aan zet is. Een gezamenlijke, goed afgestemde aanpak is essentieel. Wij stellen daarom voor om een Formule - E team voor elektrisch rijden op te richten, dat de taak krijgt om de beoogde versnelling samen met alle partijen te realiseren. Aan de slag!

15

Actieplan elektrisch rijden

01

02

03

Stapsgewijs naar één miljoen: richt het Formule - E team op

Start grootschalige experimenteerprogramma’s

Geef voor langere termijn zekerheid over belastingen en regelgeving

Het is essentieel deze verandering

Het is belangrijk om snel praktijkervaring

stapsgewijs in te voeren. Wij stellen drie

op te doen, in combinatie met een gericht

De overheid dient op nationaal en lokaal

fasen voor, tussen nu en 2020: een

onderzoeksprogramma voor zowel de

niveau via regelgeving het gebruik van

testfase, een fase met early adaptors

korte als de lange termijn. Als concrete

elektrische auto’s sterk te stimuleren.

vooral in de kring van bedrijven, en dan

stap is een grootschalig experimenteer-

Fiscale maatregelen blijken zeer effectief.

verbreding naar de consumentenmarkt

programma nodig, met begeleidend

Dergelijke stimulerende maatregelen

(zie figuur pagina 14). Mik uiteindelijk op

onderzoek, monitoring en evaluatie.

moeten in de experimenteerfase voor

de grote consumentenmarkt en stel een

Grootschalig betekent stapsgewijs naar

langere tijd gelden om bedrijven en

programma van eisen op voor de voer-

2000 auto’s eind 2010, 4000 auto’s in

particulieren financiële zekerheid te bieden

tuigen voor die markt.

2012 in één samenhangend programma.

(bijvoorbeeld tot 2015 à 2018). Tegelijker-

Maak afspraken over de regie. Voor

De overheid moet financieel bijdragen aan

tijd is er een visie nodig voor de compen-

gezamenlijke initiatieven zullen elektriciteits-

het onderzoek en aan de experimenteer-

satie van wegvallende overheidsinkomsten

bedrijven, overheden, bedrijfsleven en fleet

fase (een bijdrage aan de directe kosten,

in de normale marktsituatie daarna.

owners, auto-industrie, hulpdiensten en

aan de onrendabele top in deze fase en

• Handhaaf de vrijstelling BPM en motor-

milieuorganisaties op een nieuwe manier

aan het financieel risico).

rijtuigenbelasting voor elektrische auto’s; stel het basistarief van de kilometerprijs

gaan samenwerken. Wie: consortia van fleetowners,

voor de eerste vijf jaar op nihil. • Stel de fiscale bijtelling in de experimen-

Wie: enthousiaste samenwerking van

bedrijven, overheden, onderzoeks-

alle genoemde partijen in het snel op te

instellingen en milieuorganisaties (zoals

teerfase op nihil en later op 5% (zodat

richten Formule - E team

het projectvoorstel ‘C,mm,n living labs’

over de meerkosten geen bijtelling wordt

en het onderzoeksvoorstel 3TU ‘C,mm,n research, human centered

geheven). • Ontwikkel een visie voor compensatie

sustainable mobility’ en de onderzoeks-

voor de wegvallende (accijns-)inkomsten

voorstellen van D-INCERT)

van de overheid in de normale marktsituatie. • Geef elektrische voertuigen lokaal voorrang (bij milieuzones, toegang binnenstad, voorrang bij parkeerplaatsen en –tarieven). Wie: Rijksoverheid, gemeenten

16

04 Stimuleer proefprojecten en neem deel aan financiële risico’s in de eerste fase

05 Begin bij nichemarkten en herkenbare marktpartijen

06 Schakel nieuwe spelers in Innovatie begint vaak bij nieuwe partijen.

Het is belangrijk te beginnen met grotere

In dit geval zijn er duidelijk nieuwe spelers

Overheden kunnen in de experimenteer-

en min of meer beheersbare organisaties,

in het spel: de elektriciteitsmaatschappijen.

fase belangrijke steun en stimulans geven.

die herkenbaar en aanspreekbaar zijn en

Daarnaast melden zich nieuwe producen-

Ook kan de overheid een rol vervullen in

die de beginrisico’s mede kunnen dragen.

ten en dienstverleners: zoals Think,

het bijeenbrengen van onderzoeks-

Dus: leasemaatschappijen, grote fleet

Duracar en Better Place. Tenslotte vraagt

initiatieven, vooral gericht op implementa-

owners en de overheden (Rijk, provincies

deze verandering ook van allerlei bestaan-

tie (zoals via het Innovatieprogramma

en gemeenten) als launching customers.

de partijen een geheel nieuwe aanpak en

Duurzame Mobiliteit en via het Fonds

Denk daarbij zowel aan personenauto’s als

nieuwe initiatieven (bijvoorbeeld: auto-

Economische Structuurversterking (FES).

aan bestelauto’s. Maar zorg wel dat de

fabrikanten, gemeenten en grote bedrijven).

• Stel een stimuleringsregeling in voor de

aanpak uiteindelijk gericht wordt op alle

eerste fase (Nederland als living lab,

consumentengroepen.

proeftuin). Stel een garantiefonds in voor

Wie: elektriciteitsbedrijven, nieuwe producenten

de financiering van de batterijen

Wie: leasemaatschappijen, grote fleet

en de (gedeeltelijke) afdekking van

owners en de overheden (Rijk, provin-

financiële risico’s en het verlies aan

cies en gemeenten)

restwaarde in de experimenteerfase. • Overheden moeten actief kiezen voor elektrische mobiliteit bij de inkoop van het wagenpark van Rijk, provincies en gemeenten; aanbesteding openbaar vervoer; regels voor taxibedrijven. • Geef zekerheid: Laat het stimulerend overheidsbeleid voor langere tijd gelden. Wie: Rijksoverheid, provincies en gemeenten

17

07 Denk vanuit de consument, informeer de consument

08

09

Verbeter de business case

Pas de infrastructuur aan

Er zijn belangrijke financiële onzekerheden

De infrastructuur voor elektriciteit (oplaad-

De consument zal anders moeten gaan

rond de invoering van elektrische mobiliteit

punten, voldoende netcapaciteit e.d.) is

denken en handelen over het autogebruik.

voor alle partijen: bedrijven, particulieren,

cruciaal. Dat vraagt om intensieve

Het is dan belangrijk dat er duidelijke

autoproducenten en batterijproducenten.

samenwerking van elektriciteitsproducen-

voordelen zijn voor de gebruiker wat

Onzekerheden wat betreft productiekosten

ten en –distributiebedrijven met gemeen-

betreft imago, financiën, veiligheid en

en aanschafprijs, kosten van exploitatie en

ten en de autobranche.

keuzemogelijkheden voor verschillende

onderhoud, restwaarde van voertuigen,

• Pas de elektriciteitsinfrastructuur aan;

typen vervoer.

kosten, levensduur en restwaarde van

zorg voor capaciteitsuitbreiding van het

• Verbeter het imago van elektrische

batterijen. Elektrische auto’s zijn duurder

elektriciteitsnet.

auto’s: toekomstgericht, comfortabel en

in aanschaf en goedkoper in gebruik dan

betaalbaar.

gangbare auto’s. Vooral consumenten

• Elektrische auto’s zijn high tech:

zullen eraan moeten wennen dat de

ook reis- en rij-informatie, driver

kosten voor mobiliteit anders zijn opge-

assistance, etc. Maak elektrische auto’s

bouwd. Er moet duidelijkheid komen over

aantrekkelijk.

verschillende financiële modellen, zoals

• Elektriciteit laden vraagt (soms) een

batterijlease loskoppelen van autobezit of

andere dagindeling, geef goede

-lease en abonnementsystemen voor

informatie.

elektriciteit en voertuigen.

• Sluit aan op duurzame mobiliteit:

• Zorg voor laadpunten in wijken, bij bedrijven en bij voorzieningen (winkelcentra, ziekenhuizen en treinstations). • Zorg voor standaardtypen oplaadpunten en batterijen. • Ontwikkel een smart grid en afrekensystemen. • Onderzoek mogelijkheden van batterijwisselpunten. • Ontwikkel een nieuwe visie op de

flexibele mobiliteit met auto, fiets en

Wie: autoproducenten, batterijprodu-

ruimtelijke ordening. Ondersteun de

openbaar vervoer.

centen, elektriciteitsbedrijven, lease-

vermindering van energiegebruik in het

maatschappijen, fleet owners, banken

verkeer en de omschakeling naar

Wie: elektriciteitsbedrijven, autoprodu-

elektrisch rijden door slim ruimtelijk

centen, ANWB, automedia

beleid en inrichting van de steden, gericht op duurzame mobiliteit in brede zin (openbaar vervoer, fiets, elektrische auto, locatiebeleid bedrijven en voorzieningen, e.d.). Wie: elektriciteitsbedrijven, provincies, gemeenten, woningbouwcorporaties en ontwikkelaars

18

10 Zorg dat de hele keten is voorbereid (aanschaf, onderhoud, reparatie, hulpverlening) Elektrische auto’s vragen nieuwe vaardigheden bij onderhouds- en hulpdiensten. Het is belangrijk dat garagebedrijven en hulpdiensten van meet af aan hun diensten kunnen aanbieden. • Breng snel meer elektrische auto’s op de markt, en voor verschillende gebruiksfuncties. • Start nu met de opbouw van kennis en ervaring bij keuringsinstanties (RDW) • Start nu met de opleiding van verkopers en onderhoudsspecialisten en garagebedrijven. • Start nu met opbouw van kennis en ervaring bij hulpdiensten voor pech onderweg en bij ongevallen. • Organiseer de uitwisseling van kennis en ervaring.

11 Gebruik duurzaam opgewekte elektriciteit De positieve bijdrage van elektrische auto’s in de strijd tegen klimaatverandering is een stuk groter als de opgewekte elektriciteit duurzaam is. • Zorg voor voldoende duurzaam opgewekte elektriciteit uit wind, water en zon. • Onderzoek en ontwikkel opslag van duurzame elektriciteit in batterijen. Wie: elektriciteitsbedrijven, batterijproducenten, overheid

12 Benut de Europese regelgeving Het is belangrijk dat in Europese en de daarvan afgeleide nationale wetgeving elektrische auto’s stimuleert. • Gebruik de Europese CO2-wetgeving om elektrische voertuigen te bevorderen. • Gebruik de implementatie in de Nederlandse wetgeving van Europese richtlijnen zoals de Fuel Quality Directive en de Renewables Directive om elektrische voertuigen te stimuleren. • Zorg dat een steeds dalend CO2plafond in het ETS bij een groeiende elektriciteitsbehoefte leidt tot dwingende innovatie in duurzame energie en leg dit beginsel nu al vast in Europese afspraken. Wie: Rijksoverheid, Europese Commissie

Wie: producenten, importeurs, dealers, garages, RDW, Kema, politie, ANWB e.a.

19

1. Richt het Formule - E team op 2. Start grootschalige experimenteerprogramma’s 3. Geef zekerheid over belastingen en regelgeving 4. Stimuleer proefprojecten 5. Begin bij nichemarkten en herkenbare marktpartijen 6. Schakel nieuwe spelers in 7. Denk vanuit de consument, informeer de consument 8. Verbeter de business case 9. Pas de infrastructuur aan 10. Zorg dat de hele keten is voorbereid 11. Gebruik duurzaam opgewekte elektriciteit 12. Benut de Europese regelgeving

20

o Pr ver ov he id in G cie em s e Fl ent ee e to n El wn ek tr ers Ba icite / le tte its as e b r Au ijpr edr ma to od ijve ats u p ch n Ni rod cen ap eu uc te pi jen w en n e Hu au ten lp d tob / a ed uto AN ien W sten rijv bra en B nc / O he nd / au We to ge er m z n M o ilie ek edi wa ch uo sin a t rg ste an l isa ling tie en s

jks

Ri

Eu

ro p

a

Actieplan elektrisch rijden: de inzet van partijen

Bijlage 4:

31 maart

1 april

2 3 4 6

april april april april

7 april 9 april

10 april

Overzicht bijeenkomsten c,mm,n paviljoen tijdens AutoRAI 2009

Wie

Pers Vakmiddag Rabobank Nederland Rabobank Amsterdam Athlon Car Lease Opening Paviljoen door minister-president Balkenende en minister Eurlings Logica Mobility Lab & TFMM Symposium Gemeente Amsterdam ANWB Medewerkers Tweede Kamerfractie ANWB ANWB Vereniging van Milieu deskundigen – Symposium AutoRAI en duurzame mobiliteit Gemeente Amsterdam Ambtenaren Tweede Kamer RAI vereniging – bijeenkomst elektrische auto's Rondleiden Minister Cramer na afloop van bijeenkomst elektrische auto's Winnaars 3fm actie Giel Beelen

Aantal personen 10 80 20 75 15

40 40 250 15 10 20 10 10 40 50 20 10 5 20

Bijlage 5: a. b. c. d.

Communicatiemiddelen

Flyer in Autoweek Boomerangkaart Terra (kwartaalmagazine Natuur en Milieu) Z-card

Initiatiefnemers

Ontwerp mee aan de nieuwe c,mm,n op de AutoRAI…

Hoofdpartners

Partners AutoRAI 2009, DHV, Gemeente Amsterdam, Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Nationale Postcodeloterij, Nederlands Centrum voor Sociale Innovatie, Platform Duurzame Mobiliteit, Transumo.

AutoRAI 20

09

1/04 - 11/0

4

Deze flyer is mogelijk gemaakt door EnergieTransitie

www.cmmn.org

het c vind ,mm,n (stan je in de paviljoe n P dnu mm arkfoy e er 0 8.01 r 4) Wat is c,mm,n ook alweer?! c,mm,n is op initiatief van Stichting Natuur en Milieu ontwikkeld, samen met de drie technische universiteiten van Delft, Eindhoven en Twente. c,mm,n zet in op elektrisch rijden, maar kijkt verder dan alleen vervoer; c,mm,n biedt een oplossing voor onze mobiliteit in de toekomst! En niet te vergeten, we werken open source, wat inhoudt dat we iedereen vragen mee te ontwikkelen. Kortom, ook jij kunt zelf een bijdrage leveren aan jouw eigen mobiliteit!

c,mm,n: de auto in de toekomst Het is 2020 en je staat op het punt om naar je werk te gaan. Maar wat is de meest slimme route en stap je in de (elektrische) auto of in de trein… of is het beter om thuis te werken? c,mm,n geeft je snel en helder antwoord op deze vragen, dankzij de slimme

AutoRAI 2009 De basis is gelegd, maar nu is het tijd voor actie! Wil je meedenken en meeontwerpen aan jouw eigen mobiliteit? Kom dan van 1 tot en met 11 april naar het c,mm,n paviljoen op de AutoRAI en ontdek hoe jij invloed kunt hebben op jouw mobiliteit van de toekomst! • Ontwerp je eigen c,mm,n • Ontmoet de c,mm,n 2.0 • Ontdek de mobiliteit in het Amsterdam van 2040 • Stap in de rijsimulator Op 11 april worden alle ontwerpen verzameld en samengevoegd tot de AutoRAI2009-c,mm,n auto die deze zomer echt wordt gebouwd!

informatiesystemen die de c,mm,n open source community ontwikkelt. Zo geef je in 2020 vorm aan je eigen mobiliteit!

Tot op de AutoRAI 2009! Wil je de duurzame mobiliteit van de toekomst nu al vormgeven? Ga dan naar www.cmmn.org. En laat je vast inspireren!

schetsen interieur c,mm,n 2.0

Goed in vorm én handig. Helemaal jouw type?

Goed in vorm én handig. Helemaal jouw type?

Hoe de auto van de toekomst eruitziet bepaal jij! Ga naar www.cmmn.org of ontmoet ons op de AutoRAI 2009. Sluit je aan bij de community en werk mee aan duurzame mobiliteitsoplossingen.

Magazine van stichting natuur en milieu

voorjaar 2009 elektrisch op weg Terra 02.09

Elektrisch op weg

U een kans, zij een kans Foto Michaël Ferron

De Nationale Postcode Loterij is de grootste Goede Doelen Loterij van Nederland. Dit jaar keerde zij 244 miljoen euro uit aan 66 organisaties die zich inzetten voor de bescherming van mens en natuur.

van schone zeestroom. Dit doen ze o.a. door het opzetten van de non-profit coöperatie Zeekracht, waardoor zij er uiteindelijk voor kunnen zorgen dat er een windmolenpark op de Noordzee komt.

Ook Stichting Natuur en Milieu deelt in de opbrengst van de loterij, dit jaar met een bijdrage van 2 miljoen euro. Met deze bijdrage zet zij zich bijvoorbeeld in om zoveel mogelijk huishoudens te voorzien

Een kans voor natuur en milieu en een kans voor u! Want tegenover uw steun staan grote prijzen. Zoals de PostcodeKanjer van 29,7 miljoen euro en honderdduizenden andere prijzen.

De Postcode Loterij helpt!

Meedoen is eenvoudig Bel 0909-0033 (15 cpm) of meld u aan via internet: www.postcodeloterij.nl. Voor € 9,75 per lot speelt u al mee. Alvast hartelijk dank voor uw deelname.

Themanummer van Terra over de c,mm,n, de ‘Auto In De Toekomst’. Meer nieuws en achtergronden over de c,mm,n op www.natuurenmilieu.nl en www.cmmn.org.

Elektrisch op weg

Voor u ligt alweer de tweede Terra van dit jaar. Dat komt omdat we het laatste nummer van 2008 (nummer 4) hebben doorgeschoven naar januari 2009. U ontving in 2008 dus drie Terra’s. Dit jaar verschijnen er vijf.

Duurzame mobiliteit kan echt een verschil maken in de strijd tegen de klimaatverandering, meent Ruud Nijs, de kersverse directeur Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen van de Rabobank. “Nu moeten we doorpakken!”

Doorbraak De elektrische auto staat aan de vooravond van een doorbraak. Maar eerst moeten nog een paar problemen worden opgelost. “De gemiddelde consument heeft nu nog weinig voordeel van elektrisch rijden.”

Schoon en stil De Nederlandse autoproducent Duracar brengt nog dit jaar de eerste volledig elektrische auto op de markt. De Quicc Diva – een bestelwagen – is schoon en stil en gaat de binnensteden veroveren, belooft marketingdirecteur Guido Boosten.

Droomauto

Duurzaam bankhart

Achter de schermen werken de technische universiteiten van Eindhoven, Delft en Twente aan de c,mm.n, het ‘mobiliteitsconcept’ dat ze samen met Natuur en Milieu in april presenteren op de AutoRAI. Wie doet wat?

13 Wizzkids

Giel DJ Giel Beelen rijdt mee in een elektrische rock ‘n roll raceauto. “Elektrisch? Geil!”

22 Mythes

Studenten werken in een zogeheten open source community aan de c,mm,n.

De auto-industrie verkoopt zichzelf graag als groen en duurzaam. Dat is een mythe.

Verder: 5

5

28

28 Essay

De c,mmn, is een open sourceproject: iedereen kan er aan meebouwen. De voordelen van deze vorm van crowdsourcing zijn groot, betoogt onderzoekster Irma Borst.

6 NMB Natuur en Milieu Berichten 20 Vijf vragen over de c,mm,n 30 Goed leven winkelen, uitgaan, genieten 31 Uit Met de fastferry naar IJmuiden

Foto Hieronymus Evers

Acceleratie graag!

elektrisch op weg

4 Terra 02.09

Alstublieft: een hele Terra vol mogelijkheden voor duurzaam vervoer! Elektrische aandrijving, open source ontwikkelingen, auto’s die met elkaar communiceren: fascinerend! Maar worden al die kansen voor schone en zuinige auto’s ook benut? Dat gaat helaas veel te langzaam. Daarom is het nu tijd om flink te versnellen! Want de auto-industrie pronkt in reclames wel met groene auto’s, maar als je naar het gemiddelde kijkt, zijn auto’s niet of nauwelijks zuiniger geworden. Een Renault 5, bijvoorbeeld, reed twintig jaar geleden ook al 1 op 20! Intussen brengen autoproducenten nog steeds heel veel bizarre klimaatvreters op de markt. Daar komt nog bij dat de auto-industrie beweert dat ze echt zuinigere auto’s wil maken, als er maar overal in Europa dezelfde eisen gesteld worden. Maar intussen lobbyt diezelfde industrie achter de schermen keihard om die Europese normen zo ruim mogelijk te houden. En dat lukt nog ook. De overheid draagt bij aan de mythe van de groene auto-industrie, door te kiezen voor energielabels die een vertekend beeld geven. Je kunt een enorme auto kopen met het A-label, waardoor het lijkt of die reuze zuinig is en weinig CO2 uitstoot. Maar dat label krijgt zo’n auto alleen maar omdat hij ietsje zuiniger is dan die

andere hele grote onzuinige auto’s in de zwaarste klasse. Dat helpt mensen niet echt om te kiezen. Maar kiezen zullen we toch een keer moeten! Dat geldt voor de autoindustrie, de overheid en voor de consument. Want de CO2-uitstoot van het verkeer rijst de pan uit. Het kabinet houdt de verkeerssector uit de wind als het gaat om de broodnodige terugdringing van de CO2-uitstoot. Alle sectoren in Nederland moeten in 2020 30 procent minder gaan uitstoten dan in 1990, behalve het verkeer; dat mag evenveel blijven uitstoten. En zelfs die slappe doelstelling wordt niet gehaald. Acceleratie, daar gaat het om. Versnel de toepassing van alle mogelijkheden voor duurzaam vervoer. Te beginnen

met elektrisch rijden. Maar er zijn nog veel meer mogelijkheden. In deze Terra genoeg suggesties. Autofabrikanten, kopers, overheid: ik nodig jullie allemaal uit om met ons in te stappen in c,mm,n. Samen kunnen we snel optrekken. Op naar één miljoen elektrische auto’s in 2020. Klaar, af! Mirjam de Rijk Algemeen directeur Natuur en Milieu

De tekeningen op deze pagina zijn gemaakt door Joep Dirx en Marijn Schoonderwoerd, allebei tien jaar oud. Ze zijn de winnaars van de tekenwedwedstrijd over de auto van de toekomst. Bedankt voor alle mooie tekeningen die we mochten ontvangen!

van Pamelen CMMN is er dan ook naar. Ten opzichte van mijn prepuberale prototype zijn er heel wat wezenlijke verbeteringen aangebracht. Zo is bijvoorbeeld het snoer verdwenen. Logisch. Welke auto heeft nou nog een snoer? Draadloos is stukken handiger. Dat wist ik al toen ik acht was. Daar ging een stevige crisis aan vooraf. Maar toen kwam-ie er dan ook mooi. Omdat de actieradius van mijn onnavolgbare manoeuvres beperkt bleef tot de drie meter vijftig die de speelgoedfabrikant mij in al zijn onmetelijke bemoeizucht had toebemeten, besloot ik gefrustreerd de snoer-

auto-combinatie als een lasso rond te slingeren. Dat was maar één keer leuk. Ik was de eerste van mijn klas met een draadloze elektrische auto. Die het dus niet meer deed. De c,mm,n blijft het onder alle omstandigheden gewoon doen. Belooft de fabrikant. In al zijn onmetelijke bemoeizucht. Hij hoopt op een hype. En die komt er dan ook mooi. Als de voortekenen niet bedriegen. Er gaat in elk geval ook nu weer een flinke crisis aan vooraf.

elektrisch op weg

Het betekent gewoon ‘gewoon’, common. Maar dan zonder de klinkers. Logisch. Welke straat heeft nou nog klinkers? Dus is het gewoon c,mm,n. En zo gewoon is het ook. Een elektrische auto. Die had ik al toen ik acht was. Daar ging een forse crisis aan vooraf. Omdat de meeste vriendjes uit mijn klas er al lang een hadden. Maar toen kwam-ie er dan ook mooi. Een kleintje. En omdat ik gegroeid ben, is het heel gewoon dat zo’n auto dan enigszins evenredig meegroeit. Zou je denken. Toch heb ik daar dus nog vijfendertig jaar op moeten wachten. Maar het resultaat

5 Terra 02.09

Kabinet haalt slechts helft klimaatdoelen Natuur en Milieu stelt haalbare en betaalbare maatregelen voor om de doelen op het gebied van CO2 -uitstoot, Foto Taco van der Eb (HH)

In het gunstigste scenario haalt Balkenende IV iets meer dan de helft van het eigen klimaatdoel voor 2020. Dit concludeert Natuur en Milieu in haar ‘Tussenbalans van het klimaat 2009’. Het kabinet is halverwege de rit: een goed moment om het klimaatbeleid bij te sturen. Want als het zo doorgaat, bespaart het kabinet bijna 14 megaton CO2 te weinig. Dat is vergelijkbaar met de jaarlijkse uitstoot van 4,2 miljoen auto’s.

energiebesparing en duurzame energie alsnog te halen. Zoals het stimuleren van elektrische auto’s en het invoeren van een energienorm voor bestaande woningen. De Tussenbalans kreeg veel aandacht in de media, heeft directeur Mirjam de Rijk gezien: “Minister Cramer reageerde meteen. Ze heeft door onze Tussenbalans veel duidelijker voor ogen dat extra beleid nodig is. Ik hoop dat ze daar nu snel toe besluit. Wachten is onnodig en onverantwoord.” (CT)

elektrisch op weg

StoereVrouwen promoten Groente & Fruit Wijzer

6 Terra 02.09

Lekker shoppen is prima, maar dan wel duurzaam graag. Dat is de boodschap van de StoereVrouwen. Zij willen jonge vrouwen stimuleren om hun koopgedrag te verduurzamen. Op de Huishoudbeurs promootten de StoereVrouwen afgelopen februari onder andere de Groente&Fruit Wijzer van Weet Wat Je Eet. Geen StoereVrouw gezien? Kijk dan op www.weetwatjeeet.nl. Foto Martijn Mulder

Colofon

Terra is het kwartaalmagazine van Stichting Natuur en Milieu.

Bladconcept BLADEN&CO, Utrecht

Redactieadres Postbus 1578 3500 BN Utrecht E-mail: [email protected]

Vormgeving en productie Willem de Bruijn (BLADEN&CO, Utrecht)

Hoofdredactie Claire Tielens Eindredactie Johan Nebbeling (BLADEN&CO, Utrecht)

Drukwerk Giethoorn ten Brink, Meppel

Natuur en Milieu Stichting Natuur en Milieu werkt aan een rijke natuur, een divers landschap en een schone en groene leefomgeving. Wij dragen bij overheden en bedrijven constructieve oplossingen aan voor milieuproblemen. Dat doen we namens u.

www.natuurenmilieu.nl Coverfoto Hollandse Hoogte

Telefoon: 030 - 233 13 28 E-mail: [email protected]

De artikelen in Terra weerspiegelen niet per se de mening van Natuur en Milieu. Ook een gratis abonnement op onze tweewekelijkse e-mail nieuwsbrief? Meld u dan aan op onze website.

Foto Michaël Ferron

Natuur en Milieu

Zeekracht: rijden op windenergie

Zeekracht is een non-profit coöperatie opgezet door Natuur en Milieu met de ambitie om alle Nederlandse huishoudens van schone windstroom van de

Noordzee te voorzien. Dat is goed voor het klimaat en maakt ons minder afhankelijk van de energie van andere landen. Zeekracht wil samen met de leden en de partners Eneco en de ASN Bank via publieke druk zorgen voor meer windmolens op zee. Want als we het aan de politiek overlaten, schiet het niet op. Zeekracht laat zien dat het anders kan: met de coöperatie zelf windmolens bouwen op zee. De oer-Hollandse ele-

menten wind, water en molens zetten Nederland zo weer op de kaart voor innovatie en schone energie. Meer weten? Zie: www.zeekracht.nl (MB)

elektrisch op weg

Over een paar jaar met de elektrische auto op Zeekrachtstroom naar het werk? Het kan zomaar. Bij Zeekracht kan iedereen meebouwen aan zijn eigen windmolen op zee voor schone, voordelige stroom. Ook voor de elektrische auto. Dus: word nu lid van Zeekracht!

7 Terra 02.09

Groen plan levert 100.000 banen op

In dit plan pleiten de organisaties ervoor het BTW-tarief op milieuvriendelijke goederen en diensten te verlagen. Ook moeten mensen goedkoop kunnen lenen om hun huis te isoleren. Hierdoor kunnen de komende jaren 500.000 woningen energiezuinig worden gemaakt. Verder willen FNV en Natuur en Milieu dat reeds geplande investeringen in het openbaar vervoer en in windenergie naar voren worden gehaald. “De financiële crisis biedt een kans om de omslag naar een duurzame economie te maken”, zegt Mirjam de Rijk, directeur van Natuur en Milieu.

“Gelukkig vindt onze boodschap weerklank. Het komt nu aan op leiderschap en daadkracht. Wij zullen het kabinet blijven aansporen om met de financiële ook de klimaatcrisis te beteugelen.” (CT) Foto Raymond Rutting (HH)

Het kabinet moet de komende twee jaar ruim 3 miljard euro investeren in een groen banenplan. Dat levert Nederland 100.0000 extra banen op. Dat stellen de FNV en Natuur en Milieu in hun plan Green New Deal dat half januari naar de Tweede Kamer en het Kabinet is gestuurd.

Help de bij De bij heeft het zwaar en dat is slecht nieuws. Bijen zorgen in de vrije natuur voor 80 procent van de bestuiving van planten, struiken en bomen. Bijen zijn dus van essentieel belang voor de biodiversiteit.

Natuur en Milieu

Natuur en Milieu en de Nederlandse Bijenhouders Vereniging vinden het tijd om in actie te komen en de bijen te redden van de ondergang. De organisaties werken vanaf dit voorjaar samen in een anderhalf jaar durend project over bijen en biodiversiteit. (RG) Foto © Wothe (HH)

elektrisch op weg

8

Foto xxxxxxxx

Terra 02.09

2 miljoen voor Natuur en Milieu Tijdens het Goed Geld Gala op 5 februari 2009 heeft Natuur en Milieu voor het twaalfde achtereenvolgende jaar een grote bijdrage ontvangen van de Nationale Postcode Loterij. De cheque van twee miljoen euro werd enthousiast in ontvangst genomen. “Ik vind het mooi om te zien dat de Postcodeloterij met financiële èn morele steun haar nek uitsteekt voor organisaties en zo een eigen geluid laat horen. Daar varen de natuur en het milieu in Nederland wel bij,” zegt directeur Mirjam de Rijk van Natuur en Milieu.

“Ook is het fijn om te merken dat, ondanks de economische crisis, mensen loten blijven kopen, waarmee mooi maatschappelijk werk door kan blijven gaan.” Minister-president Balkenende opende het Gala, dat plaatsvond in het Haagse Kurhaus. De premier prees de rol die maatschappelijke organisaties vervullen. De Nationale Postcode Loterij maakt dat al twintig jaar financieel mogelijk met grote schenkingen uit de loterijopbrengst. In totaal is al 2,5 miljard euro naar goede doelen gegaan. Natuur en Milieu ontvangt een bijdrage sinds 1997. (CT)

28 maart? Licht uit! Op zaterdag 28 maart 2009 om half negen ‘s avonds gaan wereldwijd de lichten een uur uit. Earth Hour is een actie georganiseerd door het Wereld Natuur Fonds. Natuur en Milieu, medeorganisator van de Nacht van de Nacht, steunt de oproep.

Op zaterdag 24 oktober 2009 vindt de vijfde Nacht van de Nacht plaats, een initiatief van Natuur en Milieu en De Provinciale Milieufederaties. De Nacht vraagt aandacht voor de schoonheid én de functie van de duisternis. Bij de vorige editie in 2008 doofden zeker 120 gemeenten en tientallen bedrijven samen duizenden lampen. Ruim twintigduizend mensen, waaronder veel kinderen, trokken er in het donker op uit. Zie ook www.nachtvandenacht.nl en www.earthhour.org. (RM)

elektrisch op weg

De actie is een signaal naar regeringen om werk te gaan maken van de aanpak van klimaatverandering. In 2008 trok de actie wereldwijd ruim vijftig miljoen deelnemers. Earth Hour 2009 moet een nog groter succes worden. Meer dan 350 steden wereldwijd hebben al toegezegd mee te doen. Klimaatverandering bedreigt de wereld. Als we niets doen, sterft mogelijk een derde van alle planten diersoorten uit. Daarom moet de uitstoot van CO2 drastisch omlaag. Daarvoor zijn stevige, mondiale klimaatafspraken nodig. Eind 2009 moeten die gemaakt worden tijdens de VN-klimaatconferentie in Kopenhagen.

9

Na jarenlang overleg heeft het Europees Parlement begin dit jaar besloten de 25 schadelijkste bestrijdingsmiddelen te verbieden. Natuur en Milieu, dat al jaren strijdt voor betere regelgeving, is blij dat Europa - eindelijk maatregelen neemt. Foto Michiel Wijnbergh (HH)

Chemische bestrijdingsmiddelen uit de landbouw schaden vaak ook de gezondheid van mensen. Veel middelen zijn kankerverwekkend. Nergens voor nodig, want er zijn vrijwel altijd milieuvriendelijke alternatieven beschikbaar. Natuur en Milieu blijft strijden voor een verbod op stoffen die nog zijn toegestaan, maar waarvan bekend is dat ze de ontwikkeling van het immuunsysteem, de hersenen, de motoriek of de geheugenfunctie beïnvloeden. (RG)

Terra 02.09

Mes in bestrijdingsmiddelen

De elektrische auto staat aan de vooravond van een doorbraak. Maar eerst moeten nog een paar technische problemen worden opgelost. “De gemiddelde consument heeft nu nog weinig voordeel van elektrisch rijden.” Door René Didde

Opladen nog bottleneck

Elektrisch rijden heeft toekomst 10 Terra 02.09

Elektrische auto anno 1915 van Detroit Electric.

In de stad waar ruim dertig jaar geleden provo Luud Schimmelpenninck de elektrische witkar introduceerde – overigens een jammerlijke mislukking – gaat het de komende jaren gebeuren, zegt Maarten Linnenkamp, programmamanager Luchtkwaliteit bij de gemeente Amsterdam. “We maken de tweeduizend wagens van het gemeentelijk wagenpark geleidelijk elektrisch. En samen met vijftien koplopers in de regio, zoals IBM, Rabobank, ABN AMRO en Leaseplan, willen we in 2015 ten minste 10.000 en in 2020 40.000 elektrische auto’s in de stad hebben rondrijden. En dat gaan we halen”, klinkt het zelfverzekerd.

Sikko Zoer van onderzoeksbureau Ecofys. “De gemiddelde consument heeft nog weinig voordeel van elektrisch rijden. Hij betaalt meer voor een auto die wel veel schoner is, maar overigens minder presteert dan zijn eigen benzineauto.” Maar de batterijen worden steeds beter. Vooral de lithiumion batterij, bekend van de mobiele telefoon, is veelbelovend. “Die maakt van de elektrische auto een serieuze optie voor de toekomstige automobiliteit. Weliswaar is de batterij met zijn 400 kilogram duur en zwaar, maar de prijs zal dalen bij massaproductie.”

Voordelen

Lange ritten – op vakantie naar Frankrijk! - zijn met elektrische wagens nog niet aan de orde. Er ontbreekt een infrastructuur voor het onderweg opladen van lege batterijen. Dat kan veranderen als de batterijtechnologie voortschrijdt en er laadplekken langs de snelweg komen. “Dat zouden snellaadplekken kunnen zijn, waar je de auto in een kwartiertje vol kunt tanken met stroom. Het kunnen ook servicestations zijn waar de lege batterij snel kan worden omgeruild voor een volle.” Opladen is een belangrijke bottleneck, bevestigt Monique Blokpoel, innovatiemanager van Eneco. Vorig jaar opende Eneco de zogeheten NRGSPOT, het eerste openbare oplaadpunt voor elektrische fietsen en scooters in Rotterdam. “In februari hebben we er ook een geopend voor elektrische auto”.

De milieuvoordelen van elektrisch vervoer zijn evident: geen fossiele brandstoffen meer en dus geen schadelijke luchtverontreiniging. En als de batterij wordt opgeladen met stroom van bijvoorbeeld windmolens, dragen elektrische voertuigen ook niet of nauwelijks bij aan het broeikaseffect. De actieradius van de huidige generatie elektrische auto’s is met maximaal 300 kilometer echter beperkt, zeggen Marc Notenboom en

Opladen

We kunnen de economische crisis aangrijpen om de mobiliteit versneld te vergroenen Want ook Rotterdam timmert aan de elektrische weg. Projectontwikkelaar OVG, transportbedrijf TNT en Eneco gaan allemaal op korte termijn delen van hun wagenpark elektrificeren. “We hebben al vijftig elektrische auto’s besteld”, zegt Blokpoel van Eneco. “Zowel in de parkeergarages als bij de mensen thuis komen oplaadfaciliteiten. Uiteraard rijden de auto’s op groene stroom. Want in de markt geldt steeds meer: practice what you preach.”

schillende initiatieven op het gebied van elektrisch rijden. “Overal zijn experimenten. Er zijn veel Nederlandse bedrijfjes die zich op onderdelen van elektrische rijden toeleggen. Het gaat echt razendsnel”, aldus Van Biezen.

Energievraag

Milieuzones Transporteur TNT is het daar volmondig mee eens. Nu rijden er bij wijze van proef nog twee oranjewitte TNT-wagens in Nederland, in de nabije toekomst zullen steeds meer van de 3.500 TNT-voertuigen

Athlon Car Lease rijdt ook duurzaam “Elektrische mobiliteit is voor onze organisatie een belangrijk spoor”, zegt marketing manager Colin Ouwerling van leasemaatschappij Athlon Car Lease. ‘Verduurzamen van mobiliteit’ is de missie van Athlon Car Lease, dat gelieerd is aan de Rabobank. Het bedrijf investeert volop in kennis rond duurzame mobiliteitsoplossingen. Ouwerling: “Als marktleider met 128.000 auto’s beschouwen we het als onze verantwoordelijkheid om een bijdrage te leveren aan het beperken van de CO2uitstoot.” Om de ontwikkeling van

11

Door Laura Jansma

duurzame mobiliteit te versnellen, is Athlon betrokken bij c,mm,n. Als het gaat om elektrisch rijden, wil Athlon Car Lease een voortrekkersrol vervullen. “Uit onderzoek van CE Delft blijkt dat elektrisch rijden bijdraagt aan verminderde uitstoot, maar vooralsnog bedrijfseconomisch niet rendabel is. We investeren daarom in kennis inzake gebruik en exploitatie om het leasen van elektrische auto’s in de toekomst mogelijk te maken.” Kijk voor meer informatie over de duurzame mobiliteitsoplossingen van Athlon Car Lease op www.athloncarlease.nl.

In Nederland rijdt een handvol elektrische Lotussen. Met hun krachtige motor en snelle sportwagenlook zijn ze de paradepaardjes van het elektrische autorijden. Ook Athlon Car Lease beschikt over een Lotus. Op pagina 26 test Giel Beelen de Lotus.

Terra 02.09

Eneco ziet nog een intrigerend voordeel aan de elektrische auto. “De meeste auto’s zullen in de nacht worden opgeladen, als er een flink dal zit in de energievraag. Elektrische auto’s kunnen de pieken en dalen in de energievraag afvlakken en de benutting van windenergie in de nacht verbeteren.” Bij Natuur en Milieu ziet teammanager ruimte en mobiliteit Maarten van Biezen alle initiatieven met tevredenheid aan. In 2020 moeten 1 miljoen auto’s ofwel 15 procent van het Nederlandse wagenpark - elektrisch zijn, vindt Natuur en Milieu. De organisatie werpt zich op als ‘bindmiddel’ tussen alle ver-

elektrisch op weg

Om deze ontwikkeling te bespoedigen moet de overheid voorwaarden en vooral duidelijkheid scheppen voor langere termijn, meent Van Biezen. “De fiscale voordelen voor elektrische auto’s, zoals kwijtschelding van de aanschafbelasting BPM en een reductie op de motorrijtuigenbelasting, moeten voor minstens tien jaar worden gegarandeerd. En elektrische auto’s moeten straks ook in de kilometerbeprijzing worden ontzien. De overheid kan bovendien het eigen wagenpark elektrificeren om het elektrisch rijden een impuls te geven. We kunnen de economische crisis aangrijpen om de mobiliteit versneld te vergroenen.”

Wij willen als grote vervoerder onze verantwoordelijkheid niet ontlopen

Foto Michiel Wijnbergh (HH)

elektrisch zijn, zegt Ruben van Doorn, manager strategie bij TNT. “Wij willen als grote vervoerder onze verantwoordelijk niet ontlopen. Bovendien hebben we in grote steden nu al te maken met milieuzones die slechts de allerschoonste voertuigen toelaten. Daarmee is onze licence to operate in het geding.” Ook concurrenten als DHL, FedEx en UPS zijn om die reden bezig met een algehele vergroening. Grote fleetowners kunnen zo de markt een stimulans geven. “Natuurlijk is de actieradius van elektrische voertuigen nog beperkt. Maar voor kortere afstanden en specifieke taken, zoals het afleveren van pakketjes in de stad, zijn elektrische wagens al heel geschikt”, zegt Van Doorn. elektrisch op weg

12

Think Car

Merken en types Elektrische voertuigen zijn er al meer dan vaak wordt gedacht. Mobility Service Nederland importeert de Think Car uit Noorwegen. Het bedrijf Spijkstaal uit Spijkenisse levert jaarlijks 500 lichte elektrische wagens, die worden gebruikt in de bloemenveiling, op Schiphol, door gemeenten, in de industrie en in ziekenhuizen. All Green Vehicles uit Schiedam importeert elektrische bedrijfswagens van Smith (GB), personenwagens van Miles (VS) en sportwagens van Spirra (Zuid-Korea). Loven Trucks uit Helmond en Heerlen doet dat ook.

Geruisloos

Terra 02.09

In Amsterdam juichen ze die ambitie toe: hoe meer elektrische auto’s, hoe beter. Toch zou een massale opmars van het elektrisch rijden wel eens een nieuw probleem kunnen opleveren. Elektrische voertuigen zijn zo geruisloos dat je ze nauwelijks hoort aankomen. Ze kunnen een gevaar vormen voor argeloos overstekende voetgangers of gedachteloze fietsers. Luchtkwaliteitsman Linnenkamp van de gemeente is zich van dat probleem bewust. “Onderzoekers werken aan geluiden die de elektrische auto een eigen karakter geven”, zegt hij, terwijl hij de kekke elektrische scooter start waarmee Amsterdamse ambtenaren zich kunnen verplaatsen. “Toch heeft deze scooter al een mooi zoevend geluid heeft het voertuig, hoor. En ik trek er sneller mee op dan de pizzakoerier. Geloof me, over enkele jaren wordt elektrisch hip. Dan wil iedereen in Amsterdam een elektrische scooter of elektrische auto.”

Spirra

Electric Cars Europe (Lochem) leverde eind januari de eerste elektrische Golf aan Essent. Het bedrijf importeert ook elektrische voertuigen van Detroit Electric. Autobedrijf Schipdam vertegenwoordigt Miles en Smith, maar ook AVG en LDV Maxus. Foto Gaillarde Raphael (HH)

Duracar maakt een compacte elektrische bestelwagenwagen, TTd bouwt bedrijfs- en personenwagens om en Mega levert Franse elektrische bedrijfswagens voor lage snelheden. Truckland Zero importeert een elektrische Fiat. En speciaal voor de liefhebbers brengt Citroën in de loop van 2009 een elektrische versie van de Lelijke Eend op de markt. (bron: www.zerauto.nl zer = zonder emissie rijden)

Wizzkids

c,mm,n over werken aan

Studenten van de technische universiteiten van Delft, Twente en Eindhoven werken in een zogeheten open source community aan de c,mm,n. Duurzaamheid is voor hen geen drijfveer, maar een gegeven. Door: Marjon Weijzen

Gertjan Tillema, Verkeer en Vervoer, Twente

Industrieel Ontwerpen, Delft

Strategisch Productontwerpen, Delft “Duurzaamheid is een kernwaarde van de c,mm,n. Mij inspireerde dat. Hoe maak je van een klein elektrisch autootje een aantrekkelijk alternatief voor een dieselslurpende leasebak? Door de gebruiker extra service te bieden!”

Roel Vos, Mechanical Engineering, Eindhoven

Stefan Binnemars, Industrieel Ontwerpen, Twente “Ik bouw aan een snelwegsimulatie waarop we intelligente systemen kunnen testen. Zoals een systeem om semi-autonoom – zeg maar ‘in een treintje’ - te rijden. De c,mm,n biedt mij een prachtkans om een simulatiemodel te maken. Van de ervaringen van gebruikers gaan we veel leren.”

“Ik onderzoek het effect van elektromotoren in de wielen - enorm interessant. We kijken naar het rijcomfort en onderzoeken het effect op de wegligging van het apart aandrijven en sturen van de vier wielen. Daar is nog niet veel onderzoek naar gedaan.”

Koen Lagerveen, Interactie Design, Delft “Ik verheug me op de AutoRAI. Daar laten we zien wat we als frisse, onafhankelijke studenten hebben bedacht. Er staat op de hele AutoRAI geen vergelijkbaar ontwerp. Ik ben heel benieuwd naar de reacties. Het is de vraag of de c,mm,n zoals wij die hebben ontworpen ooit op de markt zal komen. Maar het concept autonoom rijden komt absoluut in auto’s terug.”

13 Terra 02.09

“Alle auto’s worden op dezelfde manier ontworpen. Er worden steeds weer innovaties aan vastgeplakt. Wij daarentegen hebben de c,mm,n als één geheel ontworpen, aansluitend bij de mindset van de bestuurder. Ik hoop dat dat een totaal nieuwe ervaring van autorijden biedt.”

Maaike van de Voort,

elektrisch op weg

Lisette Kaufman,

“De auto zal altijd een individueel voertuig blijven. Maar hij wordt ook sociaal. Het wordt aantrekkelijker om mensen mee te nemen, omdat je bijvoorbeeld meer moet betalen als je over onveilige wegen rijdt. Werken aan een duurzame toekomst was voor mij geen drijfveer, maar een gegeven. In de toekomst is mobiliteit duurzaam. Niet duurzamer: duurzaam.”

elektrisch op weg

14

Terra 02.09

bankhart

Duurzame mobiliteit kan echt een verschil maken in de strijd tegen de klimaatverandering, meent Ruud Nijs. Hij is de kersverse directeur Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen van de Rabobank. “Nu moeten we doorpakken!”

Lukt dat al een beetje? “Nou, het gaat niet snel genoeg. Niet binnen de Rabo, maar zeker niet in de wereld. De overtuiging dat we duurzaam moeten ondernemen, is er wel bij de bank. Maar we moeten de organisatie continu een spiegel voorhouden. Mijn taak is het gedachtegoed te bewaken. Je moet altijd kijken hoe je een stapje verder en beter kan.” Uw voorganger kreeg wel eens boze collega’s achter zich aan: ‘je pakt me mijn leaseauto af’! “Dat is veranderd. Mijn collega’s willen allemaal goed zijn voor het milieu. Ze denken nu wel drie keer na voor ze een grote benzineslurper kopen. Die mentaliteitsverandering is aan de gang. Een energiezuinige auto is mooi. Dat is een keuze uit het hart.” Dus ook bij mobiliteit komt maatschappelijk verantwoord ondernemen om de hoek kijken? “Absoluut. Met mobiliteit kunnen we echt een verschil maken in de CO2reductie. Bijna iedereen rijdt auto. We praten dus over enorme aantallen. Als je daar 5 procent verandering in aan kunt brengen, betekent dat een enorme verbetering voor het milieu.”

Foto’s Willem Mes

Mijn collega’s willen allemaal goed zijn voor het milieu

Een energiezuinige auto is een keuze uit het hart

De crisis heeft de files met zo’n 15 procent doen afnemen. Da’s alvast mooi meegenomen... “Maar het is geen reden om even niets te doen. We gaan vastlopen in Nederland en in de wereld. Ik heb in Dubai gewoond. De economische ontwikkeling heeft daar een gigantisch effect gehad op de infrastructuur. De problematiek is er veel breder. Het gaat niet alleen over de files, maar ook om de uitstoot van fijnstof en roetdeeltjes. Het gaat over gezondheid en eigen keuzes kunnen maken. En dus, uiteindelijk, zelfs over gelukkig zijn.”

15 Terra 02.09

Wat betekent MVO voor jullie? “Het wil zeggen dat we weten waarin we beleggen en aan wie en waaraan we krediet verlenen. Dus niet in clustermunitie of anti-persoonswapens. Helemaal geen wapens? Dat is te kort door de bocht. Wapens zijn nodig om het land te verdedigen. Het is nooit zwart-wit. Daarom maken we samen

met allerlei maatschappelijke organisaties zogeheten vision papers over belangrijke thema’s, zoals palmolie en soja. Als commerciële bank willen we middenin de maatschappij staan en er voor zorgen dat we de wereld een stukje beter maken. Samen met onze klanten.”

elektrisch op weg

De Rabobank is de enige grote bank die op dit moment niet aan het infuus van de overheid ligt. De economische crisis heeft ook beslist géén effect op de investeringen van de bank in duurzame projecten, benadrukt Ruud Nijs, directeur Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. “Natuurlijk kijken we goed naar de risico’s. Maar dat is business as usual. We blijven bedrijven steunen die producten maken die goed zijn voor de wereld. Onze loketten zijn niet dicht.” Zijn voorganger Bart-Jan Krouwel, sinds februari met pensioen, was jarenlang hét Nederlandse boegbeeld van maatschappelijk verantwoord ondernemen, kortweg MVO. Krouwel, eerder medeoprichter van de Triodos Bank, begon met de eerste groene beleggingsfondsen en introduceerde voor alle kredietaanvragen een duurzaamheidsmeetlat. “Nu is het niet meer de vraag óf we maatschappelijk verantwoord moeten ondernemen”, zegt Nijs. “De vraag is hóe we MVO gaan verweven met alles wat we doen, binnen onze eigen organisatie en bij onze klanten. Daarvoor heb je een bankier nodig met een duurzaam hart. En dat ben ik.”

Door: Pieter van den Brand

Voor bedrijfseconoom Ruud Nijs (Rotterdam, 1960) in 2003 bij de Rabobank terecht kwam, werkte hij jarenlang in het buitenland. Op milieugebied ziet hij zichzelf nog als een bekeerling. “Voor mij was ‘Al Gore’ het moment waarop ik me realiseerde hoe belangrijk het klimaat is.” Nijs is verder actief voor de stichting Giving Back die zich bezighoudt met de integratie van talentvolle allochtone jongeren.

Het gaat niet alleen over files, maar ook om de uitstoot van fijnstof en roetdeeltjes. Het gaat over gezondheid en eigen keuzes kunnen maken

elektrisch op weg

16 Terra 02.09

Is het juist in deze crisistijd niet zaak echt een sprong te maken met duurzame mobiliteit? “Zeker, daar zijn we aan toe. Gelukkig zijn de eerste tekenen er. Auto’s worden schoner en zuiniger, hybride en elektrische auto’s zijn in opkomst. Uiteindelijk verduurzaamt het hele wagenpark. Die ontwikkeling heeft zich onomkeerbaar ingezet. Nu moeten we doorpakken!”

Bijvoorbeeld met het mobiliteitsconcept van de c,mm,n? “Dat ondersteunen we als hoofdsponsor warmhartig. Het gaat niet alleen om het leuke autootje, maar ook om infrastructuur. Er moeten overal oplaadpunten komen voor elektrische auto’s en we moeten naar Europese standaarden. Ook de accu’s voor deze auto’s moeten uitwisselbaar zijn, op dezelfde wijze waarop je nu overal benzine kunt tanken.” Waarom maakt u zich zo druk om duurzame mobiliteit? “Ik heb er een goede commerciële reden voor. Als elke vervoersbeweging in Nederland een betaling wordt, ben ik daar als bankier zeer in geïnteresseerd. In het openbaar vervoer wordt aan een reis veel duidelijker een financiële transactie gekoppeld dan bij autorijden. Bij wat nu ‘Anders Betalen voor Mobiliteit’ heet, zie ik een soort taximeter in de auto voor me. Voor je gaat rijden, tik je een traject in en zie je wat het kost. Niet alleen in termen van euro’s, maar ook wat het effect is op het milieu.” “Als bank kunnen we helpen die kosten zichtbaar te maken. Wij noemen dat pay as you drive. Zo zou je het tarief van je autoverzekering kun-

nen aanpassen aan het gebruik. Op die manier stimuleer je mensen niet vanzelf in de file te gaan staan of door een kwetsbaar natuurgebied te rijden. Maar ik zit nu op een filosofische wolk. Ik bedoel dat we met de technologie die we gebruiken voor rekeningrijden, het gedrag van mensen kunnen beïnvloeden.” Hoe kunnen we mensen prikkelen zich anders te bewegen? “Uit onze proef ‘Spitsmijden’ weten we dat gedrag echt is te beïnvloeden. Mensen bleken bereid om voor een klein bedrag de ochtendspits te mijden. Als mensen er voordeel bij hebben, veranderen ze hun gedrag. Maar je moet ze wel keuzes bieden, anders kunnen ze geen keuzes maken. ” Hoe zit dat met de Rabo-medewerkers? “We voelen ons bijvoorbeeld ook verantwoordelijk voor de milieueffecten van het woon-werkverkeer van onze medewerkers. Misschien moeten

Ik ben voor het inzetten van het prijsinstrument om keuzes te beïnvloeden we onze mensen – als openbaar vervoer geen optie is – een hele zuinige leaseauto geven. Er zijn tegenwoordig auto’s die maar 110 gram CO2 uitstoten. Als je je medewerkers zo’n auto aanbiedt in plaats van een woonwerkvergoeding, is dat beter voor het milieu. Ik ben ervan overtuigd dat veel collega’s dat een goed idee zouden vinden.”

Hoe doet Brussel het? “Ik vind dat Europa meer zijn schaatsen onder zou moeten binden, bijvoorbeeld door telewerken fiscaal te stimu-

leren. Brussel heeft dit niet bepaald hoog op de agenda staan. Terwijl het juist niet alleen in Nederland speelt.” Hoe denken jullie hier geld aan te verdienen? “Aan ‘Anders Betalen voor Mobiliteit’ kunnen we gewoon verdienen. Verder kunnen we als bank meedoen met de ontwikkeling van mobility cards, waarmee mensen een volledige reis van deur tot deur kunnen boeken. Dat soort mobiliteitsdiensten gaan we steeds meer aanbieden.” “Bedrijven geven hun medewerkers een persoonlijk mobiliteitsbudget. Als ze kilometers overhouden, houden ze een waarde over die je weer zou kunnen verhandelen op een exchangemarkt. Maar we zitten nog aan het begin van de ontwikkelingen. We zullen nog heel veel proeven moeten draaien.”

Waarom komt er dan een nieuw hoofdkantoor in Utrecht met twee torens van elk 105 meter hoog? “Het gebouw wordt een ontmoetingsplek, geschikt voor uiteenlopende activiteiten en werkzaamheden. We richten het helemaal in volgens het flexconcept. Niemand heeft een vaste werkplek. Daardoor hebben we tweederde minder kantoorruimte nodig dan bij een traditionele kantoor. We gaan dus enorm terug in onze huisvesting. Zo word ik ook zelf gestimuleerd mijn werk anders in te richten.”

17 Terra 02.09

Hoe staat het met jullie eigen nieuwe werkwijze Rabo Unplugged? “Dat is een goed voorbeeld van duurzame mobiliteit in de praktijk. Onze medewerkers kunnen kiezen: gaan ze thuis telewerken of komen ze naar kantoor? Sommige zaken kun je via de telefoon of videoconferencing regelen. We gaan verder stimuleren dat onze medewerkers die keuzes daadwerkelijk maken.”

elektrisch op weg

Maar mensen moeten toch zelf weten hoe ze reizen? “Natuurlijk, ik ben niet voor dwang en ook niet voor een overheid die zegt: Gij zult... Maar ik ben wel voor het inzetten van het prijsinstrument om keuzes te beïnvloeden.”

Over de overheid gesproken: heeft het huidige kabinet er voldoende oog voor? “Het onderwerp is bij minister Eurlings beslist in goede handen. Als hij zijn plannen uit kan voeren, hebben we een fantastische minister aan hem. Eurlings wil een onomkeerbare stap zetten. Hij wil gedrag veranderen en dat doet hij slim. Natuurlijk gaat het niet hard genoeg. Maar een project als ‘Anders Betalen voor Mobiliteit’ is enorm ingewikkeld en valt niet van vandaag op morgen te regelen.”

Foto’s Duracar

Schoon, stil en superzuinig. De Nederlandse autoproducent Duracar brengt nog dit jaar de eerste volledig elektrische auto op de markt. De Quicc Diva – een bestelwagen - gaat de binnensteden veroveren, belooft marketingdirecteur Guido Boosten.

Door Johan Nebbeling

Diva elektrisch op weg

18

houdt stadslucht

Terra 02.09

Voor een bedrijfspand in Helmond staat-ie dan, de Quicc Diva. De kleine, opvallende bestelwagen (Diva is een afkorting van Distribution Van) is een wondertje van vernuft: het is de eerste volledig elektrische bestelauto ter wereld. Stil is-ie alvast, dit prototype waarvan Duracar er nu vijf heeft rondrijden. Als Boosten de motor inschakelt – de Diva heeft geen startmotor – klinkt

Foto Johan Nebbeling

slechts een zacht zoemen. “Luider dan dit wordt het nooit”, zegt de marketingdirecteur. “Ook dat is de kracht van elektrisch rijden: het wordt stiller op de weg.” Elektrisch rijden heeft de toekomst, daarvan zijn Boosten, zijn zes mededirecteuren en de aandeelhouders van Duracar overtuigd. “Het probleem van elektrische auto’s was altijd hun beperkte actieradius. Maar met name de laatste vijf jaar heeft de accutechniek een enorme ontwikkeling doorgemaakt.”

Stopcontact De krachtige accu’s van de Diva worden aangestuurd door een geavanceerd batterymanagement-systeem, het hart van de auto. Het opladen van de accu’s duurt acht uur, maar er wordt ook gewerkt aan een snellaadsysteem van een half uur. En ja, opladen gebeurt gewoon met een stekker in het stopcontact. Duracar werkt met twee soorten accu’s: de al langer bestaande lithiumion batterijen en bi-polaire loodaccu’s, een veelbelovende nieuwe techniek.

“Mensen schrikken meteen als ze het woord lood horen, maar dat is niet nodig”, bezweert Boosten. “Een bipolaire loodaccu is volledig recyclebaar en belast het milieu nauwelijks.” Met een actieradius van minstens 150 kilometer voldoet de Diva ruimschoots aan datgene waarvoor hij is ontworpen: het bevoorraden van binnensteden. Dat gebeurt nu vooral met diesels. “Veel bestelauto’s rijden niet meer dan 70 kilometer per dag. De rest van de tijd staan ze stil.”

Miljoenen De Europese markt voor stadsbestelauto’s is groot, verklaart Boosten. “Er rijden er miljoenen van rond en er komen er elk jaar honderdduizenden bij.” En die markt wordt alleen maar groter nu steeds meer Europese steden hun centra verbieden voor vervuilende voertuigen. “Alleen al in Duitsland stellen negentig steden strikte milieueisen. Met een vervuilende auto kom je het centrum niet meer in. Ook steden in Frankrijk, België, Italië, Spanje, Engeland en Nederland verbieden vieze auto’s.”

Overheid wacht af Op ‘bakken met overheidssubsidie’ zit Duracar niet te wachten, benadrukt Boosten. Maar iets meer belangstelling van de overheid zou mooi zijn. “Het zou bijvoorbeeld helpen als de overheid een aantal auto’s afneemt of ons helpt aan geschikte productielocaties. Economische Zaken praat met ons, maar doet niks.” Ook de houding van de provinciale bestuurders helpt niet. “We werken samen met bedrijven in Limburg, Brabant en België. Goed voor de regionale werkgelegenheid, zou je denken. Maar de provincie Zuid-Limburg

Specificaties Quicc Diva topsnelheid: 120 km/uur actieradius: 150 km motorvermogen: 50 kw accu’s: 288 volt kostprijs energieverbruik: 2 euro per 100 km gewicht: 850 kg laadvermogen: 850 m3

Met een gewicht van 850 kilo is de Quicc Diva, ondanks het zware batterypack onderin de auto, opmerkelijk licht. Dat komt omdat de wagen geheel is opgebouwd uit kunststof. Ook dat maakt de Diva uniek, zegt Boosten. “In de auto-industrie worden al langer kunststoffen gebruikt, maar nooit als dragende constructie.” De toegepaste kunststoffen zijn niet alleen minstens zo stevig als metaal – en dus net zo veilig – ze zijn ook veel lichter en bijna volledig recyclebaar. “Bijna, maar nog niet helemaal”, aldus Boosten. “En dat is uiteindelijk wel ons doel. De Quicc moet de eerste echte cradle-to-cradle auto ter wereld worden.”

Met de Quicc Diva richt Duracar zich op de zakelijke markt. Een consumentenversie komt er voorlopig niet. Daarvoor kleven er nog teveel onzekerheden aan elektrisch vervoer. “Over een paar jaar is dat waarschijnlijk anders, maar daar willen we niet op wachten. De zakelijke markt biedt op dit moment de beste mogelijkheden. Wij zetten nú de stap naar elektrisch rijden.”

Duracar Duracar is opgericht in 2007 door de Nederlandse zakenman Paul Hamm. Hij kocht het basisconcept van de Quicc van de Amerikaanse entrepreneur Neville Chamberlain, die er om gezondheidsredenen afstand van deed. De belangrijkste aandeelhouder van Duracar is Econcern. Sinds de oprichting heeft Duracar vooral gesleuteld aan verbetering van de accutechniek en het batterijmanagementsysteem. Daarbij zijn volgens Boosten grote vorderingen gemaakt.

Het geheim ligt in het bedrijfsmodel. Duracar vormt samen met gespecialiseerde ondernemingen uit de ‘automotive-sector’ een netwerkorganisatie. “In totaal zijn er tientallen toeleveringsbedrijven met honderden medewerkers bij betrokken.” De Diva werd in oktober onder grote belangstelling gepresenteerd op de Autosalon van Parijs. Op dit moment ondergaat de Diva de laatste keuringen door de Rijksdienst voor Wegverkeer. Eind dit jaar moet de pre-productie op gang komen en zul-

len de eerste 350 exemplaren van de band rollen. Uiteindelijk wil Duracar op verschillende locaties jaarlijks minstens 15.000 exemplaren produceren. “Er is vanuit de markt grote belangstelling.”

19 Terra 02.09

Zeker, ook gewone bestelauto’s worden schoner, erkent Boosten. Maar zo schoon als de Diva zullen ze nooit worden. “Zelfs als je de CO2-uitstoot meetelt van de elektriciteitscentrales, stoot de Diva minder dan 65 gram CO2 per kilometer uit, nog niet de helft van de Europese norm. En als je elektriciteit gebruikt van zonne- en vooral windenergie is de CO2-uitstoot per kilometer vrijwel verwaarloosbaar.”

Kunststof

elektrisch op weg

• • • • • • •

doet moeilijk omdat een van onze partners in het Brabantse Helmond is gevestigd en niet in Limburg.” Boosten hoopt van harte dat de overheid toeschietelijker word. “We zijn een Nederlands bedrijf en dat willen we blijven. Maar we krijgen uit het buitenland veel interessante aanbiedingen. Er kan een moment komen dat het aantrekkelijk wordt om te verhuizen. Dat zou jammer zijn voor de werkgelegenheid in de regio en het beeld van Nederland als broedplaats van innovatie.”

Als de auto-industrie het niet doet, doen we het gewoon zelf. Het resultaat: de c,mm,n, een milieuvriendelijk, veilig en intelligent voertuig dat zich aanpast aan de persoonlijke wensen van de bestuurder. De c,mm,n (spreek uit: common) is niet alleen een auto, maar bovenal een mobiliteitsconcept dat Nederlanders uitdaagt. Vijf vragen over de c,mm,n. Door Aeila Huigen

Vijf vragen over...

elektrisch op weg

20

1

Milieu-innovatie? Waar hebben we het dan over?

Terra 02.09

De c,mm,n is een initiatief van Natuur en Milieu en de technische universiteiten van Delft, Eindhoven en Twente. C,mm,n wordt ondersteund door een twintigtal bedrijven en maatschappelijke organisaties. Met de c,mm,n daagt Natuur en Milieu de autoindustrie uit om snel met een nieuwe generatie milieuvriendelijke auto’s te komen. Bij de c,mm,n kijken de ontwikkelaars niet alleen naar de auto zelf, maar vooral naar het gebruik ervan. Daarbij denken ze zelfs na over een navigatiesysteem dat de gebruiker bijvoorbeeld adviseert niet met de auto te reizen maar de trein te pakken als het druk wordt op de weg. Dit nadenken gebeurt in een open source community.

2

Wat is dat, een open source community?

Dat betekent dat iedereen mee kan denken, ontwerpen en bouwen aan de c,mm,n. Alle ideeën, technische gegevens en bouwtekeningen zijn via een website voor iedereen toegankelijk. Deze werkwijze geeft een enorme impuls aan de ontwikkeling van de c,mmn, zo is de gedachte.

3

Blijft het alleen bij een website?

Nee, de leden van de community werken ook fysiek samen. Dat gebeurt tijdens zogenoemde garages, bijeenkomsten waar wordt gebrainstormd over concepten, technieken, design en engineering. Bovendien mag iedereen de c,mm,n op de markt brengen, mits alle informatie hierover vervolgens weer wordt vrijgegeven.

Net als bij open source software ligt de focus niet zozeer op het product zelf, maar op de diensten eromheen. Dat alleen al werkt duurzaamheid in de hand, omdat het de aandacht verlegt van het vervoermiddel naar de mobiliteit; van ‘hebben’ naar ‘gebruiken’.

4

Wat zijn de resultaten tot nu toe?

En onder de motorkap?

De ontwerpers presenteren op de AutoRai een geheel elektrische aandrijving die aansluit bij het beoogde gebruik in stedelijke omgevingen. Ook voor de ophanging is een techniek ontworpen die voortkomt uit de innovatieve aandrijvingsystemen en het chassisontwerp. Door intelligente navigatie kunnen de auto’s onderling communiceren, waardoor het rijden veiliger wordt en het wegennet beter benut. Nieuwsgierig? Komende zomer organiseren Natuur en Milieu en de universiteiten een summergarage waar een rijdend prototype in elkaar wordt gezet.

21 Terra 02.09

5

elektrisch op weg

Een open, vriendelijk en eigenzinnig model, gemaakt van een thermoplastisch materiaal dat zich vloeiend laat vormen naar een ideale aerodynamische lijn. De toekomstige bestuurder kan kiezen om individueel te rijden of (tijdelijk) aan te haken bij andere auto’s en comfortabel in colonne te rijden, waarbij zij of hij de besturing uit handen geeft. De binnenkant van de auto is zo ontworpen dat het zich aanpast aan de mindset van de gebruiker. Zo kan tijdens het ‘colonnerijden’ het stuur worden ingeklapt en komt er nieuw dashboard tevoorschijn met laptop of entertainmentsysteem. De bestuurder kan de stoel naar de overige passagiers draaien of plat leggen voor een rustpauze. Of je nu wilt communiceren met anderen, nadenken, werken of ontspannen: de c,mm,n past zich aan. Naast de auto zelf zijn er mobiliteitsdiensten bedacht en hebben studenten een nationaal systeem voor het opladen van elektrische auto’s ontworpen. Inclusief oplaadpunten die ingebouwd zijn in lantarenpalen.

Tekst: René Zwaap | Beeld: Shutterstock, Hollandse Hoogte

MEDE DOOR CO2 IS

het leven HIER OP AARDE LEEFBAAR

Poznan, Polen, eind vorig jaar. Al Gore herhaalde in een vlammend betoog nog eens zijn doemscenario als er niet snel iets werd gedaan aan het CO2-probleem. Zijn oproep leek te werken, want een paar dagen later kwamen vertegenwoordigers van een aantal van de 192 deelnemende landen triomfantelijk de perskamer binnenlopen. Er was toch écht vooruitgang geboekt, zo werd de wereldpers glimlachend meegedeeld. Op het eerste gezicht leek het plan ook veelbelovend, maar natuurlijk lag er een addertje onder het gras. Want volgens de instanties die de stukken goed doorlazen, zoals het Wereld Natuur Fonds, werd er uiteindelijk niets beloofd; de conferentie had niets concreets opgeleverd. Volgens het WNF had er een duidelijke financiële basis gelegd moeten worden om landen als India en China te helpen met maatregelen de CO2-uitstoot in die landen te beperken. Die hulp bleef uit. Niet alleen het WNF was diep teleurgesteld, ook vertegenwoordigers van Greenpeace en Oxfam Novib waren niet blij. De EU-landen leken het beter te doen. Die besloten rond diezelfde tijd dat ze met z’n allen de uitstoot van CO2 in 2020 met 20 procent zullen hebben gereduceerd. Maar ook hier een addertje onder het gras. Als het de individuele staten niet zou lukken, dan zou dat geen probleem zijn, want aan het niet halen van dat quotum werden geen sancties verbonden. Kortom, het wil maar niet vlotten met CO2. Vraag is natuurlijk: waarom maken hele volksstammen zich daar zo druk over?

Kyoto enzo... De conferentie in Poznan moest de deelnemende landen voorbereiden op de grote klimaatconferentie die eind dit jaar zal plaatsvinden in Kopenhagen. In Kopenhagen moeten regeringleiders een vervolg formuleren op het Kyoto-protocol en de afspraken die gemaakt zijn tijdens een belangrijke conferentie op Bali die eind 2007 werd gehouden. Het Kyoto-protocol verplicht Nederland om de uitstoot van broeikasgassen in 2012 te hebben verminderd met 6% ten opzichte van 1990. In 2007 was de Nederlandse uitstoot met 4 procent gedaald. Dat leek een keurig cijfer. Maar de uitstoot door economische activiteiten laten in ons land juist een stijging zien van 3 procent. Het verschil zit ‘m in het feit dat de broeikasgassen die we door middel van internationaal transport maken, geen onderdeel uitmaken van de Kyoto-cijfers.

Zij oogstte respect en bewondering voor haar gepassioneerde inzet waardoor nu iedereen in Nederland de naam ‘War Child’ kent. Hij praat ons vrijwel dagelijks bij over het leed dat onze wereld nu weer is overkomen. Wat hebben Willemijn Verloop en Rick Nieman elkaar en ons, de lezers, te vertellen? Een gesprek over de veranderende mentaliteit, goeddoeners, leiderschap, de rol van de media, het ego en geluk: “Ik geloof dat ieder individu een verschil kan maken.”

DE ESSENTIE

CO2

DOSSIER

CO2

EROP OF ERONDER?

Tekst: Esther Voet | Beeld: Michel Porro

FASHION

DE ONTDEKKING

REEF Tekst: Annet Strietman | Fotografie: Hollandse Hoogte, Imageselect, Shutterstock

WERELDWIJD MAKEN WE ONS DRUK OM CO2. VOLGENS AL GORE GAAT ONZE PLANEET AAN DIT REUK- EN KLEURLOZE GAS TEN ONDER. MAAR WAAROM HAALT MINISTER CRAMER DIT GOEDJE DAN MET SCHEEPSLADINGEN ONS LAND BINNEN? TIJD VOOR GREEN.2 OM IN DE MATERIE TE DUIKEN. WAT IS CO2 EIGENLIJK? WAAR KOMT HET VANDAAN? IS HET EIGENLIJK WEL ZO GEVAARLIJK EN ZO JA, ONDER WELKE OMSTANDIGHEDEN? ZIJN ER OOK ALTERNATIEVE OPLOSSINGEN VOOR DIT PROBLEEM DAT ZO DREIGEND BOVEN ONS LAGE LANDJE LIJKT TE HANGEN?

DE (VOORMALIG) CYNICUS EN DE OPTIMIST

WE MOETEN HET SAMEN DOEN

Met een oppervlakte van tien keer Nederland is het Great Barrier Reef het grootste koraalrif ter wereld. Het gebied strekt zich uit over meer dan 2000 kilometer langs de kust en is de enige natuurlijke levensvorm die zelfs vanuit de ruimte te herkennen is. Hoewel het gebied sinds 1981 op de Werelderfgoedlijst van UNESCO staat is het alleen maar slechter gegaan met het rif. Uit onderzoek van WWF-Australië blijkt dat tegen 2050 minder dan vijf procent van het Great Barrier Reef zal overblijven als de CO2-uitstoot niet afneemt.

DOSSIER

GREAT

OPPERVLAKTE: 344.400 KM2. LOCATIE: AUSTRALIË, TEN OOSTEN VAN QUEENSLAND

CO2 BARRIER

FASHION | TRAVEL | BEAUTY | BUSINESS | PEOPLE | WHEELS | POLITICS | LIVING | NATURE | CHARITY

Strand

Wat is het eigenlijk? We kunnen niet zonder, maar te veel is ook niet goed. Wat is CO2 eigenlijk? Waar zit het in en waarom zijn zo velen er zo bang voor? Een uitleg.

CO2 staat voor koolstofdioxide en dat is op zich niets om bang voor te zijn. Als je het oplost in water, dan ontstaat er koolzuur. Precies! Die bubbels in jouw colaatje of glaasje champagne. Al ver voordat mensen milieuvervuilende machines begonnen te gebruiken, stootte de aarde CO2 uit. Zonder CO2 zou de aarde voor ons niet leefbaar zijn: het gas hult zich rond de aarde, gaat in de atmosfeer zitten en houdt zo de warmte van de zon vast. Dat heet broeikaseffect. En dat broeikaseffect zorgt ervoor dat we ’s nachts, als ons deel van de aarde geen zonlicht vangt, niet doodvriezen en overdag niet verbranden. OOK JIJ STOOT CO2 UIT! Zelfs onze eigen lichamen produceren CO2. Als we inademen filteren onze longen de zuurstof uit de lucht en ademen we een deel daarvan weer als CO2 uit. Dagelijks produceren we zo’n 450 liter van het gas. Stappen we bijvoorbeeld op de fiets, dan wordt dat veel meer. Dan zijn we eigenlijk kleine autootjes. We spraken met CO2-deskundige Olaf Schuiling, emeritushoogleraar geochemie aan de Universiteit van Utrecht. Hij vertelt ons met een knipoog: “Er kan een tijd komen, waarin de autoindustrie heel zuinige auto’s maakt. Als je dan met z’n vieren in de auto gaat zitten, verbruik je minder CO2 dan wanneer je met z’n

FLIRTEN in de wind

VERGELIJKING Als elk huishouden in Nederland één dag per jaar de verwarming overdag één graad lager zet, dan scheelt dat 1100 ton CO2. Dat staat gelijk aan de CO2 die wordt uitgestoten als 1000 auto’s twee keer een rondje om de aarde rijden.

allen op de fiets zou stappen. Dan zou de auto een milieuvriendelijker optie worden!” Onze natuurlijke CO2-uitstoot zou er ook voor zorgen dat in slecht geventileerde klaslokalen of kantoren de concentratie kan oplopen tot ruim drie maal zo veel als gemiddeld in de buitenlucht. Dat verklaart waarom je in een bedompt klaslokaal of kantoor hoofdpijn krijgt. Volgens sommige geleerden houdt het zogeheten ‘sick building syndrome’ daarmee verband.

Het voorjaar komt eraan met de prachtigste pasteltinten, bijzondere stoffen die soepel meebewegen en supervrouwelijke mode. De man gaat deze komende lente voor kleur, puur en eco. Laat de liefde maar komen!

→

Regenboog halterjurk van wilde zijde, Van Markoviec, € 1665,Blauw bolerojasje, Van Markoviec, € 95,Vintage witte pumps, Spiegelbeeld, € 22,50

Fotografie: Gilbèrt Duivesteijn | Styling: Wanda Zijlstra @ Sparkle 4 All | Assistent: Felicity van Dam @ Sparkle 4 All | Visagie: Ingrid Kippuw @ AV & S Visagie | Modellen: Nienke van Eck @ Elite, Peter @ MaxModels | Met dank aan: Strandpaviljoen Take Five

www.green2.nl | 103

WIE ZEGT DAT ECO-BOUWEN NIET MOOI KAN ZIJN? INTEGENDEEL! GLAZEN WANDEN EN EEN OPVALLENDE BALKENSTRUCTUUR MAKEN VAN DIT HUIS EEN BIJZONDERE EN AANGENAME AFWISSELING OP DE BESTAANDE ARCHITECTUUR. BOVENDIEN IS DEZE MODERNE KIJK OP DE TRADITIONELE, CHALETACHTIGE VAKWERKHUIZEN HÉÉL ECO! Tekst: Sabine Kok | Beeld: Huf Haus

PROMOTIE

XXXXXXXXXX TIME OUT

GREEN BUILDING

www.green2.nl | 55

MET EEN VERBLIJF IN THE SANCTUARY AT OL LENTILLE VERWEN JE NIET ALLEEN JEZELF MAAR OOK HET MILIEU

Knipper met je ogen en knijp jezelf een keer. De spa van The Sanctuary at Ol Lentille in Kenia is niet alleen prachtig, het verblijf is ook nog eens ecologisch verantwoord en een zegen voor de lokale Masaï. HERGEBRUIK WATER De spa en het hotel bevinden zich middenin een fenomenaal natuurgebied, maar voor de bouw is geen enkele boom neergehaald. Ook is er rekening gehouden met het ernstige tekort aan water in deze streek. Het in de spa gebruikte water wordt opgevangen en hergebruikt om de tuin te besproeien. Als je vanuit het zwembad omhoog kijkt, zie je dat het dak van de spa bedekt is met bijzonder materiaal: het zijn de bladeren van de duurzame makuti-palmboom. Verder lopen er geen stroomleidingen van en naar deze spa, want alle benodigde energie wordt opgewekt met zonnepanelen. STEUN Ook wordt de lokale economie op een mooie manier gestimuleerd. De werknemers komen allemaal uit de buurt en er wordt bijna alleen maar gebruik gemaakt van verantwoorde beautyproducten uit de omgeving. Het transport wordt op deze manier ook tot het minimum beperkt.

PALEIS VAN GLAS

Ý]ZjmacÛnYfÛfYlmmjdabc]Ûhjg\m[l]fÛÛ uit de omgeving Ý>]]fÛZge]fÛ_]cYhlÛnggjÛ\]ÛZgmo Ý>]ZjmacÛnYfÛfYlmmjdabc]ÛeYl]jaYd]fÛ voor de spa Ý?]j_]ZjmacÛnYfÛoYl]j

BEST THERE IS Met dit in je achterhoofd, gecombineerd met het prachtige uitzicht over de diepe valleien bezaaid met Afrikaanse olijfbomen, heb je eigenlijk weinig meer nodig om te ontspannen. Als je er toch bent, laat je dan ook in de watten leggen door de zeer ervaren therapeuten van Ol Lentille. Je kunt kiezen uit verschillende schoonheidsbehandelingen, maar ook voor aromatherapie of voetreflextherapie kom je hier niet vergeefs. De spa is uitgeroepen tot een van de beste van de wereld. Aan de kwaliteit van The Sanctuary hoeft niemand te twijfelen, want niemand minder dan dr. Richard Leakey en zijn WildlifeDirect heeft zijn hart aan The Sanctuary verpand. Adres: zie Green Guide. Ý8Zkgdml]ÛZ]YmlqÛ_]ra[`lk[j$e]Û ÛedÛAlqvimiaÛéÛ Ý9YdeÛ¬Û9g\qÛ9mll]jÛGYhYqYÛ ~ÛedÛGreenlandÛéÛ

EEN PROEFDIER VRIJ

OUT OF AFRICA

FRIS VOORJAAR DE MAKE-UP LOOK DIT VOORJAAR IS FRIS EN GEZOND. DAT BETEKENT VEEL PASTELTINTEN, VAAK IN GLANSTEXTUREN. HOE GEBRUIK JE DIE NIEUWE KLEUREN EN WAT DOE JE OP MOMENTEN DAT JE JE HELEMAAL NIET ZO FRIS VOELT? CHASE ASTON, MAKE-UPEXPERT VAN THE BODY SHOP, GEEFT EEN AANTAL OPTIES DIE NIET OP DIEREN ZIJN GETEST. Tekst: Karen van Ede | Beeld: Hollandse Hoogte

132 | www.green2.nl

EYES www.green2.nl | 121

DE EERSTE GROENE GLOSSY! GREEN2.NL

Foto © j36 (HH)

De auto-industrie werkt hard aan schone en zuinige auto’s. Toch? Vijf vragen over de mythen van de groene auto-industrie. Door Marieke Vos

van de auto-industrie

1

Auto’s zijn veel zuiniger dan vroeger.

Dat zeggen ze, ja. Intussen voeren ze een stevige lobby tegen scherpere milieu-eisen. De EU het eerst aan hen zelf overlaten om de CO2-uitstoot van nieuwe auto’s te verlagen. Toen dat niet van de grond kwam, heeft de EU zelf regels gemaakt. In 2012 zou de norm voor de CO2-uitstoot 120 gram per kilometer worden, was de bedoeling. Door de lobby van de auto-industrie is dat uiteindelijk 130 gram geworden. En pas in 2015, dus drie jaar later.

Auto’s zijn veel schoner geworden.

Dat klopt, althans op papier. De normen voor uitstoot van onder meer fijnstof zijn strenger geworden en roetfilters en katalysatoren hebben ervoor gezorgd dat auto’s schoner werden. In de praktijk vallen de resultaten tegen. Dat komt vooral door de groei van het verkeer en het toegenomen aandeel van diesels, die minder schoon zijn dan benzineauto’s. “Per saldo is de luchtkwaliteit langs wegen de afgelopen jaren niet verbeterd”, stelt Dings.

3

Autofabrikanten willen best schone en zuinige auto’s maken, maar dan moeten wel overal dezelfde milieuregels gelden.

Veel auto’s dragen een keurig energielabel.

Ja, maar wat zegt dat? Auto’s hebben een energielabel per categorie. Kleine auto’s worden daardoor vergeleken met andere kleine auto’s, middenklassers met middenklassers. Dat geeft geen eerlijk beeld, zegt Van Egmond: “Je kunt in een SUV met groen label rijden. Niet omdat hij heel

5

Het is allemaal een kwestie van marktwerking. Mensen willen gewoon een grote auto.

Om te beginnen verdienen autofabrikanten veel meer aan een grote dan aan een kleine auto. Bovendien is de helft van alle nieuwe auto’s leaseauto. Dings: “Leaserijders hoeven de brandstof niet zelf te betalen, dus waarom zouden ze een zuinige auto kiezen?” Hoe het ook kan, laat de Toyota Prius zien: in 2008 steeg de verkoop van deze auto met bijna 300 procent. De belangrijkste reden daarvan is volgens Dings de gunstige fiscale bijtelling, een argument dat voor leaserijders belangrijk is. Door de afschaffing van de BPM is voor de particuliere autokoper de aanschaf van dit soort auto’s ook aantrekkelijk geworden. Dings: “Mensen willen misschien best een grote auto. Maar geld speelt ook een rol. Je kunt keuzes beïnvloeden via regelgeving.”

23 Terra 02.09

2

4

elektrisch op weg

Nou, ze zijn íets zuiniger. Jos Dings, directeur van the European Federation for Transport and Environment, zegt dat volgens officiële cijfers auto’s in de afgelopen dertien jaar 15 procent minder brandstof gingen verbruiken, een daling van iets meer dan 1 procent per jaar. Dat is geen gigantische innovatie, zeker niet omdat zuinige motoren er al heel lang zijn, zegt Klaas van Egmond, hoogleraar Milieukunde aan de Universiteit Utrecht: “In 1979 was er de Renault 5 GTL, een kleine auto met een verbruik van ver boven de 1 op 20. Die auto had een relatief grote motor, die op een laag toerental kon draaien zodat het verbruik laag was.” Automotoren zijn volgens hem wel efficiënter geworden, maar dat effect is grotendeels tenietgedaan doordat auto’s ook zwaarder werden.

zuinig is, maar omdat hij het zuinigst is in zijn klasse. Tegelijkertijd kan een kleine auto een geel label hebben, omdat andere modellen in die klasse zuiniger zijn. Maar die kleine auto zal een stuk zuiniger zijn dan de SUV.”

Achter de schermen werken de technische universiteiten van Eindhoven, Delft en Twente aan de c,mm.n, het ‘mobiliteitsconcept’ dat ze samen met Natuur en Milieu in april presenteren op de AutoRAI. Wie doet wat? Over samenwerking in schoonheid en stilte. Door Noël Ummels

Drie over een elektrisch op weg

24

Eindhoven:

powertrain Igo Besselink, voertuigdynamicaspecialist

Terra 02.09

“De vorige versie van de c,mm,n, die werd gepresenteerd op de AutoRAI van 2007, had een aandrijving op waterstof. Maar het kost te veel energie om waterstof te maken. Het overallrendement is laag en daarom zijn we overgestapt op batterijen.” “Het grootste probleem van batte-

rijen is het gewicht en de hoeveelheid energie die ze kunnen leveren. Sinds de introductie van de laptop is de batterijontwikkeling echter snel gegaan. Tien of vijftien jaar geleden maakten batterijen nog de helft van het gewicht uit van een elektrische auto, inmiddels is dat eenvijfde. Voor 2020, als de c,mm,n af moet zijn, gaan we ervan uit dat ze nog lichter zijn.” “De volgende stap is de auto intelligenter maken. De huidige auto’s zijn zo zwaar, omdat ze allerlei crashtests moeten doorstaan. De auto van de toe-

komst herkent gevaarlijke situaties en reageert daarop, zodat hij minder sterk hoeft te zijn. Zo kan hij lichter worden uitgevoerd. En dat is gunstig voor het energieverbruik.” “Onze studenten zijn van afstudeerproject tot stage bezig met de c,mm.n. Maar samen met Twente en Delft willen we dat een paar promovendi de kar gaan trekken. Als er permanent aan kan worden gewerkt gaat de c,mm,n vol gas vooruit.”

Delft:

design Elmer van Grondelle, programmamanager auto-ontwerpen

elektrisch op weg

“De c,mm,n is echt het ontwerp van de studenten. Zij worden afgerekend op de diepgang en samenhang van hun ontwerp en het verhaal dat eraan ten grondslag ligt. Niet of de docenten het toevallig mooi vinden.” “De studenten zijn begonnen met een analyse van de wereld in 2020. Hoe gedragen de mensen zich en wat hebben ze daarbij nodig? Nu is de auto nog een statussymbool, maar wij verwachten dat je in 2020 wil laten zien dat je slim met mobiliteit omgaat, als afspiegeling van je vooruitstrevendheid en intelligentie. Daarom wordt de c,mm,n niet alleen als auto ontworpen, maar als integraal mobiliteitsconcept. In het interieur zijn gebruiksvriendelijkheid en ergonomie belangrijk.”

“Verder werken er twee teams van bachelor-studenten aan de ontwikkeling van oplaadstations. Ook daar gaat het niet alleen om techniek, maar ook om beleving. Elektriciteit opladen bij een benzinemaatschappij is niet per se logisch; veel handiger is tijdens het boodschappen doen of bij de McDonald’s.” “Wat mij betreft ontwerpen we de c,mm,n niet voor productie, want dan gelden vaak verouderde wettelijke eisen. Wij kunnen beter de wetten tegen het licht houden en zonodig veranderingen afdwingen. Zo zijn remmen nu verplicht, terwijl je met inwheel motoren op de motor kunt remmen, de energie kunt terugwinnen en conventionele remmen achterwege kunt laten.”

25 Terra 02.09

Twente:

simulator Sander Veenstra, coördinator c,mm,n

“Onze studenten ontwikkelen een rijsimulator om het rijden in de toekomst ervaarbaar te maken. Het idee is om allerlei systemen toe te voegen

die het rijden beter, veiliger en milieuvriendelijker maken. De bezoeker van de AutoRAI kan deze systemen dan beleven.” “Een aspect van toekomstig autorijden is dat de auto de controle over gaspedaal en stuur overneemt, zodat de bestuurder andere dingen kan doen. Dat leidt tot betere verkeersstromen en

een verlichting van de rijtaak.” “Of autonoom rijden ooit echt mogelijk is, weet ik niet. Een mens kan verkeerssituaties beter inschatten dan een computer. Maar we pretenderen niet hét beeld van de toekomst te geven. We laten alleen de mogelijkheden zien.” “Zo denken we ook dat de auto steeds socialer wordt. Nieuwe technieken en toepassingen maken het makkelijker om bijvoorbeeld te carpoolen en ook deze aspecten worden getoond.” “Onze studenten verrichten harde arbeid om de rijsimulator voor de AutoRAI af te hebben. Zij komen met de inhoud, de plannen en het bouwwerk. Onze bijdrage aan c,mm,n is de bezoekers van de AutoRAI mogelijk toekomstige ontwikkelingen te laten ervaren.”

Elektrisch rijden is cool. Vraag dat maar aan DJ Giel Beelen, die een proefritje maakt met de elektrische Lotus Elise. “Wauw, het lijkt wel zo’n afstandsbestuurbaar racewagentje!” Door Laura Jansma

elektrisch op weg

Rock ‘n roll raceauto

26

Foto’s Hieronymus Evers

Terra 02.09

“Heel graaaaag!” antwoordt Giel Beelen als we hem vragen of hij voor Terra de elektrische Lotus Elise wil testen. Een gewaagd plan, want de 3FM-DJ heeft een slechte reputatie als het om autorijden gaat... Beelen stelt één voorwaarde: hij wil er ook mee op

En we gaan zo een ritje maken? Lachen zeg!

de radio. En dus melden we ons op een dinsdag in februrari om 06.00 uur op het Mediapark in Hilversum. Al is het donker en nat, vandaag gaat het gebeuren: Giels Lotus Electric Experience. In de radiostudio van 3FM zit Beelen

klaar achter zijn microfoon. Een jingle loopt af, opgewekt spreekt Beelen de luisteraars toe: “Ik zie me hier buiten een auto staan... Ik heb er weinig verstand van, maar dat is wel een flitsende bolide! Is die witte auto van jullie?” De DJ richt zich tot twee medewerkers van Essent, de energiemaatschappij die de auto voor de gelegenheid uitleent. “Ja, die volledig elektrische Lotus Elise is van ons”, klinkt het. Beelen: “Elektrisch?! Geil!” De wakkere DJ zit meteen op het puntje van zijn stoel: “Hoe laad je hem op?”, wil hij weten. “Met de stekker?! Dus je zet hem voor de deur en dan loopt er een lullig snoertje door je brievenbus? En we gaan zo een ritje maken? Lachen zeg!”

Denderende dinsdag

Maar de motor is al aan. “Dat méén je niet; wat gaaf! Laten we even stil zijn… (…) Je hoort helemaal niks!” Met een hoog zoevend geluid trekt de auto op. “Wat een gaaf geluid! Het lijkt wel zo’n afstandsbestuurbaar autootje.” De bestuurder trapt de Lotus op zijn staart. Beelen: “Woef! Dit is een heftige kermisattractie! Sjongejonge, ik word helemaal in dit stoeltje gedrukt. Toch is deze auto best een gevaar op de weg; het is mooi dat hij geen lawaai maakt, maar niemand hoort je aankomen!” Een linke kar, constateert Beelen na afloop van de testrit. “Ik vind het echt gaaf dat ie geen uitlaat heeft en gewoon in het stopcontact gaat. Maar het meest bizarre is dat hij zo muisstil is.”

Toekomstmuziek Maakt de DJ zich druk om zaken als klimaatverandering en het opraken van olie? “Tuurlijk! Zelfs in die mate dat het mijn levensvreugde begon te beperken. Als ik voor de gezelligheid een lampje aandeed, voelde ik me schuldig. Nu probeer ik daar de balans in te vinden. We leven nu eenmaal op deze planeet en tasten daarmee per definitie het milieu aan. Ik wil reke-

Uitzending gemist? Ga naar www.3fm.nl en zoek de uitzending van Giel Beelen van dinsdag 17 februari op.

27 Terra 02.09

op de parkeerplaats bij de… oh ja, Lotus Elise! Was dit de auto die gisteren in Top Gear zat?” Dat blijkt niet het geval. Top Gear testte een waterstofauto. Beelen: “Ja, ik heb ook de ballen verstand van auto’s. Maar deze vind ik er gaaf uitzien. Echt zo’n James Bondachtig-gevalletje.” Met zender en microfoon kost het Beelen moeite om naast de bestuurder in de lage sportauto te kruipen. “Ik kom dat ding bijna niet in! Maar ik zit dan ook als een soort Harry Nak met een antennetje op mijn dak.” De presentator rijdt zelf niet: radio maken en autorijden gaan nu eenmaal niet goed samen. Beelen kletst er vrolijk op los - het oor van de luisteraar wil ook wat. Tevreden stelt hij vast dat

Gaaf geluid

ning houden met het milieu, maar als dat gemakkelijk kan graag! Daarom vind ik elektrisch rijden wel een uitkomst. Het voelt vandaag nog als toekomstmuziek, maar als elektrische auto’s gewoon verkrijgbaar worden, wil ik er een. Zeker weten!” elektrisch op weg

Als een kind met z’n speelgoedautoo tje, zo blij is de populaire presentator. “Het is vandaag denderende dinsdag. En straks dender ik in een rock ’n roll elektrische raceauto.” Intussen stromen, ondanks het vroege tijdstip, de e-mails en sms’jes van luisteraars binnen. “Ik krijg een hoop reacties over die wagen.” Even voor zevenen loopt Beelen naar buiten, uitgerust met zender, microfoon en koptelefoon. “Daar sta ik dan

deze wagen gewoon op de openbare weg mag. “Ik zou zeggen: start de battlefield!”

De kracht van de massa Het publiek via internet direct betrekken bij een organisatie of project en zo gebruik maken van de ‘kracht van de massa’. Die aanpak staat bekend als crowdsourcing. Ook de c,mm,n maakt er gebruik van. De voordelen zijn navenant, betoogt onderzoekster Irma Borst.

elektrisch op weg

28 Terra 02.09

Crowdsourcing is overal. We worden er dagelijks mee geconfronteerd als we de nieuwsuitzendingen op televisie bekijken: vrijwilligers en hobbyisten maken foto’s die het weerbericht opfleuren. Professionele fotografen komen er niet meer aan te pas. Bedrijven en organisaties maken al lang gebruik van klantenfeedback of andere vrijwillige bijdragen. Maar dankzij internet bereiken ze een veel grotere menigte. Daardoor zijn de omvang en de voordelen van crowdsourcing sterk toegenomen.

ler en aanzienlijk goedkoper uit dan wanneer ze zelf de ontwikkeling had moeten doen. Speelgoedfabrikant Lego laat consumenten speelgoed ontwikkelen, dat vervolgens niet alleen door de bedenker, maar ook door andere klanten gekocht kan worden. Na invoering van crowdsourcing zijn de bedrijfsresultaten van Lego sterk verbeterd. Twee van de vijf populaire producten uit het assortiment zijn bedacht door negenjarige kinderen.

Creativiteit

Het tweede voordeel is dat een bedrijf kan profiteren ‘van de macht van het getal’. Door omvangrijke werkzaamheden in kleine, simpele activiteiten op te knippen en deze vervolgens door grote aantallen personen te laten verrichten, kunnen bergen werk worden verzet. Zo wordt de internetgebruiker vaak gevraagd om op een website in te loggen door schots-en-scheef verdeelde letterreeksen over te typen. Een organisatie gebruikt dit slim door oude manuscripten, die niet kunnen worden gescand, in woorden op

Crowdsourcing kan drie verschillende voordelen leveren. Het eerste is het aanboren van kennis en creativiteit buiten de eigen organisatie. Op het moment dat Procter & Gamble Pringles-chips wilde bedrukken, hoefde het bedrijf niet te wachten tot de eigen Research & Developmentafdeling de technologie daarvoor had ontwikkeld. Een oproep via het internet leverde contact op met een Italiaanse wetenschapper die een inkjettechniek voor gebak had ontwikkeld. Dankzij een licentie was P&G snel-

Getal

te knippen en deze bij het inloggen over te laten typen. Het manuscript is compleet gedigitaliseerd als voldoende internetgebruikers hebben ingelogd.

Netwerken Het laatste voordeel komt uit de kracht van netwerken. Als je een reclameboodschap doorgestuurd krijgt van een vriend, familielid of andere bekende, zul je die sneller openen dan als je hetzelfde bericht van een bedrijf of organisatie krijgt. Virale marketing de digitale versie van mond-op-mond reclame - wordt ingezet door bedrijven die hun producten of diensten willen verkopen. Maar ook door politieke partijen in verkiezingstijd en andere organisaties. Het resultaat is indrukwekkend: dagelijks groeit het aantal videoclips op YouTube met 200.000 en het aantal items in de Nederlandse editie van de internetencyclopedie Wikipedia verdriedubbelde in een jaar. Mensen zijn kennelijk bereid tijd en energie te steken in crowdsourcing-initiatieven. En dat terwijl ze meestal geen financiële beloning krijgen. Ze doen het ‘voor de eer’.

Irma Borst (1963) is Principal Consultant bij Logica Management Consulting en verricht onderzoek naar crowdsourcing i.s.m. Rotterdam School of Management, Erasmus Universiteit. Logica heeft het geavanceerde webplatform ontwikkeld dat c,mm,n sinds 1 april gebruikt.

Twee van de vijf populairste producten van Lego zijn bedacht door negenjarige kinderen

Illustratie Yvonne Kroese

29

Beloning De groei van crowdsourcing lijkt intussen niet te stuiten. De voorspelling van het toonaangevende magazine The Economist dat vrijwilligers uiteindelijk toch geld willen zien, komt niet uit. Integendeel: Tweakers, een online ICT-community met een betaalde staf en onbetaalde maar zeer actieve leden, vierde onlangs zijn tienjarig bestaan. En onderzoek naar crowdsourcing door commerciële bedrijven laat zien dat het overnemen van ideeën, software of content van consumenten door een bedrijf juist statusverhogend werkt. De keerzijde van crowdsourcing is dat gemiddeld 75 procent van de reacties van vrijwilligers benedenmaats is: de bijdrage kan linea recta de prullenbak in. De beoordeling, verwerking en beantwoording van de reacties – iedere deelnemer wil tenminste keurig antwoord – kost bedrijven en organisaties

veel energie, tijd en geld. En hoe meer reacties, hoe hoger de kosten. Daarom wordt ook geëxperimenteerd met financiële beloningen. De verwachting is dat dat meer experts aantrekt. Duidelijke kwaliteitscriteria gekoppeld aan een aantrekkelijke beloning motiveren de deelnemers om kwaliteit te leveren, is de gedachte. De praktijk moet uitwijzen of dit werkt.

Duurzaam Crowdsourcing kan voor veel doeleinden worden ingezet. Ook ideële organisaties kunnen er hun voordeel mee doen, zoals nu al gebeurt om duurzame ontwikkelingen te bevorderen. De Green Challenge, een initiatief van de Nationale Postcode Loterij en PICNIC, stimuleert duurzame innovaties met een jaarlijkse wedstrijd. Deelname staat open voor iedereen met een uitgewerkt idee voor een product of

dienst die bijdraagt aan het oplossen van het klimaatprobleem. Het afgelopen jaar werden 235 plannen ingediend uit 33 landen. De winnaar kreeg 500.000 euro om zijn businessplan uit te kunnen voeren.

Community De c,mm,n is een goed voorbeeld van crowdsourcing. De c,mm,ncommunity telt inmiddels meer dan 800 actieve leden. Jongeren veelal, maar ook pensionado’s, die samen onderdelen van de c,mm,n bedenken en ontwikkelen. Zoals een oplaadpunt aan een lantarenpaal, een slimme energiezuinige airco en een compleet andere vorm van het dashboard. Vanaf 1 april maakt c,mm,n gebruik van een geavanceerd webplatform, ontwikkeld door ICT dienstverlener Logica. Dat maakt samen werken aan bedrijfsplannen, ontwerpen of technische tekeningen voor de c,mm,n nog makkelijker. (SA)

De rubriek Goed Leven wordt verzorgd door Claudia Dekkers. Tips of suggesties? Mail: [email protected]

Kledinggigant gaat in biokatoen Eind februari lanceerde H&M de Home Collectie. De Zweedse kledingketen doet voortaan ook in tafelkleden, pannenlappen, kussenslopen, vloerkleden, badmatten en douchegordijnen. Alleen via internet. Op de H&M Home-site vond ik een zandkleurige dekbedovertrekset van biologisch katoen. Zoals we van de Zweedse gigant gewend zijn, voor een hele schappelijke prijs (vanaf u 24,95). Aan ecomode van biokatoen deed H&M al, maar voor de stoffen in de lentecollectie zijn nu ook gerecycleerde materialen gebruikt. Zoals versleten kleding, productieresten en polyester uit plastic flessen. Informatie: www.hm.com elektrisch op weg

30

Oude bromfiets in nieuw jasje

Terra 02.09

Die goeie ouwe Solex, wie kent hem niet? Met meer dan 8 miljoen verkochte exemplaren tussen 1946 en 1988 zit de Solex in het collectieve geheugen van generaties. Hij is helemaal terug van weggeweest, met een kek uiterlijk en een volledig elektrische motor. Thuis op te laden via het elektriciteitsnet of zonnepaneel. Zelfs al gebruik je gewone stroom, dan nog is de e-solex in vergelijking met benzinemotorfietsen heel milieuvriendelijk. Hij rijdt superzuinig en

stil - een zwak gezoem is alles wat je hoort - en laat geen wolk schadelijke uitlaatgassen na. De actieradius is 25 tot 40 km, daarna moet-ie weer worden opgeladen. De e-solex is o.a. te koop bij grotere vestigingen van Halfords voor u 1.595,-. Informatie: www.e-solex.nl

Goed glas La Mediterranea uit Spanje produceert al vanaf 1975 glaswerk en servies van 100 procent gerecycled glas. De firma en de ontwerpers ontvingen vele (eco)designprijzen en de producten worden inmiddels in meer dan zeventig landen verkocht. Er zijn borden en schalen in de mooiste kleuren, die allemaal met elkaar gecombineerd kunnen worden. Daarnaast maakt de firma vazen, glazen en sculpturen (ook keramiek). Het ziet er prachtig uit en het is alleszins redelijk geprijsd. Op de site van de Nederlandse agent staat een lijst met verkoopadressen. Informatie: 0162-740930 of www.joshuatreedesign.nl

Winkelen, uitgaan, thuis genieten

Fast ferry

Amsterdam-Velsen Noord Tekst en foto Wilmie Geurtjens

Voor gevoelige neuzen niet aan te pas, wel essentiële oliën en plantextracten uit biologische teelt. Tsi-La is o.a. te koop via de Shizo webwinkel. Daar verkopen ze ook andere natuurcosmetica. Merken die mij volstrekt onbekend zijn, uit verschillende landen. Leuk!

Overal vrienden Foto Jurjen Drenth (HH)

Door de recessie zoeken Nederlanders hun vakantie dit jaar dichter bij huis. Velen kiezen voor een wandel- of fietsvakantie. Reden voor mij om een reeds lang bestaand en sympathiek initiatief onder de aandacht te brengen: de Stichting Vrienden op de Fiets. Particulieren bieden wandelaars en fietsers een bed en ontbijt aan. Word donateur (minimaal u 7,- per jaar) en je hebt toegang tot ruim 3.500 logeeradressen door het hele land. Ik heb goede herinneringen aan wandeltochten waarbij ik onderweg bij Vrienden logeerde. Soms sliep ik in de kamer van de dochter die studeerde in de stad, soms kreeg ik

een mooie gastenkamer met eigen opgang. Maar altijd was het onthaal gastvrij. Een overnachting met ontbijt kost nu u 18,50 per nacht. Nog steeds een schijntje. Informatie: www.vriendenopdefiets.nl

Wat? Fast ferry Amsterdam - Velsen/IJmuiden vice versa Waar? De Ruyterkade Amsterdam/ Pontplein Velsen Hoeveel? u 7,50 retour. Info? www.reiziger.connexxion.nl

31 Terra 02.09

Informatie: 020-7860448 of www.shizo.nl

elektrisch op weg

Hoewel ik van lekkere geurtjes houd, gebruik ik zelden parfum. Ik vind de geur al snel te opdringerig en chemisch. Toch werd ik onlangs aangenaam verrast door de parfums van Tsi-La. Een olie-achtig goedje, dat door de warmte van de huid alleen maar lekkerder gaat ruiken. Tsi-La ontwikkelt uitsluitend puur natuurlijke en biologische parfums. Synthetische ingrediënten komen er

Van nature geen waterrat, hang ik toch volkomen ontspannen een halve meter boven het koude water van het IJ. De fast ferry van Amsterdam naar Velsen Noord is breed en warm als een comfortabel vliegtuig, met alleen maar business class beenruimte. En helaas ook twee hangende televisies. Gelukkig is mijn vrees voor schermterreur in het openbaar vervoer ongegrond. Na een filmpje met instructies over zwemvesten en rustig blijven zitten tot de boot stilligt, gaan ze allebei op zwart. Ik kan niet zeggen dat de fast ferry gewoon het IJ uit en het Noordzeekanaal op vaart. Als een groot insect rent de boot met 65 kilometer per uur op zijn draagvleugels over het water. We daveren door een landschap dat normaal gesproken pijn zou doen aan mijn natuurfreak-ogen, maar dat ik nu vanuit de comfortabele stoel met vredige opgetogenheid voorbij zie schieten. Langs industrieterreinen, rokende schoorstenen, hoge zeeschepen gaat het. Langs een ooit afgelegen boerderijtje, vreemde mooie torens met een onduidelijke functie en windmolens, heel veel windmolens. Die komen hier ruimschoots aan hun trekken. Het voelt niet als Nederland. Tegelijkertijd zou ik niet weten waar het dan wel zou passen. Een half uur later blijken bij het eindpunt gewone mensenhuizen te staan. Je kunt er zelfs fietsen huren of de bus nemen naar het IJmuidense strand. Beter is het meteen terug te gaan, in die brede warme ruimte met je neus net boven het water. Zelden was het zo waar als tussen Amsterdam en Velsen: de reis is belangrijker dan de bestemming.

Ontwerp mee aan de nieuwe c,mm,n op de AutoRAI

Auto

R 1/04 AI 2009 - 11/ 04 c,mm,n: de auto in de toekomst c,mm,n wil de introductie van duurzame mobiliteit versnellen. Stel je voor: het is 2020 en je staat op het punt om naar je werk te gaan. Maar wat is de meest slimme route? Stap je in de elektrische auto of in de trein… of is het beter om thuis te werken? c,mm,n geeft je antwoord op deze vragen, dankzij de slimme informatiesystemen die de c,mm,n open source community ontwikkelt. En wat vind jij belangrijk als het gaat om duurzame mobiliteit? c,mm,n wil het graag weten. Want in 2020 geef je zelf vorm aan Initiatiefnemers

jouw mobiliteit! Ontwerp daarom mee aan de nieuwe c,mm,n op de AutoRAI 2009! We nodigen je uit om van 1 tot en met 11 april naar het c,mm,n paviljoen te komen. Ontdek daar hoe jij invloed hebt op jouw mobiliteit van de toekomst! Tot op de AutoRAI 2009! Wil je de duurzame mobiliteit van de toekomst nu al vormgeven? Ga dan naar www.cmmn.org. En laat je alvast inspireren!

Hoofdpartners

Partners

AutoRAI 2009, DHV, Gemeente Amsterdam, Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Nederlands Centrum voor Sociale Innovatie, Platform Duurzame Mobiliteit.

Open source c,mm,nity c,mm,n werkt open source: de c,mm,nity is open voor iedereen. De blauwdruk van de c,mm,n-auto, de ontwikkelde diensten en businesscases zijn publiek beschikbaar onder een open source licentie. Zo kan de hele wereld meewerken aan de ontwikkeling van echte duurzame mobiliteit. De c,mm,nity is een groeiende gemeenschap. Een ontmoetingsplek voor mensen die creatief en ondernemend met

c,mm,n Het is 2020 en je staat op het punt naar je werk te gaan. Werk je thuis, stap je in de trein… of neem je de elektrische auto? c,mm,n (spreek uit als common) is het antwoord op deze vragen. c,mm,n is een initiatief van Stichting Natuur en Milieu en de technische universiteiten van Delft, Eindhoven en Twente en wordt ondersteund door een dertigtal bedrijven en organisaties. Project c,mm,n wil de introductie van schone en slimme auto’s versnellen. Voor nu zetten we in op elektrisch rijden, maar er is meer dan alleen vervoer: c,mm,n biedt een oplossing voor onze mobiliteit in de toekomst!

Elektrisch rijden In 2020 rijden wij met één miljoen andere Nederlanders in elektrische auto’s. De stroom voor deze auto’s wordt schoon opgewekt. Energiebedrijven zijn tegen die tijd de nieuwe brandstofleveranciers. Een stevige ambitie. Tegelijkertijd is c,mm,n realistisch. Daarom presenteren de c,mm,n-partners een actieplan voor de introductie van elektrisch vervoer in Nederland. Te beginnen met een grootschalige pilot voor het gecontroleerd testen van de eerste elektrische auto’s in Nederland. We noemen dat c,mm,n living lab; Nederland als testen ontwikkelmarkt voor duurzame elektrische auto’s. Ook zo combineert c,mm,n innovatie, het creëren van economische toegevoegde waarde en duurzaamheidsdoelstellingen.

Opladen aan de lantaarnpaal Het JUiCE! 'optimaal oplaadpunt' zorgt ervoor dat de c,mm,n op elke parkeerplaats in Nederland kan worden opgeladen. De oplaadpunten aan lantaarnpalen laten zien dat elektrisch rijden realistisch én mogelijk is. De service van JUiCE! is uniek, omdat door het registratiesysteem gebruikers overal in Nederland aan de stoeprand hun auto kunnen opladen.

mobiliteit omgaan en willen bijdragen aan een betere wereld. Wereldwijd werken al meer dan 800 mensen mee aan de ontwikkeling van jouw duurzame mobiliteit voor de toekomst. Iedereen is welkom om het ontwerp te gebruiken, aan te passen of een c,mm,n-auto te verkopen. Wel verwachten we dat de afgeleide ontwerpen en vergaarde kennis terugkeren naar de c,mm,nity.

Een dag in 2020 Stel je voor: in 2020 heb je een elektrisch aangedreven c,mm,n. Voor jou ideaal, want je rijdt bijvoorbeeld vaak in de Randstad en moet af en toe voor je werk naar Arnhem. Als je ’s ochtends instapt om naar je werk te gaan, vormt c,mm,n zich naar jouw persoonlijke voorkeuren. Je agenda synchroniseert met de Athlon mobility assistant. Die berekent de meest efficiënte reisroute naar je afspraak in Arnhem. Je houdt van een beetje sportief rijden; het unieke ophangsysteem stemt dan ook automatisch af op jouw rijstijl. Op de snelweg kiest c,mm,n automatisch voor de optie platooning, oftewel ‘treintje rijden’ samen met andere c,mm,n-auto’s. Je c,mm,n schakelt over op de interactieve cruise

control en brengt de afstand tot de voorganger terug tot 30 centimeter. Het memo voor je afspraak verschijnt op de River display. Je bereidt in alle rust je meeting voor, je hebt immers je handen vrij. Even later meldt de mobility assistant dat jouw vriendin Tessa van Utrecht naar Arnhem wil reizen. Je rijdt in jouw c,mm,n naar het station in Utrecht. De mobillity assistent meldt dat er een file staat tussen Utrecht en Arnhem en daarom reizen jullie samen verder per trein. Aan het eind van de werkdag ga je uit eten met vrienden. De mobility assistant adviseert op basis van je internetprofiel meteen een geschikt restaurant. Zo maakt c,mm,n je leven vrij en makkelijk.

Ontw erp m ee!

Denk oo Of wil k mee over je duurz ame m Ga na mee ontwe ob rpen a ar ww w.cmm an c,m iliteitsoplo ssinge m,n? n.org n! en slu it je aa n bij d e c,m m,nity

!

Maatschappelijke trends

Snellaadpunt De community heeft Awesome Mobility ontwikkeld. Dit oplaadpunt kan elektrische auto’s binnen 15 minuten opladen. Wanneer een gebruiker zijn auto parkeert op een snellaadparkeerplaats, maakt het systeem automatisch contact met de auto en start het laden. Door de landelijke introductie van snellaadsystemen kunnen mensen eindeloos rijden met hun elektrische auto.

Bij de ontwikkeling van de c,mm,n is gedacht vanuit de samenleving van de toekomst. c,mm,n kijkt naar drie maatschappelijke trends: • Controlled network society ICT gaat steeds meer een bepalende rol in ons dagelijks leven innemen. Verschillende apparaten delen in de toekomst steeds meer informatie. Zo zullen auto’s in 2020 voorstellen de trein te nemen en je naar het station brengen als er een file opdoemt. Door interactieve voertuigtechnologie kunnen auto’s in de toekomst (semi-)automatisch rijden.

• Economizing sustainability Er komt een prijskaartje te hangen aan vervuiling. Het verschil tussen duurzame en minder duurzame producten wordt voelbaar in je portemonnee. Het energielabel van de auto bepaalt nu al de prijs van het rijden. En dus is het economisch interessant om te investeren in duurzame producten. • Icon car De waarde van de auto als statussymbool zal veranderen. Grootte en snelheid zullen in belang afnemen, intelligentie en efficiëntie van de auto worden steeds belangrijker. Daar denkt c,mm,n nu al goed over na!

Anders werken

Webplatform

Het werk zal in 2020 veel flexibeler georganiseerd zijn. Thuiswerken, telewerken, virtuele teams en onderweg afspreken zullen gemeengoed zijn. Met informatietechnologie als aanjager zal de vernieuwing van de fysieke werkplek(ken), de organisatiestructuur en -cultuur, de managementstijl en de mentaliteit van de manager en de werknemers veranderen. Zeker als het om de zogenaamde kenniswerkers gaat.

Met het c,mm,n webplatform kunnen ontwerpers, ingenieurs, vervoersspecialisten en andere geïnteresseerden de c,mm,n blijven ontwikkelen. Geïnteresseerd? Ga naar www.cmmn.org en meld je aan!

Duurzaamheid

Digiquette

Rijsimulator

c,mm,n is flexibel en eenvoudig aan te passen aan jouw persoonlijke behoeften en lokale gebruiksomstandigheden. Daardoor gaat c,mm,n lang mee. Om nog langer te kunnen genieten, wordt er gewerkt met aërodynamische vormgeving en zijn de meeste onderdelen geschikt voor herfabricage en hergebruik. c,mm,n is dus op vele fronten duurzaam!

Amsterdam is in 2040 één van de meest dynamische en schone metropolen in Europa, met duurzame energieopwekking, mobiliteit en optimale benutting van de stedelijke ruimte. Zo blijft het landschap gespaard en verbetert de bereikbaarheid. De digiquette (een digitale maquette) van de gemeente Amsterdam toont de dynamiek van Amsterdam in 2040.

Met de rijsimulator ontdek je de mobiliteit van de toekomst. Je ervaart nieuwe technologieën en ziet mobiliteitsoplossingen die de efficiëntie van het verkeerssysteem vergroten, zoals informatie over mogelijke alternatieve vervoersmiddelen, dynamische kilometerheffing en het ondersteunen van carpooling.

125 km/u

Resterende tijd: 2 min 10 s

120

!

1:40 - 5:10 3TU - “Cmmn Cmmn!”

Simulatiemodel aandrijflijn van de elektrische auto

v

w_wheel

v

speed

dw_wheel dv

Exterieur

Interieur

Open, ontwapenend, vriendelijk, eigenzinnig. Het is allemaal van toepassing op het uiterlijk van c,mm,n. De vormgeving is geïnspireerd op de natuur: als een rots in de rivier, die door een eeuwenlange waterstroom vloeiend is gevormd. c,mm,n maakt het steeds leuker en makkelijker om contact met je omgeving te maken. De royale ramen nodigen daartoe uit. Met de verlichting op de hoeken van de auto informeer je je medeweggebruikers. De communityboxen zijn van binnen- en buitenaf te openen bagageruimtes, zodat jouw bestelling bij een webwinkel kan worden ‘gepost’.

Terwijl je rijdt, heb je tijd voor nog veel meer! Wil je overleggen of juist wegdromen? Of check je via de River display (desktop op je dashboard) het laatste nieuws terwijl c,mm,n ondertussen het rijden van je overneemt? En weet je: verandert jouw mindset? Dan verandert het interieur automatisch met je mee!

Aandrijﬂijn De TU/e presenteert een volledige elektrische aandrijflijn voor de c,mm,n 2.0. De batterijen hebben in de afgelopen decennia een grote ontwikkeling doorgemaakt. Daardoor is elektrisch rijden nu interessant. Aan de hand van een aantal verschillende batterijtypen wordt deze ontwikkeling geïllustreerd. Tegelijk is de actieradius van een volledige elektrische auto onvoldoende voor lange afstanden. Met de getoonde zuinige dieselmotor (een range extender) kan dit ondervangen worden. c,mm,n maakt het door middel van de engineering booth mogelijk om zelf een auto samen te stellen. Daarna kun je de effecten doorrekenen van de verschillende ontwerpkeuzes op het brandstofverbruik, comfort en de veiligheid.

acceleration

dv

T_wheel Car model

i

x_tot

gear number

no gears

wheel speed wheel acceleration wheel torque

w_gear dw_gear

P_EM

power

P_BT

Q_BT

x_tot

V_BT

7.186e+005 charge Current charge (C)

T_gear Electric Motor

Battery

8.78 energy consumption Consumption (kWh/100km)

travelled distance

Driving Cycle

Structuur en Materiaal Wat is het effect van nieuwe aandrijflijntechnologieën op materiaal, structuur, architectuur en design van een auto? De structuur en opbouw van de auto hangt bijvoorbeeld af van de beschikbaarheid van energiebronnen (waterstof, elektrische laadstations, batterijpakketten) en het geplande gebruik (stad of snelweg). c,mm,n ziet het nieuwe chassis dan ook als een platform waarop gebruikers en ontwerpers hun eigen opbouw en interieur kunnen realiseren. Zeker als de bodemplaat een belangrijk deel van de vering van de wielen kan overnemen. Daarnaast zijn

Topologie elektrische auto

alle materialen voor c,mm,n gekozen om open, communicatief en duurzaam te zijn. Een slimme constructie van biodegradeerbaar kunststof en luchtkussens maakt een zwaar metalen frame in de stoel overbodig. De achterbank van memory-foam vormt zich naar je lichaam. Zo kun je overal lekker zitten. De bekleding is van een lichtgewicht, fris materiaal, waardoor zelfs een auto in de volle zon koel aanvoelt. De buitenkant van de c,mm,n is gemaakt van thermoplastisch materiaal. Deze kunststofsoort is erg licht en levert zo brandstofbesparing op.

Mobiliteitsbedrijven veranderen Initiatiefnemers

Hoofdpartners

Partners realisatie

Steun c,mm,n en andere innovatieve projecten. Ga naar www.natuurenmilieu.nl/cmmn

ABS, AkzoNobel, AV10, Corus, CTIT, CTW, EnergieTransitie: Platform Duurzame Mobiliteit, Hogeschool Arnhem en Nijmegen, Hogeschool Rotterdam, Re-lion, Sabic, SteinhauserVandenBrinkHeeziusRijsdijk Advocaten, Vredestein, X kwadraat.

Partners

AutoRAI 2009, DHV, Gemeente Amsterdam, Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Nederlands Centrum voor Sociale Innovatie.

Leasebedrijven zoals Athlon Car Lease zijn in 2020 veranderd in one-stopshop mobility providers. Ze leveren allerlei soorten mobiliteitsdiensten aan een brede groep mobilisten. Services zullen gebaseerd zijn op ICT-systemen die verschillende informatiebronnen

combineren en mensen de mogelijkheid te geven controle uit te oefenen op hun eigen mobiliteit. Gebruik van verschillende typen vervoer achter elkaar is handig. Afrekenen gebeurt automatisch. Z-CARD® Ltd. PTN information to go here

Ontw

www.

erp m

cmmn

ee!

.org

Bijlage 6:

Open source licentie

c,mm,n License Terms, Version 1.0 1 Preamble All input submitted to the open source c,mm,n community (‘the c,mm,nity’), relating in particular, but not restricted tothe development, design, engineering, testing, production, distribution, use and waste of the c,mm,n car and the c,mm,n mobility concept are subject to these c,mm,n License Terms (hereinafter “the c,mm,n Terms”) Each time You use, distribute, publish or incorporate the Design or Derivative Design, the Licensor offers to the recipient a license to the Design or Derivative Design on the same terms and conditions as the license granted to You under the c,mm,n Terms. To the extent c,mm,n Terms may be considered to be a contract, the Licensor grants the rights contained herein consideration of your acceptance of such terms and conditions on the basis of reciprocity. This means that you grant the same rights for the use of any Design or Derative Design you submit. 1. Definitions a. “c,mm,nity” is an interactive community. It’s activities are predominately located at www.cmmn.org. The c,mm,nity offers different interactive service such as a forum, a blog, and a platform where you can upload Designs or modify Designs submitted by other members. b. “Design” means the original blueprint, drawing, calculation, software source code, mobility concept, and any other know-how that is protected under the Dutch Copyright Act (Auteurswet) or any other proprietary rights, including but not limited to schematic diagrams; circuit or circuit board layouts, including Gerber and other data files used for manufacture; mechanical drawings, including CAD, CAM and other data files used for manufacture; flow charts and descriptive text; and other explanatory material. Designs may be in any tangible or intangible form. c. "Derivative Design" means any modification of the Design and/or any design based upon the Design and other pre-existing designs. d. “Foundation”, the foundation “Stichting c,mm,n” (hereinafter “the Foundation”). It is organized and existing under the laws of the Netherlands with the primary purpose to provide the means to stimulate and make possible sustainable mobility. This purpose will be met by facilitating the c,mm,nity and to guard and protect the rights of the c,mm,nity members, inter alia the possibility to represent the members in any legal dispute, including litigation and enforcement, pertaining to each member’s propriety rights to a Design or Derivative Design.

1

This version is first version, following the ‘beta version’ of April 1, 2009. The ‘open’ character of the concept applies to the c,mm,n License Terms as well. c,mm,n hopes you understand that the c,mm,n community is an open and therefore developing concept , as such the c,mm,n Terms may develop as well. c,mm,n expressly invites you to post your comments and/or questions re. the current version of the c,mm,n Terms. Any feedback on your experiences is welcomed by c,mm,n.

e. "Licensor" means the individual, individuals, entity or entities that offers the Design or Derivative Design under the c,mm,n Terms. Licensor is also You, namely when Licensor exercises rights under the c,mm,n Terms by modifying a Design into a Derivative Design or act otherwise as set forth in section 2 hereunder. f. “Product” is any physical product, including but not limited to circuit boards, mechanical assemblies, and other physical parts and components, assembled or partially assembled units, including components and subassamblies; and parts and components combined into kits intended for assembly by others, based in whole or in part on a Design or in which the Design is incorporated. g. “Service” means any implementation of a service based in a whole or in part on a Design or Derivative Design pertaining to a mobility concept. h. “Website” means the c,mm,n platform on www.cmmn.org. i. "You" means an individual or entity exercising rights under the c,mm,n Terms. As such You are a Licensee. . “You” are likely to be an individual or entity who at the same time acts as a Licensor, namely when You exercise rights under the c,mm,n Terms by way of modifying the Design and submitting this Derivative Design to the c’,mm,nity. 2. Subject. 2.1.

The c,mm,n Terms govern how You may use, copy, modify, distribute, publish and incorporate Designs or Derivative Designs, including the right to manufacture and distribute a Product or render a Service.

2.2.

The c,mm,n Terms applie to any Design contributed to the c’mm’nity and any Derivative Design, as well as to all Products or Services based in whole or in part on that Design or Derivative Design. If any Design or Derivative Design is distributed in an archive (such as a "zip" file) which includes this Design or Derivative Design, all files in that archive are subject to the c,mm,n Terms unless they are specifically excluded. Each person who contributes content to the Design or Derivative Design is referred to in the c,mm,n Terms as a "Licensor."

2.3.

By (a) using, copying, modifying, or distributing Design or Derivative Design, or (b) making or having Products made or distributing them, or (c) render or incorporate Services or have Services rendered or incorporated, You accept the c,mm,n Terms, agree to comply with its terms, and become a Licensee. Any activity inconsistent with the c,mm,n Terms will automatically terminate Your rights under it (including the immunities from suit granted in Section 9), but the rights of others who have access to any Design, or have obtained Products or Services, directly or indirectly from You will not be affected so long as they fully comply with it themselves.

3. License Grant. 3.1.

Subject to the c,mm,n Terms, Licensor hereby grants You a worldwide, royalty-free, non-exclusive, perpetual license to exercise the rights in the Design or Derivative Design as stated below: a. to reproduce the Design or Derivative Design, to distribute, to incorporate it into one or more other Designs or Derivative Designs,;

b. to create Derivative Works; c. to reproduce and distribute a Design or Derivative Design as incorporated in a Product or Service; provided that any such act under Section 3.1. under a or any Derivative Work is clearly labeled, demarcate or otherwise identified that changes were made to the original Design, that these changes are specified, and that a copy of the original Design and the following Derivative Designs are attached; also You shall retain all references to the c,mm,n Terms, with, as much as possible, an easy access to these Terms 3.2.

The above rights may be exercised in all media and formats whether now known or hereafter devised. The rights may also be exercised for any Product, Service, field of endeavor or business (notwithstanding the prohibition to use the Design or Derivative Design for warfare or strive). All rights not expressly granted by Licensor are hereby reserved.

3.3.

By accepting the c,mm,n Terms You grant a license under the same terms for any Design or Derivative Design you might submit to the c,mm,nity which means You are under the same terms a Licensor as well.

3.4.

By accepting the c,mm,n Terms You waive your moral rights (persoonlijkheidsrechten) to any Design or Derivative Design you might have to the extent permitted by applicable law.

4. Patent and Design Clause 4.1.

4.2.

Although discouraged as contrary to the open character of the C,mm,n Community, You may submit patents in a Design or Derivative Design or registered designs under the following conditions: (a) You are obliged to clearly disclose any submission of patents or registered designs; (b)

You expressly allow the further use of such patents or registered designs on a royalty free basis;

(c)

You expressly allow the further use of such patents or registered designs in Products or Services based on a Design or Derivative Design on a reasonable royalty fee basis.

To avoid doubt, it is strictly prohibited to file any patent or design application based on any know-how, Design or Derivative Design disclosed via the c,mm,n Community.

5. Distributing Designs or Derivative Designs 5.1.

You may distribute unmodified copies of the Design in its entirety in any medium, provided that You retain all references to the c,mm,n Terms, with, as much as possible, an easy access to these Terms.

5.2.

You may distribute a Derivative Design if You comply with all the requirements of the preceding paragraph and (cumulatively): (a) include a prominent notice in an ASCII or other open format file identifying those elements of the Design that You changed, and stating that the modifications are licensed under the c,mm,n Terms with a clear reference and easy access to these terms; (b)

include all new Design files that You create, as well as both the original and modified versions of each file You change (files may be in Yocv ur development tool's native file format, but if reasonably possible, You must also include open format, such as Gerber, ASCII, Postscript, or PDF, versions);

(c)

do not change the c,mm,n terms with respect to subsequent licensees; and

6. Making and distributing Products, rendering Services 6.1.

You may use the Designs or Derivative Designs to make or have Products made or to render or have Services rendered, provided that each Product or Service retains any notices included by the Licensor with a clear reference and easy access to the c,mm,n Terms.

6.2.

You may distribute Products you make or have made and you may render or have Services rendered, provided that You either include (i) an offer valid for at least three years to provide your Derivatie Design that led to the Product or Service, at no charge other than the reasonable cost of media and postage, to any person who requests it; or (ii) a URL where that Design may be downloaded, available for at least three years after you last distribute the Product or render the Service.

6.3.

Any Design, Derivative Design or other know-how created with the manufacturing or distribution of a Product, or incorporation of a Service has to be shared with the c,mm,nity which means You have to submit this know-how in a same manner as Designs are submitted.

7. New License Versions 7.1.

the Foundation reserves the right to make changes to the Website and the c,mm,n Terms at any time. The amended Terms shall be effective upon posting on this Website. Therefore be advised to check the c,mm,n Terms published on the Website on a regular basis..

8. Warranty and Liability Limitations 8.1.

The designs and derivative designs are provided on an "AS-IS" basis without warranty of any kind, to the extent permitted by applicable law. All warranties, express or

implied including but not lilited to any warranties, of merchantability, fitness for a particular purpose, and title, are hereby expressly disclaimed. 8.2.

In no event unless required by applicable law will the foundation or any licensor be liable to you or any third party for any direct, indirect, incidental, consequential, punitive, or exemplary damages arising out of the use of, or inability to use, the designs, derivative designs, products or services, including but not limited to claim of intellectual property infringment or loss of data, even if that party has been advised of the possibility of such damages.

8.3.

You agree to defend, indemnify, and hold each Licensor as well as c,mm,n harmless from any claim brought by a third party alleging any defect in the Design, manufacture, or operation of any Product which you make, have made, or distribute, or any Service which you render or have rendered pursuant to the c,mm,n Terms.

9. Imdemnification 9.1.

Each Licensor grants You, every other Licensee, and every possessor or user of Products a perpetual, worldwide, and royalty-free indemnification from suit under any patent, patent application, or other intellectual property right which he or she controls, to the extent necessary to make, have made, possess, use, and distribute Products or Services. This indemnification does not extend to infringement arising from modifications subsequently made by others.

9.2.

If You make or have Products made or render or have rendered Services, or distribute Designs or Derivative Designs that You have modified, You grant every Licensor, every other Licensee, and every possessor or user of Products or Services a perpetual, worldwide, and royalty-free indemnification from suit under any patent, patent application, or other intellectual property right which you control, to the extent necessary to make, have made, possess, use, and distribute Products. This indemnification does not extend to infringement arising from modifications subsequently made by others.

10. Representation by the Foundation 10.1.

The c,mm,nity and its members may be represented by the Foundation.

10.2. By accepting the c’mm’n Terms, You give the Foundation a power of attorney to represent You in any dispute pertaining to a Design or Derivative Design You have

submitted, including the enforcement of your rights under the c,mm,n Terms. However, the Foundation shall never be obliged to do so. 11. Termination 11.1. Your rights granted hereunder will invoke automatically upon any breach by You of the C,mm,n Terms. Individuals or entities who have received Designs, Derivative Designs from You under the C,mm,n Terms, however, will not have their licenses terminated provided such individuals or entities remain in full compliance with the C,mm,n Terms. 11.2. Subject to the c,mm,n Terms, the license granted here is perpetual. Notwithstanding the above, Licensor reserves the right to release the Design or Derivative Design under different license terms or to stop distributing the Design or Derivative Design at any time; provided, however that any such election will not serve to withdraw or invoke this License (or any other license that has been, or is required to be, granted under the c,mm,n Terms), and this License will continue in full force and effect unless invoked as stated above. 12. Miscellaneous 12.1. If any provision of the c,mm,n Terms is invalid or unenforceable under applicable law, it shall not affect the validity or enforceability of the remainder of the terms, and without further action by You, Licensor or c,mm,n, such provision shall be reformed to the minimum extent necessary to make such provision valid and enforceable. 12.2. The c,mm,n Terms are governed by and construed in accordance with the laws of The Netherlands. Any dispute arising out of or related to the C,mm,n Terms which cannot be settled amicably shall be settled by the competent court in Amsterdam, The Netherlands. 12.3. Except for the limited purpose of indicating to the public that the Design or Derivative Design is licensed under the c,mm,n Terms, the Foundation does not authorize the use by any of the c,mm,nity members or third parties of the trademark "c,mm,n" or any related trademark or logo of the Foundations without the prior written consent of the Foundation.

Over Transumo Transumo (TRansition SUstainable MObility) is een platform van meer dan 300 bedrijven, overheden en kennisinstellingen die gezamenlijk kennis ontwikkelen op het gebied van duurzame mobiliteit. Transumo streeft naar een transitie vanuit het huidige, inefficiënte Nederlandse mobiliteitssysteem naar een duurzaam systeem dat bijdraagt aan versterking van de economische concurrentiepositie, met aandacht voor mens en milieu. Transumo’s activiteiten zijn gestart in 2005 en liepen tot eind 2009. Er is binnen Transumo gewerkt aan ruim 35 projecten en ruim 30 Top-up’s. Louis Pasteurlaan 6 PO Box 80 2700 AB Zoetermeer T +31 (0)79 347 09 50 F +31 (0)79 347 09 55 [email protected] www.transumo.nl

Meer informatie over dit project en andere Transumo-projecten is te downloaden op: www.transumofootprint.nl

Eindrapportagec,mm,n 2.0, december 2009 THEMA

Recommend Documents