EEN WAARDERENDE KIJK OP DE LEERLING: PRAKTIJKVERHAAL VAN EEN VLAAMSE SCHOOL OVER SWPBS Gilbert Deketelaere
Even voorstellen…
Beleidsondersteuner, kwaliteitscoördinator aan het Sint-Godelievecollege, Gistel-Eernegem, België www.sigo.be Voorzitter SOK (Schooloverstijgend Kwaliteitsnetwerk) www.onderwijskwaliteit.be Contact:
[email protected]
Onze school
Middelbaar onderwijs in Vlaanderen 6
jaar in 3 graden 1e graad: A-stroom en B-stroom B-stroom: moeite
met het bereiken van de onderwijsdoelen / risicogroep (potentiële schoolmoeheid, kansarmoede,…)
Sint-Godelievecollege Gistel-Eernegem Afdeling Gistel:
3 graden, enkel A-stroom 1e graad
ong. 960 leerlingen
Afdeling Eernegem: ong. 85
enkel 1e graad, A- en B-stroom
leerlingen – ong. 15 lln. in B-stroom)
Aanleiding
Moeilijk gedrag van leerlingen in de B-stroom Gevolg:
uitsluiting
Wat merkten we? Leerkrachten klaagden
en raakten gedemotiveerd Bespreking leerlingen was een beschrijving van ellende Strafprocedure was een eenrichtingsstraat Uitgaan
van evidenties: “het is toch normaal dat…”
Geen sprake van beloning van gewenst gedrag
Straf als
enige “oplossing” Uitsluiting nauwelijks gebaseerd op data
Sense of urgency…
Besef van leidinggevenden: dat kan zo niet verder… Uitsluiting Ontevredenheid leerkrachten
Beleidsondersteuner/kwaliteitscoördinator gaat op zoek Noodzaak
aan visie op B-stroom Noodzaak van de terugkeer van trots SWPBS biedt mogelijkheden
Visie op B-stroom en SWPBS
Wat voor onderwijs willen we in de B-stroom? Brainstorm
in heterogeen team Inspiratie van leerkrachten Enkele principes: Verrijking van
onderwijs door contact met de buitenwereld (vakoverstijgend onderwijs) Zoveel als mogelijk inspelen op behoeftes leerling Vernieuwing attitude-aanpak
Aandacht voor beloning van gewenst gedrag Straffen als belonen niet helpt
Stappenplan bij
ernstige overtredingen Noodzaak van geregeld overleg Aandacht voor welbevinden van elke actor
Visie op B-stroom en SWPBS
Interne vorming: kennismaking met principes SWPBS Voorbereiding:
uitvlooien van www.swpbs.nl
Wat herkennen
leerkrachten al? Wat kunnen we realiseren? Evaluatie
van de huidige manier van werken Voorstel van een andere manier van werken Iedereen akkoord,
1 onthouding
Met personeelsvergadering augustus: “Go!” “Ik
ben trots op jullie” “Laat ons trots zijn op onze leerlingen”
Onze manier van werken
Inspiratie SWPBS Triple P (Positive Parenting Program)
positief opvoeden Kinderen een veilige en stimulerende omgeving bieden Kinderen laten leren door positieve ondersteuning Een aansprekende discipline hanteren Realistische verwachtingen hebben van het kind Goed voor jezelf zorgen
Handelingsgericht werken Systematisch, transparant, doelgericht werken Aandacht voor positieve aspecten Belang van samenwerking
Kwaliteitszorg
Ontwikkelen van visie en evalueren van geleverde kwaliteit
Onze manier van werken
Onze aanpak = totaalaanpak Simultaan
acties op de 3 niveaus
Zoveel als mogelijk
Naam:
“Groen”
GoedBezig-aanpak
3-5% Enkele leerlingen (hoog risico) Individuele interventies
• Gedrags Functie Analyse (GFA) • Individueel pedagogisch handelingsplan • Oudertraining en begeleiding • Multidisciplinaire aanpak
7-10% Sommige leerlingen (risicoleerlingen) Interventies in de klas, in kleine groepen
85-90% Alle leerlingen schoolbrede aanpak
• Intensieve training sociale vaardigheden • Individuele pedagogische begeleiding • Preventieve groepstraining voor ouders • Individuele didactische begeleiding
• Trainen sociale vaardigheden • Positieve, proactieve benadering • Onderwijzen van gewenst gedrag • Actief toezicht houden • Positieve beloningssystemen • Consequente, duidelijke sancties • Gedragsaanpak op basis van geregistreerde gegevens
Vijf pijlers (SW)PBS 1.
Schoolbrede aanpak vanuit gedeelde waarden
2.
Gericht op preventie.
3.
Positieve insteek; versterken van gedrag aan de hand van heldere, eenduidige verwachtingen ten aanzien van gedrag.
4.
Planmatige aanpak op basis van data.
5.
Partnerschap met ouders en samenwerking met de keten.
11 pijlers van ons gedragsproject
Aanpak vanuit onze eigen waarden Aanleren van gewenst gedrag Positieve kijk op de leerling Consequenties voor ongewenst gedrag Aantrekkelijk onderwijs Preventie centraal Gebruik van data over gedrag Samenwerking met ouders Ondersteuning van de leraar, de opvoeder Begeleiding door SteamTeam, CLB,… Aandacht voor visieontwikkeling en zelfevaluatie
Aanpak vanuit onze eigen waarden
3 waarden kiezen waar we volledig voor gaan Waarden worden vertaald naar concreet gewenst gedrag Waarden zijn zichtbaar in het gebouw
Een vraag voor ons: welke waarden kiezen we? Resultaat Respect, eerlijkheid, verantwoordelijkheid Concreet
Ik verwoord mijn mening op een aangename, vriendelijke manier. Als ik iets fouts deed en een leraar, opvoeder, enz. spreekt mij daarop aan, dan geef ik dit eerlijk toe. Bij samenwerking doe ik mijn deel. …
Aanleren van gewenst gedrag
Aanleren, herhaald inoefenen en in herinnering brengen van gewenst gedrag Goed
gedrag is nooit vanzelfsprekend!
Een vraag voor ons: op welke manier leren we gewenst gedrag aan? Resultaat B-stroom:
1 uur per week sociale vaardigheidstraining
O.a. visualiseren van
waarden, cursus Rots en Water
Positieve kijk op de leerling
Hiermee staat of valt alles! Belonen van gewenst gedrag Toon
uitdrukkelijk je waardering bij gewenst gedrag Verras de leerling met positieve aandacht Doe het vaak: verhouding belonen:corrigeren = 4:1 Leg eerder de nadruk op wat de leerling wél moet doen dan op wat niet goed is
Een vraag voor ons: op welke manier kun je leerlingen belonen?
Positieve kijk op de leerling
Resultaat Uitdrukkelijk gewenst
gedrag belonen in de les, op de
speelplaats Bij oudercontacten: starten met positieve punten Bij klassenraden: starten met een positief rondje Week van de WAUW Duimpjes
Belonen
van personeelsleden
Persoonlijk kaartje
met waardering Paaseitjes met woordje van dank
Positieve kijk op de leerling
Resultaat
COB (Collega’s op Bezoek): leren van elkaar
Focus COB
Op welke manier bevordert, stimuleert de leraar het gewenste gedrag bij leerlingen? Wat doet de leraar? Wat doet hij niet? Op welke manier slaagt de leraar er in om probleemgedrag bij leerlingen te voorkomen? Of hoe haalt de leraar de lont uit het kruitvat?
Leermoment COB “Komt dit initiatief (de uitvoering en de nabespreking) de kwaliteit van het onderwijs ten goede?”
9/17: ja 5/17: nee 3/17: geen mening Positief: herkenning in de manier van werken / positief om collega’s aan het werk te zien
Consequenties voor ongewenst gedrag
Negatief gedrag aanvaarden we niet Een vraag voor ons: wat zijn goed en effectieve consequenties voor ongewenst gedrag? Resultaat: Enerzijds:
ruimte voor individuele aanpak van de
leraar Anderzijds: summier stappenplan ongewenst gedrag bij ernstige overtredingen Uit de
les bij “leerling maakt het lesgeven onmogelijk” / ernstige overtreding respect
Bijhouden van data
Actiepunt voor
2013-2014: hoe gepast interveniëren?
Aantrekkelijk onderwijs
Vakmanschap boven! Aantrekkelijk, kwaliteitsvol onderwijs is preventie nummer 1. Vragen voor ons: hoe kunnen we ons vakmanschap nog verbeteren? Resultaat Meer
aandacht voor projectwerking Leren van elkaar Collega’s
op Bezoek (COB)
B-uurtje Project Go4Talent http://go4talent.be
Preventie centraal
Voorbeelden Aangenaam
en veilig schoolklimaat Zelfmanagement van de leerling Cursus agressiebeheersing, leren samenwerken, leren conflicten oplossen,… Enz…
Een vraag voor ons: welke preventieve acties organiseren we?
Preventie centraal
Resultaat Cursus
sociale vaardigheden B-uurtje: open communicatie Bespreking leerling: ook
aandacht voor positieve zaken
Oranje
kaart 5 minuten “afkoelen” op de gang Aandacht voor aangenaam schoolklimaat / onderwijskwaliteit Enquête
bij leerlingen Enquête bij leerkrachten Goed
Bezig!?-document: zelfevaluatie centraal bij attitude-evaluatie
Gebruik van data over gedrag
Zowel data als dialoog in het B-uurtje Voorbeelden
van data:
Wanneer toont
de leerling gewenst gedrag? Wanneer toont de leerling ongewenst gedrag? Welke aanpak heeft vaakst succes?
Een vraag voor ons: welke data verzamelen we? Resultaat Registreren van
“uit de les gezet” Registreren van aantal strafstudies, telaatkomers Ondersteuning leerlingen door trajectbewaker (Geel)
Samenwerking met ouders
Ouders kennen de waarden die de school nastreeft
Betrekken van ouders bij de aanpak van ongewenst gedrag
Ouders kunnen de waarden ook thuis hanteren
“Wat werkt thuis?”
Een vraag voor ons: op welke manier kunnen we samenwerken met ouders? Resultaat: ouders naar school halen Info over de aanpak van de school Openlesmoment Alternatief oudercontact
Receptie voor ouders: leerlingen stellen een land voor met hapjes en drankjes
Ondersteuning van de leraar, de opvoeder
Lesgeven kan lastig zijn… Zorg goed voor jezelf. Zoek tijdig steun en ontspanning Een vraag voor ons: op welke manier kan de school de leraren, opvoeders ondersteunen? Resultaat Belonen
van personeelsleden Aandacht voor personeelstevredenheid B-uurtje als overlegmoment Mogelijkheid tot volgen van vorming Interne studiedagen (intro / Kees van Overveld)
Begeleiding door SteamTeam, CLB,…
Aanwezigheid van SteamTeam op het B-uurtje (Rood) CLB als schakel naar externe hulpverlening (Rood)
Aandacht voor visieontwikkeling en zelfevaluatie
Voortdurend vooruitkijken en achteruitkijken Wat
willen we?
Wat is
goed voor de B-stroom? Wat werkt? Rekening houden met “Wat moeten we?” en “Wat kunnen we?” Hoe
loopt het?
Bereiken
we onze doelen? Wat brengt het op? Zijn we nog met de juiste dingen bezig? Hoe is de tevredenheid van leerlingen, van leraren, opvoeders? Wat behouden we? Wat sturen we bij?
Wat brengt het op bij de leerling van de B-stroom?
10 op 12 leerlingen kent de 3 waarden
12 op 12 leerlingen beweert altijd/meestal goed gedrag te tonen
A-stroom: 32/60
10 op 12 vindt dat straffen op een eerlijke manier gebeurt
A-stroom: 59/60
8 op 12 krijgt soms/altijd een pluimpje van de leraar als hij/zij goed gedrag toont
A-stroom: 54/60
A-stroom: 45/60
“Ik vind de school aangenaam en veilig”: 6/11 “ja, zeker”, 5/11 “ja, eerder”
A-stroom: 19/60 “ja, zeker”, 33/60 “ja, eerder wel”, 8/60 “nee”
Schooljaar
Korte en Strafstudie lange timeAantal out Aantal
Uit de school Aantal
2008-2009
30
5
2
2009-2010
33
4
0
2010-2011
32
5
1
15
3
0
2012-2013
10
0
0
2013-2014
0
0
0
START SWPBS B-stroom
2011-2012 START SWPBS A en B-stroom
Wat brengt het op bij de leraar?
Voorzichtig optimisme
14 antwoorden bij open vraag naar feedback over het project: 9 collega’s uiten spontaan positieve feedback 5 collega’s vragen een verdere concrete implementatie van de waarden en specifieke houdingen, bv. in de les, op de speelplaats
15 antwoorden bij open vraag naar feedback over het principe van de positieve kijk op de leerling 10 collega’s uiten spontaan positieve feedback 3 collega’s melden dat het effect van de aanpak duidelijk is 2 collega’s zoeken nog een balans tussen het positief benaderen en het feedback geven over dingen die niet goed lopen
Over de vorming: 9/15 positieve respons
Wat brengt het op bij de leraar?
Sporadisch een vraag om te mogen werken in
Eernegem In de B-stroom
Grotere personeelstevredenheid in Eernegem dan in Gistel
Van School Wide naar Community Wide?
De hele community doet mee! 1
week PBS’en
Belonen van gewenst gedrag staat centraal Doel: creëren van een warme, positieve sfeer in de gemeente waar mensen elkaar ondersteunen Gepland: september 2013
CWPBS: “Week van de WAUW”
Belonen van gewenst gedrag door de
bakker, de slager om de hoek de politie de gemeentewerker de plaatselijke winkelier
Beloning Verbaal,
non-verbaal Polsbandje “Ik doe het goed!”
Probleem: sponsoring…
Randvoorwaarden en valkuilen
Engagement in woord en daad van leidinggevende Echt
in het verhaal geloven!
SWPBS: geen
one shot, geen trucjesdoos, geen makkelijke
oplossing… Goede voorbeeld tonen Inspelen op
weerstand
Niet terugplooien
bij de implementatiedip
In
dialoog gaan Oproepen om de weg te blijven volgen Communiceren en Herhalen van
nog eens communiceren
PBS-boodschap: moet in het behang sluipen
Randvoorwaarden en valkuilen
Vorming is noodzakelijk Verandering zit
tussen de oren… Ondersteuning door iemand met knowhow
Duidelijke visie en stappenplan helpt Het
is een totaalproject Het vraagt tijd…
Valkuilen, weerstand, misverstanden
Belonen van leerlingen gaat over het belonen van het halen van goede resultaten “Leerlingen worden niet graag beloond. En zeker oudere leerlingen niet.” “Leerlingen hoeven niet beloond te worden: we mogen toch verwachten dat…” “Ik ben niet voor dit systeem want ik doe dit al jaren” “Belonen: allemaal goed en wel, maar straffen is ook belangrijk” “Je denkt toch niet dat we zullen doen wat ‘dien ollander’ zegt”
Toekomst
Op dit moment: verdere implementatie principes SWPBS voor de hele afdeling Eernegem Introductie van
een preventieve pestaanpak, geïnspireerd op Rob Horner
Op dit moment: geleidelijke implementatie in afdeling Gistel Intro
tijdens personeelsvergadering eind augustus 2013, met o.a. Rita Pierson “Every kid needs a champion” Denkoefening: attitudevorming (aanleren – belonen – evalueren)
Toekomst. Wat hoopvol is…
Besef: “leren” en “houding” (leven) hangen samen
Waarderende kijk: voor beide domeinen noodzakelijk
In de samenleving: langzame evolutie in de richting van de waarderende kijk op de leerling
SWPBS Handelingsgericht werken Oplossingsgericht werken Positieve psychologie Aandacht voor talenten (minder voor gebreken), bv. Luk Dewulf, Go4Talent Appreciative Inquiry (waarderend onderzoek) Dick Swaab: aanvaard de tekortkomingen “Laat programma’s beter aansluiten op individuele capaciteiten” (Onderwijsraad) Diverse trends op sociale media
Operation Education (Claire Boonstra) Ken Robinson Kees van Overveld
