Een nieuwe kijk op de zwembaden

Een nieuwe zwembaden

kijk

op

de

Gemeente Súdwest-Fryslân

Datum 3 juli 2012 Referentie 1213MV In opdracht van Gemeente Súdwest-Fryslân

Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 Inleiding

5

1.1

Situatieschets

5

1.2

Opdrachtformulering

5

1.3

Uitgangspunten

6

1.4

Informatieverzameling

6

1.5

Opbouw

6

Hoofdstuk 2 Omgevingsanalyse

8

2.1

Concurrerende zwemvoorzieningen

2.2

Demografische ontwikkelingen

10

2.3

Trends en ontwikkelingen

12

Hoofdstuk 3 It Rak

8

14

3.1

Inleiding

14

3.2

Voorzieningenaanbod

14

3.3

Activiteiten

14

3.4

Bezoek en gebruik

16

3.5

Tarievenstructuur

17

3.6

Marktbewerking

18

3.7

Exploitatieresultaten

18

3.8

Interne organisatie

21

3.9

Conclusie

21

Hoofdstuk 4 De Rolpeal

23

4.1

Inleiding

23

4.2

Voorzieningenaanbod

23

4.3

Activiteiten

23

4.4

Bezoek en gebruik

24

4.5

Tarievenstructuur

25

4.6

Marktbewerking

25

4.7


26

4.8

Interne organisatie

28

4.9

Conclusie

28

Hoofdstuk 5 Vitaloo

30

5.1

Inleiding

30

5.2

Voorzieningenaanbod

30

5.3

Activiteiten

30

5.4

Bezoek en gebruik

31

5.5

Tarievenstructuur

32

5.6

Marktbewerking

33

5.7


33

5.8

Interne organisatie

35

5.9

Conclusie

36

Hoofdstuk 6 Mounewetter

37

Een nieuwe kijk op de zwembaden - Gemeente Súdwest-Fryslân Drijver en Partners

2

6.1

Inleiding

37

6.2

Voorzieningenaanbod

37

6.3

Activiteiten

37

6.4

Bezoek, gebruik en bezetting

38

6.5

Tarievenstructuur

39

6.6

Marktbewerking

39

6.7


40

6.8

Interne organisatie

42

6.9

Conclusie

42

Hoofdstuk 7 Conclusies

43

7.1

Omgevingsanalyse

43

7.2

Exploitatieanalyse

43

Hoofdstuk 8 Toekomstscenario’s

45

8.1

Inleiding

45

8.2

Scenario 1: binnenbad binnen 20 autominuten en –kilometers

45

8.3

Scenario 2: publiek binnenbad binnen 20 autominuten en –kilometers

47

8.4

Scenario 3: ongewijzigde situatie

49

Hoofdstuk 9 Beheervormen

51

9.1

Beheer van maatschappelijke voorzieningen

51

9.2

Beoordeling beheervormen

53

9.3

Afweging

54

9.4

Haalbaarheid beheervormen

55

Hoofdstuk 10 Conclusies

56

10.1

Analyse

56

10.2

Toekomstscenario’s

56

10.3

Beheervormen

57

10.4

Vervolg

57

Bijlage 1

Concurrentieanalyse

Bijlage 2

Plattegrond zwembaden

vi

Bijlage 3

Demografische ontwikkeling sinds 2000

vii

Bijlage 4

Demografische prognose

viii

Bijlage 5

Exploitatieresultaten It Rak

ix

Bijlage 6

Exploitatieresultaten De Rolpeal

x

Bijlage 7

Exploitatieresultaten Vitaloo

xi

Bijlage 8

Exploitatieresultaten Mounewetter

xii

Bijlage 9

Samenvattend overzicht zwembaden

xiii

Bijlage 10

Plattegrond scenario 1

xv

Bijlage 11

Exploitatieraming It Rak scenario 1

xvi


i

3

Bijlage 12

Plattegrond scenario 2 zonder It Rak

xvii

Bijlage 13

Plattegrond scenario 2 zonder De Rolpeal

xviii

Bijlage 14

Plattegrond scenario 2 zonder Vitaloo

xix

Bijlage 15


xx

Bijlage 16

Exploitatieraming De Rolpeal scenario 2

xxi

Bijlage 17


xxii

Bijlage 18

Overzicht beheervormen maatschappelijke voorzieningen

xxiii

Bijlage 19

Beoordelingsmatrix beheervormen

xxiv


4

Hoofdstuk 1

Inleiding

1.1 Situatieschets De gemeente Súdwest-Fryslân is per 1 januari 2011 ontstaan door een fusie van de toenmalige gemeenten Bolsward, Nijefurd, Sneek, Wûnseradiel en Wymbritseradiel. Dat betekent dat momenteel op veel terreinen beleid voor de nieuwe gemeente wordt ontwikkeld. Dat is ook het geval op het gebied van de gemeentelijke zwembaden. Daarnaast heeft de gemeente in de komende jaren met een flinke taakstelling op haar budget te maken. De gemeente Súdwest-Fryslân beschikt over vier openbare zwembaden, te weten: Vitaloo in Bolsward, It Rak in Sneek, Mounewetter in Witmarsum en De Rolpeal in Workum. Met uitzondering van het buitenbad Mounewetter betreft het allemaal binnenbaden. It Rak is weliswaar een combibad, maar het buitenbad is gesloten. In de ‘Kadernota sport en bewegen’ worden de zwembaden als ‘gemeentelijke voorzieningen’ aangemerkt. Vanuit dat oogpunt hoeven dus niet alle zes clusters, zoals die in de ontwikkelvisie zijn benoemd, over een zwemvoorziening te beschikken. Er liggen twee gemeentelijke zwembaden in het stedelijke cluster rond Bolsward en Sneek. In dat cluster woont circa tweederde deel van de bevolking. Van de vijf landelijke clusters hebben Witmarsum-Arum en Workum elk een gemeentelijk zwembad. In een landelijk cluster wonen tussen de 4.500 en 6.500 mensen, zo blijkt uit demografische gegevens uit de ‘Concept Ontwikkelvisie 2011 – 2021’ van de gemeente. De gemeente Súdwest-Fryslân wil graag tot een eigen visie op de gemeentelijke zwembaden komen. Zij heeft daarbij behoefte aan een analyse van exploitatie en beheer van de vier accommodaties. Daarbij dienen het financieel en maatschappelijk rendement, alsmede de toekomstbestendigheid, van de baden te worden bepaald.

1.2 Opdrachtformulering Op basis van de situatieschets luidt de opdracht als volgt: “Lever een grondige analyse van de doelmatigheid van exploitatie en beheer van de gemeentelijke zwembaden in de gemeente Súdwest-Fryslân, met aandacht voor zowel het financieel, als het maatschappelijk rendement. Onderzoek de mogelijkheden die de gemeente heeft om exploitatie en beheer optimaal in te richten.” De analyse moet leiden tot het bepalen en waar mogelijk verbeteren van het financieel en maatschappelijk rendement, alsmede de toekomstbestendigheid van de zwembaden. Op basis daarvan zal een duidelijke visie op de rol en positie van de verschillende baden worden geformuleerd.


5

1.3 Uitgangspunten Het onderzoek dient rekening te houden met: 

de lopende beheer-, huur- en exploitatieovereenkomsten, met inbegrip van de afkoopmogelijkheden;



de spreiding en bereikbaarheid van de zwembaden;



de consequenties van sluiting van één of meer zwembaden;



de bestaande en geplande particuliere zwembaden;



de continuïteit voor de bezoekers;



de uitkomsten van de Werkconferentie Sport.

1.4 Informatieverzameling De voor dit onderzoek benodigde informatie is grotendeels afkomstig van de gemeente Súdwest-Fryslân, alsmede de exploitanten van de zwembaden. Zoals in de loop van deze rapportage zal blijken, is niet alle informatie even volledig en consistent beschikbaar. Bij de informatie van de exploitanten gaat het daarbij vooral om het wisselende detailniveau van de (financiële) informatie van jaar tot jaar. Opvallender is het feit, dat de gemeente ook niet over voldoende informatie over de exploitatie van vooral de zwembaden in Sneek en Bolsward lijkt te beschikken. Daarbij gaat het niet alleen om gedetailleerde cijfers, maar ook om basale informatie als de bezoekersaantallen. Dat betekent dat de gemeente onvoldoende inzicht in de exploitatie van de betreffende zwembaden heeft en dus ook niet tijdig kan ingrijpen, indien dat noodzakelijk mocht zijn. Het is wenselijk om op dit punt verbeteringen door te voeren.

1.5 Opbouw De rapportage is als volgt opgebouwd: 

hoofdstuk 2 bevat een analyse van de omgeving van de zwembaden;



de hoofdstukken 3 tot en met 6 bevatten de analyses van de exploitaties van It Rak, De Rolpeal, Vitaloo en Mounewetter;



hoofdstuk 7 vat de belangrijkste bevindingen van de analyse van de zwembaden samen;



in hoofdstuk 8 wordt een aantal toekomstscenario’s uitgewerkt;



hoofdstuk 9 gaat in op de opties ten aanzien van het beheer van de zwembaden;



in hoofdstuk 10 worden de belangrijkste conclusies weergegeven.

De bijlagen bevatten: 1.

een overzicht van de zwembaden in de omgeving;

2.

een plattegrond van de zwembaden in de omgeving;

3.

de demografische ontwikkeling sinds 2000;

4.

de demografische prognose;

5.

een financieel overzicht van de exploitatie van It Rak;

6.

een financieel overzicht van de exploitatie van De Rolpeal;

7.

een financieel overzicht van de exploitatie van Vitaloo;

8.

een financieel overzicht van de exploitatie van Mounewetter;

9.

een samenvattend overzicht van de kenmerken en exploitatiecijfers van It Rak, De Rolpeal, Vitaloo en Mounewetter;


6

10. een plattegrond van de zwembaden in de omgeving in scenario 1; 11. een exploitatieraming van It Rak in scenario 1; 12. een plattegrond van de zwembaden in de omgeving in scenario 2 zonder It Rak; 13. een plattegrond van de zwembaden in de omgeving in scenario 2 zonder De Rolpeal; 14. een plattegrond van de zwembaden in de omgeving in scenario 2 zonder Vitaloo; 15. een exploitatieraming van It Rak in scenario 2; 16. een exploitatieraming van De Rolpeal in scenario 2; 17. een plattegrond van de zwembaden in de omgeving in scenario 3; 18. een schematisch overzicht van beheervormen van maatschappelijke voorzieningen; 19. een beoordelingsmatrix van de meest voorkomende beheervormen.


7

Hoofdstuk 2

Omgevingsanalyse

2.1 Concurrerende zwemvoorzieningen 2.1.1 Accommodaties Gemeente Súdwest-Fryslân Naast de vier zwembaden die in het vervolg van deze rapportage uitgebreid worden besproken, zijn er in de gemeente Súdwest-Fryslân nog vijf andere zwemaccommodaties (zie bijlagen 1 en 2). Het betreft drie zwemscholen en twee binnenbaden bij recreatievoorzieningen. Dat leidt tot het volgende aanbod per cluster: 

cluster Sneek-Bolsward: Vitaloo, It Rak, zwemschool De Dolfijn (in woonzorg- en behandelcentrum Bloemkamp in Bolsward), zwemschool Splash;



cluster Witmarsum-Arum: Mounewetter;



cluster Makkum: geen zwembad;



cluster Workum: De Rolpeal, zwemschool Hindeloopen;



cluster Koudum: Marina Stavoren, recreatiepark De Kuilart;



cluster Heeg-Woudsend: geen zwembad.

Met uitzondering van het cluster Makkum en het cluster Heeg-Woudsend is daarmee in elk cluster van de gemeente een zwemvoorziening aanwezig. Daarnaast geldt voor alle clusters, dat minimaal één van de drie openbare binnenbaden in de gemeente binnen 20 autominuten en –kilometers (een voor de reisbereidheid van klanten gebruikelijke norm) bereikbaar is. Naast deze drie publiek toegankelijke overdekte zwembaden zijn er ook nog verschillende binnenbaden die niet publiek toegankelijk zijn. De diverse zwembaden in de gemeente verschillen qua voorzieningen- en activiteitenaanbod van elkaar. Waar It Rak en Mounewetter grootschaliger accommodaties met meer recreatieve mogelijkheden zijn, hebben de meeste andere baden een soberder en kleinschaliger karakter. In de openbare zwembaden worden de gebruikelijke activiteiten aangeboden, terwijl de zwemscholen voor een extra zwemlesaanbod en de baden bij het recreatiepark en de jachthaven voor een extra recreatief aanbod zorgen. Naast de zwembaden is er in en om de gemeente Súdwest-Fryslân veel zwemwater beschikbaar in de vorm van sloten, meren, het IJsselmeer en de Waddenzee. Dat verklaart wellicht ook het geringe aantal buitenbaden in de omgeving. Overig Uit bijlage 1 blijkt dat er binnen 20 autominuten en –kilometers van minimaal één van de zes clusters een behoorlijk aantal zwemaccommodaties is gevestigd. Gezien de omvang van de gemeente Súdwest-Fryslân is dat ook niet verwonderlijk. Het gaat in totaal om 18 accommodaties: 

zes openbare binnenbaden;



één combibad;



twee buitenbaden, waarvan één bij een bungalowpark;



twee zwemscholen;



twee binnenbaden bij recreatieve voorzieningen;



vijf binnenbaden bij sportscholen en fitnesscentra.


8

Van de zes openbare binnenbaden zijn er twee met een behoorlijk grootschalig karakter, namelijk Sportopol in Heerenveen en De Blauwe Golf in Leeuwarden. Van deze twee accommodaties heeft vooral De Blauwe Golf ook een zeer recreatieve uitstraling, net als het enige combibad in de omgeving: De Stiennen Flier in Joure. De overige openbare binnenbaden liggen in Leeuwarden (Kalverdijkje), Harlingen (’t Derde Haad), Franeker (Bloemketerp) en Lemmer (Sudersé). Met uitzondering van het laatstgenoemde bad liggen al deze accommodaties ten noorden of ten oosten van de gemeente Súdwest-Fryslân, zodat ze met de auto het snelst bereikbaar zijn vanuit het cluster Sneek-Bolsward, dan wel het cluster Witmarsum-Arum. Alle openbare binnenbaden bieden minimaal het gebruikelijke pakket van recreatief zwemmen, les zwemmen en diverse doelgroepactiviteiten aan. Naast Sudersé liggen de twee zwemscholen (De Waterman en Marjo) en de twee binnenbaden bij recreatieve voorzieningen (De Baron en Iselmar) allen ten zuiden of zuidoosten van de gemeente Súdwest-Fryslân. Dat geldt niet voor de binnenbaden bij sportscholen en fitnesscentra, want die liggen allemaal ten noorden of oosten van de gemeente en zijn daardoor vooral vanuit de clusters Sneek-Bolsward en Witmarsum-Arum goed bereikbaar. Binnen de gemeente Súdwest-Fryslân is slechts één buitenbad aanwezig en in de omgeving van de gemeente zijn er slechts twee, namelijk in Wommels (De Klomp) en in Menaldum (Schatzenburg). Beide baden liggen ten noorden van Súdwest-Fryslân. De laatstgenoemde accommodatie is bovendien onderdeel van een bungalowpark en wordt vermoedelijk eind september 2012 gesloten. Het kleine aantal buitenbaden kan te maken hebben met het feit, dat er dit deel van de provincie Friesland een zeer waterrijk gebied is, waardoor er veel mogelijkheden zijn om in meren en plasjes te zwemmen. Het moge duidelijk zijn dat er vooral ten noorden en oosten van de gemeente behoorlijk wat alternatieven voor handen zijn. Zwemlessen worden niet alleen in de openbare baden aangeboden, maar ook door verschillende zwemscholen en fitnesscentra. Datzelfde geldt voor doelgroepactiviteiten. Op recreatief gebied zal hoogstwaarschijnlijk vooral De Stiennen Flier een behoorlijke aantrekkingskracht uitoefenen. Voor inwoners in het noordelijk gedeelte van Súdwest-Fryslân geldt dat in mindere mate voor De Blauwe Golf.

2.1.2 Tarieven Gemeente Súdwest-Fryslân Bij de tarieven van de vier openbare baden in de gemeente valt vooral op, dat de tarieven van Vitaloo over vrijwel de gehele linie boven die van It Rak liggen. Met name bij het recreatief zwemmen is dat opvallend, omdat Vitaloo een minder recreatief aanbod dan It Rak heeft. De Rolpeal is wat betreft het recreatief zwemmen goedkoper dan de twee andere binnenbaden. Ook voor les zwemmen en de doelgroepen is het bad goedkoper. Daarnaast valt de tarievenstructuur van It Rak op. Voor recreatief zwemmen zijn geen meerbadenkaarten beschikbaar, maar wel abonnementen met een geldigheid van een half en een heel jaar, waarmee eenmaal per week respectievelijk onbeperkt kan worden gezwommen. Voor de aquasporten hanteert het bad dezelfde opzet. Wat betreft de overige zwembaden in de gemeente valt op, dat zwemschool Hindeloopen goedkoper is dan Vitaloo en It Rak. De meeste zwemscholen in Nederland zijn duurder dan openbare zwembaden, wat ook door de tarieven van de twee andere zwemscholen wordt bevestigd. Een nieuwe kijk op de zwembaden - Gemeente Súdwest-Fryslân Drijver en Partners

9

Overig Ten opzichte van de accommodaties buiten de gemeente zijn de tarieven voor recreatief zwemmen behoorlijk herkenbaar en passend. Van de openbare binnen- en combibaden liggen de tarieven van grootschalige accommodaties als De Stiennen Flier en De Blauwe Golf duidelijk hoger, maar dat is begrijpelijk gezien het ruimere aanbod. De prijzen van Vitaloo komen ongeveer overeen met die van Bloemketerp, terwijl Sportopol en ’t Derde Haad op het niveau van De Rolpeal zitten. Daartussen bevindt zich It Rak. Alleen Sudersé is duidelijk goedkoper. Met betrekking tot de buitenbaden is Mounewetter duurder dan De Klomp, maar goedkoper dan Schatzenburg. Wat betreft het les zwemmen zijn vrijwel alle zwemscholen en andere private aanbieders duurder dan de openbare zwembaden in de gemeente Súdwest-Fryslân. Dat geldt niet voor de openbare zwembaden in de omgeving. Sportopol in Heerenveen is goedkoper dan Vitaloo en zit ongeveer op het niveau van It Rak, terwijl De Stiennen Flier, ’t Derde Haad, Kalverdijkje en De Blauwe Golf goedkoper zijn dan het bad in Sneek. De Rolpeal is alleen duurder dan sportschool Ebert in Heerenveen en Sudersé in Lemmer. De tarieven van doelgroepactiviteiten zijn lastiger vergelijkbaar, omdat het om verschillende activiteiten gaat. Desalniettemin is duidelijk dat vrijwel alle private aanbieders duurder zijn dan die van de drie publieke binnenbaden van Súdwest-Fryslân. Dat geldt echter ook voor Kalverdijkje, De Blauwe Golf, ’t Derde Haad en Bloemketerp. Alleen De Stiennen Flier en Sudersé zijn goedkoper, terwijl Sportopol op het niveau van It Rak zit.

2.1.3 Conclusie Binnen de gemeente Súdwest-Fryslân zijn negen zwemaccommodaties en in de directe omgeving van de gemeente nog eens achttien. Daarbij gaat het om grootschalige recreatieve zwembaden, sobere binnenbaden, zwemscholen, fitnesscentra en buitenbaden, waarvan het merendeel ten noorden en oosten van de gemeente is gelegen. Deze accommodaties verschillen qua activiteiten- en voorzieningenaanbod, maar bieden gezamenlijk een breed pallet van mogelijkheden. Qua tarieven is Vitaloo de duurste van de drie binnenbaden binnen de gemeente, gevolgd door It Rak en De Rolpeal. Ten opzichte van de baden in de omgeving hanteren zij over het algemeen herkenbare prijzen, met uitzondering van de wat goedkope doelgroepactiviteiten. Daarnaast zijn de zwemlesprijzen van Vitaloo en It Rak wat hoger dan bij veel andere publieke baden in de omgeving. Gezien de aanwezigheid van een groot aantal zwembaden zal geen van de vier openbare zwembaden in Súdwest-Fryslân een grote regionale functie hebben. Dat is meer voor baden als De Blauwe Golf en De Stiennen Flier weggelegd. Dat laat onverlet dat Vitaloo, It Rak en Mounewetter door hun ligging wel degelijk bezoekers van buiten de gemeente zullen ontvangen.

2.2 Demografische ontwikkelingen 2.2.1 Ontwikkeling sinds 2000 Uit het overzicht in bijlage 3 blijkt, dat er zich sinds 2000 diverse demografische veranderingen in de gemeente Súdwest-Fryslân hebben voorgedaan. Het totale aantal inwoners is jaarlijks licht toegenomen, maar belangrijker zijn de veranderingen binnen de verschillende leeftijdscategorieën. Kort samengevat is er sprake van ontgroening en vergrijzing. Meer specifiek vallen de volgende wijzigingen op: Een nieuwe kijk op de zwembaden - Gemeente Súdwest-Fryslân Drijver en Partners

10



het aantal inwoners tot 5 jaar is vanaf 2004 met 18% afgenomen;



het aantal inwoners van 10 tot 15 jaar is consequent gestegen;



het aantal inwoners van 25 tot 40 jaar is sinds 2000 met 26% gedaald;



ten opzichte van 2000 is elke leeftijdscategorie vanaf 40 jaar in omvang toegenomen.

Uit nog meer gespecificeerde cijfers – namelijk per leeftijd – blijkt, dat er op basis van een vergelijking tussen de situatie in 2000 en de situatie in 2012 een indeling van de bevolking in vier groepen kan worden gemaakt: 1.

0 tot 7 jaar: het aantal inwoners van alle leeftijden binnen deze groep is afgenomen (in totaal: -10%);

2.

7 tot 16 jaar: het aantal inwoners van alle leeftijden binnen deze groep is gestegen (in totaal: +6%);

3.

16 tot 40 jaar: het aantal inwoners van alle leeftijden binnen deze groep is gedaald (in totaal: -18%);

4.

40 tot en met 95 jaar of ouder: het aantal inwoners van alle leeftijden binnen deze groep is

1

2

toegenomen (in totaal: +22%). Deze veranderingen betekenen, dat de vraag naar activiteiten voor de jongste inwoners is afgenomen. Daarbij gaat het vooral om baby/peuter/kleuterzwemmen. Tevens is de vraag naar activiteiten voor de oudere jeugd, twintigers en dertigers, zoals verenigingszwemmen en banen zwemmen, gedaald. Daarentegen is de vraag naar vrij zwemmen licht gestegen, maar is vooral de behoefte aan activiteiten voor volwassenen vanaf 40 jaar – en voor senioren in het bijzonder – aanzienlijk toegenomen.

2.2.2 Huidige situatie per cluster De cijfers over de demografische ontwikkelingen sinds 2000 van het CBS zijn tot de herindeling per 1 januari 2011 gebaseerd op de cijfers van elk van de voormalige gemeenten. De cijfers van 2011 en 2012 zijn alleen voor de gehele nieuwe gemeente beschikbaar. Datzelfde geldt voor de prognoses (zie 2.2.3). Dit betekent dat de cijfers niet per cluster beschikbaar zijn. Een uitzondering daarop is de situatie van 2012. De volgende 3

tabellen laten het aantal inwoners per cluster en de verhouding daartussen zien . Daaruit blijkt dat er qua samenstelling van de bevolking verschillen tussen de clusters bestaan. Zo hebben de clusters Witmarsum-Arum en Heeg-Woudsend een wat jongere bevolking en de clusters Workum en Koudum een wat oudere bevolking ten opzichte van het beeld voor heel de gemeente. De clusters Sneek-Bolsward en Makkum wijken weinig van het totaalbeeld af. cluster Sneek-Bolsward Witmarsum-Arum Makkum Workum Koudum Heeg-Woudsend totaal

totaal 55.715 4.860 4.546 6.454 5.401 5.657 82.633

0 tot 20 20 tot 65 65 jaar of jaar jaar ouder 13.718 31.860 10.137 1.238 2.888 734 1.107 2.610 829 1.567 3.609 1.278 1.270 2.933 1.198 1.551 3.160 946 20.451 47.060 15.122

tabel 2.1: inwoners per cluster (2012)

1

Met uitzondering van het aantal 20- en 22-jarigen. Met uitzondering van het aantal 52- en 53-jarigen. 3 Deze cijfers wijken heel licht af van de cijfers van het CBS. 2


11

cluster

totaal

Sneek-Bolsward Witmarsum-Arum Makkum Workum Koudum Heeg-Woudsend totaal

100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00%

0 tot 20 20 tot 65 65 jaar of jaar jaar ouder 24,62% 57,18% 18,19% 25,47% 59,42% 15,10% 24,35% 57,41% 18,24% 24,28% 55,92% 19,80% 23,51% 54,30% 22,18% 27,42% 55,86% 16,72% 24,75% 56,95% 18,30%

tabel 2.2: inwoners per cluster procentueel (2012)

2.2.3 Prognose Uit het overzicht in bijlage 4 blijkt, dat de bevolkingsontwikkeling tot en met 2030 afwijkt van de ontwikkeling sinds 2000 (zie 2.2.1). De meest opvallende veranderingen zijn: 

het totale aantal inwoners neemt eerst toe, maar daalt vanaf 2021 weer richting het huidige aantal, dat rond 2030 wordt bereikt;



een afname van het aantal inwoners tot 20 jaar ;



een toename van het aantal inwoners van 25 tot 35 jaar;



een afname van het aantal inwoners van 40 tot 55 jaar;



een toename van het aantal inwoners van 55 jaar of ouder.

4

Deze wijzigingen hebben gevolgen voor de vraag naar zwemactiviteiten. Zo zal de behoefte aan activiteiten voor kinderen, zoals les zwemmen, baby/peuter/kleuterzwemmen en vrij zwemmen afnemen. Ook zal de vraag naar activiteiten voor inwoners van 40 tot 55 jaar dalen. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om banen zwemmen en doelgroepactiviteiten als aquafit. Daarentegen stijgt de zwembehoefte van inwoners van rond de 30 jaar, die bijvoorbeeld aan banen zwemmen of verenigingszwemmen doen. De grootste toename van de vraag zal zich echter bij de groep van 55 jaar of ouder voordoen. Dat betekent dat de behoefte aan doelgroepactiviteiten duidelijk zal stijgen.

2.3 Trends en ontwikkelingen 2.3.1 Algemeen 

De aandacht voor gezond leven en bewegen blijft onverminderd groot. Dat betekent een positieve stimulans voor sportbeoefening in het algemeen. Vooral 55-plussers blijken aanzienlijk vaker deel te nemen aan sportieve (doelgroep)activiteiten dan in het verleden. Daarentegen neemt de interesse van jongeren in sportieve activiteiten vanaf een jaar of 15 duidelijk af;



de kwaliteit van de dienstverlening wordt in steeds grotere mate bepalend geacht voor de keuzes van de zwembadbezoeker. Leden van verenigingen en deelnemers aan begeleide activiteiten vinden de klantgerichtheid en deskundigheid van trainers/instructeurs het belangrijkste aspect van de dienstverlening. Daarnaast is bereikbaarheid een belangrijk punt;



onder invloed van verdrinkingsgevallen en ongelukken in zwembaden en recreatiegebieden blijft de discussie over veiligheid actueel. Daarbij gaat het niet alleen om de veiligheid in het water, maar ook om de (sociale) veiligheid in en om sportaccommodaties;

4

De leerlingenprognoses bevestigen dit beeld voor wat betreft kinderen in de basisschoolleeftijd.


12



multifunctionele sportvoorzieningen zijn in opmars, waarbij soms ook combinaties met andere maatschappelijke of commerciële voorzieningen worden gemaakt. Succesvolle combinaties van voorzieningen resulteren in meerwaarde voor de bezoeker. Het al dan niet clusteren van functies kan niet alleen inhoudelijke of organisatorische, maar ook financiële voordelen bieden, onder andere doordat er efficiënter kan worden gebouwd.

2.3.2 Zwemactiviteiten 

In de jaren tachtig en in het begin van de jaren negentig van de vorige eeuw is door menig gemeente fors in recreatieve zwembaden en combibaden geïnvesteerd. Zowel qua type baden als qua type bezoek heeft sinds de eeuwwisseling echter een verschuiving van recreatief zwemmen naar begeleide activiteiten plaatsgevonden. Daarbij hebben demografische ontwikkelingen, gewenning aan recreatieve zwemvoorzieningen en uitbreiding van andersoortige recreatieve voorzieningen ook een rol gespeeld;



de aquafitactiviteiten zijn in de afgelopen jaren populair geweest en zullen dat in de komende jaren ook blijven. Middels een aantrekkelijk en afwisselend aanbod dient hierop te worden ingespeeld. Tevens is – net als bij de overige doelgroepactiviteiten – de kwaliteit en persoonlijkheid van de instructeurs zeer bepalend voor de populariteit van de activiteiten;



gezien de veranderende samenstelling van de Nederlandse bevolking worden zwemactiviteiten voor senioren steeds belangrijker. Senioren stellen echter meer en andere eisen aan deze activiteiten dan jongere mensen, bijvoorbeeld ten aanzien van hygiëne;



het les zwemmen is van oudsher sterk aanbodgericht. Lessen worden op vaste tijdstippen in de week aangeboden. Steeds meer zwembaden opereren echter vraaggericht. Zij bieden op zaterdag en zondag zwemlessen aan en organiseren snelcursussen of turbolessen, waarbij kinderen in een korte periode hun diploma kunnen behalen;



zwem- en waterpoloverenigingen hebben in de afgelopen jaren over het algemeen met teruglopende ledenaantallen te kampen gehad. Het positieve effect van de goede prestaties van de Nederlandse zwemmers en waterpolosters is gering gewest. Daarentegen is de duiksport populairder geworden;



in de afgelopen jaren is de deelname aan het schoolzwemmen sterk gedaald. Naast gemeentelijke bezuinigingen spelen de reistijd en vervoerskosten voor de scholen vaak een rol. Tevens kan de eigen bijdrage die soms wordt gevraagd voor sommige ouders een obstakel vormen.

2.3.3 Lokaal en regionaal 

Er ligt een voorstel om het schoolzwemmen te harmoniseren. Deze activiteit is in de gemeente nog niet op uniforme wijze geregeld. Het voorstel behelst het jaarlijks aanbieden van 20 klokuren aan alle 6-jarigen (groep 3). Het vervoer naar het zwembad komt voor rekening van de scholen c.q. de ouders. Wanneer dit voorstel wordt aangenomen, heeft dat gevolgen voor de vraag naar schoolzwemmen, de benodigde personele inzet en de eventuele vervoerskosten;



er zijn plannen voor een slecht weer accommodatie inclusief zwembad op camping It Soal in Workum. De planologische procedure loopt inmiddels. Het is niet bekend of dit bad ook voor bezoekers van anders dan de eigen gasten toegankelijk zal zijn en welke voorziening het zal gaan bieden;



in Lemmer (gemeente Lemsterland) wordt een strandpaviljoen met zwembad gerealiseerd. Het bestaande zwembad van de gemeente is verouderd. Volgens de schetsen zal het bad bestaan uit een wedstrijdbassin van 25 meter lengte, een recreatiebassin en een peuterbadje.


13

Hoofdstuk 3

It Rak

3.1 Inleiding Zwembad It Rak is in 2001 geopend. Het bad staat op dezelfde plaats als het in 1999 gesloopte L. Rasterhoffbad, dat weer zijn oorsprong kent in het in 1938 gebouwde Sneeker Zwembad. Sinds de opening wordt It Rak door Optisport Sneek B.V. geëxploiteerd. De bijbehorende huur- en exploitatieovereenkomst en de subsidie-uitvoeringsovereenkomst lopen tot 23 februari 2031. Het zwembad is eigendom van Vastgoed Zwembad Sneek B.V., waarin zowel de gemeente (51%) als de exploitant (49%) participeert. Aangrenzend aan het bad ligt de Optisport Health Club, die op de plaats van een deel van het oude zwembad is gebouwd. Gasten kunnen ‘binnendoor’ van het zwembad naar de Health Club lopen.

3.2 Voorzieningenaanbod Het zwembad bestaat uit de volgende voorzieningen: 

een wedstrijdbad van 25 x 15 meter met een beweegbare bodem van 12,5 x 15 meter, een diepte van 2,00 meter (met uitzondering van de ‘duikkuil’ van 3,50 meter diepte), een tribune en een watertemperatuur van 28 graden;



een gecombineerd ‘fun- en doelgroepenbad’ (fudobad), bestaande uit een doelgroepengedeelte van 10,7 x 7,7 meter met een beweegbare bodem en een recreatiegedeelte van circa 119 m² met een diepte van 1,40 meter en een watertemperatuur van 31 graden;



een peuterbad van circa 30 m² met een diepte van 0,3 meter;



een glijbaan met uitglijbak;



een whirlpool;



‘droge’ en ‘natte’ horeca (in eigen beheer en in combinatie met de receptie);



een vergaderruimte;



een EHBO-ruimte;



een verenigingsruimte voor Z&PC Neptunia ’24;



een terras en ligweide met speeltoestellen (buiten).

Sinds 2011 zijn het buitenbad en het peuterbadje buiten gesloten. Dat heeft te maken met het feit, dat het bad diverse bouwkundige gebreken vertoont. Om die te verhelpen zijn investeringen nodig. Alvorens daarover te beslissen, wil de gemeente op basis van dit onderzoek een duidelijk beeld van de openbare zwembaden krijgen.

3.3 Activiteiten It Rak biedt de volgende zwemactiviteiten aan: 

recreatief zwemmen: o

vrij zwemmen;

o

banen zwemmen;

o

familiezwemmen;


14





doelgroepen: o

meer bewegen voor ouderen;

o

fifty-fit;

o

trimzwemmen;

o

aqua therapeutisch zwemmen;

o

aqua powerwalk;

o

aqua power;

o

aqua fit;

o

zwangerschapszwemmen;

o

ouderen kindzwemmen (baby-/peuter-/kleuterzwemmen);

les zwemmen: o

ABC-lessen (2 x 45 minuten of 1 x 90 minuten per week);

o

turbozwemmen;

o

zwemles voor volwassenen;

o

privézwemles.

Overigens valt op, dat voor dezelfde activiteit soms verschillende namen worden gebruikt. De benaming op de website, in de roosters en bij de tarievenoverzichten komt niet altijd overeen. Naast de genoemde activiteiten wordt het bad voor schoolzwemmen gebruikt en aan verschillende verenigingen en instellingen verhuurd, te weten: 

Zwem- en Polo Club Neptunia ’24 (wedstrijdzwemmen, waterpolo, recreatief/elementair zwemmen, aangepast zwemmen, senioren- en trimzwemmen);



Moby Dick (duikvereniging);



Frittemahof (senioren);



Ielanen (zorginstelling);



Astmafonds;



Fit Door Sport (mensen met een lichamelijke beperking);



Samen Onderweg (mensen met een verstandelijke beperking);



Obesitasvereniging;



Fysio4U.

Wekelijks wordt het zwembad gedurende meer dan 100 uur gebruikt, waarbij op sommige momenten ook sprake is van gescheiden gebruik van het wedstrijdbad en het fudobad. De horeca is gecombineerd met de receptie en is alleen tijdens de openingstijden van de receptie geopend. Dat betekent hoogstwaarschijnlijk, dat er tijdens verenigingsuren geen openstelling is.

recreatief zwemmen doelgroepen les zwemmen schoolzwemmen verenigingen/instellingen totaal

maandag 5,75 3,25 2,25 5,00 5,50 21,75

dinsdag 5,75 2,25 2,25 5,00 4,25 19,50

woensdag donderdag 6,50 5,50 1,50 3,25 3,00 2,25 3,00 5,00 3,75 3,25 17,75 19,25

vrijdag 5,00 4,25 3,75 1,00 6,75 20,75

zaterdag 1,50 0,00 4,50 0,00 2,75 8,75

zondag 4,00 0,00 0,00 0,00 0,00 4,00

totaal 34,00 14,50 18,00 19,00 26,25 111,75

tabel 3.1: gebruiksuren per activiteitencategorie in 2012


15

3.4 Bezoek en gebruik 3.4.1 Bezoek De bezoekersaantallen van It Rak zijn in de volgende tabel weergegeven, waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen het betalende zwembadbezoek en het bezoek van de naastgelegen Optisport Health Club, dat op gezette tijden ‘gratis’ van het bad gebruik mag maken. De cijfers laten een wisselend beeld zien. Het valt op dat het bezoek van recreatief zwemmen in 2011 hoger is dan in 2010, terwijl het ruime buitenbad per 2011 is gesloten. Dat doet vermoeden dat de functie van het buitenbad in de laatste jaren zeer gering was. Daarnaast neemt het bezoek van schoolzwemmen in 2011 behoorlijk af ten opzichte van 2010. Volgens de gemeente komt dit doordat het schoolzwemmen vanaf het schooljaar 2010 – 2011 van twee keer per week 30 minuten naar één keer per week 60 minuten is overgeschakeld. Het bezoek van verenigingen/groepen schommelt behoorlijk. Volgens de bedrijfsleider heeft dat te maken met het steeds nauwkeuriger maken van de bezoekersregistratie. 2009 61.664 8.185 17.048 33.450 7.166 127.513 8.846 136.359

recreatief zwemmen doelgroepen les zwemmen schoolzwemmen verenigingen/groepen totaal betaald Optisport Health Club totaal

2010 54.349 7.230 17.419 30.374 28.003 137.375 9.060 146.435

2011 56.089 7.958 16.130 20.437 23.377 123.991 8.592 132.583

5

tabel 3.2: bezoek 2009 – 2011

3.4.2 Bezetting en animocijfer Wanneer het totale bezoek – dus inclusief het ‘gratis’ bezoek van de Health Club – tegen het aantal vierkante meters zwemwater wordt afgezet, wordt duidelijk dat de bezetting van It Rak matig is. Zelfs wanneer het bezoek uitsluitend aan de ruim 600 m² overdekt zwemwater wordt toegerekend, hetgeen behoudens in het jaar 2011 incorrect is, ligt de bezetting ruim onder het landelijk gemiddelde van circa 255 bezoekers per vierkante meter. In 2011 ligt het cijfer met 219 daar ruim onder. De matige bezetting is opvallend, aangezien het overdekte zwemaanbod van It Rak qua omvang passend is voor een verzorgingsgebied met 36.000 inwoners, terwijl het aantal inwoners van het werkelijke verzorgingsgebied circa 40.000 is. Weliswaar kan het verzorgingsgebied van een zwembad zelden exact worden bepaald, maar mede gezien de concurrentiepositie van It Rak (zie paragraaf 2.1) moet het bad in staat zijn om niet alleen de inwoners van Sneek, maar ook die van omliggende kernen te bedienen. Dat betekent dat het gemiddelde aantal bezoeken per inwoner van het verzorgingsgebied (het ‘animocijfer’) ook laag is. Uitgaande van een verzorgingsgebied van 40.000 inwoners, komt het bad in de afgelopen jaren niet in de buurt van het landelijk gemiddelde voor overdekte zwembaden van 4,53 (zie de volgende tabel). Het verschil met het landelijk gemiddelde voor combibaden is uiteraard nog groter.

5

De cijfers van 2008 en eerdere jaren worden buiten beschouwing gelaten, omdat die niet goed met de meer recente cijfers kunnen worden vergeleken. Volgens de exploitant is er in 2008 een nieuw kassasysteem geïntroduceerd, waarmee het bezoek op een andere wijze wordt geregistreerd dan voorheen. Een nieuwe kijk op de zwembaden - Gemeente Súdwest-Fryslân Drijver en Partners

16


2009 1,54 0,20 0,43 0,84 0,18 3,19 0,22 3,41

2010 1,36 0,18 0,44 0,76 0,70 3,43 0,23 3,66

2011 benchmark 1,40 2,10 0,20 0,60-0,70 0,40 0,80-0,90 0,51 0,58 0,70-0,90 3,10 4,53 0,21 3,31 4,53

tabel 3.3: animocijfers 2009 – 2011 op basis van een verzorgingsgebied van 40.000 inwoners

De animocijfers laten belangrijke verschillen tussen de diverse activiteitengroepen zien. Zo is het animocijfer van recreatief zwemmen aan de lage kant, terwijl het bad meerdere recreatieve voorzieningen heeft. Een mogelijke verklaring is, dat het bad qua sfeer en uitstraling meer op sport gericht is. Uit informatie blijkt ook, dat het banen zwemmen binnen het recreatief zwemmen een belangrijke plaats inneemt. Het animocijfer van doelgroepen is zeer laag. Ondanks het aantal doelgroepactiviteiten weet het bad relatief weinig bezoekers te trekken. Wellicht heeft dat ook met de sfeer te maken, of met het feit dat zwemschool Splash ook doelgroepactiviteiten aanbiedt. In elk geval is het aantal bezoekers per gebruiksuur van de doelgroepen ook laag. De aanwezigheid van de zwemschool zou ook een verklaring voor het lage animocijfer van les zwemmen kunnen zijn. Het animocijfer van verenigingen/groepen schommelt sterk, maar ligt in 2010 in de buurt van de norm. De sluiting van het therapiebad van het ziekenhuis per 1 maart 2012 biedt hier mogelijk een kans, zeker gezien het feit dat It Rak de voorzieningen heeft om kwetsbare groepen en mensen met een beperking te accommoderen.

3.5 Tarievenstructuur In 2.1.2 is al op de hoogte van de tarieven van It Rak ten opzichte van die van de zwembaden in de omgeving ingegaan. In deze paragraaf komt de tarievenstructuur aan bod. Daarover is in 2.1.2 al gemeld, dat die wat afwijkt van die van de meeste andere baden. Er zijn namelijk geen meerbadenkaarten aanwezig, maar wel een abonnement waarmee eenmaal per week kan worden gezwommen. Ook is er een abonnement waarmee onbeperkt kan worden gezwommen. De abonnementen zijn zowel voor recreatief zwemmen, als voor de aquasporten te koop en hebben een geldigheid van zes of twaalf maanden. De abonnementen waarmee eenmaal per week aan het recreatief zwemmen of de aquasporten kan worden deelgenomen, geven wisselende kortingen per bezoek ten opzichte van het losse tarief: 

recreatief zwemmen, één keer per week, zes maanden:

16%;



recreatief zwemmen, één keer per week, twaalf maanden:

26%;



recreatief zwemmen, één keer per week, zes maanden jeugd:

11%;



recreatief zwemmen, één keer per week, twaalf maanden jeugd:

25%;



aquasporten, één keer per week, zes maanden:

21%;



aquasporten, één keer per week, twaalf maanden:

28%.


17

Over het algemeen zijn de kortingspercentages van de abonnementen in orde. Dat geldt niet voor het halfjaarabonnement voor aquasporten, dat 21% korting per bezoek geeft. Dat is duidelijk hoger dan het halfjaarabonnement voor recreatief zwemmen en ook hoger dan gebruikelijk. Volgens de locatiemanager is het verenigingstarief € 41,96 per uur. In het kader van dit onderzoek is geen integrale kostprijsberekening gemaakt, maar dat tarief is hoogstwaarschijnlijk niet kostendekkend. Dat zou betekenen dat de verenigingen indirect worden gesubsidieerd. Dat is in zwembaden niet ongebruikelijk. Sommige gemeenten kiezen ervoor om verengingen een volledig kostendekkend tarief te laten betalen, zodat beter inzicht in de werkelijke kosten kan worden verkregen. De indirecte ‘tarievensubsidie’ wordt dan uiteraard vervangen door een directe subsidie voor de verenigingen.

3.6 Marktbewerking It Rak doet relatief weinig aan marketing en public relations. Naast de website zijn er folders, waarin de activiteiten worden bekendgemaakt. Daarbij ligt een behoorlijke nadruk op feitelijke informatie. Daarnaast worden er zo nu en dan advertenties geplaatst. Voor de zwemlessen wordt gebruik gemaakt van de mascottes Zed en Sop. Voor zover bekend zijn er verder geen structurele vormen van marktbewerking. Dat blijkt ook uit de in 2011 hiervoor gemaakte kosten, die met € 3.148,- zeer laag zijn. Een aspect van marktbewerking betreft de samenwerking met verenigingen of andere partners in de omgeving van het bad. Er maken diverse verenigingen en instellingen gebruik van het zwembad, maar met hen bestaat alleen een verhuurrelatie. Volgens de locatiemanager is er geen sprake van sleutelverhuur, maar volgens een aantal verenigingen wel. Er wordt niet samengewerkt in de sfeer van bijvoorbeeld clinics of sportdagen. Voor zover bekend is er ook geen relatie met de buitenschoolse opvang, bijvoorbeeld middels een zwemlesarrangement.

3.7 Exploitatieresultaten De informatie met betrekking tot de baten en lasten van It Rak in de afgelopen jaren is niet voor elk jaar even gedetailleerd aanwezig (zie bijlage 5). Voor de analyse zullen vooral de cijfers van 2011 worden gebruikt. Indien relevant worden ook de resultaten uit eerdere jaren gebruikt.

3.7.1 Baten Bezoek In de volgende tabel is de gemiddelde omzet per betalende bezoeker voor het jaar 2011 weergegeven. Daarbij is het ‘gratis’ bezoek via de Health Club dus niet meegerekend. Uit de tabel blijkt, dat de gemiddelde verkoopopbrengsten per recreatieve zwemmer flink lager zijn dan de prijs van een los kaartje. Dat doet vermoeden dat een relatief groot aantal bezoekers van de abonnementen gebruikmaakt. Ten opzichte van het benchmarkgemiddelde doet het bad het goed. In tegenstelling tot bij recreatief zwemmen ligt het cijfer van doelgroepen veel dichter in de buurt van een los kaartje en zelfs boven de prijs per bezoek voor de abonnementen waarmee eenmaal per week aan de activiteit kan worden deelgenomen. Dat is opvallend. Wellicht wordt voor deze activiteiten weinig van abonnementen Een nieuwe kijk op de zwembaden - Gemeente Súdwest-Fryslân Drijver en Partners

18

gebruikgemaakt. Een andere verklaring zou kunnen zijn, dat sommige abonnementhouders niet elke week komen zwemmen, terwijl ze daar wel voor betalen. Het bad beschikt niet over cijfers om deze vermoedens te kunnen toetsen. Het cijfer van It Rak ligt veel hoger dan het benchmarkgemiddelde. De gemiddelde omzet per les zwemmer is herkenbaar, maar lastig met het benchmarkgemiddelde te vergelijken, omdat de meeste zwemlessen van It Rak langer duren dan in de meeste andere zwembaden in Nederland. Dat leidt tot hogere prijzen per les en een lager bezoek dan bijvoorbeeld bij een systematiek van twee lessen van 30 minuten per week. De omzet per schoolzwemmer is veel hoger dan in de meeste andere zwembaden in de benchmark. Doordat niet bekend is welke vergoeding er per leerling aan het zwembad wordt betaald, kan de oorzaak vooralsnog niet worden vastgesteld. In andere baden worden afwijkingen bij het schoolzwemmen soms veroorzaakt, doordat het aantal bezoekers wordt geraamd en niet exact wordt geregistreerd. Of dat bij It Rak ook het geval is, is niet bekend. Volgens het bad is de constructie op basis waarvan de omzet wordt berekend zeer ingewikkeld. Het gemiddelde tarief per bezoeker van verenigingen/groepen is lastig te vergelijken met dat van andere baden, omdat het bij It Rak niet uitsluitend om verenigingen, maar ook om instellingen gaat, die waarschijnlijk een hoger tarief betalen.

recreatief zwemmen doelgroepen les zwemmen schoolzwemmen verenigingen/groepen

€ € € € €

2011 2,83 6,06 13,79 7,35 3,21

benchmark € 2,71 € 3,97 € 7,04 € 3,26 € 2,44

tabel 3.4: gemiddelde omzet per betalende bezoeker 2011

Overig bezoek Dit betreft de vergoeding voor het ‘gratis’ bezoek van de Optisport Health Club. In 2011 bedroeg de gemiddelde omzet per bezoeker € 3,16. Dat is een normaal tarief. Horeca In 2011 was de gemiddelde horecaomzet per zwembadbezoeker € 0,54. Daarbij is het bezoek vanuit de Health Club en dat van verenigingen/groepen en schoolzwemmen buiten beschouwing gelaten. Voor soortgelijke zwembaden geldt een norm van € 1,00 per bezoeker, dus op dit punt doet It Rak het niet goed. In 2009 en 2010 was het cijfer met € 0,58 niet veel beter dan in 2011. De lage omzet per bezoeker wordt deels door de combinatie van horeca en receptie veroorzaakt. Ook heeft het bad een weinig recreatieve sfeer en uitstraling. Overig De overige opbrengsten waren in 2009 en 2010 zeer hoog in vergelijking met 2008 en 2011. De exploitant kan hiervoor geen oorzaak aanwijzen.

3.7.2 Lasten Personeel De personele formatie van It Rak bedraagt circa 11,45 fte. Dat betekent dat het aantal bezoekers per fte 11.578 is (inclusief het bezoek vanuit de Health Club). Dat is lager dan het landelijk gemiddelde van 12.500. Op basis Een nieuwe kijk op de zwembaden - Gemeente Súdwest-Fryslân Drijver en Partners

19

daarvan zou de personele bezetting 10,6 fte moeten zijn. De wat hoge personele bezetting in relatie tot het bezoek kan vermoedelijk voor een deel door het lage aantal bezoekers per vierkante meter zwemwater (zie 3.4.2) worden verklaard. Net als de formatie zijn de gemiddelde personeelslasten per fte aan de hoge kant: circa € 41.800,- tegen een norm van € 40.000,- per fte voor zwembaden die de CAO Recreatie hanteren. Opvallend is de doorbelasting van personeelskosten. Dit betreft de doorberekening van uren aan andere accommodaties van Optisport. Overigens zijn de bijbehorende uren niet in de zojuist genoemde formatie opgenomen. In die zin zou de doorbelasting bij het berekenen van de gemiddelde personeelslasten per fte eigenlijk buiten beschouwing moeten blijven. Voor de jaren 2009, 2010 en 2011 zijn de lasten echter onvoldoende uitgesplitst, zodat niet duidelijk is hoeveel in die jaren is doorbelast. Energie Ten opzichte van 2006 zijn de energielasten in 2011 20% lager. Deze afname heeft zich over de gehele linie (elektra, gas, water, chemicaliën) voorgedaan. Doordat er geen cijfers van het verbruik gedurende deze periode beschikbaar zijn, kunnen die niet met de kosten worden vergeleken. In elk geval zijn de totale lasten in orde. Op basis van de benchmark zouden de energielasten namelijk circa € 140.000,- moeten bedragen. De nadere specificatie laat wel interessante verschillen zien, want de lasten van elektra zijn buitengewoon laag, terwijl de kosten van gas erg hoog zijn. Dat wordt verklaard door de aanwezigheid van een WKK-installatie (warmtekrachtkoppeling) in de accommodatie. Dat wordt bevestigd door de energiecijfers, die wel beschikbaar zijn: het gasverbruik van 2011 is namelijk erg hoog, terwijl het elektraverbruik zeer laag is. Van het waterverbruik zijn geen cijfers van 2011 beschikbaar. Onderhoud In deze lasten zijn hoogstwaarschijnlijk alleen de lasten van het dagelijks onderhoud opgenomen. De kosten voor groot onderhoud zijn namelijk in de huur verwerkt. De lasten wisselen door de jaren heen, hetgeen mede door een veranderende verdeling tussen dagelijks en groot onderhoud wordt veroorzaakt. Desalniettemin kan worden gesteld, dat de lasten van dagelijks onderhoud aan de hoge kant zijn. Belastingen en verzekeringen Hoewel de lasten van verzekeringen door de jaren heen fluctueren, is het totaalbedrag van 2011 herkenbaar. In 2008 waren de lasten nog aan de hoge kant. Administratie en beheer Voor 2011 is van deze categorie lasten geen nadere uitsplitsing bekend. Afgaande op de cijfers van eerdere jaren betreft het grootste deel van de kosten projectmanagement en de risico-fee. Algemene lasten Voor 2011 is van deze categorie lasten geen nadere uitsplitsing bekend. Uitzondering zijn de kosten voor promotie, die ruim € 3.100,- bedragen. Zoals eerder vermeld (zie paragraaf 3.6), is dat zeer laag. Afgaande op de cijfers van eerdere jaren vormen de kosten van kantoor en schoonmaak de grootste posten. Huur In de huurprijs zijn onder meer de kapitaallasten en eigenaarslasten voor groot onderhoud verdisconteerd.


20

Afschrijving inventaris Met deze post gaan slechts kleine bedragen gepaard. Inkoop In de meeste jaren is de verhouding tussen de inkoop en de verkoop van de horeca prima in orde. In 2009 en 2010 bedroegen de inkoopkosten namelijk 34% van de omzet en dat is vrijwel gelijk aan de norm van 33%. In 2011 was het percentage iets opgelopen naar 37.

3.7.3 Resultaat Het jaarlijkse tekort ligt rond de € 700.000,-, maar er zijn van jaar tot jaar behoorlijke verschillen. Daarnaast is de verhouding tussen baten en lasten verbeterd. In 2011 bedroegen de baten 53% van de totale lasten. Exclusief de huurlasten is dit ‘dekkingspercentage’ 86% en dat is prima, want dat ligt boven de norm van 80% (exclusief huurlasten). Tot slot valt op, dat er in toenemende mate een groot verschil bestaat tussen het exploitatietekort en de hoogte van de subsidie. In 2010 was het tekort circa € 676.000,-, terwijl de subsidie circa € 826.500,- bedroeg. Dat is een verschil van ruim € 150.000,-. In 2011 was het verschil circa € 166.000,-. Deze ‘winsten’ vloeien niet naar de gemeente terug, maar zijn voor de exploitant.

3.8 Interne organisatie De locatiemanager is verantwoordelijk voor het reilen en zeilen van de accommodatie. De manager stuurt het hoofd zwembad aan. Samen sturen deze twee medewerkers de overige medewerkers aan. De technisch specialist van het zwembad heeft een regiofunctie en werkt derhalve niet alleen in It Rak. Binnen de contracturen hebben enkele medewerkers administratieve taken, waarmee circa 10 uur per week gepaard gaat. Volgens de locatiemanager zijn veel medewerkers op verschillende terreinen inzetbaar.

3.9 Conclusie It Rak is een vrij jong bad met een behoorlijk compleet activiteitenaanbod. De bezetting van het bad is matig, evenals het aantal bezoekers in relatie tot het verzorgingsgebied. Dat geldt voor vrijwel alle activiteiten. De initiatieven op het gebied van marketing en public relations zijn beperkt. Al met al is het maatschappelijk rendement van It Rak matig. Vanuit financieel perspectief geldt, dat de gemiddelde omzet per bezoeker voor elk van de zwemactiviteiten boven het bijbehorende benchmarkgemiddelde ligt. Daarbij geldt wel, dat het verschil tussen het gemiddelde van It Rak en het losse tarief van het bad bij recreatief zwemmen groot is. Dat heeft mede met het gebruik van abonnementen te maken, die relatief veel korting geven. In tegenstelling tot de zwemactiviteiten valt de horecaomzet per bezoeker ronduit tegen. Aan de kostenkant zijn de personele formatie, de personeelslasten per fte en de kosten van het dagelijks onderhoud wat hoog. Daarentegen zijn de lasten van energie, belastingen en verzekeringen en afschrijving inventaris in orde. Ook het inkooppercentage van de horeca is prima, evenals de verhouding tussen baten en lasten. Opvallend is het grote verschil tussen de hoogte van de subsidie en het exploitatietekort, waardoor It Rak sinds jaarlijks een flinke winst maakt, die sinds 2010 boven de € 150.000,- ligt. Een nieuwe kijk op de zwembaden - Gemeente Súdwest-Fryslân Drijver en Partners

21

De belangrijkste mogelijkheden om het resultaat van It Rak te verbeteren, liggen vooral op het terrein van het bezoek, dat momenteel lager is dan mag worden verwacht. Zodoende zouden ook de bezetting van het bad en de efficiëntie van de personele inzet verbeteren. Daarbij gaat het niet alleen om meer bezoek, maar kan ook een actievere samenwerking met partners in onderwijs, kinderopvang, welzijn en zorg worden gezocht. Daarnaast kan de korting van enkele abonnementen worden beperkt. Tevens kan worden overwogen om een meer kostendekkend verenigingstarief te hanteren.


22

Hoofdstuk 4

De Rolpeal

4.1 Inleiding Sportcentrum De Rolpeal bestaat uit een zwembad, een sporthal, een kleine horeca in eigen beheer en een grotere horeca, die door een kantinestichting van de vaste gebruikers wordt geëxploiteerd. Het centrum wordt geëxploiteerd door de gemeente Súdwest-Fryslân, die ook eigenaar van de accommodatie is. De accommodatie is bijna 40 jaar oud. Uit een onderzoek van Grontmij uit 2010 blijkt, dat De Rolpeal in een matige staat verkeert. Volgens de bedrijfsleider wordt momenteel alleen noodzakelijk onderhoud verricht, mede in afwachting van politieke besluitvorming over een nieuw sportcomplex.


een wedstrijdbad van 25 x 10 meter met een diepte van 1,10 tot 2,00 meter en een watertemperatuur van 30 graden;



een instructiebad van 12 x 8 meter met een diepte van 0,20 tot 1,00 meter en een watertemperatuur van 30 graden;



een glijbaan (15 meter);



kleine horeca (eigen beheer);



grote horeca (verpacht).

4.3 Activiteiten De Rolpeal biedt de volgende zwemactiviteiten aan: 





recreatief zwemmen; o

vrij zwemmen;

o

banen zwemmen;

o

discozwemmen;

doelgroepen: o

aquajoggen;

o

trimzwemmen;

o

meer bewegen voor ouderen;

o


o

babyzwemmen;

o

Fit ’n Fun;

les zwemmen: o

ABC-lessen (2 x 30 minuten per week);

o

zwemles voor volwassenen.


23

Daarnaast wordt het bad voor schoolzwemmen gebruikt en aan verenigingen verhuurd, waaronder zwemvereniging SVW Workum en Stichting Onbeperkt. Doordat vooralsnog niet bekend is op welke dagen deze uren worden afgenomen, zijn de betreffende uren evenredig over de vijf weekdagen verdeeld. Het is opvallend dat er op zaterdagochtend geen zwemlessen worden aangeboden. In de zomervakantie is het bad in de weekenden gesloten. De eigen horeca is gecombineerd met de receptie en is alleen tijdens de openingstijden van de receptie geopend. Dat betekent hoogstwaarschijnlijk, dat er tijdens verenigingsuren geen openstelling is. De grotere horeca zal dan vermoedelijk juist wel open zijn.

recreatief zwemmen doelgroepen les zwemmen schoolzwemmen verenigingen/instellingen totaal

maandag 4,50 1,00 1,50 1,20 1,80 10,00

dinsdag 2,50 1,50 2,00 1,20 1,80 9,00


vrijdag 4,85 1,00 1,50 1,20 1,80 10,35

zaterdag 4,00 0,00 0,00 0,00 0,00 4,00

zondag 4,00 0,00 0,00 0,00 0,00 4,00

totaal 26,85 6,50 9,50 6,00 9,00 57,85


4.4 Bezoek en gebruik 4.4.1 Bezoek In de volgende tabel is het bezoek van De Rolpeal weergegeven. De cijfers van schoolzwemmen en verenigingen/groepen zijn ramingen. Daarnaast is vooralsnog alleen voor het jaar 2011 een uitsplitsing van het bezoek van recreatief zwemmen, doelgroepen en les zwemmen beschikbaar. De ontvangen informatie is echter inconsistent, wat doet vermoeden dat deze cijfers niet volledig correct zijn. Dat geldt ook voor het bezoek van recreatief zwemmen, doelgroepen en les zwemmen in 2009, dat in dat jaar eenmalig flink lager was dan in de overige jaren. Hiervoor is nog geen verklaring gevonden. Uit de tabel blijkt, dat het bezoek in de afgelopen jaren behoorlijk constant is geweest. 2007 recreatief zwemmen doelgroepen les zwemmen schoolzwemmen verenigingen/groepen totaal

2008

2009

2010

58.460

59.502

48.493

59.595

12.500 5.200 76.160

12.500 5.200 77.202

12.500 5.200 66.193

12.500 5.200 77.295

2011 23.334 15.059 20.379 12.500 5.501 76.773

tabel 4.2: bezoek 2007 – 2011

4.4.2 Bezetting en animocijfer De bezetting van De Rolpeal is matig. Het aantal bezoekers per vierkante meter zwemwater ligt – met uitzondering van 2009 – rond de 220. Dat is ruim onder het landelijk gemiddelde van circa 255. In tegenstelling tot bij It Rak komt dat niet door een laag animocijfer. Op basis van de ligging van de diverse zwembaden in de omgeving, kan worden gesteld dat het primaire verzorgingsgebied van De Rolpeal uit de inwoners van de clusters Workum en Koudum bestaat. Daarnaast kunnen kleine delen van de clusters Makkum en HeegEen nieuwe kijk op de zwembaden - Gemeente Súdwest-Fryslân Drijver en Partners

24

Woudsend tot het verzorgingsgebied van het bad worden gerekend. Samen wonen in deze gebieden minder dan 15.000 inwoners. Dat betekent dat het animocijfer van De Rolpeal in 2011 minimaal 5,12 is (zie de volgende tabel). Dat is ruim hoger dan het landelijk gemiddelde voor overdekte baden van 4,53. De slechte bezetting wordt derhalve vooral veroorzaakt door het feit, dat het bad te groot is voor haar verzorgingsgebied.

recreatief zwemmen doelgroepen les zwemmen schoolzwemmen verenigingen/groepen totaal

2011 benchmark 1,56 2,10 1,00 0,60-0,70 1,36 0,80-0,90 0,83 0,37 0,70-0,90 5,12 4,53

tabel 4.3: animocijfers 2011 op basis van een verzorgingsgebied van 15.000 inwoners

De uitsplitsing van de animocijfers per bezoekerscategorie laat zien, dat de doelgroepen het erg goed doen. Ook het les zwemmen ‘scoort’ hoog. De verenigingen vallen tegen en datzelfde geldt voor het recreatief zwemmen. Voor een oud en sober bad zonder recreatiebassin is een animocijfer van 1,56 echter nog vrij goed.

4.5 Tarievenstructuur In 2.1.2 is al op de hoogte van de tarieven van De Rolpeal ten opzichte van die van de zwembaden in de omgeving ingegaan. In deze paragraaf komt de tarievenstructuur aan bod. Het aantal tarieven is beperkt en dat vergroot de overzichtelijkheid voor de klant. Zo kennen alle doelgroepactiviteiten (behalve Fit ’N Fun) hetzelfde tarief en is het aantal kortingsmogelijkheden beperkt. Bij het recreatief zwemmen zijn er 10- en 20-badenkaarten, die respectievelijk 10% en 20% korting per bezoek bieden. De 20-badenkaart geeft daarmee een wat hoge korting. Kinderen krijgen met die kaart 15% korting en dat is een gebruikelijker percentage. Volgens de bedrijfsleider is het verenigingstarief € 32,50 per uur in het weekend en € 27,50 per uur op doordeweekse dagen. In het kader van dit onderzoek is geen integrale kostprijsberekening gemaakt, maar deze tarieven zijn hoogstwaarschijnlijk niet kostendekkend. Dat zou betekenen dat de verenigingen indirect worden gesubsidieerd. Dat is in zwembaden niet ongebruikelijk. Sommige gemeenten kiezen ervoor om verengingen een meer of volledig kostendekkend tarief te laten betalen, zodat beter inzicht in de werkelijke kosten kan worden verkregen. De indirecte ‘tarievensubsidie’ wordt dan uiteraard vervangen door een directe subsidie voor de verenigingen.

4.6 Marktbewerking De Rolpeal heeft goede contacten met de lokale pers. Dat genereert publiciteit voor activiteiten. Daarnaast worden af en toe advertenties geplaatst. Tevens worden activiteiten in de accommodatie aangekondigd. De website van het bad is weinig aantrekkelijk en biedt vooral feitelijke informatie. De pagina op Facebook is meer op beleving gericht. Er is geen samenwerking met partners als verenigingen, zorg, welzijn en onderwijs.


25

De grote horecavoorziening wordt door een stichting van vaste gebruikers beheerd en geëxploiteerd. Deze partij voert ook enkele taken ten behoeve van de sporthal uit en is buiten de openingstijden van het zwembad verantwoordelijk voor het sleutelbeheer. Met de verenigingen vindt af en toe overleg plaats.

4.7 Exploitatieresultaten De financiële resultaten van De Rolpeal zijn in bijlage 6 weergegeven. Daarbij moet worden opgemerkt, dat bij de lasten geen splitsing tussen zwembad en sporthal kan worden gemaakt en dat de gegevens soms een minder hoog detailniveau hebben dan die van It Rak.

4.7.1 Baten Bezoek Op basis van de in 4.4.1 weergegeven bezoekcijfers is de gemiddelde omzet per bezoeker in 2011 als volgt:

recreatief zwemmen doelgroepen en schoolzwemmen les zwemmen verenigingen/groepen

€ € € €

2011 benchmark 2,83 € 2,71 1,95 4,13 € 7,04 2,14 € 2,44 6

tabel 4.4: gemiddelde omzet per bezoeker 2011

De gemiddelde omzet per bezoeker van recreatief zwemmen is net iets hoger dan het benchmarkgemiddelde, maar flink lager dan de kosten van een los toegangskaartje voor volwassenen. Dat doet vermoeden dat er veel van meerbadenkaarten gebruik wordt gemaakt, of dat een groot deel van het bezoek uit jeugd bestaat. Doelgroepen en schoolzwemmen kunnen niet worden gesplitst, maar een gemiddelde omzet van € 1,95 per bezoeker is duidelijk lager dan de benchmarkgemiddelden van beide bezoekersgroepen (€ 3,97, respectievelijk € 3,26). De scholen betalen € 2,95 per les per leerling (inclusief BTW!) en ook de doelgroepen hebben een hoger tarief. Dat doet vermoeden, dat de bezoekcijfers inderdaad niet geheel correct zijn (zie ook 4.4.1). Het les zwemmen ‘scoort’ flink lager dan het benchmarkgemiddelde, maar dat heeft ook te maken met het feit, dat de lessen in De Rolpeal 30 minuten duren, terwijl in andere baden voor 45 of 60 minuten wordt gekozen. Dat scheelt uiteraard in de omzet per bezoeker. De verenigingen/groepen zorgen per bezoeker voor minder omzet dan het benchmarkgemiddelde. Dat heeft mede te maken met het lage uurtarief voor verenigingen. Horeca De gemiddelde horecaomzet per bezoeker is niet zo eenvoudig te beoordelen als bij It Rak. De Rolpeal heeft namelijk een kleine horecavoorziening in het zwembad, die door de gemeente wordt geëxploiteerd. Daarnaast is er nog een grotere horeca, die door een derde partij wordt geëxploiteerd. De gemiddelde omzet per bezoeker van het zwembad (exclusief schoolzwemmen en verenigingen/groepen) was € 0,19 in 2011. Door de bijzondere situatie met betrekking tot de horeca, alsmede het sobere karakter van het zwembad, is het niet juist om de norm van € 1,00 per bezoeker te hanteren. 6

De omzet van doelgroepen en schoolzwemmen is alleen als geheel beschikbaar.


26

4.7.2 Lasten Personeel De totale personele formatie van De Rolpeal is 6,7 fte. Voor het zwembad alleen zou dat een ruime formatie zijn, maar bij dit cijfer is ook de personele inzet voor de sporthal opgenomen. Voor de circa 75.000 zwembadbezoekers van de laatste jaren is een formatie van 6,0 fte passend, uitgaande van de norm van 1 fte per 12.500 bezoekers. Het is echter onwaarschijnlijk, dat er slechts 0,7 fte aan de sporthal kan worden toegerekend. Dat betekent dat de personele inzet in het zwembad efficiënt is. In 2011 bedroegen de gemiddelde personeelslasten per fte ruim € 49.500,-. Hoewel de gemiddelde personeelslasten van gemeentelijke zwembaden in verband met de CAR-UWO altijd wat hoger liggen dan bij baden met een Recreatie CAO, is dat erg hoog. Energie De energielasten zijn alleen als totaalbedrag en niet per energiesoort bekend. Ook is geen uitsplitsing voor de verschillende onderdelen van de accommodatie beschikbaar. Op basis van de benchmark zouden de energielasten van het zwembad circa € 80.000,- moeten bedragen. Overigens waren de energielasten van de totale accommodatie in 2010 opvallend laag. Dat kan niet worden verklaard uit de verbruikscijfers per energiesoort, die wel bekend zijn (zie de volgende tabel). Uit die gegevens blijkt ook, dat het waterverbruik van het sportcentrum in de laatste jaren in orde is. Het gasverbruik lijkt aan de hoge kant te zijn, hetgeen past bij de staat van de accommodatie.

elektra (in kWh) gas (in m³) water (in m³)

2007 218.440 158.088 7.160

2008 320.960 165.486 6.520

2009 280.520 140.429 5.350

2010 290.822 166.073 5.751

2011 301.920 152.221 5.344

tabel 4.5: energieverbruik De Rolpeal (inclusief sporthal)

Onderhoud Zoals vermeld in paragraaf 4.1, wordt alleen het noodzakelijke onderhoud aan De Rolpeal verricht. Dat komt tot uiting in zeer wisselende uitgaven voor deze post en in het feit dat de kosten laag zijn. Algemene lasten Doordat niet bekend is uit welke lasten deze post bestaat, kan geen oordeel over de hoogte van de kosten worden gegeven. In 2010 zijn de kosten ongeveer twee keer zo hoog als in de andere jaren. Dat is opvallend. Overige lasten Van de overige lasten is geen uitsplitsing beschikbaar. Daardoor kan er geen oordeel over deze post worden gegeven. Vermoedelijk zijn onder andere de inkoopkosten van de horeca in deze lasten verwerkt. Die kosten kunnen op dit moment dus niet tegen de verkoopkosten worden afgezet.

7

7

Voor de jaren 2007 en 2008 zijn de inkooplasten van de horeca wel bekend, maar in 2009, 2010 en 2011 is deze post ‘inkoop buffet’ door een post ‘overige lasten’ vervangen. De bedragen van deze post doen vermoeden, dat daarin ook andere lasten dan alleen de inkoopkosten van de horeca zijn opgenomen. Indien de overige lasten toch alleen uit de inkoop van de horeca zouden bestaan, zou de verhouding tussen de inkoop en de verkoop van de horeca van jaar tot jaar namelijk zeer wisselend zijn. Een nieuwe kijk op de zwembaden - Gemeente Súdwest-Fryslân Drijver en Partners

27

4.7.3 Resultaat In de laatste jaren schommelt het tekort van het gehele sportcentrum rond de € 250.000,-. In 2011 bedroegen de baten 50% van de totale lasten. Wanneer de kapitaallasten buiten beschouwing worden gelaten, neemt de verhouding tussen baten en lasten toe naar 55%. Beide percentages zijn berekend op basis van de totale baten en lasten van het sportcomplex. Dat betekent dat daarin ook de opbrengsten en kosten van de sporthal zijn opgenomen. Dat laat onverlet dat de verhouding tussen baten en lasten niet goed is. Ook zonder de aan de sporthal toe te rekenen baten en lasten komt De Rolpeal namelijk niet in de buurt van een dekkingspercentage van 80 (de norm). De aan de sporthal toe te rekenen kosten zouden namelijk ongeveer € 338.000,- moeten bedragen, om voor het zwembad op een verhouding tussen baten en lasten van 80% uit te komen. Dat betekent dat 60% van de totale kosten van het sportcentrum aan de sporthal zouden moeten worden toegerekend. Dat is onrealistisch, want in werkelijkheid zal de sporthal eerder voor ongeveer een kwart van de kosten verantwoordelijk zijn.

4.8 Interne organisatie De bedrijfsleider is verantwoordelijk voor het reilen en zeilen van de accommodatie. Hij stuurt het hoofd administratie aan, die ook de eerste vervanger van de bedrijfsleider is. Samen sturen ze het zwembadpersoneel en de medewerkers van onderhoud en schoonmaak aan.

4.9 Conclusie De Rolpeal is een accommodatie op leeftijd en verkeert in een matige staat. Bij langdurige instandhouding zijn verbeteringen op dit punt noodzakelijk. Het bad heeft een beperkt activiteitenaanbod en een matige bezetting. In relatie tot het aantal inwoners van het verzorgingsgebied wordt het bad echter goed bezocht. Vooral het bezoek van doelgroepen en les zwemmen is hoger dan mag worden verwacht. Het hoge animocijfer laat zien, dat het bad feitelijk te groot is voor het verzorgingsgebied en dat daardoor de bezetting matig is. De activiteiten op het gebied van marketing en public relations zijn beperkt, evenals de samenwerking met maatschappelijke partners in zorg, welzijn, kinderopvang en onderwijs. Al met al is het maatschappelijk rendement van het bad redelijk goed. Vanuit financieel perspectief geldt, dat de gemiddelde verkoopopbrengsten per bezoeker van doelgroepen, schoolzwemmen en verenigingen laag zijn. Daarnaast is de horecaomzet per bezoeker laag, maar dat heeft vooral met de beperkte omvang van de horeca en de aanwezigheid van een grotere, verpachte horeca in de accommodatie te maken. Qua tarieven vallen de wat hoge korting van de 20-badenkaart en het lage verenigingstarief op. Aan de kostenkant zijn de gemiddelde personeelslasten per fte hoog, maar is de personele inzet efficiënt. De energielasten zijn in orde en dat geldt ook voor het energieverbruik, hoewel het gasverbruik aan de hoge kant lijkt te zijn. Over de overige posten kan op basis van de beschikbare informatie geen oordeel worden gegeven. Het dekkingspercentage is laag en dat wordt niet door de aanwezigheid van de sporthal verklaard. Wanneer de aan de sporthal toe te rekenen baten en lasten namelijk buiten beschouwing worden gelaten, verandert het dekkingspercentage namelijk nauwelijks.


28

Uiteraard bestaat het totale tekort van het sportcentrum voor een deel uit het tekort van de sporthal. Het in 2011 aan het zwembad toe te rekenen tekort was dus lager dan het totale tekort van het sportcentrum in dat jaar van circa € 282.000,-. Daarnaast is een gecombineerde exploitatie van een zwembad en sporthal normaal gesproken altijd voordeliger dan wanneer de twee voorzieningen apart worden geëxploiteerd, doordat er synergievoordelen kunnen worden bewerkstelligd. Op basis van de analyse liggen de belangrijkste mogelijkheden om het resultaat van De Rolpeal te verbeteren in het terugdringen van de gemiddelde personeelslasten per fte. Daarnaast kunnen kortingen worden beperkt. Tevens kan worden overwogen om een meer kostendekkend verenigingstarief te hanteren. Bovendien kan meer samenwerking met externe partijen worden gezocht.


29

Hoofdstuk 5

Vitaloo

5.1 Inleiding Zwembad Vitaloo is in 1972 geopend en in 1994 is het ingrijpend gerenoveerd. Daarbij is ook het huidige wedstrijdbad toegevoegd. Het bad is eigendom van de gemeente Súdwest-Fryslân en wordt sinds 2008 door Optisport Bolsward B.V. geëxploiteerd. Het contract is voor 10 jaar aangegaan en loopt derhalve tot en met 31 december 2017. Naast het zwembad ligt een camping met 18 standplaatsen, die ook door Optisport wordt geëxploiteerd.


een wedstrijdbad van 25 x 12,5 meter met een beweegbare bodem van 12,5 x 12,5 meter, een diepte van 2,00 meter (met uitzondering van het gedeelte met beweegbare bodem, waar de diepte 1,80 meter is) en een watertemperatuur van 30 graden;



een recreatiebad van circa 17,5 x 8 meter met een diepte van 0,20 tot 1,40 meter, een watertemperatuur van 33 graden, met een ligbank, zitbank en whirlpool;



een peuterbad van circa 10 m²;



zwemmersbar;



een speelveld.

5.3 Activiteiten Vitaloo biedt de volgende zwemactiviteiten aan: 






vrij zwemmen;

o

banen zwemmen;

doelgroepen: o

aquafietsen;

o

aquapower;

o

aquapowerwalk;

o

trimzwemmen;

o

fifty-fit;

o

ouder-/kindzwemmen;

o

baby-/peuterzwemmen;

o


les zwemmen: o

ABC-zwemmen;

o

7-maanden cursus;

o

privéles.


30

Naast de genoemde activiteiten wordt het bad voor schoolzwemmen gebruikt en aan verenigingen en andere organisaties verhuurd. Daarbij gaat het om Zwem- en Polo Club Bolsward, het Marne College en kinderdagverblijf It Mearke. Wekelijks wordt het zwembad gedurende ruim 68 uur gebruikt, waarbij op sommige momenten ook sprake is van gescheiden gebruik van de bassins. De horeca is in eigen beheer en tijdens de openstelling van het bad geopend.

recreatief zwemmen doelgroepen les zwemmen schoolzwemmen verenigingen totaal

maandag 3,00 3,00 2,00 2,00 2,67 12,67

dinsdag 4,50 0,75 3,00 0,50 2,50 11,25


vrijdag 3,00 1,75 2,00 0,00 4,75 11,50

zaterdag 0,00 0,00 0,00 0,00 4,00 4,00

zondag 3,00 0,00 0,00 0,00 0,00 3,00

totaal 22,00 9,25 13,00 6,50 18,00 68,75


5.4 Bezoek en gebruik 5.4.1 Bezoek De bezoekersaantallen van Vitaloo zijn in de volgende tabel weergegeven. De cijfers zijn redelijk stabiel, hoewel het les zwemmen en in mindere mate ook het recreatief zwemmen en het schoolzwemmen een stijgende lijn vertoont. Daarentegen is het bezoek van doelgroepen sinds 2009 is afgenomen.


2008 16.800 5.685 15.386 10.422 12.166 60.459

2009 16.866 6.232 16.140 11.256 11.115 61.609

2010 16.879 5.451 16.979 11.321 9.968 60.598

2011 17.747 5.175 18.902 11.962 11.505 65.291

tabel 5.2: bezoek 2008 – 2011

In 2006 heeft Semad Advies ook een exploitatieonderzoek uitgevoerd. In het rapport worden de in de volgende tabel weergegeven bezoekerscijfers vermeld. Daaruit blijkt dat het totale aantal bezoekers sinds 2002 substantieel is afgenomen. De daling heeft zich in alle categorieën voorgedaan, hoewel die bij het schoolzwemmen veel minder sterk is geweest dan bij de andere bezoekersgroepen. Daarbij was 2011 qua bezoek nog het beste van de afgelopen vier jaren.


2002 29.227 9.246 31.729 12.712 17.100 100.014

2003 28.657 9.711 28.605 12.061 17.524 96.558

2004 2002-2011 29.101 -39% 9.079 -44% 24.349 -40% 11.858 -6% 16.663 -33% 91.050 -35%

tabel 5.3: bezoek 2002 – 2004


31

5.4.2 Bezetting en animocijfer De bezetting van Vitaloo is zeer slecht. In 2011 – het beste van de vier afgelopen jaren – was de bezetting namelijk circa 144 bezoekers per vierkante meter zwemwater en dat is ver onder het landelijk gemiddelde van circa 255. Net als bij De Rolpeal wordt de lage bezetting voor een belangrijk deel door de beperkte omvang van het verzorgingsgebied veroorzaakt. Een bad van ruim 450 m² is voldoende voor 25.000 inwoners. De kern Bolsward bestaat echter uit circa 10.000 inwoners. Verder is een deel van de omliggende kernen ook als verzorgingsgebied van het zwembad te beschouwen, maar daarmee wordt bij lange na niet een totaal van 25.000 inwoners bereikt. Indien met het bezoekersaantal van 2011 het landelijk animocijfer van 4,53 zou worden gerealiseerd, zou dat een verzorgingsgebied van circa 14.400 inwoners betekenen. Vermoedelijk is het werkelijke verzorgingsgebied iets groter (circa 16.000 inwoners), zodat het animocijfer onder het landelijk gemiddelde ligt (zie de volgende tabel). Dat lagere animocijfer is echter niet de belangrijkste reden van de lage bezetting. Dat is namelijk het feit, dat het bad te groot is voor het verzorgingsgebied. Uitgesplitst naar de verschillende activiteiten is het bezoek van recreatief zwemmen en doelgroepen laag, terwijl het schoolzwemmen, de verenigingen en vooral het les zwemmen relatief veel bezoekers trekken.


2008 1,05 0,36 0,96 0,65 0,76 3,78

2009 1,05 0,39 1,01 0,70 0,69 3,85

2010 1,05 0,34 1,06 0,71 0,62 3,79

2011 benchmark 1,11 2,10 0,32 0,60-0,70 1,18 0,80-0,90 0,75 0,72 0,70-0,90 4,08 4,53

tabel 5.4: animocijfers 2008 – 2011 op basis van een verzorgingsgebied van 16.000 inwoners.

5.5 Tarievenstructuur In 2.1.2 is al op de hoogte van de tarieven van Vitaloo ten opzichte van die van de zwembaden in de omgeving ingegaan. In deze paragraaf komt de tarievenstructuur aan bod. Een blik op de tarievenlijst leert, dat het aantal tarieven beperkt is. Dat komt de overzichtelijkheid voor de bezoeker ten goede. De meerbadenkaarten voor recreatief zwemmen geven 17% (12-badenkaart) en 20% (25-badenkaart) korting. Dat is in orde, hoewel iets aan de hoge kant. Een uitschieter is de 12-wekenkaart voor aquasporten, die maar liefst 31% korting geeft. Volgens de locatiemanager is het tarief voor trainingen door verenigingen € 47,30 per uur. Voor wedstrijden wordt een tarief van € 61,30 per uur gehanteerd. In het kader van dit onderzoek is geen integrale kostprijsberekening gemaakt, maar deze tarieven zijn hoogstwaarschijnlijk niet kostendekkend. Dat zou 8

betekenen dat de verenigingen indirect worden gesubsidieerd. Dat is in zwembaden niet ongebruikelijk. Sommige gemeenten kiezen ervoor om verengingen een meer of volledig kostendekkend tarief te laten betalen, zodat beter inzicht in de werkelijke kosten kan worden verkregen. De indirecte ‘tarievensubsidie’ wordt dan uiteraard vervangen door een directe subsidie voor de verenigingen.

8

Naast indirecte subsidiëring via de tarieven ontvangt Zwem- en Polovereniging Bolsward nog een directe subsidie van circa € 11.000,- voor het gebruik van het zwembad. Een nieuwe kijk op de zwembaden - Gemeente Súdwest-Fryslân Drijver en Partners

32

5.6 Marktbewerking Voor de marketing en public relations van Vitaloo gelden grotendeels dezelfde opmerkingen als voor It Rak: er is sprake van een vrij klassieke wijze van marktbewerking, waarbij op de website en in de publicaties een behoorlijke nadruk op feitelijke informatie ligt. Voor zover bekend zijn er verder geen structurele vormen van marktbewerking. Dat wordt bevestigd door de lage promotiekosten in 2008 en 2009. Net als bij It Rak is ook de samenwerking met verenigingen of andere partners in de omgeving zeer beperkt. Er is geen sprake van sleutelverhuur.

5.7 Exploitatieresultaten Een overzicht van de baten en lasten van Vitaloo is opgenomen in bijlage 7. Net als bij It Rak zijn de baten en lasten van Vitaloo niet voor elk jaar even gedetailleerd beschikbaar. Dat geldt vooral voor de jaren 2010 en 2011. Daarvan is vooralsnog namelijk niet de omzet per activiteitencategorie bekend. Daarnaast is alleen het totaal van de lasten voor energie, onderhoud, belastingen en verzekeringen, administratie en beheer, algemene lasten en huur beschikbaar. Dat beperkt de mogelijkheden om deze lasten te beoordelen, want het gaat om grote bedragen.

5.7.1 Baten Bezoek Doordat van 2010 en 2011 alleen de omzetcijfers voor het zwembad als geheel beschikbaar zijn, kan van die twee jaren niet voor elke bezoekerscategorie de gemiddelde omzet per bezoeker worden berekend. Zoals in de volgende tabel is weergegeven, is de gemiddelde totale omzet van de zwemactiviteiten per bezoeker € 5,66 in 2010 en € 5,42 in 2011. Dat is hoger dan in 2009 (€ 5,31), maar lager dan in 2008 (€ 5,74). Doordat er geen nadere specificatie van de cijfers beschikbaar is, kan de oorzaak van deze verschillen vooralsnog niet worden achterhaald. Omdat 2009 het meest recente jaar met uitsplitsing van de omzet is, worden de cijfers van dat jaar gebruikt om met de bij It Rak en De Rolpeal vermelde benchmarkgemiddelden te vergelijken. Voor alle categorieën is de gemiddelde omzet per bezoeker van Vitaloo hoger dan in de benchmark. Een belangrijke oorzaak daarvan zijn waarschijnlijk de tarieven, want die zijn wat hoger dan bij de meeste publieke baden in de omgeving (zie 2.1.2). Ook vergeleken met de tarieven doen zich geen opvallende afwijkingen voor. Uitzondering is het schoolzwemmen, want de gemiddelde omzet per bezoeker van deze activiteit is in 2008 en 2009 veel hoger dan de vergoeding per leerling van € 2,95 (inclusief BTW!) in 2011. Tenzij de vergoeding sinds 2009 is aangepast, is dat zeer opmerkelijk.

recreatief zwemmen doelgroepen les zwemmen schoolzwemmen verenigingen

€ € € € €

2008 3,81 5,08 11,49 4,17 2,37

€ € € € €

2009 2010 2011 3,57 4,72 5,66 € 5,42 9,76 € 4,43 2,50

benchmark € 2,71 € 3,97 € 7,04 € 3,26 € 2,44

tabel 5.5: gemiddelde omzet per bezoeker 2008 – 2011


33

Horeca De gemiddelde horecaomzet per bezoeker (exclusief schoolzwemmen en verenigingen) bedraagt € 0,27 in 2011. In de drie voorgaande jaren schommelt het bedrag rond de € 0,25. De norm ligt op € 1,00, maar dat is in het geval van Vitaloo niet realistisch. Het bad beschikt immers ‘slechts’ over een zwemmersbar. Desalniettemin moet het mogelijk zijn om een hogere omzet te realiseren.

5.7.2 Lasten Personeel De personele formatie van Vitaloo bedraagt 6,29 fte. Dat betekent dat het aantal bezoekers per fte in 2011 laag was, namelijk 10.380. Op basis van het landelijk gemiddelde van 12.500 bezoekers per fte zou circa 1 fte minder nodig zijn. De belangrijkste oorzaak van de wat hoge personele bezetting in relatie tot het bezoek is de zeer slechte bezetting van het bad. Ook op zeer rustige uren moet immers een bepaald aantal medewerkers aanwezig zijn. De gemiddelde personeelslasten per fte zijn hoog. In 2011 bedroegen ze namelijk € 45.164,-, terwijl de norm voor zwembaden met de CAO Recreatie op € 40.000,- ligt. Daarbij komt nog dat de exploitatiecijfers doen vermoeden, dat de overige personeelslasten van 2010 en 2011 niet in de personeelskosten zijn opgenomen. In 2009 was dat wel het geval en toen waren de absolute personeelskosten duidelijk hoger. Energie In de volgende tabel is het energieverbruik tegen het aantal bezoekers en het aantal vierkante meters zwemwater afgezet. Daarbij moet worden opgemerkt, dat de cijfers van 2010 het verbruik exclusief de maand december betreffen. In de tabel worden de bijbehorende cijfers met landelijke benchmarkcijfers voor binnenbaden vergeleken. Daaruit blijkt dat het elektraverbruik zeer laag is, terwijl het gasverbruik zeer hoog is. Dat heeft alles te maken met de aanwezigheid van de WKK-installatie. Het waterverbruik per bezoeker is conform de landelijke cijfers. Afgezet tegen de oppervlakte van het zwemwater is het waterverbruik echter laag. Dat lijkt een contradictie, maar dat is niet zo. Het verschil in oordeel over het verbruik per bezoeker en het verbruik per vierkante meter zwemwater wordt namelijk door de slechte bezetting van het zwembad veroorzaakt. energieverbruik elektra - verbruik (in kWh) - verbruik/bezoeker - verbruik/m² gas - verbruik (in m³) - verbruik/bezoeker - verbruik/m² water - verbruik (in m³) - verbruik/bezoeker - verbruik/m²

2008

2009

2010

landelijk

163.560 2,71 361,46

149.040 2,42 329,37

93.360 1,54 206,32

3,44 770,44

281.181 4,65 621,39

254.958 4,14 563,44

217.305 3,59 480,23

1,36 302,08

4.498 0,07 9,94

4.030 0,07 8,91

4.294 0,07 9,49

0,07 15,05

tabel 5.6: energieverbruik 2008 – 2010

De kosten van 2008 en 2009 zijn herkenbaar en geven geen aanleiding tot nadere opmerkingen. Op basis van benchmarkcijfers mag namelijk een bedrag voor energielasten worden verwacht, dat vrijwel gelijk is aan de lasten van Vitaloo. Een nieuwe kijk op de zwembaden - Gemeente Súdwest-Fryslân Drijver en Partners

34

Onderhoud De onderhoudslasten van 2008 en 2009 zijn aan de lage kant en geven geen aanleiding tot verdere opmerkingen. Belastingen en verzekeringen De lasten van 2008 zijn flink hoger dan die van 2009. Dat wordt volledig door de subpost ‘verzekeringen’ veroorzaakt. Klaarblijkelijk is er in 2009 iets bijzonders gebeurd. De lasten van 2008 geven geen aanleiding tot opmerkingen. Administratie en beheer Het grootste deel van de kosten binnen deze post bestaan uit administratieve dienstverlening en de managementfee. Algemene lasten In 2008 en 2009 vormden kantoorkosten meer dan 50% van de algemene lasten. Deze post geeft geen aanleiding tot verdere opmerkingen. Huur In tegenstelling tot bij It Rak zijn in deze post hoogstwaarschijnlijk niet de eigenaarslasten opgenomen, want daar is het bedrag te laag voor. Afschrijving inventaris Met deze post zijn slechts kleine bedragen gemoeid. Inkoop De verhouding tussen de inkoop en verkoop van horeca is zeer wisselend en over het algemeen te hoog. In 2008 bedroegen de inkooplasten nog 34,5% van de verkoop en dat verschilt niet veel van de norm van 33%. In 2009 nam het percentage echter toe naar 49 en in 2010 naar 52. In 2011 was de verhouding al beter, namelijk 43%. Dat is echter nog steeds te hoog.

5.7.3 Resultaat Het tekort schommelt rond de € 240.000,-. In 2011 bedroegen de baten 62% van de totale lasten. Doordat de huurlasten voor 2010 en 2011 niet bekend zijn, kan de verhouding tussen baten en lasten exclusief de huur niet exact worden berekend. Uitgaande van de huurlasten van 2009 bedroegen de baten in 2011 circa 65% van de lasten (exclusief huur). Dat is duidelijk lager dan de norm van 80%.

5.8 Interne organisatie De locatiemanager is verantwoordelijk voor de dagelijkse gang van zaken in het zwembad en de aansturing van het personeel. Over het algemeen zijn de medewerkers behoorlijk op leeftijd. Vier van hen zijn al meer dan 20 jaar in dienst.


35

5.9 Conclusie Het bezoek aan Vitaloo is laag, zeker in vergelijking met de periode 2002 – 2004. De bezetting is zeer slecht en dat komt deels doordat het bad te groot is voor het verzorgingsgebied. Dat wordt bevestigd door het animocijfer, dat redelijk is. Het bezoek van recreatief zwemmen en doelgroepen is echter laag. Het les zwemmen en schoolzwemmen doen het wat dat betreft veel beter. De verwachte beleidsaanpassing van het schoolzwemmen zal derhalve een behoorlijke impact op de exploitatie hebben. De activiteiten op het gebied van marketing en public relations zijn beperkt en er wordt weinig met externe partijen samengewerkt. In financieel opzicht is de gemiddelde omzet per bezoeker prima in orde, maar is de horecaomzet laag. De efficiëntie van de personele inzet is ook aan de lage kant, terwijl de personeelslasten juist hoog zijn. Het energieverbruik is in orde en ook de meeste andere kostenposten geven geen aanleiding tot nadere opmerkingen. Dat geldt niet voor de verhouding tussen de inkoop en verkoop van de horeca, want die is hoger dan gebruikelijk. Het dekkingspercentage van Vitaloo is laag. Het zwembad is te groot voor het verzorgingsgebied. Om het lage financieel en maatschappelijk rendement te verbeteren, is het wenselijk om het bad te verkleinen. Ook kan samenwerking met de lokale zwemschool en eventuele maatschappelijke partners worden gezocht.


36

Hoofdstuk 6

Mounewetter

6.1 Inleiding Waterpark Mounewetter is in 1973 geopend. Aan de bouw van het zwembad is ook door de lokale bevolking bijgedragen. Het bad is eigendom van Stichting Mounewetter, die het ook exploiteert. Het waterpark vormt samen met de camping het recreatiecentrum Mounewetter. In het verleden vielen alle voorzieningen onder Stichting Mounewetter, maar die heeft het campinggedeelte met de horeca in de jaren negentig van de vorige eeuw verkocht. De stichting exploiteert derhalve alleen het waterpark.


een L-vormig buitenbad (circa 770 m²) bestaande uit een deel van 30 x 14 meter (0,30 tot 1,40 meter diep) en een deel van 25 x 14 meter (maximaal 3,80 meter diep) met twee duikplanken, een kleine glijbaan, een familieglijbaan en een watertemperatuur van 24 graden;



een waterspeeltuin van 12 x 13 meter met een diepte van 0,40 meter, een watertemperatuur van 24 graden en speeltoestellen;



een peuterbad van 254 m² met een diepte van 0,30 meter en een watertemperatuur van 24 graden;



een springkussen;



een zonneweide met speelvoorzieningen;



een kantine en een kiosk (beide eigendom van de campingeigenaar).

6.3 Activiteiten Mounewetter biedt de volgende zwemactiviteiten aan: 






vrij zwemmen;

o

banen zwemmen;

doelgroepen: o

aquafun;

o

aquasurvival;

o

aquajogging;

o

aquafit4you;

o

superfit zwemmen;

o

trimaquavaria;

o

conditiezwemmen;

les zwemmen: o

ABC-lessen (3 x 25 minuten per week);

o

zwemvaardigheid 1/2/3;

o

brevet reddend zwemmen;

o

snuffel zwemles (voor 4-jarigen).


37

Het zwembad is geopend van eind april tot begin september. Gedurende deze maanden wisselen de openingstijden. In de zomervakantie wordt het zwembad gedurende 85 uur per week gebruikt (zie de volgende tabel), waarbij soms ook sprake is van gescheiden gebruik van de verschillende bassins.

recreatief zwemmen doelgroepen les zwemmen totaal

maandag 5,75 1,50 4,92 12,17

dinsdag 11,00 0,50 4,17 15,67

woensdag donderdag 11,00 11,00 1,50 0,50 1,50 4,17 14,00 15,67

vrijdag 11,00 0,50 2,00 13,50

zaterdag 6,50 0,00 1,00 7,50

zondag 6,50 0,00 0,00 6,50

totaal 62,75 4,50 17,75 85,00

tabel 6.1: gebruikersuren zomervakantie per activiteitencategorie in 2012

6.4 Bezoek, gebruik en bezetting Het bezoek van Mounewetter wordt uiteraard veel meer door de weersgesteldheid beïnvloed dan dat van de binnenbaden. Dat blijkt ook uit de schommelende bezoekersaantallen (zie de volgende tabel). In de cijfers is ook het bezoek van de gasten van de camping verwerkt. Met een gemiddeld bezoekersaantal van boven de 50.000 per jaar vervult Mounewetter een duidelijke maatschappelijke functie als buitenbad. Ook de bezetting is prima, want zelfs in het qua zon en warmte slechte buitenbadjaar 2011 was het bezoek per vierkante meter zwemwater nog vrijwel gelijk aan het landelijk gemiddelde voor buitenbaden.

2011 2010 2009 2008 2007 2006 2005 2004 2003 gemiddelde

bezoek bezoek/m² 43.483 37 49.295 42 57.207 48 50.515 43 46.135 39 62.710 53 55.325 47 51.030 43 60.260 51 52.884 45

tabel 6.2: bezoek en bezetting 2003 – 2011

Op basis van de huidige informatie kunnen de bezoekcijfers niet per bezoekerscategorie worden uitgesplitst. Uit cijfers uit het ‘Seizoensoverzicht 2011’ van het bad blijkt echter, dat jaarlijks 50% tot 60% van het bezoek aan recreatief zwemmen door niet-campinggasten kan worden toegerekend. Het overgrote deel van het resterende bezoek betreft campinggasten, die vrij toegang tot het zwembad hebben. Door het bijzondere karakter van het zwembad kan geen animocijfer worden berekend. Daarvoor moet immers het verzorgingsgebied worden bepaald en door de importantie van het bezoek van campinggasten is dat niet mogelijk. Wel kan worden vastgesteld waar het betalende bezoek vandaan komt. Uit cijfers van de verkoop van abonnementen in 2011 blijkt, dat inwoners van Witmarsum (36%), Arum (13%) en Bolsward (9%) samen een meerderheid van de abonnementen afnemen. Makkum staat met 6% op ‘plaats vier’. Betalende bezoekers die geen abonnement hebben, zijn vooral afkomstig uit Harlingen (24%), Bolsward (18%) en Franeker (14%). Dit betekent dat het zwembad – zoals verwacht – vooral haar bezoek uit het cluster Witmarsum-Arum haalt, maar dat het bad ook een functie voor de omliggende kernen binnen de gemeente Súdwest-Fryslân (Bolsward, Makkum) en ten noorden daarvan (Harlingen, Franeker) heeft. Een nieuwe kijk op de zwembaden - Gemeente Súdwest-Fryslân Drijver en Partners

38

6.5 Tarievenstructuur In 2.1.2 is kort bij de tarieven van Mounewetter stilgestaan. In deze paragraaf is de tarievenstructuur aan de orde. Een blik op de prijslijst van 2012 leert, dat het aantal verschillende tarieven behoorlijk groot is. Dat kan de overzichtelijkheid voor de bezoeker beperken. Zo is er voor recreatief zwemmen een zogenaamde ‘avondkaart’, die 25% korting geeft aan bezoekers die na 19.00 uur nog even (maximaal 1,5 uur) naar het bad gaan. Daarnaast is er een 10-badenkaart (10% korting), een 10-badenavondkaart (17% korting) en een groepskaart voor groepen vanaf 10 personen (25% korting). Tevens zijn er een persoonlijk en een gezinsabonnement. Dit alles betekent dat er voor het recreatief zwemmen veel verschillende kortingsmogelijkheden zijn, want veel buitenbaden maken een keuze tussen meerbadenkaarten en abonnementen, waarbij de meeste baden overigens voor abonnementen kiezen. De kaarten voor de doelgroepactiviteiten en zwemlessen kunnen alleen in combinatie met een abonnement worden gekocht. De variatie in tarieven is hier beperkt. Voor de zwemlessen geldt overigens, dat de gemeente 9

de leskaart van leerlingen van de basisscholen uit de voormalige gemeente Wûnseradiel betaalt . Wanneer een kind na één seizoen nog niet de diploma’s A en B heeft behaald, betaalt de gemeente nogmaals een leskaart. Wanneer deze twee seizoenen niet afdoende zijn, geeft Mounewetter de zogenaamde ‘nazorg zwemgarantie’. Dat betekent dat de betreffende kinderen tegen gereduceerd tarief een leskaart kunnen kopen, net zo lang totdat de diploma’s A en B zijn behaald.

6.6 Marktbewerking Mounewetter voert een actief marketingbeleid. Naast de bekende folders is er een eigen website, die zowel feitelijke informatie als een stuk beleving biedt. Ook worden regelmatig artikelen voor de regionale krant en de maandelijkse dorpskrant geschreven. Daarnaast worden de media bij bijzondere zaken uitgenodigd, maar zij weten het zwembad zelf ook te vinden. Tevens wordt het ‘programmaboekje’ van het bad huis-aan-huis bezorgd. Abonnementhouders buiten de regio krijgen dit boekje toegezonden. Naast de reguliere activiteiten organiseert Mounewetter ook vele ‘incidentele’ activiteiten in het zwembad, die voor extra aanloop zorgen. In 2011 betrof het onder andere een scholenestafette, discozwemmen, de zwemvierdaagse, eurozwemmen, ‘hoogste boom’, spijkerbroekhangen, een rommelmarkt, wedstrijden stoepkrijt, poffertjes bakken, vis bakken en een feestelijke afsluitingsweek. Daarnaast zijn er diverse acties, onder andere voor abonnementhouders, scholen en kinderen uit achterstandsgebieden. Het 40-jarig bestaan van het bad in 2013 wordt aangegrepen om de verenigingen binnen het dorp bij het bad te betrekken. Tevens zal het jubileum met de nodige public relations en activiteiten worden omgeven. Er is regelmatig contact met de verschillende bezoekersgroepen. Zo worden de scholen regelmatig benaderd en wordt de jaarvergadering van de vereniging van Dorpsbelang Witmarsum jaarlijks bezocht om de band met het dorp te bestendigen en versterken. De band met de inwoners in de omgeving van het bad blijkt ook uit het grote aantal lokale sponsoren van het bad. Daarnaast neemt de grote schare betrokkenen het bad veel werk uit

9

De gemeente betaalt de vergoeding rechtstreeks aan de exploitant. Deze omzet maakt overigens deel uit van de exploitatieresultaten, zoals die in de volgende paragraaf worden weergegeven. Een nieuwe kijk op de zwembaden - Gemeente Súdwest-Fryslân Drijver en Partners

39

handen. Zo worden de programmaboekjes en andere materialen grotendeels zelf en in samenwerking met lokale betrokken partijen vervaardigd en gedistribueerd. Wat betreft samenwerking met externe partijen gaat het in eerste instantie vooral om de naastgelegen camping, waarmee diverse activiteiten worden georganiseerd. Daarnaast is in 2011 met het zwembad in Franeker afgesproken om elkaar waar mogelijk te ondersteunen. Deze samenwerking kan betrekking hebben op personeel, uitruil van materialen en aankoop van goederen en diensten.

6.7 Exploitatieresultaten De financiële resultaten van Mounewetter zijn in bijlage 8 weergegeven. Vooralsnog zijn de cijfers van 2011 niet bekend.

6.7.1 Baten Bezoek Doordat er geen uitsplitsing van het bezoek naar activiteitencategorie beschikbaar is, is het niet mogelijk om de gemiddelde omzet per bezoeker voor elke bezoekersgroep te berekenen. Wel kan de totale omzet tegen het totale bezoekersaantal worden afgezet. Dan bedraagt de totale gemiddelde omzet per bezoeker in 2011 € 2,50. Dat is hoger dan in 2010 (€ 2,29), maar lager dan in 2009 (€ 2,54). Dat lijkt wat aan de lage kant, maar zonder uitsplitsing van het bezoek is dat moeilijk vast te stellen. Wel is het cijfer hoger dan het landelijk gemiddelde voor buitenbaden van € 1,98. Zoals in paragraaf 6.4 is vermeld, is bij het bezoek ook het bezoek van de campinggasten opgenomen. Zij hebben vrij toegang tot het zwembad. Voor alle staanplaatsen betaalt de camping een bijdrage aan het zwembad, die van de prijzen van een gezinsabonnement is afgeleid. Overig De verschillende incidentele activiteiten hebben in financiële zin een beperkte opbrengst, maar zorgen er wel voor dat het bad wordt bezocht en dat men het gevoel heeft dat het bad ‘leeft’.

6.7.2 Lasten Personeel Naast de fulltime bedrijfsleider is in 2011 voor circa 1.500 uur aan het personeel uitbetaald. Daarnaast is een medewerker voor circa 1.000 uur bij een werkvoorzieningschap ingehuurd. Dat betekent dat de totale personele formatie ongeveer 2,34 fte bedraagt. Afgezet tegen het aantal bezoekers is dat erg weinig, want het aantal bezoekers per fte zou daarmee in 2011 op ruim 18.500 uitkomen. Dat is zeer hoog. Dat betekent dat de efficiëntie van de personele inzet ook zeer hoog is. Volgens de exploiterende stichting komt dat vooral doordat de medewerkers zeer flexibel kunnen worden ingezet. Daarnaast bemannen de bestuursleden in het voorseizoen in de avonduren soms de kassa. Daarvoor worden zij overigens niet betaald, zodat de personeelskosten minder hoog zijn dan bij de inzet van een betaalde medewerker. Tevens kan het zwembad bij onderhoudswerkzaamheden en voor diverse andere handen spandiensten een beroep doen op een groep van circa 20 vrijwilligers. Al deze factoren vergroten de efficiëntie van de personele inzet.


40

De personele formatie van de jaren vòòr 2011 is niet exact bekend. Uitgaande van de formatie van 2,34 fte bedroegen de gemiddelde personeelslasten per fte in 2010 circa € 33.000,-. Dat is prima. Aan deze lage lasten liggen in elk geval twee factoren ten grondslag. Ten eerste werd de bedrijfsleider tot vorig jaar in de wintermaanden bij de sporthal in Makkum gedetacheerd, waar een beperkte vergoeding tegenover stond. Daarnaast is de medewerker van het werkvoorzieningschap relatief goedkoop. Energie In de volgende tabel is het energieverbruik tegen het aantal bezoekers en het aantal vierkante meters zwemwater afgezet en met benchmarkcijfers voor buitenbaden vergeleken. Daaruit blijkt dat het energieverbruik per bezoeker over het algemeen in orde is. Vooral het gasverbruik per bezoeker is laag. Ten opzichte van de omvang van het zwemwateroppervlak zijn het elektra- en waterverbruik aan de hoge kant. De bij de verbruikscijfers horende lasten geven geen aanleiding tot opmerkingen. energieverbruik elektra - verbruik (in kWh) - verbruik/bezoeker - verbruik/m² gas - verbruik (in m³) - verbruik/bezoeker - verbruik/m² water - verbruik (in m³) - verbruik/bezoeker - verbruik/m²

2006

2007

2008

2009

2010

2011

landelijk

89.260 1,42 75,64

86.110 1,87 72,97

78.007 1,54 66,11

84.303 1,47 71,44

89.977 1,83 76,25

88.241 2,03 74,78

1,99 65,16

26.960 0,43 22,85

24.080 0,52 20,41

28.470 0,56 24,13

22.260 0,39 18,86

31.080 0,63 26,34

27.400 0,63 23,22

0,79 24,72

6.440 0,10 5,46

5.787 0,13 4,90

6.009 0,12 5,09

5.872 0,10 4,98

6.426 0,13 5,45

4.698 0,11 3,98

0,12 3,67

tabel 6.3: energieverbruik 2006 – 2011

Dagelijks onderhoud De lasten voor dagelijks onderhoud zijn in orde. Voor de komende jaren zijn geen grote investeringen van bouwkundige of installatietechnische aard gepland. Belastingen en verzekeringen De lasten zijn herkenbaar en geven geen aanleiding tot opmerkingen. Administratie Deze lasten schommelen in de loop der jaren heen en weer, maar zijn over het algemeen wat aan de lage kant. Verkoop De verkooplasten zijn erg laag. Dat lijkt in tegenspraak te zijn met datgene, dat in paragraaf 6.6 over marketing en public relations is gemeld, maar dat is niet het geval. Een deel van de marketing is namelijk niet van financiële aard, maar betreft bijvoorbeeld het benaderen van de media. Daarnaast zorgen de goede contacten met lokale inwoners en organisaties ervoor, dat zaken als het programmaboekje tegen zeer lage kosten kunnen worden vervaardigd. Tevens wordt niet in duurdere regionale kranten, maar alleen in lokale media geadverteerd. Overige lasten Dit betreft kosten voor bijzondere activiteiten. Deze post geeft geen aanleiding tot opmerkingen.


41

6.7.3 Resultaat Het tekort van Mounewetter schommelt zo tussen de € 50.000,- en € 75.000,-. Exclusief kapitaallasten gaat het om een bedrag van € 15.000,- à € 40.000,-. Al deze bedragen zijn exclusief het groot onderhoud, want dat wordt uit de ‘reserve onderhoud’ bekostigd. Dat verklaart vermoedelijk het feit, dat de subsidie hoger is dan het exploitatietekort. Overigens laat dit alles onverlet, dat het tekort in absolute bedragen klein is. Wel wisselt de verhouding tussen baten en lasten behoorlijk van jaar tot jaar. In 2010 was het dekkingspercentage exclusief kapitaallasten en groot onderhoud 76%, terwijl dat in 2009 nog 89% was. Over de periode 2006 – 2010 ligt het gemiddelde op 82%. De norm ligt op 80%, dus dat is prima.

6.8 Interne organisatie De dagelijkse leiding van het zwembad ligt in handen van de fulltime bedrijfsleider, die het (parttime) personeel van het zwembad aanstuurt. De bedrijfsleider wordt door het dagelijks bestuur aangestuurd. Dit bestuur komt maandelijks bijeen. Daarnaast komen de voorzitter, de penningmeester en de bedrijfsleider regelmatig voor overleg bijeen. Het algemeen bestuur keurt de begroting en jaarrekening goed en vergadert twee keer per jaar.

6.9 Conclusie Mounewetter is een bad op leeftijd met een behoorlijk voorzieningen- en activiteitenaanbod, dat ook uit doelgroepen en les zwemmen bestaat. Het bad kent een prima bezetting, wat mede te danken is aan het bezoek van campinggasten en inwoners van buiten het cluster Witmarsum-Arum. Het bad is namelijk veel te groot voor het aantal inwoners van dat cluster. Het maatschappelijk rendement van het bad is zeer goed. Een belangrijk kenmerk van Mounewetter, is dat het bad middenin de samenleving staat. Er zijn goede contacten met lokale inwoners, media en bedrijven, het bad beschikt over een flink aantal vrijwilligers en er worden vele incidentele activiteiten georganiseerd. Door het actieve beleid op het gebied van marketing en public relations weet het zwembad een positieve sfeer te creëren, die de betrokkenheid van de omgeving bij het bad vergroot. Zodoende bevestigt het bad haar maatschappelijke functie en bestaansrecht. In financieel opzicht doet het bad het goed. Weliswaar biedt het veel kortingsmogelijkheden, maar de personele inzet en bijbehorende lasten zijn laag, het energieverbruik is in orde en de verkoopkosten zijn laag. De verhouding tussen baten en lasten is wisselend, maar over het algemeen in orde. Aangezien Mounewetter op vrijwel alle punten positief ‘scoort’, zijn de mogelijkheden om het resultaat te verbeteren beperkt. Wel kunnen het aantal kortingsmogelijkheden en de kortingspercentages worden verlaagd, hoewel dat slechts tot een geringe verbetering van het resultaat zal leiden.


42

Hoofdstuk 7

Conclusies

7.1 Omgevingsanalyse De gemeente Súdwest-Fryslân beschikt over verschillende openbare en particuliere zwemvoorzieningen. Met uitzondering van het cluster Makkum en het cluster Heeg-Woudsend beschikt elk cluster over minimaal één zwemvoorziening. Daarnaast kan vanuit elk cluster binnen 20 autominuten en –kilometers minimaal één van de drie openbare binnenbaden worden bereikt. Drie van de vier publieke zwemaccommodaties – namelijk De Rolpeal, Vitaloo en Mounewetter – zijn al behoorlijk oud. De drie publieke binnenbaden in de gemeente liggen op ‘logische’ plaatsen. Sneek, Bolsward en Workum zijn de drie grootste steden binnen de gemeente, zijn goed bereikbaar en zorgen samen voor een behoorlijk goede spreiding over de gemeente. Vooral ten noorden en oosten van de gemeente is een behoorlijk groot aantal zwemaanbieders gevestigd, waaronder een aantal zwembaden met een sterke regionale functie. Gezien het aanbod van de vier publieke zwembaden in Súdwest-Fryslân en de concurrentie in de omgeving hebben de vier baden geen van allen een grote regionale functie. Dat betekent overigens niet dat er helemaal geen bezoekers van buiten de ‘eigen’ gemeente afkomstig zijn. Vooral Mounewetter trekt namelijk behoorlijk wat bezoek van buiten de gemeentegrenzen. De demografische en andere ontwikkelingen laten zien, dat de vraag naar sport- en doelgroepenwater in de komende jaren zal toenemen, terwijl de vraag naar recreatie- en instructiewater zal dalen. Qua bezoek en type zwemwater ligt in de drie openbare binnenbaden van de gemeente Súdwest-Fryslân momenteel de nadruk op banen zwemmen (sportwater), les zwemmen (instructiewater), doelgroepen (doelgroepenwater) en verenigingen (sportwater). De vraag naar en het aanbod van puur recreatief speelwater is beperkt.

7.2 Exploitatieanalyse In bijlage 9 is een overzicht van de belangrijkste kenmerken en cijfers van de vier publieke zwembaden opgenomen. Daarbij moet worden vermeld, dat voor De Rolpeal de cijfers van de gehele accommodatie zijn opgenomen. De cijfers van de drie binnenbaden betreffen zo veel mogelijk het exploitatiejaar 2011. Daar waar deze gegevens niet beschikbaar dan wel onvolledig zijn, zijn de cijfers van het voorgaande jaar gebruikt. De cijfers van Mounewetter zijn soms gemiddelden over een langere periode omdat de exploitatie van buitenbaden sterker weersafhankelijk is. Uit de informatie in de bijlage blijkt, dat de drie binnenbaden allemaal slecht bezet zijn. In het geval van De Rolpeal en Vitaloo heeft dat vooral te maken met het feit dat het bad te groot is voor het verzorgingsgebied. Dat geldt met name voor De Rolpeal waarvan het animocijfer ruim boven het landelijk gemiddelde voor binnenbaden ligt. Het maatschappelijk rendement van De Rolpael is derhalve redelijk goed, maar dat van Vitaloo is slecht, want dat bad kent een zeer slechte bezetting. In tegenstelling tot De Rolpeal en Vitaloo is de lage bezetting van It Rak niet het gevolg van een te grote accommodatie maar van een te laag animocijfer. Het maatschappelijk rendement van It Rak wordt daarom als ‘matig’ beoordeeld. Een nieuwe kijk op de zwembaden - Gemeente Súdwest-Fryslân Drijver en Partners

43

Er is sprake van overcapaciteit van zwemwater in de gemeente Súdwest-Fryslân. Dat blijkt niet alleen uit de slechte bezettingscijfers maar ook uit het feit dat de drie publieke binnenbaden samen 1.405 m² zwemwater bieden, terwijl op basis van landelijke cijfers over de verhouding tussen het aantal inwoners en het aanbod van zwemwatercapaciteit eerder 1.250 m² nodig is. Bovendien is er een aanzienlijk aantal particuliere aanbieders in de gemeente aanwezig, om nog maar te zwijgen van het aanbod aan oppervlaktewater. In feite is er één publiek overdekt zwembad te veel. De gemiddelde omzet per bezoeker van de diverse activiteiten ligt bij It Rak en Vitaloo steeds boven het gemiddelde, terwijl de cijfers van De Rolpeal er, met uitzondering van het recreatief zwemmen, steeds onder liggen. Dat verschil wordt, onder andere, veroorzaakt door het feit dat De Rolpeal lagere tarieven dan de twee overige baden hanteert. Voor alle drie de baden geldt, dat de gemiddelde horecaomzet per bezoeker erg laag is. De personele inzet van It Rak en Vitaloo is wat aan de hoge kant ten opzichte van het bezoek. Dat wordt mede veroorzaakt door de lage bezetting van beide baden. Bij De Rolpeal heeft het zwembad ook een lage bezetting, maar desondanks is de personele inzet daar wel efficiënt. Daarentegen zijn de personeelslasten van De Rolpeal in relatie tot de formatie zeer hoog. Datzelfde geldt voor Vitaloo en in mindere mate ook voor It Rak. Door de aanwezigheid van een WKK-installatie zijn het elektra- en gasverbruik van It Rak en Vitaloo lastig met de landelijke gemiddelden te vergelijken. Voor De Rolpeal kan dat wel, ondanks dat daarbij ook het verbruik van de sporthal is meegenomen. Het gasverbruik van het sportcentrum is wat aan de hoge kant. Gezien de matige staat van de accommodatie hoeft dat geen verbazing te wekken. Het overige energieverbruik is in orde. Van de drie publieke binnenbaden heeft alleen It Rak een goed financieel rendement. Daar staat echter een matig maatschappelijk rendement tegenover. Tevens is de subsidie veel hoger dan het exploitatietekort. Deze ‘winst’ vloeit echter niet naar de gemeente maar naar de exploitant terug. Het financieel rendement van De Rolpeal is slecht maar het maatschappelijk rendement redelijk goed. Vitaloo ‘scoort’ op beide typen rendement slecht. In tegenstelling tot de drie binnenbaden heeft Mounewetter een goed financieel en maatschappelijk rendement. Het bad heeft een goede bezetting, een regionale functie en is actief op het gebied van marktbewerking en samenwerking met maatschappelijke partners. Daarnaast is de gemiddelde omzet per bezoeker hoger dan het landelijk gemiddelde, is de personele inzet zeer efficiënt, zijn de personeelskosten laag en is het energieverbruik over het algemeen in orde.


44

Hoofdstuk 8

Toekomstscenario’s

8.1 Inleiding In het voorgaande hoofdstuk zijn de belangrijkste bevindingen van de analyse van de zwembaden en hun omgeving samengevat. Op basis daarvan wordt in dit hoofdstuk een aantal scenario’s uitgewerkt. Daarbij zal de focus liggen op de drie publieke binnenbaden. Dat betekent niet dat het buitenbad in Witmarsum niet relevant is. Zoals in hoofdstuk 6 is gebleken, heeft dat bad immers een hoog maatschappelijk en financieel rendement. Een buitenbad kan echter niet goed met een binnenbad worden vergeleken, al was het maar omdat binnenbaden het gehele jaar geopend zijn en buitenbaden niet. In dit hoofdstuk worden drie scenario’s onderscheiden waarvoor de maatschappelijke en financiële gevolgen worden bepaald: 1.

voor iedere inwoner is minimaal één publiek of particulier binnenbad binnen 20 autominuten en – kilometers bereikbaar;

2.

voor iedere inwoners is minimaal één publiek binnenbad binnen 20 autominuten en –kilometers bereikbaar;

3.

de huidige situatie wordt in stand gehouden.

8.2 Scenario 1: binnenbad binnen 20 autominuten en –kilometers 8.2.1 Één van de drie In dit scenario wordt uitgegaan van het behoud van één publiek binnenbad en geldt verder dat iedere inwoner van de gemeente binnen 20 autominuten en –kilometers minimaal één publiek of particulier binnenbad moet kunnen bereiken. Van de drie huidige publieke binnenbaden is It Rak het meest voor de hand liggende bad om te handhaven. Het bad is immers ‘jonger’ dan de twee andere baden, heeft een langlopende huur- en exploitatieovereenkomst, ligt in verreweg de grootste stad van de gemeente en is ook van buiten die stad goed bereikbaar. Daarnaast is het bad duidelijk groter dan de andere twee baden waardoor sluiting van alleen dit bad al tot bijna een halvering (-43%) van de publieke zwemwatercapaciteit in de gemeente zou leiden. Bovendien zou het een enorme kapitaalvernietiging betekenen.

8.2.2 Vraag en aanbod Bij sluiting van één of meer zwembaden hebben bezoekers van die baden in grote lijnen drie mogelijkheden: ze bezoeken voortaan een ander publiek zwembad, ze gaan naar een particuliere aanbieder of ze stoppen met zwemmen. In dit scenario zal de laatste optie vooral van toepassing zijn op bezoekers die niet bereid of in staat zijn om grotere afstanden af te leggen. In het algemeen geldt dat vaak voor senioren, jongeren, mensen zonder auto en kwetsbare groepen. Ook leden van zwemverenigingen uit Workum zullen niet zonder meer bereid zijn om naar It Rak te reizen. Daarnaast zal het schoolzwemmen in de te sluiten baden niet zo maar naar It Rak kunnen worden verplaatst, doordat dat bad voor de scholen verder weg ligt dan de huidige baden. Dat brengt (extra) vervoerskosten en reistijd met zich mee. Tevens is de ruimte binnen het rooster van It Rak beperkt. In dit scenario wordt Een nieuwe kijk op de zwembaden - Gemeente Súdwest-Fryslân Drijver en Partners

45

aangenomen, dat het schoolzwemmen van Vitaloo wel naar It Rak overgaat en dat van De Rolpeal niet. Bolsward ligt namelijk binnen 20 autominuten en –kilometers van It Rak, terwijl Workum daarbuiten ligt. Ook blijkt uit het rooster dat er tijdens schooluren nog wel voldoende ruimte is voor 6,5 uur schoolzwemmen per week hoewel dat wellicht niet op dezelfde tijd zal kunnen plaatsvinden als bij Vitaloo. Uit de plattegrond in bijlage 10 blijkt onder andere, dat It Rak voor veel inwoners van de gemeente SúdwestFryslân binnen 20 autominuten en –kilometers bereikbaar is. Dat geldt echter niet voor een deel van de inwoners van de clusters Witmarsum-Arum, Makkum, Workum en Koudum:  voor inwoners van het cluster Witmarsum-Arum is het openbare binnenbad in Harlingen een alternatief, waar overigens ook in de huidige situatie al gebruik van wordt gemaakt. Daarnaast bieden de zwemschool in Bolsward en het sportcentrum in Harlingen zwemlessen en diverse doelgroepactiviteiten aan;  voor inwoners van het cluster Makkum verdwijnen de twee dichtstbijzijnde openbare binnenbaden. Ook zij zijn aangewezen op de zojuist genoemde accommodaties in Harlingen en Bolsward;  voor inwoners van de clusters Workum en Koudum vormen de drie particuliere aanbieders in het zuidwestelijke deel van de gemeente een alternatief. De huidige particuliere aanbieders kunnen een deel van de huidige vraag naar zwemactiviteiten van Vitaloo en De Rolpeal ‘overnemen’. Zij zullen echter niet in staat zijn om de volledige vraag te accommoderen, omdat daarvoor simpelweg de capaciteit ontbreekt. Daarnaast bieden de drie private zwembaden in het zuidwestelijke deel van de gemeente momenteel geen van allen doelgroepactiviteiten aan, maar dat zou bij sluiting van het bad in Workum natuurlijk kunnen veranderen. Sluiting van Vitaloo en De Rolpeal leidt ertoe, dat de spreiding van publieke binnenbaden over de gemeente verslechtert. Het resterende publieke binnenbad ligt dan namelijk in het oosten van de gemeente. Ook is dat bad te klein om de gehele gemeente te kunnen bedienen en zal – als enig publiek overdekt zwembad in de gemeente – een hoge bezetting krijgen. Een deel van de behoefte aan zwemwater en –activiteiten kan derhalve niet meer worden geaccommodeerd. Dat betekent dat er minder zal worden gezwommen dan nu. De particuliere zwembaden kunnen dit slechts voor een deel voorkomen. Datzelfde geldt voor de publieke baden in aangrenzende gemeenten. Bij een keuze voor dit scenario geldt overigens, dat in plaats van sluiting van Vitaloo en De Rolpeal ook de mogelijkheid van volledige afstoting van deze baden kan worden onderzocht. Daarnaast moet worden opgemerkt, dat sluiting van het zwembad van De Rolpeal ook effect op de exploitatie van de sporthal van het sportcentrum zal hebben. Bepaalde kosten die nu worden gedeeld, zullen dan namelijk volledig voor rekening van de sporthal komen en niet ‘verdwijnen’.

8.2.3 Financiën Scenario 1 heeft niet alleen gevolgen voor de vraag en het aanbod, maar ook financiële consequenties voor elk van de betrokken baden. Hierbij worden de kosten van eventueel flankerend beleid – zoals busvervoer – buiten beschouwing gelaten. Door de sluiting van de twee andere openbare binnenbaden zal het bezoek aan It Rak behoorlijk toenemen. Vooral vanuit Vitaloo mag een flink aantal bezoekers worden verwacht. Op basis van de informatie uit de eerdere hoofdstukken worden het bezoek en het aantal benodigde gebruiksuren van It Rak in dit scenario’s als volgt geraamd: Een nieuwe kijk op de zwembaden - Gemeente Súdwest-Fryslân Drijver en Partners

46


bezoek 70.000 13.000 27.000 32.500 34.000 176.500 9.000 185.500

weken/jaar

tabel 8.1: raming bezoek en gebruiksuren It Rak scenario 1

51 44 40 40 40

normbezetting/uur 35 20 45 35 40

51

30

uren/week diep uren/week ondiep 35,29 27,45 3,69 11,08 12,00 11,25 20,89 2,32 19,13 10,63 91,01 62,73 91,01

62,73

10

Hierbij wordt aangenomen dat ruim 40.000 van de circa 65.000 bezoekers van Vitaloo naar It Rak zullen gaan. Vanuit De Rolpeal worden ruim 10.000 van de circa 77.000 bezoekers verwacht. De toename van het bezoek heeft uiteraard gevolgen voor de baten en lasten van It Rak. In bijlage 11 is een raming daarvan opgenomen. Uit deze raming blijkt dat de toename van het bezoek niet alleen tot een veel betere bezetting leidt, maar ook tot een efficiëntere exploitatie. Exclusief huur zijn de baten en de lasten namelijk vrijwel gelijk.

8.3 Scenario 2: publiek binnenbad binnen 20 autominuten en –kilometers 8.3.1 Drie opties In dit scenario is het uitgangspunt dat iedere inwoner van de gemeente binnen 20 autominuten en –kilometers minimaal één publiek binnenbad moet kunnen bereiken. In de praktijk betekent dit, dat twee van de drie openbare baden geopend moeten blijven en dat er één wordt gesloten. Er zijn derhalve drie varianten binnen dit scenario mogelijk, te weten: 

Vitaloo en De Rolpeal (zie bijlage 12);



Vitaloo en It Rak (zie bijlage 13);



It Rak en De Rolpeal (zie bijlage 14).

Uit de plattegronden in de bijlagen blijkt, dat vooral de optie van sluiting van De Rolpeal en instandhouding van It Rak en Vitaloo tot een slechte spreiding van de baden over de gemeente leidt. De Rolpeal bedient nu immers de zuidwesthoek van de gemeente en Vitaloo en It Rak liggen te ver weg om die functie te kunnen overnemen. Daarnaast laat de plattegrond duidelijk zien, dat de twee cirkels van It Rak en Vitaloo elkaar meer overlappen dan bij de twee andere varianten binnen dit scenario. Tevens heeft van de drie baden De Rolpeal het hoogste maatschappelijk rendement en een hoger bezoekersaantal dan Vitaloo. Vanuit dit perspectief blijven er dus twee opties over, namelijk sluiting van It Rak en sluiting van Vitaloo. Bij scenario 1 is al aangegeven waarom sluiting van It Rak geen logische keuze is. Sluiting van Vitaloo is dat veel meer. Het ‘oude’ gedeelte van het bad dateert immers uit 1972 en de huidige exploitatieovereenkomst heeft nog een beperkte looptijd. Daarnaast heeft het bad een zeer laag maatschappelijk en financieel rendement en is het te groot voor het verzorgingsgebied. Tevens is het niet het enige publieke binnenbad binnen het cluster Sneek-Bolsward en zorgt behoud van een bad in Sneek en een bad in Workum voor de beste spreiding over de gemeente. Weliswaar leidt sluiting van Vitaloo ertoe dat circa 3.000 inwoners van het cluster Witmarsum-Arum niet meer binnen 20 minuten en kilometers van een publiek binnenbad in de gemeente Súdwest-Fryslân wonen. Echter, naast het buitenbad in Witmarsum is ook het publieke overdekte zwembad in Harlingen dichtbij. 10

Hierbij is nog geen rekening gehouden met de eventuele wijziging van het schoolzwembeleid.


47

8.3.2 Vraag en aanbod Ten opzichte van scenario 1 leidt scenario 2 uiteraard tot een betere spreiding van de baden over de gemeente en een vrijwel volledige dekking. Daarnaast is er uiteraard meer zwemwatercapaciteit, doordat De Rolpeal (346 m²) niet wordt gesloten. Dat betekent dat er ook minder bezoek naar particuliere aanbieders ‘moet’ uitwijken of besluit om überhaupt niet meer te gaan zwemmen. Het bezoek van Vitaloo zal voor een deel naar de zwemschool in Bolsward overstappen. Afhankelijk van de woonplaats zal een ander deel naar It Rak, De Rolpeal of het bad in Harlingen verhuizen. Net als in scenario 1 wordt aangenomen, dat het schoolzwemmen naar It Rak overgaat. Zodoende verbetert de bezetting van dat bad en datzelfde geldt voor De Rolpeal.

8.3.3 Financiën It Rak Door de sluiting van Vitaloo zal het bezoek aan It Rak behoorlijk toenemen. Doordat De Rolpeal niet wordt gesloten, zal de groei echter minder groot zijn dan in scenario 1, namelijk circa 30.000 in plaats van 40.000 bezoekers. Daardoor zal het bad een goede bezetting krijgen. Het bezoek en het aantal benodigde gebruiksuren van It Rak in scenario 2 worden als volgt geraamd:


bezoek 63.000 10.000 22.000 32.500 28.000 155.500 8.800 164.300

weken/jaar 51 44 40 40 40


51

30

uren/week diep uren/week ondiep 31,76 24,71 2,84 8,52 9,78 9,17 20,89 2,32 15,75 8,75 81,03 53,47 81,03

tabel 8.2: raming bezoek en gebruiksuren It Rak scenario 2

53,47

11

In bijlage 15 is een raming van de baten en lasten opgenomen. Daaruit blijkt dat het financiële resultaat weliswaar iets minder goed is dan in scenario 1, maar dat de baten en lasten (exclusief huur) nog steeds niet al te ver van elkaar verwijderd zijn. De Rolpeal De sluiting van Vitaloo zal ook positieve gevolgen voor het bezoek van De Rolpeal hebben. Vooral voor een deel van de inwoners van het cluster Makkum zal het bad in Workum na de sluiting van Vitaloo het meest aantrekkelijke alternatief zijn. In totaal zullen naar schatting circa 15.000 bezoekers van Vitaloo naar De Rolpeal gaan. De bezetting van het bad zal daardoor beter worden. Het bezoek en de benodigde gebruiksuren van De Rolpeal in scenario 2 worden als volgt geraamd:

recreatief zwemmen doelgroepen les zwemmen schoolzwemmen verenigingen/groepen totaal

bezoek 27.000 17.000 25.000 12.500 10.000 91.500

weken/jaar 51 44 40 40 40

tabel 8.3: raming bezoek en gebruiksuren De Rolpeal scenario 2

11 12


uren/week diep uren/week ondiep 13,61 10,59 4,83 14,49 11,11 10,42 8,04 0,89 5,63 3,13 43,21 39,51

12

Hierbij is nog geen rekening gehouden met een eventuele wijziging van het schoolzwembeleid. Hierbij is nog geen rekening gehouden met een eventuele wijziging van het schoolzwembeleid.


48

In bijlage 16 is een raming van de baten en lasten opgenomen, waarbij de omzet van de sporthal en de kapitaallasten op het niveau van 2011 zijn gelaten. Uit de raming blijkt dat de baten en lasten beide toenemen, dat het tekort vrijwel niet verandert en dat het dekkingspercentage licht verbetert ten opzichte van 2011.

8.3.4 Nieuwbouw? Net als Vitaloo is De Rolpeal een oude accommodatie. Daarnaast verkeert het gebouw in een matige staat. Na verloop van tijd zal een renovatie nodig zijn. Bij een keuze voor scenario 2 zou ook aan nieuwbouw van het 13

zwembad kunnen worden gedacht . Door de langere afschrijvingstermijn van de investeringen brengt dat soms geen hogere jaarlasten met zich mee dan bij renovatie en bovendien is er dan weer een moderne zwemaccommodatie. Gezien de ligging van de huidige publieke binnenbaden in de drie grootste kernen van de gemeente en de gewenste spreiding en bereikbaarheid zou de nieuwe accommodatie bij voorkeur ook in Workum moeten worden gerealiseerd. Om de benodigde configuratie van een nieuw zwembad te bepalen, wordt van de zojuist opgestelde raming van het bezoek en de gebruiksuren in scenario 2 uitgegaan. Op basis daarvan is een zwembad bestaande uit één wedstrijdbad van 25 x 15 meter met een beweegbare bodem voldoende om de vraag te kunnen accommoderen. Een glijbaan en horeca maken het concept compleet. Een gedetailleerde uitwerking van eventuele nieuwbouw valt buiten de reikwijdte van dit onderzoek maar er kan wel een indicatieve raming van de investeringslasten en exploitatiekosten worden gegeven. De investeringslasten bedragen circa € 4.000.000,- en het exploitatietekort bedaagt ongeveer € 180.000,- exclusief kapitaallasten. In plaats van één wedstrijdbad zou ook voor een kleiner wedstrijdbad (25 x 10 meter) met een instructie/doelgroepenbad (12 x 10 meter) kunnen worden gekozen. Dat zou de investering en het exploitatietekort wel iets verhogen.

8.4 Scenario 3: ongewijzigde situatie De twee voorgaande scenario’s kunnen niet met de huidige situatie worden vergeleken. In de komende jaren zullen het bezoek, de baten en de lasten van de drie huidige binnenbaden immers niet stilstaan. Vandaar dat in dit scenario de ongewijzigde situatie – instandhouding van de drie baden – wordt uitgewerkt. Vanzelfsprekend zorgt het handhaven van de huidige baden voor een groter zwemaanbod voor de inwoners van de gemeente dan wanneer er één of meerdere baden worden gesloten. Daar staat echter tegenover dat er sprake is van overcapaciteit van zwemwater die onder andere tot drie matig tot slecht bezette zwembaden leidt. De bezetting zal overigens nog verslechteren indien het harmonisatievoorstel inzake het schoolzwemmen wordt aangenomen. Ook kent de reikwijdte van de drie baden een behoorlijke overlap (zie bijlage 17). Daarnaast zijn twee van de drie binnenbaden oud. Wanneer het huidige zwemaanbod in stand blijft, zal dat vooral in Vitaloo en De Rolpeal tot een afnemend bezoek leiden. Daarmee loopt niet alleen het maatschappelijk, maar ook het financieel rendement terug, terwijl dat nu al slecht is. Ook zal daarmee de matige bezetting van It Rak in stand blijven. 13

Daarbij ligt het voor de hand om het zwembad met een nieuwe sporthal te combineren, omdat daarmee synergievoordelen kunnen worden bewerkstelligd. Een nieuwe kijk op de zwembaden - Gemeente Súdwest-Fryslân Drijver en Partners

49

Met andere woorden: wanneer voor handhaving van de bestaande situatie wordt gekozen, leidt dat niet tot een toekomstbestendig zwemaanbod met een goed financieel en maatschappelijk rendement. Net als in scenario 2 kan ook in dit scenario vanzelfsprekend voor nieuwbouw van een zwembad in Workum worden gekozen. Doordat het aantal bezoekers en gebruiksuren van dat bad lager zou zijn dan in scenario 2 – dit ten gevolge van de instandhouding van Vitaloo – zou het benodigde nieuwe bad wat kleiner zijn, namelijk 25 x 12,5 meter. De investeringslasten bedragen circa € 3.750.000,- en het exploitatietekort bedaagt ongeveer € 161.000,- exclusief kapitaallasten. In tegenstelling tot bij scenario 2 zal een bad met twee bassins in dit geval tot overcapaciteit leiden. Net als in De Rolpeal is er in Vitaloo momenteel sprake van overcapaciteit. Indien het zwembad niet wordt gesloten, kan er daarom wel over een andere zwembadconfiguratie worden nagedacht. In geval van nieuwbouw mag een beperkt extra bezoek voor het bad worden verwacht, omdat het huidige animocijfer onder het landelijk gemiddelde ligt. Net als in Workum zou de benodigde zwembadconfiguratie daarmee bestaan uit een wedstrijdbad van 25 x 12,5 meter met beweegbare bodem. De investeringslasten bedragen derhalve ook circa € 3.750.000,-. Het exploitatietekort zal ongeveer op € 45.000,- exclusief kapitaallasten uitkomen. De benodigde configuratie is overigens al aanwezig. Het wedstrijdbad van Vitaloo, dat in 1994 is gebouwd, heeft immers dezelfde afmetingen en een beweegbare bodem. Wanneer aan verkleining van de zwemwatercapaciteit wordt gedacht, dient de optie van sloop van het zwembaddeel uit 1972 en instandhouding van het deel uit 1994 in het achterhoofd te worden gehouden.


50

Hoofdstuk 9

Beheervormen

9.1 Beheer van maatschappelijke voorzieningen De vier openbare zwembaden in de gemeente Súdwest-Fryslân worden op verschillende wijze beheerd en geëxploiteerd. Voor de baden in Bolsward en Sneek zijn beheer en exploitatie aan een marktpartij uitbesteed, terwijl in het geval van Workum voor gemeentelijk beheer is gekozen. Bij Mounewetter is sprake van privaatrechtelijke verzelfstandiging en ligt het beheer bij een stichting. 14

In Nederland bestaat een grote variëteit aan beheervormen voor beheer en exploitatie van maatschappelijke voorzieningen, waaronder ook zwembaden. In bijlage 18 is een schematisch overzicht van alle mogelijke beheervormen weergegeven. Voor de exploitatie van maatschappelijke voorzieningen zijn in den lande vooral de volgende vier vormen gebruikelijk: 1.

gemeentelijk beheer (zoals bij De Rolpeal);

2.

publiekrechtelijke (interne) verzelfstandiging;

3.

privaatrechtelijke (externe) verzelfstandiging in de vorm van:

4.

a.

een stichting (zoals bij Mounewetter) of beheer door een hoofdgebruiker;

b.

een BV of NV;

uitbesteding aan een marktpartij (zoals bij It Rak en Vitaloo).

9.1.1 Gemeentelijk beheer Nog altijd kiezen veel gemeenten ervoor om sport- en culturele accommodaties zelf te exploiteren. De trend is wel dat deze beheervorm aan populariteit inboet, omdat gemeenten zich meer en meer tot hun kerntaken beperken en van (sterk) fluctuerende exploitatietekorten willen worden verlost. Ook onderkennen ze steeds vaker, dat de noodzakelijke specifieke deskundigheid binnen de gemeentelijke organisatie ontoereikend is. Bij gemeentelijk beheer zijn de medewerkers in dienst van de gemeente. Het afdelingshoofd of sectorhoofd is in de regel de direct leidinggevende van de bedrijfsleider/beheerder. De gemeentelijke bemoeienis is in alle opzichten groot, zowel bij het bepalen van het beleid – subsidies, tarieven en openstelling – als op het gebied van exploitatietechnische zaken, zoals administratie, onderhoud, verhuur en promotie.

9.1.2 Publiekrechtelijke verzelfstandiging Door middel van interne verzelfstandiging kan de gemeente de exploitatie van een accommodatie op afstand plaatsen. In dat geval is sprake van decentralisatie van verantwoordelijkheden en bevoegdheden naar de betrokken medewerkers, vooral in de vorm van budgetfinanciering of contractmanagement. De gemeente blijft (eind)verantwoordelijk voor de exploitatierisico’s. In geval van contractmanagement worden op basis van een overeenkomst tussen gemeente en de contractmanager taakstellende afspraken over de inzet van middelen en de daarmee te realiseren prestaties

14

Met ‘beheervorm’ wordt op de juridische structuur van een organisatie gedoeld. De inhoudelijke invulling van de beheervorm is de beheerorganisatie. Beheervorm en beheerorganisatie vormen samen de beheerstructuur. Een nieuwe kijk op de zwembaden - Gemeente Súdwest-Fryslân Drijver en Partners

51

gemaakt. Budgetfinanciering heeft als kenmerk dat een bepaalde taakstelling is gekoppeld aan een budget, waarbinnen de opgelegde taken dienen te worden gerealiseerd.

9.1.3 Privaatrechtelijke verzelfstandiging Bij deze beheervorm wordt een zelfstandig rechtspersoon – stichting, NV of BV – opgericht, die voor de exploitatie van de betreffende voorziening verantwoordelijk is. De gemeente kan deelnemen in het bestuur en/of in aandelen en heeft daardoor directe zeggenschap. De invloed van de gemeente kan tevens via contractvorming worden gewaarborgd. Met privaatrechtelijke verzelfstandiging wordt gekozen voor besturen op afstand. De rol van de gemeente bestaat uit het (mede)bepalen van het beleid en het controleren van de uitvoering van het beleid door de opgerichte rechtspersoon. In de afgelopen decennia zijn vele stichtingen voor de exploitatie van maatschappelijke voorzieningen opgericht. Deze beheervorm wordt steeds minder toegepast. Sommige besturen van stichtingen hebben problemen om de kwaliteit en continuïteit van de bedrijfsvoering te waarborgen. Belangrijke oorzaken zijn gelegen in het tekort aan capabele en beschikbare vrijwilligers (mede ten gevolge van de persoonlijke aansprakelijkheid), het gebrek aan specifieke deskundigheid en het gevaar dat bestuursleden vooral deelbelangen nastreven. Bij de constructie van een Besloten Vennootschap is de gemeente aandeelhouder. Daarmee heeft zij een aantal belangrijke wettelijke bevoegdheden in handen, dat onder meer voorziet in grip op de bestuurlijke organisatie, het benoemen en ontslaan van het bestuur, het vaststellen van de begroting en jaarrekening en het wijzigen van de statuten. Bij een BV dient een statutaire directie te worden aangesteld. De directie is onder meer belast met de vaststelling en uitvoering van het beleid. Bij zowel de stichting als de BV zijn de medewerkers in dienst van de rechtspersoon, of worden ze – door de gemeente – gedetacheerd aan de stichting of de BV. Tussen de gemeente en de rechtspersoon worden contracten gesloten met in de regel een grote mate van gemeentelijke invloed.

9.1.4 Uitbesteding aan een marktpartij Als resultante van menig kerntakendiscussie is het beheer van sport- en culturele accommodaties aan marktpartijen uitbesteed c.q. geprivatiseerd. Gekozen kan worden voor een landelijk opererende organisatie of een lokale ondernemer. Een klein aantal exploitatiemaatschappijen houdt zich uitsluitend bezig met het beheren en exploiteren van gemeentelijke accommodaties. In tegenstelling tot de meeste lokale ondernemers beschikken exploitatiemaatschappijen over specifieke kennis en expertise en zijn zij door hun omvang in staat schaalvoordelen

te

bewerkstelligen.

Keerzijde

van

deze

beheervorm

is,

dat

door

de

sterke

rendementsdoelstelling van de marktpartij vaak de kwaliteit van de accommodatie en de behartiging van de maatschappelijke belangen onderbelicht raken. 15

De medewerkers treden in de regel in dienst van de marktpartij . Door middel van overeenkomsten worden de randvoorwaarden ten aanzien van bijvoorbeeld openstelling, tarieven en de overname van personeel vastgelegd. Er kan onderscheid worden gemaakt tussen open-eind en risicodragende overeenkomsten. De meeste partijen werken tegenwoordig met een risicodragende exploitatie, zodat de gemeente in beginsel niet meer voor de exploitatierisico’s verantwoordelijk is. 15

In het Nederlands recht is vastgelegd dat een nieuwe eigenaar van een onderneming het voltallige personeel met behoud van de arbeidsvoorwaarden dient over te nemen. Een nieuwe kijk op de zwembaden - Gemeente Súdwest-Fryslân Drijver en Partners

52

9.1.5 Trends en ontwikkelingen Enerzijds kiezen steeds meer gemeenten ervoor om beheer en exploitatie van maatschappelijke voorzieningen niet meer zelf te doen, anderzijds is ook het uitbesteden aan marktpartijen op zijn retour. Door de economische recessie hebben ook commerciële partijen het moeilijk. Niet zelden vragen zij de gemeente – als eigenaar van de accommodatie en maatschappelijk belanghebbende – om een extra financiële bijdrage. In enkele gevallen is de exploitant van een sportaccommodatie zelfs failliet gegaan. In beide gevallen zit de gemeente met een onvervreemdbaar risico. Uitbesteding aan een marktpartij zorgt er dus niet voor, dat de gemeente ‘overal van af is’, terwijl de zeggenschap over de exploitatie onverminderd klein is. Veel gemeenten hebben hier lering uit getrokken en accommodaties gedeprivatiseerd, dan wel afgezien van privatisering. Steeds vaker kiezen zij voor een sport BV, of sportbedrijf, waarmee zij voldoende invloed op de exploitatie kunnen uitoefenen, op dit momenten dat dit noodzakelijk is.

9.2 Beoordeling beheervormen In diverse gemeenten is een keuze voor een beheervorm op grond van bezuinigingsmotieven gemaakt. Hoewel verzelfstandiging en uitbesteding inderdaad financiële voordelen kunnen bieden ten opzichte van gemeentelijk beheer, zijn bij de besluitvorming over de optimale beheervorm ook andere aspecten van belang. De verschillende beheervormen kunnen op basis van de volgende criteria worden beoordeeld: 1.

gemeentelijke invloed/politieke voorkeur;

2.

waarborging maatschappelijke functies;

3.

financieel rendement;

4.

consequenties voor de bestuurlijke organisatie;

5.

personeel aspecten;

6.

aanwezige kennis en expertise;

7.

continuïteit en financiële risico’s;

8.

aansprakelijkheid;

9.

overige aspecten: a.

kosten die voortvloeien uit verzelfstandiging of privatisering;

b.

fiscale voordelen;

c.

synergie tussen beleidstaken en exploitatietaken.

In bijlage 19 is een matrix opgenomen, waarin gemeentelijk beheer, privaatrechtelijke verzelfstandiging en uitbesteding aan een marktpartij op basis van de genoemde criteria worden beoordeeld. Daaruit blijkt dat de gemeentelijke invloed en waarborging van de maatschappelijke functies uiteraard het grootst zijn bij gemeentelijk beheer. Maar ook bij privaatrechtelijke verzelfstandiging heeft de gemeente nog een flinke vinger in de pap, terwijl dat bij uitbesteding duidelijk minder het geval is. Daar komt bij, dat een privaatrechtelijk verzelfstandigde organisatie meer vrijheid in de dagelijkse exploitatie heeft en daardoor ook beter in staat is om op de markt in te spelen, dan bij gemeentelijk beheer het geval is. Dat geldt overigens ook bij uitbesteding. De niet-gemeentelijke beheervormen bieden betere condities om te ‘exploiteren’ in plaats van te ‘beheren’. Uiteraard betekent dat in de praktijk niet, dat alle verzelfstandigde of uitbestede zwembaden ook beter worden geëxploiteerd dan gemeentelijke baden. Zo is in de gemeente Súdwest-Fryslân het maatschappelijk rendement van het enige binnenbad onder gemeentelijk beheer (De Rolpeal) hoger dan dat van de twee uitbestede binnenbaden (It Rak en Vitaloo). Dat laat echter onverlet, dat de twee niet-gemeentelijke Een nieuwe kijk op de zwembaden - Gemeente Súdwest-Fryslân Drijver en Partners

53

beheervormen betere mogelijkheden voor een hoog maatschappelijk rendement bieden dan gemeentelijk beheer. In hoeverre en op welke wijze die mogelijkheden worden benut, is afhankelijk van het lokale management en andere factoren. De

condities

voor

een

goed

financieel

rendement

(effectiviteit,

efficiëntie,

benutting

van

exploitatiemogelijkheden, reductie van personeelskosten en overhead) zijn bij gemeentelijk beheer duidelijk slechter dan bij privaatrechtelijke verzelfstandiging en uitbesteding. Marktpartijen zijn over het algemeen het best in staat om het exploitatieresultaat positief te beïnvloeden. Daar staat tegenover, dat zij voor het overnemen van financiële risico’s management- en beheerkosten in rekening brengen. Ook leidt uitbesteding tot een lagere dekking van de eigen (gemeentelijke) overhead en is het de vraag in welke mate op termijn een feitelijke afname van deze overhead kan worden gerealiseerd. Het anders organiseren van beheer en exploitatie dan middels gemeentelijk beheer heeft uiteraard gevolgen voor de organisatiestructuur, doordat er bij privaatrechtelijke verzelfstandiging een BV, NV, of stichting moet worden opgericht. In principe is dit echter maar een eenmalige exercitie. Bij uitbesteding richt de marktpartij een BV op. Wat betreft de personele aspecten biedt de CAO Recreatie duidelijke voordelen ten opzichte van de CAR-UWO, doordat de CAO Recreatie veel beter op het werken in sport- en recreatievoorzieningen aansluit. Deze effecten worden overigens pas na verloop van tijd zichtbaar, doordat overgenomen medewerkers met een ambtelijke status hun rechten behouden. Dat wordt in een sociaal statuut geregeld. Het voordeel van uitbesteding aan professionele marktpartijen bestaat ook uit het feit, dat zij door hun omvang normaal gesproken snel in staat zijn om (tijdelijke) vacatures te vervullen. Marktpartijen hebben over het algemeen de meeste kennis en expertise ten aanzien van het exploiteren van zwembaden en andere maatschappelijke voorzieningen. Dat geldt voornamelijk voor grote marktpartijen. Zij zijn in principe ook het best in staat om voor continuïteit te zorgen en de financiële risico’s te beheersen. Zij zijn immers professionele organisaties met ruim voldoende deskundigheid, zodat de continuïteit van de exploitatie niet van één of enkele personen afhangt, wat bij gemeentelijk beheer en in mindere mate bij privaatrechtelijke verzelfstandiging het geval kan zijn. Zoals eerder vermeld staat daar wel tegenover, dat zij bij structureel tegenvallende resultaten om een hogere exploitatiebijdrage kunnen komen vragen of zelfs de exploitatie failliet kunnen laten gaan. In tegenstelling tot gemeentelijk beheer ligt bij privaatrechtelijke verzelfstandiging en uitbesteding de aansprakelijkheid voor bijvoorbeeld financieel wanbeleid, onbehoorlijk bestuur en verdrinkingsgevallen niet langer bij de gemeente. Met betrekking tot de overige criteria zijn er aan verzelfstandiging en privatisering uiteraard kosten verbonden, maar daar staan de fiscale (en andere genoemde) voordelen van beide beheervormen tegenover. Bij privaatrechtelijke verzelfstandiging kan bovendien de synergie tussen beleid enerzijds en exploitatie anderzijds beter worden gewaarborgd dan bij uitbesteding.


54

9.3 Afweging De keuze voor een beheervorm hangt uiteraard samen met het gewicht dat een gemeente aan elk van de criteria toekent. Indien de maatschappelijke functies behouden moeten blijven, zijn er twee alternatieven voor gemeentelijk beheer. Daarvan biedt privaatrechtelijke verzelfstandiging de beste mogelijkheden om invloed te blijven uitoefenen en de maatschappelijke functies te waarborgen, terwijl er wat betreft het financieel rendement weinig verschil met uitbesteding bestaat. Privaatrechtelijke verzelfstandiging biedt als het ware het beste van twee werelden: behoud van een aanzienlijke gemeentelijke invloed, maar wel de vrijheid en mogelijkheden om actiever en goedkoper te exploiteren. Wanneer voor verzelfstandiging of uitbesteding wordt gekozen, ligt het voor de hand om te bezien of er nog andere accommodaties onder dezelfde beheerorganisatie kunnen worden gebracht zodat er synergiemogelijkheden ontstaan.

9.4 Haalbaarheid beheervormen De haalbaarheid van de diverse beheervormen verschilt per zwembad. De Rolpeal is eigendom van en wordt geëxploiteerd door de gemeente. Externe partijen hebben daar geen invloed op. Dat maakt elke exploitatievorm haalbaar. Vitaloo en It Rak worden op basis van een huur- en exploitatieovereenkomst door Optisport geëxploiteerd. Daardoor is de gemeente gehouden aan de termijnen van de exploitatieovereenkomsten, waarbij vooral de overeenkomst rond It Rak nog erg lang doorloopt. Als de gemeente die contracten wil openbreken, zal Optisport daar denkelijk alleen aan meewerken, indien hij schadeloos wordt gesteld voor de inkomsten die hij met de exploitatie verwacht te realiseren. Het is niet voor alle beheervormen noodzakelijk, dat de bestaande exploitatieovereenkomsten worden ontbonden. Zo is het denkbaar dat een sportbedrijf de overeenkomsten met exploitant Optisport van de gemeente overneemt en voortzet. Na afloop van de overeenkomsten kan dan worden bezien hoe de exploitatie wordt voortgezet. Mounewetter is eigendom van de exploiterende stichting die weer afhankelijk is van een exploitatiesubsidie van de gemeente. Deze subsidie kan binnen een aantal jaren worden afgebouwd. Dit zal ongetwijfeld leiden tot het beëindigen van de activiteiten van de stichting en daarmee het zwembad. In dat licht bezien is waarschijnlijk ook hier iedere exploitatievorm technisch haalbaar.


55

Hoofdstuk 10

Conclusies

10.1 Analyse De gemeente Súdwest-Fryslân beschikt over vier publieke zwembaden. Daarnaast is er een aantal particuliere aanbieders binnen de gemeente aanwezig en bevinden zich in de directe omgeving nog diverse publieke en particuliere zwemaccommodaties. De gemeente heeft over de afgelopen jaren slechts beperkt inzicht in het reilen en zeilen van de exploitaties. Wij adviseren om hier in de toekomst meer aandacht aan te besteden. De drie binnenbaden – It Rak, De Rolpeal en Vitaloo – zijn allen matig tot slecht bezet. In het geval van It Rak komt dat vooral door een te laag animocijfer, terwijl de twee andere baden vooral te groot zijn ten opzichte van het verzorgingsgebied. Met name De Rolpeal laat dat door middel van een hoog animocijfer duidelijk zien. Samen met het particuliere aanbod en het aanwezige oppervlaktewater is derhalve sprake van overcapaciteit. In feite is er één publiek overdekt zwembad te veel in de gemeente. Van de binnenbaden heeft alleen De Rolpeal een redelijk goed maatschappelijk rendement. Bij It Rak is dat rendement matig en bij Vitaloo ronduit slecht. Wat betreft het financieel rendement presteert Vitaloo ook slecht. Datzelfde geldt voor De Rolpeal. It Rak doet het op dit gebied daarentegen juist goed, hoewel de subsidie voor dat bad ruim voldoende is om het exploitatietekort te kunnen dekken. In tegenstelling tot de binnenbaden heeft het buitenbad (Mounewetter) zowel een goed maatschappelijk, als een goed financieel rendement.

10.2 Toekomstscenario’s Voor de binnenbaden zijn drie scenario’s uitgewerkt. In het eerste scenario wordt uitgegaan van het behoud van één publiek binnenbad en geldt verder dat iedere inwoner van de gemeente binnen 20 autominuten en – kilometers minimaal één publiek of particulier binnenbad moet kunnen bereiken. Daarbij is het om vele redenen logisch om It Rak te handhaven. Sluiting van Vitaloo en De Rolpeal leidt tot een toename van het bezoek aan It Rak met circa 50.000. Dat bad krijgt daardoor een goede bezetting, maar is te klein en ligt niet centraal genoeg om de gehele gemeente te kunnen bedienen. Naast It Rak zullen het particuliere aanbod en bijvoorbeeld het binnenbad in Harlingen een deel van de bestaande vraag kunnen absorberen. Dat laat echter onverlet dat een deel van de huidige circa 142.000 bezoekers van De Rolpeal en Vitaloo zal stoppen met zwemmen. In scenario 2 is het uitgangspunt dat iedere inwoner van de gemeente binnen 20 autominuten en –kilometers minimaal één publiek binnenbad moet kunnen bereiken. Dat betekent dat twee van de drie binnenbaden geopend moeten blijven en dat er één wordt gesloten. Vanuit het oogpunt van spreiding van de baden, de grootte van de verschillende steden en dorpen, het huidige bezoek, het huidige maatschappelijk en financieel rendement, de leeftijd van de accommodaties en de looptijd van de exploitatieovereenkomsten ligt het daarbij voor de hand om voor instandhouding van It Rak en De Rolpeal en sluiting van Vitaloo te kiezen. Ten opzichte van de huidige situatie leidt dat tot circa 30.000 extra bezoekers voor It Rak en circa 15.000 extra bezoekers voor De Rolpeal. Beide baden krijgen daarmee een prima bezetting. De circa 20.000 bezoekers van Vitaloo die


56

niet naar It Rak of De Rolpeal gaan, zullen deels door andere zwemaanbieders kunnen worden geaccommodeerd. Scenario 3 betreft de situatie van ongewijzigd beleid, waarin de bestaande zwembaden in stand worden gehouden. Dat zorgt niet voor een toekomstbestendig zwemaanbod, want het neemt de bestaande overcapaciteit niet weg, waardoor de bezetting van de baden matig tot slecht blijft. Vooral in de twee oude binnenbaden – Vitaloo en De Rolpeal – zal instandhouding tot een afname van het bezoek en het maatschappelijk en financieel rendement leiden. Wanneer voor instandhouding van De Rolpeal wordt gekozen, zal er op korte termijn over de staat van de accommodatie moeten worden nagedacht. Renovatie of nieuwbouw zijn dan de twee opties. Bij instandhouding van Vitaloo kan men ook kiezen voor een verkleining van de bestaande zwembadconfiguratie, waardoor het aanbod beter op de vraag aansluit.

10.3 Beheervormen In de gemeente Súdwest-Fryslân zijn de drie meest voorkomende beheervormen van zwembaden aanwezig, namelijk: gemeentelijk beheer (De Rolpeal), privaatrechtelijke verzelfstandiging (Mounewetter) en uitbesteding aan een marktpartij (Vitaloo en It Rak). Van deze beheervormen bieden de twee laatstgenoemde de beste condities voor een marktgerichte en bedrijfsmatige exploitatie. De uiteindelijke keuze voor een beheervorm hangt uiteraard af van het gewicht, dat een gemeente aan de verschillende beoordelingscriteria wenst toe te kennen. Van de twee alternatieven voor gemeentelijk beheer, biedt privaatrechtelijke verzelfstandiging de beste mogelijkheden om als gemeente invloed te blijven uit oefenen en de maatschappelijke functies te waarborgen, terwijl er wat betreft het financieel rendement weinig verschil met uitbesteding bestaat. Het biedt het beste van twee werelden: behoud van een aanzienlijk gemeentelijke invloed maar wel de vrijheid en mogelijkheden om actiever en goedkoper te exploiteren. Uiteraard is het maatschappelijk en financieel rendement van verzelfstandigde en uitbestede zwembaden niet altijd hoger dan bij baden in gemeentelijk beheer, want dat hangt onder andere af van de lokale situatie en het management. Dat laat echter onverlet, dat de twee niet-gemeentelijke beheervormen duidelijk betere mogelijkheden bieden om een hoog maatschappelijk en financieel rendement te realiseren.

10.4 Vervolg Deze rapportage biedt verschillende handvaten om het maatschappelijk en financieel rendement van de zwembaden te verbeteren. Daarnaast biedt het een basis voor een visie op het toekomstige zwemaanbod en de wijze van beheer en exploitatie van de zwembaden in de gemeente Súdwest-Fryslân. Los van de keuzes die ten aanzien van de zwembaden worden gemaakt, is het zeer wenselijk om snel verbeteringen ten aanzien van de bij de gemeente bekende informatie over de exploitatie van de zwembaden door te voeren. Daarmee zal het zicht van de gemeente op de verschillende exploitaties toenemen.


57

Bijlage 1 Concurrentieanalyse Openbare accommodaties gemeente Súdwest-Fryslân Naam Plaats Afstand tot Vitaloo in km. Afstand tot Vitaloo in min. Afstand tot It Rak in km. Afstand tot It Rak in min. Afstand tot De Rolpeal in km. Afstand tot De Rolpeal in min. Afstand tot Mounewetter in km. Afstand tot Mounewetter in min. Afstand tot Makkum in km. Afstand tot Makkum in min. Afstand tot Heeg in km. Afstand tot Heeg in min. Afstand tot Koudum in km. Afstand tot Koudum in min. Baden en faciliteiten

Karakter Tarieven recreatief zwemmen - losse badenkaart - jeugd - meerbadenkaart (per keer) - jeugd leszwemmen - lesduur (in minuten) - gemiddelde prijs per 30 min. doelgroepen - soorten

- gemiddelde prijs aquasporten - gemiddelde prijs seniorenactiviteiten - gemiddelde prijs zwangeren, b/p/k, o/k - gemiddelde prijs overig

Vitaloo Bolsward

It Rak Sneek 0,0 0 11,7 13 12,6 16 11,3 11 14,1 16 19,4 22 20,6 26

De Rolpeal Workum

Mounewetter Witmarsum

11,7 13 0,0 0 24,1 25 21,1 19 23,8 24 13,0 19 32,4 35

12,6 16 24,1 25 0,0 0 19,0 20 11,1 19 30,6 33 8,6 11

Wedstrijdbad, recreatie- en instructiebad, peuterbad, whirlpool, horeca, ligweide

Wedstrijdbad, fun- en doelgroepenbad, peuterbad, glijbaan, whirlpool, jetstream, Turks stoombad, ligweide met peuterbad, horeca

Wedstrijdbad, instructiebad, glijbana, horeca, sporthal

Binnenbad

Binnenbad

Binnenbad

11,3 11 21,1 19 19,0 20 0,0 0 8,3 13 28,7 29 27,5 31 L-vormig wedstrijdbad met diep en ondiep gedeelte met glijbaan en duikplanken, peuterbad met fonteinen en glijbaantje, waterspeeltuin, speelweide, springkussen, horeca Buitenbad

€ 4,75 € 4,15 € 3,96 € 3,96

€ 4,10 € 3,70 € 3,44 € 3,30

€ 3,80 € 2,80 € 3,42 € 2,52

60 € 4,96

45 € 4,81

30 € 3,63 € 65,- voor abonnement

Aquafietsen, aquapower, aquapowerwalk, trimzwemmen, fifty fit, ouder-/kindzwemmen, baby-/peuterzwemmen, zwangerschapszwemmen € 5,63 € 4,75 -

Aquapower, aquapowerwalk, Fit 'n fun, aquajoggen, MBvO, aquafit, trimzwemmen, MBvO, trimzwemmen, babyzwemmen, therapeutisch en zwangerschapszwemmen revalidatiezwemmen, zwangerschapszwemmen, ouder/kindzwemmen € 4,94 € 4,38 € 4,94 € 4,38 € 4,94 € 4,38 -

€ 4,00 € 4,00 € 3,60 € 3,60 25

Aquajoggen, aquafun, aquafit4you, aquasurvival, trimzwemmen

€ 31,- voor abonnement -

i

Overige accommodaties gemeente Súdwest-Fryslân Naam Plaats Afstand tot Vitaloo in km. Afstand tot Vitaloo in min. Afstand tot It Rak in km. Afstand tot It Rak in min. Afstand tot De Rolpeal in km. Afstand tot De Rolpeal in min. Afstand tot Mounewetter in km. Afstand tot Mounewetter in min. Afstand tot Makkum in km. Afstand tot Makkum in min. Afstand tot Heeg in km. Afstand tot Heeg in min. Afstand tot Koudum in km. Afstand tot Koudum in min. Baden en faciliteiten



Recreatiepark De Kuilart Koudum

Zwemschool De Dolfijn Bolsward 22,2 27 33,7 36 10,3 12 28,6 30 19,7 30 28,8 37 0,0 0

Zwemschool Splash Sneek

Wedstrijdbad, kleuterbad, glijbaan, horeca, onderdeel van recreatiepark

0,7 1 10,9 11 13,0 15 10,5 9 12,7 17 20,4 24 20,5 26 Zwemschool, in instructiebad van Instructiebad woonzorg- en behandelcentrum Bloemkamp, horeca

Binnenbad

Binnenbad

12,4 12 4,3 7 23,5 24 21,1 18 23,4 21 9,5 15 32,0 32

Binnenbad

Zwemschool Hindeloopen Marina Stavoren Hindeloopen Stavoren 18,2 23 29,6 32 6,2 8 24,5 27 17,5 29 36,4 41 7,4 11 Instructiebad, peuterbad, Doelgroepenbad onderdeel van een jachthaven

Binnenbad

28,6 41 40,4 50 16,6 26 35,5 46 17,5 29 36,4 41 7,4 11

Binnenbad

€ 3,70 € 3,70 -

-

€ 4,38 € 4,38 -

-

€ 2,00 € 2,00 -

-

45 € 6,17

30 € 6,00

30 € 4,63

-

-

-

€ 6,00 € 6,00 -

Babyzwemmen, teddybeerzwemmen, ouder/kindzwemmen, aquakids, aquarobics, MBvO, reumazwemmen, fybromyalgie, splash fun € 5,54 € 5,08 € 5,77 -

-

-

- Aquasportief, MBvO

-

ii

Accommodaties ten noorden en oosten van de gemeente (nabij cluster 1) Naam Plaats Afstand tot Vitaloo in km. Afstand tot Vitaloo in min. Afstand tot It Rak in km. Afstand tot It Rak in min. Afstand tot Mounewetter in km. Afstand tot Mounewetter in min. Afstand tot Makkum in km. Afstand tot Makkum in min. Afstand tot De Rolpeal in km. Afstand tot De Rolpeal in min. Afstand tot Koudum in km. Afstand tot Koudum in min. Afstand tot Heeg in km. Afstand tot Heeg in min. Baden en faciliteiten



De Klomp Wommels

De Stiennen Flier Joure

10,4 14 21,9 23 10,8 16 19,3 23 19,7 24 27,1 32 28,8 31 Wedstrijdbad, doelgroepenbad, peuter-/kleuterbad met glijbaan, tubeglijbaan en familieglijbaan, zonneweide, kiosk

Buitenbad

24,0 20 14,5 15 32,7 25 37,5 30 35,2 31 39,1 40 24,4 25 Subtropisch golfslagbad, wedstrijdbad, peuterbad, glijbaan, wildwaterkreek, whirlpool, waterpaddestoel, koudwaterbad, stoomcabines, kruidenbaden, zonnebanken, sauna's, horeca. Buiten: 50meterbad, duikplanken, peuterbad, speelattracties, ligweide Combibad

€ 3,50 € 3,50 € 2,92 € 2,92 30

30 € 4,10 Aquajoggen, MBvO, baby/peuterzwemmen

uitsluitend met abonnement uitsluitend met abonnement uitsluitend met abonnement -

Binnenbad

Binnenbad

€ 5,40 uitsluitend met lidmaatschap € 4,40 € 3,60 € 3,60

leskaart i.c.m. entreekaart Aquajoggen 50+, aquagym, zwangerschapszwemmen, kidsaquaswim , puppy/guppyzwemmen

Sportcentrum Gymnasion Sportopol Sportschool Ebert Joure Heerenveen Heerenveen 24,0 35,5 20 24 14,8 26,0 15 19 33,3 39,3 27 36 37,5 46,9 30 35 35,2 46,7 31 35 39,1 48,5 40 46 24,4 33,8 25 30 Instructiebad, onderdeel van Wedstrijdbad, doelgroepenbad, Instructiebad, horeca fitnesscentrum instructiebad, horeca, onderdeel van Sportstad Heerenveen

Kalverdijkje Leeuwarden

35,9 24 26,6 19 45,1 31 48,7 36 47,0 35 50,3 46 35,6 31

Binnenbad

De Blauwe Golf Leeuwarden 32,5 47,3 39 32 28,2 28,4 30 30 44,3 40,9 34 30 43,2 40,5 39 34 41,9 40,4 48 46 49,3 62,9 56 51 39,6 39,6 44 45 Wedstrijdbad, doelgroepenbad, Subtropisch golfslagbad, horeca wedstrijdbad, instructiebad, doelgroepenbad, bubbelbaden, wildwaterkreek, kleuterhoek, glijbaan, uitzwembad, horeca

Binnenbad

Binnenbad

-

€ 3,85 € 3,00 € 3,50 € 2,72

-

€ 4,90 € 4,30 € 4,41 € 3,87

€ 4,90 € 4,30 € 4,41 € 3,87

45 € 7,15

30 € 4,83

30 € 3,57

60 € 4,24

60 € 4,24

Aquafitness, MBvO, ouder/kindzwemmen, reumazwemmen, zwangerschapszwemmen

€ 4,30 uitsluitend met lidmaatschap € 3,30 € 4,50 -

Aquajoggen, aquarobics, aquazumba, aquatrimming, zwangerschapszwemmen, baby/peuter-/kleuterzwemmen, exhartpatiënten, medisch zwemmen, reumazwemmen, seniorenzwemmen -

€ 5,33 € 3,94 € 4,51 € 3,94

Baby-/peuterzwemmen, puppyzwemmen, therapiezwemmen (externe fysiotherapie)

Aquasportief, aquafietsen, fiftyfit, ouder-/kindzwemmen, zwangerschapswemmen, ontspanningszwemmen

€ 4,59 € 4,59

€ 6,13 € 3,42 € 6,43 € 8,65

Fifty fit, ouder-/kindzwemmen, zwangerschapszwemmen, babyzwemmen, ontspanningszwemmen

€ 6,14 € 3,42 € 6,46 € 8,65

iii

Accommodaties ten noorden van de gemeente (nabij cluster 2) Naam Plaats Afstand tot Vitaloo in km. Afstand tot Vitaloo in min. Afstand tot It Rak in km. Afstand tot It Rak in min. Afstand tot Mounewetter in km. Afstand tot Mounewetter in min. Afstand tot Makkum in km. Afstand tot Makkum in min. Afstand tot De Rolpeal in km. Afstand tot De Rolpeal in min. Afstand tot Koudum in km. Afstand tot Koudum in min. Afstand tot Heeg in km. Afstand tot Heeg in min. Baden en faciliteiten



't Derde Haad Harlingen

Sportcentrum Van Hurck Harlingen 20,8 14 30,1 22 14,5 11 15,2 18 28,8 24 37,7 35 38,9 33

Shape Sportcentrum Franeker

Bloemketerp Franeker

22,0 16 31,2 24 15,6 13 15,5 18 29,9 26 38,0 36 39,2 34

Sauna Franeker Franeker

29,7 19 39,4 27 24,0 18 24,5 23 37,7 30 47,0 40 48,2 38

28,7 22 27,0 32 13,8 21 25,7 26 36,7 33 48,2 43 49,4 41

Schatzenburg Menaldum 31,4 23 24,9 31 14,3 23 25,7 25 39,3 33 48,2 43 49,3 41

Wedstrijdbad, peuterbad, zonnebank, horeca

Instructiebad, onderdeel van sportcentrum

Instructiebad, onderdeel van sportcentrum

Wedstrijdbad, instructiebad, glijbaan, peuterbad, horeca

Zwembad in saunacomplex

Binnenbad

Binnenbad

Binnenbad

Binnenbad

Binnenbad

38,4 25 36,0 31 32,0 23 32,3 29 46,3 35 54,7 46 55,9 44 Recreatiebad, peuterbad, glijbaan, zonneweide, speelattributen, onderdeel van bungalowpark Buitenbad

€ 3,70 € 3,30 -

-

€ 6,50 € 6,50 € 6,00 € 6,00

€ 4,70 € 4,70 € 4,23 € 4,23

-

€ 5,00 -

45 € 4,47

30 € 6,62

45 € 5,23

45 € 5,67

-

-

Aquapower, aquapowerwalk, fifty Aquafit, hydrotherapie, fit, ouder-/kindzwemmen babysplash

€ 5,80 uitsluitend met lidmaatschap € 5,80 € 5,80 uitsluitend met lidmaatschap -

Baby-/peuter-/kleuterzwemmen, Aquapilates, aquasportief, Hydrozwemmen, aquafit, 50+ zwemmen aquajoggen, fiftyfit, reumazwemmen trimzwemmen, ouder/kindzwemmen € 9,00 € 6,63 € 9,00 € 6,63 € 9,00 € 6,63 -

-

€ 5,77 -

-

iv

Accommodaties ten zuiden en zuidoosten van de gemeente Naam Plaats Afstand tot Vitaloo in km. Afstand tot Vitaloo in min. Afstand tot It Rak in km. Afstand tot It Rak in min. Afstand tot Mounewetter in km. Afstand tot Mounewetter in min. Afstand tot Makkum in km. Afstand tot Makkum in min. Afstand tot De Rolpeal in km. Afstand tot De Rolpeal in min. Afstand tot Koudum in km. Afstand tot Koudum in min. Afstand tot Heeg in km. Afstand tot Heeg in min. Baden en faciliteiten

Karakter Tarieven recreatief zwemmen - losse badenkaart - jeugd - meerbadenkaart (per keer) - jeugd leszwemmen - lesduur (in minuten) - gemiddelde prijs per 30 min. doelgroepen - soorten - gemiddelde prijs aquasporten - gemiddelde prijs seniorenactiviteiten - gemiddelde prijs zwangeren, b/p/k, o/k - gemiddelde prijs overig

De Baron Wijckel 31,0 35 24,3 32 39,7 41 41,9 45 24,8 30 16,2 21 18,9 26 Recreatiebad, peuterbad, horeca, speeltuin, onderdeel van camping 't Hop Binnenbad

Zwemschool De Waterman Sudersé Wijckel Lemmer 31,0 35 24,3 32 39,7 41 41,9 45 24,8 30 16,2 21 18,9 26 Zwemschool, in zwembad De Wedstrijdbad, instructiebad, Baron horeca

Binnenbad

Iselmar Lemmer 39,1 25 29,6 20 47,8 30 52,8 38 31,1 37 22,7 28 24,0 29

Binnenbad

Zwemschool Marjo St. Nicolaasga

42,5 31 32,0 23 50,8 35 54,6 40 34,0 29 21,0 26 25,9 32 Twee kleinschalige binnenbaden, Zwemschool, in zwembad sauna, Turks stoombad, Stichting Maeykehiem onderdeel van sporthotel en jachthaven Binnenbad Binnenbad

34,1 24 25,0 20 43,0 31 45,8 35 46,5 36 25,4 33 16,3 22

€ 4,00 € 4,00 -

-

€ 3,05 € 2,05 € 2,55 € 1,79

€ 2,92 € 1,83

-

-

45 € 5,38

45 € 3,14

-

30 € 5,00

- Aquajoggen, puppyzwemmen. 50+ zwemmen € 4,10 € 4,10 € 4,10 -

-

-

-

-

-

v

Bijlage 2 Plattegrond zwembaden

Blauw = openbare binnenbaden gemeente Súdwest-Fryslân Oranje = openbare binnenbaden buiten de gemeente Súdwest-Fryslân Geel = openbare combibaden Paars = openbare buitenbaden Groen = private binnenbaden Blauwe cirkels = indicatie bereik zwembaden uitgaande van 20 autominuten en –kilometers

vi

Bijlage 3 Demografische ontwikkeling sinds 2000 jaar totaal 0 tot 5 jaar 5 tot 10 jaar 10 tot 15 jaar 15 tot 20 jaar 20 tot 25 jaar 25 tot 30 jaar 30 tot 35 jaar 35 tot 40 jaar 40 tot 45 jaar 45 tot 50 jaar 50 tot 55 jaar 55 tot 60 jaar 60 tot 65 jaar 65 tot 70 jaar 70 tot 75 jaar 75 tot 80 jaar 80 tot 85 jaar 85 tot 90 jaar 90 tot 95 jaar 95 jaar of ouder

2000 79.416 5.216 5.195 5.270 5.125 4.017 5.402 6.296 5.917 5.730 5.529 5.903 4.688 4.003 3.325 2.728 2.278 1.495 896 338 65

2001 80.217 5.353 5.256 5.303 5.102 4.058 4.984 6.418 6.030 5.851 5.521 5.986 4.918 4.083 3.415 2.771 2.224 1.588 937 345 74

2002 80.952 5.497 5.254 5.323 5.188 4.035 4.631 6.499 6.166 5.979 5.536 5.741 5.383 4.193 3.436 2.901 2.245 1.595 909 369 72

2003 81.350 5.536 5.310 5.326 5.136 4.104 4.387 6.384 6.290 5.984 5.593 5.582 5.735 4.264 3.576 2.957 2.219 1.636 872 377 82

2004 81.406 5.546 5.301 5.345 4.986 4.155 4.188 5.991 6.475 6.024 5.644 5.523 5.883 4.439 3.680 2.941 2.276 1.666 860 386 97

2005 81.497 5.456 5.375 5.286 5.036 4.105 4.090 5.568 6.538 6.059 5.766 5.531 5.893 4.669 3.807 2.989 2.295 1.657 887 394 96

2006 81.504 5.264 5.491 5.272 4.965 4.098 4.051 5.096 6.548 6.178 5.818 5.490 5.945 4.892 3.927 3.059 2.320 1.664 959 376 91

2007 81.651 5.079 5.633 5.274 4.927 4.078 4.015 4.675 6.592 6.289 5.935 5.491 5.700 5.320 4.027 3.121 2.399 1.671 966 384 75

2008 81.919 4.947 5.657 5.354 4.960 4.023 4.053 4.407 6.406 6.398 5.959 5.554 5.545 5.646 4.145 3.250 2.479 1.663 1.010 369 94

2009 81.938 4.745 5.643 5.377 4.984 3.949 4.096 4.209 6.091 6.549 6.032 5.592 5.498 5.802 4.278 3.408 2.486 1.705 1.021 370 103

2010 82.250 4.699 5.558 5.457 5.011 4.014 4.095 4.127 5.656 6.641 6.121 5.700 5.463 5.832 4.505 3.527 2.552 1.735 1.070 379 108

2011 82.445 4.559 5.383 5.596 5.052 4.004 4.131 4.151 5.209 6.661 6.257 5.783 5.449 5.874 4.701 3.653 2.606 1.770 1.077 426 103

2012 82.668 4.558 5.181 5.701 5.022 4.043 4.093 4.155 4.789 6.696 6.327 5.912 5.451 5.617 5.120 3.789 2.688 1.891 1.074 449 112

(bron: CBS)

vii

Bijlage 4 Demografische prognose (cijfers in duizendtallen) jaar totaal 0 tot 5 jaar 5 tot 10 jaar 10 tot 15 jaar 15 tot 20 jaar 20 tot 25 jaar 25 tot 30 jaar 30 tot 35 jaar 35 tot 40 jaar 40 tot 45 jaar 45 tot 50 jaar 50 tot 55 jaar 55 tot 60 jaar 60 tot 65 jaar 65 tot 70 jaar 70 tot 75 jaar 75 tot 80 jaar 80 tot 85 jaar 85 tot 90 jaar 90 tot 95 jaar 95 jaar of ouder

2015 83,4 4,1 4,8 5,6 5,4 4,6 4,2 4,2 4,2 5,7 6,6 6,1 5,6 5,4 5,6 4,2 3,2 2,1 1,3 0,5 0,1

2020 83,5 3,9 4,1 4,8 5,5 4,7 4,7 4,3 4,2 4,2 5,7 6,5 6,0 5,6 5,3 5,4 3,8 2,7 1,5 0,7 0,2

2025 83,3 4,0 4,0 4,1 4,6 4,8 4,6 4,7 4,3 4,3 4,2 5,7 6,4 5,9 5,5 5,1 5,0 3,2 1,9 0,9 0,3

2030 82,7 4,0 4,0 4,0 4,0 4,1 4,7 4,6 4,7 4,3 4,3 4,2 5,7 6,3 5,7 5,3 4,7 4,2 2,4 1,0 0,3

(bron: CBS)

viii

Bijlage 5 Exploitatieresultaten It Rak IT RAK 2006 baten recreatief zwemmen doelgroepen les zwemmen schoolzwemmen verenigingen/groepen overig bezoek horeca overig - zaalverhuur - overig totaal lasten personeelslasten - lonen en salarissen - sociale lasten - pensioenlasten - overig - doorbelasting personeel energie - elektra - gas - water - chemicaliën - overig onderhoud belastingen en verzekeringen - belastingen - verzekeringen administratie en beheer - projectmanagement - risico-fee - accountant - overig advies algemene lasten - promotie - kantoor - schoonmaak - beveiliging - verbruiksartikelen - overig algemeen huur afschrijvingen inventaris inkoop - inkoop horeca - inkoop overig totaal exploitatietekort exploitatietekort excl. huur

2007

2008

2009

2010

2011

141.198 36.799 176.261 144.166 52.877 24.343 53.763 271 0 271 629.678

141.892 35.636 187.774 138.295 58.366 25.379 52.632 0 0 0 639.974

146.492 34.282 202.434 149.337 57.139 27.797 53.671 2.835 0 2.835 673.987

459.943 373.456 47.873 35.954 63.480 -60.820 152.410 9.148 116.053 17.225 9.984 0 77.074 38.714 18.490 20.224 73.698 38.548 27.337 7.813 0 35.739 6.035 13.911 8.736 2.607 4.986 -536 478.228 1.837 17.929 17.899 30 1.335.572

404.669 357.506 44.589 24.326 50.675 -72.427 152.660 6.829 120.560 16.965 8.306 0 92.253 33.642 19.145 14.497 73.351 39.704 28.157 5.490 0 28.994 4.609 10.248 7.300 2.781 1.636 2.420 536.228 1.674 18.788 18.603 185 1.342.259

464.904 391.508 59.650 24.450 65.288 -75.992 146.068 1.603 120.821 15.741 7.903 0 82.731 42.492 19.767 22.725 78.951 40.896 29.002 9.053 0 39.522 3.676 14.775 8.146 2.877 5.919 4.129 536.228 3.784 29.024 19.391 9.633 1.423.704

536.228 5.747 20.163 17.338 2.825 1.457.497

536.228 5.699 19.804 15.402 4.402 1.354.529

536.228 4.482 16.051 16.051 0 1.389.869

-705.894 -227.666

-702.285 -166.057

-749.717 -213.489

-754.376 -218.148

-675.950 -139.722

-653.135 -116.907

620.030

601.699

50.341 32.750 3.317 29.433 703.121

45.574 31.306 2.168 29.138 678.579

441.560 371.942 48.553 21.065

458.262 380.291 54.073 23.898

158.974 48.231 222.412 150.133 74.966 27.165 42.934 11.919 20 11.899 736.734

478.433

478.433

121.172 6.197 99.416 10.794 4.663 102 74.568 30.799 30.799 453.799

334.536

85.812 85.812 42.324

42.324

ix

Bijlage 6 Exploitatieresultaten De Rolpeal DE ROLPEAL 2008

2009

2010

2011

baten recreatief zwemmen doelgroepen en schoolzwemmen les zwemmen verenigingen/groepen activiteiten horeca overig sporthal totaal

68.288 56.294 77.602 12.888 566 14.891 2.293 84.912 317.734

62.671 58.089 80.456 14.277 547 13.788 1.926 85.152 316.906

66.459 57.644 77.419 12.876 640 12.447 2.165 83.886 313.536

66.084 53.838 84.103 11.787 645 11.426 1.125 53.153 282.161

lasten personeelslasten energie onderhoud algemene lasten overige lasten kapitaallasten totaal

236.496 124.105 61.578 36.870 7.400 23.446 489.895

335.921 128.690 25.432 30.031 7.094 58.391 585.559

307.382 79.846 18.146 60.493 10.806 55.976 532.649

332.147 112.988 32.283 28.216 7.026 51.793 564.453

-172.161 -148.715

-268.653 -210.262

-219.113 -163.137

-282.292 -230.499

exploitatietekort exploitatietekort excl. kapitaallasten

x

Bijlage 7 Exploitatieresultaten Vitaloo VITALOO 2008

2009

baten recreatief zwemmen doelgroepen les zwemmen schoolzwemmen verenigingen/groepen camping horeca overig totaal

64.054 28.892 176.800 43.481 28.873 5.168 10.148 894 358.310

60.287 29.404 157.598 49.833 27.751 1.971 9.297 7.321 343.462

lasten personeelslasten - lonen en salarissen - sociale lasten - pensioenlasten - overig energie - elektra - gas - water - chemicaliën onderhoud belastingen en verzekeringen - belastingen - verzekeringen administratie en beheer - administratieve dienstverlening - managementfee - accountant - overig algemene lasten - promotie - kantoor - schoonmaak - beveiliging - wateronderzoek - overig algemeen huur afschrijvingen inventaris inkoop - inkoop horeca - inkoop overig totaal

311.776 235.184 23.444 14.568 38.580 100.744 13.821 78.544 4.604 3.775 30.661 11.441 4.677 6.764 86.491 48.300 26.700 7.154 4.337 27.597 5.871 15.666 3.197 838 1.460 565 26.469 1.467 6.426 3.501 2.925 603.072

319.971 245.236 29.276 15.507 29.952 99.822

-244.762 -218.293

-256.070 -229.422

exploitatietekort exploitatietekort excl. huur

2010

2011

343.115

353.836

9.698 4.967 357.780

11.196 12.141 377.173

268.780 227.142 26.484 15.154

284.080 239.752 29.265 15.063

317.800

312.804

3.290 5.807 5.025 782 595.677

3.960 6.369 4.841 1.528 607.213

-237.897 -237.897

-230.040 -230.040

91.205 4.376 4.241 31.995 3.278 4.417 -1.139 89.934 50.715 28.035 7.513 3.671 19.001 931 11.709 3.923 1.075 2.327 -964 26.648 2.176 6.707 4.553 2.154 599.532

xi

Bijlage 8 Exploitatieresultaten Mounewetter MOUNEWETTER 2006

2007

2008

2009

2010

baten entreegelden - recreatief zwemmen - leskaarten - scholen - diversen bijdrage camping overige diensten totaal

96.073 84.361 11.528 165 19 15.281 11.210 122.564

75.764 63.269 12.178 344 -27 15.617 11.341 102.722

100.150 86.662 12.636 711 141 15.953 12.206 128.309

105.731 92.379 11.705 455 1.192 16.289 9.230 131.250

99.729 87.358 11.595 493 283 16.625 6.941 123.294

lasten personeelslasten - lonen en salarissen - sociale lasten - pensioen - overig - detachering personeel energie - elektra - doorberekening elektra camping/kantine - gas - water - chemicaliën dagelijks onderhoud belastingen en verzekeringen - belastingen - verzekeringen administratie verkoop overige lasten kapitaallasten totaal

70.717 65.121 4.285 6.621 1.308 -6.618 33.735 16.726 -8.448 13.943 5.808 5.706 19.594 9.538 7.030 2.508 3.847 1.174 4.998 28.934 172.537

64.764 62.632 4.646 1.817 3.001 -7.332 31.518 19.357 -9.810 11.034 6.472 4.465 19.376 10.989 8.450 2.539 4.108 1.150 5.894 25.932 163.731

68.642 65.262 4.975 2.752 2.735 -7.082 47.639 20.723 -11.534 26.424 6.392 5.634 14.004 10.464 7.871 2.593 4.739 1.150 5.043 26.125 177.806

72.773 66.078 5.493 3.278 2.606 -4.682 31.808 22.985 -12.275 9.135 6.297 5.666 17.425 8.106 5.313 2.793 6.623 937 9.421 29.435 176.528

77.394 66.082 5.726 3.770 3.100 -1.284 40.481 22.870 -11.571 16.582 5.829 6.771 16.817 10.254 7.433 2.821 5.732 817 9.895 36.072 197.462

-49.973 -21.039

-61.009 -35.077

-49.497 -23.372

-45.278 -15.843

-74.168 -38.096

exploitatietekort excl. groot onderhoud exploitatietekort excl. groot onderhoud en kapitaallasten

xii

Bijlage 9 Samenvattend overzicht zwembaden Naam Plaats Bouwjaar Grootschalige renovatie Eigenaar Exploitant Einde exploitatieovereenkomst Personele formatie (in fte's) Zwemwateroppervlak (in m²) Gebruiksuren per week Bezoek Bezoek per m² Raming aantal inwoners verzorgingsgebied Animocijfer - totaal - recreatief zwemmen - doelgroepen - les zwemmen - schoolzwemmen - verenigingen/groepen Marktbewerking en samenwerking Gemiddelde omzet per bezoeker - recreatief zwemmen - doelgroepen - les zwemmen - schoolzwemmen - verenigingen/groepen - horeca Bezoek per fte Personeelslasten per fte Energieverbruik - elektraverbruik per bezoeker - elektraverbruik per m² - gasverbruik per bezoeker - gasverbruik per m² - waterverbruik per bezoeker - waterverbruik per m² Verhouding inkoop/verkoop horeca Dekkingspercentage excl. kapitaallasten/huur Oordeel financieel rendement Oordeel maatschappelijk rendement

It Rak Sneek 2001 Vastgoed Zwembad Sneek B.V. Optisport Sneek B.V. 23 februari 2031 11,45 606 111,75 132.583 219 40.000

De Rolpeal Vitaloo Workum Bolsward circa 1974 1972 1994 gemeente Súdwest-Fryslân gemeente Súdwest-Fryslân gemeente Súdwest-Fryslân Optisport Bolsward B.V. 1 januari 2018 6,70 6,29 346 453 57,85 68,75 76.773 65.291 222 144 15.000 16.000

3,31 1,40 0,20 0,40 0,51 0,58 beperkt

5,12 1,56 1,00 1,36 0,83 0,37 passend

€ € € € € €

2,83 6,06 13,79 7,35 3,21 0,54 11.578 41.779

€

255 -

4,08 1,11 0,32 1,18 0,75 0,72

4,53 2,1 0,6-0,7 0,8-0,9 0,7-0,9 -

beperkt

€ € € € € €

2,83 1,95 4,13 1,95 2,14 0,19 11.459 49.574

€

0,02 3,33 1,95 427,17 37% 86% goed matig

Landelijk gemiddelde

€ € € € € €

3,57 4,72 9,76 4,43 2,50 0,27 10.380 45.164

€

3,93 872,60 1,98 439,95 0,07 15,45 55% slecht redelijk goed

2,42 329,37 4,14 563,44 0,07 8,91 43% 62% slecht slecht

€ € € € € € €

2,71 3,97 7,04 3,26 2,44 1,00 12.500 40.000 3,44 770,44 1,36 302,08 0,07 15,05 33% 80% -

xiii

Naam Plaats Bouwjaar Grootschalige renovatie Eigenaar Exploitant Einde exploitatieovereenkomst Personele formatie (in fte's) Zwemwateroppervlak (in m²) Gebruiksuren per week Gemiddeld bezoek 2003 - 2011 Gemiddeld bezoek per m² 2003 - 2011 Bezoek per inwoner cluster Witmarsum-Arum Marktbewerking en samenwerking Gemiddelde omzet per bezoeker Bezoek per fte Personeelslasten per fte Energieverbruik - elektraverbruik per bezoeker - elektraverbruik per m² - gasverbruik per bezoeker - gasverbruik per m² - waterverbruik per bezoeker - waterverbruik per m² Gemiddeld dekkingspercentage excl. kapitaallasten 2006 - 2011 Oordeel financieel rendement Oordeel maatschappelijk rendement

Mounewetter Witmarsum

Landelijk gemiddelde 1973 -

Stichting Mounewetter Stichting Mounewetter 2,34 1.180 85,00 52.884 45 10,88 actief €

2,36 € 18.582 33.074 €

€

2,03 74,78 0,63 23,22 0,11 3,98 82% goed zeer goed

35 1,05 1,98 11.801 40.000 1,99 65,16 0,79 24,72 0,12 3,67 80% -

xiv

Bijlage 10


Blauw = openbare binnenbaden gemeente Súdwest-Fryslân Oranje = openbare binnenbaden buiten de gemeente Súdwest-Fryslân Geel = openbare combibaden Groen = private binnenbaden Blauwe cirkels = indicatie bereik zwembaden uitgaande van 20 autominuten en –kilometers

xv

Bijlage 11


IT RAK - SCENARIO 1 baten recreatief zwemmen doelgroepen les zwemmen schoolzwemmen verenigingen/groepen overig bezoek horeca overig totaal

199.500 79.950 373.950 242.125 110.500 28.800 60.500 15.000 1.110.325

lasten personeelslasten energie - elektra - gas - water - chemicaliën onderhoud belastingen en verzekeringen - belastingen - verzekeringen administratie en beheer - projectmanagement - risico-fee - accountant algemene lasten - promotie - kantoor - schoonmaak - beveiliging - verbruiksartikelen - overig algemeen huur afschrijvingen inventaris inkoop totaal

640.003 152.500 10.000 120.000 15.000 7.500 90.000 41.000 20.000 21.000 100.000 50.000 40.000 10.000 61.500 10.000 20.000 12.000 4.000 8.000 7.500 536.228 5.000 21.175 1.647.406

exploitatietekort exploitatietekort excl. huur

-537.081 -853

xvi

Bijlage 12

Plattegrond scenario 2 zonder It Rak


xvii

Bijlage 13

Plattegrond scenario 2 zonder De Rolpeal


xviii

Bijlage 14

Plattegrond scenario 2 zonder Vitaloo


xix

Bijlage 15


IT RAK - SCENARIO 2 baten recreatief zwemmen doelgroepen les zwemmen schoolzwemmen verenigingen/groepen overig bezoek horeca overig totaal lasten personeelslasten energie - elektra - gas - water - chemicaliën onderhoud belastingen en verzekeringen - belastingen - verzekeringen administratie en beheer - projectmanagement - risico-fee - accountant algemene lasten - promotie - kantoor - schoonmaak - beveiliging - verbruiksartikelen - overig algemeen huur afschrijvingen inventaris inkoop totaal exploitatietekort exploitatietekort excl. huur

179.550 61.500 304.700 242.125 91.000 28.160 52.250 14.000 973.285

566.392 145.500 9.500 115.000 14.000 7.000 88.000 39.000 19.000 20.000 97.000 48.000 39.000 10.000 57.500 9.000 19.000 11.000 4.000 7.500 7.000 536.228 5.000 18.288 1.552.908 -579.623 -43.395

xx

Bijlage 16

Exploitatieraming De Rolpeal scenario 2

DE ROLPEAL - SCENARIO 2 baten recreatief zwemmen doelgroepen en schoolzwemmen les zwemmen verenigingen/groepen activiteiten horeca overig sporthal totaal

78.300 61.950 105.000 23.000 700 17.250 1.500 53.153 340.853

lasten personeelslasten energie onderhoud algemene lasten overige lasten kapitaallasten totaal

373.469 120.000 35.000 35.000 10.350 51.793 625.612

exploitatietekort exploitatietekort excl. kapitaallasten

-284.759 -232.966

xxi

Bijlage 17



xxii

Bijlage 18

Overzicht beheervormen maatschappelijke voorzieningen

BEHEERVORMEN

gemeentelijk beheer

verzelfstandiging

publiekrechtelijk

contractmanagement / budgetfinanciering

uitbesteding

afstoting

privaatrechtelijk

gedeeltelijk

volledig

stichting / nv / bv

leveranciers

exploitatiemaatschappij

kenmerken:

kenmerken:

kenmerken:

kenmerken:

kenmerken:

kenmerken:

• beheer van de

• decentralisatie

• exploitatie ondergebracht

• onderhoud, administratie

• volledige exploitatie gaat

• de gemeente heeft geen

accommodatie is onderdeel

bevoegdheden naar

bij juridisch zelfstandige

en/of andere facilitaire

naar rechtspersoon, waarbij

bemoeienis meer met de

van de gemeentelijke

betrokken medewerkers

rechtspersoon

diensten worden ingekocht

gemeente geen directe

voorziening

• exploitant kent geen

• gemeente heeft

bij leveranciers

zeggenschap heeft via

juridische zelfstandigheid

zeggenschap via aandelen

organisatie

en deelname in bestuur of via contractvorming

aandelen of bestuur, maar via contractvorming en financiering/subsidiëring

xxiii

Bijlage 19

Beoordelingsmatrix beheervormen Beheervorm

Criteria en omschrijving 1. Gemeentelijke invloed De mate w aarin de gemeente invloed kan uitoefenen op uitvoering van de exploitatietaken en kan sturen op financiële kaders (begroting)

2.

Punten ++/++

Kenmerk

++/++

Uitbesteding aan marktpartij Kenmerk

+/+

--/--

-/Commerciële belangen zullen veelal prevaleren boven de maatschappelijke doelstelling.

+/+ Door de verzelfstandigde vorm kan het management commerciële activiteiten ontplooien en daarmee het rendement positief beïnvloeden. Het toepassen van een CAO levert voordelen voor een bedrijfsmatige exploitatie en zijn de overheadkosten beperkt.

+/+

+/+ Een marktpartij is in de praktijk het best in staat het exploitatieresultaat positief te beïnvloeden. De concurrentiepositie en het w instdoelstelling zijn hierbij bepalende factoren. De overheadkosten zijn echter hoger dan bij een verzelfstandigde vorm en een marktpartij zal kosten in rekening brengen voor het overnemen van financiële risico's.

-/Bij een stichting dient een bestuur te w orden samengesteld en bij een NV of BV model dient een Raad van toezicht of commissarissen te w orden benoemd. De gemeente kan hier zitting in nemen, maar riskeert de zg. "dubbele petten" rol. Vrijw illige bestuursleden met de noodzakelijke expertise zijn niet eenvoudig te vinden.

Punten -/-

Invloed is beperkt; randvoorw aarden en uitgangspunten w orden vastgelegd in contracten. Gedurende de contractperiode kunnen deze amper w orden gew ijzigd.

De maatschappelijke doelstelling kunnen w orden vastgelegd in de statuten van de rechtspersoon.

Mogelijkheden om een optimaal financieel rendement te realiseren, is beperkt. Vanuit gemeentelijk beheer zijn de mogelijkheden tot commerciële activiteiten gering. Daarbij zijn de kosten voor personeel (CAR-UWO) en de gemeentelijke overheadkosten relatief duur.

Geen consequenties, bestuurlijke verantw oordelijkheden zijn inherent aan de gemeentelijke organisatie.

Punten +/+

Invloed kan w orden aangew end als aandeelhouder of zitting te nemen in bestuur of als toezichthouder (raad van commissarissen)

Waarborging is groot; doelstelling is louter gericht op publieke functie

Consequenties organisatiestructuur Bij de keuze naar een passende beheervorm, zijn consequenties verbonden aan de bestuurlijke organisatie.

Privaatrechtelijke verzelfstandiging

Invloed is groot; exploitatie is onderdeel van de gemeentelijke organisatie

Financieel rendement De mate w aarin de beheerorganisatie het best in staat is, door een efficiënte en effectieve bedrijfsvoering, een zo optimaal mogelijk exploitatieresultaat te realiseren.

4.

Kenmerk

Waarborging maatschappelijke functies De mate w aarin de maatschappelijke functies het best kunnen w orden verankerd en aansturing en controle aanw ezig is op de prestaties. Bijv. verenigingsgebruik, sociaalmaatschappelijke tarieven.

3.

Gemeentelijk beheer

0 De marktpartij zal een autonome rechtspersoon (BV) oprichten w aarvan zij zelf aandeelhouder en bestuurder is. De gemeente maakt hier geen onderdeel van uit.

xxiv

5.

Personele aspecten De mate w aarin de beheervorm zo optimaal mogelijk een marktgerichte personele organisatie kan inrichten.

6.

Kennis en expertise De mate w aarin de beheervorm bijdraagt aan het ontw ikkelen en op peil houden van de vereiste kennis en expertise (nieuw e producten en diensten, investeringen, onderhoud etc.)

7.

-/De mogelijkheden om een bedrijfsmatige organisatie in te richten w orden beperkt door de CAR-UWO en maakt de personele organisatie duur.

-/Kennis en expertise zijn op lokaal managementniveau doorgaans voldoende aanw ezig; op directie en bestuurlijk niveau niet of slechts beperkt.

Continuïteit en financiële risico's De mate w aarin de beheervorm in staat is financiële risico's te beheersen en continuïteit van de exploitatie te w aarborgen.

+/+ Door toepassing van de CAO Recreatie kan een bedrijfsmatige organisatie w orden neergezet. Bij overname van medew erkers met een ambtelijke status zijn de inverdieneffecten pas op langere termijn zichtbaar.

0 Kennis en expertise zijn eveneens op managementniveau aanw ezig, echter op bestuurlijk niveau is het geheel afhankelijk of bekw ame bestuurders kunnen w orden gevonden. De noodzakelijke kennis kan w orden ingekocht, maar leidt tot kostenverhoging.

0 Bij gemeentelijk beheer is de continuïteitsvraagstuk niet aan de orde, vanuit het perspectief dat tegenvallende bedrijfsresultaten kunnen w orden opgevangen, zonder dat dit leidt tot faillissement. Wel zullen de fluctuaties in het exploitatieresultaat doorgaans groter zijn dan in een van de andere beheervormen.

+/+ Evenals in een verzelfstandigde beheervorm w ordt door toepassing van de CAO Recreatie een bedrijfsmatige organisatie gerealiseerd, maar zijn ook bij overname van het personeel de inverdieneffecten pas op langere termijn zichtbaar. Daarnaast is een landelijk opererende marktpartij door haar schaalgrootte goed in staat om (tijdelijke) vacatures snel en doelmatig in te vullen.

+/+ Bij een marktpartij is de kennis en expertise het best aanw ezig. Grotere marktpartijen hebben specialistische teams of stafafdelingen die het lokale management ondersteunen.

0 De continuïteit van de onderneming zal in bepalende mate afhankelijk zijn van de expertise en kundigheid bij directie en bestuur. Is de deskundigheid voldoende groot dan zal de rechtspersoon in staat zijn te anticiperen op ontw ikkelingen en daarmee de continuïteit van de onderneming kunnen borgen.

+/+ Een professionele organisatie is over het algemeen het best in staat de financiële risico's te beheersen. Maar bereidheid om risicodragend kapitaal te investeren om tegenvallende resultaten op te vangen zal beperkt zijn. Indien de resultaten onbevredigend zijn zal men vragen om hogere exploitatiebijdragen, of in een uiterst geval de exploitatie failliet laten gaan.

xxv

8.

Aansprakelijkheid De mate w aarin de gemeente met aansprakelijkheidskw esties kan w orden geconfronteerd.

9.

-/De aansprakelijkheid is groot bij gemeentelijk beheer. Bij financiële malversaties of bijvoorbeeld verdrinkingsgevallen in combinatie met onvoldoende toezicht is de gemeente aansprakelijk.

+/+ De aansprakelijkheid ligt bij het bestuur van de rechtspersoon. Bij een stichtingsmodel of NV en BV zijn de bestuursleden hoofdelijk aansprakelijk, indien sprake is van onbehoorlijk bestuur en w anbeleid. De gemeente is niet aansprakelijk, w el de personen die vanuit de gemeentelijke organisatie zitting nemen in het bestuur.

+/+ Ook hier ligt de aansprakelijkheid bij directie en bestuur van de rechtspersoon. Aangezien de bestuursfuncties w orden ingevuld vanuit de commerciële marktpartij is de aansprakelijkheid voor de gemeente nihil.

Overige criteria a. kosten die voortvloeien uit verzelfstandiging Nihil, er w orden geen kosten gemaakt. of privatisering

b. fiscale voordelen

Fiscale voordelen zijn beperkt tot de mogelijkheden vanuit het BTW compensatiefonds.

c. synergie tussen beleidstaken en exploitatietaken

Hoew el expertise op beleidstaken en expertise op exploitatietaken aparte grootheden zijn, kan synergie vanuit de gezamenlijke organisatie relatief eenvoudig w orden bereikt.

+/+

Er dienen initiële kosten te w orden gemaakt voor o.a. de oprichting van de rechtspersoon, ontw erp van de overeenkomsten (juridische en fiscale adviezen) en kosten die voortvloeien uit het sociaalplan bij overgang van de medew erkers naar de verzelfstandigde onderneming.

-/-

-/-

Bij een vennootschapsstructuur kan optimaal gebruik w orden gemaakt van fiscale voordelen uit de exploitatie (bijv. terugvorderen van energiebelasting). Daar staat tegenover dat vennootschapsbelasting dient te w orden afgedragen.

+/+

Idem als bij de externe (privaatrechtelijke) verzelfstandiging.

+/+

Beleidstaken kunnen w orden overgedragen aan de verzelfstandigde beheerorganisatie. Bijv. sportstimulering of combinatiefunctionarissen.

+/+

Het is niet gebruikelijk ook de beleidstaken over te dragen aan een marktpartij, aangezien de gemeentelijke invloed zich beperkt tot de randvoorw aarden in de contracten en daardoor niet of beperkt tussentijds kan bijsturen.

Er dienen initiële kosten te w orden gemaakt voor o.a. de aanbestedingprocedure, voor ontw erp van de overeenkomsten (juridische en fiscale adviezen) en kosten die voortvloeien uit het sociaalplan bij overgang van de medew erkers naar de private partij.

-/-

+/+

-/-

xxvi

Een nieuwe kijk op de zwembaden

Recommend Documents