EEN OPGAVE Metropolitaan Amsterdam: een verkenning naar het Damrak-Rokin als etalage van de nieuwe creatieve economie

EEN OPGAVE Metropolitaan Amsterdam: een verkenning naar het Damrak-Rokin als etalage van de nieuwe creatieve economie

STEDEBOUWKUNDIGE ANALYSE De speerpunten

ENSEMBLE Mogelijkheden tot reageren op de omgeving Onderzoeksvragen en antwoorden

AMBITIE Weerspiegeling van de metropolitane 24-uurs dynamiek

EERSTE VORMGEVING Een reactie op de omgeving

INHOUD Het gebouw als enveloppe in haar omgeving

PROGRAMMA Clustering en combinatie met het atrium als spil

CONSTRUCTIEPRINCIPE Hybride vormgeving; een combinatie van kernen, kolommen en schijven

MATERIALISATIE EN EMOTIE Participatie, acceptatie en optimalisatie

REFLECTIE Spiegeltje, Spiegeltje aan de wand

Metropolitaan

een verkenning naar het van de nieuwe

Historisch gezien is de groei van de Amsterdamse stad tot in de negentiende eeuw bepaald door de steeds wijder getrokken kringen van de grachtengordel, met de Singelgracht als sluitstuk. De in de Gouden Eeuw bereikte omvang en vorm van de stad volstond tot omstreeks 1850. Daarna kreeg het moderne Amsterdam vorm ten oosten, zuiden en westen van de oude stad. Ofschoon nog in de jaren dertig van de twintigste eeuw voorgesteld werd om de stadsuit-breiding te realiseren door steeds wijdere kringen om de stad te trekken, kwamen de nieuwe wijken in betrekkelijk autonome patronen langs de radialen naar de periferie terecht. In de vorm van de stedelijke ringweg kreeg de ver uitgedijde stad heel veel later toch nog een omtrek die als een echo te beschouwen is als van de Singelgracht. In de actualiteit markeren ringwegen en radialen de voornaamste locaties van versnelde stedelijke transformatie, plaatselijk ook doordringend in het inmiddels grotendeels tot monument geworden oude centrum.

Binnen dit historische stadscentrum is het Damrak-Rokin van oudsher de belangrijkste radiale ontwikkelingsas waarlangs de maatschappelijke, culturele en economische vernieuwing van het stedelijk leven ruimtelijk tot uitdrukking komt. De centra van bestuur, religie en handel bevinden zich hier van oudsher, grofweg opgespannen tussen de Nieuwendijk-Kalverstraat, Damrak-Rokin en Warmoesstraat-Nes: een driedubbele ladderstructuur die het Amsterdamse stadscentrum nog altijd kenmerkt. Toch hebben zich hierbinnen in de loop van de tijd ingrijpende veranderingen voorgedaan. Vormde ten tijde van de eerste Gouden Eeuw de Warmoesstraat en de Nes de chique hoofdstraat van de stad, ten tijde van de tweede Gouden Eeuw – zo tussen 1880 en 1930 – was deze rol overgenomen door het Damrak en het Rokin. De loop van de oude Amstel werd steeds verder gedempt zodat er een reeks van monumentale boulevards en pleinen ontstond met daaraan de belangrijkste instellingen die hoorden bij de nieuwe economische en maatschappelijke orde: de banken, warenhuizen, Grands Hotels, de beurzen en natuurlijk – als de kroon op het Damrak-Rokin – het Centraal Station. Waar ooit het bootverkeer stadshart deed kloppen was dat nu het moderne treinverkeer.

Amsterdam Damrak-Rokin als etalage creatieve economie

Met de aanleg van de Noord-Zuidlijn, het verdwijnen van een gedeelte van de oude economie – de financiële instellingen – naar de nieuwe snelwegcentra zoals Amsterdam Zuid-Oost en bovenal de Zuidas, maar ook de gelijktijdige opkomst van een nieuwe kennis- en creatieve economie ontstaan nieuwe kansen juist in dit deel van de stad. Amsterdam als de hoofdstad van de nieuwe economie van mode, design, architectuur, gaming op zoek naar ruimten om dit te laten groeien

en bloeien maar ook in de etalage te zetten. En tegelijkertijd het Damrak-Rokin als de plek waarvan oudsher de nieuwe maatschappelijke en economische orde ruimtelijk neerslaat en die beschikbaar komt. Is er een mooiere match denkbaar? Binnen het project 1012 is deze match ondermeer vormgegeven in een aantal mogelijke nieuwe instellingen als een Dutch Fashion Center, een Holland Design Center, een Museum van het Design, maar ook warenhuizen en flagshipstores als ook diverse ateliers en broedplaatsen voor de sub-top en de slowkant van de creatieve klasse.

Het project heeft tot doel om vanuit een gedegen programmatische, typologische en morfologische analyse, de gegeven ideeën voor de ontwikkeling van het Damrak-Rokin kritisch te reflecteren, en nieuwe architectonische concepten te ontwikkelen. Hierbij zullen de inbedding van deze nieuwe ontwikkelingen in de architectuur van het Damrak-Rokin en zijn programmatische aansluiting de focus van het project vormen. Wij zullen ons intensief buigen over de betekenis van deze nieuwe etalage als een voor de stad belangrijke publieke plek met een culturele lading. Christian Rapp en Pieter van Wesemael

STEDEBOUWKUNDIGE ANALYSE De speerpunten Historische en Programmatische analyse

+/- 1200

+/- 1300

+/- 1400

+/- 1500

Amsterdam ontstaat op de kades langs de Amstelmonding

Het plempen buiten de IJ-dijken aan de monding van de rivier

Spanningen tussen Lastage en de Vroedschap

Aanleg van de Dam in de rivier die het brakke water van het IJ buiten de agrarische gebieden stroomopwaarts moest houden

Concentratie havenactiviteiten in de monding van de Amstel

1387: In gebied ‘Lastage’ werd scheepsbouw en aanverwanten verbannen, opslag en handel bleven binnen de beveiligde stad 1421 & 1452: Grote stadsbrand

Rokin: ligplaatsen binnenvaart Damrak: ligplaatsen zeegaande schepen, vissers en de handel via het IJ.

Ingeheide palenrijen werden aangebracht ter verdediging van de stad Tevens een golfbrekende werking

1559: nieuwe Stadhouder Willem van Oranje

+/- 1560

+/- 1560 vervolg

+/- 1578

+/- 1578 vervolg 1

Ontstaan van het Middeleeuws Amsterdam als nederzetting bij de samenkomst van de zeedijken en de dam in de Amstel

Bakstenen ommuring ter verdediging ‘De Singel’

Alteratie De Amsterdamse katholieke stadsregering werd tijdens de Alteratie afgezet en vervangen door een regering bestaande uit Calvanisten

belangrijke rol bij de ommezwaai, omdat Amstedam geïsoleerd raakte en andere steden de handel overnamen.

Groei handel, scheepvaart en bevolking met gevolg woningnood

Ontstaan haven in de Amstel Polderverkaveling Nieuwe dwarsstraten binnen ring volgen vaak de bestaande Gevolg: scheeflopende straten

Bij het ontstaan van Amsterdam was de Nes een moeras Het moerassig gebied was goedkoop Vanaf de 14e eeuw was er sprake van kloosterbouw

Dit kende tevens gevolgen voor de programmatische invulling van de stad Handelsbelangen speelden een

Het stadsbestuur confesceerde de kloosters en maakte er openbare gebouwen van. Vanaf de 14e eeuw was de Nes voornamelijk een kloosterbuurt


+/- 1578 vervolg 2

+/- 1579 - 1591

+/- 1591 - 1596

+/- 1610-1615

Vele kloosters, kerken en kapellen werden na de Alteratie protestants of transformeerde naar een nieuwe functie

Eerste Uitleg

Tweede Uitleg

Derde Uitleg

Militaire bescherming belangrijker dan financiële onafhankelijkheid Bakstenen muur voldoet niet meer

Grote toevlucht en invloed immigranten Zuidelijke Nederlanden / Spaanse bewind Behoeft aan meer ruimte voor woningen en havenindustrie Kunstmatig aanplempen eilanden aan de Oostzijde Nieuwe grachten volgden tracé evenwijdig aan oude buitengracht

Buitentimmeren Uitbreidingsplan Jacobsz - nut & schoonheid combineren Drie nieuwe hoofdgrachten Kleinschalige opzet volgens bestaand patroon van waterlopen Westelijke eilanden voor bedrijvigheidw De Haarlemmerbuurt

Sint Pieterskapel werd Grote Vleeshal Sint Margarethaklooster werd Kleine Vleeshal

Uitbreidingsplan Antoniszoon en Beeldsnijder - nieuwe aarden wal met bolwerken rondom stad Haven beschermd door palenrijen IJ Muur tevens slaapplaats allerarmsten

+/- 1656-1662

+/- 1593 - 1673

+/- 1600 - 1800

+/- 1800

Vierde Uitleg

1611 Beurs van Hendrik de Keyser Gebouwd om VOC een plek te geven om te handelen in aandelen door opleving van aziatische handel Oudste aandelenbeurs 1835 werd deze afgebroken

Na de Alternatie handel in de Nes 1614 Transformatie turfhuis in Bank van Leningh 17e en 18e eeuw wijnkopers, suikerbakkers en boekverkopers plaatsen handel in de Nes Sint Margarethaklooster wordt herberg 1639 herberg Brakke Grond Tot 19e eeuw voornamelijk veilinghuis met eigen drukkerij

Voltooing Vierde Uitleg

Tot Vierde Uitleg vooral verdichtingsingrepen Complementering Derde Uitleg Vestiging V.O.C. oostelijk havengebied Bebouwingspatroon met concentrische grachten, radialen en rechthoekige verkaveling doorgezet Uitbreiding wal Grondverkoop verloopt langzaam

28 oktober 1648 leg eerste steen Paleis op de Dam van architecht Jacob van Campen Aanvankelijk stadhuis

Verwachte bevolkingsgroei blijft uit Veel terrein ligt braak Amsterdam omgeven door aarden wal met 26 bolwerken, 6 meter boven de Singelgracht waarop zich molens bevonden 1798: wegvallen verdedigingsfunctie fortificatie, stadswallen werden grotendeels afgebroken


+/- 1800 Vervolg

+/- 1673 - 1843

+/- 1673 - 1843

+/- 1867

Vervoer voornamelijk over water

1835: Beurs van Hendrick de Keyser verzakt

De Nes 18e eeuw: handel werd minder en uitgaansleven kwam tot bloei

Plan Kalff Afkeuring plan Niftrik Overheid op de achtergrond, initiatief aan marktpartijen Plan Kalff is een raamplan; slechts rooilijnen voor stadsuitbreiding Respecteert bestaande patronen

Waterlopen belangrijkste lijnen in stedelijke netwerk Stad opgebouwd uit binnenring met radialen Knooppunten zijn bijzondere plekken; oude stadspoorten / poortpleinen Oriëntatiepunten

1836 - 1845: Houten hulpbeurs op midden op de Dam 1841 - 1845 Voltooing beurs naar ontwerp van Jan David Zocher 1903: Sloop beurs Zocher na voltooing Beurs van Berlage

19e eeuw: meer kroegen, bordelen en café-chantants (tingeltangels) verschenen Theaters Tivoli, Frascatie en The Empire Music Hall

Leidt tot bijzondere situaties, daar waar plan Kalff aansluit op de gerealiseerde delen van plan Niftrik

+/- 1843 - 1880

+/- 1880

+/- 1880 - 1920

+/- 1920 - 1940

Lodewijk Napoleon geeft opdracht om De Waag op de Dam af te breken Om zijn schepen te kunnen zien en om een ruim plein te maken Hij zetelde in het Paleis op de Dam Meer theaters in de Nes; Café-concerts als Frascati, Grand Café Concert en Victoria werden populair bij ‘beschaafde’publiek Vooral deel IJ en Singelgracht gedempt

Ontmantelingsfase

Cityvorming

Cityvorming

Ontbreken eenduidige regie Stedelijke accijzen afgeschaft stadswal is geen tolgrens meer Diffuus gebied met uiteenlopend gebruik - nieuwe tangentiale infrastructuur Buiten stadswal krottenwijken Stadspatronen volgen onderliggend agrarisch patroon

Kapitalisme viert hoogtij economisch herstel Buitenranden woonwijken arbeiders 1889: Centraal Station Functiescheiding; verkeer over water en verkeer over land Grachten worden gedempt Singelgrachtzone vormt een ring met grote pleinen en publieke gebouwen

Grootschaligheid en bereikbaarheid binnenstad staan centraal Oude centrum: vermaak en zaken Dominantie auto neemt toe Demping en aanpassing van grachten, verbreding van de hoofdradialen en planning en aanleg van ringwegen Veranderingen ten koste van stratenpatronen / woonfuncties


+/- 1880 - 1940

+/- 1880 - 1940 Vervolg 1

+/- 1880 - 1940 Vervolg 2

+/- 1940 - 1975

1903: Beurs van Berlage 1912-1915: Bijenkorf op plaats Beurs van Zocher 1912: Sloop Commandantshuis zorgt voor ontstaan pleinvorm en afmetingen Dam zoals we die nu kennen 1912: Effectenbeurs vertrekt naar nieuwe pand aan Beursplein 1856-1914: De Eendracht; Nationaal Monument op de Dam tegenover het

Paleis op de Dam 1913: Verbouwing Dam en verleggen tramsporen 1913: Bij aanleg van de kaden langs het Rak-in zijn deze kaden naar het water vernoemd. Het gedeelte tussen het Spui en de Dam werd in de jaren ‘30 in twee etappes gedempt (1933 en 1936). In het overgebleven deel van het water meren tegenwoordig rondvaartboten aan

+/- 1900: Nes als uitgangsgebeid in verval Betere publiek mijdt de straat Kantoren vervangen vermaaksleven ‘s Avonds uitgestorven indruk Tabakshandel in de Nes ontstaat

Uitbreiding bij de Bijenkorf 4 mei 1956: onthulling Nationaal Monument op de Dam, ontworpen door J.J.P. Oud Na WO 2 komt er een einde aan de handel in de Nes en met de terugkeer van het theater in de jaren ‘60 wordt het beetje bij beetje weer uitgaancentrum

+/- 1975 - 2008

+/- 1960 - 2008

+/- 1960 - 2008 Vervolg 1

+/- 1800 - 2008

1981: Opening Belgisch Cultureel Centrum

Stadsvernieuwing

1889: Opening CS en waterlopen verliezen belang - veel voorzieningen hieromheen gebouwd en toegangstraten naar de Dam verbreed

Water bepalend voor ontwikkeling Amsterdam; eerst verdedigings- en vervoersfunctie, later ook esthetisch +/- 1850 - eind 20e eeuw: Aantasting stedelijke structuur door demping grachten 19e eeuw: argument hygiëne 20e eeuw: argument verkeer 21e eeuw: dempen oostelijke binnenstad, IJ en delen Rokin en Vijzelgracht

1987: Optiebeurs van Cees Dam 1989: Fortisbank van Paul Dirks Bouw parkeergarage Bijenkorf

Omslagpunt ten gevolge van protestbeweging en verval oude woonwijken Duurzame houding t.o.v. stadsstructuur - auto minder dominant - aanleg metrolijn Terugbrengen woonfunctie en kleinschaligheid bedrijven in de binnenstad

1905: Elektrificatie tram - straten verbreed, bruggen verzwaard en verlaagd, grachten gedempt Invloed auto: meer straten verbreed en grachten gedempt


2009 AUTO

2009 FIETS

2009 TREIN / METRO

2009 TRAM

2009 BUS

Door het cenrum lopen niet veel drukke routes, wel loopt er een drukke verkeersroute over Damrak-Rokin Verder liggen de belangrijke routes buiten het centrum

De fiets heeft meer mogelijkheden en kan praktisch over komen De fietsroutes lopen dan ook midden door Amsterdam heen

Amsterdam is goed te bereiken met de trein, vanaf centraal station loop je zo het centrum in De metro die er al ligt, verbindt de oostelijke delen van Amsterdam met elkaar De Noord-Zuidlijn die er komt zorgt voor belangrijke verbindingen

De tram is een belangrijk vervoersmiddel in het centrum Belangrijke routes lopen over het Damrak-Rokin

Buslijnen gaan om het centrum van Amsterdam heen en gaan verder de buitenwijken in Er loopt één route door het centrum, maar deze komt niet tot aan het DamrakRokin

Door de komst van de metro zou de tram wel gedeeltelijk uit het straatbeeld kunnen verdwijnen, waardoor maaiveld veiliger wordt

2007 Project 1012

2007 Project 1012 Vervolg 1



Aanleidingen: 1. Te veel van hetzelfde; Overdaad aan elkaar versterkende crimonogene en economisch laagwaardige functies 2. Vele potenties;1012 Is entree- en tevens monumentaal gebied Betekenis entree en rijke historische kwaliteiten worden nog te weinig gecombineerd 3. Komst Noord-Zuidlijn biedt nieuwe kansen

Doelen: 1. Criminele infrastructuur ontmantelen 2. Functies gevoelig voor criminaliteit verminderen 3. Verloedering stoppen en keren 4. Goede balans aan functies herstellen 5. Kwalitatief hoogwaardige en diverse entrée van de stad realiseren

Kwaliteiten 1 1. Organische stad in functies; Unieke mix van wonen, werken, cultuur en vermaak Mix draagt bij aan geliefdheid 2. Centrale as; Damrak sinds het onstaan van Amstedam de entree. Damrak - Rokin bundelt een modern, machtig en rijk Nederlands verleden

Kwaliteiten 2 3. 4 Buurten; Iedere buurt kent een eigen betekenis en identiteit Dynamiek en rust wisselen elkaar af 4. Metropool en stadsbuurt; Damrak-Rokin groots van opzet en beleving De Wallen is kleinschaliger van opzet en beleving




2007 Plan Rode Loper

2007 Plan Rode Loper Vervolg 1

Plan 1 Nieuw programma; 1. Versterken en activeren overgangsgebied 2. Versterken bestaande culturele activiteit 3. Veranderen en toevoegen nieuwe sferen d.m.v. nieuwe functies 4. Activering en programmering aansluiten bij huidige dynamiek, die rond Damrak-Rokin hoger ligt

Plan 2 Verbinden en activeren; 1. 2e Ladder; Stegen openen Parkeergarage &metrostations geven nieuwe stromen van oost naar west Intensivering woonfunctie 2. Creëren verblijfsruimte; Ontwikkelen hoogwaardige verblijfsruimten oostzijde Damrak-Rokin Logisch verbinden van pleinen

Zaak om nieuwe ontwikkelingen in positieve zin om te buigen om maxiaal te profiteren Noord-Zuidlijn en de extra stroom bezoekers Focus op eigendom, beheer, functies en uitstraling van panden en het verbeteren en opnieuw inrichten van de openbare ruimte Plein Rokin; Gedetailleerd plein, uiteinden breed

en tussenstuk smal Ter hoogte van de zuidelijke in- en uitgang van de metro wordt de openbare ruimte autovrij ingericht Noordelijke metro in- en uitgang wordt autoluw ingericht Het futuristische beeld van het metrostation wordt ter hoogte van de overgang binnen/buiten niet doorgezet

Algehele Conclusie Historische en Programmatische analyse Het gebied 1012 is het ontstaansgebied van Amsterdam Vanuit hier is Amsterdam verder gegroeid en gevormd, in ruimtelijke alswel in culturele vorm Voor de verdere uitbreiding van Amsterdam buiten 1012 zijn duidelijke plannen en ontwerpen gemaakt Voor het gebied 1012 geldt dat er, buiten de verscheidene beurzen, geen drastische sloop en herbouw heeft plaatsgevonden, maar gebouwen voornamelijk een programmatische vervanging hebben doorstaan Deze programmatische hervormingen hebben voornamelijk plaatsgevonden onder invloed van

politiek economische & religieuze ontwikkelingen zoals handel en de Alteratie Ook in de huidige plannen liggen de veranderingen met name op programmatisch gebied Uitzonderingen hierop vormen de bouw van de Noord-Zuidlijn, het plein op het Rokin en de verdere inrichting van de Rode Loper met de aanpassingen van enkele gebouwen en de bouw van enkele bruggen De monumentaliteit van het lint speelt een belangrijke rol bij de mogelijkheden en meer nog bij de ‘onmogelijkheden’van de ruimtelijke veranderingen

STEDEBOUWKUNDIGE ANALYSE De speerpunten Morfologische analyse

Stedelijk weefsel Schematische weergave planlocatie De T-vorm vormt de kern van de projectlocatie In het schema zijn het langgerekte bouwvolume (de Oude Vleeshal), het grote bouwvolume (het Fortisgebouw en de Optiebeurs) en het bouwblok dat het Rokin begrensd (het Diamantcenter) opvallend

Stedelijk weefsel Schematische weergave planlocatie Kavelkaart Het Fortisgebouw, Theater de Brakke Grond en de Oude Vleeshal en het langgerekte kantoorgebouw vallen op door hun grootte bouwvolume Rechtsonder zijn de kavels fijnmaziger Aantal gebouwen lopen met hun gehele kavel van de Nes tot het Rokin

Stedelijk weefsel Damrak - Rokin Opvallende bebouwing 1. Paleis op de Dam 2. De Bijenkorf 3. Madame Tussaud 4. Nationaal Monument op de Dam 5. Amsterdam Diamond Center 6. Café Harkema 7. Lang, smal Kantoorgebouw 8. Postmodernistisch gebouw Rokin 9. Fortisgebouw & Optiebeurs

Stedelijk weefsel Openbare ruimte Aan de randen gestructureerd de grachtenlijn volgend Centrum rommeliger en fijnmaziger met smalle straten en steegjes Verticaal grofweg in vijf lange slierten op te delen A. De Dam is de grootste ruimte B. Het Beursplein volgt C. Besloten pleintje in de Nes D. Het Oude Kerkplein

Openbare ruimte Schematische weergave planlocatie

Openbare ruimte De Dam

Openbare ruimte Rokin

Openbare ruimte Damrak & Beursplein

Het oranje gedeelte vormt de direct aangrensende openbare ruimte van de projectlocatie Het plein, de lange,smalle stegen en de grote lap openbare ruimte van het Rokin vallen hierin op

Plein begrensd door grote gebouwen als Paleis op de Dam, Bijenkorf, Madam Tussauds en het Amsterdam Diamond Center In twee gesplitst dooe Damrak-Rokin Gedeelte voor Paleis vooral leeg Harde, koude en kale uitstraling door gebruik grauwe materialen en ontbreken van voldoende groen Overdag volop beweging

Rokin kent brede opzet met trottoir aan beide zijden, een weg en een dubbele trambaan Ligging en nabije centrumfuncties zorgen voor druk doorgaand verkeer Amsterdam Diamond Center sluit de overgang tussen Rokin en Dam gedeeltelijk af Andere zijde wordt begrensd door water

Rechterwand van Damrak begeleid door slechts twee gebouwen Een bomenrij langs de openbare ruimte van Beursplein zorgt voor begeleiding van Damrak tussen de twee gebouwen Andere zijde met diverse panden met winkels in de plint geeft opener beeld Bomen en bankjes zorgen voor en aangenaam verblijfsklimaat

STEDEBOUWKUNDIGE ANALYSE De speerpunten Morfologische analyse

Openbare ruimte Nes en Nesplein

Openbare ruimte SintPietersteeg & SintJansstraat

Een afgelegen en benauwde indruk De bebouwing is erg hoog ten opzichte van de straatbreedte Plein aan 4 zijden ingesloten door bebouwing, terras vult het plein Doorgang naar het Rokin door het Fortisgebouw Plein ligt vrij afgezonderd en heeft een intiem en gereserveerd karakter

Twee smalle stegen, enkel toegankelijk voor voet- en fietsverkeer Beide stegen aan één zijde volledig begeleid door een zeer langgerrekt kantoorgebouw Aan deze zijde geen entrees in de plint, doch door geringe lengte geven deze stegen geen benauwende indruk

Openbare ruimte Oudezijde Voorburgwal & Grimburgwal

Straatprofielen Doorsnede Damrkan Beurs & Doorsnede Rokin Diamond Center

Typisch Amsterdams beeld; het water met aan weerszijden grote Herenhuizen De smalle kade is opgedeel in klein trottoir, straat en enkele parkeervakken Grote bomen begeleiden de walkade De vele geparkeerde fietsen dragen bij aan een gevarieerd stadsbeeld

Beurs van Berlage is alzijdig ontworpen, met aan iedere zijde een eigen identiteit, gecomformeerd naar de straat Situering DC zorgt ervoor dat de Dam een plein is (pleinwand) en verzorgt het een entree naar het Rokin toe Het gebouw staat ‘in de straat’

Algehele Conclusie Morfologische analyse Er is sprake van een groot stedelijke dichtheid., te zien aan de grote bouwblokken en de infrastructuur De infrastructuur kent een duidelijke gelaagdheid. Zo zijn er enkele belangrijke verkeersaders zoals het Rokin, Damrak, Kalverstraat, Warmoesstraat, Nieuwendijk, Nes en de steegjes die voornamelijk een verbindende funcitie kennen Kenmerkend voor Amsterdam, en dan met name het centrum, zijn de grachten, het grote percentage water De lintvormige stuctuur van de grachten vinden we terug in de stedenbouwkundige opbouw van de straten Daarnaast is diversiteit aan functies in het centrum, alsmede de authenticiteit van de gebouwen karakteristiek voor

de stad Wat opvalt aan het weefsel zijn enkele grote korels in het gebied Waaronder de Beurd van Berlage, de Bijenkorf, het Paleis op de Dam, de Oude Kerk en het Centraal Station Bij de grachten is er sprake van grote gesloten bouwblokken, deze structuur is in de gehele grachtengordel te vinden Het centrumgebied is enigzins kleinkorreliger Dit komt met name door de steegjes die de volumes van elkaar scheiden Er is niet sprake van een overduidelijke eenduidige structuur Wel kun je een verticale structuur zien in het gebied met het Damrak/Rokin als belangrijkste as

STEDEBOUWKUNDIGE ANALYSE De speerpunten Typologische analyse

Korrelgrootte 1

Korrelgrootte 2

Hoogtekaart

Bebouwing bestaat overwegend uit kleine en middelkleine korrels en kent een mix van typische grachten- en classicistische panden Grote korrels vallen direct op Ze vormen grote objecten die beeldbepalend en ruimte-afbakenend werken De westranden van het Damrak en Rokin zijn vergelijkbaar in korrelgrootte De oostranden daarentegen verschillen enigzins Op Damrak staan twee grote korrel, Rokin is half middelgrote korrels en half kleine korrels

Veel gebouwen onderwerpen zich aan de spelregels van de grachtenstad; smalle langwerpige gebouwen vormen het grootste deel en hebben een kleine of middelkleine korrel Veelal typisch A’damse grachtenpanden of een meer classicistisch herenhuis De grootte van korrel van beide stijlen komen nagenoeg overeen Rond de Dam enkele grote korrels; gebouwen met belangrijke groot-stedelijke functies en zijn zelfs groter dan menig bouwblok

In de hoogtekaart zien we dat de grootste korrels ook de meeste hoogte hebben Het Fortis-complex is voor het Rokin relatief hoog en pas dus ook qua hoogte niet direct in de straat De meeste gebouwen zijn tussen de 7 en 17 meter hoog en de hoogtes passen goed binnen de spelregels van de grachtenstad

Door de vele stegen zijn er in deze straat veel verschillende bouwblokken te onderscheiden Er zijn een tweetal grote geveldelen aan de zijde van het Fortisgebouw, aan de andere kant zijn de twee grootste geveldelen alweer een stuk kleiner Hier zitten meer doorgangen naar de Kalverstraat Op het eerste gezicht lijkt het Fortisgebouw zich te voegen doordat het past binnen een schema van groot-klein-klein-klein-groot-klein-klein-etc. Wanneer de geveldelen worden opgedeeld in kavels met bijbehorende voordeuren, blijkt het Fortisgebouw in contrast met de rest van de bebouwing Over de gehele Fortisgevel zijn er máár 2 ingangen

te vinden In het gedeelte linksonder zijn er meerdere gebouwen te vinden waarbij er een soort etalage in de plint te vinden is, wat zorgt voor een prettige looproute Binnen het Rokin kan ongeveer 70-80% van de bebouwing tot het type Amsterdams Classicisme worden gerekend Hierbinnen is een klein onderscheid gemaakt tussen twee typen ‘regels’ Het zijn typische Amsterdamse gevels (trapgevel, klokgevel, etc) en de iets meer statische

Classicistische herenhuizen

STEDEBOUWKUNDIGE ANALYSE De speerpunten Typologische analyse

Grachtengordel

Damrak

Uitzonderingen 1

Uitzondering 2

Veel differentiatie in de gevel

Grote diversiteit in gevelbreedte

Afwisseling tussen traditionele Amsterdamse gevels en Classicistische Herenhuizen

Meer modernistische en jaren’70 gevels dan Amsterdamse gevels

Twee typen gevelopbouw zijn besproken Het gaat enerzijds om meer woongerichte grachtenpandtype ten opzichte van het detailhandelgerichte gedeelte uit het Damrak Er zijn verscheidene uitzonderingen, waarbij de mate telkens anders is en daarom ook nauwelijks mogelijk een gradatie te geven Bij verschillen moet gedacht worden

aan gevels met een andere bouwstijl, maar ook gevels met een verschil in uitstraling en ander soort gevelritmiek Ook het Fortisgebouw met zijn materiaalgebruik en uitstraling vormt een vreemde eend in de bijt

Veelal woonhuizen met een trap naar de voordeur

Veelal winkelfunctie waar door de etalages in de plint een opener karakter wordt gecreëerd

Algehele Conclusie Typologische analyse De bebouwing aan het Damrak / Rokin bestaat overwegend uit kleine en middelkleine korrels Grote korrels vallen direct op, ze vormen grote objecten die beeldbepalend en ruimte-afbakenend werken De westranden van het Damrak en Rokin zijn vergelijkbaar in korrelgrootte De oostranden daarentegen verschillen enigzins Op Damrak staan twee grote korrel, Rokin is half middelgrote korrels en half kleine korrels De zijde van het Fortisgebouw bestaat voornamelijk uit panden die voldoen aan het type ‘grachtenpand’ Dat wil zeggen een Amsterdamse / Classicistische gevel

Met als voornaamste functie waarschijnlijk wonen De plint wordt opgetild of in de grond gezakt en de ramen bieden weinig openheid Deze zijde kent echter ook grote uitzonderingen De overzijde bestaat uit een voortzetting van de gevels die ook veel op het Damrak gevonden worden Amsterdamst / Classicistische gevels met in de plint een grote etalage of meerder kleinere etalages waardoor er een ander beeld bestaat Er zijn echter te weinig grote etalage’s om de doorstroom van deze straat aantrekkelijk te noemen

ENSEMBLE MOGELIJKHEDEN TOT REAGEREN OP DE OMGEVING De manier waarop een gebouw op onze studielocatie optimaal zou kunnen reageren op de omliggende ruimte, zowel met het oog op de grote “spanwijdte” enerzijds, en de vertanding met de balk naar de Oudezijdsvooorburgwal, de poortvorming naar de Nes en de beïvloeding van de pleinsituatie voor de Brakke

Grond anderzijds is op de eerste plaats een kwestie van GELEDING van de T-figuur van het geheel. Wat is “geleding”? Kijken we naar een beeld van het beursgebouw vanaf het station komend We zien dat het gebouw – met de tekst ‘Ick waeck’ in de rand – duidelijk meedoet (in contour en proportie) met de vorm van Berlage’s geleding van zijn beursgebouw. Op die manier is er een relatie, en vormt het genoemde gebouw een deel van het verbeelde “ensemble”. Tegenwoordig zien ensembles direct buiten de binnenstad (dit is wat er achter het station gebouwd gaat worden) er als volgt uit: Er is in dit voorbeeld veel gesneden en gestapeld om tot een ensemble te komen, om ondanks de dichtheid voldoende daglicht te garanderen; bovendien werkt de grote massa op deze manier tevens niet te massief. De opgave aan het Rokin is vermoedelijk een heel andere dan in deze twee voorbeelden, maar het gaat hoe dan ook om de MASSA van het Fortis gebouw, compleet met het daaraan gekoppelde volume dat naar de Oudezijdsvoorburgwal gaat, te geleden, op zo’n manier dat er programmatisch een hedendaags winkelcomplex in past.

Een drievoudige hypothese wordt aangereikt. Hypotheses die – met het oog op de diverse actuele ontwerpstrategieën – laat zien dat er tenminste drie duidelijk verschillende uitgangspunten voor een geleding mogelijk zijn:

GRASSI’S

1. Op de manier van BIBLIOTHEEK IN GRONINGEN, waarbij het lange-balk-gebouw tot typologisch deel wordt voor een mogelijke compositie, met een geleding die langs een straatwand een serie verticale volumes met visuele naden nastreeft (zie bijvoorbeeld, voor een toepassing in de Amsterdamse situatie, het afstudeerplan van Koen van Heeswijk). Om bij deze typologie voldoende volume voor winkelen te garanderen, is het wellicht nodig om doorgaande volumes achter de geleding te realiseren (op de manier van een geleding van “stenen torens” voor een “glazen doos” bijvoorbeeld). De speelse mini-vorm van deze typologie is Koolhaas’ ontwerp voor een kantoorgebouw aan de Boompjes (niet uitgevoerd) en de strenge maxi-variant is het ontwerp van Mies voor de Reichsbank te Berlijn (ook niet uitgevoerd). 2. Op de manier van

DIRRIX’ PRIX DE ROME ontwerp, een mixed-use complex met hotel in het centrum van Den Haag. Hierbij wordt een maximaal

volume aan de bovenkant, opgeheven van de grond, in de vorm van een reusachtige doos gerealiseerd (wat met de bovenkant van de ruimte-envelop van het bestaande Fortis overeen zou kunnen komen), met daaronder juist weer veel lege ruimte, en diverse volumes. Het gaat op de gekozen locatie wel om extreem dure bouwgrond, dus zou het opvullen met volumes wat heftiger moeten, in vergelijking met Dirrix’ benadering. Dirrix’ ontwerp is weliswaar niet uitgevoerd, maar Alsop heeft niettemin het thema van de opgetilde doos gerealiseerd in Canada. 3. Op de manier van

BALDEWEG’S

GEBOUW VOOR DE RIJKSDIENST VOOR ARCHEOLOGIE, CULTUURLANDSCHAP EN

MONUMENTEN TE AMERSFOORT (in Mei van dit jaar opgeleverd). In dit gebouw zit ook een publiek deel, in de vorm van de kunsthal “KAde”. In het persbericht staat “De opvallende architectuur wordt gedragen door een grote glazen voorgevel die iets naar achteren helt. Hierdoor wordt de lucht gereflecteerd,

waardoor het grote volume van het pand wordt genuanceerd. Aan de zoom van de oude Amersfoortse binnenstad heeft Baldeweg daarmee een groots eigentijds statement gemaakt, zonder de middeleeuwse context – in de vorm van de oude Koppelpoort – te overschaduwen.” Als we dit gebouw in gedachten in de Rokinwand monteren maakt het een opvallend passend gebaar in de vorm van een dak boven de ingang van de metro. Baldeweg reageert in Amersfoort ook op een gebouw van UN-studio, dat ernaast staat. Op hun beurt heeft UN-studio eerder geprobeerd om een bewogen sensibiliteit in de Amsterdamse binnenstad toe te passen: het gerealiseerde Hotelcomplex Nieuwezijds Kolk. Dat was een grote mislukking, en een dieptepunt in hun werk. Baldeweg in Amersfoort laat echter zien dat er met een grotere ontwerpervaring als inzet een dialoog met de historische stad met de verwante ontwerptaal zeker wel mogelijk is. De strategie van Baldeweg is de meest kwetsbare, de moeilijkste, maar voor degenen die het aandurven en denken te kunnen beheersen zeker ook een valide benadering om tot een oplossing te komen voor de invulling van het Rokin op de gekozen locatie.

Naar tekst van Jos Bosman

ENSEMBLE ONDERZOEKSVRAGEN

De Noord-Zuidlijn geeft een nieuwe impuls aan het Rokin Hoe kan deze impuls versterkt worden?

Het Rokin is nu een brede straat Heeft het potentie om meer te zijn dan een brede straat? Welke rol speelt het ensemble hierin? Wat is respect en juiste verhouding tot de omliggende openbare ruimte? En welke rol speelt in deze de huidige rooilijn?

ANTWOORDEN

Door de metro een grootse entree te geven, die duidelijk wordt ingeleid door ons gebouw Ons gebouw legt de link tussen de metro en de openbare ruimte van het gebied Ook zorgt ons gebouw voor een beter gedefinieerde openbare ruimte op het Rokin, waardoor de plek een levendiger karakter krijgt en de menselijke maat terug komt Door visueel contact tussen de metro en het gebouw, in de vorm van een atrium, te creëeren wordt de ruimtelijke ervaring zeer bijzonder en versterken beide functies het metropolitane

Het Rokin is momenteel een ongedefinieerd plein, een brede straat Het heeft zeker de potentie om meer te zijn De huidige schaal en vormgeving van het Rokin maken het praktisch onmogelijk om hier een goede verblijfsruimte van te maken Dit is wellicht te bereiken door de brede straat over de gehele lengte verschillend en herkenbaar in te delen De vormgeving van ons gebouw versterkt de nieuw gedefinieerde openbare ruimten Het verleggen van de rooilijn vormt een onderdeel van deze vormgeving


De kracht van de Nes ligt in haar luwte en kleinschaligheid Hoe kan deze kracht behouden blijven ? Én tegelijkertijd de bereikbaarheid verbeterd worden zonder de grote massa deze kracht te laten vernietigen?

Wat is de gewenste korrelgrootte? Kan de locatie één gebouw aan? Moét het gebouw één ogen? Moét het gebouw één zijn?

ANTWOORDEN

Door geen fysieke, rechtstreekse verbinding door ons gebouw vanuit het Rokin naar de Nes te leggen, behoud je een zekere afstand en bescherm je deze andere wereld Wel maken wij een aantal visuele connecties die de passant bij tijd en wijlen een voorproefje gunt en daarmee de écht geïnteresseerde naar de Nes lokt, maar de massa buiten laat Zo laat de ingang aan de Rokin, tegenover de steeg naar de Kalverstraat, al op hoger niveau een overzicht van het plein zien, maar zal men bewust de route om het gebouw moeten afleggen om de Nes te kunnen bereiken

Gekeken naar de historische ontwikkelingen van het gebied kent het Damrak Rokin enkele grootschalige en prominente gebouwen Deze gebouwen zijn representatief voor hun era Het Amsterdam van nu vraagt om een metropolitane uitstraling en ons gebouw kan daarin een antwoord zijn Evenals de voorgaande prominente, grootschalige gebouwen, mag ons gebouw deze representativiteit ook uitstralen Het gebouw als etalage van vooruitstrevend en steeds vernieuwend Amsterdam


Wat is de gewenste korrelgrootte? Kan de locatie één gebouw aan? Moét het gebouw één ogen? Moét het gebouw één zijn?

Hoe verhoudt het gebouw van de Oude Vleeschhal zich tot ons gebouw? Is er mogelijkheid tot herbestemming?

ANTWOORDEN

Door te spelen met zichtlijnen en dieptewerking, evenals het toepassen van weglopende lijnen, creëer je vanuit verschillende hoeken steeds een andere compositie Zo trachten wij ingenieus en gedetailleerd om te gaan met het volume van het gebouw En zo op gezette tijden met respect te reageren op de nabije bebouwing door afstand te nemen of juist aan te sluiten op deze bebouwing

De Oude Vleeschhal staat momenteel ongelukkig weggestopt, met name de toren van het gebouw Wij gaan doormiddel van onze vormgeving een dialoog aan met de Oude Vleeschhal Door het plein te vergroten en in het gebouw te trekken, krijgt de Oude Vleeschhal meet lucht en tevens een meer aanwezige plaats op het plein De wederzijdse zichtlijnen zorgen ervoor dat er contact blijft tussen de gebouwen en versterken eerder genoemde dialoog


Welke referentiepunten zijn elementair voor de verantwoording van de geleding van het gebouw?

Hoe verhouden het gebouw en het programma zicht tot elkaar? Hoe sluit het programma bij zowel Damrak-Rokin alwel bij de Nes aan?

ANTWOORDEN

Uit voorgaande antwoorden en uitgangspunten komen drie voorname delen naar voren Deze drie delen regereren naar hun directe omgeving en vormen daarmee een motief voor de verdere vormgeving van het gebouw De vormgeving van het noordelijk deel wordt met name bepaald door de metro-uitgang en de relatie met de Dam Het westelijk deel gaat in op de intimiteit van de Nes Het zuidelijk deel vormt een afsluiting van het verblijfdsgebied dat wordt gecreëerd en dient tevens als subtiele begeleiding naar de Nes toe

De overgang tussen de functies op het Damrak-Rokin en de Nes wordt verbeterd door een subtiele mix tussen commercie en creativiteit Het gebouw vormt het raakvlak waarbij deze twee zich ontmoeten en samen vloeien tot een nieuwe beleving Luxe winkels, horeca, designhotel en ruimte voor creativiteit Een sterke combinatie van activiteiten die elkaar aanvullen: winkelen, eten, verblijven en cultureel vermaak Winkelen is een belangrijke vrijetijdsbesteding en als sociale activiteit onderdeel van de hedendaagse stedelijke cultuur Door dit te combineren met ruimte voor creativiteit, krijgt winkelen een extra dimensie en ontstaat een nieuwe beleving De aanvulling met een designhotel en ook ruimte voor evenementen maken het gebouw voor meerdere doeleinden geschikt

AMBITIE

Amst een

BRUISENDE

METROPOOL TO

De eeuwenoude geschiedenis, de vrije gedachten, de architectuur, de uitgaansgelegenheden, evenement De komst van de Noord-Zuidlijn zal het aantal bezoekers vergroten Het gebouw wordt de NIEUWE HOT SPOT in de stad, waarbij de DIVERSE Het zien en gezien worden in en om het gebouw zorgt voor een bruisende en levendige sfeer

EN

EEN STIJLVOLLE SETTING WAAR LUXE EN TREN EN CREATIVITEIT OVER MEERDERE VERDIEPING Kortom, een gebouw dat de

METROPOLITANE 24 UURS

erdam

BE

met

een

24

UURS

DYNAMIEK

en en het winkelaanbod trekt miljoenen bezoekers

TREES

een

UITNODIGENDE AANTREKKINGSKRACHT

uitstralen naar het publiek.

DY WINKELEN, HORECA, CULTUREEL VERMAAK EN VERDEELD WORDEN EN SAMENVLOEIEN

DYNAMIEK WEERSPIEGELT

EERSTE VORMGEVING EEN REACTIE OP DE DIRECTE OMGEVING

HET GEBAAR NAAR DE DAM

Het gebaar naar de Dam Het gebouw wijst je de weg en ontvangt je De gevel vormt een versterking van het verkeersplein waar stromen reizigers, bezoekers van ons gebouw en tevens de Nes zich met elkaar mengen.

De vormgeving zorgt tevens voor een afbakening en nieuwe maatgeving van het pleintje voor het Diamond Center

Vormstudie ‘Gebaar naar de Dam’

De entree van het gebouw aan de zijde van de Dam Hier bevindt zich tevens een entree naar de metro Vanuit de Dam word je naar het gebouw toegezogen Daarnaast wordt er met respect naar bestaande bebouwing weer een échte straat van menselijke maat gecreëerd


HET GEBAAR RICHTING VOORMALIGE GRACHT

De vormgeving ter plaatse van de rand naar de zuidelijke oude loop van het Rokin Het gebouw in deze vorm maakt een uitnodigend gebaar en een subtiele verwijzing naar de Nes

De stippellijn is géén letterlijke vertaling, maar een Schematich bovenaanzicht van het gebaar interpretatie van het gebaar In vormentaal vertaald zich dit naar een vooroverhellend vlak en de ingang in dit vlak ter hoogte van de verlaagde verblijfsruimte

Vormstudie’Gebaar richting voormalige Gracht’

De verlaagde verblijfsruimte met het overhellende vlak De verlaging geeft een duidelijke afbakening en creëert een afscherming ten opzichte van de mobiliteit

Zicht vanaf de straat Hier bevindt zich de ingang voor de mensen vanaf straatniveau Ook de subtiele doorgang naar de Nes is zichtbaar

Zicht vanuit de Nes op de veblijsruimte. Het gebouw heeft een geleidende functie


HET GEBAAR NAAR DE NES

Gebaar naar de Dam

Omarmend gebaar waardoor de intimiteit van het gebied versterkt wordt

In deze vormentaal is sprake van een duidelijk werking van omarmen en beschermen van kleinschaligheid, waarbij de openbare ruimte naar binnen wordt doorgetrokken

Vormstudie ‘Gebaar naar de Nes’

Uitzich vanuit steeg richting oude vleeshal De kleine hellende vlakken zorgen voor een subtiele schaal, met verassende beelden Door verschil in lichtintensiteit wordt je naar het plein toe getrokken Deze lichtintensiteit wordt verhoogd door het betrekken van het plein in het gebouw En er ter hoogte van de overgang tussen het plein en de steeg, waar nu geen schaduwwerking meer is

Zicht vanuit de andere steeg op het plein Ook hier is het licht van het plein voelbaar en werkt als aantrekkingskracht richting het gebied Evenals vanaf de andere zijde zorgen de hellende vlakken voor een verassend doch kleinschalig beeld van menselijke maat

Sfeer van de Nes op het plein Het gebouw gaat een duidelijke relatie aan met het plein en zorgt op ieder moment van de dag voor een steeds verschillend dynamisch beeld waarbij de verschillende lichtinvallen en weerkaatsingen voor spanning en drama zorgen Toch blijft zoals hier te zien; het gezellige, knusse en intieme karakter van het plein bewaard. Het gebouw biedt de mogelijkheid om activiteiten vanuit verschillende ooghoeken te bekijken, op wijze die anders niet mogelijk zijn.


HET ATRIUM

Doel van de atria is met name de intrede van licht in het diepe gebouw en daarnaast menging en aansluiting van het programma Hier komen verschillende programma’s samen De verschillende atria zullen door de samenkomst van van elkaar verschillende programma’s ieder

een andere identiteit kennen Deze identiteiten vragen om vormstudie Ook visueel contact met bijzondere plekken is een voornaam doel van de atria Bijvoorbeeld zicht naar het onderliggende metrostation

Schematische weergave van het doel lichtintrede

Vormstudie ‘Atrium’



INHOUD

HET GEBOUW ALS ENVELOPPE IN HAAR OMGEVING Naar aanleiding van de onderzoeksvragen zijn we onder andere tot de conclusie gekomen dat ons gebouw drie voorname punten kent waarop het een duidelijke dialoog aangaat met de directe omgeving Op deze drie punten is vervolgens een vormstudie losgelaten en de uitkomst van deze vormstudie is eerder weergegeven Echter, het ontwerpen van het gebouw houdt niet op en staat niet op deze drie punten

Het verdere ontwerp is een samenspel van een vervolg in

VORMSTUDIES, de invulling van het PROGRAMMA en de ROUTING,

MATERIALEN om de taal van de vormstudie en de sfeer in en om ons gebouw krachtiger te laten spreken. Daarnaast is er ook een belangrijke rol voor de CONSTRUCTIE weggelegd bij het grote en bijzondere programma van deze opgave

het gebruik van

Goed ontwerpen is geen linear proces aan de hand van een stappenplan. Tijdens ons proces hebben we ons op verschillende punten laten leiden en inspireren door steeds andere aspecten die op dat punt juist van belang waren Zo leidde het ene moment de omgeving, het andere moment was daar het materiaal en op het volgende was de constructie leidend De verdere weergave biedt een houvast, enige duidelijkheid in en een uitleg omtrent het complexe gebouw aan de hand van deze voorname ontwerpaspecten, maar staat zeker niet voor een lineair ontwerpproces waarbij voornaamste punten eerst worden behandeld

ONTWERPEN IS EEN SAMENSPEL

Foto uit de Stedebouwkundige maquette Deze foto geeft de uiteindelijke omtrek en geleding van het gebouw in haar omgeving Het laat zien hoe wij hebben getracht op de studielocatie optimaat te reageren op de omliggende ruimte en bebouwing Dit zowel met het oog op de grote spanwijdte, de stellingname tenopzichte van de Nes en de invloed van de openbare ruimte voor de Brakke Grond De foto geeft aan dat de facade ook invloed heeft op de inhoud van het gebouw, waar voor het programma interessante ruimten ontstaan

INHOUD

HET GEBOUW ALS ENVELOPPE IN HAAR OMGEVING

Foto uit de Architectonische maquette

Eerste deel gevel Rokin Met behulp van de methode van Baldeweg hebben we het gebouw aan de zijde van de Rokin het voorste deel naar voren laten hellen Voor voorbijgangers geeft het bescherming tegen de grootte van het gebouw He is geen ‘lange, hoge wand geworden die steil omhoog gaat De scheve wand geeft de voorbijganger gevoel van maat, ook ten opzichte van de bebouwing aan de andere zijde van het Rokin


Entree ter hoogte van Kalverstraat Om en nabij halverwege de gevel bevindt zicht een entree ter hoogte van de eerste en tweede verdieping Deze entree bevindt zich direct tegenover de steeg naar de Kalverstraat Vanuit de Kalverstraat is er een directe zichtlijn, via de entree, naar het pleintje van de Brakke Grond Eenmaal binnen krijgt de bezoeker hier een direct beeld op het plein Echter, om de Nes te bezoeken, zal de persoon het gebouw moeten verlaten en om het gebouw moeten lopen om de Nes te bereiken Dit om een grote, directe stroom van mensen richting de Nes te voorkomen en daarmee de karakteristieke rustige en artistieke sfeer van de Nes te behouden De Nes krijgt hiermee aandacht, maar een geselecteerde aandacht

INHOUD



Laatste deel gevel Rokin Dit deel van de gevel is recht omhoog geplaatst Het versterkt het gevoel van menselijke maat ten opzichte van de overstaande bebouwing doordat de massa subtiel wordt opgedeelt, maar het beeld hetzelfde blijft De gevel aan deze zijde van het Rokin is in hoogte 5 meter lager, waardoor het gebouw geen reus wordt voor de passant Op dit beeld zullen we dieper ingaan op het punt van de materialisatie


Entree vanaf de oude loop van de gracht Op dit punt zien we een verlaging van het plein De verlaging biedt bescherming tegen mobiliteit en een plaats om te genieten van een kopje koffie en een krantje Door het gebouw de huidige rooilijn te laten passeren wordt een maatvoering gecreëerd die het menselijk gevoel kent en zal daardoor in gebruik plezieriger aandoen Vanuit deze verlaging is er direct toegang tot het gebouw, dat met een hellend vlak over het plein een de scheiding tussen gebouw en openbare ruimte vriendelijker maakt Het programma met de Starbucks direct aan dit plein zal de werking van het plein versterken Wanneer men uit de metro stapt en door ons gebouw wandelt, bijvoorbeeld richting universiteit, kan er een kopje koffie gekocht worden en binnen, alswel buiten plaatsgenomen worden Ter hoogte van het maaiveld bevindt zich de entree naar het hotel, waarbij gasten door hun taxi direct afgezet kunnen worden voor de deur Aan de andere zijde bevindt zich de subtiele doorgang naar de Nes

INHOUD



Plein ‘de Brakke Grond ‘ Vanaf de foto is te zien dat ons gebouw plaats maakt voor een gezellig theaterplein met een creatieve sfeer Doch behoudt het plein zijn ‘knusse’ en ‘intieme’ karakter door de manier waarop de wanden zijn gekiept De levendigheid van dit plein wordt versterkt door het beeld in het gebouw dat ontstaat door een samenwerking tussen programma en materialisatie Het kiepen van de gevels hier geeft een nieuwe dimensie en beleving als het gaat om het aanschouwen van activiteit Vanuit het plein gekeken, bevinden zich aan de rechterzijde voornamelijk ateliers, die op begane grond een enkele toegang hebben tot het plein, maar een werking andersom tegengaat Het creatieve programma vindt hier haar aansluiting De materialisatie van deze zijde met horizontale houten lamellen zorgt voor een gevarieerd, doch rustig beeld Recht tegenover het plein bevindt zich het middelste atrium, waar de metro uitkomt, evenals de entree vanuit de kavlerstraat en de hoofdtrap van het gebouw zicht bevindt Snelle bewegingen vinden hier plaatsen worden volledig weergegeven door de glazen gevel Aan de rechterzijde bevindt zich op begane grond een restaurant met terras, waarmee wederom een programmatische schakel wordt gelegd Ook bevinden zich hier de winkels en een verdieping met een grootste galerie Deze galerie maakt een programmatische link naar het programma in de Oude Vleeschhal, waar zich een museum van de Kleinkunst zal bevinden Vanaf de galerie heilt de gevel het gebouw in en geeft de Oude Vleeschhal de ruimte om haar gevel te laten zien Verticale lamellen zorgen door een variatie ten opzichte van de linkerzijde, maar houdt op een vredige manier contact Daarnaast is de gradatie van lamellen naar de bovenste twee verdiepingen toe hoger Op deze twee verdiepingen bevinden zich de hotelkamers De gevels lopen hier tenopzichte van de inhuidse bebouwing hoger doordat aan deze zijde zich stadstuinen bevinden Door de gevels is een subtiele groene gloed zichtbaar van de achterliggende groenstructuur

INHOUD



Entree metro en gebouw ter hoogte van de Damzijde Op de foto is de duidelijk sprekende punt te zien aan deze zijde van het gebouw De punt is een begeleiding Een begeleiding van mensen vanaf de Dam het en de metro in Maar ook een begeleiding van de passagiers van de metro Deze metro uitgang heeft een weg naar het maaiveld waarbij direct zicht is op twee interessante etalges die in hun vormentaal de bezoeker naar buiten toe begeleidenLangs dit geveldeel af zullen de mensen die deze metro-uitgang kiezen geleid worden richting de Dam

PROGRAMMA

CLUSTERING EN COMBINATIE MET HET ATRIUM ALS SPIL

Een metropolitaan gebouw vraagt om een bijzonder en divers programma gericht op nu en op wat komen gaat In de toekomst zullen we zien dat het clusteren van programma’s een steeds prominentere rol gaat spelen De drukke, snelle prestatiegerichte samenleving en de vraag naar kwalitatieve invulling van vrije tijd zijn in deze leidende factoren Doch door de diverse functies te plaatsen aan een van de atria ontstaan er programmatische zichtlijnen Het clusteren van programma wil niet zeggen dat bepaalde functies een deel van het gebouw bezetten Juist een interessante verspring en verplaatsing kan mooie momenten opleveren In doorsneden van atria is duidelijk de gelaagdheid van het programma te zien Positioneer jezef op de begange grond van een van de atria, kijk om hoog en draai een rondje Diverse functies draaien om je heen Je maakt kennis met nieuwe activiteiten en wordt uitgedaagd nieuwe ervaringen op te doen Niet alleen is te zien dat per verdieping activiteiten verschillen Ook is te zien dat het programma zich door de het gebouw verplaatst In deze programmatische opgave speelt routing een belangrijke rol Zo is het niet prettig wanneer een massa winkelend publiek plotseling in de hotellobby staat Of wanneer de winkels gesloten zijn, de toegang tot de ateliers tevens gesloten is En dronken bezoekers van de club door het hotel zwalken Toch wil je de bezoeker het liefst het hele gebouw en al haar functies laten ervaren We hebben getracht dit op te lossen door zichtlijnen, subtiele geleiding in de route van een bepaalde doelgroep en het ene moment subtiele en het andere moment harde grenzen De volgende afbeeldingen laten de plattegronden en en doorsneden met haar programma zien

PROGRAMMA

PLATTEGROND

VLOER 0


Metro- uitgang

Hoofdfunctie winkelen Met o.a. Victor en Rolf Nevenfunctie ateliers voor best graduates

Hoofdfunctie ateliers voor best graduates Nevenfunctie winkelen / etaleren

Horeca Met onder andere Starbucks aan de zuidelijke uitgang

Hotellobby

PLATTEGROND

VLOER 1

Hoofdfunctie winkelen Met o.a. Victor en Rolf Nevenfunctie ateliers voor best graduates


Horeca Met onder andere Starbucks aan de zuidelijke uitgang

Hotellobby

Club Met haar grootste entree op vlr 1.5 en openklappende gevel naar de Dam

PROGRAMMA

PLATTEGROND

VLOER 2



Hotelkamers

Galerie Met wisselde tentoonstellingen

Club Met haar grootste entree op vlr 1.5 en openklappende gevel naar de Dam

PLATTEGROND

VLOER 3


Hotelkamers

PROGRAMMA


Hotelkamers

PLATTEGROND

VLOER 4

LANGSDOORSNEDE

Hotelkamers

HF Winkelen NF Ateliers

Club

DWARSDOORSNEDE ATELIERS

Ateliers

Hotel

DWARSDOORSNEDE VERKEERSATRIUM

Metro

Hotelkamers

DWARSDOORSNEDE WINKELATRIUM

Hotelkamers

Club

Galerie

Winkelss

CONSTRUCTIEPRINCIPE

HYBRIDE VORMGEVING; EEN COMBINATIE VAN KERNEN, KOLOMMEN EN SCHIJVEN In de nevenstaande isometrie is het principe van de constructie weergegeven Schematisch is deze opgebouwd uit: Op de begane grond: Op de 1e verdieping: Op de 2e verdieping: Op de 3e verdieping: Op de 4e verdieping:

Kernen en dragende schijven Kernen en dragende schijven Dragende schijven en kolommen Dragende schijven Dragende schijven

Waarom gekozen voor een hybride systeem en niet voor een eenduidig constructieprincipe met enkel dragende wanden? De constructie hangt samen met het programma en de vormgeving van de facade Door gebruik te maken van kernen in winkels, creëer je ruimte voor een kitchennette, opslag en eventueel een kantoortje en is de rest van de vloer vrij in gebruik en kan dus volledig naar wens van de eigenaar ingericht en opgezet worden Dit ook met het oog op het programma van bijzondere winkels High fashion vraagt een andere indeling van de ruimte dan een winkel voor grafische vormgeving die bijvoorbeeld met bewegende schermen wil werken De dragende schijven zijn voornamelijk de scheidende wanden van de ruimten met Hoofdfunctie ateliers en de scheidende wanden van de hotelkamers Door deze in lijn boven elkaar en boven de kernen en kolommen te plaatsen hoeft er geen extra constructieprincipe toegepast te worden en wordt er gebruik gemaakt van wat noodzakelijker wijs al aanwezig is Op de 2e verdieping wordt gebruik gemaakt van een kolommenstructuur Deze kollomen structuur houdt de lijn van scheidende wanden erboven en beneden en de kernen aan De construeren met kolommen geeft op deze vloer een grote, vrij in te richte ruimte, die uitermate geschikt is voor tentoonstellingen en bijzondere bijeenkomsten of congressen De gevel in dit ontwerp draagt zichzelf Geen enkele belasting za; afgedragen worden naar de gevel Het zwembad bevindt zich direct boven de health club, waar de mogelijkheid is om de krachten op te vangen en te verdelen

MATERIALISATIE EN EMOTIE

PARTICIPATIE, ACCEPTATIE EN OPTIMALISATIE

Het toekennen van materialen kan veel teweeg brengen in een gebouw Zeker een gebouw van dit formaat De spanwijdte, de grootschalige én plaatselijk fijnmazige inhoud Het gebruik van bepaalde materialen kan lijnen en bewegingen in een gebouw versterken Denk aan het gebruik van houten rabatdelen die verticaal of horizontaal geplaatst kunnen worden en deze richting versterken of afzwakken Of het gebruik van zichtbare dikke betonnen liggers in plaats van metalen liggers Daarnaast is materie van invloed op het gedrag en de gemoedstoestand van mensen Materialen kunnen gedrag versterken, afzwakken en doen veranderen Daarnaast kunnen materialen omschreven worden als koud of warm, hard of zacht, En revereert daarmee direct naar het zintuig tast Een aanraking die als prettig of juist niet ervaren kan worden Maar hoe dan ook een gevoel met zich mee brengt We willen het materiaal laten participeren in de vormstudie zodat deze nog krachtiger wordt Daarnaast gebruiken we onder andere materiaal om het gebouw te laten accepteren door de omgeving En tot slot willen we materialisatie gebruiken als een middel om sferen in ons gebouw te versterken

DE GEVEL ROKIN

Deken van Cortenstaal over een vliesgevel Allereerst maakt de vliesgevel over de gehele lengte van het gebouw aan de Rokinzijde, de plint weer open Een van de punten uit de stedebouwkundige analyse was de constatering dat het Rokin als straat geen aangename ervaring opdoet Mede door de geslotenheid Door de gevel de eerste twee verdiepingen een open karakter te geven wordt het weer aangenaam om door de straat te wandelen, langs de winkels en het hotel af De lengte van de gevel doet echter waarschuwen Een bijzondere lengte in het gevelbeeld Door te gebruik te maken van het karakteristieke Amsterdamse gevelbeeld en deze een eigentijdse twist te geven doet de gevel vertrouwd aan Ook de kleur en de geleefde uitstraling maakt het voor de omgeving makkelijk het gevelbeeld te accepteren De perforaties zorgen voor een speling in licht Naar binnen toe overdag Naar buiten toe in de nacht Waarneer het grachtenlijn nog duidelijker zal spreken Door het gebruik van twee materialen wordt de grootschaligheid van het gebouw handteerbaar voor de passant Maar blijft een zekere rust gewaarborgd



Maranthé Deep Dark Red over een vliesgevel De kant van de Nes is de kant waarover de zon draait Met de functies atelier, hotelkamers en galerie is een zekere mate van flexibele daglichttoetreding gewenst Door een dialoog tussen functie en gradatie aan te gaan ontstaat er een variatie in het gevelbeeld De warmte van het hout versterkt het gezellige karakter van het plein aan de Brakke Grond Daarnaast is de kleur van het hout een inpassing in de omgeving en prettige aansluiting op het cortenstaal Door de belijning van de luiken mee te roteren met de gevelvlakken wordt de vormentaal haast onopgemerkt, doch krachtig versterkt Aan de rechterzijde van het plein loopt de belijning verticaal Aan de linkerzijde is dit horizontaal Een subtiele turn, die de spanning vergroot Naar binnen toe ontstaat er een interessant lichtspel tussen de smalle openingen

DE GEVEL DE NES

DE GEVEL HET DAK

Maranthé Deep Dark Red en Natuurlijk Schoon Verschillende redenen kunnen aangedragen worden voor de toepassing van dakgroen Het creëert onder andere een gebied van rust en intimiteit En mogelijkheid tot ontspanning midden in de stad Het hoeft echter geen bos te zijn om dit doel te bereieken Het danklandschap is een combinatie van moderne zithoekjes en kleinschalig, maar aanwezig groen De routing over het dak vindt plaats via een pad dat omlijnt is met houten delen Deze houten delen zorgen voor een visueel sterkere scheiding en een krachtigere uitstraling van privacy Maar brengen ook een lichtspel te weeg



Glas en wit beton Winkelen is etaleren Etaleren is zien Maar soms ook juist niet zien Wanneer niet zien? Dat bepaald de winkelier Een open stijlvolle, statische indruk wordt gewekt door het gebruik van veel glas Ter plaatse van de 2e verdieping is er een galerie Door ook hier gebruik te maken van glas wordt de mogelijkheid tot het beleven van nieuwe activiteiten versterkt

HET ATRIUM HOOFDFUNCTIE WINKELEN

HET ATRIUM HOOFDFUNCTIE VERKEER

Glas en wit beton Winkelen is etaleren Etaleren is zien Buitenshuis dineren Zien en gezien worden Snelheid De transparante opzet zorgt ervoor dat de snelheid van de metropassanten en het winkelend publiek heersen Tegen de heldere achtergrond springen zij eruit en zijn zij leidend en het gebouw begeleidend



HET ATRIUM HOOFDFUNCTIE ATELIERS

Maranthé Deep Dark Red Designen is een manier van leven Ruimte om te filosoferen Ideëen te laten broeden Te ontmoeten Een intieme sfeer Het warme hout versterkt hier de opzet van de vormstudie waarbij de uitstraling eerder knus is dan statisch zoals bij het atrium met hoofdfunctie winkelen

DE HOTELLOBBY

Glazen vliesgevel en natuursteen Het designhotel kent een luxe, ‘dure’ uitstraling Dit komt onder andere tot uiting in de hoogte van de lobby De glazen vliesgevel versterkt dit beeld

DE HOTELKAMER REFERENTIE GEPERFOREERDE GEVEL


HET ZWEMBAD EN DE BAR


Natuursteen Natuursteen kent een rijke uitstraling, maar werkt daarnaast ook rustgevend in beeld en een strakke blijning aansterkt Daarnaast zorgt de grijze tint voor spannin met de stukken groenwand en wanden van maranthé hout Ook kunnen er verscheidene kleine details mee gemaakt worden die op diverse punten in het gebouw herhaald kunnen worden en daarmee zorgen voor afwisseling en verrassing, maar ook voor eenheid

REFLECTIE

SPIEGELTJE SPIEGELTJE AAN DE WAND Vaak is er een eigen doel voor ogen bij de start van een project Competenties die aan het eind bereikt willen zijn Dit project heeft iedere week voor verrassingen gezorgd Nieuwe wendingen zorgden voor veranderingen in het programma Er werd meer tijd genomen voor de opzet van een ensemble en de bestudering van de werkwijze van een bepaalde architect Dan in eerste instantie de bedoeling was Dit maakt dat soms wekelijks nieuwe doelen aan het project werden toegevoegd Deze wendingen en veranderingen in het programma gaan gepaard met keuzemomenten Het maken van keuzes op het gebied van de benadering van een project is een ongekende, maar achteraf plezierige vrijheid Het heeft ervoor gezorgd dat we uiteindelijk met het driespan zijn verder gegaan, daar waar we startte met het idee een individueel ontwerp neer te leggen Drie van elkaar onbekende personen Drie benaderingen Een achterliggende ontwerpmethode De samenwerking was uitermate bevredigend Daar waar je een ander leert kennen Waar de ander jou leert kennen Leer je jezelf kennen Je sterke kanten in het ontwerpproces en je zwakke kanten De punten waarop je elkaar versterkt en punten waarop je samen bokst tegen een onbekend hekelpunje Maar met drie gingen we het onbekende aan Zochten de uitdaging Deden de test Voor ons geslaagd We hebben veel geleerd En de lering met plezier beleeft

Over de opgave kan gezegd worden dat deze groots van opzet was Een inmens gebouw 3 perfectionisten Betekend onmogelijkheden in het kwadraat Een gebouw is nooit af Ook dit gebouw niet Graag hadden we het tot in de puntjes uitgediept Meer vormstudies gedaan De materialisatie tot in detail uitgewerkt De inrichting van enkele hotelkamers belicht De Club ontworpen .... Over de Amsterdam, de Noord-Zuidlijn en het Fortis-complex De Noord-Zuidlijn komt er Het Fortisgebouw maakt een bijzondere ruimte vrij Amsterdam, toon karakter en laat je identiteit zien Vooruitstrevend Vernieuwend Vrij Het KAN

Dominique Geelen Jacqueline Peters Robert Boxem

EEN OPGAVE Metropolitaan Amsterdam: een verkenning naar het Damrak-Rokin als etalage van de nieuwe creatieve economie

Recommend Documents