Eén in de gemeente Dokkumerlân De gemeente Dokkumerlân is op 1 januari 2012 ontstaan na een fusie tussen de gemeenten Dantumadiel, Dongeradeel en Kollumerland c.a. De gemeente heeft ongeveer 57.000 inwoners en een oppervlakte van ruim 465 km2. Naast de stad Dokkum kent de gemeente vier grote dorpen (Kollum, De Westereen, Damwâld, Feanwâlden) en 45 kleinere kernen. De gemeente wordt bestuurd vanuit de stad Dokkum. De ambtenaren van de gemeente opereren vanuit het gemeentehuis in Dokkum en vanuit de voormalige gemeentehuizen in Damwâld en Kollum. Op deze drie locaties zijn front-office- medewerkers van de gemeente werkzaam zodat reisafstanden voor burgers en bedrijven voor het verkrijgen van basisvoorzieningen in principe beperkt zijn. Medio 2008 hadden de voormalige Nofa-gemeenten Achtkarspelen en Kollumerland c.a. aan het bureau Berenschot advies gevraagd over hun toekomstige positie. Dantumadeel en Dongeradeel hadden hiervoor het bureau Van Naem & Partners ingeschakeld. De rapporten die eind dat jaar verschenen, bevatten allemaal de conclusie dat de gemeenten terdege moesten beseffen dat ze het, in het licht van de stevige uitdagingen waar ze voor stonden, afzonderlijk niet zullen redden. De uitdagingen waren bovendien zo sterk met elkaar verweven dat eenheid van sturing en regie geboden waren naast kritische massa en oog voor efficiency en effectiviteit. De onderzoekers noemden tal van argumenten om de gemeenten er van te overtuigen dat ze nog veel intensiever de samenwerking moesten zoeken, het liefst op grotere schaal dan het bestaande Nofa- verband. Een belangrijk argument was, dat de agenda van NoordOost Fryslân sterk werd beheerst door een kwetsbare sociaal- economische structuur, met een in verhouding laag opleidingsniveau van de bevolking, een aanstaande krimp van de bevolking en een excentrische, perifere ligging. Voorts wezen de onderzoekers er op dat de gemeenten geconfronteerd zouden worden met een decentralisatie van rijkstaken naar de gemeente als ‘eerste overheid’, met vergrijzing, individualisering, schaalvergroting van vraagstukken en met de uitvoering van nieuwe wetgeving zoals wsw, wwb, wmo en wro. De gemeenten Dongeradeel en Dantumadeel werd geadviseerd om een of meerdere goede fusiepartners te zoeken en elkaar daarbij als eerste aan te kijken. Herindeling op Nofa- schaal werd niet aanbevolen. Gezien de vele kleine kernen en de uitgestrektheid van het gebied, zou dit een maatje te groot worden voor de nieuw te vormen Nofa-gemeente. Het college van Dantumadeel was van mening dat fusie met Dongeradeel een te smalle basis zou vormen maar dat fusie met een derde partner een meer evenwichtig resultaat zou opleveren. Kollumerland c.a., een van de Nofa-partners, zou hiervoor qua ligging, inwoneraantallen en andere kenmerken een zeer geschikte kandidaat zijn. Het aanzwengelen van de discussie hierover heeft er uiteindelijk toe geleid dat de gemeenten Dantumadiel, Dongeradeel en Kollumerland c.a. elkaar in 2009 hebben gevonden en dat zij eendrachtig hebben gekoerst op de totstandkoming van één gemeente Dokkumerlân. Met de fusie werd beoogd om vanuit één bestuurlijke en ambtelijke organisatie een samenhangend beleid te kunnen voeren dat met behulp van een effectieve en efficiënte inzet van middelen bijdraagt aan de verkleining van de sociaaleconomische wig met de rest van Fryslân. Omdat het tot dusverre gevoerde beleid in voorgaande
jaren onvoldoende resultaat heeft opgeleverd voor de verkleining van die wig, achtte men de tijd rijp voor een meer krachtiger aanpak. Begin 2009 hebben de drie gemeenten door het sluiten van een intentieovereenkomst de keuze gemaakt om toe te werken naar een fusie. Door op deze schaal herindeling te bewerkstelligen, is thans een gemeente ontstaan van een dusdanige omvang dat voldoende waarborgen aanwezig zijn voor: een zo laagdrempelig mogelijk contact tussen burger en bestuur het realiseren van een robuuste en efficiënt en professioneel opererende werkorganisatie die haar personeelsleden kan binden en boeien en die voorbereid is op nieuwe ontwikkelingen het optimaliseren van de goede kwaliteit van dienstverlening een goede profilering van de regio voor mensen die overwegen om hier te gaan wonen, recreëren of ondernemen een gemeentebestuur dat als een volwaardige en krachtige partner wordt ervaren door zowel de rijks- als de provinciale overheid een adequate uitvoering van de taken die rijk en provincie gaan overhevelen naar de gemeente als ‘eerste overheid’ De samenwerkingsverbanden die de drie gemeenten vóór de fusie met elkaar en samen met Nofapartner Achtkarspelen hebben onderhouden, hebben de gemeente het nodige voordeel opgeleverd, bijvoorbeeld waar het ging om grote aanbestedingen op het gebied van ict- systemen en de WMO. Terugkijkend is Nofa een goede leerschool geweest en een opmaat voor de fusie die thans is gerealiseerd. Nog steeds wordt met de omliggende gemeenten op tal van beleids- en uitvoerende gebieden samengewerkt. De reeds bestaande samenwerking met de voormalige Nofa- partner Achtkarspelen en met de gemeente Tytsjerkseradiel zal ongetwijfeld nog hechter worden. Mocht inderdaad een fusie gaan plaatsvinden tussen beide laatstgenoemde gemeenten dan prijzen wij ons uit oogpunt van samenwerking gelukkig met deze sterke partner aan de zuidkant van onze gemeente. De gemeente Dokkumerlân zet in op het behoud van de bestaande bevolkingsomvang en op een verhoging van de werkgelegenheid zodat de regio op de juiste koers raakt en van haar achterstandspositie afkomt. De gemeente kiest als organisatie voor een programmatische aanpak, voortdurende en systematische kwaliteitsverbetering alsmede een gedegen management & control- cyclus met transparante doelen en een frequente terugkoppeling van (tussen-) resultaten naar de raad. Zowel bestuurlijk als ambtelijke verhoogt dit de greep op de realisatie van de kernbeleidsdoelen en het schept tegelijk ruimte om binnen afgesproken kaders en mandaten ondernemend gedrag te tonen.
Programmatisch gezien werkt de gemeente Dokkumerlân aan de volgende doelen: -
Leefbaarheid Onze regio krijgt in toenemende mate te maken met vergrijzing en inkrimping van de bevolking. Door gericht te investeren en te herstructureren, moeten we met meer integraliteit in onze benadering het voorzieningenniveau binnen de gemeente op peil zien te houden. Een betere samenwerking tussen en bundeling van welzijnsinstellingen die binnen de nieuwe gemeente actief zijn, is ook in het belang van het jeugdbeleid.
-
Onderwijs In 2008 waren veel onderwijsinstellingen de schaal van de afzonderlijke drie gemeenten allang ontgroeid, waardoor de lokale overheid onvoldoende de rol van ketenpartner kon spelen. Dit bleek overduidelijk toen de gemeenten elk een Centrum voor Jeugd en Gezin moesten vormen die afgestemd moesten worden op de Zorg- en Adviesteams van de grote scholengemeenschappen in de regio. Het verbeteren van de ‘gouden driehoek’, de relatie tussen onderwijs, bedrijfsleven en overheid, zal nog vele jaren onze aandacht vergen. Een groot punt van zorg is dat het opleidingsniveau van de bevolking van onze regio relatief laag is, mede doordat de hoger opgeleide jongeren hun heil buiten de regio zoeken. Deze ‘braindrain’ vormt een directe bedreiging voor de gezondheid van de regionale arbeidsmarkt. Als nieuwe gemeente zijn we eensgezind met het CWI en het UWV aan de slag om jongeren een kans op werk te bieden en bedrijven aan voldoende gekwalificeerd arbeidspotentieel te helpen.
-
Werk, inkomen, zorg Vanuit het Werkplein N.O.Fryslân werken de gemeente Dokkumerlân en het werkbedrijf (voorheen CWI en UWV) gezamenlijk aan een optimale dienstverlening. De aantallen en de aard van de problematiek hebben ervoor gezorgd dat er voor de diverse doelgroepen (wwb, wsw, wmo en ww) een sluitende aanpak is gerealiseerd. Dit is tot stand gekomen door ontschotting van geld en procedures. De uitvoering van WIZ, vorig jaar ondergebracht in een shared service-centrum, is opgebouwd uit de voormalige productgroep WIZ DanDon en uit de evenknie daarvan die bestond voor de gemeenten Achtkarspelen en Kollumerland c.a.. De samenwerking tussen de voormalige SW bedrijven Trion en Oostergo is door de vorming van de nieuwe gemeente Dokkumerlân en de samenwerking met het Werkplein N.O. Fryslân zeer gestimuleerd. Feitelijk genomen is er met ingang van 2012 sprake van één nieuw, marktgericht bedrijf. Dit bedrijf is in staat om de opdrachten vanuit de gemeente goed uit te voeren en om een sterke rol te spelen op het terrein van praktijkervaring voor c.q. re-integratie van werkzoekenden. De uitvoering Wet Maatschappelijke Ondersteuning wordt goed en integraal opgepakt met o.a. diverse zorgpartijen in de regio.
-
Veiligheid De door politie, brandweer, geneeskundigen en gemeenten uit te voeren taken op het gebied van de veiligheid (waartoe ook de rampenbestrijding wordt gerekend), worden
al enkele jaren regionaal opgepakt. De bestaande samenwerking, zowel beleidsmatig als voor de pure ondersteuning in de uitvoering, wordt gecontinueerd. -
Toezicht & Handhaving Steeds meer aandacht komt te liggen op preventie. Wij beschikken over een professionele t&h- organisatie waarin specifieke disciplines tot ontwikkeling kunnen komen en waarbij ook nieuwe decentrale taken (zoals bestuurlijke boete) adequaat kunnen worden opgepakt.
-
Landschapsontwikkeling Dwars door onze gemeente, van noordoost naar zuidwest, loopt de ecologische hoofdstructuur, een beschermd, aaneengesloten natuurgebied dat van grote waarde wordt geacht voor mens en dier. Versterking hiervan vraagt samenwerking met andere overheden en natuurorganisaties. Waren er vroeger veel problemen in de afstemming tussen de gemeenten als het ging om bestemmingsplannen van het buitengebied of om de keuze van systemen van de groenbeheersing (het landschap leek soms op te houden bij de gemeentegrenzen), nu richten we onze energie onverdeeld op een samenhangende landschapsontwikkeling.
-
Economie en werkgelegenheid In voorgaande jaren bleef het beleid vaak beperkt tot het onderhouden van goede contacten met ondernemers en hun organisaties en tot het aangaan van de competitie met de buurgemeenten. Thans is een goede basis aanwezig om ernst te maken met een economisch masterplan voor de regio, zowel ruimtelijk, sociaal-economisch als in de afstemming met het onderwijs. Aan de versnippering wordt een eind gemaakt. Marketingtechnisch zijn er goede mogelijkheden om de gemeente Dokkumerlân aantrekkelijk te profileren te voorzien. Immers, de nieuwe gemeente beschikt over een ruim palet dat kansen biedt voor ‘branding’ van de gemeente c.q. van regionale producten. De gemeente omvat: o de landelijk zeer bekende stad Dokkum met zijn economische ontwikkelingszone en belangrijke functies op het gebied van onder meer cultuur, historie,onderwijs, recreatie en toerisme. o veel mooie dorpen, van klein tot groot. De grotere dorpen beschikken allemaal over uitstekende voorzieningen als het gaat om winkels, mfc’s, zorg en sport. o het kleilandschap met zijn wijdse vergezichten en de zand- en veengronden van de wâlden. o een parelsnoer aan musea van diverse aard en omvang o de culturen van de kleifriezen en van de woudfriezen die soms niet mèt maar zeker niet zónder elkaar kunnen en die elk bijzondere kwaliteiten hebben. o uitgestrekte buitengebieden afgewisseld met het boomwallenschap op de wâlden, de kuststrook, de binnenmeren en de rivieren o een netwerk van verbindingen over de weg, het spoor en het water
-
Recreatie en toerisme Op het gebied van recreatie heeft de gemeente Dokkumerlân de krachten gebundeld. ‘Van Wad tot Lauwersland’ is een begrip geworden dat in heel Nederland en daarbuiten bekendheid geniet. De diverstiteit in cultuur, landschap en geschiedenis
heeft naast veel nieuwe toeristen ook kwalitatief hoogwaardige recreatie en horeca ondernemers aangetrokken. Verblijfsaccomodaties in de gemeente Dokkumerlân bieden een divers aanbod en kennen een goede bezettingsgraad. Er is een aantal aansprekende recreatieprojecten opgestart. Te denken valt aan: projecten in het kader van het waddenfonds, kanoroutes, ruiterpaden, recreatie bungalowpark, promotie Noardlike Fryske Wâlden, etc. Tot slot kan worden geconcludeerd dat de fusie heeft bijgedragen aan het versterken van de recreatieve en toeristische infrastructuur, de vermarkting van de regio en het samenbrengen van diverse inititatieven met als resultaat een aantoonbare verbetering van de sector in zowel de breedte (veelzijdig en goed bekend) als in de diepte (kwaliteit). -
Prettig wonen De voorziene krimp van de bevolking is deels tegen te gaan door de gemeente nog aantrekkelijker te maken. We moeten zorgen dat mensen er willen blijven wonen. Een mooie woonomgeving in alle kernen, gecombineerd met goede kansen op werk, voorzieningen voor onderwijs, cultuur en zorg zijn daarom van belang. Daar waar de krimp toch doorzet, is het van belang om in nauwe samenwerking met andere overheden te investeren in herstructurering. Dit vraagt om een goede regievoering waardoor de juiste balans wordt gevonden in de ruimtelijke ontwikkeling. Vormden vroeger de oude gemeentegrenzen een belemmering voor grensoverschrijdende en ruimtelijke afstemming, de nieuwe gemeente Dokkumerlân is gezien haar omvang en professionaliteit van de bestuurlijke en ambtelijke organisatie, een krachtige partner om te werken aan een goede verdeling van woningbouwcontingenten en voorzieningen.
-
Duurzaamheid De gemeente zet samen met de woningbouwstichtingen, projectontwikkelaars, particulieren en bedrijven, haar schouders onder het verhogen van het aantal duurzaam gebouwde woningen, woonwijken, bedrijven en bedrijfsterreinen. Daarnaast werkt de gemeente aan energieneutraliteit door het zelf opwekken van energie te stimuleren. Wind- en zonenergie, vergassing van organisch materiaal, elektriciteitsopwekking uit zoet/zout- water en stroming alsmede het gebruik van aardwarmte dragen bij aan een hoge mate van zelfvoorziening in de energiebehoefte.
-
Bereikbaarheid en mobiliteit De aanleg van de Centrale As en de totale verdubbeling van het spoor tussen Leeuwarden en Groningen zijn voor onze gemeente belangrijk uit het oogpunt van bereikbaarheid en mobiliteit. Voor de ontsluiting van onze gemeente zijn de vernieuwde Trekwei in combinatie met de Lauwersseewei en de beide sneltreinstations in Buitenpost en Feânwâlden van essentieel belang. Bij dit laatste station is recent een nieuw transferium aangelegd dat met zijn koppeling aan het openbaar vervoersnetwerk van groot belang is voor de ontsluiting van Dokkum en van de vele dorpen en kleinere kernen die onze gemeente rijk is. Tenslotte moeten hier ook de waterwegen worden genoemd die onze gemeente doorsnijden, omdat deze infrastructuur sterk bijdraagt aan de recreatieve sector.
-
Bedrijfsvoering Onze hoge ambities vragen voldoende bestuurskracht en een gezonde organisatie waarin ‘het huis op orde’ is. Dit is een van de redenen geweest waarom de gemeenten Dantumadiel, Dongeradeel en Kollumerland c.a. voor fusie met elkaar èn voor het doorzetten en uitbreiden van de samenwerking met andere gemeentelijke partners hebben gekozen. Immers, inkoopvoordelen kunnen worden bereikt door bundeling van inkoopvolumes en een professionele inkooporganisatie. Kwetsbare eenmansposten zijn opgeheven door de betreffende ambtenaren samen te plaatsen in teams. Een solide elektronische dienstverlening vereist een bundeling van ictafdelingen. Het binden en boeien van medewerkers vraagt een strategisch personeelsbeleid waarvoor de schaal van elke fusiepartner op zich te beperkt was. De ambtelijke organisatie wordt wat betreft de ict-taken, belastingen en inkoopondersteuning ondergebracht in een shared service-centrum (SSC) waarin alle voormalige Nofa-partners participeren. Deze ontwikkeling is reeds in 2009 in gang gezet en niet uitgesloten wordt, dat mogelijk nog meer taken in het SSC worden ondergebracht. Ook andere gemeenten participeren reeds of hebben aangekondigd dit serieus te overwegen. Hierdoor komen verdere schaalvoordelen binnen bereik. Het SSC wordt aangestuurd door een managementteam o.l.v. een directeur die verantwoording aflegt aan een bestuur waarin alle aangesloten gemeenten participeren. Jaarlijks worden dienstverleningsovereenkomsten en prestatiecontracten overeengekomen. Om de continuïteit te waarborgen en het SSC een goede start te geven, worden tot 2014 uitsluitend contracten voor minimaal vijf jaar afgesloten. Tenslotte Begin 2009 hebben de gemeentebesturen een intentie- overeenkomst gesloten om te gaan fuseren. De vraag ‘fuseren of niet’ is in 2010 een belangrijk verkiezingsthema geweest. Politieke partijen hebben zich allen met een hoog urgentiebesef ingezet om de regio integraal en intrinsiek te versterken. De colleges hebben in dat proces het bestuurlijke voortouw genomen door zich vóór fusie uit te spreken en door daarbij te benadrukken dat de fusie voor burgers en bedrijven meer voordelen dan nadelen moest opleveren, dat de lastenontwikkeling gelijke tred met de inflatie moest houden en dat besparingen zouden worden ingezet om de kerndoelen van de nieuwe gemeente (het verkleinen van de wig) te realiseren. Na de verkiezingen hebben de gemeentebesturen, gesterkt door de verkiezingsuitslag, verzocht om het wetsvoorstel in te dienen dat na aanvaarding door de Kamer tot de gewenste herindeling heeft geleid. Vooruitlopend hierop is, zoals hiervoor al is vermeld, in 2009 gestart met de inrichting van een SSC. De gemeente Dokkumerlân* is per 1 januari 2012 eindelijk een feit geworden zodat de hand aan de ploeg kon worden geslagen. Er is een sterke gemeente gevormd die respect heeft voor de verscheidenheid aan culturen. Lokale initiatieven worden zoveel mogelijk ondersteund en verenigingen van dorpsbelangen en lokale ondernemingen verdienen veel aandacht van het bestuur omdat zij veelal als eerste kansen, wensen en problemen waarnemen in de dorpsgemeenschappen. De verschillende subculturen die binnen de gemeente aanwezig zijn, tonen door de eeuwen heen een sterke
afhankelijkheid van elkaar en dat zal in de toekomst niet anders zijn. Eenheid in verscheidenheid, daarin is de nieuwe gemeente Dokkumerlân ‘gewoan bysûnder’! ------------------------------------------------------------------------------------------------------*De naamgeving van de nieuwe gemeente heeft nog tot de nodige discussie geleid. Er waren voorstellen om oude historische naamgeving opnieuw te introduceren, zoals ‘Oostergo’, maar helaas bleek dat de oorspronkelijke benamingen onvoldoende overeen kwamen met de actuele gemeente-indeling. De herkenbaarheid van de nieuwe naam vormde een belangrijk criterium. De nieuwe gemeentenaam mocht ook niet leiden tot verwarring. Daarom is afgezien van de benaming ‘Lauwerslân’ omdat dit ook een gebied in de provincie Groningen omvat. De naam Frysk-Lauwerslân was in dit verband een oplossing maar gevreesd werd dat het vele jaren zou duren voordat men buiten de regio enig idee zou hebben van de ligging van deze nieuwe gemeente. Uiteindelijk is het voorbeeld overgenomen van gemeenten die de naam van hun centrumstad hebben gekozen en die daarmede direct een sterke merknaam en dito landelijke bekendheid hebben verworven. Er hoefde geen onderzoek te worden verricht dat ‘Dokkum’ voor de overgrote meerderheid van de Nederlandse bevolking zeer herkenbaar is voor het noord-oostelijk deel van Fryslân. ‘Dokkumerlân’ geeft de verbondenheid weer van de stad met de omliggende dorpen en kernen van de voormalige gemeenten Dantumadiel, Dongeradeel en Kollumerland c.a..
. College van B&W Gemeente Dantumadeel 17 oktober 2008
