Beeldschermwerk en werken in de e-gemeente

Beeldschermwerk en werken in de e-gemeente Sector Gemeenten Webdocument Gezond werken aan het beeldscherm (voor medewerkers) Brochure voor medewerkers over het voorkomen van gezondheidsklachten door beeldschermwerk

Inhoudsopgave Gezond werken aan het beeldscherm

3

1.

Inleiding

3

2.

Gezondheidsklachten door beeldschermwerk

3

3.

Meerdere risicofactoren

4

4.

Risicofactoren in het werk

4

5.

Ten slotte

6

Webdocument Gezond werken aan het beeldscherm (voor medewerkers)

Arbocatalogus Beeldschermwerk en werken in de e-gemeente Sector Gemeenten

2

Gezond werken aan het beeldscherm

1.

Inleiding

De meest voorkomende symptomen zijn pijn, stijfheid,

Steeds meer mensen brengen veel tijd door achter

tintelingen en krachtsverlies. De meeste mensen

het beeldscherm en lopen daardoor een verhoogd

ervaren wel eens dergelijke klachten aan de nek,

risico op gezondheidsklachten. Deze klachten worden

schouders of armen. Dit soort incidentele klachten

vaak RSI (Repetitive Strain Injury) of KANS

betekenen niet dat iemand KANS heeft. We spreken

(klachten aan arm, nek en/of schouder) genoemd.

eigenlijk pas van KANS als deze klachten telkens terugkeren bij het uitvoeren van de werkzaamheden of

Maar wat is nu eigenlijk KANS of RSI en wat kunt u zelf

direct na het beëindigen ervan.

doen om dergelijke gezondheidsklachten te voorko-

Grofweg zijn de klachten in te delen in drie verschil-

men? Deze brochure geeft medewerkers die beeld-

lende fases die een indicatie geven van de ernst van

schermwerk verrichten, achtergrondinformatie over de de klachten. Het schema onderaan de pagina geeft een gezondheidsrisico’s van beeldschermwerk. Daarnaast

globale indeling.

biedt de brochure praktische handvatten om zelf het risico op klachten zoveel mogelijk te beperken.

Deze fase-indeling geeft u een beeld van wat KANS is. Ook helpt deze indeling u de mate van ernst van

‘Ik dacht altijd: RSI, dat zit tussen de oren. Laatst bleek mijn collega klachten te hebben. Nu weet ik wel beter.’ 2.

Gezondheidsklachten door beeldschermwerk

klachten te herkennen. Niet alleen repeterende bewegingen kunnen door overbelasting klachten veroorzaken. Ook een tekort aan bewegen (door het langdurig in één en dezelfde houding werken, zoals bij beeldschermwerk) kan verantwoordelijk zijn voor het ontstaan van dit soort

KANS of RSI zijn verzameltermen voor allerlei aandoe-

gezondheidsklachten. Langdurig in één en dezelfde

ningen en/of pijnklachten in de nek, schouders, armen,

houding werken wordt ook wel statische belasting

polsen en/of handen als gevolg van chronische

genoemd. Daarnaast speelt overmatige werkdruk

overbelasting. RSI betekent letterlijk ‘lichamelijk letsel

een belangrijke rol bij het ontstaan van klachten.

door herhaalde overbelasting’. In het vervolg van deze

Hoewel oorzaken op het werk meestal de grootste

brochure zal gesproken worden over KANS.

invloed hebben op het ontwikkelen van klachten,

Fase

Omschrijving

Fase 1

Er is sprake van pijn in hand, arm, nek en/of schouder die een relatie met het werk heeft. Het is duidelijk aan te wijzen waar de pijn zich bevindt en deze treedt vooral op na lang of stressvol werken. Na een dag of nacht rust verdwijnen de klachten.

Fase 2

Er is een minder duidelijke relatie tussen de pijn in hand, arm, nek en/of schouder en de taak; u hebt ook bij allerlei andere werkzaamheden last. Naast vermoeidheid en kramp kunnen ook tintelingen optreden en straalt de pijn uit naar andere regio’s. Na het veranderen van het activiteitenpatroon en het nemen van maatregelen en/of ondergaan van een juiste behandeling treedt herstel op.

Fase 3

De pijn in hand, arm, nek en/of schouder is vrijwel altijd aanwezig en herstel is een moeilijk en langzaam proces.



3

spelen ook andere factoren een niet te onderschatten

nemen om te voorkomen dat de klachten een chro-

rol. Denk bijvoorbeeld aan stress of activiteiten in de

nisch karakter krijgen. Bespreek de situatie ook met

privé-sfeer, zoals ’s avonds internetten aan de keuken-

uw leidinggevende.

tafel of klussen in het huis. Daarnaast hebben mensen met een perfectionistisch

4.

Risicofactoren in het werk

karakter vaak moeite hun grenzen aan te geven. Ook

Hieronder volgt een korte uitleg hoe werktaken,

mensen met een groot verantwoordelijkheidsgevoel

werktijden, werkdruk, werkplek en werkwijze

blijken gevoeliger voor het ontwikkelen van klachten.

KANS-risicofactoren met zich mee kunnen brengen.

Bovendien kunnen onvoldoende lichaamsbeweging en

Vervolgens wordt aangegeven wat gedaan kan worden

ontspanning of gebeurtenissen in het privé-leven ertoe

om deze risico’s te voorkomen of te verminderen. De

bijdragen dat mensen (tijdelijk) verminderd belastbaar

voorbeelden betreffen vooral beeldschermwerk.

zijn, waardoor klachten zich bij hen eerder kunnen ontwikkelen.

3.

Meerdere risicofactoren

Werktaken Draag zorg voor voldoende afwisseling. Vooral langdurig in een hoog werktempo hetzelfde werk

Beeldschermwerkers lopen een verhoogd risico op

doen en daarbij steeds repeterende bewegingen

het ontwikkelen van klachten. U bent een beeld-

maken is risicovol. Een voorbeeld hiervan is data

schermwerker als u meer dan twee uur per dag

invoer. Het verbreden van deze functie kan het risico

achter het beeldscherm doorbrengt.

op KANS verminderen en ook de functie een stuk interessanter maken. Variatie in de werkzaamheden

Het risico op klachten gaat vrijwel altijd samen met

en het zelf indelen van de werkzaamheden over de

een ongunstige combinatie van werktaken, werktij-

dag, verminderen het risico op KANS. Overleg wat de

den, werkdruk, werkplek of werkwijze. U kunt

mogelijkheden voor afwisseling zijn.

checklists gebruiken om voor uzelf te kijken of sprake Een brede en afwisselende functie heeft de volgende is van risico’s in uw werkomgeving. Bedenk echter

kenmerken:

dat ook persoonsgebonden factoren kunnen bijdra-

• Naast uitvoerende taken ook zaken als werkvoor-

gen aan het ontstaan van klachten. Mensen met een

bereiding en ondersteuning.

perfectionistische instelling, die veel hooi op de vork

• W isselende moeilijkheidsgradaties.

nemen en veel uren maken, lopen een verhoogd

• Zelfstandigheid in de keuze van werkvolgorde,

risico. Ook de levensstijl is van belang. Mensen die meer sporten, gezond eten en niet roken hebben

werktempo of werkmethode. • Contactmogelijkheden met collega’s en/of derden.

duidelijk minder kans op klachten. Werktijden

De deskundige: ‘KANS ontstaat bijna altijd door een combinatie van risicofactoren en zelden door één risicofactor.’

Vooral korte pauzes hebben een positief effect. Afwisseling en/of onderbreking van het beeldschermgebonden werk is essentieel voor preventie van klachten. De bewegingsarmoede die optreedt in de nek en schouder (bij het beeldschermwerk) wordt

Als u beeldschermwerker bent, is het van belang dat

dan doorbroken. Voorbeelden van maatregelen zijn:

u weet of u een verhoogd risico heeft op klachten.

• Korte rustmomenten op de werkplek zelf (circa

Hiervoor is op www.aeno.nl een checklist ‘Beeldschermwerk voor individuele medewerkers‘ beschikbaar.

6 x per uur gedurende 10 tot 20 seconden blijkt al zeer effectief). • Geplande korte rustmomenten waarbij de werkplek wordt verlaten en/of elders werkzaam-

Bij KANS geldt heel duidelijk: hoe eerder actie wordt ondernomen om de klachten aan te pakken, hoe groter de kans op goed herstel! Vooral als de klach-

heden worden verricht (5 tot 10 minuten bij voorkeur ieder uur, minimaal 1x per 2 uur). • Beperking van de duur van het werk (de richtlijn

ten langer aanhouden, wordt aanbevolen op korte

is maximaal 6 uur op een dag beeldschermwerk

termijn contact met uw bedrijfsarts of huisarts op te

of statisch werk met repeterende handelingen).



4

‘Wie vaker kort pauzeert krijgt – echt waar – meer werk af.’

Omdat bij een beeldschermwerkplek te bereiken, staat op www.aeno.nl een stappenplan voor het juist instellen van de beeldschermwerkplek.

Natuurlijke pauzes ontstaan door een gevarieerde taak, waarbij naast het beeldschermwerk of het

Werkwijze

repeterende werk ook andere taken worden uitge-

In het algemeen is het voor beeldschermwerkers van

voerd. Bij werk aan het beeldscherm is pauze-

belang om de volgende twee doelen na te streven:

software een handig hulpmiddel om u regelmatig op

• Creëer tijdens het typen/muizen een zo ontspan-

een pauze te wijzen. Vaak worden hierbij verschil-

nen mogelijke werkhouding, waarbij de (statische)

lende oefeningen aangereikt. Voor beeldschermwerk

belasting zoveel mogelijk wordt beperkt.

geldt een vuistregel van een maximale taakduur van

Bijvoorbeeld door de onderarmen op een juiste

2 uur met een maximum van 6 uur per dag.

wijze te ondersteunen en de handen ontspannen neer te leggen als er niet getypt of gemuisd wordt.

Werkdruk

• Wissel periodes van intensief typen of muizen

Vermijd pieken in de werkdruk. Een hoge werkdruk

af met beweging, zoals uzelf uitrekken of een

kan veroorzaakt worden door (te) veel werk, de aard

klein rondje lopen om ‘bewegingsarmoede’

van de medewerker (assertiviteit), problemen in de

te voorkomen.

relationele sfeer met collega’s en leidinggevenden, in de taak en/of door de organisatie van het werk

Iedereen doet zijn/haar werk op zijn/haar eigen

(deadlines, weinig regelmogelijkheden, planning).

manier. Of die werkwijze ook goed is voor het lichaam, is iets anders. Aandacht voor een juiste

Bij iedere oorzaak is een andere aanpak gewenst.

werkwijze is van belang. Het aannemen van ongun-

Meestal is de aanpak een combinatie van maatrege-

stige werkhoudingen, het geven van meer kracht dan

len zoals besproken bij werktaken en werktijden.

nodig is of het werken in een te hoog tempo, kan een

Vermijd in ieder geval pieken in de werkdruk door in

medewerker zelf voorkomen. Onder ongunstige

te spelen op voorziene periodes van hoge werkdruk.

werkhoudingen kan onder andere worden verstaan:

Een hoge werkdruk kan het beste worden aangepakt

steeds in dezelfde houding werken zonder af te

door voldoende regelmogelijkheden te hebben.

wisselen of vaak met gewrichten in een niet-neutrale

Bijvoorbeeld door afspraken te maken over de

stand te werken (zie figuur 1). Een ‘neutrale’ ontspan-

afwisseling in werktaken en werken met flexibele

nen houding in de gewrichten, bijvoorbeeld het

werktijden. Ook kunnen medewerkers worden

pols-gewricht, voorkomt KANS.

getraind om op een ontspannen manier met werkdruk om te gaan. Er bestaan vele varianten in dit soort trainingen. Stress kan de spanning in de nek-/ schouderspieren verhogen en zo de kans op KANS Fout

vergroten.

‘Achteraf realiseer ik me dat stress in je nek gaat zitten.’ Goed Werkplek Draag zorg voor een ergonomisch verantwoorde werkplek. De werkplek moet optimaal zijn afgestemd Fout

op de taken van de medewerker. Belangrijk hierbij is dat medewerkers in een houding werken die voor het lichaam het minst belastend is: ofwel waarbij ze niet voortdurend hoeven te reiken of bijvoorbeeld een voorovergebogen en/of gedraaide werkhouding hoeven aan te nemen.


Figuur 1. Neutrale polsstand en niet-neutrale polsstanden


5

5. 5.

Ten slotte

U heeft nu informatie over wat KANS is en welke factoren bij het ontstaan een rol spelen. Mocht u klachten of knelpunten signaleren, dan is het aan te raden om dit met uw leidinggevende te bespreken. Bedenk steeds dat u zelf heel veel kunt doen om KANS te voorkomen. Gebruik hiervoor de informatie De vingers liggen niet ontspannen op de muis

uit deze brochure. Let daarnaast ook op uw levensstijl. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat een actieve levensstijl KANS helpt te voorkomen: ga vaker op de fiets naar het werk, neem vaker de trap en maak eens een wandeling tijdens de lunchpauze. Beweeg minimaal een half uur per dag. Rust na het werk goed uit. Urenlang thuis ’s avonds internetten is ook belastend! Zorg dat u de volgende dag weer uitgerust op uw werk komt. Ook een

Een ongezonde typtechniek

gezonde voeding is van belang. Gezond eten verhoogt de weerstand en geeft meer energie. Meer informatie Meer informatie over beeldschermwerk en gezondheidsrisico’s kunt u vinden op www.aeno.nl, zoals: • Arbocatalogus ‘Beeldschermwerk en werken in de e-gemeente’. • Webdocument ‘Optimale instelling van de beeld-

Een goede typtechniek

schermwerkplek’. • Checklist ‘Beeldschermwerk voor individuele

Het kan zinvol zijn om een teambespreking te houden waarbij naar de wijze waarop werkzaamheden worden uitgevoerd, wordt gekeken. Er blijken

medewerkers’. • Webdocument ‘Omgaan met gezondheidsklachten door beeldschermwerk’.

namelijk grote verschillen te zijn tussen mensen als het gaat om het bewust omgaan met het lichaam. Er kan ook worden gekeken naar knelpunten en gezamenlijk bedachte oplossingen bij de werktijden, werktaken, werkdruk en werkplek.



6

Beeldschermwerk en werken in de e-gemeente

Recommend Documents