Beeldschermwerk en werken in de e-gemeente

Beeldschermwerk en werken in de e-gemeente Sector Gemeenten Webdocument Beeldschermwerk en gezondheidsrisico’s Dit webdocument geeft informatie over de gezondheidsrisico’s door beeldschermwerk, ook de risico’s van andersoortig beeldschermwerk zoals PDA’s en Smartphones, komen aan de orde

Inhoudsopgave 2 Beeldschermwerk en gezondheidsrisico’s

3

2.1

Gezondheidsrisico’s door beeldschermwerk

3

2.2

Andersoortig beeldschermwerk en gezondheidsrisico’s

6

2.3

Beeldschermwerk en de kantooromgeving

7

2.4

Meer informatie

Webdocument Beeldschermwerk en gezondheidsrisico’s

Arbocatalogus Beeldschermwerk en werken in de e-gemeente Sector Gemeenten

2

2

Beeldschermwerk en gezondheidsrisico’s 2.1

Gezondheidsrisico’s door beeldschermwerk

Alternatieve benamingen

Klachten arm, nek en schouders

Voor het begrip RSI bestaan veel alternatieve

Gezondheidsklachten door beeldschermwerk

benamingen. In Nederland werden enige jaren

worden vaak aangeduid met RSI (Repetitive Strain

geleden de termen ABBE en WABBE geïntrodu-

Injury: lichamelijk letsel door herhaalde overbelas-

ceerd. ABBE staat voor een Aandoening aan het

ting) of KANS (klachten arm, nek en schouder).

Bewegings-apparaat in de Bovenste Extremiteit

Dit zijn verzameltermen voor pijnklachten in de nek,

(met andere woorden nek, schouder, arm en

schouders, armen, polsen en handen door chroni-

hand). Bij WABBE is er sprake van

sche overbelasting. RSI of KANS ontstaat niet alleen

Werkgerelateerde ABBE. Een aandoening heeft

door een overbelasting in het werk. Klachten kunnen

in dat geval aantoonbaar een oorzakelijk verband

ook veroorzaakt worden door overbelasting in de

met arbeidsomstandigheden. Het laatste jaar

vrije tijd.

hebben de benamingen ANS, CANS, KANS en KASN hun intrede gedaan. Waarbij KANS staat

Klachten door beeldschermwerk zijn onder te

voor klachten arm, nek en schouders. Hoewel de

verdelen in twee hoofdoorzaken:

term RSI al sinds 1982 wordt gebruikt, voor het

• Bij dynamische belasting gaat het om overbe-

eerst in Australië door het Workers’ Health

lasting als gevolg van het uitvoeren van steeds

Centre, is deze in toenemende mate controversi-

dezelfde bewegingen, zoals bijvoorbeeld bij

eel. Er zijn in de loop der jaren verschillende

data invoerwerk.

bezwaren tegen de term RSI ingebracht:

• Bij statische belasting gaat het vooral om een

• Vooral medici wijzen op het a-specifieke karak-

tekort aan bewegingen (bewegingsarmoede).

ter van de klachten en het grote aantal diagnoses

Iemand zit of staat langdurig in een statische

dat onder het begrip zou vallen, waardoor de

houding. Dit type belasting komt vaak voor bij beeldschermwerk.

term voor hen lastig te hanteren is. • De term geeft niet aan dat het om een aan arbeid-gerelateerde aandoeningen gaat, of om

De repeterende bewegingen bij beeldschermwerk

welke regio het in het lichaam gaat (bewe-

zijn min of meer gelijke herhaaldelijke bewegingen

gingsapparaat en veelal beperkt tot de boven-

van de bovenste extremiteiten (vingers, polsen en/of

ste extremiteit).

armen). Repeterende bewegingen bij beeldscherm-

• Arbeidsdeskundigen geven aan dat maar in een

werk komen voor wanneer iemand gemiddeld twee

deel van de gevallen sprake is van de her-

uur per dag of tenminste een uur aanééngesloten

haalde belasting (Repetitive Strain). Vooral

beeldschermwerk per dag uitvoert. Het uitvoeren

statische RSI zou anders genoemd kunnen

van repeterende bewegingen bij beeldschermwerk

worden, bijvoorbeeld Occupational

vergroot het risico op klachten in de nek, schouders,

Cervicobrachial Disorders (aandoeningen in de

armen, polsen en handen (Blatter e.a., 2004). Bij

nek, schouders en armen veroorzaakt door het

beeldschermwerk komen repeterende bewegingen

werk). Deze arbocatalogus gaat niet in op deze

dus voor in combinatie met statische werk-houdin-

discussie. Voor het beschrijven van het ‘klach-

gen: de vingers van de beeldschermwerker bewegen

tensyndroom’ in algemene zin worden de

repeterend, de pols beweegt rustig en

termen RSI en KANS gebruikt.

de bovenarmen en nek-schouderregio bewegen niet. Deze combinatie van dynamische en statische belasting geeft een grotere kans op gezondheidsklachten.



3

Het Vijf-Werkfactoren-Model

computer. Een deel, 38%, heeft geen voorlichting

De belastende factoren van beeldschermwerk

ontvangen over beeldschermwerk. Van de balie-

kunnen grofweg onderverdeeld worden in vijf werk-

medewerkers werkt 42% in ongunstige houdingen

categorieën: werktaken, werktijden, werkdruk,

en voert 65% repeterende bewegingen uit. Bij een

werkplek en werkwijze.

beperkt aantal medewerkers zijn er tekortkomingen aan de beeldschermwerkplek zoals: • Onvoldoende steun voor de voeten (14%). • Onjuiste werkvlakhoogte (15%). • Onjuiste hoogte van het beeldscherm (21%). Bijna de helft (45%) houdt geen korte pauzes (10 min). Gemiddeld heeft 29% klachten aan arm, nek en schouder. Door deze klachten ervaart 15% beperkingen. Oudere medewerkers hebben vaker klachten aan arm, nek en schouder en meer beperkingen (bron: Arbomonitor Gemeenten).

Figuur 1: Het Vijf-Werkfactoren-Model

Beleidsmedewerkers Beleidsmedewerkers werken gemiddeld 5,4 uur

Dit model, het Vijf-Werkfactoren-Model, is een

per dag aan het beeldscherm. Een kwart (25%)

veel gebruikt model voor het in kaart brengen van

werkt 7 uur of meer per dag met de computer.

gezondheidsrisico’s door beeldschermwerk.

Bijna een derde (31%) kreeg geen voorlichting

Meestal komt niet slechts één risico op het werk

over beeldschermwerk.

voor, maar is er sprake van een combinatie van

Van de beleidsmedewerkes werkt 38% in ongunstige

risico’s. Uit onderzoek blijkt dat bij het vóórkomen

houdingen en voert 53% repeterende bewegingen uit.

van klachten in de nek, schouders, armen, polsen

Bij een beperkt aantal medewerkers is er een

en handen altijd sprake is van een fysiek belastings-

tekortkoming aan de beeldschermwerkplek, zoals:

risico. Klachten in de nek, schouders, armen,

• Onvoldoende steun voor de voeten (13%).

polsen en handen kunnen in ieder geval niet alleen

• Onjuiste werkvlakhoogte (12%).

veroorzaakt worden door persoonsgebonden

• Onjuiste hoogte van het beeldscherm (22%).

factoren. Hoofdstuk 4 van de deelarbocatalogus ‘Beeldschermwerk en werken in de e-gemeente’

Veertig procent van de beleidsmedewerkers neemt

gaat verder in op het Vijf-Werkfactoren-Model.

geen korte pauzes (10 min). Gemiddeld heeft 22% klachten aan arm, nek en schouder en ervaart 14%

Ontwikkeling van klachten

beperkingen door deze klachten. Bij beleidsmede-

In 2006 bleef in Nederland het percentage werk-

werkers nemen klachten en beperkingen slechts

nemers met klachten door beeldschermwerk ten

in zeer beperkte mate toe naarmate medewerkers

opzichte van 2005 stabiel, ongeveer 27%. Het percen-

ouder worden (bron: Arbomonitor Gemeenten).

tage werknemers dat vanwege klachten het werk moest onderbreken, nam echter wel toe, van 4,6% in

Fasering in klachten

2003 tot 6,2% in 2006. Dit duidt erop dat de klachten

Klachten kunnen zich voordoen in spieren, pezen en

in deze jaren ernstiger zijn geworden . Van gemeenten

zenuwen van de nek, schouders, armen en handen.

zijn de volgende cijfers bekend:

De symptomen kunnen variëren van stijfheid en

1

tintelingen tot krachtsverlies. Daarbij is er meestal Baliemedewerkers

sprake van een toenemende pijn naarmate de dag en

Gemiddeld werken baliemedewerkers van gemeen-

de werkweek vorderen. De individuele gevoeligheid

ten 5,6 uur per dag aan het beeldscherm. Een derde

voor de klachten varieert sterk. Sommige mensen

(33%) werkt zeven uur of meer per dag met de

hebben meer kans op klachten dan anderen.

1

Bron: Arbobalans 2006, Arbeidsrisico’s effecten en maatregelen in Nederland. TNO Kwaliteit van leven, 2007.



4

Klachten (fase 1) ‘Pijnplekken zijn duidelijk herkenbaar’

Gezichtsvermogen Onderzoek van enkele jaren geleden toonde aan dat

Mogelijke kenmerken:

beeldschermwerk geen achteruitgang van de ogen

• Pijn en vermoeidheid aan het einde van de werkdag

veroorzaakt. Wel kan beeldschermwerk, evenals

of na stressvol werken.

ander visueel werk, vermoeiend zijn voor de ogen.

• Duidelijke relatie tussen oorzaak en pijn.

De laatste jaren is de visuele kwaliteit van beeld-

• Pijn verdwijnt na een nacht goed slapen.

schermen sterk verbeterd, met name de LCD- en

• Vermoeidheid, krampen, tintelingen en/of

TFT-schermen zijn van beduidend hogere kwaliteit,

doof gevoel komen voor.

doordat het beeld geheel stil staat, het scherm vlak

• Geen beperkingen, men kan alles nog doen.

is en een hoge resolutie (aantal beeldpunten) en hoog

• Klachten zijn met relatief eenvoudige

contrast heeft. Ook gebruiken steeds meer mensen

maatregelen op te lossen. Klachten (fase 2) ‘Pijn straalt ook uit naar andere lichaamsregio’s’

donkere tekens op een lichte achtergrond. Door de verbeterde kwaliteit van de schermen is de oogvermoeidheid en de oogirritatie geen extra aandachtspunt meer bij beeldschermwerk. Wel is


het belangrijk gebruik te maken van een goede

• Klachten treden sneller en heviger op en

oogcorrectie: een beeldschermbril is bijvoorbeeld

verdwijnen minder snel. • Minder duidelijke relatie tussen oorzaak en pijn.

een andere bril dan een leesbril of een multifocale bril voor dagelijks gebruik.

• Pijn kan ook ‘s nachts opkomen; soms last van ochtendstijfheid. • Ook bij andere activiteiten in het dagelijkse leven doen zich steeds vaker klachten voor.

Beeldschermwerk en ouderen Bij het ouder worden veranderen bepaalde eigenschappen van het menselijk lichaam. De

• Krachtverlies en ‘zwaar’ gevoel.

meeste van die veranderingen hebben weinig of

• Toenemende beperkingen in het werk en bij

geen betekenis voor het verrichten van beeld-

dagelijkse bezigheden. • Neiging tot vermijdend of compenserend handgebruik. • Klachten zijn alleen nog met uitgebreide maatregelen en discipline terug te dringen. Klachten (fase 3). ‘Altijd pijn’

schermwerk, maar sommige wel. De belangrijkste verandering die effect heeft op beeldschermwerk, is de vermindering van het accomoderend vermogen van de ogen. Het bereik van afstanden waarop een oudere zonder hulpmiddelen scherp kan zien is kleiner dan bij jongeren. Ook hebben ouderen doorgaans meer licht (en grotere verschillen in helderheid) nodig om


hetzelfde te kunnen zien. Te grote verschillen in

• Pijn is steeds aanwezig.

helderheid kunnen daarentegen ook weer sneller

• Geen duidelijke relatie tussen het moment van

tot problemen leiden bij ouderen. Het goed

pijn en de oorzaak.

kunnen zien van kleine details op het beeld-

• Slaapproblemen.

scherm is belangrijk voor het werk, bijvoorbeeld

• Klachtenpatroon en aandoeningen zijn aanwezig

om teksten te lezen. Details niet goed kunnen

in nek, schouder en arm.

zien, leidt tot gedrag dat extra gezondheidsri-

• Vermindering van coördinatie, gevoel en kracht.

sico’s met zich meebrengt, zoals voorover buigen

• Vermoeidheid.

en met de ogen knijpen. Ook wordt de kans op

• Werken en dagelijkse bezigheden zijn nauwelijks

fouten groter en kan het moeilijker worden aan

mogelijk.

verwachtingen of productie-eisen te voldoen, wat

• Fysieke en emotionele gevolgen.

weer leidt tot stressrisico’s. Er zijn aanwijzingen

• Klachten duren lang, herstel verloopt moeizaam.

dat oudere personen cognitieve/mentale bewer-

• Lastig om weer op het oude niveau te presteren,

kingen iets langzamer uitvoeren en vooral meer

ook als men pijnvrij is.

moeite hebben met frequente wisselingen tussen taaksets. Ook dit kan het moeilijker maken om

Tabel 1. Fasering klachten nek, schouders, armen,

aan verwachtingen te voldoen en tot stressri-

polsen en handen

sico’s leiden. Vaak kunnen ouderen deze effecten



5

compenseren door hun grote ervaring en kennis.

Mobiele middelen

Op het gebied van de statische belasting van het

Het werken met andersoortige beeldschermen zoals

spieren skeletstelsel, een belangrijk aandachts-

laptops, PDA’s en smartphones neemt steeds meer toe.

punt bij beeldschermwerk, is de belangrijkste

Nieuwe technologische ontwikkelingen maken deze

verandering bij het ouder worden dat maximale

mobiele middelen makkelijker in het gebruik, goedkoper

gewrichtsuitslagen kleiner worden. Dit is het

en lichter om mee te nemen. Het gebruik neemt ook toe

duidelijkst bij romprotatie en zijwaartse hoofdbui-

omdat medewerkers binnen functies flexibel en

ging. Omdat extreme gewrichtsstanden voor de

bereikbaar moeten zijn en tegelijk zelf werken

totale beroepsbevolking als niet toelaatbaar

privé-activiteiten kunnen indelen. Medewerkers krijgen

worden geacht, levert dit toch geen speciale eisen

door deze middelen steeds meer de mogelijkheid om

voor aanpassing voor ouderen op. Veranderingen

tijd- en plaats-onafhankelijk te werken.

door ouder worden leiden in de meeste gevallen tot een lagere belastbaarheid en tot een verho-

PDA’s en smartphones

ging van al bestaande gezondheidsrisico’s.

Een PDA ofwel Personal Digital Assistant is een klein draagbaar toestel dat computer-, telefonie-,

Webdocument ‘Omgaan met gezondheidsklachten’

fax- en netwerkfuncties combineert. De moderne

gaat verder in op het omgaan met gezondheidsklach-

PDA kan dienen als mobiele telefoon en personal

ten door beeldschermwerk en daaraan gekoppelde

organiser. PDA’s worden vaak bediend via een

verzuimbegeleiding.

aanraakscherm (touchscreen) met een pennetje

2.2

Andersoortig beeldschermwerk en gezondheidsrisico’s

en/of via een toetsenbordje met voor iedere letter een aparte toets. De smartphone verschilt niet veel van meer van een PDA. De oorspronkelijke

Telewerken

filosofie achter beide producten is anders. PDA’s

Telewerken binnen gemeentelijke organisaties neemt

zijn digital assistants ofwel zakcomputers met

steeds meer toe. Het precieze aantal gemeenten dat

daarbovenop een antenne. Daartegenover is een

actief met telewerken aan de slag is, is niet bekend.

smartphone een mobiele telefoon met PDA-

Letterlijk betekent het woord telewerken ‘werken

functies. De nieuwste ontwikkelingen maken het

op afstand’, waarbij de medewerker gebruik maakt

mogelijk om de werkzaamheden die gewoonlijk

van informatie- en communicatie-apparatuur.

op de PC gedaan worden ook op een PDA uit te

Medewerkers die gebruik maken van mobiele

voeren. Informatie kan op een makkelijke manier

middelen zoals laptops, PDA’s en smartphones zijn

uitgewisseld worden.

mobiele telewerkers die op uiteenlopende werkplekken buiten kantoor, onderweg en thuis werken.

Belangrijke aspecten van mobiele middelen zijn

Daarnaast zijn er ook telethuiswerkers; medewer-

het design en het kleine formaat zodat ze makkelijk

kers die vanuit huis werken.

meegenomen kunnen worden. Ergonomische

Het A+O fonds Gemeenten ontwikkelde een website

aspecten en gebruiksvriendelijkheid zijn minder

over telewerken voor gemeenten. Deze besteedt

belangrijk. De volgende kenmerken geven dit weer:

aandacht aan het volgende: • Informatie over de praktijk en de mogelijkheden van telewerken binnen de gemeentelijke sector. • Informatie over wat u nodig heeft om telewerken in te voeren. • Zes casusbeschrijvingen van gemeenten die telewerken hebben ingevoerd of ervaringen met telewerken hebben opgedaan. • Begrippen, literatuur en belangrijke websites.

Laptops: • Deze zijn oorspronkelijk ontworpen voor kortdurend gebruik onderweg van en naar de werkplek. • Toetsenbord en beeldscherm zijn verbonden, wat een optimale ergonomische houding lastig maakt. • De schouders zijn aangespannen om het toetsenbord goed te bedienen, de bediening van de cursor met het touchpad is erg inspannend. • Beeldschermen zijn klein waardoor de nek vaak

Zie verder www.aeno.nl/index.php?id=960

sterk wordt gebogen om goed op het beeldscherm te kunnen kijken.



6

• Vaak wordt in niet optimale houdingen gewerkt

hoofdletter) bedraagt 250e deel van de kijkafstand.

aan een laptop, bijvoorbeeld op schoot of aan

Ook hierover is in het oplossingenboek Beeldscherm-

de keukentafel.

werk (zie http://www.aeno.nl/fileadmin/Arbo_verzuim_en_reintegratie/oplossingenboek/oplossingen-

PDA’s, smartphones:

boek_beeldschermwerk97final.xls) een oplossing

• Tekstinvoer is niet ergonomisch ontworpen.

beschreven.

• Kleine toetsen waardoor verhoogde concentratie nodig is om de goede toets te raken. • Voor invoer wordt vaak de duim gebruikt.

Thuiswerken De Arbowet bevat specifieke regels over thuiswerk

Deze vinger is minder geschikt voor deze

en beeldschermwerk door thuiswerkers. Zie hiervoor

functie omdat hij minder behendig/bedreven

hoofdstuk 3 van de deelarbocatalogus ‘Beeldscherm-

is dan de andere vingers.

werk en werken in de e-gemeente’.

• Kleine schermen welke oogvermoeidheid kunnen veroorzaken. • Bij gebruik van de telefoonfunctie kunnen niet-

2.3

eeldschermwerk B en de kantooromgeving

optimale houdingen ontstaan (bijvoorbeeld

Medewerkers van gemeenten werken nog steeds het

telefoon tussen nek en schouder klemmen).

meest aan beeldschermen op kantoorwerkplekken. Het telewerken binnen gemeenten neemt wel toe

Bovenstaande kenmerken vergroten de kans op

(zie vorige paragraaf). Bij de inrichting van kantoren

gezondheidsklachten. Daarnaast is het probleem bij

is de laatste jaren veel mogelijk. Dit varieert van de

het gebruik van mobiele middelen dat deze vooral

bekende kamerkantoren en kantoortuinen tot allerlei

buiten het kantoor worden gebruikt, zoals in de trein,

nieuwe kantoorconcepten met exotische namen als

auto, woonkamer, keuken, het park en op straat. Op

‘clubs’, ‘hotspots’ en ‘break-out rooms’. Sommige

deze plaatsen is de fysieke omgeving niet ingericht

gemeenten passen het best in een traditioneel

voor werken met deze middelen. Daarnaast zijn er nog

kamerkantoor, andere gedijen uitstekend in een

meer factoren zoals geluid, warmte, oncomfortabel

compleet virtueel of flexibel kantoor. De keuze hangt

zitten, die kunnen bijdragen aan werkdruk

af van de werkprocessen, cultuur, ambities en

en daarmee het risico op gezondheidsklachten

veranderpotentieel van de gemeente.

vergroten. Het oplossingenboek Beeldschermwerk (zie http://www.aeno.nl/fileadmin/Arbo_verzuim_en_rein-

Afhankelijk van de manier waarop werkplekken

tegratie/oplossingenboek/oplossingenboek_beeld-

gebruikt worden, kan onderscheid gemaakt worden

schermwerk97final.xls) geeft adviezen voor het

tussen het volgende:

werken met laptops. Hulpmiddelen zorgen ervoor dat toch in een goede werkhouding met de laptop gewerkt kan worden.

• Standaardwerkplek: voor functies die individueel routinematig zijn. • Flexibele werkplek: geschikt voor meerdere

Grote beeldschermen

activiteiten, zoals vergaderen, administratief

Op veel kantoorwerkplekken worden tegenwoordig

werk en telefoneren door één persoon.

extra grote beeldschermen gebruikt. De schermen zijn nodig om meerdere documenten naast elkaar geopend af te beelden of om tekeningen met veel details in het

• Wisselwerkplek: geschikt voor gebruik door steeds wisselende personen voor enkele soorten activiteiten. • Activiteit gerelateerde werkplek: werkplekken

geheel te kunnen afbeelden. Dit is vaak het geval bij

die speciaal ontwikkeld zijn voor de uitvoering van

‘computer aided design’ (CAD)-werkplekken. Om een

specifieke taken zoals een vergader-, telefoon-,

goed overzicht te houden moet het beeldscherm niet te

computer-, of projectwerkplek. Deze werkplek-

dicht bij de medewerker staan. Echter de details en

ken worden in het algemeen door meerdere

letters op het beeldscherm moeten wel goed gelezen

gebruikers gedeeld.

kunnen worden. De minimale afstand tussen het oog en een beeldscherm (van 17 inch of groter) bedraagt,

De kwaliteit van de werkplek is één belangrijk

vanwege het noodzakelijke overzicht, 70 cm. Een

onderdeel bij het voorkomen van gezondheidsklach-

grotere kijkafstand is voor medewerkers met leesbril-

ten. Naast de kwaliteit van de kantoorwerkplek zelf

len weer lastig. De letterhoogte (de hoogte van een

is ook de onderlinge rangschikking ervan belangrijk.



7

In kantoren vinden bepaalde processen plaats

Ook dient de benodigde ruimte het mogelijk te maken

waarvoor het kantoor de juiste huisvestingsfacili-

de laden en kasten voldoende te kunnen openen.

teiten moet bieden om deze processen zo efficiënt

De wetgeving (zie hoofdstuk 3 van de deelarbocatalo-

mogelijk te laten uitvoeren. De huisvestingsfacili-

gus ‘Beeldschermwerk en werken in de e-gemeente’)

teiten kunnen bestaan uit:

stelt dat de afmetingen van de arbeidsplaats dus-

• werkkamers voor één, twee of drie personen;

danig zijn dat de werknemer bij het verrichten van

• werkruimten voor één persoon voor geconcen-

de arbeid over voldoende bewegingsruimte beschikt.

treerd werken of ongestoord telefoneren;

De eisen gelden alleen voor administratieve werk-

• werkruimten voor één projectgroep;

plekken die grote delen van de dag in gebruik zijn.

• overlegruimten voor enkele personen;

In NEN 1824 2 wordt aangegeven welke oppervlakten

• vergaderruimten;

minimaal ter beschikking gesteld dienen te worden.

• pauzeruimten zoals kantine of koffiecorner;

De minimaal benodigde oppervlakte wordt bepaald

• ontspanningsruimten, bijvoorbeeld terras,

door de ruimte voor de medewerker, inclusief de

sportruimte of bar; • technische faciliteiten zoals huisdrukkerij,

circulatieruimte op de werkplek, het meubilair, de apparatuur en de benodigde kasten.

werkplaats of magazijn; • nevenruimte zoals toiletten, EHBO-ruimte, bibliotheek, archiefruimten of postkamer. Elk kantoor bestaat uit een mix van dit soort ruimten. De ligging van de ruimten en de afdelingen ten opzichte van elkaar beïnvloeden eveneens het totale bedrijfsproces. Door de discussie over nieuwe kantoorvormen is er aandacht ontstaan voor het minimaal benodigd aantal vierkante meters werkruimte voor een kantoorwerkplek. Op de werkplek van een kantoorfunctie moet voldoende ruimte zijn voor het benodigde kantoormeubilair. Het eventuele beeldscherm moet een verantwoorde plek krijgen ten opzichte van het raam. De ruimte moet privacy bieden en mogelijkheden zoals het ontvangen van bezoekers (voor vertrouwelijk overleg) en voor telefoneren. Ook dient er ruimte te zijn voor beweging, voor het plaatsen van planten en persoonlijke spullen en dergelijke. Uit ergonomisch oogpunt is het noodzakelijk dat de vloeroppervlakte voldoende groot is voor het bereiken van de werkplek, de kasten en bijvoorbeeld het raam. Ook moet de werkplek voldoende ruimte bieden het meubilair zo op te stellen dat er zo min mogelijk hinder is van: • verblinding door gerichte lichtinval door vensters of van armaturen; • spiegeling van vensters, armaturen of lichte oppervlakken; • koude- of warmtestraling van de vensters; • luchtstromen van luchtinblaasopeningen. Bron: NEN 1824:2010 nl, Ergonomie - Ergonomische eisen voor de oppervlakte van (werkplekken in) administratieve ruimtes

2

en kantoren, 2010



8

Beeldschermwerk en werken in de e-gemeente

Recommend Documents