In de Gemeente Marum

In de Gemeente Marum Gezamenlijk Plan van aanpak ondersteuning mantelzorg en vrijwillige thuishulp van de gemeenten Marum, Grootegast en Leek

27 april 2006 Projectbureau WWZ Mw. H.J. Vrijhof J.J. de Jong Kwinkenplein 49 9712 GX GRONINGEN

Inleiding De proeftuin Door het ministerie van VWS is aan het Samenwerkingsverband Wonen, Welzijn en Zorg (project WWZ) een pilot in het prestatieveld ‘Ondersteuning Mantelzorg en Vrijwilligerswerk’ toegewezen. Deze ‘proeftuin’ is bedoeld om het nieuwe ingezette beleid vanuit de praktijk te onderbouwen. Inventarisatie Het project WWZ van de 24 samenwerkende gemeenten in de provincie Groningen heeft voor de proeftuin een projectplan opgesteld, dat door het ministerie van VWS is goedgekeurd. De eerste twee fasen in het plan bestaan uit: − het opstellen van een inventarisatie per gemeente − het maken van een plan van aanpak en de uitvoering daarvan. Fase 1 is in januari 2006 afgerond met de rapportage getiteld ‘Inventarisatie infrastructuur ondersteuning mantelzorg en vrijwillige thuishulp’. De rapportage sluit af met conclusies en aanbevelingen. Deze vormen de opstap naar fase 2. Plan van aanpak Fase 2 richt zich op het opstellen van een plan van aanpak ter versterking van de ondersteuning van de mantelzorg en vrijwillige thuishulp in de gemeente. Fase 2 omvat ook de uitvoering van het plan van aanpak. De gemeenten Grootegast, Leek en Marum hebben gekozen voor samenwerking op dit terrein. Deze samenwerking resulteert in een gemeenschappelijk plan van aanpak. Aanbevelingen Het plan van aanpak baseert zich op de aanbevelingen uit de rapportage ‘Inventarisatie infrastructuur ondersteuning mantelzorg en vrijwillige thuishulp’ en op de gedachtewisseling die de gemeenten en de projectleiding daarover in maart 2006 hadden. Startbijeenkomst Een gezamenlijke startbijeenkomst zal de eerste stap vormen ter uitvoering van het Plan van Aanpak. Deelnemers zullen zijn de gemeenten Grootegast, Leek en Marum, de steunpunten, en (vertegenwoordigers van) mantelzorgers. Het projectbureau WWZ zal zorgdragen voor de ondersteuning bij (de organisatie van) deze bijeenkomst. Leeswijzer Het Plan van aanpak bestaat uit 8 onderdelen. Elk onderdeel opent met de conclusie en aanbeveling uit de ‘Inventarisatie infrastructuur ondersteuning mantelzorg en vrijwillige thuishulp’.

2

1. Registratie mantelzorgondersteuning Het budget dat het Steunpunt Mantelzorg krijgt, bepaalt de omvang van de formatie en daarmee de bereikbaarheid. Het is op dit moment moeilijk te beoordelen of dit voldoende is. Aanbeveling: - het gestelde aantal vragen in een bepaalde tijdseenheid - de vragenstellers per categorie - de aard van de vraag; ondersteuningsbehoefte - de informatie over de mantelzorger; aantal uren zorg per week - aan wie verleent de mantelzorger zorg. De gemeenten Grootegast, Leek en Marum hechten veel belang aan registratie in een uniform systeem en zien daarin een coördinerende rol voor het projectbureau WWZ weggelegd. De gemeenten bepleiten hierbij samen met het Steunpunt Mantelzorg een eenvoudig en helder registratiesysteem. Zij benadrukken dat het van belang is hierbij rekening te houden met zowel de cliëntregistratie als de registratie van coördinerende activiteiten. Hetzelfde geldt voor de koppeling met de vrijwillige thuishulp. Daarmee beogen de gemeenten en het Steunpunt Mantelzorg antwoord te krijgen op de vraag hoe de huidige ondersteuning van de mantelzorgers verloopt. Inzicht in de effecten van eigen beleid en in het verloop van de eigen activiteiten en coördinatie geeft handvatten voor acties indien daartoe aanleiding bestaat. Doel Door middel van goede registratie kunnen bepalen de huidige ondersteuning van de mantelzorg door het Steunpunt Mantelzorg voldoende is. Werkwijze • In beeld brengen van de huidige registratiesystemen (steunpunt Mantelzorg en Hulpkring Leek) • Het projectbureau WWZ stelt samen met de gemeenten en lokale steunpunten c.q. het Provinciaal Coördinatiepunt het programma van eisen voor het registratiesysteem vast • Het projectbureau WWZ onderzoekt welke mogelijkheden er zijn tot het opzetten van het registratiesysteem conform het programma van eisen • Het projectbureau gaat de mogelijkheden tot financiering van de opzet en het onderhoud van het registratiesysteem na • De gemeenten volgen het proces en zijn betrokken bij de besluitvorming • De gemeenten stemmen deze ontwikkelingen af met hun Wmo-beleid, in het bijzonder in relatie tot hun steunpunt Mantelzorg en hun lokale loket. Resultaat Registratiesysteem uniform voor alle gemeenten dat in staat is te registreren: - het gestelde aantal vragen in een bepaalde tijdseenheid - de vragenstellers per categorie - de aard van de vraag; ondersteuningsbehoefte - de informatie over de mantelzorger; aantal uren zorg per week - aan wie verleent de mantelzorger zorg. Tijdsplanning • Onderzoek en overleg • Voorbereiding besluitvorming • Besluitvorming • Implementatie registratiesysteem • Registratiesysteem operationeel

juni – september 2006 oktober 2006 november 2006 december 2006 – maart 2007 maart 2007

Financiën • Proeftuin Ondersteuning Mantelzorg en vrijwillige thuishulp • Mogelijke projectsubsidie VWS

3

2. Aanbod in kaart Veel instellingen geven aan diensten te verlenen op het gebied van mantelzorgondersteuning en hoewel in veel mindere mate, op het gebied van vrijwillige thuishulp. Aanbeveling: − Het onderzoeken van: - de mate van dekking van het netwerk - de bekendheid van het aanbod bij iedere mantelzorger en relevante dienstverlener - de mate van toegankelijkheid - de bekendheid van de beoogde doelgroepen - het passen van het huidige aanbod bij welke vragen en van wie? - de noodzaak van coördinatie, afstemming en/of samenwerking. In het onderzoek naar de mate van dekking van het netwerk willen de gemeenten en het Steunpunt ook de resultaten van reeds afgerond onderzoek en eventueel daarop gebaseerde afspraken meenemen. Doel • voorzover dat inzicht al niet door andere uit onderzoeken is ontstaan inzicht krijgen of de ondersteuning van de mantelzorgers door (het netwerk van) veel instellingen en organisaties aansluit op de vragen van de mantelzorgers naar ondersteuning • Indien lacunes bestaan afspraken maken met betrokken instellingen en organisaties hoe en wie de lacunes opheft • Indien overlap bestaat nagaan met betrokken instellingen en organisaties of er noodzaak bestaat tot afstemming en samenwerking • Mantelzorgers (blijven) informeren over het aanbod Werkwijze • de gemeenten gaan samen met het projectbureau WWZ en de steunpunten Mantelzorg na welke informatie over het aanbod aan mantelzorgondersteuning al beschikbaar is vanuit INVIS • In overleg met betrokken instellingen en organisaties waaronder de SPC, het CMOGroningen en het Steunpunt Mantelzorg completeren gemeenten het INVIS-overzicht • Gemeenten en steunpunten betrekken daarbij de plaatselijke werkgroepen mantelzorgers en/of de rapportages over het project werken aan wensen en het verslag van de gedachtewisseling met het provinciale panel van mantelzorgers • Indien nodig krijgt College van B&W aanbevelingen over gewenste aanvullingen/wijzigingen in het aanbod en hoe die te realiseren • Gemeenten en steunpunten zorgen voor aanvulling INVIS en communicatie over aanbod, mede via het lokale loket Resultaat Sluitend aanbod aan mantelzorgondersteuning Tijdsplanning Analyse bestaande (INVIS-)informatie Voorbereiding aanbevelingen Aanbevelingen naar College van B&W indien nodig Uitvoering eventuele aanbevelingen c.q. afspraken over afstemming en/of samenwerking

juni - juli 2006 augustus – september 2006 september 2006 oktober 2006 - januari 2007

Financiën Bestaande middelen

4

3. Matching vraag en aanbod Op provinciaal niveau hebben mantelzorgers hun visie geuit op de behoeften en knelpunten die op grond van de literatuur in een checklist zijn vervat. Er is geen reden aan te nemen dat de opvattingen van mantelzorgers in de gemeenten Grootegast, Leek en Marum daarvan fundamenteel verschillen. Aanbeveling: − Het nagaan van wat de gemeente zelf zou willen oppakken, gezien de gedachtewisseling van de mantelzorgers − Het nagaan van wat men als gemeente anderen wil laten realiseren − Het bepalen van de kostprijs. Doel Bepalen op welke wijze de gemeente bereikt dat er een passend en flexibel aanbod is voor de vragen en behoeften van mantelzorgers aan ondersteuning ongeacht de aard van hun vraag Werkwijze • Vergelijken van de opvattingen van het provinciale panel met de visie van het steunpunt Mantelzorg • Ondersteund door het projectbureau WWZ en samen met het lokale steunpunt mantelzorg en vrijwillige thuishulp en de plaatselijke werkgroepen mantelzorgers bepaalt elke gemeente afzonderlijk of bepalen de gemeenten Grootegast, Leek en Marum gezamenlijk welke taken zij zelf willen oppakken • In samenspraak met het projectbureau WWZ en het lokale steunpunt mantelzorg en vrijwillige thuishulp bepaalt elke gemeente afzonderlijk of bepalen de gemeenten Grootegast, Leek en Marum gezamenlijk welke taken zij door het lokale steunpunt mantelzorg en vrijwillige thuishulp en andere instellingen en organisaties lokaal en regionaal willen laten uitvoeren • Dit resulteert in overleg met het steunpunt in een uiteindelijke visie Resultaat • Gemeentelijke visie hoe te komen tot een passend en flexibel aanbod voor de vragen en behoeften van mantelzorgers aan ondersteuning ongeacht de aard van hun vraag • Besluit door colleges welke taken de gemeente zelf oppakt om invulling te geven aan de aanbevelingen van het provinciaal panel van mantelzorgers • Besluit door colleges welke taken de gemeente anderen wil laten uitvoeren om invulling te geven aan de aanbevelingen van het provinciaal panel van mantelzorgers Tijdsplanning • Afstemmen met mantelzorgers, andere gemeenten en steunpunt november 2006 – februari 2007 • Voorbereiding besluitvorming maart 2007 • Besluitvorming door colleges meenemen bij vaststelling beleidsnotitie april – mei 2007 Financiën Bestaande middelen

5

4. Steunpunt mantelzorgondersteuning Er is een flinke start gemaakt met het opzetten van een ondersteuningsstructuur voor de mantelzorg. Aanbeveling: − Het nemen van besluiten over het gewenste model in overleg met de partners. De gemeenten Grootegast, Leek en Marum neigen naar een model met een regionaal steunpunt en daarnaast in elke gemeente een lokaal (sub)steunpunt. Doel • Duidelijkheid scheppen in de structuur voor de ondersteuning van de mantelzorg en van de vrijwillige thuishulp en de samenhang hiertussen Werkwijze • De gemeenten Grootegast, Leek en Marum komen tot de keuze voor één model voor de ondersteuning van de mantelzorg en van de vrijwillige thuishulp • De gemeenten bedenken in samenwerking met het steunpunt hoe mantelzorgers, bij hen betrokkenen en (potentiële) vrijwilligers geïnformeerd worden over de gekozen structuur en organisatie(s) Tijdsplanning • Kiezen van model • Voorbereiding besluitvorming • Besluitvorming

juni - juli 2006 augustus – september 2006 oktober – november 2006

Financiën Bestaande middelen

6

5. Provinciale ondersteuningsstructuur Tot de beoogde resultaten van de proeftuin behoort een gemeenschappelijk besluit of, en zo ja welke provinciale ondersteuningsstructuur gewenst is. De gemeenten Grootegast, Leek en Marum zien voor zichzelf verschillende rollen weggelegd. Die luiden: - de rol van verstrekker van informatie en advies via het lokaal loket - de rol van regievoerder - financier van de mantelzorgondersteuning en vrijwillige thuishulp. De gemeenten Grootegast en Marum hebben zich nog geen uitgesproken idee gevormd over de besteding van de middelen die bij inwerkingtreding van de WMO per 2007 overgeheveld worden vanuit de AWBZ naar de gemeente. De gemeente Marum kan zich voorstellen dat de gemeenten Grootegast, Marum en Leek in relatie tot het Provinciaal Coördinatiepunt goed nadenken over de noodzaak van functies zoals kennis/expertise, registratie en contacten met het rijk en een daarbij passende schaalgrootte. De gemeente Leek denkt de middelen primair te investeren in het lokale steunpunt. Aanbeveling: − Het nagaan van wat men als gemeente zelf zou willen oppakken − Het nagaan van wat men als gemeente anderen wil laten realiseren − Het bepalen van de kostprijs − Het opzetten van een gedachtewisseling over deze opvattingen binnen de proeftuin samen met andere gemeenten. Doel • Elke gemeente dient een besluit te nemen hoe zij de middelen die overkomen voor ondersteuning van de mantelzorg en vrijwillige thuishulp wil besteden • Daarvan vormt onderdeel een besluit of er middelen ten goede komen aan de uitvoering van taken en werkzaamheden door het Provinciaal Coördinatiepunt Vrijwillige Thuishulp en Mantelzorg Werkwijze • Elke gemeente afzonderlijk of de gemeenten Grootegast, Leek en Marum gezamenlijk bepalen welke taken zij zelf willen oppakken • Elke gemeente afzonderlijk of de gemeenten Grootegast, Leek en Marum gezamenlijk bepalen welke taken zij door het lokale steunpunt mantelzorg en vrijwillige thuishulp en andere instellingen en organisaties lokaal en regionaal willen laten uitvoeren • Elke gemeente afzonderlijk of de gemeenten Grootegast, Leek en Marum gezamenlijk bepalen in relatie tot het Provinciaal Coördinatiepunt de noodzaak van functies zoals kennis/expertise, registratie en contacten met het rijk en een daarbij passende schaalgrootte. Resultaat • Zicht op gewenste lokale beleidsondersteuning • Zicht op gewenste regionale en provinciale beleidsondersteuning • Besluit over wel of geen voortzetting bekostiging Provinciaal Coördinatiepunt Vrijwillige Thuishulp en Mantelzorg Tijdsplanning • Per gemeente zicht op gewenste beleidsondersteuning juni - juli 2006 • Voorbereiding besluitvorming augustus – september 2006 • Besluitvorming oktober – november 2006 Financiën WMO

7

6. Preventiegerichte ondersteuning In elke gemeente bevindt zich een groep van mantelzorgers die zwaar- tot overbelast is: • naar schatting zo’n 130 mantelzorgers in de gemeente Grootegast • naar schatting zo’n 218 mantelzorgers in de gemeente Leek • naar schatting zo’n 114 mantelzorgers in de gemeente Marum. Het is niet alleen van belang te zorgen dat zwaar belaste mantelzorgers ondersteund worden maar ook dat voorkomen wordt dat mantelzorgers te zwaar belast raken. Aanbeveling: Aandachtspunten daarin zijn: - de doelgroep outreachend benaderen - preventiegericht werken om overbelasting te voorkomen - deze opdracht in de gemeentelijke beleidsnotitie opnemen. De gemeenten achten het van belang dat door outreachend en preventief te werken het voorkomen van overbelasting een aandachtspunt blijft van het steunpunt Mantelzorg. Doel Naast de vanzelfsprekende aandacht voor zwaar- tot overbelaste mantelzorgers zoveel mogelijk voorkomen dat mantelzorgers zwaar- tot overbelast raken Werkwijze • gemeenten overleggen met steunpunten hoe zij invulling kunnen geven aan het preventiegericht werken • gemeenten en steunpunten bepalen noodzaak tot activiteiten en projecten gericht op specifieke doelgroepen zoals - jonge mantelzorgers - mantelzorgers met knelpunten op het gebied van combinatie van zorg en werk - mantelzorgers van zorgvragers met problemen op het gebied van de geestelijke gezondheidszorg - mantelzorgers van zorgvragers met dementie - allochtone mantelzorgers • bij noodzaak tot doelgroepgerichte projecten stelt steunpunt plan van aanpak op of neemt gewenste activiteiten op in werkplan Resultaat Naast aandacht voor mantelzorgers die al overbelast zijn preventie van overbelasting bij mantelzorgers Tijdsplanning Formuleren van opdracht Besluitvorming meenemen in beleidsnotitie

januari - maart 2007 april – mei 2007

Financiën Bestaande middelen

8

7. Werving vrijwillige thuishulp Voor de gemeenten Grootegast en Marum geldt dat tot nu toe er weinig aandacht lijkt uit te gaan naar werving van vrijwilligers voor de vrijwillige thuishulp. De gemeente Leek heeft onvoldoende zicht op de knelpunten en behoeften van vrijwilligers in de thuishulp. Aanbeveling: − Het koppelen van een goede ondersteuning van mantelzorgers aan een voldoende reservoir van vrijwilligers. Doel Permanente aandacht voor matching tussen de behoeften van mantelzorgers aan ondersteuning en passend aanbod van vrijwilligers Werkwijze • Indien sprake blijft van twee steunpunten stemmen het steunpunt mantelzorg en het steunpunt vrijwillige thuishulp de vraag naar en het aanbod van vrijwilligers op elkaar af, mede op basis van de gegevens die de INVIS-module Registratie vraag/aanbod mantelzorgondersteuning oplevert. Resultaat • Voldoende vrijwilligers om tegemoet te kunnen komen aan de behoefte van mantelzorgers aan ondersteuning waaronder respijtzorg • Afspraken over werving en inzet van vrijwilligers • Afspraken over gezamenlijke inzet van gespecialiseerde vrijwilligers • Goede communicatie en samenwerking tussen het Steunpunt Mantelzorg en het Steunpunt Vrijwillige Thuishulp Tijdsplanning • Keuze gemeenten welke organisatie verantwoordelijk • Afspraken over werving en inzet • Voorbereiding besluitvorming • Besluitvorming

Gereed juni - juli 2006 juni – juli 2006 augustus – september 2006 oktober – november 2006

Financiën Bestaande middelen

9

8. Gemeentelijk beleid De gemeenten Grootegast, Leek en Marum zien voor zichzelf verschillende rollen weggelegd. Die luiden: - de rol van verstrekker van informatie en advies via het lokaal loket - de rol van regievoerder - financier van de mantelzorgondersteuning en vrijwillige thuishulp. Aanbeveling: − Het schrijven van een korte beleidsnotitie over mantelzorgondersteuning en vrijwillige thuishulp in samenhang met de Visienota wwz-wmo. Aandachtspunten zijn: - de doelen van het gemeentelijk beleid de wijze waarop deze doelen bereikt kunnen worden - de kostprijs - een plan van aanpak. De gemeenten beogen hierbij de beleidsvisie van het steunpunt Mantelzorg te betrekken. Doel • Projectmatige benadering van de ondersteuning van de mantelzorg en vrijwillige thuishulp maakt plaats voor vastgelegd gemeentelijk beleid Werkwijze • De gemeenten besluiten of zij gezamenlijk of ieder apart een korte beleidsnotitie schrijven • Ondersteund door het projectbureau WWZ/RCG, het Steunpunt Mantelzorg en de Vrijwillige Thuishulp schrijven de gemeenten een korte beleidsnotitie over mantelzorgondersteuning en vrijwillige thuishulp in samenhang met de Visienota wwz-wmo • Vaststelling beleidsnotitie door raad. Tijdsplanning Voorbereiding totstandkoming notitie Besluitvorming beleidsnotitie

januari - maart 2007 april – mei 2007

Financiën Bestaande middelen

10

X

X

X

X

X

X

X

X X

X X X

X

X

X

X

X

X

X X

X

5. Provinciale ondersteuningsstructuur - Gewenste beleidsondersteuning - Voorbereiding besluitvorming - Besluitvorming

X

X X

X X

X

X

X

X X

X

6. Preventiegerichte ondersteuning - Formuleren van opdracht - Besluitvorming

X

X

X

X

X X

X

X

X X

X X

X

X

11

Juli 2007

X

Juni 2007

Mei 2007

X

Maart 2007

Februari 2007

X

X

4. Steunpunt mantelzorgondersteuning - Kiezen voor model - Voorbereiding besluitvorming - Besluitvorming

8. Gemeentelijk beleid - Voorbereiding totstandkoming notitie - Beleidsnotitie

X

X

3. Matching vraag en aanbod - Afstemmen met partijen (mantelzorgers, gemeenten, steunpunt) - Voorbereiding besluitvorming - Besluitvorming door colleges

7. Werving vrijwillige thuishulp - Keuze gemeenten verantwoordelijkheid organisaties - Afspraken over werving en inzet - Voorbereiding besluitvorming - Besluitvorming

Januari 2007

X

December 2006

X

November 2006

X

Oktober 2006

September 2006

X

April 2007

2. Aanbod in kaart - Analyse bestaande (INVIS)informatie - Voorbereiding aanbevelingen - Aanbevelingen naar B&W - Uitvoering eventuele aanbevelingen over afstemming/ samenwerking

Augustus 2006

1. Registratie mantelzorgondersteuning - Onderzoek en overleg - Voorbereiding besluitvorming - Besluitvorming - Implementatie Registratiesysteem - Registratiesysteem operationeel

Juli 2006

2006 /2007

Juni 2006

Tijdsplanning