Een digitale materialenkast voor lezen, schrijven en opvoedingsondersteuning 1. Karakteristieken CIO2, hetgeen staat voor Constructie Instrumentarium OpvoedingsOndersteuning, is als het ware een digitale kast met lesmateriaal op allerlei niveaus, waaruit een docent NT1, NT2 of opvoedingsondersteuning materiaal kan plukken dat toegesneden is op de groep cursisten of individuele cursist waaraan hij les geeft. Het materiaal omvat enerzijds informatie over opvoeden en anderzijds een thematisch taalprogramma met meer dan 300 oefeningen, dat bijdraagt aan de bestrijding van laaggeletterdheid. Het materiaal staat op de website www.cio2.nl. Deze website wordt tevens gebruikt voor het werven van laaggeletterden voor de lees- en schrijfcursussen van ROC Noorderpoortcollege, dat samen met een zestal andere ROC’s, vensterscholen, ETV en Biblionet deelneemt aan het CIO2-project. Dit netwerk is door de provincie Groningen gemobiliseerd ten behoeve van de provinciale wervingscampagne ‘ABC 0 euro’, waarmee men zoveel mogelijk laaggeletterden naar de lees- en schrijfcursussen van het ROC probeert te krijgen, en om toeleiders bewust te maken van de problematiek. Door CIO2 te combineren met de provinciale campagne wordt bovendien gewerkt aan een regionaal netwerk van instellingen die samenwerken op het grensvlak van taal- en opvoedingsondersteuning en bestrijding van laaggeletterdheid. Dat netwerk omvat, behalve de reeds genoemde actoren, ook de schoolbegeleidingsdienst, het regionale bedrijfsleven en de reïntegratiebedrijven. Het project CIO2 is gestart op 1 januari 2004 en liep op 1 april 2006 formeel ten einde. Het in de loop van het project ontwikkelde taalprogramma kan tegen een contributie worden gebruikt. CIO2 is in werking gezet door Herman Veenker (Noorderpoortcollege Groningen). Momenteel wordt het project ‘getrokken’door Fros van der Maden (Noorderpoortcollege Groningen). 2. Wie geven het onderwijs? De leermiddelen van CIO2 worden als lesmateriaal gebruikt door docenten en klassenassistenten NT1- en NT2-onderwijs, voor- en vroegschoolse educatie, opvoedingsondersteuning, inburgering en educatie-activiteiten met een welzijnskarakter; ook wijkcentra en bibliotheken. Instellingen die CIO2 willen gebruiken, betalen een bedrag voor onderhoud, hosting, helpdesk en scholing. 3. Wie volgen het onderwijs? De doelgroep van CIO2 zijn allochtone ouders (zowel oudkomers als nieuwkomers) die baat hebben bij informatie over opvoeden in Nederland en die hun taalvaardigheid in opvoedingssituaties willen vergroten. Ook autochtone laagopgeleide ouders vinden in CIO2 veel van hun gading. De doelgroep bestaat kortom uit ouders met een lees- of taalachterstand en een lage sociaal-economische status, die ten behoeve van hun opgroeiende kinderen (in de
leeftijd van 0 tot 18 jaar) baat hebben bij informatie over opvoeding in Nederland en die hun taalvaardigheid in opvoedingssituaties willen vergroten. De website van CIO2 is echter ook geschikt voor mensen die vragen hebben op het gebied van opvoeding in algemene zin. Bovendien maken, dankzij de samenwerking met Biblionet, thans ook allochtonen gebruik van de producten uit CIO2. Sinds begin 2006 wordt het aantal bezoekers van de CIO2-website geteld. De teller is te vinden op de website. Op 28 april 2006 stond de teller op 1.897 bezoekers. 4. Wie zijn er nog meer bij betrokken? De ROC ‘s Noorderpoort, Mondriaan, Friese Poort, Friesland College, Drenthe College, Twente Plus, Gilde Opleidingen, ABCG Groningen en Nedwerk Consult BV. 5. Wat zijn de doelen? Leerdoelen van CIO2: - zich kunnen redden in de cruciale praktijksituaties die staan geformuleerd in de eindtermen van de Wet Inburgering. - het tot zich nemen van de informatie die vereist is om je kinderen in Nederland goed op te kunnen voeden. - bereiken van de taalniveaus A1, A2 en B1 van het Gemeenschappelijk Europees Referentiekader voor Talen ofwel het Raamwerk NT2 (Cito 2002). 6. Methodiekbeschrijving CIO2 is gebaseerd op het idee dat taal functioneler wordt wanneer men het aanbiedt in een betekenisvolle context, zoals ‘je kind aanmelden bij school’, ‘voeding’ of ‘huisdieren’. CIO2 is een flexibel programma: De verschillende thema’s en leerlijnen van de website kunnen doorlopen worden in de volgorde die een cursist of docent zelf kan bepalen. Binnen een thema is er wél een oplopende moeilijkheidsgraad. De oefeningen leiden uiteindelijk naar een competentie. De voortgang van de cursisten wordt bijgehouden door middel van een (individueel of groeps)portfolio en via scores voor individuele oefeningen en voor het percentage van het geheel aan oefeningen dat met goed gevolg is afgelegd. Het programma heeft een duaal karakter: Het omvat een informatief deel en een taaldeel. Het informatieve deel omvat trefwoorden over opvoeding, links naar websites, bronopgave en video’s. De trefwoorden vallen onder de twaalf thema’s van het taaldeel. De twaalf taalmodules kennen vijf leerlijnen, namelijk fonologie, semantiek, orthografie, pragmatiek en communicatiebegrip. Per leerlijn zijn er op zes niveaus oefeningen, met als hoogste niveau B1. De taaloefeningen zijn gebaseerd op dialogen, bijvoorbeeld een gesprek van een moeder met de leerkracht van haar kind. Bij de keuze van de onderwerpen in zowel het informatieve deel als het taalprogramma is rekening gehouden met de CP’s (Cruciale Praktijksituaties) zoals die geformuleerd staan in de voorlopige eindtermen voor de Wet Inburgering.
De duale opzet sluit aan bij het landelijk VVE-beleid (voorschoolse programma’s als Piramide, Opstapje en Kaleidoscoop). De inhouden van CIO2 vloeien hieruit voort. Het taaldeel volgt het concept van Luilekkerland. In samenwerking met Kennisnet en het Expertisecentrum ETV.nl is in CIO2 videomateriaal van ETV op het gebied van opvoedingsondersteuning te zien. De geselecteerde video’s sluiten nauw aan bij trefwoorden waarover informatie (ook bronnen en links) geboden wordt. Zij zijn in een aantal gevallen ingebed in speciaal voor CIO2 ontwikkeld videomateriaal, dat tot doel heeft voor de kijker het thema aanschouwelijk te maken en de kijker te stimuleren en te activeren. Door op deze manier thema’s en trefwoorden te visualiseren wordt de informatieve schil van het programma extra toegankelijk gemaakt voor met name ouders met een lage vooropleiding. De video’s zijn ook erg geschikt om in lesverband te gebruiken, bijvoorbeeld bij de introductie van een nieuw thema. Behalve digitaal materiaal is er pen- en papiermateriaal, onder andere om ook in buurthuizen te kunnen werken waar vaak weinig of geen computers voorhanden zijn. Dit materiaal bestaat uit twaalf uitgebreide spreeklessen die aansluiten bij de thema’s van het taalprogramma. De spreeklessen kunt u printen vanuit het programma. De lessen zijn gebaseerd op dialogen uit het taalprogramma. De geluidsbestanden van deze dialogen zijn direct te downloaden vanuit CIO2 en af te spelen op een CD-speler. Daarnaast is er een boekje met meerkeuzevragen om ouders aan te zetten tot het opzoeken van informatie via trefwoorden. Dit boekje kan men printen vanuit het programma. Onder de knop ‘info’ op de homepagina vindt men zowel voor ouders als professionals handleidingen die men kan printen. Er is een offlineversie van CIO2 ontwikkeld die tegen kostprijs kan worden toegestuurd aan ROC’s die met CIO2 werken. CIO2 is tijdens de projectperiode getest op de partner-ROC’s. Docenten en cursisten beoordeelden het programma over het algemeen positief. Met name op de gevarieerdheid van het aanbod in zowel het informatieve deel als in het taalprogramma werd enthousiast gereageerd. Veel waardering is er ook voor de vrijheid die gebruikers van het taalprogramma hebben om thema’s en leerlijnen in een zelfgekozen volgorde te doorlopen. De feedback van docenten en cursisten tijdens de pilotfase van CIO2 is door de ontwikkelaars ter harte genomen en verwerkt in het programma. ROC’s die met CIO2 willen werken betalen een contributie. Deze bijdrage wordt uitsluitend ingezet voor de bekostiging van de server, de helpdesk en het beheer en onderhoud van CIO2. Gezien de onzekere situaties van de sectoren Educatie van de ROC’s is bij het berekenen van de contributie uitgegaan van het laagste bedrag waarvoor CIO2 blijvend via internet kan worden aangeboden én waarvoor een minimale helpdeskfunctie in stand kan worden gehouden. Voor het eerste jaar (2006 – 2007) bedraagt de contributie voor ROC’s €500,- all in (handleidingen, spreeklessen, vragenboekje, geluidsbestanden), ongeacht het aantal cursisten dat gebruik maakt van het programma, bij deelname door minimaal vijf ROC’s. Doen er meer
ROC’s mee, dan zal de helpdeskfunctie worden uitgebreid en worden er uren voor onderhoud ingezet. Op basis van het aantal deelnemende ROC’s zal voor het tweede jaar een herberekening gemaakt worden. Desgewenst wordt een scholing voor ROC-docenten verzorgd door medewerkers van het ABCG (Advies- en begeleidingscentrum voor het onderwijs te Groningen). Het ABCG was betrokken bij de ontwikkeling van CIO2 en heeft ook op de partner-ROC’s scholingen gegeven aan docenten die met CIO2 zijn gaan werken. Voor CIO2 is speciaal een poster ontworpen. Daarnaast zijn er een folder voor professionals en een folder voor ouders gemaakt. Daarin is nadere informatie over CIO2 te vinden. 7. Dwarsverbanden met andere problematieken of doelstellingen Inburgering (van zowel oud- als nieuwkomers) NT2-onderwijs Voor- en vroegschoolse educatie Opvoedingsondersteuning. 8. Frequentie van de lessen en duur van het traject Afhankelijk van de individuele cursist. 9. Leeromgeving Behalve in lessituaties (groepsles of individueel) kan CIO2 in principe ook thuis achter de computer, in bibliotheken en in wijkcentra. Als er thuis of in het wijkcentrum geen computer is, kunnen de geluidsbestanden direct vanaf de website worden gedownload, zodat de cursist ze op een CD-speler kan afspelen. Ook kunnen het materiaal, de handleidingen en een boekje met meerkeuzevragen, dat de ouders aanzet tot het opzoeken van trefwoorden, worden gedownload en afgedrukt, zodat de cursist gewoon met pen en papier kan werken en zonder computer spreeklessen kan volgen, die aansluiten bij de thema’s van het taalprogramma. 10. Financieringsbronnen Financiering van CIO2 door Senter-Novem in het kader van de Regeling Stimulans innovatieve leeromgeving BVE (regeling-SILO) voor 2003 van het Ministerie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Wat betreft het deelproject ETV werd CIO2 gefinancierd door Kennisnet. 11. Resultaten a) Integratie en afstemming: De in het kader van CIO2 totstandgekomen samenwerking tussen vensterscholen, ETV en ROC Noorderpoortcollege vormde de opstap voor de provinciale wervingscampagne ABC 0 €. b) Laaggeletterdheid staat inmiddels op de gemeentelijke en provinciale agenda’s. Zo organiseert de provincie Groningen een informatieve bijeenkomst voor het bedrijfsleven.
c) De website is klaar en operationeel. Zie www.cio2.nl met de inlognaam DEMO en het wachtwoord DEMO onder ‘oefeningen’. De eerste resultaten uit evaluaties zijn positief. Ook komen er vanuit het veld, van participerende ROC’s, van docenten en van cursisten veel positieve geluiden. Over het algemeen blijkt de site te worden ervaren als ‘informatief’, ‘duidelijk’, ‘leerzaam’, ‘helder’, ‘inspirerend’. Voorts is er in samenwerking met Biblionet een projectplan geschreven om te komen tot een nog zelfstandiger te gebruiken site met ruwweg een soortgelijke opzet als CIO2. d) In Groningen verzorgt ETV wekelijks uitzendingen. e) Het netwerk van partners werkt goed samen. Dit is belangrijk voor de continuïteit. 12. Contactpersoon Fros van der Maden ROC Noorderpoortcollege Postbus 281 9700 AG Groningen 050 – 520 55 00
[email protected] Bronnen: Formulier voor nominatie ‘Nationale Alfabetiseringsprijzen 2006’ Galema, Kees, ‘CIO2, een duaal programma voor opvoedingsondersteuning’, in: Les, nr. 141, juni 2006, pp. 13-15. Salou, Hanneke, ‘Opvoeden via internet’, in: Profiel, nr. 3, april 2006, p. 36. ROC Noorderpoortcollege, brochure ‘www.cio2.nl wijst de weg’. ROC Noorderpoortcollege, brochure ‘www.cio2.nl wijst de weg. Een introductie voor professionals’. ROC Noorderpoortcollege, persbericht ‘Massale campagne Noorderpoortcollege tegen analfabetisme’ Website www.cio2.nl
