Naar Educatief Partnerschap
Een casestudie naar het omgaan met moeilijk verstaanbaar gedrag
De nieuwe werkwijze Onderwijsprofessionals
Ouders
Handelingsverlegenheid Staan betrokkenen open voor een gezamenlijk traject
Aanleiding
Een nieuwe werkwijze
De vraag van ouders, leerkrachten en assistenten hoe om te gaan met het zeer complexe en externaliserende gedrag van een leerling, bij een meisje van zes jaar oud.
Door tijdens het onderzoek voortdurend te reflecteren en te evalueren is een nieuwe werkwijze ontwikkeld die niet alleen bruikbaar is voor onze school, maar wellicht ook voor andere scholen en organisaties. Centraal staat het met elkaar komen tot de ontwikkeling van een integraal persoonsbeeld. In ons geval: wie is dit meisje, wat zijn haar mogelijkheden en talenten, wat vraagt zij van ons en wat betekent dit voor ons handelen. Het begint met sensitiviteit, gevolgd door goed onderzoek doen, observeren en analyseren en interdisciplinair samenwerken met als doel te komen tot responsief handelen.
Aanpak • Een interdisciplinaire benadering gericht op intensieve samenwerking met de betrokken ouders (educatief partnerschap). • Gebruik makend van dossieronderzoek, waar nodig aanvullend onderzoek, interviews en gesprekken met alle betrokkenen en video-opnamen thuis en op school.
Ja
Nee
Informatieverzameling door middel van:
Eventueel aanvullend onderzoek naar
• Dossieranalyse
bijvoorbeeld:
• Gesprekken met alle betrokkenen
• Cognitie
• Observatie
• Emotie
• Video-opnames thuis en op school
• (senso)motoriek
Integraal persoonsbeeld • Beeldvorming: wie is dit meisje? • Beschrijving van het gedrag • Verklaring van het gedrag - Veroorzakende factoren - Centrale verwerking - In stand houdende factoren • Gedrag verstaan en begrijpen
Opbrengsten
Perspectief van de professionals Bespreken met ouders
• “Ik zie weer mogelijkheden om het haar te werken” • “Ik begrijp nu pas goed wat een ontwikkelingsleeftijd • Een leerling die zich geaccepteerd
Werkbijeenkomsten met alle betrokkenen
van 24 maanden echt betekent”
en begrepen voelt
• Bespreken en verder ontwikkelen beeldvorming,
• “Met elkaar kunnen wij dit aan”
• Minder conflicten heeft met
ondersteund met videobeelden
• “Afstemming op haar en haar mogelijkheden verlangt
volwassenen en kinderen
• Evaluatie
vooral iets van mij”
• Plan van aanpak: wat werkt en wat werkt niet
• Die begonnen is haar talenten te
• Wat werkt vooral meer doen! • Elkaar interdisciplinair ondersteunen
ontwikkelen Ouderperspectief
Nazorg
• “Ik ga het weer leuk vinden met mijn kind” Perspectief van de medeleerlingen
• “Fijn dat jullie hier zoveel tijd voor
• “Ze hoort erbij”
hebben genomen”
• “Zij plaagt ons minder”
• “Ik voel dat jullie dit ook echt willen”
• “We hebben minder ruzie”
Contactpersoon en onderzoeker Wendy Kant
Ecologie van de leerling (Van Meersbergen & Jeninga, 2012)
Afbeelding 1 Ecologie van de leerling (Van Meersbergen & Jeninga, 2012)
heliomare
onderwijs
revalidatie
wonen
arbeidsintegratie
dagbesteding
Ander traject
sport
Competenties die het verschil maken
Succesvol doorstromen van VSO naar MBO en HBO Aanleiding
De Rubrics volgens vernieuwd competentiemodel (oktober 2013)
• Uitval Heliomare leerlingen op het MBO • Inzicht krijgen in de loopbaan van oud-leerlingen, hun successen en de barrières die zij ontmoeten • Vraag VSO: ontwerp een nieuw competentiemodel
Ik accepteer mezelf zoals ik ben.
Ik doe mij anders voor dan ik werkelijk ben.
Ik ben niet tevreden met mezelf.
Ik kan mijn emoties uiten en meestal beheersen.
Ik uit mijn emoties ongeremd.
Ik kan mijn emoties herkennen, maar niet uiten.
Ik kan mijn emoties niet herkennen.
Begrip voor de ander
Ik probeer mijzelf in te leven in gevoelens van anderen.
Ik interesseer mij voor gevoelens van anderen en vraag er naar.
Ik interesseer mij wel voor gevoelens van anderen maar vraag er niet naar.
Ik interesseer mij niet voor gevoelens van anderen.
Begrip voor anders
Ik denk na over andere meningen en hoe een ander standpunt mijn mening kan beïnvloeden.
Ik respecteer andere meningen, maar ik doe er niets mee.
Ik kan mij moeilijk een voorstelling maken van andere meningen.
Ik dring anderen mijn mening op.
Open houding: Naar mensen die anders zijn
Ik ben altijd tolerant naar mensen toe en maak geen onderscheid.
Ik ben meestal tolerant naar anderen toe, ook al mag ik (sommige) mensen niet graag.
Ik ben niet tolerant naar anderen toe, want ik sluit sommige mensen uit.
Ik ben niet tolerant naar anderen toe, want ik maak kwetsende opmerkingen naar mensen die ik niet mag of die mij ergeren.
Positief denken bevorderen
Mijn toekomst zie ik positief en ik kan toelichten waarom ik dat zo zie.
Ik kan meer positieve zaken dan negatieve zaken in mijn leven benoemen.
Ik kan meer negatieve zaken dan positieve zaken in mijn leven benoemen.
Ik kan negatieve gebeurtenissen niet loslaten.
Positief denken (succes)
Door positief te denken behaal ik succes.
Positieve resultaten leiden bij mij tot meer inzet en positiever denken.
Ik zie het verband tussen inzet en positief resultaat.
Het geeft geen zin om (meer) inzet te leveren, want het levert niets op.
Negatief denken Vermijden
Ik kan een strategie beschrijven hoe ik negatief denken kan vermijden.
Als ik een negatieve gebeurtenis positief kan beïnvloeden ga ik oplossingen bedenken of zoek ik hulp.
Ik kan onderscheid maken tussen negatieve gebeurtenissen waar ik invloed op heb en waar ik geen invloed op heb.
Ik maak mij zoveel zorgen dat het mijn denken negatief beïnvloed.
Negatief denken (mislukking)
Ik kan het verband aangeven tussen een mislukking en wat ik daar vervolgens uit kan leren.
Als ik fouten maak, dan kan ik daar over praten en zo mogelijk verklaringen geven.
Als ik fouten maak, dan wil daar niet over praten.
Ik mag geen fouten maken.
Zelfbewust
Emoties
Aanpak • Literatuuronderzoek naar competentieleren • Interviews met MBO-professionals • Kwantitatief en kwalitatief onderzoek naar uitstroom leerlingen VSO door middel van enquêtes
Resultaten/opbrengsten • Nauwkeurige uitstroomcijfers over de afgelopen 4 jaar • Inzicht in competenties die het verschil maken voor MBO en HBO, vooral ‘plannen/organiseren, samenwerken, communiceren en reflecteren’ • Een overzicht van competenties voor vervolgonderwijs, verweven met ‘21st Century Skills’ en loopbaancompetenties. • Ontwikkeling van nieuwe ‘Rubrics’
heliomare
Sociaal bewust
onderwijs
revalidatie
wonen
Ik ben tevreden met mezelf.
arbeidsintegratie
dagbesteding
Contactpersoon en onderzoeker Linda Spierings-Vega
sport
Eigen regie in communicatie
Niet spreken, wel meedoen De kracht van COCP in de klas Wat is COCP?
Producten
• Het programma Communicatieve Ontwikkeling van niet sprekende kinderen en hun Communicatiepartners. • Een systematische en stapsgewijze aanpak om de communicatie te verbeteren tussen niet sprekende kinderen of volwassenen en alle mensen in hun dagelijks leven. • Wetenschappelijk bewezen effect. (Heim, 2001; Heim, Veen & Velthausz, 2011)
• Handleiding COCP-programma met introductie, uitgebreide beschrijving van het programma en materiaal • Handleiding COCPvg, een speciale versie voor kinderen en volwassenen met een verstandelijke beperking • COCP-training, implementatietraject of workshop. • DVD Illustraties COCP-partnerstrategieën, gericht op de één-op-ééninteractie tussen niet-sprekende kinderen en sprekende volwassenen. • DVD COCP in de klas
COCP in de klas
Partnerstrategieën met Mikey
heliomare
onderwijs
revalidatie
• Door het toepassen van de COCP-partnerstrategieën kunnen leerkrachten hun interactiestijl en taalaanbod afstemmen op de mogelijkheden van de leerlingen. • Een DVD met 31 filmfragmenten van groepssituaties met goede voorbeelden van de toepassing van de strategieën, waardoor alle leerlingen gelijkwaardig meedoen. • Handleiding voor de leerkracht met daarin: - beschrijving van de tien COCP-partnerstrategieën toegespitst op groepssituaties - checklijst COCP-partnerstrategieën ter voorbereiding van een groepsles met ondersteunde communicatie (OC) - participatiematrix als hulpmiddel voor gelijkwaardige groeps communicatie - evaluatieformulier observatie partnerstrategieën tijdens groeps activiteit - toelichting bij alle 31 fragmenten op de dvd
wonen
arbeidsintegratie
dagbesteding
Opbrengsten voor de leerling • Gelijkwaardiger beurt- en initiatiefverdeling. • Actieve deelname aan groepslessen en kringgesprekken. • Uitdagende leeromgeving waarin communicatieve vaardigheden kunnen worden ontwikkeld.
Opbrengsten voor de leerkracht • De leerkracht wordt rolmodel en heeft meer competentie om met niet-sprekende leerlingen te werken. • Participatie in de klas van alle leerlingen wordt groter. Zij krijgen een gelijkwaardiger en actievere rol in de klas. • Planmatig werken aan de ontwikkeling van communicatieve vaardigheden. • Checklijst en participatiematrix.
Meedoen in de klas met ondersteunde communicatie door toepassing strategieën. Regierol voor de leraar. Iedereen actief.
Onderzoekers Margriet Heim, Marjan Veen, Elise Brinkman en Vera Jonker
sport
Op verkenning - herkenning, erkenning en verdieping
Een ontwerponderzoek gericht op kwaliteits verbetering Aanleiding
Focus onderzoek
• De administratieve werklast die collega’s in het SO van Heliomare Onderwijs Wijk aan Zee ervaren als gevolg van de invoering van opbrengstgericht en handelingsgericht werken. • Verbeteren van het samen praktisch invulling geven van het onderwijs c.q. de behandeling van leerlingen. Kind en ouder(s) • Versterken van de onderlinge communicatie. EKET team = • Verbeteren van de digitale informatie-uitwisseling.
• Welke oplossingen zijn elders bedacht? • Kunnen deze bijdragen aan vermindering van de ervaren administratieve last? • Wat moet in het leerlingprofiel staan? CvAP, CvB • Wat is nodig om de één kind-één plan formulieren te integreren in Binnen de eerste het leerlingprofiel?
Aanpak
Eén Kind Eén team Commissie van begeleiding
Helder krijgen wat het SO team wil en waarom. Collegiaal overleg over: • Het planmatig handelen op Uitvoeren het SO • De plaats van het leerlingprofiel binnen de leerlingondersteuningsOnderwijsaanbod cyclus. Therapieën • Ervaring enOnderwijsondersteuning ondersteuningsbehoefte van het team Thuissituatie Opstellen vragenlijst open-interviews en een kijkwijzer voor de te bezoeken scholen.
De verbinding tussen Uitvoeren • Onderwijsaanbod • Therapieën • Onderwijsondersteuning • Thuissituatie
Opbrengsten • Het nieuwe leerlingprofiel is gebaseerd op OGW en HGW. En het ontwikkelingsperspectief is conform de wettelijke eis opgesteld. • Collegiale intervisie en bezoeken van scholen versterkt en professionaliseert en stimuleert onderwijsontwikkeling en –innovatie. zes schoolweken · • De administratieve werkdruk voor leraren is verminderd door een Na aanmelding van een leerling · herverdeling van taken en verantwoordelijkheden binnen het team (rolverheldering CvB). het leerlingprofiel en HGW • Waardering voor de eigen werkwijze, samenwerking en teamsfeer binnen het SO Waarnemen 2 Augustus —September Heliomare onderwijs Wijk aan Zee. • Praktische inspiratie voor versterking klassenmanagement, • Basis en medische gegevens Waarnemen registratie, ondersteuningsstructuur, taakverdeling en samen • Informatie bij aanmelding werking het team. • Verwachting kind en ouders Basis en binnen medische gegevens • Meer afstemming door de collegiale intervisie en inspirerende • Integratief beeld Informatie bij aanmelding Verwachting van kind en bezoeken. Bewustwording vanouders de noodzaak van één visie en één Integratief beeld taal. September— Oktober
Aanbeveling
Werkbezoeken aan De Alk, De Ruimte, De Zevensprong Vergelijkend onderzoek, steeds met twee collega’s op: • De Brug, Rotterdam • De Schalm, Breda Plannen • De Drostenbrug, Amsterdam Ontwikkelingsperspectief • Gabriël, ‘s-Hertogenbosch Behandelleerdoelen Collegiale evaluatie en reflectie tijdens het reizen Groepsplan Verwerken van opbrengsten in het leerlingprofiel Klassenmanagement Literatuur en documentenonderzoek
CvB: ontwikkelingsperspectief Ouder, kind, onderwijs, revalidatie: behandelleerdoelen heliomare onderwijs revalidatie Leerkrachten , IB-er
2 W ordt beschreven in het leerlingprofiel
Plannen • Ontwikkelingsperspectief2 • Behandelleerdoelen2 • Groepsplan • Klassenmanagement
wonen
Begrijpen 2 • Integratief beeld • Factoren • Ondersteuningsbehoefte • Hulpmiddelen en aanpassingen
arbeidsintegratie
dagbesteding
Begrijpen
Integratief beeld en webHeliomare Onderwijs kiest voor een gebruiksvriendelijk Factoren based leerlingvolg- en plansysteem, waar ook ouders leesrecht Ondersteuningsbehoefte voor hebben.
Hulpmiddelen en aanpassingen
Contactpersoon en onderzoeker Judith Reckers
sport
Oktober / februari /juni
Klassenteams : · Na vaststelling OPP door CvB · Na groepsplanbespreking Klassenteams, therapeuten, C · Ter voorbereiding van de BLP
Heliomaatwerk – Een stevige basis voor participatie
Passend werk voor jongeren uit het speciaal en praktijk onderwijs Aanleiding
Aanpak
Resultaten tot nu toe
• Werk hebben en daar voor betaald worden is belangrijk. Werk geeft betekenis aan je leven, biedt een zeker dagritme, je bent onder de mensen en je hebt financiële zekerheid. • Veel jongeren uit de doelgroep van Heliomare Onderwijs met het uitstroomprofiel Arbeid blijken toch moeilijk duurzaam aan betaald werk te komen. • De voorzieningen voor jongeren zonder werk staan onder druk. Er is in de toekomst geen nieuwe instroom mogelijk in de WSW, de toegang tot de Wajong wordt beperkt en doorstroom naar het MBO wordt lastiger.
• Bijeenbrengen van de partners in de keten van opleiding naar werk voor jongeren met een beperking: - Heliomare Onderwijs en het REA College Heliomare - Heliomare Arbeidsintegratie - Stichting Samenwerking Beroepsopleidingen en Bedrijfsleven (SBB) - Kenniscentra - Werkgevers in de regio • Ontwikkeling methodiek van Arbeidsmarktgericht kwalificeren met als uitgangspunten: - Niet een stageplek zoeken, maar een werkplek. - De wens van de deelnemer is belangrijk, maar altijd gekoppeld met een reëel perspectief op werk. - Vanuit een analyse van de werkplek bepalen de leerling, Heliomare Onderwijs en de werkgever samen de inhoud van de opleiding. - De inhoud staat in een opleidingsplan met heldere leerdoelen. - Werkend leren staat hierbij centraal waarbij de leerling zoveel mogelijk ‘leert’ in het bedrijf. - De jongere kan direct productief zijn, omdat de opleiding is afgestemd op het werk. - In het bedrijf is een ervaren praktijkopleider opgeleid. - Binnen Heliomare is een vast contactpersoon beschikbaar. • De werkgever krijgt ondersteuning bij: - de begeleiding van de leerling - de opleiding van de praktijkbegeleider (Harrie) - het aanvragen en gebruikmaken van subsidies - erkend worden als leerbedrijf - aspecten van ziektepreventie, vitaliteitshandhaving en arbeids training. • Starten met een pilot waarin 8 jongeren participeren
• De methodiek is in 2 tranches ontwikkeld en getest wat betreft in te zetten test-instrumenten, intake, samenstelling takenpakket en formuleren voorzieningen. Een deel van de instrumenten en opzet intake is bijgesteld. • Er is een samenwerkingsovereenkomst gesloten tussen Heliomare Onderwijs, Heliomare Arbeidsintegratie, Praktijkschool Kennemerland, de SBB en de kenniscentra. • De eerste contacten met werkgevers zijn gelegd. • 8 Jongeren zijn geselecteerd en worden voorbereid op het leerwerktraject.
Opdracht • Ontwikkel een methodiek waarmee jongeren in het uitstroom profiel Arbeid: - actief ondersteund worden bij het duurzaam verwerven van een betaalde baan, - die past bij hun mogelijkheden en talenten - waarbij leren en werken samen gaan, - met een reëel perspectief op betaalde arbeid. • Betrek daarbij de relevante partners in de keten. • Ondersteun en begeleid de werkgever. • Start een pilot met 8 jongeren per tranche • Ontwikkel en verfijn de methodiek ‘werkender-weg’ in 3 tranches die 6 maanden na elkaar starten
heliomare
onderwijs
revalidatie
wonen
arbeidsintegratie
dagbesteding
Perspectief • Uiterlijk december 2014 hebben alle geselecteerde leerlingen een werkgever gevonden, is het opleidingsplan door alle partijen geaccordeerd en zijn de praktijkbegeleiders opgeleid. • Aanvraag van een ESF subsidie met de twee kerngemeenten in de regio om het project verder te ontwikkelen en te implementeren.
Contactpersoon en onderzoeker Bert Kersten
sport
Meer kans op succes
Aanbevelingen voor een verbeterde intake op het MBO Aanleiding • Een aantal leerlingen uit het VSO van Heliomare Onderwijs Wijk aan Zee wordt of niet toegelaten tot het MBO of verlaten het MBO vroegtijdig (Schuman, Van Ommeren & Oosting, 2012). • Het Clusius College in Alkmaar is niet tevreden over de intake van leerlingen met een cluster 3 of cluster 4 indicatie.
Onderzoeksvragen • Hoe ziet de huidige intakeprocedure eruit? • Hoe waarderen de verschillende betrokkenen de intakeprocedure? • Wat gaat er goed en wat kan verbeterd worden? • Wat zijn aanbevelingen om de huidige intakeprocedure te verbeteren voor leerlingen met een cluster 3 of 4 indicatie?
Tips docenten voor nieuwe studenten • Maak een portfolio met foto’s, verslagen en een overzicht van relevante ervaringen • Zorg dat je een duidelijk beeld van de opleiding hebt • Onderbouw je motivatie voor de opleiding • Zakelijke documenten zoals cijferlijsten, diploma’s, verslagen en beoordelingen meenemen • Bezoek open dagen • Oriënteer je op meerdere scholen • Ga naar meeloopdagen, spreek met huidige studenten van de school • Zoek op de website naar informatie • Wees je bewust dat de eerste indruk heel belangrijk is
Aanpak • Literatuuronderzoek naar instroom, uitstroom en voortijdig schoolverlaten in het MBO, naar intakeprocedures en vormen van ‘warme overdracht’, naar de verwachte effecten van Passend Onderwijs en naar actueel beleid van OC&W • Invullen van een digitale vragenlijst door betrokkenen: - Medewerkers van het Clusius College (n=39) - Leerlingen die in het schooljaar 2012-2013 met de opleiding zijn begonnen (n=255) - Leerlingen die zich aangemeld hebben voor het schooljaar 2013-2014 (n=119) • Observatie en analyse van een vijftal intakegesprekken aan de hand van een kijkwijzer • Documentenonderzoek m.b.t. de intakeprocedure
heliomare
onderwijs
revalidatie
“Van zakelijke documenten naar warme overdracht met oog voor ontwikkeling en inbreng van de leerling”
Resultaten • Een heldere beschrijving van de huidige intakeprocedure • Meer inzicht in de waardering van de betrokkenen voor de huidige intakeprocedure • Een overzicht met aanbevelingen om de huidige intakeprocedure voor alle leerlingen te verbeteren • Een overzicht met aanbevelingen om de huidige intakeprocedure voor cluster 3 en 4 leerlingen te verbeteren
wonen
arbeidsintegratie
dagbesteding
Tips docenten voor de intake van studenten met een beperking • Organiseer een tweede gesprek • Een diagnose niet als stigma gebruiken, maar eerder als “wat heb je nodig” • Student moet voldoende informatie ter beschikking kunnen stellen • Maak op het formulier en in het gesprek kenbaar als extra ondersteuning noodzakelijk of gewenst is • Neem een goedgevulde portfolio mee • Laat zien dat je gemotiveerd bent en je wilt inzetten • Blijf rustig, eerlijk en jezelf
Aanbevelingen Studenten voor de intakeprocedure • Verbeter de informatie op de website m.b.t. de intakeprocedure • Docenten moeten voor een prettige sfeer zorgen • Docenten moeten op tijd aanwezig zijn • Docenten moeten het ook over je thuissituatie hebben • Soms is het misschien beter als er een ouder bij het gesprek is • Docenten moeten niet onderling over jou gaan praten • Docenten moeten meer aandacht besteden aan je motivatie, inzet en ervaring Tips voor nieuwe studenten ter voorbereiding • Bereid je goed voor • Zorg dat je alle benodigde papieren bij je hebt • Wees jezelf en wees eerlijk • Maak een portfolio • Ga door op de vragen en laat enthousiasme zien voor de opleiding • Vertel goed wat je zelf graag wil en waarom • Toon initiatief
Contactpersoon en onderzoeker Nienke Oosting
sport
The power of KINECT in Special Needs Education
no w !’ ds
e’ w he sid n I play out
• Training of dynamic balance • Training of physical fitness
wh
he hw
• ‘Real life’ motor skills • Self esteem
Ip
n
ore ‘I don’t fall anym
Resultaten
• Kunnen we KINECT inzetten om motorische vaardigheden op het gebied van evenwicht en uithoudingsvermogen van onze leer lingen ‘spelenderwijs’ te vergroten? • Wat zijn de effecten van de Kinect op de motivatie en het plezier voor fysiotherapie? • Wat zijn de ervaringen van fysiotherapeuten met de Kinect en de implementatie ervan?
• De deelnemers laten een significante verbetering zien op het gebied van: - evenwicht (gemeten met de Movement ABC-2 test). - uithoudingsvermogen (gemeten met de Shuttle-run GMFCS 1/2 test). - motivatie (gemeten met een motivatievragenlijst). • Overige bevindingen - de leerlingen zijn enthousiaster voor het oefenen en trainen. - trainen met Kinect biedt de mogelijkheid van impliciet leren, impliciet geleerde vaardigheden hebben een betere transfer naar het dagelijks leven. - door de aantrekkingskracht van de videogame kunnen de deel
P
I’m but fun
actually
me ga
P • Students can train together: This requires negotiation & agreement
21th
• Cross disciplinary knowledge building
s go right!‘ ‘Let
lea rn i
ller’
we choo shall se? ‘
21th
• Collaboration
‘ I’ m h
’
av i ng
• Motor skills • Motivation • Perceived competence
4
3
tro
ng
revalidatie
s on the gam e’
onderwijs
focu
Het onderzoek werd uitgevoerd over een periode van vier maanden. Aan het onderzoek namen 28 leerlingen en 7 fysiotherapeuten deel. Alle deelnemende leerlingen ervaren in het dagelijks leven barrières
tI
Aanpak
increase
co n
‘Wh i ch
Onderzoeksvragen
no o t u a
th
• Real world implementation • Use of ICT
21th
• Use of ICT
ya
s !’
tu re
op het gebied van evenwicht of uithoudingsvermogen. De leerlingen kregen al voor het onderzoek fysiotherapie met als doel hun evenwicht of uithoudingsvermogen te verbeteren.
bu
Veel jongeren op de mytylschool Heliomare Onderwijs in Bergen hebben leerdoelen op het gebied van beweging, zoals het verbeteren van het evenwicht, de fijne motoriek, uithoudingsvermogen, enzovoort. Alle leerlingen hebben een eigen leerdoel waaraan ze werken met een fysiotherapeut. Omdat ze vaak maar met kleine stapjes vooruitgaan, kost het hen moeite om gemotiveerd te blijven. Maar er zijn nieuwe ICT-toepassingen die de leerlingen in spelvorm uitdagen om te bewegen. Zo’n toepassing is Kinect, een geavanceerde spelcomputer waarbij de leerling de games bestuurt met de eigen lichaamsbewegingen. Je stuurt bijvoorbeeld een vlot langs allerlei hindernissen, je speelt voetbal of tennis of je loopt hard met inzet van lijf en leden.
heliomare
5
• Implicit motor learning:
my motor s Better generalization kill into ‘real life’ rain s, ‘I t 21
k il ls t o
2
a
Aanleiding
P
s or
ic yp m t ‘Look a
P • Students are not limited by their poor fine motor skills
d nee
• Use of ICT • Self regulation
• Real world problem solving • Self regulation
m
6
21th
d en
‘I don’t
Versterking van de motorische vaardigheden op het gebied van evenwicht en uithoudingsvermogen bij kinderen en jongeren in het mytyl/tyltylonderwijs door te ‘gamen met je hele lijf’.
‘Improving mot
P
fri socce r with my
21th
nd citizenship’
• Real world implementation • Cross disciplinary results
• Feedback by KINECT stimulates self reflection
1
7
21th
lay
s’
play o side’ ut
fal l
P
P
en I
e
en
ut of breat
i en y fr m cer with
tq uic kly o
lay soc
ft ‘I o
ca np
‘I
De kracht van KINECT
‘I g
Beter bewegen met videogames
significant increased dynamic balance, physical fitness and motivation
P
Power of KINECT 21th Century skills
21th
Heliomare
wonen
arbeidsintegratie
education
rehabilitation
vocational rehabilitation
dagbesteding
housing
daily occupation
sports
nemers zich gedurende langere tijd concentreren. - de leerlingen ervaren plezier in het samen spelen en afstemmen op een ander. - in het dagelijks leven ervaren de leerlingen dat zij beter bewegen en kunnen ze beter meedoen met andere kinderen, bijvoorbeeld tijdens het voetballen, of in de thuissituatie. - de fysiotherapeuten ervaren en beoordelen de Kinect als welkome aanvulling op de reguliere fysiotherapie . - foto- en videofeedback maken de leerling tot eigenaar van het leerproces De grote kracht van Kinect zit hem in het feit dat leerlingen nu in een ‘bijna echte wereld’ bewegingservaringen opdoen. Contactpersonen Willemijn de Lint-Verhagen Hans Smeele
sport
Beter bewegen met videogames
Learning outcomes: statistically significant increased dynamic balance, physical fitness and motivation
ds
’ de i w he s t n I play ou
ut of breat
• Training of dynamic balance • Training of physical fitness
wh
he hw
• ‘Real life’ motor skills • Self esteem
Ip
n
ore m ‘I don’t fall any
o n o aut
increase
th
bu tI
focu
4
P • Motor skills • Motivation • Perceived competence
actually
3
sh me a g
P 21
• Students can train together: This requires negotiation & agreement
th
• Cross disciplinary knowledge building
s go right!‘ ‘Let
lea rn i
21th
• Collaboration
’
P 21th
Power of KINECT 21th Century skills
Heliomare
heliomare
onderwijs
education
rehabilitation
revalidatie
vocational rehabilitation
wonen
housing
arbeidsintegratie
daily occupation
sports
dagbesteding
tro
ller’
all we choos
‘I’m h
I’m but n fu
co n
ng
av i ng
s on the gam e’
• Real world implementation • Use of ICT
• Use of ICT
‘Wh i ch
• Implicit motor learning:
y motor s Better generalization ain m kill into ‘real life’ r t s, ‘I 21
21th
ya
s !’
tu re
5
k il ls t o
2
• Students are not limited by their poor fine motor skills
a
P
s or
pic y m ‘Look at
P
d nee
• Use of ICT • Self regulation
• Real world problem solving • Self regulation
m
6
21th
nd
‘I don’t
‘Improving mot
P
frie socce r with my
21th
nd citizenship’
• Real world implementation • Cross disciplinary results
• Feedback by KINECT stimulates self reflection
1
7
21th
lay
s’
play o side’ ut
fal l
P
P
en I
‘I g
e
en
tq u i c kly o
n frie lay y soccer with m
ft ‘I o
‘I
ca np
no w !’
The power of KINECT in Special Needs Education De kracht van KINECT
sport
e?‘
Eigen regie en welbevinden
Ondersteuning van jongeren in het VSO ZMLK via Contex tuele Leerlingbegeleiding Aanleiding
Onderzoeksvragen
Resultaten
• In de huidige samenleving wordt steeds meer een beroep gedaan op eigen regie en participatie. • Eigen regie is echter niet vanzelfsprekend, zeker niet voor jongeren met een verstandelijke beperking. Eigen regie en welbevinden zijn nauw met elkaar verbonden. • Voor jongeren in het regulier onderwijs is de belevingsvragenlijst (BVS) ontwikkeld. Een hulpmiddel om intensief in dialoog te gaan met jongeren over hoe zij zelf hun welbevinden waarderen op een aantal levensterreinen en hoe zij zelf zouden kunnen werken aan het vergroten van hun welbevinden. • Is dit instrument ook toegankelijk en bruikbaar te maken voor jongeren met een verstandelijke beperking?
• Kan de BVS-vragenlijst voor deze doelgroep zodanig wat betreft taal en uitvoering aangepast worden dat de betrouwbaarheid en validiteit behouden blijven? • Kan de afname digitaal worden uitgevoerd via de bestaande website? • In welke mate is dan nog aanvullende hulp nodig van leraren/ begeleiders? • Zetten de leraren/begeleiders de gespreksvaardigheden uit het coachingstraject Contextuele Leerlingbegeleiding adequaat in? • Kunnen leraren/begeleiders de protocolaanwijzingen uitvoeren? • Neemt door de contextuele leerlingbegeleiding het aandeel van de leerling in het gesprek toe?
Aanpak
Aanbevelingen
• Een pilotstudie op de VSO afdeling van de Zevensprong in Beverwijk. • Toegankelijk maken van de BVS voor leerlingen met een verstandelijke beperking: aanpassing van het taalgebruik en visualisering, bijvoorbeeld met pictogrammen. • Training van leraren om de BVS af te nemen en volgens het ontwikkelde protocol met de leerling in gesprek te gaan. • Observatieonderzoek met behulp van video-opnamen, gecombineerd met supervisie en intervisie door de begeleiders. • Invulling van de aangepaste BVS door leerlingen (n=31). • De gesprekscyclus van vier gesprekken met zes leerlingen door lopen conform het voorgeschreven protocol. • De gesprekken analyseren op het consequent toepassen en hanteren van gesprekstechnieken, het vasthouden aan het protocol en op de beurtverdeling tussen leraar en leerling. • Feedbackgesprekken met de leraren over tevredenheid over gebruik van het instrument en de effecten voor de leerlingen.
• Het uitnodigen tot betekenisverlening en het leggen van verbanden tussen de belevingsgebieden door leraren kan verder ontwikkeld worden. Hierdoor wordt het mogelijk om betekenisvolle relaties met leerlingen aan te gaan. • De BVS moet, om bruikbaar te zijn voor leerlingen met een ernstige verstandelijke beperking, verder ontwikkeld worden en meer visueel ondersteund worden, bijvoorbeeld door het gebruik van pictogrammen en tekenfilms.
• Voor de taalkundig sterke leerlingen in het ZML is de BVS ook met geringe aanpassingen bruikbaar en effectief. Het sociaal en emotioneel welbevinden van de betrokken leerlingen lijkt verbeterd. De leerlingen zelf zijn positiever over hun welbevinden op verschillende terreinen. • Luisteren naar leerlingen volgens de ontwikkelde methodiek en met gebruik van een aangepaste BVS laten zien dat leerlingen vanaf het eerste gesprek in staat zijn aan te geven waar zich belemmeringen voordoen. Uit de casusbeschrijvingen blijkt dat het merendeel van de leerlingen in staat zijn haalbare activiteiten te benoemen en uit te voeren. • De docenten hebben geprofiteerd van de training en de coaching en supervisie. Het gebruik van de video-opnames van de gesprekken was hierbij essentieel. Zij hebben zicht gekregen op een meer effectieve en gelijkwaardige verdeling van de gesprekstijd en zijn steeds meer in staat om stiltes te hanteren, adviezen achterwege te laten en daardoor meer verantwoordelijkheid en regie bij de leerling te laten. • Het merendeel van de stappen uit het protocol wordt door de leraren beheerst. • Voor leerlingen met een meer ernstige verstandelijke beperking is een verdere aanpassing van de belevingsvragenlijst noodzakelijk.
heliomare
onderwijs
revalidatie
Belevingsgebieden
Het dashboard: rapportage op de belevingsgebieden
wonen
• Thuis
• School
• Ervaringen
• Gewoonten
• Gezondheid
• Tevredenheid
• Klasgenoten
• Stemmingen
• Energie
• Geld
arbeidsintegratie
dagbesteding
Contactpersonen en onderzoekers - Jodie van Beek - Chris van Ommeren - Trees Das
sport
Samen sterk
Interdisciplinair werken (IDW)
SAMEN STERK in de observatieklas Interdisciplinair werken in de observa;eklas
WAARDERING VAN COMPETENTIES IDW
competen(e
WAARDERING VAN DOMEINEN IDW ruimtes van elkaar gebruiken gemoedelijke 5 zien werken sfeer 4 medewerker in agenda samen klas 3 diagnos;ek samen
1
smart, begrijpelijk formuleren
x
opbouwend samenwerken
x
waarderen van inbreng collega's
x
in overleg elkaar versterken
x
spontaan beroep doen op collega's
x
flexibel en adequaat communiceren
x
reflecteren op jezelf
x
leermomenten herkennen
x
omgaan met feedback op jezelf
x
respect voor teamleden en eigenheid
x
open en posi;ef over elkaar zijn
x
afspraken nakomen
* verbeteren door scholing en feedback geven aan elkaar
;jd
zelf indelen therapieblok
ruimten dicht bij elkaar coach, trainer mrt-‐13
jul-‐13
AFSPRAKEN/VERBETERPLAN 1. 2. 3. 4. 5.
Vaker elkaar ontmoeten. Behandelaar meer direct contact met klas. In overleg samen therapie-‐blok;jd indelen. Efficiën;e in overleg-‐ en administra;e ;jd. In overleggen IDW in voorbereiding, agenda, doel-‐ en vraaggericht zijn, beurt verdelen en taal. 6. Werkdruk onderzoek. 7. Ervaringen ouders/jongeren: enquête.
TEAMOVERLEG Bespreken van opname Wat gaat goed: waarderen, open nieuwsgierige houding, gerichte vragen, kennis delen, luisteren, samenvahen Meer doen: alert zijn op gezamenlijke doelen, feedback geven, duidelijke afspraken, meer structuur in overleg.
aan? r a a lk we e
len
en we
Dichtbij Dichtbij elkaar elkaar
Exper;se Expertise delen delen
Invoeren en verbeteren van IDW door middel van een kortdurend interac;ef proces, na verkennen van de huidige stand van zaken. Kader voor IDW: • Gestructureerd, open en doelgericht overleggen. Feedback geven. • Doelstellingen van elkaar kennen. • Afstemmen van werkzaamheden en hier flexibel in zijn. • Elkaar ontmoeten en zien werken.
”
“ Mak
Efficiën;e Efficiëntie && Tijd Tijd
CONCLUSIE
5 dagen observa;eklas
werkdruk
ij
m kent n e e r ede
empo t n e g i mijn e n i g a
I
Het m
doele n sam
en? “
TE VERWACHTEN VAN IDW
AANLEIDING
DOELEN
Interdisciplinair werken (IDW) is een beleidspeerpunt van Heliomare cluster kind/jeugd. Uit onderzoek1 bij medewerkers van Heliomare onderwijs en revalida;e is gebleken dat men IDW in de prak;jk onvoldoende ervaart.
• Uitgangspunten en kader ontwikkelen voor IDW door professionals van de observa;eklas voor kinderen en jongeren met niet aangeboren hersenletsel (NAH). • Verbeterpunten inventariseren. • Beschrijven proces voor ontwikkelen en invoeren IDW in verband met mogelijke toepasbaarheid door andere groepen professionals.
1Schuman (2012)
Klant: eenduidigheid in advies en begeleiding, je verhaal één keer vertellen. Medewerker: elkaars doelen kennen, leren en ontwikkelen door feedback aan elkaar. Organisa4e: efficiënt werken door onderlinge afstemming. Liesbeth Bosma, kwaliteitsfunc;onaris Contact:
[email protected] september 2013
heliomare
Elkaar Elkaar ontmoeten ontmoeten
x
effec;ef vergaderen
0
integra;e exper;se/doelen
“ Vul
onvoldoende*
elkaar scherp houden
2
samen inzicht in complexiteit
voldoende
Gemoedelijke Gemoedelijke sfeer sfeer
onderwijs
revalidatie
wonen
arbeidsintegratie
dagbesteding
sport
Person Centered Planning (PCP)
Zelf verantwoordelijkheid nemen voor en invulling geven aan je toekomst Aanleiding
Wat is PCP
Perspectief
Voorafgaand aan de transitiereis naar Amerika (maart 2012) zijn medewerkers van Heliomare Onderwijs in aanraking gekomen met de filosofie en methode van Person Centered Planning (PCP). Deze methode geeft een duidelijk kader en handvatten voor een toekomstgerichte gespreksvoering met cliënten en hun systeem. De filosofie achter PCP en werkwijze sluit aan bij de visie van Heliomare Onderwijs (toekomstplanning en zelfmanagement van kinderen en jongeren) en bij de actuele ontwikkelingen, zoals invoering van de individuele transitiegesprekken in het VSO.
• Actief, samen met de persoon. • Continu luisteren en leren. • Gericht op participatie en empowerment.
• Meer PCP (en PATH*) gesprekken binnen Heliomare als organisatie. • Integratie in bestaande transitietrajecten. • Verder scholing van PCP en PATH gespreksleiders. Op belangrijke transitiemomenten in hun levensloop is een methodiek beschikbaar voor mensen met een beperking die hen ondersteunt zelf regie te blijven voeren bij het realiseren van de eigen wensen, dromen en verwachtingen.
Heliomare wil jongeren met een chronische of meervoudige beperking, toerusten voor de toekomst. Vraagstelling voor het project: Kan PCP hieraan een bijdrage leveren? Indien ja: Hoe kan PCP bijdragen aan een persoonsgerichte en toekomstgerichte benadering in de context van het systeem van de jongere?
Resultaten tot nu toe Steungroep Wie zijn de betekenisvolle personen in het leven van de jongere en wie van hen kan waar, op welke wijze en wanneer ondersteuning bieden als dat nodig en gewenst is?
Opdracht Ontwikkel een visie en een methodiek op PCP waarin centraal staan: • eigen regie, • eigen verantwoordelijkheid, • participatie, • gebruik maken van het persoonlijk netwerk en • een focus op mogelijkheden en talenten. Start een pilot met een aantal jongeren waarin met hen een PCP gesprek gevoerd wordt.
PCP is een bruikbaar middel voor toekomstgerichte gespreks voering t.b.v: • Vergroten eigenaarschap en regie name van de jongere • Versterken betrokkenheid en actieve inzet van de steungroep. • Een heldere visie is beschreven. • Een flyer voor jongeren is ontwikkeld. • Ondersteunende methodiek voor een PCP gesprek is uitgewerkt. • PCP is aanvullend op bestaande begeleidingstrajecten. • Er zijn geschoolde gespreksleiders voor PCP en PATH.
Voetnoot *) PATH= Planning Alternative Tomorrows with Hope
Contactpersoon Iris Stuifbergen
heliomare
onderwijs
revalidatie
wonen
arbeidsintegratie
dagbesteding
sport
