Ecologie. Cursus Natuurgids

Ecologie Cursus Natuurgids

Hoofdstuk ecologie 1. Wat is ecologie? 2. Abiotische factoren 3. Relaties tussen individuen van dezelfde soort

4. Relaties tussen individuen van verschillende soorten 5. Processen in ecosystemen

Ecologie – Cursus Natuurgids

2

1. Wat is ecologie?


3

1. Wat is ecologie? Ecologie is de studie van de onderlinge relaties tussen… soortgenoten

andere soorten


levende natuur

niet-levende natuur

4

1. Wat is ecologie?

• 1866: Ernst Haeckel  Οίκος (huis) + λογος (leer) • na W.O. II: ecosysteemtheorie (Odum)  complexiteit leidt tot stabiliteit beheersbaar

• 1975 e.v.: chaostheorie  complexiteit leidt tot instabiliteit toeval, onzekerheid Ecologie – Cursus Natuurgids

5

1. Wat is ecologie?

Ecologie is van een wetenschappelijk begrip een containerbegrip geworden Renault Clio 1.2 Turbo 'eco2': ecologisch en economisch


6

2. Abiotische factoren


7


planten

dieren

licht

licht

autotroof

energie warmte

heterotroof

energie warmte

water

water

chemische stoffen

chemische stoffen


8


Warmte


microklimaat

9


Water

waterkringloop Ecologie – Cursus Natuurgids

10


Chemische stoffen atmosfeer zuurstofgas

koolstofdioxide

lithosfeer

boor chloor koper ijzer stikstof fosfor kalium zink calcium magnesium zwavel mangaan molybdeen (micronutriënten) (macronutriënten) water Ecologie – Cursus Natuurgids

hydrosfeer

11

3. Relaties tussen individuen van dezelfde soort


12

3. Relaties soortgenoten

Het begrip ‘soort’

Soort = groep van individuen die zich met elkaar (kunnen) voortplanten


13


Voortplanting

lagere dieren: soms tweeslachtig (hermafrodiet)

regenwormen

bladluizen

parthenogenese: nakomelingen zonder bevruchting Ecologie – Cursus Natuurgids

14


edelhert

dieren met minder natuurlijke vijanden: natuurlijke selectie door competitie Ecologie – Cursus Natuurgids

15


planten: vaak ongeslachtelijke vermenigvuldiging

paardenbloemen: zaadvorming zonder bestuiving wortelstok


16


Ontwikkeling van populaties populatieaangroei evenwichtsniveau = draagkracht

A


B

C

17


Ontwikkeling van populaties


18


densiteit prooidierpopulatie predatorpopulatie

zomer 1

zomer 2

zomer 3

zomer 4

relatie predatorpopulatie / prooidierpopulatie Ecologie – Cursus Natuurgids

19


pimpelmees

koolmees

stadspark naaldbos

eikenbos

De aantallen schommelen parallel in de drie gebieden en voor beide soorten. Een minimum trad op na de zeer koude winter van 1963. Ecologie – Cursus Natuurgids

20


Zich voeden


broedterritoria bij zangvogels

21


Andere relaties

school

massa-effect Ecologie – Cursus Natuurgids

22

4. Relaties tussen individuen van verschillende soorten


23

4. Relaties verschillende soorten

Enkele ecologische begrippen Biotoop (Wilde eend)

24


Biotoop van oranjetipje: vochtig hooiland Habitat van oranjetipje: braam en pinksterbloem Ecologie – Cursus Natuurgids

25

4. Relaties verschillende soorten Ecotopen


26

zonne-energie 3. Relaties verschillende soorten

Ecosysteem watercyclus

bladeren

fotosynthese

hout

kruiden strooisel

humus

wortels

bodemfauna

bacteriën en koolstofcyclus schimmels Ecologie – Cursus Natuurgids

27

4. Relaties verschillende soorten Areaal

landkaartje


28


abiotische factoren

levensomstandigheden

Milieu biotische factoren


29


Concurrentie en ecologische niche


30

4. Relaties verschillende soorten insecteneter

Eten en gegeten worden Predatoren

alleseter vleeseter Ecologie – Cursus Natuurgids

31


zweefvlieg schol

Camouflage

Mimicry

horzelvlinder wesp Ecologie – Cursus Natuurgids

32

4. Relaties verschillende soorten Vleesetende planten


33


Bloemen en bloemhoofdjes insecten mycoplasma’s slakken schimmels spinachtigen virussen zoogdieren Pollenkorrels insecten Wortel aaltjes - bacteriën insecten - schimmels zaadplanten Ecologie – Cursus Natuurgids

Vruchten schimmels insecten vogels

Herbivoren

Hoofdjessteel aaltjes - insecten schimmels zoogdieren Bladsteel aaltjes - bacteriën insecten - schimmels zoogdieren

Blad aaltjes - insecten mycoplasma’s schimmels - slakken spinachtigen Wortelhals virussen vogels schimmels zoogdieren 34

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19

Larve snuitkever (bladmineerder) Eikenbladrolkever Meikever Bastaardsatijnvlinder Ringelrups Grote wintervlinder Kleine wintervlinder Groene eikenbladroller Eikelboorder Bladsnuitkever Soldaatje sp. Groen smalbuikje Eikenspintkever Eikenbok sp. Heldenbok Vliegend hert Meikeverlarve (engerling) Kniptorlarve (ritnaald) Galwesp sp. (aardappelgal) Ecologie – Cursus Natuurgids

35

4. Relaties verschillende soorten stekels

doorns

‘kooieffect’

Planten verdedigen zich met stekels en doorns


36


ruig hertshooi

brandhaar

grote brandnetel Ecologie – Cursus Natuurgids

Planten verdedigen zich chemisch 37

4. Relaties verschillende soorten aardappelgal

Gallen

ananasgal

galnoten


38


aardappelgal

juliaugustus

wortelgallen

Biorhiza pallida

ongeslachtelijk

lente geslachtelijk Ecologie – Cursus Natuurgids

39

4. Relaties verschillende soorten Detritivoren

aaseters

Afbraak van een afgevallen blad, door schimmels en vervolgens door saprofagen saprofyten


40

4. Relaties verschillende soorten Mutualisme

Symbiose schimmel

wier

korstmossen


41


berken

Coöperatie

vliegenzwam


mycorrhiza

42


slingerplanten

Commensalisme

klimplanten

epixylen

epifyten


43

4. Relaties verschillende soorten Parasitisme

halfparasiet: maretak

parasiet: klein warkruid

halfparasiet: grote ratelaar


44



Parasitisme

45


Klimaatverandering zorgt voor warmere, nattere winters en vervroegde lentes actievere periode van teken verlengd Gastheren overleven meer de winter Gevolg: groei van het aantal teken, dus vergroot kans op besmetting: Hoe ga je met teken om in jouw excursies? Voorzorgsmaatregelen? Wat met kinderen in korte broek struinend door gras? Wat als iemand teek op zich krijgt? Ecologie – Cursus Natuurgids

46

5. Processen in ecosystemen


47


Kringloop van het water

1 verdamping (water; door planten) 2 wolken 3 neerslag 4 rivieren 5 grondwater 6 water loopt in de zee


48


Opbouw, consumptie en afbraak koolstofkringloop calciumcarbonaat schelpen kalksteen

koolstofdioxide in de lucht en opgelost in water

ademhaling

organische fossielen steenkool aardolie planten = producenten Ecologie – Cursus Natuurgids

fotosynthese

koolstofverbindingen in autotrofe organismen

opgegeten koolstofverbindingen in heterotrofe organismen 49


stikstofgas

stikstofkringloop denitrificerende bacteriën  nitraationen  stikstofgas stikstoffixerende bacteriën

wortelknolletjesbacteriën

eiwitrotting  ammoniumionen  nitraationen in bodem (en water)

organisch afval

eiwitsynthese in autotrofe organismen

opgegeten afsterven uitwerpselen


in de lucht

eiwitten in heterotrofe organismen

50


consumenten consumenten 2de orde

consumenten 1ste orde

consumenten 3de orde

51

5. Processen in ecosystemen reducenten

rottingsbacteriën

schimmels

afbraakproces


52

5. Processen in ecosystemen biomassa

Biomassa van een hectare oud eikenbos (120 jaar)

houtgewassen

4 ton bladeren 30 ton takken 240 ton stammen kruiden 1 ton grote zoogdieren (wild zwijn, 2 kg ree, edelhert) kleine zoogdieren 5 kg vogels 1,3 kg regenwormen 53 600 kg


Voedselketen, -web en -kringloop producenten

1 % → BM

TM

warmte

voedselketen

energie die door het organisme zelf verbruikt wordt


VM o

VM

TM u

o

u

TM

reducenten

54


voedselweb


55

5. Processen in ecosystemen voedselkringloop energievermindering lichtenergie

PRODUCENTEN

CONSUMENTEN

REDUCENTEN

energievermindering

energievermindering


56

5. Processen in ecosystemen plaats van de zwammen in het ecosysteem

ZWAMMEN

Groene planten

Herbivoren

Carnivoren

Organische resten

ZWAMMEN


57


Voedselpiramide sperwer

mezen gaasvliegen bladluizen bladeren


58

Herhaling • • • • • • • • • •

Densiteit Massa-effect Biotoop tov ecotoop Areaal Predator Mutualisme Commensalisme Detritivoren Reducent, producent, consument Biomassa Ecologie – Cursus Natuurgids

59

Ecologie. Cursus Natuurgids

Recommend Documents