Duurzame energie Juridische kansen en belemmeringen Onder redactie van drs. B. Krot en mr. L. Smorenburg-van Middelkoop
Inleidingen op en verslag van een studiedag georganiseerd door het Centrum voor Milieurecht van de Universiteit van Amsterdam op 10 december 2009
INHOUDSOPGAVE
HFDST
i
1 2
HFDST
Redactioneel Inhoudsopgave
xi
Duurzame energie Prof. dr. L. Reijnders
i
3
Wat is duurzame energie? Waarom doet Nederland het niet goed op het gebied van duurzame energie? De uitdaging
2
Duurzame energie volgens de EU: het juridische kader Mr. W. Vandenberghe
1 2 3 3.1 3.2 3.3 3.3.1 3.3.2 3.3.3 4 HFDST
3
1 2
2.1 2.2 2.2.1 2.2.2 2.2.3 2.2.4 2.3
V
3 4 6
7
Inleiding 9 Klimaatverandering en energieafhankelijkheid: een Europese uitdaging 9 Duurzame energie in de EU u Definitie van duurzame energie n Duurzaamheid in het VWE U-Verdrag 12 Overzicht van de belangrijkste EU-regelgeving 13 Energie-efficiëntie: verstandiger consumeren en betere producten 14 Hernieuwbare energie 21 Duurzaam vervoer 22 Conclusie 24 Het Europeesrechtelijk kader voor financiële instrumenten ter stimulering van energietransitie W. Jonker en dr. H.H.B. Vedder
25
Inleiding 27 De plaats van energie uit hernieuwbare energiebronnen binnen het Europees milieurecht. Een beleidshistorisch overzicht 28 Van Rio via Kyoto naar Kopenhagen 29 De Europese Strategie ten aanzien van Hernieuwbare Energie 30 Van 1986 tot het Witboek inzake duurzame energiebronnen 31 European Climate Change Programme 32 Klimaat-en Energiepakket 2 0 0 8 33 Het Verdrag van Lissabon 34 De Huidige Europese Richtlijn ter bevordering van hernieuwbare energie
35
DUURZAME ENERGIE - JURIDISCHE KANSEN EN BELEMMERINGEN
3 3.1 3.1.1 3.1.2 3.1.3 3.1.4 3.2 3.2.1 3.2.2 4
De (on)mogelijkheden voor m i l i e u s t e u n voor het gebruik van energie uit hernieuwbare energiebronnen H e t begrip staatssteun Steunmaatregelen van de Lidstaten Bekostiging m e t staatsmiddelen (Potentiële) mededingingsvervalsing O n g u n s t i g e beïnvloeding van het handelsverkeer russen de Lidstaten Verenigbare staatssteun De Algemene Groepsvrijstellingsverordening (hierna: AGV) De Richtsnoeren Milieusteun Conclusie
Toegang voor duurzame energie tot netwerken - EU en Nederland Mr. B. de Wit en mr. I. Sucur 1 2 3 3.1 3.2 3.3 3.4 4 5 HFDST
5
1 2 3 3.1 3.2 4 4.1 4.2 4.3
39 40 40 41 42 45 46 47 50 53
55
Inleiding 57 Toegang: aansluiting, transport & tarief; juridisch kader 57 Enige praktijkvoorbeelden 59 Aansluitplicht voor duurzaam kan beperkter zijn dan voor conventionele bronnen 60 Het aansluittarief dekt niet altijd alle kosten voor de netbeheerder 60 Afstand tot het land werkt in het nadeel van (verdergelegen) windparken op zee 62 Aansluitplicht op particuliere netten beperkter dan op openbaar net 62 Voorrang voor duurzaam/congestiemanagement 64 Conclusie 65 Juridische mogelijkheden e n beperkingen voor windenergie o p land Dr. S. Pront-van Bommel
67
Inleiding Milieu- en klimaatdoelstellingen nader bezien Stroomlijning van besluitvormingsprocedures Uitbreiding van het vergunningsvrije (milieu)domein Meer efficiëntie? Materieel toetsingskader Algemeen Radar en ecologie Veiligheid
69 7° 72 75 76 77 77 78 8i
INHOUDSOPGAVE
HFDST
HFDST
4.4 5 5.1 6
Overlast Is er voldoende ruimte? Algemeen Slotbeschouwingen
82 84 84 86
6
Duurzame energie: aanpassing van het juridische landschap op zee R. Hallo
89
1 2 3 4 5
Inleiding Aansluiting op het net Governance Europese ontwikkelingen Conclusie
7
Meer wortels en stokken: duurzame energie en energieemtiëntie in de (bestaande) gebouwde omgeving Mr. L. van Middelkoop 97
1 2
Inleiding: potentie versus realiteit De juridische kansen en belemmeringen in het bestaande Nederlandse recht Financiële instrumenten Toestemmingen in de Bouw-en milieuregels Het civiele recht Toepassing van kansen en belemmeringen De Nederlandse en Europese doelstellingen voor de gebouwde omgeving Nederlandse doelstellingen voor energieverbruik en productie door gebouwen Europese doelstellingen voor energieverbruik en productie door gebouwen De specifieke Europese regelgeving inzake gebouwen Richtlijn 2002/91/EG en de Nederlandse implementatie Knelpunten bij de Nederlandse implementatie De herziene Europese regelgeving vereist meer e n andere stokken/wortels De herschikkingrichtlijn 2010/31/EU De Hernieuwbare energierichtlijn 2 0 0 9 / 2 8 / E G Voortgangsrapportage Nederlandse doelstellingen noopt tot actie Suggesties voor extra/andere juridische instrumenten Positieve verplichtingen? Financiële instrumenten
2.1 2.2 2.3 2.4 3 3.1 3.2 3.3 3.3.1 3.3.2 3.4 3.4.1 3.4.2 3.4.3 4 4.1 4.2
91 91 92 94 95
99 99
100 104 uo 112 113 113 115 117 118 125 126 126 134 136 138 139 143
DUURZAME ENERGIE - JURIDISCHE KANSEN EN BELEMMERINGEN
4-3 4-4
5 HFDST
8
I I.I 1.2
!-3 1.4 2
3 HFDST
9
Versoepeling en vereenvoudiging van bouw- en milieuregelgeving Voortrekkersrol overheid Conclusies Duurzame energie en afval Drs. mr. S. Yildiz-Kargin Het Nederlands afvalbeleid Wettelijke kader (LAP) Voorkeurs volgorde Afvalbeleid Doelstellingen van het afvalbeleid Afvalcijfers Duurzame energie (DE) en bijdrage afvalbeleid: Europese ontwikkelingen rondom bioafval
HFDST
10
1 1.1 1.2 1.3 2 2.1 2.2
146
M7
149 151 152
!52 154 156 159
De oprichting van een lokaal duurzaam energiebedrijf en het recht. Casus energieweb Zuidplaspolder Dr. G.M.A. van der Heijden
1 2 2.1 2.2 2.3 2.4 3 4 5 6 7
144
161
Inleiding 163 De Energiecentrale Zuidplaspolder 164 Het ontwerp van het bedrijf 166 Algemeen 166 Privaat geld 166 Publiek geld 168 Risico 168 Samenwerkingsovereenkomst en statuten 169 Aanbesteding van de bouw van het energieweb door de ECZ 170 Het Bestemmingsplan 171 Conclusie en vooruitblik 173 Bijlage: Energiewetgeving 176
Recente ontwikkelingen op Europees en Nederlands niveau inzake de relatie duurzame energie en afval Mr. L. van Middelkoop
179
Mogelijke d i l e m m a ' s Voor- e n n a d e l e n bij waste-to-energy De d u u r z a m e energiedoelstelling versus de afvalhiërarchie E e n tekort a a n (bio)afval: oplossen via i m p o r t De gewijzigde s t a t u s van AVI's Bron v a n d e n i e u w e status: Kaderrichtlijn afval 2 0 0 8 / 9 8 / E G E e n vervroegde R-i status voor Nederlandse AVI's
181 183 184 186 187 188 190
xiv
INHOUDSOPGAVE
3
Europese regelgeving voor bioafval e n vaste biomassa?
193
3.1 3.2 4
G e e n specifieke Europese regelgeving voor bioafval D u u r z a a m h e i d c r i t e r i a voor vaste biomassa? De algehele implementatie van de n i e u w e Kaderrichtlijn afval G e e n duidelijkheid over grootschalige bij- e n meestook van biomassa Slotbeschouwing
193 196
5 6 HFDST
11
200 201 203
Verslag van de paneldiscussies Verslag ochtenddiscussie Verslag middagdiscussie
209 213
Auteurs
220
