Duurzaam toerisme in Zuid-Afrika

Duurzaam toerisme in Zuid-Afrika

Studiegebied Handelswetenschappen en Bedrijfskunde Opleiding Bachelor in het Toerisme en recreatiemanagement Academiejaar 2013-2014 Interne begeleider Janine Allyns Docente Student Kelly Wittouck

2

Duurzaam toerisme in Zuid-Afrika

Studiegebied Handelswetenschappen en Bedrijfskunde Opleiding Bachelor in het Toerisme en recreatiemanagement Academiejaar 2013-2014 Interne begeleider Janine Allyns Docente Student Kelly Wittouck 3

Woord vooraf De realisatie van dit eindwerk zou niet mogelijk geweest zijn zonder de steun, hulp en tijd van vele mensen. Daarvoor wil ik hen graag bedanken. Eerst en vooral wil ik het volledige docententeam bedanken voor de begeleiding doorheen de driejarige opleiding. In het bijzonder wil ik mijn interne begeleider Mvr. Allyns bedanken voor de vele, nuttige tips over Afrika en duurzaam toerisme. Daarnaast wil ik graag Emilie Hagedoorn van Fair Trade Tourism bedanken voor de praktische hulp die zij mij gegeven heeft. Haar expertise over duurzaam toerisme kwam zeker van pas. Ten slotte nog een speciaal woord van dank aan mijn ouders, die mij te allen tijde gesteund hebben.

4

Abstract Dit eindwerk gaat over duurzaam toerisme in Zuid-Afrika. Het eindwerk omvat twee delen. Het eerste, theoretische deel, legt uit wat duurzaam toerisme precies is en bekijkt of er een basis is in Zuid-Afrika om duurzame reizen te organiseren. Daarna wordt er onderzocht of er ruimte is voor duurzame reizen op de Belgische markt. Allereerst bekijken we of de Belgische toerist duurzaam wil reizen, daarna bekijken we het aanbod van de touroperator. Bieden die wel voldoende duurzame reizen aan zodat de toerist die wil duurzaam reizen daar ook de kans toe krijgt? Het eerste hoofdstuk zullen tips en best practices staan over hoe je als toerist en ondernemer je reis kunt verduurzamen. In het tweede hoofdstuk bekijk ik het toeristisch profiel van Zuid-Afrika. Welke bezienswaardigheden en activiteiten zijn er voor de toerist en welke bezienswaardigheden zijn duurzaam. Dit laatste onderzoeken we aan de hand van toeristische labels. Het derde hoofdstuk gaat over de vraag naar duurzaam reizen. Is het een trend en doen de touroperators hier ook aan mee? In het laatste hoofdstuk bekijk ik enkele rondreizen en haal ik er duurzame voorbeelden uit. Het tweede, praktijkgerichte, deel omvat mijn case. Hier ontwikkel ik mijn eigen, duurzame reis in Zuid-Afrika. Hiervoor maak ik gebruik van de theoretische basis en tips uit mijn researchpaper.

5

Inleiding Doorheen mijn driejarige opleiding zijn de woorden Duurzaam Toerisme vaak gevallen. Er waren projecten zoals Sustain my Schooltrip die handelden over het thema en we hadden ook een volledig vak Sustainable tourism. En terecht, als toekomstige werknemer in de toeristische sector is duurzaam toerisme iets waar je niet meer omheen kan. Eigenlijk zou die interesse in duurzaamheid vanzelfsprekend moeten zijn. Iedereen beseft dat de toeristische sector een enorme impact heeft op zowel de natuur als het dagelijkse leven van vele mensen. Deze impact is jammer genoeg niet altijd positief en diegene die er het meeste last van ondervinden zijn vaak diegene die het minst vaak gehoord worden en persoonlijk heb ik het hier vaak moeilijk mee. Dit is voor mij dan ook de reden geweest om duurzaam toerisme te kiezen als onderwerp voor mijn bachelorproef. Zo zal later, in mijn carrière en persoonlijk leven, beter weten welke beslissingen ik moet nemen om een duurzame producten of reizen te brengen. Omdat ik in het tweede semester stage loop in Zuid-Afrika heb ik beslist om dit land te gebruiken als achtergrond voor mijn Bachelorproef. Mijn eerste hoofdstuk begint met de vraag wat duurzaam toerisme precies is. Er wordt veel over geschreven en gezegd, maar voor sommige mensen wordt het daardoor moeilijk om door de bomen nog het bos te zien. Aan de hand van de duurzaamheidsdriehoek leg ik uit wat er duurzaam toerisme inhoudt. Ik leg de begrippen Planet, People en Profit uit en vertel waarom ze belangrijk zijn voor het duurzaam toerisme. Dit gedeelte is heel theoretisch en om dit wat beter te kunnen verwerken heb ik besloten om per onderdeel een Best Practice te geven. Op die manier wordt de theorie uitgelegd met goede voorbeelden uit de praktijk. Deze voorbeelden kunnen vooral handig zijn voor toeristische organisaties die zelf duurzamere producten willen aanbieden of hun eigen organisatie duurzamer willen maken. Omdat de organisaties echter niet de enige componenten zijn die een reis duurzaam maken onderzoek ik ook eens wat de toerist zelf kan doen tijdens zijn reis. Hiervoor heb ik een lijst opgesteld met allerlei tips die toeristen zelf kunnen toepassen tijdens hun vakantie. In het tweede hoofdstuk neem ik Zuid-Afrika als toeristische bestemming onder de loep. Welke zijn de belangrijkste bezienswaardigheden en attracties? Natuurlijk wordt er een opsomming gemaakt van de topbezienswaardigheden maar daarnaast spits ik mij ook toe op attracties of activiteiten die op zich al duurzaam zijn. Dit gaat dan over wandelreizen of nationale parken. In dit hoofdstuk onderzoek ik ook of er al een duurzaam aanbod is qua activiteiten en accommodaties in Zuid-Afrika. Dit doe ik aan de hand van de meest bekende 6

labels en certificatieprogramma’s. Op die manier krijg ik een mooi overzicht van mogelijke activiteiten of accommodaties die ik later kan gebruiken in mijn case. Een duurzame reis heeft niet veel nut als er geen interesse voor is op de Belgische markt. Daarom onderzoek ik in hoofdstuk 3 of er ruimte is voor duurzame reizen op de Belgische markt. Eerst en vooral bekijk ik of duurzaam toerisme hier als een trend kan bekeken worden of niet. Daarvoor baseer ik mij vooral op de trendrapporten van Herman Konings. Ook bekijk ik of de toerist zelf openstaat voor duurzame reizen. Als laatste voor hoofdstuk 3 bekijk ik het aanbod van enkele Belgische touroperators die reizen op Zuid-Afrika aanbieden. Ook dit is enorm belangrijk want het zou kunnen dat de Belgische toerist zeer geïnteresseerd is in duurzaam reizen maar dat er gewoon geen aanbod voor is. Om dit te onderzoeken stel ik mij 2 vragen: is hun eigen werking duurzaam en zijn de reizen die ze aanbieden duurzaam. Dit ga ik na door als eerste hun website te bekijken. Spreken ze zelf over duurzaam toerisme of niet? Nemen ze maatregelen om hun diensten duurzamer te maken, … Ten slotte bekijk ik hun brochures en hun aanbod en ga ik na of hun reizen op zich duurzaam zijn. Hiervoor baseer ik mij op het eerste hoofdstuk waar ik onderzoek wat duurzaam toerisme is. Ten slotte bespreek ik in hoofdstuk 4 welke reizen er kunnen dienen als best practice. Dit bouwt eigenlijk verder op hoofdstuk 3. Ik zal namelijk het aanbod van de duurzaamste touroperators beter bestuderen en er elementen uithalen die tonen waarom deze reis als duurzaam bestempeld kan worden. Eerst bekijk ik alle reizen en daarna zal ik mij specifiëren op gelijkaardige bestemmingen zoals ZuidAfrika. Denk hierbij aan Kenia, Tanzania, … Al deze elementen samen zouden mij moeten helpen om mijn projectdossier op te maken. Hier zal ik dan effectief een duurzame reis op Zuid-Afrika ontwerpen, rekening houdende met alle elementen die in mijn researchpaper naar voor zijn gekomen.

7

Inhoudsopgave Woord vooraf Abstract Inleiding

4 5 6

Hoofdstuk 1: Wat houdt de trend duurzaamheid in? 1.1 Inleiding 1.2 Planet: ecologisch verantwoord toerisme 1.2.1 Vervuilende sector 1.2.2 Best practice: Costa Rica 1.3 People: sociologisch verantwoord toerisme 1.3.1 Toerisme: een vloek of een zegen? 1.3.2 Best Practice: Via Via Traveller Café’s 1.4 Profit: Economisch verantwoord toerisme 1.4.1 Multiplier effect 1.5 Tips voor de duurzame reiziger 1.5.1 Planet 1.5.2 People 1.5.3 Profit 1.6 Conclusie

10 10 11 11 11 13 13 14 15 16 17 17 18 19 19

Hoofdstuk 2: Toeristische analyse Zuid-Afrika 2.1 inleiding 2.2 Toepassen van richtlijnen 2.2.1 Internationale labels 2.2.2 Afrikaanse labels 2.2.3 Lijst van duurzaam gelabelde projecten 2.3 Toeristische attracties 2.3.1 Meerdaagse wandelreizen 2.3.2 Game walks 2.3.3 Lijst van bezienswaardigheden op de UNESCO lijst 2.3.4 Nationaal parken en game reserves in Zuid-Afrika 2.4 conclusie

21 21 21 21 25 25 36 38 39 40 43 45

Hoofdstuk 3: Is er ruimte voor duurzame reizen op de Belgische markt? 3.1 Inleiding 3.2 Leeft de trend duurzaamheid op de Belgische markt? 3.2.1 Trendrapporten Herman Konings 3.2.2 Staat de Belgische reiziger open voor duurzaamheid?

46 46 46 46 47

8

3.3

3.4

Doen de Belgische TO’s mee aan duurzaam toerisme? 3.3.1 Thomas Cook 3.3.2 Joker 3.3.3 Live 2 Travel 3.3.4 Footprints 3.3.5 Terre d’Afrique 3.3.6 Anders dan Anders Conclusie

49 49 50 51 52 53 53 54

Hoofdstuk 4: Welke duurzame reizen kunnen dienen als best practice? 4.1 inleiding 4.2 Welke elementen moet een goede duurzame reis bevatten? 4.2.1 Planet 4.2.2 People 4.2.3 Profit 4.3 Zijn er algemene best practices? 4.4 Zijn er best practices op Afrika en specifiek op Zuid-Afrika

55 55 55 55 55 56 56 57

Hoofdstuk 5: Conclusie

58

Bibliografie Lijst van figuren Bijlagen

59 67 68

9

1 Wat houdt de trend duurzaamheid in? 1.1 Inleiding "Reizen is veranderd van een privilege voor de elite tot een recht voor iedereen". (Mr. Rifai, 2012) Mr. Rifai, hoofd van UNWTO, gaf in 2012 een gastcollege in Leuven over de groeiende toeristische sector. Die toeristische sector zorgt voor 5% van het wereld BBP en voor een twaalfde van alle jobs ter wereld. Toerisme is booming business, dat valt niet te ontkennen. In tijden van economische crisis is dit de sector die geld in het laatje brengt, kijk maar naar Griekenland. (Mr. Rifai, 2012) Toch is niet alles zo rooskleurig. Toerisme is tevens een van de meest vervuilende industrieën. Het overmatig gebruik van vliegtuigen, de overvolle stranden in Benidorm, … Door de jaren heen groeide het besef dat dit niet kon blijven duren. Toen de Club van Rome in 1972 een vernietigend rapport schreef over de gevolgen van de economische groei, begon het besef te groeien dat er iets moest veranderen, ook in de toeristische sector. Er werden vele onderzoeken gevoerd naar wat duurzaam toerisme nu juist inhoudt en wat de industrie moet doen om hierop in te spelen. En gaandeweg werden de eerste kleine stappen richting een duurzamere sector gezet. Met dit hoofdstuk wil ik in eerste instantie achterhalen wat duurzaam toerisme is. Dit zal ik doen aan de hand van de duurzaamheidsdriehoek of de 3P’s; planet, people, profit. Per deeltje zal ik enkele tips mee geven over hoe je, als toerist, rekening houdt met dit aspect tijdens je reis.

10

1.2 Planet: ecologisch verantwoord toerisme De eerste P, die van Planet, is waarschijnlijk degene die het meest een belletje doet rinkelen bij het grote publiek. Duurzaam toerisme associëren ze vaak met het milieu, met de natuur, en dit is natuurlijk wat Planet inhoudt. Ook kan Planet meestal gezien worden als de grootste troef van een land. Hoeveel toeristen gaan niet op reis om te genieten van de prachtige natuur of de mooie zandstranden. Het is dus van alle belang voor de toeristische sector dat we deze natuurattracties weten te behouden.

1.2.1 Vervuilende sector De toeristische sector is een van de grootste vervuilers ter wereld. Maar daarnaast is het ook de sector die het grootste slachtoffer dreigt te worden van de opwarming van de aarde. Een stijgende zeespiegel kan eilandgroepen zoals de Malediven doen verdwijnen, aanhoudende droogte betekent een ramp voor de fauna en flora van Tanzania. Maar het zijn niet enkel de Zuiderse landen waar er gevaar dreigt. Een stijging van 1,8 graden Celsius betekent 40 dagen minder sneeuw op een hoogte van 1500 meter. Een ramp voor de wintersportgebieden in bv. Frankrijk. (Het Laatste Nieuws, 2009)

In 2012 was de toeristische sector verantwoordelijk voor 5,3% van alle broeikasgasemissies. 75% daarvan kwam door het transport. Dit is dus, met voorsprong, het meest vervuilende element uit onze sector. Een andere grote vervuiler is het slechte waterbeheer. Een toerist gebruikt 3 tot 4 x zoveel water als een lokale inwoner. In Turkije heeft 80% van de toeristische voorzieningen geen waterzuiveringsinstallatie. Het Europees milieuagentschap heeft in 2000 berekend dat 7% van de vervuiling in het Middellandse Zeegebied veroorzaakt wordt door het toerisme. En jammer genoeg zijn dit niet de enige voorbeelden die kunnen gegeven worden. (Michèle Sabban, 2013)

Kan er dan eigenlijk wel nog iets goed gezegd worden in verband met toerisme en milieu? Volgens mij is Planet het deeltje dat het moeilijkst duurzaam te maken is. Reizigers zullen blijven het vliegtuig gebruiken om ter plaatse te geraken. Zoals ze ook zullen blijven boeken bij resorts die een slecht waterbeheer hebben. Maar dit neemt niet weg dat het enorm belangrijk blijft om hieraan te werken. Daarom geef ik in het volgende deeltje een best practice mee van een bestemming dat wel op een goede manier met de natuur omgaat.

1.2.2 Best Practice: Costa Rica Costa Rica is wereldwijd gekend als prachtige natuurbestemming. Terecht, het land telt maar liefst meer dan 30 nationale parken, 8 biologische reservaten en vele wildrefuges. Meer dan 30% van Costa Rica is beschermd gebied en dit is uniek in de wereld. (Midden-Amerika.nl, 2014) Daarbij komt dat de overheid geen schrik heeft om beslissingen te nemen die in het nadeel van de reiziger zijn. Zo leed het 11

bekende nationale park Manuel Antonio enkele jaren geleden onder de vele toeristen die het park kwamen bezoeken. De overheid heeft dan beslist om een maximum van 600 personen per dag in te voeren en het park de maandag gesloten te houden. De natuur en dieren hebben dus voorrang. Ook de toeristische dienst doet hun duit in het zakje, ze hebben namelijk een eigen certificatieprogramma uitgewerkt; CST (Certification for Sustainable Tourism). Toeristische organisaties kunnen maximum 5 blaadjes verdienen door aan enkele criteria te voldoen. Hoe meer blaadjes ze krijgen, hoe duurzamer ze bezig zijn. De eerste stap van het certificatieprogramma was om het duurzame bewustzijn van organisaties aan te wakkeren. Ondertussen zijn ze bezig met de tweede stap, het effectief certificeren van de organisaties. In 2013 had maar liefst 25% van de toeristische organisaties een certificaat ontvangen. De bewustmaking van de toeristische dienst heeft dus zeker gewerkt. Vele eigenaars beseffen dat duurzaam toerisme geen kost is, maar een investering. (turismo sostenible, 2014)

Ook de accommodatiesector in Costa Rica doet op verschillende manieren zijn best om duurzamer te worden. Zo zijn er enorm veel kleine ecolodges waarbij de reiziger zich verbonden kan voelen met de natuur. Zo kunnen ze bijvoorbeeld slapen in een boomhut. Voor hen is het dus ook belangrijk dat die natuur geconserveerd blijft. Ook is het vaak zo dat die ecolodges samenwerken met een natuurproject. Maar niet enkel de kleinere accommodatievormen proberen hun bedrijf duurzamer te maken, ook grote hotelketens doen hieraan mee. Een mooi voorbeeld hiervan is het hotel Holiday Inn, in San José, de hoofdstad. Holiday Inn genereert zijn eigen elektriciteit aan de hand van zonnepanelen, plant bomen aan, doet aan watermanagement, … Toch zie je hier en daar ook wat kritiek opduiken. Zo wordt Costa Rica verweten dat het het ecotoerisme misbruikt als marketingtool. Alsook dat er verschillende organisaties meesurfen op de hype van het ecotoerisme en zich duurzaam voordoen terwijl ze het eigenlijk niet zijn. Naar mijn mening is dit muggenzifterij. Greenwashing (het duurzamer voordoen van een bedrijf dan dat het in werkelijkheid is (encyclo.nl, 2014)), is iets dat niet alleen in Costa Rica voorkomt, integendeel. Ook de kritiek dat het ecotoerisme misbruikt wordt als marketingtool vind ik onterecht. Het feit dat Costa Rica dit als marketingtool kan gebruiken is een bewijs dat ze goed bezig zijn op het vlak van duurzaam toerisme. En voor veel mensen is dit effectief ook een reden om het land te gaan bezoeken. Dus waarom zouden ze het duurzame aspect niet opnemen in hun marketingcampagne?

12

1.3 People: sociologisch verantwoord toerisme De effecten van het toerisme op de natuur zijn voor de reiziger zichtbaarder dan de effecten op de plaatselijke bevolking. Dit is waarschijnlijk de reden waarom de meeste reizigers niet onmiddellijk aan de lokale bevolking denken als het over duurzaam toerisme gaat. Wat echter niet wil zeggen dat dit aspect mag onderschat worden. Iedere toerist komt vroeg of laat in aanraking met iemand van de lokale bevolking. Het is dus van groot belang dat ze weten hoe ze hiermee op een goede, duurzame manier mee kunnen om gaan. Dit ligt natuurlijk niet enkel in handen van toeristen, integendeel. De basis moet gelegd worden door de overheden, de toeristische organisaties en de toeristische sector in het algemeen.

1.3.1 Toerisme: een vloek of een zegen? Een ideaal scenario voor de plaatselijke bevolking is dat ze kunnen meeprofiteren van de bloeiende toeristische sector zonder dat ze daarbij last hebben van de veranderingen die het teweegbrengt. Daarbij is het dan ook nog eens belangrijk dat ze hun eigen culturele identiteit kunnen bewaren. Jammer genoeg is dit in de praktijk zelden het geval. Er zijn tal van voorbeelden waar de lokale bevolking enkel met de nadelen van de toeristische sector geconfronteerd wordt. Ze moeten wijken voor de bouw van een nieuw hotel, prijzen die duurder worden met de komst van de toeristen, buitenlanders die hun werk komen afpakken, … Allemaal zaken waar de lokale inwoners niet gelukkig van worden. Nochtans hoeft het zo niet te zijn, integendeel. Zoals eerder gezegd is de toeristische sector één van grootste werkgevers wereldwijd. Het is zeker ook mogelijk dat armere bevolkingsgroepen hier van kunnen mee profiteren. Als een grote keten een nieuw hotel opent kunnen ze bijvoorbeeld hun werkkrachten zoeken onder de plaatselijke bevolking. Met een deftige opleiding kunnen die zeker het werk aan van geschoolde westerlingen. Het belangrijkste codewoord is respect, op alle gebieden. De reiziger is te gast in hun land en het is dus zeker aan hen om zich aan te passen. Soms is dit moeilijker gezegd dan gedaan. Denk maar aan een homoseksueel koppel dat een land gaat bezoeken waar homoseksualiteit niet gewenst of misschien verboden is. Als een reiziger zich aanpast aan de plaatselijke gebruiken is het ook altijd veel makkelijker om in contact te komen met de bevolking, en dat is zeker een goede zaak. Pas zo kan de reiziger zich echt onderdompelen in de plaatselijke cultuur en daar is het de meeste juist om te doen. Community based tourism is ontstaan uit deze wil om een bepaalde cultuur, op een duurzame manier, van dichtbij te leren kennen. Het stimuleert de interactie tussen de lokale bevolking en de reizigers. In praktijk is het zo dat de toerist enkele uren of misschien wel dagen doorbrengt aan de zijde van iemand van de plaatselijke bevolking die zijn gewone, alledaagse ritme aanhoudt. Zo kan het zijn dat de toerist om 6u gewekt wordt om naar de plaatselijke mis te gaan en dat hij daarna enkele kilometers moet stappen om drinkbaar water. In de namiddag wordt 13

de huisvrouw dan geholpen met het klaarmaken van een maaltijd. De toerist betaalt een eerlijk bedrag voor de maaltijd en eventuele overnachting. Dit hoeft niet altijd geld te zijn, het kan ook gaan over goederen die ze kunnen gebruiken. Bij community based tourism is het van belang dat de lokale bevolking zich niet anders gaat gedragen eenmaal de toeristen er zijn, want het is een kleine stap van community based tourism naar staged authenticity. In dit laatste geval is er sprake van een soort toneeltje. De lokale bewoners gedragen zich zoals de toeristen willen dat ze zich gedragen en voeren rituele dansen uit of kleden zich op een speciale manier. Dit enkel en alleen maar om de toeristen te plezieren, niet omdat dit de manier is waarop ze leven. Toch kunnen we ook staged authenticity niet altijd op een negatieve manier bekijken. Soms is het ook gewoon een manier om het verleden levendig te houden en zolang de toeristen weten dat dit niet meer de dagelijkse gang van zaken is, is er niets mis met staged authenticity. Volgens mij is het voor de reiziger makkelijker om duurzaam om te gaan met de mensen van een land dan met de natuur. Dit omdat ze het contact met de mensen meer in de hand hebben dan hetgene wat er met de natuur gebeurt. Ook zijn er veel reizigers die niet goed weten hoe ze op een goede duurzame manier omgaan met de lokale bevolking. Daarom volgen er ook voor dit gedeelte nog enkele tips. Zoals eerder gezegd ligt niet alles in de handen van de toerist. Ook bedrijven en overheden moeten rekening houden met hun volk. Gelukkig bestaan er enkele zeer goede projecten. De Via Via Traveller Café’s zijn daar een voorbeeld van.

1.3.2 Best Practice: Via Via Traveller Cafe’s Via Via Traveller Cafe’s omschrijven zichzelf als ontmoetingsplaatsen voor wereldreizigers, kruispunten tussen Oost en West, Noord en Zuid. Ze hebben in totaal 11 cafés, verspreid over heel de wereld. Daarnaast hebben ze ook 5 cafés in België. De cafés zijn ontstaan als een samenwerking tussen Joker, Anders Reizen, Karavaan en Via Via Tourism Academy. De cafés zijn eigenlijk een mengelmoes van verschillende zaken. Zo zijn alle Via Via Traveller Cafés een restaurant, in sommige kan je overnachten, er zijn regelmatig optredens en concerten, ze organiseren workshops, ze kunnen fungeren als een plaatselijke touroperator, … (viavia.com, 2014)

In 2013 kreeg Via Via Tours, een organisatie van de Via Via Traveller Café in Indonesie, de Wild Asia Responsible Award. Maar wat doet Via Via nu juist om zo’n award te verdienen? Heel erg veel zo blijkt. 

Ze bereiden de mensen voor op de andere cultuur waarin ze zijn terechtgekomen. Ze leggen uit wat belangrijk is voor deze cultuur en hoe je je respect kunt tonen. Ook geven ze tips over hoe je het best contact legt met de lokale bevolking.

14







 



De meeste Via Via Traveller Cafés organiseren hun eigen, duurzame, rondreizen via Via Via Tours. Zo gebruiken ze kleinschalige accommodatievormen waar ze de eigenaar en het personeel van kennen. Naast de belangrijkste highlights van het land doen ze ook minder bekende plaatsen aan en bezoeken ze lokale handelaars en producenten. Zo wordt de toerist wat aangezet om zaken te kopen bij de lokale bevolking. En natuurlijk komen ze tegemoet in de CO² dat ze hebben uitgestoten via hun reis. Er worden workshops gegeven voor de lokale bevolking. Zo leren ze hoe ze intercultureel moeten communiceren en hoe ze moeten omgaan met de toeristen. Maar de workshops zijn niet enkel toerismegericht. Zo leren ze bijvoorbeeld ook hoe ze op de juiste manier moeten omgaan met afval. Niet altijd een evidentie in sommige landen. De meeste cafés hebben ruimtes beschikbaar waar lokaal talent gebruik van kan maken. Dit kunnen muziekgroepjes zijn, maar bijvoorbeeld ook juweliers, iemand die lekkere taarten maakt, … Zo geven ze kansen aan kleine ondernemingen die hun producten kunnen tentoonstellen. Ze organiseren vaak optredens voor lokale muziekgroepen of theatergroepen. Alle werknemers van alle Via Via Traveller Cafés zijn lokale mensen die een opleiding van Via Via zelf hebben gekregen. Iedereen krijgt ook de kans om door te groeien. In hun restaurant serveren ze enkel seizoensgebonden gerechten met producten die van lokale producenten komen. (befair.be, 2013)

Zoals je ziet proberen de Via Via Travellers Cafés door en door duurzaam te zijn, zonder echter hun corebusiness te vergeten; het laten samenkomen van mensen van over heel de wereld. En laat dat nu net de bedoeling van het toerisme zijn.

1.4 Profit: economisch verantwoord toerisme Naast het milieu en de lokale bevolking is er nog een andere factor die eigenlijk onmisbaar is voor het toerisme; de bedrijven. Gaande van hotels tot touroperators, zonder deze schakels zou er geen sprake zijn van de toeristische sector. Maar ook hier is het geen sinecure om de economische zijde van de sector te verzoenen met duurzaamheid. De prioriteit van deze bedrijven ligt namelijk bij het maken van winst. Gelukkig is de laatste jaren het besef gekomen dat winst en duurzaamheid ook samen kunnen gaan. Het is voor een bedrijf goede marketing als het kan zeggen dat het echt moeite doet om zo duurzaam mogelijk te zijn. Voor de reiziger zelf is Profit het moeilijkste onderdeel van het duurzaam toerisme. Er zijn duizenden en duizenden bedrijven die iets te maken hebben met toerisme en, omdat duurzaamheid ondertussen een echte hype geworden is, claimen ze allemaal wel dat ze duurzaam bezig zijn. Het fenomeen dat bedrijven zich groen 15

voordoen maar het eigenlijk niet, of in geringe mate, zijn heeft zelfs een eigen naam gekregen; greenwashing. Ook de wildgroei van verschillende duurzaamheidslabels en –awards maken het de reiziger moeilijk. Naast de bedrijven spelen ook de lokale overheden een grote rol in het Profit verhaal. Het toerisme brengt, in de meeste landen, veel geld in het laatje. Het hangt vaak van de overheden af of de plaatselijke bevolking hier ook kan van mee profiteren. Het multiplier effect laat toe om uit te rekenen hoeveel de plaatselijke bevolking ‘verdient’ aan het toerisme.

1.4.1 Multiplier effect Het multiplier effect meet de impact van de toeristische bestedingen op de lokale economie van een toeristische bestemming. (duurzaam-reizen.nl) Het is dus eigenlijk belangrijk dat er zoveel mogelijk geld in het land blijft. Zoals eerder gezegd ligt dit vooral in de handen van de bedrijven en overheden, niet zozeer in die van de reiziger, hoewel er ook een aantal zaken zijn waarmee ze rekening kunnen houden. Er zijn 3 manieren waardoor het geld in de plaatselijke economie blijft. 1.

2.

3.

Directe bestedingen De uitgaven van de toerist gaan rechtstreeks naar de plaatselijke economie. Bv: restaurantbezoeken, musea, … Indirecte bestedingen Deze inkomsten komen onrechtstreeks door de toeristen. Bv: Het restaurant dat hun vlees aankoopt bij de plaatselijke slagerij. Geïnduceerde bestedingen Uitgaven die de plaatselijke bevolking kan doen door het toerisme. Bv: Ober van het restaurant gaat nieuwe schoenen kopen. (Horwarth, 1981)

Soms gebeurt het echter dat er iets fout loopt tijdens het proces dat de winst moet ondergaan om naar de lokale economie te gaan. In dit geval gaan de uitgaven van de toeristen niet naar de lokale economie maar naar een buitenlandse onderneming. Als dit gebeurd spreekt men van een leakage. Een mooi voorbeeld hiervan is als je gaat eten in Mc. Donalds, in plaats van een authentiek restaurantje, uitgebaat door een plaatselijke inwoner. Het geld dat je betaald hebt voor je hamburger gaat rechtstreeks naar de hoofdzetel in Amerika. Omdat het als buitenstaander enorm moeilijk is om te weten of de bedrijven en overheden echt wel hun best doen om de uitgaven van de toeristen ter plaatse te houden, heb ik besloten om voor dit gedeelte geen best practice te maken.

16

1.5 Tips voor de duurzame reiziger Er zijn veel reizigers die zeker hun best willen doen om duurzamer te reizen, maar niet goed weten hoe. Natuurlijk werpen ze geen afval in de natuur en plukken ze geen wilde bloemen, maar er is zoveel meer dat een reiziger kan doen om zijn reis duurzamer te maken.

1.5.1 Planet 

Reis traag. Het is veel beter om een kleiner stuk van een bestemming grondig te zien, dan alle highlights op een snel tempo. Op die manier wordt er ook minder gebruik gemaakt van binnenlands transport (bv: binnenlandse vluchten) die heel vervuilend zijn. Omdat je op die manier ook de cultuur en mensen beter leert kennen hoort deze tip eigenlijk ook bij People.



Neem geen illegale souvenirs, zoals koralen, mee naar huis.



Compenseer je verplaatsing. Er zijn verschillende organisaties die de mogelijkheid aanbieden om de CO² die je uitstoot tijdens je verplaatsing te compenseren. De bekendste hiervan is Greenseat. Die steunen verschillende projecten zoals het bouwen van windmolens in India. Typisch aan de projecten van Greenseat is dat ze niet enkel goed zijn voor het klimaat, maar ook voor de lokale bevolking. o Als je via Greenseat je vlucht Brussel – Cape Town wilt compenseren kost je dat €22,86. Als je echter naar andere organisaties kijkt, is die kost vaak veel hoger. Brussels Airlines werkt samen met CO2Logic en als je bij hen je vlucht Brussel – Cape Town wilt compenseren komt dat neer op €59,40.



Gebruik alternatieve vervoersmiddelen voor afstanden van minder dan 1000 kilometer. Zo is het treinnetwerk van Europa heel uitgebreid en is het eigenlijk geen probleem om met de trein in Barcelona te geraken. Je hoeft er enkel maar wat meer tijd voor uit te trekken, wat ons terugbrengt naar traag reizen.



Als je geen andere optie hebt dan met het vliegtuig te reizen, opteer dan voor een rechtstreekse vlucht. Een vliegtuig verbruikt het meest tijdens de stijging en de daling.



Je doet beter één lange reis per jaar, dan verschillende korte citytrips.



Neem een douche in plaats van een bad en beperk je daarbij tot 1 douche per dag. Vermijd ook overmatig gebruik van de airconditioning. 17



Tijdens de voorbereiding van je reis zoek je het best informatie op via het internet in plaats van vele verschillende brochures. Als je iets interessants hebt gevonden, noteer het in een notitieboekje in plaats van alles af te printen.



Als je in een nationaal park of in een game reserve ergens halt houdt om dieren te observeren, schakel dan je motor uit.

1.5.2 People 

Leer de taal van je bestemming. Je hoeft geen vloeiend gesprek te kunnen voeren, maar als de lokale bevolking ziet dat je moeite doet om hen tegemoet te komen in hun eigen taal zullen ze zich veel opener instellen tegenover jou.



Kies voor kleine, plaatselijke accommodaties, niet voor grote, internationale ketens. Probeer ook rechtstreeks bij de eigenaar te boeken, en niet via intermediairs zoals Trivago of Booking.com.



Indien mogelijk, reis in het schouderseizoen en niet in het hoogseizoen. Op die manier doe je aan seizoensspreiding en dit is natuurlijk goed voor de lokale handelaars omdat ze zo langer kunnen verdienen aan het toerisme. Ook voor de gewone bevolking is dit beter, omdat de zo drukte wat gespreid wordt.



Vermijd All-In vakanties. De plaatselijke bevolking heeft hier bitter weinig aan. Het geld dat je aan die vakantie geeft, gaat bijna allemaal integraal naar de grote multinationals.



Ga niet te ver in het afdingen op producten. Meestal zijn de goederen waarop je kunt afdingen al goedkoper dan bij ons. Zorg er dan ook voor dat de verkoper er nog iets op kan verdienen.



Vaak gaan mensen voor ze op reis vertrekken nog eens vlug naar de kapper. Maar ook op de meeste bestemmingen vind je kapperszaken. De plaatselijke kapper is waarschijnlijk heel blij met je bezoek en voor je het weet krijg je enkele toffe tips over de bestemming die niet in de reisgidsen staan. Ook andere zaken die de meeste reizigers al in België kopen kunnen ter plaatse aangekocht worden. Denk maar aan zonnecrème, pijnstillers, …



Draag geen opzichtige juwelen. Vaak reizen wij als westerlingen naar landen waar de mensen het minder goed hebben dan ons. Dan is het niet nodig om al je mooiste sieraden uit de kast te halen. Hou je ook aan de dresscode. In islamlanden moet je niet in bikini flaneren op straat.

18



Huur, indien mogelijk, geen auto, maar gebruik het openbaar vervoer. Op die manier is het ook makkelijker om de plaatselijke bevolking te leren kennen.



Geef geen balpennen of ballonen aan kinderen, maar doneer ze aan een school. Die zal er normaal voor zorgen dat alles eerlijk verdeeld wordt.

1.5.3 Profit 

Vele tips die bij People staan, kunnen we ook bij Profit plaatsen. Het komt er op neer om zoveel mogelijk geld ter plaatse te houden, dus ook hier is het van belang om bij de lokale bevolking te slapen, inkopen te doen, …



Vlieg met de luchtvaartmaatschappij van het land van de bestemming, vooral als dat land het economisch slechter doet dan bij ons. Als je naar Portugal gaat, overweeg dan TAP Airlines in plaats van Brussels Airlines.



Laat mensen voor je werken. Opteer voor een gids als je een nationaal park bezoekt. Geef ook een fooi aan iedereen die het verdient. Dit kan gaan van de poetsvrouw tot de mannen die je helpen parkeren en daarna voor je auto zorgen.



Geef geen geld rechtstreeks aan bedelaars, maar zoek uit of er organisaties zijn die de bedelaars proberen te helpen. Doneer dan een gift aan hen.

1.6 Conclusie Het kan niet ontkend worden dat de toeristische sector een vervuilende sector is. Gelukkig zijn er ook positieve aspecten zoals de grote werkgelegenheid die de sector kan creëren. Door de jaren heen zijn de stemmen die pleitten voor een duurzamere sector alsmaar luider geworden. Die duurzame sector moet er komen door een wisselwerking tussen Planet, People en Profit, ook wel de 3 P’s genoemd. Planet staat vanzelfsprekend voor alles wat met natuur en milieu te maken heeft. Dit kan over het behoud van natuurparken gaan alsook over het gebruik van groenere kerosine voor vliegtuigen. People handelt dan weer over de gevolgen van de toeristische sector op de lokale bevolking, zowel de positieve als negatieve. Profit, ten slotte, gaat over het economische aspect van duurzaam toerisme. De bedrijven en overheden moeten er natuurlijk ook aan verdienen. Het is enorm belangrijk dat er een wisselwerking is tussen de drie aspecten om te kunnen spreken van duurzaamheid. Zo kan een hotel tientallen lokale mensen tewerkstellen maar terwijl ook enorm belastend zijn voor de natuur. Of zorgt een

19

local agent wel voor tewerkstelling en duurzame rondreizen in zijn land zonder winst te draaien. Bij het geven van de tips hebben we gezien dat er naast de wisselwerking tussen de 3P’s moet er ook een wisselwerking zijn tussen de toeristen, de toeristische organisaties en de overheden van een toeristische bestemming. De overheden moeten zorgen dat er een basis is voor duurzaam toerisme terwijl de toeristische sectoren dit moeten aanbieden aan de toeristen. Ten slotte moeten de toeristen de overheden steunen door hun bestedingen in het bezochte land te houden.

20

2. Toeristische analyse Zuid-Afrika 2.1 Inleiding Als toeristen aan Zuid-Afrika denken, denken ze onmiddellijk aan grote, toeristische kleppers als het Krugerpark, de Tuinroute en Kaapstad. Terecht, maar er is ook zoveel meer. In dit hoofdstuk bespreken we het toeristisch aanbod in Zuid-Afrika. Maar eerst bekijken we of er al eerste bouwstenen zijn voor duurzaam toerisme. Dit doen we voornamelijk aan de hand van (inter)nationale labels die op duurzaamheid wijzen. Er wordt uitgelegd wat de labels doen en waarvoor ze staan. Op het einde van het hoofdstuk vind je een tabel waarin alle Zuid-Afrikaanse toerismeprojecten van de labels beschreven staan.

2.2 Toepassen van richtlijnen 2.2.1 Internationale labels voor duurzaam toerisme Rainforest Alliance Rainforest Alliance is vooral gekend voor zijn bescherming van producten, dieren, boeren en ecosystemen uit het regenwoud. Maar ze proberen zich ook meer en meer te richten op de toeristische industrie. Ze organiseren workshops en trainingen aan spelers uit de sector, ook de accommodatiesector. Zo kunnen ze leren om verschillende tools en technieken te gebruiken die hun product duurzamer maakt. Indien een organisatie het programma van Rainforest Alliance heeft doorlopen mag die gebruik maken het Rainforest Alliance logo. Ook voor de reiziger zelf bieden ze handige tools aan, zoals hun website SustainableTrip.org. Die website biedt onder andere een lijst aan van prachtige bestemmingen die al duurzaam georiënteerd zijn. Projecten in Zuid-Afrika: Op 14 juli 2011 kreeg de eerste Zuid-Afrikaanse organisatie een Rainforest Alliance label. De Red Bush Tea Goes Green is een soort alliantie van boeren die Rooibos kweken. Vandaag zijn er 24 organisaties of winkels in Zuid-Afrika die een certificaat hebben. 95% van hen zijn koffie- of theezaken.

21

Green Key Green Key wordt uitgereikt aan accommodatievormen die voldoen aan enkele criteria. Algemeen steunt het Green Key programma op 5 pijlers; Educatie van het personeel, behoud van de omgeving door een verminderde impact van de accommodatie, een duurzaam management zodat de consumptie vermindert, promotie van het Green Key label en de versterking van de toerismesector. Voor iedere soort van accommodatie (hotel, camping, …) hebben ze verschillende criteria. Indien de accommodatie aan genoeg criteria voldoet mogen ze gebruik maken van het Green Key logo. Momenteel mogen zo’n 2300 etablissementen in 44 landen het logo gebruiken. Projecten in Zuid-Afrika: Green Key heeft nog geen label uitgereikt aan een Zuid-Afrikaanse accommodatie. Wat opvalt, is dat er in Afrika slechts 2 landen Green Key accommodaties hebben, namelijk Marokko en Tunesië.

Earthcheck Company Standard Earthcheck Company is een adviesgroep die ontstaan is uit The Sustainable Tourism Cooperative Research Centre, werelds grootste onderzoekscentrum gespecialiseerd in duurzaam toerisme. Earthcheck heeft de Earthcheck Benchmarking opgericht en heeft een certificatieprogramma waar momenteel meer dan 70 landen en 1300 verenigingen lid van zijn. Hun doel is om de toeristische industrie efficiënter te laten werken, een maximale ervaring aan de klanten aan te bieden en, terwijl, de bedrijven hun ecologische voetprint te laten krimpen. Projecten in Zuid-Afrika: Er zijn 3 hotelketens die het label van Earthcheck hebben en die enkele hotels in Zuid-Afrika in hun bezit hebben. Designhotels heeft het hotel Ten Bompas in Johannesburg, The Rezidor Group heeft enkele hotels in Kaapstad, Johannesburg en Port Elizabeth en Taj Hotels & Resorts heeft een hotel in Kaapstad. Er is ook één touroperator, Orion Expedition Cruises, die het label heeft en ZuidAfrika bezoekt.

22

Green Globe Certification Green Globe claimt, zoals de andere labels, dat hun leden energie- en waterbesparend werken en dat ze een positieve bijdrage aan de omgeving brengen. Ze kunnen gebruik maken van het promotiekanaal dat Green Globe aanbiedt om de wereldwijde markt en de duurzame reizigers te bereiken. Eventuele leden moeten aan 337 aanpasbare indicators voldoen alsook aan 41 individuele criteria. De aanpasbare indicators verschillen naargelang geografische regio, type van het gewenst certificaat als lokale factoren. De leden worden twee maal per kalenderjaar geüpdatet. Bij Green Globe kan je echter ook betalen om lid te worden. Indien je een bepaald bedrag als lidgeld betaald heb je toegang tot een wereldwijd netwerk van bedrijven uit de toeristische industrie. Die leden mogen niet onmiddellijk gebruik maken van de Green Globe promotiematerialen, maar moeten eerst meer dan 51% van de duurzaamheidscriteria hebben toegepast in hun bedrijf. Dit is nieuw tegenover de vorige labels die ik al besproken heb en zet de deur op een kier om aan greenwashing te doen. Projecten in Zuid-Afrika: Er zijn 2 hotels in Zuid-Afrika die een Green Globe certificaat hebben. Dit is Hotel Verde in Kaapstad en The Caledon Hotel in de Klein Swartberg Mountain.

Sustainable Travel International Sustainable Travel International werkt sinds 2002 samen met bestemmingen, bedrijven en reizigers om de toeristische sector duurzamer te maken. Ze combineren de missie en transparantie van een vereniging zonder winst met de expertise van de privésector. Ze willen die verschillende bestemmingen, bedrijven, … die in hun portefeuille zitten helpen oplossingen aan te reiken voor problemen die te maken hebben met duurzaam toerisme. Het is dus een echte adviesonderneming, waar iedereen vrij is om advies te vragen. Zelf geven ze geen labels weg, maar op hun eigen website kun je wel zien met welke bedrijven of tourist boards ze samen werken. Wat opvallend is, is dat ze ook samenwerken met bedrijven die niets met de toeristische sector te maken hebben, zoals bijvoorbeeld Coca Cola. Projecten in Zuid-Afrika: Er zijn een tiental Amerikaanse touroperators die reizen aanbieden naar ZuidAfrika die samenwerken met Sustainable Travel International. Daarnaast werken ook Leading Hotels of The World en Starwood Hotels samen met het label. Die hebben respectievelijk 11 en 2 hotels in Zuid-Afrika.

23

Travelife Standards Net zoals de meeste labels voorzien Travelife Standards in training, workshops en certificaten voor touroperators, reisagenten en hotels. Maar hier verschilt de manier waarop mensen zich kunnen aansluiten wat van de voorgangers. Hier moeten bedrijven eerst betalen voor ze zich aan enkele criteria kunnen voldoen. Wat die criteria zijn, daarover blijven ze vrij vaag. Zo moet je voldoen aan de EM III (The EU Eco Management and Audit Scheme), de OECD (Guidelines for multinational enterprises) en dergelijke zaken. Op de website staat verder niet wat al deze criteria nu juist inhouden. Persoonlijk vind ik dat dergelijke vaagheid de deur openzet naar willekeur en het voor de bedrijven hierdoor misschien makkelijker wordt om aan greenwashing te doen. Wat wel heel duidelijk is op hun website, is hoe ze mensen aan zetten om mee te doen aan workshops en trainingen en wat die precies inhouden. Na bepaalde workshops kunnen werknemers een examen afleggen en degene die slaagt voor dit examen krijgt een persoonlijk certificaat. Projecten in Zuid-Afrika: Er is 1 organisatie in Zuid-Afrika die een certificaat van Travelife in zijn bezit heeft en dat is Abang Travel. Dit is een klein Incoming TO gevestigd in Kaapstad.

ECPAT ECPAT staat voor End Child Prostitution, Child Pornography and Trafficking of Children for sexual purposes. Deze beschrijving verteld ook wat de taken van de organisatie zijn: het bestrijden van seksuele uitbuiting van kinderen. ECPAT verschilt van al de labels die we al besproken hebben. Hier moeten touroperators niet voldoen aan verschillende criteria om het label van ECPAT te mogen gebruiken, maar moeten ze gewoon geld doneren. Je zou kunnen denken dat dit zeker de deur openzet naar Greenwashing, nog meer dan het vorige label van Travelife Standards, maar hier moet toch enige nuancering aan toegevoegd worden. Het geld dat gedoneerd wordt aan ECPAT wordt gebruikt om uitgebuite kinderen te helpen, terwijl Travelife het geld gebruikt om de eigen organisatie te verbeteren. Projecten in Zuid-Afrika: Zuid-Afrika is een van de populairste bestemming voor sekstoerisme. Daardoor heeft ECPAT een speciaal rapport voor Zuid-Afrika met te ondernemen acties opgemaakt in 2013. Wanneer ze het in het rapport hebben over het nationale actieplan schrijven ze dat er nog geen algemeen, specifiek plan tegen kindermisbruik is, maar dat ze verschillende politiedocumenten hebben opgemaakt. Op die manier wordt het makkelijker om kindermisbruik aan te geven en te bestrijden. 24

2.2.2 Afrikaanse labels voor duurzaam toerisme Fair Trade Tourism Fair Trade Tourism (FTT) promoot duurzaam toerisme in Zuidelijk Afrika. Dit willen ze doen door lokale toeristische organisaties te garanderen dat, degene sdienst aan bieden, daar later de vruchten van zullen plukken. Ze zeggen van zichzelf dat een certificaat van FTT behalen een vrijwilligersproces is, die wat tijd in beslag neemt, maar dat het een must-have is om zichzelf te promoten in het duurzaam gebeuren. Momenteel heeft FTT verschillende zaken in hun portefeuille zitten zoals accommodatie, activiteiten, eetgelegenheden, attracties, vrijwilligerswerk, transport, … Bedrijven of organisaties die een certificaat willen moeten een heel proces doorlopen. Het start met het invullen van enkele simpele vraagjes, daarna zullen er specifieke vragen gesteld worden naargelang het soort bedrijf dat zich aanmeldt. Hierna zal het bedrijf moeten bewijzen dat het het certificaat wel verdient. Dit door verschillende documenten te tonen en eventuele aanpassingen door te voeren. Ten slotte zal er een audit van FloChart plaatsvinden die alles ter plaatse gaat controleren. Als alles in orde is, zal het bedrijf het certificaat ontvangen. Projecten in Zuid-Afrika Momenteel zijn er 70 gecertificeerde projecten in Zuid-Afrika. Daaronder zitten de meest uiteenlopende bedrijven, Gaande van gamelodges tot aanbieders van sharkcagediving.

2.2.3 Lijst van duurzaam gelabelde toerismeprojecten Naam Label

Naam organisatie

Situering

Korte beschrijving

Eartcheck Company Standard

Designhotels

Johannesburg

Designhotels heeft een hotel in ZuidAfrika; Ten Bompas in Johannesburg. Op de algemene website van Designhotels vind ik niets terug ivm duurzaam toerisme of de Earthcheck Company. Op de site van Ten Bompas is er een heel klein luikje die aangeeft dat ze er wel mee bezig zijn.

Rezidor Group

Verspreid over Zuid-Afrika

Rezidor Group heeft 5 hotels in Kaapstad ( Radisson Blu Waterfront, Park Inn by Radisson Capetown & Newlands, Radisson Blu le Vendome, Radisson Blu Blauwberg), 3 hotels in Johannesburg (Radisson Blu Sandton, Radisson Blu Gauteng en Park Inn Sandton) en 1 hotel in Port Elizabeth (Radisson Blu Port Elizabeth). Op de algemene website is er een groot deel dat over duurzaam

25

toerisme handelt en zie je ook dat ze nog heel veel verschillende labels hebben.

Sustainable Travel International

Orion Expedition

Australische TO

Op hun website is er totaal geen verwijzing naar duurzaam toerisme noch naar het feit dat ze gecertificeerd zijn door Earthcheck. Ze bieden 1 rondreis aan in Zuidelijk Afrika. In 21 dagen doen ze Zuid-Afrika, Mozambique, Madagascar en Tanzania aan. Er wordt geen gebruik gemaakt van binnenlandse vluchten, de lange afstanden worden via de zee afgelegd.

Taj Hotels

Kaapstad

Op hun website is er een klein luikje in verband met duurzaam toerisme en vemelden ze Earthcheck. Dit is tevens het enige label waar ze een certificaat voor hebben ontvangen. Taj Hotels heeft 1 hotel in Kaapstad; de Taj Cape Town.

Micato Safaris

To gevestigd in NY, USA

Micato Safaris is een TO die gespecialiseerd is in luxueuze safaris. Op hun site bespreken ze kort enkele zaken over duurzaam toerisme en staan er enkele projecten die ze steunen. Ze hebben 10 vaste safari’s in Zuid-Afrika maar er kunnen ook custom-made reizen aangevraagd worden.

G Adventures

Online TO

Intrepidtravel

To gevestigd in Australië

G adventures wijdt een volledig luik over duurzaam toerisme aan op hun webpagina. Ze steunen verschillende projecten, geven de toeristen tips en hebben zelfs hun eigen non-profit organisatie uit de grond gestampt Deze organisatie heet Planeterra en zorgt ervoor dat gemeenschappen die in aanraking komen met toerisme daar ook effectief voordeel uit halen. G Adventures biedt momenteel 31 reizen aan die Zuid-Afrika bezoeken. Er wordt niet vermeld of er mogelijkheid is tot een custom-made trip. Intrepidtravel heeft verschillende duurzame awards gewonnen. De recentste is de Thailand Green Award, uitgereikt tijdens ITB in Berlijn. Ze hebben een heel groot deel van hun website gewijd aan duurzaam toerisme en hebben zelfs een speciaal emailadres voor opmerkingen, tips en weetjes ivm duurzaamheid. Ze geven zelf ook tips aan toeristen, maar ook aan de spelers van de toerismeindustrie. Ze bieden 26 reizen aan die Zuid-Afrika aandoen.

Mountain Travel Sobek

To gevestigd in California, USA

Op hun website maakt Mountain Travel Sobek een korte vermelding over duurzaam toerisme. Wel lijsten ze de 6 projecten op waarmee ze samenwerken (Alaska Conservation Foundation, The American Himalayan Foundation, The

26

Fund For Tiger, Galapagos Conservancy, WildAid, The Wildlife Trust). Sobek biedt 5 reizen in Zuid-Afrika aan en biedt ook de mogelijkheid om een tailormade product te maken.

Travelife

Natural Habitat Adventures

To gevestigd in Louisville, USA

Een groot deel van de website wordt gewijd aan duurzaam toerisme. Ze geven oa tips, vertellen hoe zij het aanpakken om zo duurzaam mogelijk te werk te gaan, enz … Daarnaast vermelden ze ook welke certificaten ze al ontvangen hebben en met welke projecten ze samenwerken. Ze bieden 1 vaste rondreis aan, maar zeggen dat ze eerder bekend staan voor hun custom-made pakketten.

The NorthWest passage

To gevestigd in Wilmette, USA

Op hun site wordt er niets gemeld over duurzaam toerisme. Ook zie je nergens het logo van Sustainable Travel International staan. Ze hebben een vaste rondreis. Daarnaast kun je ook bij hen terecht voor tailormade reizen.

Quintess Collection

To gevestigd in Broomfield, USA

Quintess is een enorm luxueuze TO. Ze bieden ook alleen maar tailormade producten aan, met de chicste lodges of accommodatievormen. Er wordt op hun website geen melding gemaakt over duurzaam toerisme en als ik enkele voorbeelden van reizen bekijk zie ik ook niet direct waarom ze een label voor duurzaamheid verdienen. Ze maken enorm veel gebruik van binnenlandse vluchten, logeren enkel maar in de duurste hotels waar alles inbegrepen is, …

Row Adventures

To gevestigd in USA

Row Adventures heeft een kleine pagina op hun website waar ze vermelden waarom ze zichzelf een duurzame TO vinden. Zo maken ze zo min mogelijk gebruik van gemotoriseerde vervoersmiddelen, werken ze ter plaatse alleen maar met inwoners die geboren en getogen zijn in hun land, … Ook sponseren ze enkele projecten die ze niet nader vermelden. Voor Zuid-Afrika bieden ze 2 vaste rondreizen aan en heeft de klant de mogelijkheid om zelf hun reis samen te stellen.

Abang Travel

Incoming agent, gevestigd in kaapstad

Abang Africa Travel is een kleine incoming agent die lid is van verschillende duurzame labels. Zo zijn ze niet enkel lid van Travelife, maar ook van Fair Trade Travel, Open Africa, … Op hun site gaat er een groot stuk over duurzaamheid maar eigenlijk trekken ze die lijn door naar hun volledige website. Op iedere pagina herhalen ze hoe belangrijk dit wel is en waarom zij hier aan meewerken. Ze hebben ook een

27

eigen non-profit organisatie Abang Africa Trust waarmee ze verschillende projecten steunen. Wel heb ik 1 punt op hun site teruggevonden die mij niet zo duurzaam lijkt; ze bieden reizen aan via 4X4. Green Globe Certification

Fair Trade Tourism

Hotel Verde

Kaapstad

Hotel Verde is lid van de keten Bon Hotels en zegt over zichzelf dat het Africa’s greenest hotel is. Een groot deel van hun site gaat over waarom ze die titel juist verdienen. Ook geven ze tips mee aan de toeristen.

Caledon Hotel

Klein Swartberg Mountain

Caledon hotel is een enorm luxueus hotel dat tegelijk ook een casino en een spa is. Het hotel zelf lijkt mij niet het meest duurzame en ik was ook ietwat verbaasd dat dit een duurzaamheidslabel heeft gekregen. Toen zag ik dat het lid was van de Afrikaanse keten Tsogo Sun en dat het die keten was die een label heeft. Op de site van de keten vindt je enkel terug welke awards ze gewonnen hebben ivm duurzaamheid.

Amakhala Game Reserve’s Heritage Collection

Omgeving Port Elizabeth, Eastern Cape

Camp Fig Tree

Omgeving Zuurberg Mountains, Eastern Cape

Amakhala is een game reserve dat zich enorm inzet op ‘community development’. Ze organiseren allerlei activiteiten waar de lokale bevolking bij betrokken wordt. Ook geven ze regelmatig lezingen voor de lokale bevolking over belangrijke thema’s zoals HIV. Fig Tree is een privaat Game Reserve. De luxueuze lodge zorgt ervoor dat u een echte safari kunt beleven in typische afrikaanse stijl. Ze hebben verschillende aanpassingen gedaan zodat de lodge zo duurzaam mogelijk ontwikkeld is.

Buccaneers Lodge and Backpackers

Chintsa, Eastern Cape

Buccaneers is een familiebedrijf dat bekend staat voor zijn vele investeringen in de lokale gemeenschap. Ze hebben een schooltje gebouwd en met extra fooien van gasten hebben ze een extra kok in dienst genomen die het mogelijk maakt om 200 kinderen 2 warme maaltijden per dag te geven.

Bulungula Lodge

Wild Coast, Eastern Cape

Deze lodge is het bezit van een volledige Xhosagemeenschap. De gasten leven mee met hen. De lodge zorgt dat er gezond drinkwater beschikbaar is voor de gemeenschap, alsook zorgen ze voor agricultuur training.

Coffee Shack Backpackers

Coffee Bay, Eastern Cape

Coffee Shack Backpackers is voor 30% in handen van de gemeenschap. De werknemers zijn alleen maar mensen van in de omgeving. De producten die ze gebruiken bij maaltijden of die ze

28

verkopen worden allemaal bij lokale leveranciers gehaald.

Mdumbi Backpackers

Wild Coast, Eastern Cape

Mdumbi biedt ruime traditionele Xhosahutten aan, zodat de toerist een authentieke ervaring heeft. Ze werken samen met de NGO Transcape die allerlei projecten op poten zet voor de plaatselijke bevolking. Mdumbi denkt ook aan de natuur. Ze gebruiken een filtersysteem voor het water, hebben zonnepanelen, enz.

Calabash Tours

Port Elizabeth, Eastern Cape

Calabash Tours biedt zowel gewone stadstours aan, alsook townshiptours. Daarnaast hebben ze ook Calabash Trust opgericht, een onafhankelijke NGO. De belangrijkste pijlers van deze organisatie zijn: eerlijke lonen, goede werkomstandigheden, ethische bedrijfspraktijken en respect voor de mens, cultuur en omgeving.

Stormrivers Adventures

Tsitsikama, Eastern Cape

Dit is een organisatie die allerlei sportieve activiteiten organiseert in het Tsitsikama NP. Ze steunen de lokale bevolking door educatie te geven over HIV, agricultuur, … Ook zorgen ze ervoor dat de plaatselijke school warme maaltijden kan geven aan hun leerlingen. Ze zijn ook de drijvende kracht achter een lokaal recycling project.

Volunteer Africa 32° South

Chintsa, Eastern Cape

Dit is een vrijwilligersprogramma dat samenwerkt met scholen in Chintsa. Ze voorzien computerklassen, hebben een ondersteunende rol voor de leerkrachten, …

Kungwini Guest House

Bronkhorstspruit , Gauteng

Kungwini steunt verschillende ontwikkelingsprojecten en gelooft in jeugdontwikkeling. Niet alleen selecteren ze verschillende jongeren die een hospitalitystage mogen lopen in het hotel, ze organiseren ook verschillende (sport)evenementen voor de jeugd in de gemeenschap.

Kwagga’s Pride

Pretoria, Gauteng

Kwagga’s Pride gelooft in het verbeteren van de lokale ontwikkeling door het gebruik van lokale en kleine leveranciers waar mogelijk. Kwagga’s Pride houdt zeer bewust hun ecologische voetafdruk zo laag mogelijk. Dit door te recycleren, een duurzame manier van watervoorziening, …

Leriba

Centurion, Gauteng

Leriba is gelegen aan de oevers van de Hennop rivier, in een gebied van 12 hectare.

29

Maropeng

Gauteng

Maropeng is het officiele bezoekerscentrum voor “The Cradle of Humankind”. Dit is een van de 8 werelderfgoedsites in Zuid-Afrika. Het gebied, dat 47 000 hectare telt, bevat een van de beste bewijzen van de complexe reis dat de mensheid heeft ondergaan om te zijn wat we nu zijn.

Mercure

Johannesburg, Gauteng

De bekende hotelgroep probeert hun ‘Planet – People – Profit’ visie ten volle te integreren in hun beleid. Ze zorgen voor educatie omtrent HIV/aids en hebben mee de Code of conduct against the commercial Sexual Exploitation of Children in Tourism ondertekend.

The Peech Hotel

Melrose, Gauteng

The Peech Hotel probeert om op zo een duurzaam mogelijke manier te werken. Ze gebruiken watergeisers op het hele domein, hun drinkwater wordt ter plaatse gefilterd en ze gebruiken enkel herbruikbare flessen. Er wordt gefilterd regenwater gebruikt om te douchen en ook om de tuin te voorzien van genoeg water. Al hun oude spullen (handdoeken, linnen, …) doneren ze aan goede doelen en het personeel mag gratis overnachten in het hotel.

The Soweto hotel and Conference Center

Soweto, Gauteng

Dit hotel is het eerste dat in een township gevestigd is en dat een Fair Trade Tourism certificaat krijgt. Al het personeel komt uit de Soweto township en kreeg een opleiding in het hotel zelf, er worden alleen maar producten gebruikt die van lokale leveranciers komen, enz.

Lebo’s Soweto Backpackers

Soweto, Gauteng

Deze backpackers zorgt ervoor dat je een

Echte- en authentieke ervaring van Zuid-Afrika hebt. Lokale gidsen nemen je mee op een fietstocht doorheen de township en zorgen dat je het dagelijkse leven ervaart.

Fundani

Pretoria, Gauteng

Fundani Tours is gespecialiseerd in gegidste dagtrips, safaris, transfers en shuttlevoorzieningen.

Lebo’s Soweto Bicylce Tour

Soweto, Gauteng

Soweto Bicycle Tours is een uniek concept in de wereld van het townshiptoerisme. De tours zijn populair voor reizigers die een alternatieve ervaring zoeken, niet gewoon met een bus door de township willen toeren. (werken samen met Moratiwa Tours)

Voortrekker Monument

Pretoria, Gauteng

In de 19de eeuw waren er veel protesten van mensen die het niet eens waren met de Britse autoriteiten. Mede daardoor waren er vele immigraties en die immigraties werden bekend als de Grote

30

Trek. Diegene die meededen aan de Grote Trek waren gekend als Voortrekkers. Pakamisa Game Reserve

Pongola, Kwazulu-Natal

In het Game Reserve kan je genieten van panoramische uitzichten over het 2500 hectare groot domein. Toeristen kunnen een unieke safari maken op de rug van een Arabische volbloed.

Three Tree Hill Lodge

Ladysmith, Kwazulu-Natal

De lodge heeft verschillende procedures en systemen om hun energie te reduceren en hun watergebruik te verminderen. Ook krijgt iedere werknemer een duurzaamheidstraining. Daarnaast proberen ze ook de meeste van hun benodigdheden te kopen bij lokale leveranciers.

Sani Lodge Backpackers

Southern Drakensberg, Kwazulu-Natal

Kololo Game Reserve

Waterberg, Limpopo

Sani Lodge investeert vooral in de gemeenschap. De meeste mensen die ze tewerkstellen komen uit de lokale gemeenschap. Daarnaast steunen ze andere lokale, kleine bedrijven. Ook de tours die ze organiseren Dragen bij tot het welzijn van de lokale gemeenschap omdat ze enkel gebruik maken lokale leveranciers. Ook deze Game Reserve draagt zorg voor de lokale gemeenschap. Ze steunen de plaatselijke school financieel, alsook het lokale weeshuis. Ook vragen ze aan de gasten om alles wat ze niet terug meenemen naar huis (boeken, kleren, …) te doneren aan deze organisaties.

Leshiba Wilderness

Makhado, Limpopo

Als deel van zijn belofte om de lokale cultuur te behouden, biedt Leshiba een echt ‘bush’ ervaring in een authentieke stad in de Soutpansbergen. Hun hoofddoel is om de lokale Vendacultuur te behouden, alsook het informatiecentrum voor Indigenous Knowledge te ondersteunen

Madi a Thavha Mountain Lodge

Makhado, Limpopo

De Lodge heeft hun personeel een grondige opleiding, niet alleen over het hotelwezen, maar ze leren bijvoorbeeld ook naaien, bedrijfsmanagement en ze geven regelmatig lessen om het aidsprobleem aan het licht te brengen. Ook werken ze zoveel mogelijk met producten van lokale leveranciers.

Morning Sun Nature Reserve

Soutpansberg Mountains, Limpopo

Morning Sun Reserve is een natuursite waar toeristen naar toe kunnen om heerlijk te ontspannen. Het gebied is de thuis van de Venda, een plaatselijke stam. Eenmaal in het reserve kan men overnachten in de eco-vriendelijke lodge Mashovhela.

31

Motswari Private Game Reserve

Great Kruger NP, Mpumalanga

Bij Motswari stellen ze enkel lokale mensen te werk, leiden ze hun personeel ter plaatse op en investeren ze in de gemeenschap. Daarnaast hebben ze een speciaal dorpje in hun Game Reserve opgericht voor de personeelsleden en hun familie. Zo is hun levenskwaliteit direct veel hoger. Daarnaast organiseren ze lezingen om de HIV-problematiek aan te kaarten.

Sabi Private Game Reserve

Greater Kruger NP, Mpumalanga

Er zijn 4 lodges in dit Game Reserve die zich allen concentreren op activiteiten in de lokale gemeenschap. Ze hebben verschillende lange-termijn projecten lopen die de lokale gemeenschap ten goede zal komen. Zo hebben ze o.a. The Lillydale Environmental Education Centre opgericht. Daar geven ze lezingen over de meest uiteenlopende thema’s.

Umlani Bushcamp

Greater Kruger NP, Mpumalanga

Umlani focust zich op het trainen van plaatselijke werknemers. Daarnaast hebben ze een fonds voor meer educatie voor de plaatselijke jeugd opgericht. Ook geven ze financiële steun aan een plaatselijk weeshuis en steunen ze HIV/aids projecten.

Tswalu Kalahari

Kalahari, Northern Cape

Tswalu probeert om hun personeel zo goed en zo kwaad mogelijk te helpen om hun dagelijkse leven te verbeteren. Zo is er op hun domein een dokter aanwezig waar ze (en hun familie) gratis gebruik mogen van maken. Ook is er constant een docent aanwezig die verschillende vormen van educatie geeft. Daarnaast is er een team dat onderzoek voert naar duurzame activiteiten die georganiseerd kunnen worden in het Kalaharigebied.

!Xaus Lodge

Kgalagadi Transfrontier park, Northern Cape

De lokale gemeenschap wordt zoveel mogelijk betrokken in deze Lodge. Niet alleen als rechtstreekse werknemers, maar ook omdat !Xaus werkt met lokale leveranciers. Zo zijn er vele extra bedrijfjes ontstaan.

Antrim Villa

Cape Town, Western Cape

Het motto van Antrim Villa is Think Local, act Local. In navolging van dit motto kopen ze enkel hun producten bij lokale leveranciers en proberen ze om zo vaak mogelijk organische producten te kopen.

Bartholomeus Klip Farmhouse

Riebeek, Western Cape

Deze guesthouse bevindt zich op een domein waar de eigenaars ook nog een boerderij en een natuurreservaat hebben. Het reservaat is een habitat voor verschillende zeldzame planten en als je geluk hebt kunt u misschien wel een zebra spotten. Ook zorgen ze dat ieder

32

personeelslid een duurzaamheidstraining krijgt. De zeekoe Guest Farm

Oudsthoorn, Western Cape

De Zeekoe heeft zo’n 20 werknemers in dienst waarvan ze allen met hun familie op het domein van de Zeekoe wonen reeds verschillende generaties hebben les gevolgd bij de Zeekoegat basisschool. Omdat het gebouw ondertussen in slechte staat is, staat De Zeekoe ook in voor de bouw van een nieuw gebouw.

Farm 215 nature retreat and fynbos reserve

Stanford, Western Cape

Farm 215 staat bekend voor zijn ecovriendelijke constructie, zijn recycleerprogramma voor vuilnis en water, het gebruik van zonne-energie, … Ook maken ze alleen gebruik van de lokale bevolking om mensen tewerkstellen.

Grootbos Private Nature Reserve

Gansbaai, Western Cape

Grootbos doet zijn best om het fynbos in de regio te beschermen. Ze gaan oa langs bij scholen om hen te wijzen op het belang van Fynbos. Ook sponseren ze het lokale sport- en school programma.

Hog Hollow Country Lodge

The Craggs, Western Cape

Hog Hollow is een country lodge dat gesitueerd is langs de Tuinroute. Het zorgt voor tewerkstelling en carrièremogelijkheden voor de lokale bevolking. Daarnaast doen ze al hun inkopen bij lokale aanbieders.

Jan Harmsgat Country House

Swellendam, Western Cape

Dit adembenemende countryhuis in de heuvels van de Kleine Karoo en de wijnlanden is heel actief bezig met het geven van werkzekerheid aan de lokale bevolking. Ze organiseren workshops waar ze hun vaardigheden kunnen bijspijkeren. Hierdoor maken ze een grotere kans om een goede job te vinden, bij Jan Harmsgat zelf, of bij een andere organisatie

Spier

Stellenbosch, Western Cape

De duurzaamheidsethiek bij Spier is een groot voorbeeld voor andere organisaties. Dit is ook de reden waarom deze organisatie als eerste een certificaat van Fair Trade Tourism heeft ontvangen. Ze hebben een weldoordachte strategie om hun organisatie zo duurzaam mogelijk te maken. Al hun onderzoek (naar bijvoorbeeld waterbesparingen, gebruik van energie, …) zetten ze om in een jaarlijks duurzaamheidsrapport dat terug te vinden is op hun site.

Whalesong Lodge

Gansbaai, Western Cape

Whalesong Lodge is een kleine, intieme guesthouse, gelegen op de kliffen van De Kelders en uitkijkend op Walker Bay. De lodge gebruikt duurzame schoonmaakproducten en doen actief mee aan het sorteren van al hun afval. De

33

gasten worden geïnformeerd over de duurzaamheidsinitiatieven van de Lodge en worden aangespoord om er actief aan mee te werken. !Kwa ttu San Culture and education centre

Grootwater farm, Yzerfontein, Western Cape

In dit educatief centrum kan de hedendaagse persoon veel leren van het San-volk, dat in harmonie met de natuur leefde. !Kwa ttu toont hoe vredevol de San met elkaar en hun omgeving omgingen. Het centrum komt voort uit een samenwerking van de San en de Swiss UBUNTU stichting.

Andulela Experience-Cape Malay cooking safari

Cape Town, Western Cape

Andulela biedt thematische gidsbeurten en incentives aan in Kaapstad en omgeving. De gidsbeurten nemen de gasten mee naar het echte Zuid-Afrika. Ze bezoeken bekende en minder bekende zuidafrikanen en luisteren naar hun levensverhaal en hun kijk op hun land. Zo ontstaat er een interessante wisselwerking van culturen. Daarnaast kunnen er ook kookworkshops gevolgd worden bij de plaatselijke bevolking.

Awol Tours – Masiphumelele Bicycle tour

Kommetjie, Western Cape

Awol biedt fantastische fietstochten aan in de townships buiten Kaapstad. Daarbij betrekken ze zoveel mogelijk de plaatselijke bevolking en geven ze mogelijkheden om in interactie te komen met toeristen. Daarnaast gebruiken ze enkel plaatselijke producten en proberen ze via verschillende kanalen uit te leggen hoe men de negatieve aspecten van het toerisme kan verminderen.

Birds Of Eden

Plettenberg Bay, Western Cape

Birds of Eden is s ’werelds grootste vogelsanctuarium. Ze huisvesten vogels gewond zijn, die gevonden zijn bij mensen thuis, … De bedoeling van Birds of Eden is dat ze de vogels weer kunnen uitzetten in hun natuurlijke habitat. Deze organisatie werkt samen met Monkeyland

Monkeyland Primate Sanctuary

Plettenberg Bay, Western Cape

Monkeyland hanteert hetzelfde systeem als Birds Of Eden. Er zijn veel ZuidAfrikanen die het tof vinden om een klein aapje te houden maar er dan niet meer voor kunnen zorgen als het groot word. Al die apen komen terecht in Monkeyland waar ze vrij van boom naar boom kunnen slingeren.

De Zalze Golf Course

Stellenbosch, Western Cape

De Zalze is momenteel het enige golfparcours dat een certificaat van Fair Trade Tourism heeft ontvangen. Via hun gasten doen ze aan fundraising waarmee ze lokale en duurzame projecten steunen.

34

Dyer Island Cruises

Gansbaai, Western Cape

Dyer Island Cruises probeert zich op vele manieren in te zetten voor een beter milieu. Zo bieden ze niet enkel een ecovriendelijk programma aan om walvissen te spotten, maar zetten ze ook educatieve projecten op poten voor de lokale bevolking. Ook investeren ze in het verschonen van de kust en hebben ze een eigen kunstproject dat plaatselijke vrouwen aan het werk zet.

Marine Dynamics Shark Tours

Gansbaai, Western Cape

Deze organisatie probeert om mensen bewust te maken van de haaienproblematiek in Zuid-Afrika. Er is onder andere een educatief centrum ingericht.

Ocean Blue Adventures

Plettenberg Bay, Western Cape

De winst die deze organisatie maakt door het bezichtigen van dolfijnen, walvissen of haaien wordt bijna integraal gebruikt om de lokale Qolweni township te steunen of om fondsen te geven aan de ORCA stichting. Deze organisatie werkt nauw samen met WWF en the Nature Conversation.

Uthando South Africa

Cape town, Western Cape

Uthando is een uniek reizigersmodel dat lokale en internationale toerismebedrijven en individuele reizigers een betrouwbaar mechanisme voorstelt waar ze al hun duurzame projecten en ideeën in kwijt kunnen. Deze organisatie stelt duurzame projecten ten toon, zorgt voor de nodige fondsenwerving voor dezelfde projecten en geeft andere vormen van assistentie.

White Shark Projects

Kleinbaai, Western Cape

Dit is de winnaar van de Imvelo Responsible Tourism Award van 2008. De eigenaars van White Shark Projects zijn 3 zuid-afrikaanse vrouwen en ook de rest van het personeel zijn stuk voor stuk Zuid-Afrikanen. Ze focussen zich op het behoud van de grote witte haai door verantwoord toerisme en onderzoek.

35

2.3 Toeristische attracties in Zuid -Afrika Zuid-Afrika is een zodanig uitgestrekt land dat het bijna onmogelijk is om alle bezienswaardigheden in één reis te bezichtigen. Toch proberen de touroperators een zo volledig mogelijke reis aan te bieden. Hieronder zie je twee routes die een zo groot mogelijk deel van Zuid-Afrika aandoen in één reis.

Figuur 1: rondreis Live To Travel

Figuur 2: rondreis AfricaTours

Zoals je kunt zien op de kaarten, worden bij deze reizen zowel het noordelijk als zuidelijk deel van Zuid-Afrika aangedaan. In de meeste gevallen worden deze twee regio’s gecombineerd door een binnenlandse vlucht. Omdat er tijdens deze reizen enorm veel bezocht wordt in een relatief korte tijd, opteren veel toeristen om maar één bepaalde regio te bezoeken tijdens één reis. Zo hebben ze meer tijd om bepaalde bezienswaardigheden te bezoeken en echt kennis te maken met de cultuur van het land.

36

Bezienswaardigheden Grosso modo kan je in Zuid-Afrika 6 grote, toeristische regio’s onderscheiden. Je hebt Kaapstad en omgeving, West-Kaap, Oost-Kaap, Kwazoeloe-Natal, het Grote Noorden en Johannesburg en omgeving. (Kari, 2010)

Figuur 3: toeristische regio’s

Dit zijn ook de regio’s die terugkomen in de producten die we bij de Belgische touroperators vinden. In bijlage is er een korte samenvatting van wat iedere regio te bieden heeft.

37

2.3.1 Meerdaagse wandelreizen Als je de prachtige, ongerepte natuur in Zuid-Afrika van dichtbij wil beleven, zijn de vele, meerdaagse wandelingen die het land rijk is zeker een aanrader. Ik som de belangrijkste, meerdaagse tochten op. Daarnaast heb ik het ook even over de andere populaire vorm van het wandelen: de game walks. Dit zijn safaritochten die je niet met een voertuig doet, maar te voet. Giants Cup Hiking Trail De Giants Cup Hiking Trail is de enige bewegwijzerde route in de Ukhahlamba Drakensbergen. De route is zo’n 70 kilometer lang en wordt gedaan in 5 dagen. Dit wil zeggen dat de route in 5 secties is onderverdeeld en dat er ook 5 overnachtingsplaatsen zijn. De overnachtingsplaatsen zijn meestal verlaten boerderijen waarvan er slaapzalen gemaakt zijn. In iedere boerderij vind je stromend water, een toilet, tafels en stoelen en stapelbedden met matrassen. Tenten zijn niet toegelaten. De wandelaars mogen dus alleen overnachten in de daarvoor voorziene plaatsen. De route start aan de Sani Pass en eindigt aan Garden Castle. De route mag ook enkel maar in die richting gelopen worden, niet omgekeerd. De Giants Cup Hiking Trail hanteert een limiet van maximum 30 wandelaars per dag. Dit wil zeggen dat het aangeraden is om op voorhand te boeken, zeker in het hoogseizoen. Dagelijks doen rangers ook een stuk van de wandeling om te zien of alles in orde is op de accommodatie en of er geen problemen zijn onderweg. Die rangers kunnen ook boetes geven op het achterlaten van vuiligheid, als je bloemen of planten plukt of als de wandelaars op een andere manier schade berokkenen aan de omgeving. Dolphin Trail De Dolpin Trail loopt doorheen het Tsitsikama National park, is 20 kilometer lang en de wandelaars doen er 3 dagen over om de tocht uit te wandelen. Wandelaars die de Dolphin Trail bewandelen doen dit in echte luxe. Ze betalen 3000 Rand per persoon ( ± €215) maar daar krijgen ze ook wel iets voor in de plaats. Zo is het eten, de accommodatie (in 4 sterrenhotels) en de vergunningen inclusief. Ze hoeven hun bagage niet te dragen tijdens de tocht want die wordt telkens naar de volgende overnachtingsplaats gevoerd. In ieder hotel krijgen ze s ’avonds een maaltijd voorgeschoteld en s ’ochtends is er een ontbijtbuffet. Voor de middag krijgen ze een lunchpakket mee. De prijs is ook inclusief een boottochtje en een 4x4tocht. Langs de Tsitsikamma kust hebben de deelnemers een grote kans om walvissen, dolfijnen of otters te spotten. De Dolphin Trail is lid van de Green Flag Trails. Dit is een organisatie die nagaat welke tochten er voldoen aan minimum standaarden voor accommodatie, faciliteiten, service en daarnaast ook zorgen voor het behoud van de natuur en de omgeving. Otter Trail 38

Net zoals de Dolphin Trail loopt de Otter Trail doorheen het Tsitsikamma National Park. Maar dit is ook de enige gelijkenis. De Otter Trail is een moeilijke vijfdaagse tocht van 42 kilometer. Het is het eerste officiële wandelpad in Zuid-Afrika en tevens ook één van de bekendste. Volgens kenners is het geen gemakkelijke tocht, met veel steile stukken en de Bloukrans rivier die men moet doorwaden of overzwemmen. De tocht hanteert een maximum van 12 personen per traject. Het is dus zeker van belang dat je op voorhand boekt indien je interesse hebt om de tocht te doen. Er zijn 4 overnachtingsplaatsen die prachtige uitzichten geven op de zee of het bos. Eigen tenten zijn niet toegelaten en net zoals de Dolphin Trail is deze tocht lid van de Green Flag Trails. Hoerikwaggo Trail De Hoerikwaggo is een 75 kilometer lange tocht die 5 dagen in beslag neemt. Hij loopt van Cape Point naar de voet van de Tafelberg. De mogelijkheid bestaat om een bepaald traject van de route te doen. Voor diegene die de volledige route doen is het verplicht om te overnachten in één van de 4 tentenkampen. Ook hier is het van belang dat je op voorhand boekt aangezien er per tentenkamp maar 12 wandelaars kunnen slapen. De route is een mooi voorbeeld van duurzaamheid dat toegepast wordt in het wandeltoerisme. Zo is het pad gemaakt door mensen uit de nabijgelegen townships. Het is vanzelfsprekend dat deze paden geen impact nagelaten hebben op de natuur en de omgeving. De gidsen zijn lokale mensen die opgeleid zijn door SANparks (South-African National Parks Association). Ten slotte wordt er in de tentenkampen enkel gebruik gemaakt van zonne-energie, doen ze aan watermanagement, gebruiken ze bio afbreekbare zeep, enz. De organisatie raadt aan om de wandeling te doen met een gids, maar voor degene die de Hoerikwaggo Trail echt alleen willen doen, zijn er landkaarten te koop.

2.3.2 Game Walks Game Walks kan je letterlijk vertalen als wandelsafari. Volgens velen is dit de puurste vorm van safari. African Travel Gateway somt criteria op waaraan een goede wandelsafari moet voldoen en deelt daarnaast de verschillende soorten game walks op in 4 basistypes. Game Walks volgens African Travel Gateway De basiscriteria voor Game Walks zijn eigenlijk vrij simpel. Zo moeten deze safari’s gebeuren in de Afrikaanse wildernis en moet er game en plain te zien zijn. Game zijn dieren die een potentieel gevaar vormen voor de mens. Een voorbeeld daarvan is de Big 5. Plain daarintegen zijn meestal herbivoren en vormen geen reëel gevaar. Dit kunnen dan impala’s of kudu’s zijn. De primitieve safari is een eerste basistype. Dit is de puurste vorm onder de wandelsafari’s en duurt meestal enkele dagen. De reizigers dragen een eigen 39

rugzak met eten, kleren, een tent, enz. Er is geen vaste overnachtingsplaat voorzien. Iedere avond zet de groep hun eigen tent op en dit telkens op verschillende plaatsen. Deze manier van reizen is dus echt wel back to basic. Wat meer luxe kan je vinden bij de wandelsafari met permanent tentenkamp. Dit is ook een meerdaagse safari, maar hier keert men iedere keer terug naar dezelfde overnachtingsplaats. Meestal zijn er s ’morgens, s ‘middags en s ‘avonds wandelingen gepland, maar voor degene die liever in het tentenkamp blijft is dit geen enkel probleem. De reizigers hebben een basis aan comfort zoals goede bedden, een douche en toilet, … In sommige gevallen is de accommodatie enorm luxueus en is er bijvoorbeeld een zwembad voorzien. Tijdens deze safari ligt de nadruk vooral op het begrijpen en ervaren van de Afrikaanse wildernis. Zo doen de toeristen samen met een gids aan tracking, leren ze sporen herkennen, leren ze wat verschillende geluiden betekenen, … De klassieke wandelsafari is ook een meerdaagse safari. Hier lopen de reizigers van accommodatie naar accommodatie. Deze accommodatie kan ofwel een tijdelijk tentenkamp zijn, of luxueuze lodges. Deze safari doet aan als een echte reis. Je trekt constant van de ene plaats naar de andere en ziet ondertussen de landschappen en omgeving veranderen. Ook het romantische aspect speelt hier een rol. Dit is namelijk de manier waarop ontdekkers en jagers het tientallen jaren geleden deden. Ten slotte hebben we nog de dagwandeling vanuit een safarilodge. Deze mogelijkheid wordt door vrijwel ieder nationaal park aangeboden. Het is een 2 à 4 uur durende tocht en meestal een optionele activiteit waar de hoofdactiviteit gamedrives zijn.

2.3.4 Lijst van Zuid-Afrikaanse bezienswaardigheden op de UNESCO Werelderfgoedlijst Dat een land zoals Zuid-Afrika ook enkele bezienswaardigheden heeft die op de UNESCO werelderfgoedlijst staan, spreekt voor zich. Ik overloop kort de bezienswaardigheden en bekijk ook eens of het toerisme een positief of negatief effect heeft op deze plaatsen. Richtersveld Cultural & Botanical Landscape Richtersveld is een 160 000 hectares tellende bergachtig woestijngebied in het Noordwesten van Zuid-Afrika. Het is het enige oorspronkelijke woestijngebied van Zuid-Afrika en zo’n 1/3 van de aanwezige flora vind je alleen hier. De reden waarom UNESCO het gebied in 2007 tot werelderfgoed heeft uitgeroepen, heeft te maken met de bevolking. Richtersveld is namelijk de thuis van de Nama bevolking, afstammelingen van de Hottentotten. De Nama zijn rondtrekkende herders die er seizoensgebonden migraties op nahouden. Zij en hun vee leven van het landschap rondom hen.

40

Richtersveld is een van de weinige regio’s in Zuidelijk Afrika waar nog nomaden leven. In het landschap zijn er ook verschillende voorbeelden van hun aanwezigheid. Zo maken ze verplaatsbare hutten (Haru Oms), zijn er overal graaspatronen van hun vee, … Het feit dat de Nama zoveel rondtrekt is goed voor de biodiversiteit van het gebied. Hun vee laat namelijk mest achter, waardoor de bodem vruchtbaarder wordt. Omdat de populatie aan het verkleinen is, kan dit eventueel een probleem worden in de toekomst. Maloti-Drakensberg Park Maloti-Drakensberg Park is een gebied met veel rotsen en grotten, meer dan 250 endemische plantensoorten en de bijhorende fauna. Let op, dit gebied is niet te verwarren met het Drakensberg NP. Het Drakensberg NP is een deel van het groter Maloti-Drakensberg Park. Hier vind je de meest geconcentreerde groep rotstekeningen in Afrika, ten zuiden van de Sahara. Dat was de reden voor UNESCO om het gebied in 2000 uit te roepen tot werelderfgoed. De rotstekeningen zijn gemaakt door het SAN-volk die zo’n 4000 jaar geleden in het gebied leefden. De rotstekeningen zijn van uitstekende kwaliteit en weerspiegelen de toenmalige relatie tussen mens en dier. Ook zijn er enkele tekeningen die spiritueel van aard zijn. Het gebied is kwetsbaar voor externe factoren zoals agricultuur en toerisme, maar dit zijn verre van de grootste gevaren. Maloti-Drakensberg Park is het meest kwetsbaar voor vuur of opkomende nieuwe planten- en diersoorten die de oorspronkelijke fauna en flora wegjagen of overwoekeren. Om ervoor te zorgen dat het toerisme geen schadelijke factor wordt, is er een overeenkomst getekend tussen Ezemvelo KZN Wildlife en lokale stakeholders. Daarnaast zijn er verschillende organisaties, zoals UNESCO, Peace Parks, Fair Trade Tourism, … die nauwlettend toekijken. Robbeneiland Robbeneiland is een eiland dat enkele kilometers buiten Kaapstad ligt. Tussen de 17de en de 20ste eeuw werd het eiland gebruikt als lepra-eiland, militaire basis en gevangenis. Maar natuurlijk is het eiland het meeste gekend voor zijn laatste functie; de gevangenis waar alle apartheidsstrijders opgesloten zaten. De bekendste was Nelson Mandela, die maar liefst 20 jaar in de gevangenis heeft doorgebracht. Toen de Apartheid viel, in 1990, zijn alle apartheidsstrijders vrijgelaten. Toch heeft de gevangenis zelf maar zijn deuren gesloten in 1996 en in 1999 is het uiteindelijk UNESCO Werelderfgoed geworden. Momenteel is het eiland een groot openluchtmuseum. De toeristen nemen de boot vanuit het Victoria & Albert Waterfront in Kaapstad. Eenmaal ter plaatse krijgen ze eerst een rondtoer per bus en daarna is er nog een rondleiding in de gevangenis zelf. Wat de rondleiding speciaal maakt, is dat ze gegeven wordt door ex-gevangen die nog op Robbeneiland gezeten hebben. Ze vertellen hun eigen ervaringen en rammelen niet zomaar feiten op. De tand des tijds en het toerisme vormen een potentieel gevaar voor het eiland en de gebouwen. Er is een volledig onderhoudsteam aangesteld die ervoor zorgt 41

dat de gebouwen in goede staat blijven. De organisatie vindt het wel heel belangrijk om te benadrukken dat alles op het eiland authentiek is. Er zijn verschillende organisaties (the National Heritage Resources Act, the World Heritage Convention Act , the Cultural Institutions, the National Environmental Management Act, National Environmental Management: Biodiversity Act en the National Environmental Management: Protected Areas Act) die het eiland beschermen. Ook de minister van ontwikkeling en toerisme zegt dat “elke negatieve ontwikkeling met mogelijke impact op de eigendom niet toegestaan zal worden door het departement van toerisme.” Beschermde gebieden van de Cape Floral regio. De Cape Floral regio omvat 8 beschermde gebieden in de West- en Oostkaap. Alles samen is dit zo’n 553 000 hectare. Cape Floral is een van de vruchtbaarste gebieden ter wereld en het is de thuisbasis van 20% van de flora op het Afrikaanse continent. Het bekende Fynbos is een unieke vegetatie, enkel terug te vinden in de Cape Floral. Fynbos kan vertaald worden als fijn hout en zijn laaggroeiende, groenblijvende struiken met veel takken en bloemen. In het voorjaar bloeit het Fynbos en is het hele gebied ondergedompeld in prachtige kleuren. Naast de 553 000 hectare beschermd gebied omvat de Cape Floral ook nog een bufferzone van maar liefst 1 315 000 hectare. Dit om de nodige faciliteiten, zoals bezoekerscentra, … op te trekken, maar ook om bv de effecten van de klimaatsverandering te verlichten. Het grootste gevaar is niet het toerisme, maar vuur en vreemde vegetatie die de bestaande vegetatie overwoekert. Het gebied dat het meest onder druk staat is de Cape Peninsula NP. De Cape Floral regio wordt beschermd door South African National Parks, Western Cape Nature Conservation Board en Eastern Cape Parks Board. Samen vormen deze 3 organisaties de Cape Floral Region Protected Areas World Heritage Property Joint Management Committee. De bescherming van het gebied maakt vorderingen. Dit door speciale acties en programma’s van bovengenoemde organisaties, maar ook door het groeiende bewustzijn bij de toerist en bij de inwoners. Die beseffen alsmaar meer hoe belangrijk het is dat dergelijke sites blijven bestaan. Vredefortkrater De Vredefortkrater ligt op zo’n 120 kilometer ten zuidwesten van Johannesburg. Het is de grootste inslagkrater ter wereld. De krater heeft een doorsnede van 300km² en is de oudste krater, tot op heden, gevonden op aarde. Voor wetenschappers is de krater van ongelooflijk belang, het is namelijk de enige inslagkrater op aarde waar er een volledig geologisch profiel is gevormd. Door de inslag is er geologisch bewijs voor de geschiedenis en evolutie van de aarde en wordt het voor wetenschappers makkelijker om onze planeet te begrijpen. Dit gebied is toeristisch gezien niet zo belangrijk, dus het toerisme op zich vormt niet echt een groot gevaar voor de site. Wel is er nood aan een strategisch plan om het feit dat dit een beschermde site is, te laten samengaan met het feit dat hier nog mensen wonen (het stadje Vredefort ligt midden deze krater). De 42

overheden hebben ook beslist dat iedere ontwikkeling in het gebied een test zal moeten ondergaan om te meten wat de gevolgen op korte en lange termijn zullen zijn. iSimangaliso Wetland Park iSimangaliso Wetland Park was de eerste site in Zuid-Afrika die een UNESCO World Heritage site werd, dit in 1999. Het park heeft een oppervlakte van 239 566 hectare en bevat 3 grote meren, 8 verbonden ecosystemen, de enige overgebleven moerassen van Zuid-Afrika, 25 000 jaar oude duinen en meer dan 526 verschillende soorten vogels. De vistechnieken die de nabijgelegen bevolking gebruikt zijn meer dan 700 jaar oud, er zwemmen, dolfijnen, walvissen en haaien. De locatie (het park ligt tussen tropisch en subtropisch Afrika) en de wisselwerking tussen land en water zorgt voor spectaculaire vergezichten. Het park is niet bewoond, met uitzondering van 6 kleine townships in de omgeving van Kosi Bay. Ook zijn er 2 dorpen die geen deel uitmaken van het park maar enclaves zijn. In totaal zijn er zo’n 100 000 mensen uit 48 verschillende stammen die leven in dorpen rondom het park. Er zijn speciale acties op poten gezet om conflicten met die bevolking te vermijden en om de bewoners een zo groot mogelijk voordeel uit het park te laten halen zoals vrije ingang, werkgelegenheid, … Het toerisme wordt binnen de perken gehouden. Zo is 1/3 van het park niet toegankelijk voor toeristen, 1/3 is beperkt toegankelijk en is een ranger altijd verplicht en 1/3 is vrij toegankelijk. Bij het gebied dat vrij toegankelijk is wordt van nabij opgevolgd wat de (mogelijke) schade zou kunnen zijn en worden er natuurlijk ook de nodige acties ondernomen.

2.3.4 Nationaal parken en game reserves in Zuid-Afrika Zuid-Afrika staat zonder twijfel bekend als safaribestemming. De meeste toeristen denken dat safari’s altijd samengaan met nationale parken, maar dit is een veelgemaakte fout. Hieronder leg ik kort even de belangrijkste verschillen uit tussen een nationaal park en een game reserve.

Nationaal park

Game reserve

De eigenaar van een nationaal park is altijd de overheid. Omdat de overheid de eigenaar is zijn nationale parken altijd gebonden aan openingsuren. Dit wil dus zeggen dat er bijvoorbeeld geen nightdrives mogelijk zijn in nationale parken. Nationale parken voeren meestal geen limiet in qua voertuigen. Gewone toeristen mogen dus met hun

Game reserves zijn altijd de eigendom van één of meerdere particulieren. Omdat de eigenaar van een game reserve zelf mag kiezen wanneer hij open en gesloten is zijn bepaalde zaken zoals nightdrives meestal geen probleem, zolang ervoor betaald wordt. Game reserves werken vaak met een ranger en 4x4’s. Het is er vaak ook minder druk omdat er hier wel een 43

huurwagen het park in. Wel is belangrijk dat de voertuigen te allen tijden op de weg moeten blijven. Self-drive mogelijk alsook self-catering accommodatie. Niet enkel wilde dieren maar soms ook enkel flora en kleine fauna

limiet op het aantal voertuigen wordt gelegd. Game reserves zijn meestal luxueuzer. Focus ligt altijd op het wild

Er zijn tientallen game reserves in Zuid-Afrika, de één al groter en interessanter dan de anderen. Daarnaast telt Zuid-Afrika maar liefst 19 nationale parken. SANParks (South-African National Parks) is de overkoepelende organisatie voor die nationale parken. Hun missie omschrijven ze als volgt: To develop, manage and promote a system of national parks that represents the biodiversity and heritage assets by applying best practice, environmental justice, benefit sharing and sustainable use. (SANParks, 2014)

Hieronder volgt een kort opsomming van alle nationale parken in Zuid-Afrika: 1. Addo Elephant National Park 2. Agulhas National Park 3. Augrabies Falls National Park 4. Bontebok National Park 5. Camdeboo National Park 6. Garden Route (Tsitsikamma, Knysna, Wilderness) National Park 7. Golden Gate Highlands National Park 8. Karoo National Park 9. Kgalagadi Transfrontier Park 10.Kruger National Park - Kruger National Park is enkel het Nationaal Park - Greater Kruger National Park is het Kruger National Park samen met aanpalende private parken (meestal zonder hek) - Greater Limpopo Transfrontier Park is het Greater National Park samen met een gedeelte van Mozambique

11.Mapungubwe National Park 12.Marakele National Park 13.Mokala National Park 14.Mountain Zebra National Park 15.Namaqua National Park 16.Table Mountain National Park 17.Tankwa Karoo National Park 18.West Coast National Park 19.Richtersveld Transfrontier Park 44

2.4 Conclusie Eenmaal ik de duurzame labels begon op te zoeken viel het mij op hoeveel verschillende labels er wel niet waren. Op die manier wordt het voor de toerist enorm moeilijk om door het bos de bomen nog te zien. Dit kan ook de deur openzetten naar greenwashing. Als een hotel gecertificeerd wordt door een label die eender wie certificeert voor een zekere som geld heeft het niet veel zin om te werken met dergelijke labels. Voor Zuid-Afrika is de belangrijkste label zonder twijfel Fair Trade. Toeristische organisaties vragen vrijwillig of ze in aanmerking komen voor een certificaat. Na een externe audit wordt dan beslist of dit al dan niet het geval is. Momenteel heeft Fair Trade een zeventigtal organisaties gecertificeerd. Dit wil zeggen dat er zeker voldoende bouwstenen zijn om een duurzame reis in Zuid-Afrika te maken. Zuid-Afrika is een groot land. Dit heeft als voordeel dat er voor iedere toerist wat wils is. Ze hebben enorm veel verschillende bezienswaardigheden gaande van natuur tot cultuur. Een nadeel echter, is dat het moeilijk wordt om alles in één reis te zien.

45

3.Is er ruimte voor duurzame reizen op de Belgische markt? 3.1 Inleiding Op het einde van hoofdstuk 2 hebben we besloten dat Zuid-Afrika zeker potentieel heeft om een duurzame reis te organiseren. Deze reis organiseren heeft echter weinig nut als er geen interesse voor is op de Belgische markt. In dit hoofdstuk onderzoek ik of de Belgische reiziger openstaat voor duurzame reizen. Niet enkel de reizigers spelen een belangrijke rol in dit verhaal, ook de touroperators zijn van belang. Als de Belg geïnteresseerd is in duurzame reizen moet er natuurlijk ook voldoende aanbod zijn. Daarom onderzoek ik enkele touroperators die reizen op Afrika aanbieden. Zijn ze actief bezig met duurzaam toerisme en straalt dit ook uit op hun aanbod?

3.2 Leeft de trend duurzaamheid op de Belgische markt? In 2012 schreef Weekend Knack dat duurzaam reizen één van de 7 trends zou zijn dat jaar. Letterlijk ging het als volgt; “Duurzaam reizen is een trend die reeds een aantal jaren aan belang wint en ook in 2012 onverstoord verdergaat.” (weekend.knack.be, 2012)

Weekend Knack was niet het enige medium dat duurzaam toerisme dat jaar als trend noemde. Ook onder andere het Nieuwsblad, Belgacom, de Telegraaf schreven over het duurzaam toerisme als trend voor 2012. Natuurlijk zijn deze bronnen algemene media, die zich niet specialiseren in de toeristische sector. Om te weten wanneer de toeristische sector de trend duurzaamheid begint te vernoemen neem ik een kijkje naar de trendrapporten van trendwatcher Herman Konings

3.2.1 Trendrapporten Herman Konings 2011 In 2011 steekt Pierre Fivet, directeur van Vacansoleil, als eerste van wal. Volgens hem worden groene vakanties steeds populairder. Ook de digital marketing manager van Thomas Cook, Hans Smellinckx volgt deze mening. Volgens hem heeft de groene economie in 2010 een echte verfrissing gekend. De groene sectoren waren de snelst groeiende sectoren in 2010 en zullen dit blijven voortzetten in 2011. Ook zegt hij dat de consumenten niet dom zijn. Als ondernemer kan je jezelf niet zomaar een label opplakken en doen alsof je groen bent. Ze zullen effectief de eerste stap moeten zetten. 46

Ten slotte schrijft ook Herman Konings zelf een stukje over duurzaam toerisme. Volgens hem zullen hotels “hun groene status niet meer kunnen verdienen door hun gasten enkel te vragen om hun handdoeken te hergebruiken.” (TravelTrends, 2011)

2012 Peter van den Steen, directeur Specialist Business Unit van Thomas Cook vermeldt in 2012 kort even de trend duurzaamheid onder de quote “Sustainism is the new modernism”. Katelijne Haelters, leisure sales director van Accor Hotels zegt dan weer dat eco-friendly reizen en het belang van een duurzame ontwikkeling toeneemt in de sector. Volgens haar besteedt zowel de leisure als business klant hier aandacht aan. Dit geeft dan ook als gevolg dat de hotelsector met energiebesparende maatregelen en andere initiatieven op de proppen komt. (TravelTrends, 2012)

2013 In 2013 is Anna Pollock van Conscious Travel de enige die het over duurzaam toerisme heeft. Volgens haar zal in 2013 niet enkel de reiziger duurzame beslissingen nemen maar zullen het de bedrijven en overheden zijn die het belang van duurzaamheid beginnen in te zien. “I would like 2013 to emerge as the year which the global tourism industry woke up, grew up en stepped up”. (TravelTrends, 2013)

Besluit In het trendrapport van 2011, de eerste versie van het trendrapport, was duurzaam toerisme het meest besproken. De manier waarop Hans Smellinckx en Herman Konings het erover hadden, doet vermoeden dat de eerste vermelding van duurzaamheid als trend in de toeristische sector enkele jaren daarvoor was. Hans spreekt daar expliciet over 2010. Het valt ook op dat per jaar het aantal vermeldingen van duurzaam toerisme evenredig vermindert. In het trendrapport van 2014 heeft niemand het meer over dit onderwerp. Dit hoeft echter niet meteen als negatief gezien te worden. Misschien ziet de toeristische sector duurzaam toerisme niet meer als trend, maar als een gevestigde, vaste waarde. En dat kan alleen maar toegejuicht worden.

3.2.2 Staat de Belgische reiziger open voor duurzaamheid? Toerisme Vlaanderen schreef in 2009 een handleiding voor het integreren van duurzaamheid. In die handleiding hadden ze volgende vragen opgenomen: 1. Zou de invoering van een keurmerk dat garanties biedt voor het milieuvriendelijk karakter van hotels, vakantiewoningen, campings, enz. uw keuze van het logies beïnvloeden? In 2004 zou 42,2% van de Belgische reizigers daarop geantwoord hebben dat ze meer zouden kiezen voor logies met een keurmerk. Toen ze in 2007 dezelfde vraag 47

stelden was dat percentage gestegen naar 67,7%. Een positieve vooruitgang die zeker bewijst dat de Belg openstaat voor duurzame reizen. Of toch niet? Toerisme Vlaanderen stelde ook volgende vraag: 2. Bent u bereid om bovenop uw vakantiebudget in beperkte mate financieel bij te dragen voor het behoud van natuur en/of cultuur op uw vakantiebestemming? In 2004 antwoordde slechts 14,1% daarop ja, zonder voorwaarden. 34,4% antwoordde ja, met voorwaarden. In 2007 waren die percentages gestegen naar 23,6% die zonder voorwaarden een meerprijs zouden betalen en 43,2% die het zouden overwegen indien er enkele voorwaarden waren vervuld. Toerisme Vlaanderen besluit hieruit dat duurzaam toerisme wel meer begint te leven bij de Belgische reiziger maar dat die er meestal geen meerprijs voor wil betalen. Gelukkig is het percentage dat dit toch wil doen aan het evolueren in stijgende lijn. In het Trendrapport van 2011 zegt Hans Smellinckx dat 40% van de Belgische reizigers wel duurzamere reizen wil maken, maar dat slechts 4% dit ook effectief doet. De reden daarvoor kan zijn dat ze niet goed weten hoe ze eigenlijk duurzaam moeten reizen of de prijs kan ook een extra factor zijn. Ook een publicatie van het West-Vlaams Studiebureau (WES) bevestigt deze uitspraak. In die publicatie vatten ze 30 jaar reisgedrag van de Belgen om in 11 trends. Om te beginnen wordt duurzaamheid nergens vermeld en zijn er zelfs enkele trends die regelrecht ingaan tegen het duurzaam principe. Zo gaan ze frequenter maar steeds korter op reis. In hoofdstuk 1 hebben we gezien dat het juist beter is om minder maar langere vakanties te hebben. Ook het gebruik van het vliegtuig is, zoals je hieronder kunt zien, fenomenaal gestegen en er komt nog altijd geen einde aan die groei. (bron: WES-onderzoek naar reisgedrag van de Belgen)

Figuur 1: Transportmiddel van de Belgische toerist

48

3.3 Doen de Belgische touroperators mee aan duurzaam toerisme? Eerder in dit hoofdstuk hebben we uitgezocht of Belgen openstaan voor duurzame reizen. Daarnaast is het natuurlijk ook belangrijk om te weten hoe de Belgische touroperators hier tegenover staan. Naast de twee generalisten (Jetair en Thomas Cook) onderzoek ik enkele touroperators die zich vooral op Afrika toespitsen. Bij iedere touroperator werk ik op dezelfde manier. Eerst bekijk ik wat ze op hun website of brochure vermelden over duurzaam toerisme. Daarna bekijk ik hun eigenlijke aanbod en ga ik na of dit duurzaam is. 3.3.1

Thomas Cook

Website Op de website van Thomas Cook is er een klein stukje dat handelt over duurzaam toerisme. Zo geven ze enkele tips en leggen ze uit hoe zij de daad bij het woord voeren. Volgens hun website sorteren ze, beperken ze papiergebruik, stimuleren ze hun personeel om de trap te nemen in plaats van de lift, geven ze een cursus ecodriving aan hun personeel en bieden ze een treinabonnement aan voor woonwerkverkeer. De informatie op hun website vind ik eerlijk gezegd wat pover. Zeker in vergelijking met de site van Thomas Cook in Nederland. Daar melden ze dat alle Travelshops in Nederland groene stroom gebruiken. Ook is het aantal gedrukte brochures sinds 2003 met 33% verlaagd en wordt 90% van de brochures op gerecycleerd papier gedrukt. Ook zeggen ze, zonder verdere uitleg te geven, dat ze samenwerken met Travelife. Als we dan een kijkje nemen op de website van Thomas Cook International is het weer een volledig ander verhaal. Ze hebben een volledige website uitgewerkt omtrent duurzaamheid. Zo beginnen ze eerst uit te leggen wat duurzaam toerisme juist inhoudt, wat ik wel een goed idee vind, want niet alle reizigers die met Thomas Cook reizen zijn hierover op de hoogte. Daarna wordt ook vermeld dat ze samenwerken met Travelife en hier staat wel meer uitleg omtrent die samenwerking. Zo probeert Thomas Cook vooral samen te werken met hotels die een Travelife certificaat hebben ontvangen. Die hotels krijgen ook een logo in de brochure zodat de klant weet over welke accommodaties het juist gaat. Daarnaast werken ze samen met Born Free, een organisatie die strijdt tegen de exploitatie van dieren in gevangenschap. Thomas Cook vraagt aan zijn klanten het te melden indien ze zaken zien die niet door de beugel kunnen. Ten slotte vragen ze hun klanten om dotaties. Ze kunnen een sms’je sturen naar een bepaalde nummer en zo geven ze 2 pond aan verschillende projecten in het buitenland. Ze hebben bijvoorbeeld al verschillende studiebeurzen kunnen uitdelen voor jongeren in achtergestelde wijken in Turkije.

49

Wil dit dan zeggen dat Thomas Cook België de slechtste leerling van de klas is? Nee, want ze doen wel degelijk meer dan hetgeen ze op hun site vermelden. Zo hebben ze in 2010 een dossier ingediend om één van de kanshebbers te zijn voor de Travel Award Sustainable Touroperator. In dat dossier stonden toch wel enkele zaken waardoor je zag dat Thomas Cook België wel moeite deed. Ze hebben een werkgroep opgericht die volledig rond duurzaamheid draait. Ook hebben ze een marktonderzoek omtrent duurzaamheid gedaan om te weten te komen of hun klanten een meerprijs zouden willen betalen voor een duurzamere reis en hebben ze een code of conduct opgemaakt voor hun leveranciers. Ten slotte werken ze, zoals het hoofdbureau, samen met Travelife. Dit zijn zeker zaken die het vermelden waard zijn op de website. Aanbod Thomas Cook heeft in totaal 16 verschillende brochures, gaande van vliegvakanties, naar campings en een volledige brochure over Lourdes. Als je hun meest gebruikte brochures, die van de vliegvakanties, bekijkt, staat er eigenlijk niets vermeld over duurzaamheid. Ook heb ik bij geen enkele accommodatie een logo van Travelife gevonden, zoals Thomas Cook International zei. Het overgrote deel van de accommodatievormen zijn All Inclusives. Niet meteen het toonbeeld van duurzaamheid dus. Als je dan de brochure rondreizen, de brochure waar ZuidAfrika in voorkomt, bekijkt vermelden ze wel even kort het onderwerp duurzaamheid. In het begin geven ze de klant 10 goede redenen om met Thomas Cook te reizen en één van die redenen is duurzaam toerisme. De rondreizen zelf worden gemaakt in redelijke grote groepen (maximum 28 personen). Hun logies zijn jammer genoeg vaak grote ketens, ook op rondreizen. Zo wordt er in Jordanië in de Mövenpick overnacht. Wat mij wel opvalt is dat het gebruik van binnenlandse vluchten goed meevalt bij de rondreizen. 3.3.2

Joker

Website Het eerste wat opvalt als je de site van Joker gaat bekijken, is hun aankondiging dat ze als eerste Belgische touroperator het Travelife duurzaamheidscertificaat hebben gekregen. Daarnaast hebben ze ook al 3 maal de Travel Magazine Award voor meest duurzame touroperator van het jaar gekregen. Ze profileren zichzelf dus echt wel als duurzame touroperator. Op hun website vertellen ze hoe ze dat precies doen, duurzaam reizen. Ze zorgen ervoor dat hun reizen in kleine groepen (maximum 13 personen) gebeurt, slapen in eenvoudige logies, zorgen voor verantwoord transport en een eerlijk prijsbeleid. Ook hebben ze een samenwerking lopen met karavaan en de Via Via Tourism Academy, namelijk het Projectenfonds. Via het Projectenfonds zetten ze samenwerkingsprojecten op in verschillende landen die Joker aandoet. Ze hebben bijvoorbeeld een opleiding gegeven aan gidsen in Peru en Mali. Daarnaast compenseren de reisbegeleiders iedere vlucht die ze nemen met Greenseat en 50

Joker biedt natuurlijk ook die mogelijkheid aan. Ten slotte staat er een 8 pagina’s tellend document over duurzaam beleid in de Jokerkantoren online. Joker stond ook aan de wieg van de Via Via Tourism Academy. Dit is een vzw, ontstaan in 2001, die actief is op het domein van toerisme voor duurzame ontwikkeling. In het zuiden richten ze zich op het sensibiliseren van lokale overheden, educatieve instellingen en ondernemers. In het noorden richten ze zich dan weer op het sensibiliseren van reizigers, studenten en de toeristische sector. Aanbod Joker heeft al hun reizen ondergebracht in 3 verschillende brochures; Joker Avontuur, Go -26 en Kaap 46. Nadat ik hun brochures uitvoerig bekeken heb, kan er inderdaad wel besloten worden dat Joker hun best doet voor duurzame reizen aan te bieden. De groepen zijn echt wel klein, bij de Kaap 46 brochures mogen de groepen maximaal 11 reizigers tellen. Ook doen ze hun best om met alternatieve vervoermiddelen te reizen. Zo gebruiken ze in hun Senegal reis het openbaar vervoer. In Jordanië slapen ze in tentjes of onder de sterrenhemel als het weer het toelaat. Daarnaast zijn er ook veel reizen waar er meerdaagse wandeltochten inzitten. Toch heb ik nog enkele kleine bedenkingen bij sommige reizen, al zijn die misschien op het randje van muggenziften. In de reis naar Madagascar zit tot twee maal toe een binnenlandse vlucht. Misschien zou het toch mogelijk zijn om dit te reduceren tot 1 binnenlandse vlucht door een andere reisroute te volgen? Op een andere reis bezoeken ze twee landen (Rwanda en Oeganda) in 16 dagen. Dit strookt niet echt met het idee om traag te reizen. Het is misschien een mogelijkheid om ofwel meer dagen uit te trekken voor deze reis? Ten slotte mijn grootste opmerking: in de rondreis in Zuid-Afrika gebruiken ze verschillende huurwagens om de groep te verplaatsen. Hier kan er zeker gezorgd worden voor een soort minibusje waar de volledige groep in past. Zo wordt de uitstoot van verschillende voertuigen gereduceerd naar de uitstoot van 1 voertuig. 3.3.3

Live to Travel

Website Over het stukje duurzaamheid op de website van Live to Travel kunnen we kort zijn: het is onbestaande. Ook de zoektocht op het internet om te zien of Live to Travel kan gelinkt worden aan duurzaamheid of duurzaam toerisme levert niets op. Brochure Live to Travel heeft een speciale brochure voor reizen in Zuid-Afrika uitgebracht. Ook in de brochure wordt er niets vermeld in verband met duurzaamheid. De brochure telt 81 pagina’s en bevat 16 rondreizen. Van de 16 rondreizen zijn er maar liefst 6 rondreizen waarin een binnenlandse vlucht zit. In één enkele rondreis 51

wordt er zelfs een binnenlandse vlucht gebruikt om van Johannesburg naar Nelspruit te vliegen, een afstand van om en bij 350 kilometer. Hiervoor is het zeker mogelijk om een alternatief te voorzien. Naast de 16 rondreizen bieden ze ook verschillende accommodaties aan die apart of als verlenging van de rondreis kunnen geboekt worden. Op de 85 accommodatievormen is er slechts één ecolodge. Wat ook zeker vermeld kan worden is de samenwerking dat Live to Travel heeft aangegaan met Drifters. Dit is een Zuid-Afrikaanse touroperator die avontuurlijke rondreizen aanbiedt in het continent Afrika en een filosofie heeft dat gericht is op duurzaamheid. Drifters heeft een Zuid-Afrikaanse eigenaar en een volledige ZuidAfrikaanse staf, ze zetten ondersteuningsprogramma’s op poten voor lokale gemeenschappen en bieden financiële steun aan verschillende conversatieprojecten. Ook reizen ze in kleine groepen. Toch heb ik, na het doorbladeren van hun brochures, enkele opmerkingen. Zo gebruiken ze voor al hun rondreizen 4x4 vrachtwagens of landcruisers. Ze reizen ook niet zo traag, er is een rondreis van 24 dagen die Zuid-Afrika, Namibië, Botswana en Zimbabwe aandoet. Ten slotte gebruiken ze soms kleine vliegtuigjes (Cesna’s) om de reizigers naar highlights te brengen. Omdat die vliegtuigjes echt klein zijn hebben ze waarschijnlijk meer dan 1 nodig om hun groep over te vliegen. Daar moet zeker ook een alternatief voor te vinden zijn. 3.3.4

Footprints

Website Footprints is een jonge, onafhankelijke touroperator die 4 verschillende producten verkoopt. Zo heb je Footprints in Africa, Footprints in the orient (Azië), Footprints in the sand (strandvakanties) en Footprints in blue waters (cruises). Dit zijn brochures die bouwstenen bevatten om dan zelf een à la carte reis samen te stellen. Ze hebben ook 1 brochure waarin wel groepsreizen staan: Footprints Explorations. Deze informatie, en de eigenlijke brochures, is eigenlijk het enige wat op de website terug te vinden is. Er is niets terug te vinden over duurzaamheid of ethisch reizen. Ook een verder onderzoek op het internet of Footprints kan gelinkt worden aan duurzaamheid levert niets op. Brochures Net zoals op hun website, wordt er in de brochures niets verteld over duurzaam toerisme. Ook hun aanbod is niet echt het toonbeeld van duurzaamheid. Zo zit in 4 van hun 5 rondreizen in Zuid-Afrika een binnenlandse vlucht. Ook maken ze enorm veel gebruik van helikoptervluchten of is de accommodatie enorm luxueus, wat niet altijd een goede zaak is. Iedere aangeboden accommodatie heeft minstens een zwembad, velen hebben ook sauna’s en stoombaden. Dit is een luxe die mij in een land als Zuid-Afrika overbodig en slecht voor het milieu lijkt.

52

3.3.5

Terre d’Afrique

Website Terre d’Afrique omschrijft zichzelf als dé Belgische specialist voor kwaliteitsreizen naar Afrika en de Indische Oceaan. Op de homepage worden al kort enkele elementen opgesomd die een link hebben met duurzaam toerisme. Zo vermeldt Terre d’Afrique dat ze bij de ontdekking van de grote Afrikaanse fauna rekening houdt met biotopen, seizoenen en migraties, alsook dat ze het contact bevorderen tussen reiziger en lokale bevolking. Daarnaast sturen ze ook e-brochures op in plaats van papieren brochures. Dit laatste kan natuurlijk ook gezien worden als een kostenbesparende maatregel. Op hun website vind je ook een luikje ‘ethiek’. Daar staat er wat meer uitleg over hun duurzaam beleid. Zo zeggen ze letterlijk: “reizen met Terre d’Afrique betekent dat u zich ertoe verbindt om het leefmilieu en de bevolking die u zal ontmoeten te eerbiedigen”. (terredafrique.com, 2014) Eerst geven ze enkele tips en daarna vermelden ze ook nog dat het niet blijft bij enkel het geven van tips, maar dat ze een vzw hebben opgericht; Ultimafrica-action. Wat die vzw inhoudt, daar hebben we echter het raden naar. De link op hun website werkt niet, op het internet zelf is niets terug te vinden over de vzw. Toen ik contact heb opgenomen met Terre d’Afrique om meer uitleg te vragen wisten ze mij te zeggen dat ze de organisatie van Ultimafrica hebben stopgezet, dat die organisatie eigenlijk niet meer bestaat. Ook zeiden ze dat ze zeker de link op hun website gingen verwijderen. Dit heb ik nog eens gecontroleerd voor ik deze bachelorproef ging afdrukken en de verwijzing stond nog steeds op de website. Brochure Op het aanbod van Terre d’Afrique is niet echt iets aan te merken. Hun rondreizen springen er niet uit op vlak van duurzaamheid, maar omgekeerd zijn er niet echt zaken die heel slecht zijn. Terre d’Afrique reist met een internationale groep, wat goed is voor uitwisseling van culturen. Wat wel wat jammer is, is dat ze safari in Zuid-Afrika combineren met strandextensies in Mozambique of Mauritius. Waarom zou je die extra afstand overbruggen (met een vlucht) als er ook in Zuid-Afrika zelf prachtige stranden zijn. 3.3.6

Anders dan Anders

Website Net zoals bij Footprints wordt er op de website van Anders dan Anders met geen woord over duurzaam toerisme gerept. Wel leggen ze hun verschillende producten uit. Zo hebben ze Explo-reizen waarin ze plaatsen bezoeken die geen of bitter weinig toerisme kennen. Een voorbeeld daarvan is een 17-daagse rondreis in Mongolië. Eigenlijk ben ik hier niet zo’n grote voorstander van. Vooral niet op de manier waarop ze het doen. Zo zitten er maar liefst 4 binnenlandse vluchten in een reis van 17 dagen. Ook bezoeken ze enkele nomadenstammen. Dit kan natuurlijk altijd een goede uitwisseling van culturen zijn, maar het kan ook een 53

negatieve ervaring worden, vooral voor de stammen zelf. Hopelijk zijn de reizigers goed ingelicht met do’s en dont’s voor het in contact komen met de plaatselijke bevolking, en heeft Anders dan Anders goede afspraken gemaakt met de plaatselijke bevolking. Naast de Explo-reizen bieden ze ook Ecolo-reizen aan. Hier hebben ze het gewoon over natuurreservaten die ze gaan bezoeken en de bijhorende luxe die de reiziger kan verwachten. Over duurzaamheid wordt niet gesproken, een gemiste kans. Brochure In enkele van hun rondreizen heb ik twee positieve zaken gezien die we nog niet vaak bij vorige organisaties hebben gezien, enkel bij Joker. Voor de afreis worden er infodagen georganiseerd. Zo krijgen de reizigers extra informatie over het land en de gebruiken. Daarnaast heb ik opgemerkt dat ze in enkele reizen een project hebben gestoken. Zo is er de mogelijkheid om een weeshuis, gesticht door een Vlaamse mevrouw en gerund door Vlaamse vrijwilligers, te bezoeken.

3.4 Conclusie De interesse van de Belgische reiziger voor duurzaam toerisme valt ietwat tegen. Een kleine 70% zei in 2007 dat het zou kiezen voor duurzame reizen als er aanbod was. Echter, toen de vraag gesteld werd of ze dit ook nog zouden doen indien er een meerprijs voor een dergelijke reis moest betaald worden, vielen meer dan 30% van de reizigers af. Wat wel een positieve noot is, is dat het percentage dat toch nog altijd voor een duurzame reis zou kiezen gestegen was in vergelijking met drie jaar eerder, toen dezelfde vraag was gesteld. Het onderzoek naar het duurzame aanbod van de Belgische touroperators heeft mij verrast, helaas niet in positieve zin. Joker steekt er qua duurzaam aanbod met kop en schouders bovenuit. Een verrassende tweede is Thomas Cook. Als je enkel kijkt naar het aanbod kun je Thomas Cook moeilijk een duurzame touroperator noemen. Toch siert het hen dat ze zeker enkele goede initiatieven hebben genomen. Zeker als je weet dat hun cliënteel dit eigenlijk niet verwacht van hen. Bij de andere touroperators was een duurzaam aanbod bijna onbestaande. Ook deed bijna geen enkele van hen moeite om hun werking duurzamer te maken.

54

4. Welke duurzame reizen kunnen dienen als best practice? 4.1 Inleiding In hoofdstuk 1 zijn we dieper ingegaan op duurzaamheid als trend. Hieruit zijn enkele elementen naar voor gekomen waaraan een duurzame reis moet voldoen. Deze zullen we eerst nog eens kort opsommen. Vanuit die opsomming gaan we op zoek naar reizen die Belgische touroperators aanbieden en die interessant kunnen zijn voor mijn latere case. Uit die reizen som ik de duurzame elementen op.

4.2 Welke elementen moet een goede duurzame reis bevatten? Zoals eerder gezegd moet er goede wisselwerking zijn tussen Planet, People en Profit voor je kunt spreken van een duurzame reis. En dit ligt niet alleen in de handen van de klant, meer nog, het is de touroperator die een duurzame basis moet meegeven waarop de reiziger kan verder bouwen. Hieronder herhalen we enkele belangrijke elementen uit hoofdstuk 1 waarmee de touroperator rekening mee moet houden.

4.2.1 Planet   



Kijk voor alternatieve vervoersmiddelen als er een kleinere afstand moet worden overbrugd. Als er toch geopteerd wordt voor het vliegtuig, biedt de mogelijkheid aan de reizigers om hun vlucht te compenseren. Reis traag. Zorg ervoor dat de reizigers het land of de streek die ze bezoeken echt leren kennen. Dit houdt ook in dat binnenlandse vluchten vermeden moeten worden. Zorg voor duurzame accommodatievormen. Accommodaties die groene energie gebruiken, die aan waste management doen, …

4.2.2 People 



Eigenlijk komt het bij People op één ding neer: betrek de lokale bevolking bij alles wat je doet. Overnacht bij de lokale bevolking of in accommodatie gerund door een lokaal persoon, eet in lokale restaurantjes, bezoek lokale projecten, … Reis in het schouderseizoen, zodat de drukte wat gespreid is.

55



Zorg voor een goede uitwisseling van culturen tussen toeristen en lokale bevolking. Dit kan door de toeristen te laten meedraaien in het echte, dagelijkse leven van de lokale bevolking.

4.2.3 Profit 

Het belangrijkste bij profit is dat de bestedingen van de toeristen in het bezochte land blijven. Net zoals bij people komt er het dan op neer om de lokale bevolking te betrekken bij de reis.

Natuurlijk is het voor de toerist van belang dat de touroperator voor nog een ander element zorgt, nl. Pleasure. Pleasure wordt ook wel, naast Planet, People en Profit, de vierde P genoemd. Persoonlijk vind ik pleasure, letterlijk vertaald als plezier, een iets te enge term. Niet iedereen zoekt plezier op hun reis. Sommige mensen willen iets bijleren of willen een sportieve uitdaging. Al deze verschillende behoeften komen momenteel samen in de term pleasure.

4.3 Zijn er algemene best practices? In hoofdstuk 3 hebben we gezien dat de meest duurzame Belgische touroperator Joker is. Het is dan ook niet meer dan logisch dat deze best practices uit hun aanbod komen. Per gekozen reis haal ik de duurzame hoogtepunten eruit. Per reis kunnen dit ook andere zaken zijn. De bedoeling is om op het einde concrete, duurzame voorbeelden te hebben.

Denemarken  

De trip vertrekt vanuit Brussel met een minibus. Eenmaal ter plaatse worden alle verplaatsingen te voet, met de fiets of per kano gedaan. Er worden enkele stadjes bezocht waar de groep kan lunchen of dineren in lokale restaurantjes.

Van Berlijn naar de zwarte zee 



Voor deze reis wordt er geopteerd om te reizen met alternatieve vervoersmiddelen. o Met de trein gaan de reizigers eerst naar Berlijn en daarna naar Dresden. o Daarna fietsen ze door de Dresdenvallei naar Brno. o Volgende is de trein naar Poprad, gevolgd door een driedaagse trektocht in het Tatragebergte. o Tenslotte volgt er nog een treinreis naar Lviv, Kiev en het Krim. Tijdens de trektocht door het Tatragebergte wordt er overnacht in chata’s, typische, Slovaakse berghutten.

56

Kirgizië   

Er worden trektochten georganiseerd met een plaatselijke gids en dragers. Op die manier wordt er werk gegeven aan de lokale bevolking. Er wordt samen met Kirgiese nomaden in een yurt, een typische tent, geslapen. Ook de maaltijden worden samen met de nomaden gegeten. De reizigers helpen met de maaltijd en moeten eten wat de pot schaft.

Cambodja   

Er wordt een meerdaagse trektocht met een gids voorzien Na de trektocht leven de reizigers enkele dagen bij etnische minderheden. Zo helpen ze mee water halen, eten klaarmaken, … De afreisdata liggen in het schouderseizoen. Zo wordt er gereisd in april en oktober.

Cuba  

De reis begint met het volgen van salsalessen in een typische, Cubaanse dansschool. Die worden gegeven door plaatselijke dansleraars. Tijdens het volgen van die lessen wordt er in kleine groepjes overnacht bij plaatselijke gezinnen. Ook het avondmaal wordt in dat gezin genuttigd.

4.4 Zijn er best practices op Afrika en specifiek Zuid -Afrika? Tanzania  

Voor transport ter plaatse wordt er gebruik gemaakt van de plaatselijke bus. Qua accommodatie is er gekozen voor kleine guesthouses. Het is vanzelfsprekend dat ook het ontbijt en diner bij hen genuttigd wordt.

Kenia  

Tijdens verschillende trektochten wordt er gebruik gemaakt van een Masaïgids. Daarnaast wordt er ook overnacht bij de Masaï. De laatste 3 dagen leeft de groep bij de Samburu. Ze doen mee met het dagelijkse leven. Betalen doen de reizigers met koeien en geiten die ze eerst samen op de markt gaan kopen.

57

5. Conclusie Na het maken van deze researchpaper ben ik tot het besef gekomen dat duurzaam toerisme echt wel leeft in de toeristische sector en dat is alleen maar goed nieuws. Volgens mij is de eerste basis gelegd voor een duurzamere sector en is het aan de huidige en toekomstige toeristische werknemers om dit verder uit te breiden. In het eerste hoofdstuk ga ik na wat duurzaam toerisme precies inhoudt. Dit deed ik aan de hand van de duurzaamheidsdriehoek en de 3P’s. Bij Planet, of ook wel ecologisch verantwoord toerisme genoemd, zagen we dat de toeristische sector één van de meest vervuilende ter wereld was. Vooral het transport was de grote boosdoener. Bij de best practice over Costa Rica hebben we echter ook gezien dat het anders kan en dat het behouden van de natuur zelfs een toeristische troef kan zijn voor een bestemming. De tweede P; People of sociologisch verantwoord toerisme gaat over hoe het toerisme weegt op de lokale bevolking. Het toerisme kan een geschenk uit de hemel zijn maar jammer genoeg is dit vaak niet het geval. Wel zijn er alsmaar meer initiatieven zoals community based tourism die ervoor zorgen dat de lokale bevolking wel een graantje kan meepikken van de inkomsten dat het toerisme teweegbrengt. Ook organisaties zoals Via Via Traveller Cafés zorgen ervoor dat het toerisme geen negatief effect teweegbrengt op de lokale bevolking. De laatste P van Profit of economisch verantwoord toerisme handelt over het feit dat de toeristische organisaties en de overheden er ook iets moeten aan verdienen. De prioriteit van de bedrijven ligt natuurlijk bij het maken van winst. Als we die prioriteit kunnen laten samengaan met het verduurzamen van de sector kunnen we spreken van een groot succes. Het belangrijkste gegeven bij de 3 P’s is dat ze in een wisselwerking moeten gebruikt worden. Om een bestemming of een activiteit duurzaam te maken moet er met iedere P rekening gehouden worden. Zo moet de natuur beschermd worden, de lokale bevolking betrokken worden en moet het bedrijf die bepaalde activiteiten of bestemmingen aanbiedt winst maken. In hoofdstuk 2 heb ik Zuid-Afrika als een toeristische bestemming onderzocht. Zuid-Afrika is een groot land. Dit heeft als voordeel dat er voor iedere toerist wat wils is. Ze hebben enorm veel verschillende bezienswaardigheden gaande van natuur tot cultuur. Een nadeel echter, is dat het moeilijk wordt om alles in één reis te zien. Wat opvallend was tijdens het opzoeken van labels is dat er enorm veel verschillende labels zijn. Dit is enorm verwarrend voor de toerist, alsook voor de toeristische organisaties. Het is moeilijk om te weten welke labels er van goede 58

kwaliteit zijn en welke niet. Voor Zuid-Afrika is de belangrijkste label zonder twijfel Fair Trade Tourism. In hoofdstuk 3 heb ik bekeken of er ruimte is voor duurzame reizen op de Belgische markt. De resultaten hiervan waren ietwat teleurstellend. Het begon nochtans goed bij het bekijken van de trendrapporten van Herman Konings. Daaruit bleek dat duurzaam toerisme echt wel leeft onder de toeristische organisaties. Als we dan keken naar hoe de Belgische denkt over duurzaam toerisme zijn de uitkomsten wat dubbel. De overgrote meerderheid zegt dat ze zeker zouden kiezen voor duurzame reizen. Als er dan echter gevraagd wordt of ze er een meerprijs willen voor betalen haakt de meerderheid af. De grootste teleurstelling was echter het duurzame aanbod van de Belgische touroperators. Joker steekt er qua duurzaam aanbod met kop en schouders bovenuit. Een verrassende tweede is Thomas Cook, voornamelijk gebaseerd op de initiatieven die ze intern opvoeren. Bij de andere touroperators was een duurzaam aanbod bijna onbestaande. Ook deed bijna geen enkele van hen moeite om hun werking duurzamer te maken. Al bij al kunnen we dus besluiten dat Zuid-Afrika zeker een land is dat zich leent voor duurzaam toerisme. Er zijn voldoende bouwstenen beschikbaar om een duurzame rondreis in Zuid-Afrika te ontwerpen. Het is echter jammer dat er te weinig Belgische touroperators zijn die meegaan in die duurzame trend.

59

Bibliografie Boeken Geographic, N. (2011). 400 droomritten, de mooiste autoroutes ter wereld. Italië: Dutch Media uitgevers. Guides, R. (2011). 1000 ultieme reizen om zelf te beleven. Houten: Unieboek. Kari, P. W. (2010). 100% Zuid-Afrika. Breda: mo'media. Pinchuck, T., & McCrea, B. (2010). Rough Guide Kaapstad. Houten: Unieboek bv. Planet, L. (2011). Beroemde Reizen. Roeselare: Roularta Books. Reisgidsen, C. (2013). Onverwachte Ontdekkingen. Houten: Unieboek.

Websites Abang Africa Travel. (2014, juli 17). Sustainability. Opgehaald van Abang Travel: http://www.abangafrica.com/sustainability/ Alliance, R. (2014, Januari 1). Our work in sustainable tourism. Opgehaald van Rainforest Alliance: http://www.rainforest-alliance.org/work/tourism/ Bompas, T. (2014, juli 17). Ten Bompas Stay. Opgehaald van Ten Bompas Accommodation: http://tenbompas-accommodation.co.za/ Braw, E. (2013, 07 22). Sustainable tourism: the rise of the eco-boutique hotels. Opgehaald van The Guardian: http://www.theguardian.com/sustainablebusiness/blog/sustainable-tourism-eco-boutique-hotels Bruggeman, R. (2012, 10 23). Robbeneiland: gevangeniseiland sinds de 17e eeuw. Opgehaald van IsGeschiedenis: http://www.isgeschiedenis.nl/nieuws/robbeneiland-gevangeniseiland-sindsde-17e-eeuw/ Caledon. (2014, juli 17). about us. Opgehaald van The Caledon: http://www.thecaledoncasino.co.za/aboutus/Pages/default.aspx centerparcs. (2010, 01 05). De reistrends - Duurzaam is ordewoord . Opgehaald van centerparcs: http://centerparcs.vakantieparkenbungalowparken.nl/2010/01/de-reistrends-duurzaam-is-ordewoord.html 60

Danny. (2013, December 31). Shongololo Zuid-Afrika. Opgehaald van Zuid-Afrika Reiscenter: http://www.zuidafrika.com/shongololozuidafrika.htm Dehaes, W. (2014, januari 6). UNWTO, toerisme als motor van de economie. Opgehaald van VETO: http://www.veto.be/jg38/veto3818/unwto-toerismeals-motor-van-de-economie Dekeyser, R. (2013, 09). 30 jaar vakanties van de Belgen. Opgehaald van WES research & stragtegy: http://www.wes.be/nl/downloads/whitepapers-enpublicaties/30-jaar-vakanties-van-de-belgen Droomplekken. (2014, juli 30). Kaapstad - Bruisende stad in uniek decor. Opgehaald van Droomplekken: http://www.droomplekken.nl/afrika/zuid_afrika/kaapstad/doen/wandel-decape-of-good-hope-trail-of-de-hoerikwaggo-trail.html Duurzaam-reizen. (2014, 08 17). Leakage. Opgehaald van Duurzaam-reizen: http://www.duurzaam-reizen.nl/Page.asp?menu_id=19 Duurzaam-reizen. (2014, 08 17). Multiplier effect. Opgehaald van duurzaam-reizen: http://www.duurzaam-reizen.nl/Page.asp?menu_id=17 EarthCheck. (2014, januari 1). Who is EC3 Global. Opgehaald van EarthCheck: http://www.earthcheck.org/company.aspx Eckervogt, A. (2013, januari 23). World’s leading sustainable tourism initiatives are announced by WTTC’s Tourism for Tomorrow Awards . Opgehaald van World Travel & Tourism Council: http://www.wttc.org/news-media/newsarchive/2013/worlds-leading-sustainable-tourism-initiatives-are-announcedwtt/ ECPAT. (2014, januari 6). Welkom op de website van ECPAT. Opgehaald van ECPAT: http://ecpat.be/nl/ Footprint Hiking Club. (2014, juli 30). The Otter Trail. Opgehaald van Footprint Hiking Club: http://www.footprint.co.za/otter.htm GO Zuid-Afrika. (2007, juni 29). Richtersveld 8ste werelderfgoed voor Zuid-Afrika. Opgehaald van GO Zuid-Afrika: http://www.gozuidafrika.com/nieuws/nieuws_detail.php?newsID=2258 Green Flag Trails. (2014, juli 30). Home. Opgehaald van The Green Flag Trails: http://greenflagtrails.co.za/

61

Green Globe. (2014, Januari 1). Membership. Opgehaald van Green Globe Certification: http://greenglobe.com/benefits/ habitat, N. (2014, juli 17). Sustainability & conservation. Opgehaald van Natural Habitat Adventures: http://www.nathab.com/sustainability/ Hotels, D. (2014, juli 17). Discover us. Opgehaald van designhotels: https://www.designhotels.com/discover-us-at-a-glance Hotels, T. (2014, juli 17). About us - Earth. Opgehaald van Taj Groups: http://www.tajhotels.com/About-Taj/Company-Information/Earth.html Intrepid. (2014, juli 17). responsible business. Opgehaald van Intreprid: http://www.intrepidtravel.com/about-intrepid/responsible-business iSimangaliso Wetland Park. (2014, juli 2013). Welcome to South Africa’s first World Heritage Site. Opgehaald van iSimangaliso Wetland Park: http://isimangaliso.com/ JayWay. (2014, juli 30). Giant's Cup Trails. Opgehaald van Ezemvelo KZN Wildlife: http://www.kznwildlife.com/index.php/travel-information/wilderness-trails/gctrail.html Jenman Safaris. (2014, juli 30). Responsible Tourism on the Hoerikwaggo Trail. Opgehaald van Jenman African Safaris: http://www.hoerikwaggotrail.org/responsible-tourism.html Joker. (2014, 08 17). Duurzaam op reis met Joker. Opgehaald van Joker: http://www.joker.be/nl/duurzaam-op-reis-met-joker Joker. (2014, 08 17). Joker Duurzaam Beleid. Opgehaald van Joker: http://www.joker.be/sites/default/files/joker_duurzaam_beleid.pdf Key, Green. (2014, januari 1). Criteria. Opgehaald van Green Key: http://www.greenkey.org/menu/criteria/hotels Knack. (2011, 12 21). De reistrends voor 2012. Opgehaald van Knack: http://weekend.knack.be/lifestyle/reizen/reisnieuws/de-reistrends-voor2012/album-4000021031897.htm Lindblad. (2014, juli 17). Why us. Opgehaald van Why Lindblad : http://au.expeditions.com/why-us/ Magazine, K. (2013, December 28). Tuinroute Zuid-Afrika. Opgehaald van KaapstadMagazine.nl: http://www.kaapstadmagazine.nl/garden-route 62

Management, M. (2010). 5 reistrends voor 2010. Opgehaald van tumblr.com: http://maxmanagement.tumblr.com/post/2542355092/5-reistrends-voor-2010 Micato. (2014, juli 17). How we give Back. Opgehaald van Micato Safaris: http://www.micato.com/about-micato/how-we-give-back/ Midden Amerika. (2014, augustus 5). Costa Rica. Opgehaald van Midden-Amerika: http://www.middenamerika.nl/costa-rica/achtergronden/typisch-ecotoerisme/ Nieuwsblad. (2011, 11 29). In primeur 'De reistrends 2012'. Opgehaald van Nieuwsblad: http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=BLLSP_20111129_001 Oona. (2012). Duurzaam reizen . Opgehaald van Skynet: http://www.skynet.be/diensten/reizen/dossier/862790/duurzaamreizen/slideshow Otter Hiking. (2014, juli 30). Otter Hiking Trail. Opgehaald van Otter - Prince of Hiking Trails: http://www.otterhiking.com/html/otter_hiking_trail.html Quintess. (2014, juli 17). Quintess Life. Opgehaald van Quintess: http://quintess.com/quintess_life Rezidor. (2014, juli 17). Responsible Business. Opgehaald van The Rezidor Hotel Group: http://www.rezidor.com/phoenix.zhtml?c=205430&p=resp Rough Guides. (2014, juli 31). Giant's Cup Hiking Trail. Opgehaald van Rough Guides: http://www.roughguides.com/destinations/africa/south-africa/kwazulunatal/the-ukhahlamba-drakensberg/giantaos-cup-hiking-trail/ Row Adventures. (2014, juli 17). Sustainable Travel Ethics. Opgehaald van Row Adventures: http://www.rowadventures.com/responsible-travel-ethics.html SANParks. (2014, juli 30). Table Mountain National Park. Opgehaald van Table Mountain National Park: http://www.sanparks.org/parks/table_mountain/ht/default.php SA-venues.com. (2014, juli 30). The Otter Trail. Opgehaald van South Africa Explored: http://www.sa-venues.com/attractionsgr/otter-trail.htm Schipper, A. (2013, december 29). reizen Zuid-Afrika. Opgehaald van VisitAfricaNow: http://www.visitafricanow.com/zuid-afrika/reizen/rondreizen.php

63

Sobek, M. T. (2014, juli 17). Commitment to sustainability. Opgehaald van Mountain Travel Sobek: http://www.mtsobek.com/giving_back Soul Adventures. (2014, juli 30). Giants Cup Hiking Trail-Drakensberg . Opgehaald van Soul Adventures: http://www.souladventures.co.za/hiking-trails-southafrica/giants-cup-hiking-trail-drakensberg Sun, T. (2014, juli 17). Empowerment. Opgehaald van Tsogo Sun: http://www.tsogosun.com/investorrelations/empowerment/Pages/default.aspx Sustainable Tourism Alliance. (2014, januari 6). What is the Alliance. Opgehaald van Sustainable tourism certification alliance africa: http://www.sustainabletourismalliance.co.za/about-us/what-is-the-alliance/ Sustainable Travel Organisation. (2014, Januari 1). Our mission/vision. Opgehaald van Sustainable Travel International: http://sustainabletravel.org/about/mission/ The Dolphin Trail. (2014, juli 30). Information. Opgehaald van The Dolphin Trail: http://www.dolphintrail.co.za/index.php?option=com_content&view=article& id=2&Itemid=2 The NorthWest Passage. (2014, juli 17). About us. Opgehaald van The northwest Passage: http://www.nwpassage.com/about Thomas Cook. (2014, 08 17). Duurzaam Toerisme. Opgehaald van Thomas Cook: http://info.thomascook.nl/duurzaam-toerisme Thomas cook. (2014, 08 17). Enkele tips voor een duurzame vakantie. Opgehaald van Thomas Cook: http://www.thomascook.be/vakanties/duurzaamtoerisme.aspx Thomas Cook. (2014, 08 17). The Tavel Foundation. Opgehaald van Thomas Cook: http://www.thomascook.com/sustainable-tourism/the-travelfoundation/#donations TourCert Standard. (2014, Januari 2). About TourCert. Opgehaald van TourCert Corporate Social Responsibility in Tourism: http://www.tourcert.org/index.php?id=90&L=1 Trade for Development Centre . (2014, agustus 17). Duurzaam toerisme om van te genieten. Opgehaald van BTC Trade for development: http://www.befair.be/nl/content/duurzaam-toerisme-om-van-te-genieten-1 Travelife. (2014, januari 2). Home. Opgehaald van Travelife Standards: http://www.travelife.info/index.php?menu=home&lang=en 64

Turismo sostenbile. (2014, februari 21). Sustainable Tourism CST: Certification for Sustainable Tourism in Costa Rica. Opgehaald van Turismo sostenbile: http://www.turismo-sostenible.co.cr/en/ UNESCO. (2014, juli 24). Cape Floral Region Protected Areas. Opgehaald van UNESCO world heritage: http://whc.unesco.org/en/list/1007 UNESCO. (2014, juli 18). Interactive map. Opgehaald van UNESCO: http://whc.unesco.org/en/interactive-map/ UNESCO. (2014, juli 30). iSimangaliso Wetland Park. Opgehaald van UNESCO World Heritage: http://whc.unesco.org/en/list/914 UNESCO. (2014, juli 18). Maloti-Drakensberg Park. Opgehaald van UNESCO World Heritage: http://whc.unesco.org/en/list/985 UNESCO. (2014, juli 18). Richtersveld Cultural and Botanical Landscape. Opgehaald van UNESCO: http://whc.unesco.org/en/list/1265 UNESCO. (2014, juli 24). Robben Island. Opgehaald van UNESCO world heritage: http://whc.unesco.org/en/list/916 UNESCO. (2014, juli 24). Vredefort Dome. Opgehaald van UNESCO world heritage: http://whc.unesco.org/en/list/1162 vakantie.she. (2013, 12 31). Dit zijn de reistrends voor 2014. Opgehaald van Vakantie.she: http://vakantie.she.be/nieuws/aid1513189/dit-zijn-de-reistrendsvoor-2014.aspx Verde, H. (2014, juli 17). Environmental Vision Statement. Opgehaald van Hotel Verde airport hotel: http://hotelverde.co.za/the-green-aspect/environmental-visionstatement/ VersPers. (2013, februari 14). Ecotoerisme raakt de natuur. Opgehaald van VersPers: http://www.verspers.nl/artikel/join/1610/ecotoerisme-raakt-denatuur/#.U9_snnwcStU Wikipedia. (2014, juli 6). iSimangaliso Wetland Park. Opgehaald van Wikipedia: http://nl.wikipedia.org/wiki/ISimangaliso_Wetland_Park Wikipedia. (2014, januari 27). Richtersveld (landschap). Opgehaald van Wikipedia, de vrije encyclopedie: http://nl.wikipedia.org/wiki/Richtersveld_(landschap)

65

Wikipedia. (2014, juli 24). Vredefortkrater. Opgehaald van Wikipedia: http://nl.wikipedia.org/wiki/Vredefortkrater

Rapporten ECPAT international. (2013). status of action against commercial sexual explotation of children. Bangkok: ECPAT international. Eggerickx, S. (2011, 07-08). Fair Tourism stap in en spoor naar een betere wereld. Opgehaald van Greenevelien: http://www.greenevelien.com/Downloads/1EL/13Reizen/Duurzaam_toerisme. pdf Ezemvelo KZN Wildlife staff. (2009). Giant's Cup Hiking Trail . Ezemvelo: Ezemvelo KZN Wildlife Commercial Operations. Horwath Tourism & Leisure Consulting. (1981, 11 5). Tourism Multipliers Explained. Opgehaald van Horwath: http://www.horwathhtl.co.za/includes/newsroom/Tourism%20Multipliers.pdf Keyser, R. D. (2008). 40 jaar reisgedrag van de Belgen. West-Vlaanderen: Kusttoerisme, West-Vlaanderen werkt. Pasar vzw. (2011, 09). Duurzaam reizen?! Opgehaald van lne: http://www.lne.be/themas/natuur-en-milieueducatie/algemeen/nmeprojecten/werkingsgebondenprojecten/docs_invisible/Fiche_DuurzaamReizen.pdf SANParks. (2012). Responsible Tourism in SANParks. Johannesburg: SANParks. Travel media . (2011). Travel Trends 2012. Krakeleweg 39, B - 8000 Brugge: Travelmedia nv. Travel media. (2012). Travel Trends 2013. Koningin Elisabethlaan 2, B - 8000 Brugge: Travel Media nv. Tourism, F. T. (2014). FTT client description by province. Pretoria: Fair Trade Tourism. Vercruysse, J. (2009). Handleiding integratie duurzaamheid. Grasmarkt 61, 1000 Brussel: Toerisme Vlaanderen.

66

Lijst van figuren Hoofdstuk 1 Figuur 1: De duurzaamheidsdriehoek

Hoofdstuk 2 Figuur 1: route rondreis Live To Travel Figuur 2: route rondreis AfricaTours Figuur 3: kaart toeristische regio’s

Hoofdstuk 3 Figuur 1: Transportmiddel van de Belgische toerist

67

Bijlagen Overzicht toeristische bezienswaardigheden ZA 2.1.1 Kaapstad & omgeving Als men Kaapstad zegt, denkt men aan de Tafelberg. De Tafelberg is de platte berg die op praktisch ieder postkaartje van de stad staat. Er is een kabelbaan die de toeristen mee naar de top van de berg neemt, waar ze een prachtig zicht hebben over de hele omgeving. Niet te missen tijdens een verblijf in Kaapstad is Robbeneiland. Dit is het beruchte eiland waar Nelson Mandela meer dan 18 jaar opgesloten zat. De gevangenis is nu een museum over de apartheid. Ook een bezoek aan het V&A Waterfront kan niet worden overgeslaan. Het is het oudste gedeelte van de haven van Kaapstad maar in 1995 werd het gebied volledig herontwikkeld. Nu is het een van de populairste attracties van Kaapstad met een groot winkelgebied, leuke eet-en drinkgelegenheden en een imposant aquarium. Ook hier moet je de catamaran nemen om naar het Robbeneiland te gaan. Ten zuiden van Kaapstad vind je Boulders Beach, waar je verwelkomt wordt door een groep pinguïns. Er is een loopbrug over het strand waar je heel dicht bij de kolonie kunt komen. Boulders Beach is zonder twijfel een van de populairste bestemmingen voor kinderen op het Kaaps schiereiland. Veel mensen denken dat Cape Point het meest zuidelijke punt van het Afrikaans continent is. Dit is een misvatting, het meest zuidelijk punt is Kaap Agulhas, 300 kilometer verder. Dit neemt echter niet weg dat je Cape Point een indrukwekkende plaats is die je echt gezien moet hebben. Je krijgt er enorme kliffen en een prachtig uitzicht voor in de plaats. Liefhebbers van prachtige vergezichten kunnen niet alleen hun hart ophalen bij Cape Point maar moeten ook absoluut een ritje over de Chapman’s Peak Drive doen. Over een afstand van 10 kilometer heb je aan de ene kant een bergwand waar je rakelings langs passeert. Aan de andere kant zijn er steile kliffen die recht in de zee storten. 10 kilometer lang heb je echt een adembenemend uitzicht.

2.1.2 West-Kaap De west-Kaap is wereldberoemd om twee zaken. De Wijnlanden en de Tuinroute. De meeste bezienswaardigheden hebben dan ook iets te maken met deze trekpleisters.

68

Meningen zijn verdeeld, maar algemeen kan aangenomen worden dat de Tuinroute loopt van Mossel Bay (Nabij Kaapstad) tot Tsitsikama NP (richting Port Elizabeth). Dat traject beslaat zo’n 200 kilometer. De Tuinroute wordt gezien als een van de meest geliefkoosde routes van Zuid-Afrika. Je hebt er een mix van groen en bloemen, lange zandstranden, meren, rivieren, bergen en ravijnen in een heel bosrijke omgeving. Hoogtepunten langs de route zijn George, waar de Choo-Tjoe Trein start. Knysna, de belangrijkste en meest toeristische plaats langs de route. Plettenberg Bay, waar de jetset samenkomen. Monkeyland, een reservaat waar 12 soorten apen vrij kunnen leven. Natuurlijk valt een bezoek aan het Tsitsikama NP niet te missen. Er is in de West-Kaap ook een binnenlandse tegenhanger van de Tuinroute, namelijk Route 62. Deze route is lang niet zo bekend als zijn variant langs de kust maar je passeert enkele van de indrukwekkendste valleien en passen. Deze route is minder ontwikkeld dan de Tuinroute maar in ruil daarvoor krijg je rustigere wegen en spectaculaire landschappen. Het middelpunt van deze route is Oudtshoorn, ook wel de struisvogelhoofdstad van de wereld genoemd. Het stikt er van de struisvogelboerderijen waarvan je sommigen kunt gaan bezoeken. Tijdens zo’n bezoek kan je gerust vragen om een ritje op het tweede snelste dier ter wereld (na het jachtluipaard) te maken of om even op hun eieren te gaan staan. Als je in de West-Kaap bent, moet je absoluut de wijnlanden bezoeken. Stellenbosch wordt niet voor niets de wijnhoofdstad van Zuid-Afrika genoemd. Toeristen kunnen verschillende wijnboeren bezoeken en hun wijn proeven. Stellenbosch is tevens ook het vertrekpunt van verschillende wijnroutes. Voor de toeristen die West-Kaap bezoeken tussen juli en november is een bezoek aan Hermanus zeker aangeraden. Dan kan je namelijk walvissen spotten. Deze grote zoogdieren komen in deze periode paren en kalveren.

2.1.3 Oost-Kaap & Karoo Port Elizabeth is de grootste stad van de Oost-Kaap. De stad werd gebouwd door Engelse migranten en dat zie je. Hier staan rijtjeshuizen en hotels in Victoriaanse stijl en veel parken. Veel toeristen komen naar hier om te zonnen, te zwemmen en te surfen. Als je vanuit Port Elizabeth een uur het binnenland inrijdt, kom je terecht bij Addo Elephant Park. In tegenstelling tot wat de naam doet vermoeden kan je hier meer spotten dan enkel de olifant. Meer nog, je hoeft niet naar het Krugerpark om The Big Five (leeuwen, buffels, neushoorns, olifanten en luipaarden) te spotten, dat kan ook perfect in het Addo Elephant Park. Toch blijven de olifanten de grootste trekpleister. In het begin waren er 11 olifanten, nu al meer dan 450.

69

De Wild Coast loopt van Gonubie tot Port St. Johns en heeft zijn naam te danken vanwege de vele ruige kusten en brandingen. Het feit dat hier vele scheepswrakken te bezichtigen zijn, hoeft geen verdere uitleg. De meeste kustplaatsen zijn afgelegen en daarom ook de moeite waard om te bezoeken. Omdat deze plaats bespaart is gebleven van het massatoerisme, leg je makkelijker contact met de oorspronkelijke bevolking, de Xhosa. De Wild Coast kent enorm veel wandelroutes, maar de belangrijkste is toch wel de Wild Coast Trail. Deze route is 200 kilometer lang en duurt tot 25 dagen. Natuurlijk is het ook mogelijk om er stukken van te lopen. De tocht is ook te maken met de fiets of met het paard. Lesotho is een onafhankelijk koninkrijk in Zuid-Afrika. Het land wordt gekenmerkt door hoge bergen en diepe dalen. Er zijn smalle wegen en haarspeldbochten die letterlijk boven de afgrond hangen. Lesotho wordt ook wel het land van vogels genoemd, in totaal kun je er 279 verschillende soorten ontdekken. Voor Lesotho is geen speciaal visum nodig als je niet langer dan 14 dagen in het land blijft. Karoo is een enorme hoogvlakte die maar liefst 3 regio’s in Zuid-Afrika doorklieft, de Oost-Kaap, West-Kaap en Noord-Kaap. Het is een enorm uitgestrekte, ruige halfwoestijn met kale vlaktes. De belangrijkste bezienswaardigheid is het gelijknamige national park. Daar vindt u het grootste ecosysteem van Zuid-Afrika. Ook zijn er verschillende fossielen gevonden waarvan sommige miljoenen jaar oud zijn. Kimberly is het centrum van de Zuid-Afrikaanse diamantenindustrie. Eind 19de eeuw werden er op korte tijd veel diamanten gevonden wat leidde tot massale toestromen van gelukszoekers. De belangrijkste trekpleister is The Big Hole, het grootste, met de hand gegraven, gat ter wereld. Het heeft een diameter van 1,6 kilometer en een diepte van 400 meter. The Big Hole heeft bijna 3 ton diamant opgeleverd.

2.1.4 Kwazoeloe-Natal Kwazoeloe-Natal is het land van de suikerrietplantages, de Zoeloes en de Drakensbergen. De grootste stad is Durban. De meest toeristische plaats is zonder twijfel de Golden Mile, een kilometerslang strand aan de Indische Oceaan. Ook surfers zijn hier welkom, er hangen zelfs speciaal haaiennetten om de dieren op afstand te houden. In Durban is er een grote populatie Indiërs en dat zie, voel en proef je. De Madressa Arcade-Markt en Victoria Street Market zijn twee markten waar de Indische bevolking thuis is. In het hoogland vind je de thuisbasis van het Zoeloerijk. Zoeloeland heeft een grote geschiedenis. Er zijn de battlefields waar zowel de Boeren tegen de Zoeloes 70

streden, maar later ook de Zoeloes tegen de Britten en nog wat later de Boeren tegen de Britten. Ulundi is een speciale plaats voor de Zoeloes. Daar werd de Zoeloenatie geboren. Er liggen ook enorm veel koningen begraven, vandaar ook soms de naam Dal van de Koningen. Er is ook nog het Zoeloedorp Shakaland, dat fungeert als openluchtmuseum. Je kunt hier nog traditionele Zoeloes ontmoeten, de medicijnenman voorspelt graag je toekomst en je kunt overnachten in traditionele hutten. De Drakensbergen is de grootste bergketen van Zuid-Afrika. Het loopt als een ruggengraat van 200 kilometer van Noord naar Zuid. Het was ooit het gebied van de Bosjesmannen en doorheen de valleien zijn er meer dan 4000 rotstekeningen te zien. Je kunt er wandelen, fietsen, paardrijden, klimmen, vissen, noem maar op. Een goed startpunt is het Royal-Natal NP. Het national park is bekend voor zijn natuurlijk amfitheater en de Tugella Falls.

2.1.5 Johannesburg en omgeving Johannesburg is de dichtstbevolkte stad en het economisch centrum van ZuidAfrika. Nog meer dan in Kaapstad bevinden zich hier de grote multinationals en de wolkenkrabbers. De stad is gebouwd op goud en het was George Harrison die in 1886 de eerste goudklomp vond. Op dat moment is de toestroom van goudzoekers begonnen en eigenlijk is die nooit meer gestopt. Jo’Burg trekt iedereen aan die droomt van rijkdom en geluk. Hierdoor zijn de contrasten scherp, heel rijk en heel arm woont hier dicht bij elkaar. De belangrijkste bezienswaardigheid in Johannesburg is eigenlijk een voorstad, namelijk Soweto. Soweto is de afkorting van South Western Township en telt vier, misschien wel vijf miljoen inwoners. In het armste gedeelte staan nog veel krotten maar toch is de wijk bezig aan een opmars. Soweto heeft internationaal naam gemaakt wegens de opstanden van 1976. De toenmalige minister van onderwijs wou dat Afrikaans, in plaats van het Engels, de enige onderwijsstaal werd. De scholieren protesteerden daartegen maar het protest werd bloedig neergeslagen door de politie. Het beeld van de neergeschoten Hector Pieterson veroverde de wereld en was de rechtstreekse aanleiding tot een boycot van de Zuid-Afrikaanse economie. Op zo’n 60 kilometer van Johannesburg ligt Pretoria, de hoofdstad van ZuidAfrika. De stad heeft één enorm belangrijke bezienswaardigheid, het Voortrekkermonument. De bouw ervan werd gestart op 16 december 1938, 100 jaar na de Slag bij de Bloedrivier waar de Boeren de Zoeloes versloegen. Het monument is zo gebouwd dat jaarlijks, op 16 december klokslag 12 uur, een monumentale plaat door de zon word verlicht. Daardoor wordt het opschrift Ons vir jou Suid-Afrika leesbaar.

71

2.1.6 Het Grote Noorden Dé attractie van het Grote Noorden, en misschien wel gans Zuid-Afrika, is het Krugerpark. Het park is 21000 m² groot en maakt eigenlijk deel van het nog veel grotere Greater Limpopo Transfrontier Conservation (35000m²) dat over de landsgrenzen heen gaat. Het oorspronkelijk doel, het beschermen van dier en natuur, staat nog steeds voorop. Het Krugerpark wordt opgedeeld in 3 delen; het Zuidelijke Kruger, het Centrale Kruger en het Noordelijke Kruger. Het Zuidelijk deel is het populairst. Het is het meest toegankelijk en ligt dicht bij grote steden als Pretoria en Johannesburg. Het is ook het meest vruchtbare deel met dicht struikgewas, bergen en rivieren. Hier zie je grote kuddes giraffen en zebra’s, maar ook olifanten, leeuwen en als je geluk hebt, een jachtluipaard. Ook krokodillen en nijlpaarden zie je vaak. Het Centrale gedeelte is meer een open vlakte waar je grote kuddes buffels en olifanten ziet. Ook nijlpaarden, giraffen en enkele leeuwen kom je hier tegen. Het noordelijk gedeelte is heel wat minder populair dan het zuidelijk gedeelte. Misschien heeft dit te maken met het droog en warm klimaat. Als je houdt van prachtige uitzichten moet je beslist naar de Blyde River Canyon gaan. Hier zijn de steile bergwanden van de Drakensbergen, de 800 meter diepe kloof met daarin de Blyde rivier, adembenemend. Er zijn verschillende uitzichtpunten zoals God’s Window eb de Three Rondavels waar je met de auto naar toe kunt gaan. Maar als je liever wat meer actie hebt kun je evengoed fietsen, bungeejumpen of aan river rafting doen. Langs de Blyde River loopt ook de Panoramaroute. Die route volgt de loop van de volledige rivier. Als je graag veel wildparken bezoekt, moet je echt wel in het Grote Noorden zijn. Daar is ook het Kgalagadi Transfrontier Park. Dit nationaal park ligt in de Kalahariwoestijn en is samengevoegd met het naburige park in Botswana. Overdag kan de temperatuur oplopen tot 40 graden of meer, dus kan het soms wel eens te warm zijn om dieren te zoeken. Maar als je s ’ochtends vroeg naar een waterplas gaat, ben je 100% zeker dat je enkele prachtige dieren zult spotten.

72