Sneak preview Duurzaam toerisme, dat doe je deel 2: de 3v3p-matrix voor vakantiepark herperduin Tekst: Wilma Lankhorst
Als vijf vennoten van het bedrijf Future Matters schrijven wij samen het boek Duurzaam toerisme doe je zo. Het is een nieuw concept voor een managementboek waarmee we lezers actief uitnodigen om zelf aan de slag te gaan. Het boek staat vol met inspirerende verhalen en vele links waarmee ondernemers, reisadviseurs, beleidsmakers, -medewerkers en studenten direct zelf een eigen concept kunnen ontwikkelen en uitwerken. NRIT Magazine publiceert een vierluik van verhalen als ‘sneak preview’. In de vorige uitgave ging het over het concept Floriade Vakantiepark. In dit nummer wordt de 3V3P-matrix© geïntroduceerd en uitgewerkt voor Vakantiepark Herperduin. De 3V3P-matrix Voor het verduurzamen van de vrijetijdssector ben ik jaren op zoek geweest naar een eenvoudig en effectief model. De bouwstenen van dit model zijn vakantie en duurzaamheid. Het concept vakantie bestaat uit de drie V’s: Vervoer,
14
nritmagazine
Verblijf en Vermaak. Als je deze drie elementen met elkaar combineert, kun je elk gewenst product of elke dienst op het gebied van vakantie samenstellen. Ook het concept duurzaamheid is in drie letters samen te vatten. Sinds John Elkington in 1999 zijn triple bottom line publi-
ceerde, zijn zijn drie P’s – People, Planet en Profit – een leidend begrip. Door de concepten vakantie en duurzaamheid met elkaar te combineren is de 3V3P-matrix ontstaan (Lankhorst, 2007). Drie op een rij Om tot een duurzaam product of duurzame dienst te komen, streef je binnen de 3V3P-matrix in eerste instantie naar ‘drie op een (horizontale) rij’. Pas als je in alle drie horizontale cellen acties/middelen hebt ingevuld, heb je de eerste stap gezet naar de eindbestemming: het realiseren van je duurzame
zo visie. In de volgende fase stel je vragen die inhoud genereren voor drie horizontale cellen. Bijvoorbeeld: Wat levert een investering in een gezond personeelsbeleid op voor je bedrijf? Minder personeelsverloop en minder ziekte zijn twee positieve factoren voor een gezonde bedrijfsbalans. Minder energieverbruik is gunstig voor je bedrijfskosten, minder afval is positief voor het totaal aan onkosten dat gepaard gaat met afvalverwerking en minder verzuimkosten hebben een positief effect op je bedrijfsresultaat. Uit bovenstaande blijkt dat de drie factoren People,
Planet en Profit elkaar (kunnen) versterken. Door ze eerst los van elkaar in te vullen en er daarna combinaties van te maken, ontdek je dat aandacht voor de actie in de ene cel (vaak) leidt tot positieve effecten in de andere cel. Het beïnvloedingseffect kan ook tegenstrijdig zijn. In dat geval heroverweeg je de plannen die een mogelijk negatief resultaat in een van de andere cellen veroorzaken en zoek je naar alternatieven die wel een positieve bijdrage leveren aan je duurzame doelstelling. Dynamisch en kennisverrijkend De 3V3P-matrix is een dynamisch model. De kennis die de actie in een cel oplevert kun je daarna gebruiken voor de keuzes in een ande-
re cel. Laat je medewerkers actief meedenken en meewerken aan het invullen van de 3V3Pmatrix. Als ze meer kennis krijgen van en over duurzaamheid, is de kans groot dat de binding tussen je personeel en je bedrijf toeneemt, waardoor je personeelsverloop terugloopt.
Tabel 1
3Vx3P-matrix People Planet Profit Vervoer Verblijf Vermaak
nritmagazine
15
Tabel 2
De 3V3P-matrix van Vakantiepark Herperduin People Planet Profit Vervoer
• Veilige speelomgeving voor kinderen, er rijden geen auto’s • Meer fietsen en lopen door de gasten zorgt voor een gezonde beleving
• Autovrij • Geen asfaltpaden op het park. • Fietsen stimuleren.
• Autovrij terrein stimuleert fietsverhuur.
Verblijf
• Gezonde woon- en vakantieomgeving door gebruik van natuurlijke materialen • Mensen worden zich bewust van de mogelijkheden van duurzaam wonen. • Mensen worden zich bewust van het nut van afvalscheiding.
• Rekening houden met de natuur. • Een natuurplan opstellen voor vegetatie. • Energie- en waterbesparing: spaarlampen, LED-verlichting, zonnepanelen, -boilers, waterbesparende douchekoppen en kranen. • Afval beleid: afval beperken, scheiden zo min mogelijk gebruiken van verpakkingsmaterialen en natuurlijk afval terug brengen in de natuur. • Het gebruik van (biologisch afbreekbare) schoonmaak. • De bouw van duurzame bosvilla’s: met natuurlijke materialen, energiebesparende maatregelen, natuurlijke isolatie door o.a. vetplanten,en ondergrondse bouw. • Recyclen van spoelwater, gebruik van bezinkputten en helofytenfilters • Het gebruik van natuurlijke materialen volgens het cradle-to-cradle principe.
• Financiële voordelen van energiebesparende middelen. • De status van het park door de genomen maatregelen. • Herperduin is pionier en voorbeeld voor anderen.
Vermaak
• Het stimuleren van een gezonde levensstijl. • Mensen betrekken bij de natuur • Het steunen van goede doelen door het recreatieteam. • Extra voorziening mogelijk in vorm van overkapt zwembad door publieke openstelling bad.
• Gebruik streekproducten vermindert de uitstoot door transport. • Fietstochten uitzetten naar lokale toeleveranciers werkt stimulerend om de auto op de parkeerplaats te laten staan waardoor er minder uitstoot is door transport. • Zwembad open voor de buurt zorgt voor minder transport van buurtbewoners naar verder gelegen alternatieve zwemopties. Minder transport dus minder uitstoot.
• Het gebruik van streekproducten om zo lokale ondernemers te steunen. • Het overkapte park zwembad openstellen voor de omgeving leidt tot exploitatievoordeel
Meer betrokken mensen dragen hun duurzame visie effectiever uit naar derden, zoals leveranciers, klanten, collega’s en zelfs hun gezins- en familieleden. Dit leidt vervolgens tot betere contacten met toeleveranciers en een toename van de loyaliteit bij klanten. Om de daad bij het woord te voegen gaan we hieronder de 3V3Pmatrix toepassen op een bestaand recreatiebedrijf: Vakantiepark Herperduin. Kennismaking met Herperduin Vakantiepark Herperduin ligt vlakbij de Brabantse dorpen Herpen en Schaijk, dicht bij de Maas. Het park bestaat uit twee bungalowparken, Herperduin en De Bosrand, een camping en een groepsaccommodatie. Het complex ligt
16
nritmagazine
bij een natuurgebied waarvoor samen met de lokale overheid plannen worden ontwikkeld om de eerste Groene (recreatieve) Poort van Nederland te worden. Natuurpark De Maashorst omvat straks ruim 4.000 hectare met bossen, vennen en zandverstuivingen (www.herperduin. nl). Toen het vakantiepark (geopend in 1955) in 1986 eigendom werd van de familie Van Dijk, ging het roer om. De nieuwe kernwaarden werden gezondheid, zorg voor de natuur en een actief leven uitstralen, dit laatste gebaseerd op cultuur en historie. Natuur staat centraal Voor de familie Van Dijk begint verantwoord ondernemen met zorg voor de natuur. “We mo-
gen de aarde niet uitputten en moeten haar natuurlijke kringlopen respecteren”, zegt Conny van Dijk. In die lijn wordt het snoeihout opnieuw in de natuur ingebracht, hetzij als afscheiding, hetzij als houtstapel waarin dieren zich kunnen nestelen. Het natuurlijke restmateriaal dat niet kan worden hergebruikt eindigt op de composthoop. Daarnaast heeft het team een scherp oog voor gebruik en verbruik van materialen en wordt er zuinig omgegaan met energie en water. Dit is terug te zien in de talrijke energiebesparende maatregelen die genomen zijn, zoals het gebruik van spaarlampen, LED-verlichting, zonnepanelen en -boilers en waterbesparende
douchekoppen en kranen. Het scheiden van afval en het zo min mogelijk gebruiken van verpakkingsmaterialen en (biologisch afbreekbare) schoonmaakmiddelen zijn andere aandachtspunten. Tot slot is kwaliteit een doorslaggevend criterium als het op duurzaamheid aankomt. Met zorg en aandacht worden de benodigde materialen gekozen. “Kwaliteit is belangrijk voor ons, producten moeten lang meegaan”, vervolgt Van Dijk. “Het verzoek om het afval te scheiden kwam oorspronkelijk vanuit de gasten. We doen op dit punt wat we kunnen. Helaas is het vanuit de gemeente nog niet mogelijk om
nritmagazine
17
plastic apart af te voeren. Wel wordt het uit het restafval gefilterd.” Bosvilla’s met volop ruimte “Wat Herperduin als vakantiepark zo bijzonder maakt, is de zee aan ruimte en het directe contact met de natuur”, vertelt Van Dijk. “Er is bewust gekozen voor ruimte. Graag attendeer ik je op dertien bosvilla’s, speciaal voor Herperduin ontworpen door architecten van de Vereniging Integrale Bio-Logische Architectuur (VIBA). Binnenkort begint de bouw van een tiental nieuwe bosvilla’s, nu met een badruimte in iedere slaapkamer. Herperduin heeft het motto: ‘Het hoeft niet minder, maar wel anders’.” De basis voor de bouw van de villa’s is het ‘Natuurplan voor Herperduin’. In dit plan staat wat er wel en niet thuishoort in het park. “De bouw van de bosvilla’s moest passen in de bestaande natuur. Dit was lastig voor de aannemer, want er konden geen grote bulldozers ter plekke komen. Het alternatief was met kruiwagens alle benodigde materialen van de parkeerplaats naar de bouwplaats vervoeren”, lacht Van Dijk. De bosvilla’s zijn volledig duurzaam gebouwd met natuurlijke materialen, volgens het Cradleto-Cradle-principe, en zijn zo veel mogelijk energiebesparend. Het hout voor de bouw en meubels is Europees hardhout en is geïmpregneerd met natuurlijke olie en bijenwas. Er zijn alleen natuurlijke verfsoorten gebruikt op basis van lijnolie of water. De gordijnen zijn van biologisch katoen en de dekbedden van wol. Het verwarmingssysteem van de bosvilla’s is gebaseerd op zonnepanelen en zonneboilers. Zo is er warm water om te douchen en zorgt het opgewarmde water tevens voor een behaaglijk warme leefruimte. Voor de koelte in de zomer en de isolatie in de winter zijn de bungalows deels ondergronds gebouwd. De isolatie ondergronds is gedaan met lavakorrels en de muren zijn gemetseld met schelpenkalk met daarin warmwaterslangen. Met deze verwarmmethode bespaart Herperduin jaarlijks circa 18 procent op de energierekening in vergelijking tot traditionele radiatoren (www. wandverwarming.nl). De isolatie van het dak wordt versterkt door de groei van vochtvast-
18
nritmagazine
‘bosvilla’s’, en sindsdien zijn ze weer bijna altijd volgeboekt. Naast een duurzame visie en duurzaam bouwen is ook de toonzetting (marketing) van groot belang.
houdende vetplanten, sedum. Dit draagt bij aan de biodiversiteit van de omgeving en trekt vlinders, insecten en vogels aan. Tevens is sedum ‘compensatie’ van de ruimte die de bosvilla’s innemen in de natuur. De kozijnen zijn voorzien van isolerend HR-glas, wat de isolerende maatregelen compleet maakt. Natuurlijke waterzuivering Wat de bosvilla’s tevens uniek maakt is het recyclen van spoelwater. Al het gebruikte water van toilet, douche en spoelbak gaat naar speciale bezinkputten. Na filtering stroomt het water door naar een rietveld, het ‘helofytenfilter’. Dit helofytenfilter levert jaarlijks zo’n 40 procent besparing op het waterverbruik op (www. ecofyt.nl). Het gezuiverde (grijze) water wordt gebruikt als spoelwater voor de toiletten. Het schoonmaken van de bungalows gebeurt met biologisch afbreekbare schoonmaakproducten. Het park is autovrij, er zijn geen asfaltpaden en er worden geen pesticiden gebruikt. Van ecovilla naar bosvilla “Toen de bungalows eenmaal klaar waren, leek het of ze er altijd al gestaan hadden”, zegt Van Dijk. Aardig om te vermelden is de naamswisseling. In eerste instantie waren het ‘ecovilla’s’. Mede door de publiciteitsgolf in de beginjaren liepen deze bungalows erg goed, maar toen de extra publiciteit afnam, werd de vraag minder. De zoons Ed en Rob stelden voor om de naam te veranderen in
Zoektocht in de eigen buurt In de laatste jaren ligt het accent op een verdieping van de kennis van de eigen omgeving. Herperduin wil op dit punt graag nog meer samenwerken met boerderijwinkels. Anno 2012 komt ongeveer 90 procent van het voedsel voor het restaurant al van lokale boeren. Van Dijk adviseert om ervoor te zorgen dat je als bedrijf onderscheidend blijft. Authenticiteit is belangrijk voor de gasten, de leveranciers, het team en de eigenaren. “Met het behalen van milieukeurmerken kun je het bedrijf in de markt onderscheiden”, zegt Van Dijk. Ook op dit punt is ze kritisch. Ze is niet tevreden over de manier waarop er gecommuniceerd wordt over het ‘Green Key’-keurmerk. “Ik heb het gevoel dat de communicatie over verantwoord ondernemen in het toerisme richting het grote publiek de laatste tijd is weggezakt. We moeten de draad weer oppakken en het groene gevoel veel actiever gaan uitdragen!”
Wilma Lankhorst is in 1990 gestart met Lankhorst Public Relations, een toeristisch communicatieadviesbureau (www.lankhorstpr.nl). Sinds 2007 is zij intensief betrokken bij de transitie naar duurzaam toerisme. In 2010 studeerde ze cum laude af als Master in Imagineering aan de Imagineering Academy in Breda. Ze is coauteur van het boek Duurzaam Denken Doen en verzorgde mede de communicatie rondom het OCF 2.0-congres. Sinds september 2011 is ze mede-eigenaar van Future Matters, waar ze met vier collega’s het managementdoeboek Duurzaam toerisme doe je zo schrijft. De publicatie van dit boek staat gepland voor het najaar van 2012 (www.futurematters.nl).
