Duurzaam toerisme voor schoolgroepen in Berlijn

Duurzaam toerisme voor schoolgroepen in Berlijn Studiegebied Handelswetenschappen en Bedrijfskunde Opleiding Bachelor in het Toerisme en het recreatiemanagement Academiejaar 2012-2013 Promotor De heer De Vleeschouwer Peter Student Kenneth Vandekerckhove

Howest Professionele bacheloropleidingen Kortrijk , Renaat De Rudderlaan 6, 8500 Kortrijk

Duurzaam toerisme voor schoolgroepen in Berlijn Studiegebied Handelswetenschappen en Bedrijfskunde Opleiding Bachelor in het Toerisme en het recreatiemanagement Academiejaar 2012-2013 Promotor De heer De Vleeschouwer Peter Student Kenneth Vandekerckhove


Inhoudsopgave

Inhoudsopgave ........................................................................................................................................ 4 Woord Vooraf.......................................................................................................................................... 6 Abstract ................................................................................................................................................... 7 Inleiding ................................................................................................................................................... 8 1

Wat betekent duurzaam toerisme? .............................................................................................. 10

1.1

Algemene begripsomschrijving ................................................................................................. 10

1.2

De Triple Bottom Line ............................................................................................................... 11

1.2.1

Planet .................................................................................................................................... 12

1.2.2

People.................................................................................................................................... 13

1.2.3

Profit ...................................................................................................................................... 15

Multiplier effect .................................................................................................................................... 15 1.2.4 1.3

Pleasure ................................................................................................................................. 16 Componenten van een schoolreis ............................................................................................. 17

1.3.1

Transport ............................................................................................................................... 17

1.3.2

Accommodatie ...................................................................................................................... 18

1.3.3

Activiteiten ............................................................................................................................ 19

1.3.4

Eetgelegenheden................................................................................................................... 20

1.4 2

Conclusie ................................................................................................................................... 21 Analyse van de stad Berlijn ........................................................................................................... 22

2.1 Beleidsinitiatieven ........................................................................................................................... 22 2.1.1 Agenda 21..................................................................................................................................... 22 2.1.2 Tourcert ........................................................................................................................................ 24 2.1.3 Deutsches Seminar für Tourismus ............................................................................................... 25 2.1.4 Berlin Barrierefrei ......................................................................................................................... 26 2.1.5 Berlin Green Meetings ................................................................................................................. 27 2.2 Bespreking aanbod Berlijn .............................................................................................................. 27 2.2.1 Transport ...................................................................................................................................... 28 Umweltzonen ........................................................................................................................................ 28 2.2.2 Accommodatie ............................................................................................................................. 29 2.2.3 Activiteiten ................................................................................................................................... 31 2.2.4 Eetgelegenheden ......................................................................................................................... 33 2.3 Hoe profileert de stad zich naar de toerist toe? ............................................................................. 34 Howest Professionele bacheloropleidingen Kortrijk , Renaat De Rudderlaan 6, 8500 Kortrijk

2.4 Conclusie ......................................................................................................................................... 36 3

Bespreking van de databank ......................................................................................................... 38

3.1

Sustain my schooltrip ................................................................................................................ 38

3.2

Schoolgroep............................................................................................................................... 39

3.3

Bespreking van de database ..................................................................................................... 40

3.3.1

Aanbod transport .................................................................................................................. 40

3.3.2

Aanbod accommodatie ......................................................................................................... 41

3.3.3

Aanbod activiteiten ............................................................................................................... 43

3.3.4

Aanbod eetgelegenheden ..................................................................................................... 44

3.3.5

Conclusie ............................................................................................................................... 44

4

SWOT analyse van Berlijn .............................................................................................................. 46

4.1

Interne analyse .......................................................................................................................... 46

4.2

Externe analyse ......................................................................................................................... 47

4.3 SWOT confrontatiemix .................................................................................................................... 47 4.4 Conclusie ......................................................................................................................................... 52 5

Algemeen Besluit........................................................................................................................... 54

Literatuurlijst ......................................................................................................................................... 56 Lijst van tabellen ................................................................................................................................... 59 Lijst van figuren ..................................................................................................................................... 60 Bijlagen .................................................................................................................................................. 61


Woord Vooraf Het maken van een eindwerk is een laatste stap richting het behalen van een diploma en tegelijkertijd een eerste stap in de onderzoekswereld. De realisatie van dit eindwerk zou niet mogelijk geweest zijn zonder de steun, hulp en tijd van vele mensen. Daarom wil ik via deze weg aan hen graag een woord van dank richten.

Eerst en vooral wil ik mijn interne begeleider Mr. De Vleeschouwer bedanken voor het boeiende onderwerp en de tijd die hij in mij heeft gestoken. Verder wil ik ook de andere leerkrachten van Howest bedanken voor de nodige hulp en steun.

Daarnaast wil ik ook de mensen van mijn stageplaats ’t Zuiderhuis bedanken voor de praktische informatie die ik van hen heb meegekregen.

Ook aan mijn collega’s van de Howest, een woord van dank voor de hulp en steun in moeilijke periodes.

Tenslotte nog een speciaal woord van dank aan mijn ouders die mij de kans gaven om verder te studeren.


Abstract Dit eindwerk gaat over duurzaam toerisme voor schoolgroepen in Berlijn. In principe bestaat dit eindwerk uit twee delen. Enerzijds het schriftelijk werk die meer informatie geeft over duurzaam toerisme en wat dit betekent voor de stad Berlijn, anderzijds is er nog het praktische gedeelte - de case - die bestaat uit een database van duurzame activiteiten, accommodatievormen, transportmiddelen en eetgelegenheden. Uiteindelijk moeten scholen of organisatoren van schoolreizen in staat zijn om aan de hand van de database een duurzamere reis naar Berlijn samen te stellen.

Allereerst heb ik duurzaam toerisme in een theoretisch kader geschetst. Dit heb ik gedaan in functie van enkele definities. Vervolgens was het noodzakelijk om meer informatie te geven over de vier dimensies van duurzaamheid. Ook de mate waarin ze onderling verbonden zijn werd nader uitgeklaard. Tenslotte werden de verschillende componenten van een schoolreis belicht vanuit de invalshoek van de vier dimensies van duurzaamheid.

In hoofdstuk twee werd een analyse van de stad Berlijn opgemaakt. Hierin onderzochten we enkele beleidsinitiatieven ten voordele van duurzaamheid. Dit was nodig om na te gaan in welke mate de stad Berlijn een duurzame visie heeft. Daarnaast besprak ik ook het aanbod van Berlijn. Op die manier was het mogelijk om na te gaan wat de stad te bieden heeft op gebied van duurzaamheid. Als laatste werd ook de positionering van de stad besproken, hoe de stad Berlijn zich profileert naar de toerist toe.

In hoofdstuk drie voldeed ik de bespreking van de database. Hierin werd aangetoond waarom bepaalde activiteiten, accommodatievormen, transportmiddelen en eetgelegenheden in de databank komen te staan.

In het laatste hoofdstuk werd een SWOT analyse van de stad Berlijn opgemaakt. Op die manier werd het duidelijk wat de sterktes en zwaktes zijn van de stad Berlijn en waar de kansen en gevaren liggen voor Berlijn.


Inleiding “For a small investment today we could be creating something that our grandchildren will thank us for” – Tim Smit, Eden Project founder.

Voor mij toont bovenstaand citaat duidelijk aan waar het bij duurzaamheid om gaat, namelijk het behouden van de natuurlijke rijkdommen zodat niet enkel de huidige generatie, maar ook toekomstige generaties kunnen genieten van de wereld. Ook in de toeristische sector wordt hier steeds meer aandacht aan gegeven en steeds meer organisaties zetten zich in ten voordele van duurzaamheid. Dit zou eigenlijk allemaal vanzelfsprekend moeten zijn. De toeristische sector heeft een enorme impact op de cultuur, economie en milieu van de gastregio’s. Indien we het toerisme levendig willen houden voor zowel de medemens als voor onze toekomstige reizigers, is het belangrijk dat we steeds meer rekening houden met de ingrijpende gevolgen die het toerisme met zich mee kan brengen.

Vooraleer we hiermee rekening kunnen houden is het van belang dat mensen zich bewust worden van de drastische gevolgen die het toerisme met zich mee kunnen brengen. Enkele leerkrachten van de Hogeschool West-Vlaanderen, werkzaam in Toerisme- en recreatiemanagement realiseerde zich deze problematiek. Daarom ontstond vanuit de Howest het initiatief ‘sustain my schooltrip’. In eerste instantie willen ze meer informatie verschaffen aan scholen over de verduurzaming van de toeristische sector. Daarnaast willen ze ook een concreet aanbod voorstellen dat zich vertaald in een database op de volgende website: www.andersopschoolreis.be. De database wordt opgemaakt in functie van de populairste steden voor schoolgroepen. Aan de hand van deze database kunnen scholen of organisatoren van secundaire schoolreizen een duurzamere reis samenstellen. Persoonlijk ben ik enorm geïnteresseerd in duurzame ontwikkeling. Het leek me dan ook zeer interessant om hier mijn eindwerk over te schrijven, meer bepaald over duurzaam toerisme. Ik ben dan ook zeer blij dat ik aan het project ‘sustain my schooltrip’ mag meewerken.

De vraagstelling luidt als volgt: duurzaam toerisme in Berlijn: wat is het huidig aanbod en hoe kunnen we nog duurzamer te werk gaan via www.andersopschoolreis.be.

Met behulp van het antwoord op deze vraag, wil ik in eerste instantie meer informatie verschaffen aan scholen over duurzaam toerisme, maar ook over de stad Berlijn. In welke mate beschikt de stad over een duurzame visie, en niet alleen op het gebied van aanbod, maar ook andere ontwikkelingen die bevorderend zijn voor duurzaamheid in Berlijn. Daarnaast zal ik ook de selectie van het aanbod in Berlijn verzorgen die op de website www.andersopreis.be komt te staan. De bevindingen zijn niet alleen interessant voor scholen, maar Howest Professionele bacheloropleidingen Kortrijk , Renaat De Rudderlaan 6, 8500 Kortrijk

ook voor andere betrokkenen, zoals de bestemmingsorganisatie, de sector en iedereen die geïnteresseerd is in dit probleem. Aangezien deze scriptie specifiek ingaat op de bestemming Berlijn, zal ik naast de algemene literatuur betreffende duurzaamheid ook gebruik maken van reisgidsen en andere bronnen die dieper ingaan op de stad Berlijn.

Om beter inzicht te krijgen in het begrip duurzaam toerisme, zal ik eerst starten met een theoretisch hoofdstuk. Hierin wordt het begrip nader uitgeklaard aan de hand van enkele definities. Vervolgens belicht ik de vier dimensies van duurzaamheid: people, planet, profit en pleasure. We beëindigen het hoofdstuk met de verschillende componenten van een schoolreis. We zullen dit bekijken vanuit de invalshoek van de vier dimensies.

In hoofdstuk twee zal ik een analyse maken van de stad Berlijn. De bedoeling is om na te gaan in welke mate de stad Berlijn over een duurzame visie beschikt. Dit zal ik doen aan de hand van enkele beleidsinitiatieven. Vervolgens doe ik de bespreking van het aanbod in Berlijn zodat het duidelijk wordt wat de stad te bieden heeft op vlak van duurzaamheid. Dit zal ik doen in functie van de verschillende componenten van een schoolreis. Tenslotte wordt ook nog de positionering van de bestemmingsorganisatie besproken. Zo komen we te weten hoe de stad zich profileert naar de toerist toe.

In hoofdstuk drie volgt een bespreking van het praktische gedeelte, de case. Dit hoofdstuk gaat dus uitsluitend over het project ‘sustain my schooltrip’. Hierbij zullen we ons richten naar de enquête secundaire schoolreizen die Howest ons biedt. Aan de hand van deze enquête is het mogelijk om een schoolreis te ontleden, toegepast op de stad Berlijn. Vervolgens doen we ook de bespreking van de database. Hiermee moet duidelijk worden waarom bepaalde elementen al dan niet in de database komen te staan. Het uiteindelijke doel is om duurzame activiteiten, logiesvormen, transportmiddelen en eetgelegenheden te vinden.

Tenslotte wordt in hoofdstuk vier een SWOT analyse opgemaakt van Berlijn. Hierbij zal duidelijk worden wat de sterktes en zwaktes zijn van de stad. Verder komen we ook te weten waar er nog mogelijkheden liggen voor de stad en wat er beter kan vermeden worden.


10

1

Wat betekent duurzaam toerisme?

De toeristische sector neemt jaar na jaar toe. Wereldwijd gaan er steeds meer mensen op reis. Zelfs in tijden van crisis is er een duidelijke groei te merken in de toeristische sector. De toeristische sector is dan ook een van de belangrijkste bedrijfstakken ter wereld geworden. Bovendien bevordert het toerisme in veel landen de werkgelegenheid en de economische groei en brengt zo een positieve bijdrage aan de welvaart van menig land. (UNWTO, 2012)

Maar het toerisme kent ook een keerzijde. Door de steeds groeiende stroom toeristen zijn de natuurlijke bronnen van sommige bestemmingen dusdanig uitgeput dat ze hun aantrekkingskracht hebben verloren, waardoor het toerisme is verminderd. Doordat de toeristische sector de sector bij uitstek is met gevolgen voor mens, cultuur, economie en milieu is het dan ook niet meer dan logisch dat het begrip duurzame ontwikkeling in de toeristische sector werd geïntroduceerd (Visievorming, 2003). Maar wat houdt duurzame ontwikkeling, meer bepaald duurzaam toerisme nu precies in?

Om wat meer voeling te krijgen voor het begrip duurzaam toerisme zullen we eerst gebruik maken van enkele definities. Daarnaast is het ook belangrijk om het begrip de Triple Bottom Line nader uit te klaren daar het onlosmakelijk verbonden is met duurzaam toerisme. Bovendien geeft de Triple Bottom Line meer informatie over de vier P’s: people, planet, profit, pleasure. Het spreekt voor zich dat we daarna de vier P’s bespreken, toegepast op het toerisme. Vervolgens zullen we ook de verschillende componenten van een schoolreis bekijken vanuit het standpunt van de vier P’s.

1.1

Algemene begripsomschrijving

Het belang van duurzame ontwikkeling toeristische sector wordt hier steeds toerisme krijgt dit een andere naam, eindwerk beter te kunnen begrijpen is toerisme correct te definiëren.

is reeds algemeen bekend en ook in de meer aandacht aan gegeven. In het namelijk ‘duurzaam toerisme’. Om dit het belangrijk om het begrip duurzaam

Voor de definitie van duurzaam toerisme maken we gebruik van de omschrijving die Toerisme Vlaanderen ons biedt: “Een duurzame ontwikkeling van toerisme in een land, regio of een toeristische bestemming streeft naar een evenwicht in de relatie tussen economische, ecologische, en socio-culturele aspecten. Het is een participatieproces dat leidt tot kwaliteitsverbetering waar alle betrokken partijen nu en in de toekomst baat bij hebben.” (Toerisme Vlaanderen, 2013)


11 Het UNWTO definieert dan weer duurzaam toerisme als volgt: "Sustainable tourism development that meets the needs of present tourists and host regions while protecting and enhancing opportunity for the future. It is envisaged as leading to management of all resources in such a way that economical, social and aesthetic needs can be fulfilled while maintaining cultural integrity, essential ecological processes, biological diversity and life support systems.".(UNWTO, 2013)

Concreet kunnen we stellen dat duurzaam toerisme in principe gaat om het ontwikkelingsproces van de toeristische sector rekening houdend met de verschillende actoren en dit met respect voor de mens, het milieu, de cultuur en de economie van de gastregio’s. Tijdens het ontwikkelingsproces is het van belang dat er onderling een goed evenwicht wordt gecreëerd. Om dit beter te kunnen begrijpen zullen we eerst wat meer informatie geven over de Triple Bottom Line.

1.2

De Triple Bottom Line

Het doel van duurzaam toerisme is duidelijk, namelijk het zoeken van oplossingen voor diverse toeristische problemen rekening houdend met de belangen van zowel mens, milieu als economie. In de Engelse vakterminologie spreken we van de alom gekende begrippen people, planet, profit. Deze staan respectievelijk voor de socioculturele, ecologische en economische aspecten. Vaak wordt daar nog een vierde P toegevoegd, namelijk die van ‘Pleasure’ of plezier. (Visievorming, 2003)

De samenhang tussen de drie voornaamste peilers wordt voorgesteld in een conceptueel model dat we de ‘Triple Bottom Line’ noemen (zie figuur 1). De Triple Bottom Line werd begin de jaren ’90 ontwikkeld door John Elkington. Volgens dit model wordt de maatschappij ingedeeld in drie dimensies. Een eerste dimensie bestaat uit de menselijke dimensie of People en heeft betrekking tot de gezondheid, kennis, opleiding, cultuur en dergelijke meer. Een tweede genaamd milieu dimensie of Planet gaat over het behoud en het beheer van de natuurlijke rijkdommen, milieukwaliteit en de bescherming van biologische diversiteit. De derde en laatste bestaat uit de economische dimensie of Profit met als voorbeelden: machines, gebouwen en financiële middelen. (Queensland, 2013)


12

Figuur 1: Triple Bottom Line 1

Deze drie dimensies illustreren samen de rijkdom en het ontwikkelingspotentieel van de maatschappij. Ze zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Dit wil zeggen dat iedere verandering in één van de dimensies gevolgen zal hebben op de andere dimensies. Het grote doel is om een goed evenwicht te vinden in het beheer van de drie dimensies en dit zowel op het lokale, het nationale als het internationale niveau. (Queensland, 2013)

Hieronder geef ik wat meer informatie over de vier P’s. We zullen dit meteen toepassen op het toerisme. Op die manier wordt het duidelijk in welke mate de verschillende dimensies onderling verbonden zijn en wat dit precies betekent voor de vier dimensies.

1.2.1 Planet Toerisme en natuur hebben een haat liefde verhouding; ze kunnen niet zonder elkaar, maar lopen elkaar ook in de weg.

Een bestemming wordt meestal door de toerist gekozen vanwege de aantrekkelijke omgeving. Ze kiezen voor de bergen om te wandelen en te skiën, voor oerbossen om spannende en interessante tochten te maken en voor de kust en meren om er te zwemmen en te zonnen. Bovendien willen de toeristen genieten van panoramische vergezichten en schitterende landschappen. Ze willen een fraaie en aantrekkelijke omgeving, die ze missen in hun alledaagse omgeving. Vervuilde en beschadigde bestemmingen worden simpelweg vermeden. Waarom een dergelijke bestemming aandoen, wanneer er nog tal van andere mooie bestemmingen zijn in de wereld? De biodiversiteit en de ongerepte natuur zijn dan ook één van de belangrijkste beweegredenen om een bestemming aan te doen. (Fairtourism, 2013)


13 Maar om toerisme tot stand te brengen heeft de bestemming nood aan de bouw van hotels, wegen, vakantiecentra en andere infrastructuur. Dit gebeurt vaak ten koste van de natuur. Ook andere industrieën die onrechtstreeks verbonden zijn met toerisme beschadigen de natuur, denk maar aan de landbouw en houtkap. Bovendien zorgen de toeristen voor afvalproblemen, waterschaarste en geluidsoverlast. Om maar niet te spreken over de milieuvervuiling die wordt veroorzaakt door het vliegverkeer. Door de vele jobs en de vele inkomsten die het toerisme met zich meebrengt, wordt er vaak te weinig gelet op de negatieve effecten. Daardoor verliest de bestemming zijn aantrekkelijkheid en wordt toerisme op lange termijn onmogelijk. (Fairtourism, 2013)

Daarentegen ontstaat steeds meer het idee dat toerisme ook een positieve bijdrage kan leveren aan natuurbescherming. Toerisme is namelijk één van de weinige industrieën die een natuurgebied kan beschermen, denk maar aan kleinschalig ecotoerisme. Het doel van kleinschalig ecotoerisme is dat buurtbewoners er geld aan kunnen verdienen. Dit kan aan de hand van entreegelden en vergunningen, maar ook door de bedrijvigheid in en rond het gebied, zoals restaurants, souvenirshops en fiets- of paardenverhuur. Ook gidsen, parkbeheerders, chauffeurs en dragers kunnen geld verdienen dankzij het toerisme. Het belangrijkste echter is dat de mensen die leven in en rond het gebied meeprofiteren van het toeristische gebeuren. Op die manier ontstaat er een draagvlak onder de omwonenden, zodat mensen zich gaan inzetten voor het behoud van hun inkomstenbron, de natuur. (Fairtourism, 2013)

1.2.2 People Het is duidelijk dat natuur en toerisme niet altijd de beste vrienden zijn. Dit karakteriseert ook de relatie tussen toerisme en de lokale bevolking op de bestemming. Bovendien gaat de meeste aandacht naar de natuur- en milieuaspecten. Dit komt doordat de effecten op natuur en milieu makkelijker meetbaar zijn dan de effecten van sociaal-culturele aard. Niettemin, is de aandacht voor sociaal-culturele aspecten even belangrijk als de aandacht voor de economie en natuur en milieu. Tenslotte, draait het bij duurzaam toerisme om het evenwicht tussen de drie P’s. (Fairtourism, 2013)

Voor de lokale bevolking is dit een delicate zaak. Enerzijds kunnen zij het slachtoffer worden van het toerisme, maar aan de andere kant kunnen zij daar voordeel uithalen. Door afvalproblemen, waterschaarste, geluidsoverlast en algehele verarming worden zij vaak het slachtoffer. Dit wordt veroorzaakt door de toeristen en de uitbouw van de toeristische sector. Er wordt te weinig geld vrijgemaakt voor dergelijke problemen. Dit zorgt voor wrijving tussen de lokale bevolking en de toerist. (fairtourism, 2013)


14 Bovendien wordt de lokale bevolking te weinig betrokken bij het plannen van toeristische ontwikkeling. Dit komt doordat nationale overheden en machtige investeerders, zoals internationale projectontwikkelaars en hotelketens vaak de richting hiervan bepalen. Ze halen het management uit het buitenland en de lokale bevolking komt vaak pas in beeld wanneer er laaggeschoold personeel nodig is. We spreken dan voornamelijk van laagbetaalde jobs als schoonmaker, tuinman of hotelbediende. (Fairtourism, 2013) Gelukkig worden er steeds meer opleidingen en trainingen voorzien aan de lokale bevolking, waardoor ze hun kansen binnen de toerismebranche kunnen verbeteren. (van de Veen, 2008)

Nochtans speelt de lokale bevolking een grote rol tijdens het toeristische proces. Toeristen willen naast de mooie landschappen en panoramische vergezichten ook authentieke vakantie-ervaringen opdoen. Vooral in ontwikkelingslanden is het contrast tussen de lokale bevolking en de toerist erg groot. De toerist wordt vaak als wandelende geldbuidel gezien, wat resulteert in criminaliteit. Bovendien worden culturele uitingen, zoals ceremonies en dansen vaak uitgevoerd in functie van de toerist. Ze doen dit niet meer uit traditie, maar ten behoeve van het geld. Ook wanneer dit in strijd is met hun culturele gebruiken. (Fairtourism, 2013)

Daarnaast nemen toeristen graag souvenirs mee naar huis. Om aan de vraag van toeristen te kunnen voldoen ontstaan er vele nieuwe markten met allerlei handgemaakte producten. Dit levert geld op voor lokale mensen, wat in eerste instantie positief is. Maar in vele gevallen worden die zogeheten lokale producten helemaal niet lokaal vervaardigd, maar gewoon geïmporteerd uit een land als China. Dit zorgt voor vervorming van de eigen volkscultuur en voor minder winst. Daarenboven gaat de betekenis van de materiële uitingen verloren door de koopgekte van de toeristen. (van de Veen, 2008)

In Europa valt dit al bij al nog mee. Het zijn vooral de ontwikkelingslanden die hier enorme problemen ondervinden. Niettemin, zijn er steeds meer initiatieven ten behoeve van deze mensen, denk maar aan community-based (of ook wel: pro-poor) tourism. In wezen gaat het om een vorm van duurzaam toerisme dat op lokaal niveau wordt gecreëerd waarbij toeristen en lokale bevolking interactie met elkaar hebben. Het wordt beheerd en bestuurd door de gemeenschap, ten voordele van de gemeenschap, en stelt toeristen in staat hun bewustzijn en kennis te vergroten en te leren over de gemeenschap en het lokale leven. In principe zou de lokale bevolking moeten worden betrokken bij alle vormen van duurzaam toerisme. Lokale betrokkenheid is één van de voorwaarden van duurzaam toerisme, waarbij winst zoveel mogelijk bij de lokale economie moet terechtkomen. (Fairtourism, 2013)


15

1.2.3 Profit Het is vanzelfsprekend dat een toeristisch recreatief product wordt ontwikkeld met als doel dat het winst oplevert. Uiteindelijk bepaalt de organisatie die het product aanbiedt wat er met die winst zal gebeuren. De manier waarop de organisatie het geld gebruikt zal bepalen in welke mate de organisatie aan duurzaam toerisme doet.

De grote vraag is met welke insteek het geld zal worden gebruikt. Wanneer de organisatie duurzaam toerisme wil promoten dan gaat het erom dat het geld die verdiend wordt weer terechtkomt in het gebied waar het toerisme plaatsvindt. Op die manier wordt de lokale bevolking er ook beter van. Als we de economische aspecten vanuit het standpunt van duurzaam toerisme bekijken, dan valt het multiplier effect niet weg te denken.

Multiplier effect Het multiplier effect meet de impact van toeristische bestedingen op de lokale economie van een toeristische bestemming. De bedoeling van het multiplier effect is dat er zoveel mogelijk geld afkomstig van de toeristen in de lokale economie terechtkomt, op welke manier dan ook. Daarentegen moet de lekkage zoveel mogelijk worden vermeden zodat het maximale bedrag terug in de lokale economie kan terechtkomen. (Duurzaam Reizen, 2013)

In principe zijn er drie soorten bestedingen te onderscheiden. Bij ‘directe bestedingen’ spreken we over uitgaven van toeristen die rechtstreeks in de lokale economie terechtkomen. Dit gaat dan over uitgaven gemaakt door toeristen voor de aankoop van goederen en diensten in hotels, restaurants, winkels en andere toeristische voorzieningen. De ‘indirecte uitgaven’ omvatten zakelijke transacties die het gevolg zijn van de directe uitgaven, zoals de aankoop van goederen door de hoteliers bij lokale leveranciers en de aankoop door lokale leveranciers bij de groothandel. De ‘geïnduceerde uitgaven’ omvatten dan weer de persoonlijke uitgaven van de lokale bevolking. Wanneer een bediende van een hotel zijn loon krijgt, dan zal die bediende dat geld gebruiken om zijn persoonlijke uitgaven te genereren, zoals de aankoop van brood, water, schoenen en dergelijke meer. (Horwath & WTO, 1981)

Concreet wordt het multiplier effect uitgedrukt als een vermenigvuldigingsfactor, een cijfer waarmee het totale effect van de inkomsten kan worden berekend. Wanneer een bestemming een multiplier effect heeft van 1,5, dan betekent dit dat een toeristische uitgave van € 100, een totaal effect zal hebben van € 150, binnen de lokale economie. Dit is dan € 100,- voor de toeristische bedrijven (sector) als direct effect en nog eens € 50,- wordt ontvangen door andere bedrijven (sectoren) binnen de regionale economie als secundair effect. Howest Professionele bacheloropleidingen Kortrijk , Renaat De Rudderlaan 6, 8500 Kortrijk

16 Natuurlijk zal het multiplier effect verschillen van de ene bestemming tot de andere. Dit hangt onder andere af van hoe groot de toeristenstroom is op een bestemming, maar ook de aard van de verkoopbare producten op een bestemming spelen hier een belangrijke rol. Hoe groter de toeristenstroom, hoe groter het multiplier effect. (Janssen & Jansen, 2013)

Daarnaast moet de lokale bevolking ook rekening houden met de ‘leakages’, letterlijk vertaald in het Nederlands ‘lekkages’. Lekkages ontstaan wanneer er geld uit de lokale economie wegvloeit. Er ontstaat een lek tijdens het proces dat de winst ondergaat om bij de lokale economie te komen. (Duurzaam Reizen, 2013) Er zijn drie soorten lekkages te onderscheiden: het ‘importlek’, het ‘belastinglek’ en het ‘spaarlek’. Een importlek ontstaat wanneer geïmporteerde producten worden aangekocht in plaats van lokale producten. Het geld stroomt dan weg naar het buitenland in plaats van naar de lokale economie. Een ander mooi voorbeeld is wanneer het inkomen wordt gebruikt voor een vakantie in het buitenland. indien het geld wordt gespaard, dan kunnen we spreken van een spaarlek. Wanneer mensen op hun inkomsten belastingen moeten betalen, dan lekt er een gedeelte van het verdiende inkomen weg naar de belastingen en spreken we dus van een belastinglek. Het multiplier effect zal in dit geval kleiner zijn ook al keert de belastingen onrechtstreeks terug in de lokale economie. (Scholieren, 2013)

1.2.4 Pleasure Tijdens mijn literatuuronderzoek bleek dat het aspect Pleasure of plezier een minder besproken aspect is van de vier P’s. Niettemin, is deze P even belangrijk als de andere. Het spreekt voor zich dat een organisatie in eerste instantie een kwalitatief toeristisch recreatief product ontwikkelt dat plezier oplevert. Bij het ontwikkelen van dat product moet er rekening gehouden worden met de andere drie P’s. Wanneer de organisatie een product kan leveren waarbij de socioculturele, economische en ecologische aspecten in balans liggen, dan zullen de resultaten plezier opleveren voor zowel de toeristen als de lokale bevolking.


17

1.3

Componenten van een schoolreis

In dit onderdeel zullen we de verschillende componenten van een schoolreis belichten. We zullen dit bekijken vanuit de invalshoek van de 4 P’s. Zo wordt het duidelijk in welke mate de componenten een impact hebben op people, planet, profit en pleasure. De componenten van een schoolreis bestaan uit het transport, de accommodatie en de activiteiten en eetgelegenheden.

1.3.1 Transport Een eerste niet te miskennen nadeel van het toerisme op het leefmilieu is het transport. Aangezien het toeristische product niet kan geconsumeerd worden op het thuisadres van de consument spreekt het voor zich dat een verplaatsing noodzakelijk zal zijn. Er kan dan gebruik gemaakt worden van verschillende mogelijkheden, zoals de autocar, treinen, auto’s en vliegtuigen. Maar, het is reeds langer bekend dat het transport een enorme impact heeft op het broeikaseffect door de uitstoot van onder andere CO2. Dit wordt verduidelijkt aan de hand van de volgende cijfers van Toerisme Vlaanderen (De Coster, M. 2008): -

de toeristische sector is wereldwijd verantwoordelijk voor ongeveer 5 % van de totale uitstoot van broeikasgassen;

-

75 % van de uitstoot van de toeristische sector wordt veroorzaakt door transport, 21 % door accommodatie en 4 % door toeristische activiteiten;

-

vliegtuigreizen zijn goed voor 40 % broeikasgassen in de toeristische sector.

van

de

totale

uitstoot

van

Het is duidelijk dat het transportmiddel een enorme impact heeft op het milieu bij de uitvoering van een reis. Het noodzakelijke transport verbruikt energie en vervuilt de lucht. Bovendien wordt het effect op het klimaat van de CO2 nog eens vergroot bij vliegtuigen doordat de CO2 op grote hoogte in de atmosfeer terechtkomt. (LNE, 2013)

De vraag naar welk transportmiddel het meest milieuvriendelijk is, valt moeilijk te beantwoorden. Het hangt allemaal af van tijd, plaats en omstandigheden. Voor de korte en middellange afstanden zoals Berlijn is het raadzaam om de autocar of de trein te gebruiken. Het zijn de minst vervuilende transportmiddelen en bovendien comfortabele en relatief snelle manieren van vervoer. In hoogseizoen is het dan weer beter om de trein te gebruiken. Zo kunnen files worden vermeden (Fairtourism, 2013).

Ook op de bestemming is er vaak vervoer noodzakelijk. Wandelen en fietsen zijn dan de ideale transportmiddelen om zich duurzaam te verplaatsen. Maar soms is Howest Professionele bacheloropleidingen Kortrijk , Renaat De Rudderlaan 6, 8500 Kortrijk

18 dit niet altijd mogelijk, afhankelijk van de bestemming. In dit geval is het openbaar vervoer een handig alternatief. Ook bij verplaatsingen binnen het land zou er moeten worden geopteerd voor de meer milieuvriendelijke transportmiddelen als de trein en de bus. Zo komt de reiziger ook nog eens in contact met de lokale bevolking, terwijl dit met het vliegtuig niet van toepassing is. (Fairtourism, 2013)

1.3.2 Accommodatie Net als het transport heeft accommodatie een negatieve impact op het leefmilieu. De uitbouw van accommodatie neemt veel van de levensbelangrijke grondstoffen in van de lokale bevolking. De aanbouw van infrastructuur zorgt voor beschadiging van de natuur. Hotels hebben soms grote groene tuinen die dagelijks moeten worden onderhouden met water en ook de bijhorende zwembaden hebben enorme liters water nodig. Het overmatige watergebruik zorgt voor een tekort aan watertoevoer bij de lokale bevolking. Dit terwijl water in ontwikkelingslanden vaak een schaars goed is. Ook het afval te wijten aan de hotels en de vervuiling van water, lucht en grond is nefast voor de lokale bevolking. (van de Veen, 2008)

Daarentegen worden er in Europa steeds meer maatregelen genomen om accommodatie milieuvriendelijker te maken, denk maar aan het steeds toenemende aantal labels. Het gaat dan om maatregelen ten opzichte van energie- en waterverbruik en afvalwerking. Toch moet gezegd worden dat de labels niet altijd even relevant zijn. Soms zijn ze misleidend en dienen ze tegenwoordig meer als marketingtool dan dat ze daadwerkelijk milieuvriendelijk zijn. Zo krijgt de accommodatiehouder bij ECEAT (European Centre for Ecological and Agricultural Tourism) de kans om zelf te bepalen of hij in aanmerking komt voor het label. De tientallen ecolabels voor groene hotels hanteren vaak verschillende, en dubieuze criteria. Toch mogen we niet alle labels over dezelfde kam scheren. De Groene sleutel is een voorbeeld van een goed label, waarbij hun criteria concreet, meetbaar en controleerbaar zijn. (Consumentenbond, 2012). Verder wordt in hoofdstuk twee de belangrijkste labels voor de stad Berlijn besproken.

Maar ook vanuit people-oogpunt zijn er enorme problemen waar te nemen. De arbeidsomstandigheden bij hotels in ontwikkelingslanden zijn niet altijd even ideaal. Hotelbediendes moeten meer uren kloppen dan voorzien en wanneer dit niet gebeurt moeten ze de volgende dag niet meer terugkomen. Ze worden onderdrukt en krijgen te weinig betaald. Toch zullen de managers de reisorganisaties vertellen dat de bediendes genoeg worden betaald. Zo willen ze de indruk geven dat klanten niet verplicht zijn een fooi te geven. Nochtans zijn fooien vaak de belangrijkste inkomsten voor veel hotelbediendes. (van de Veen, 2008) Howest Professionele bacheloropleidingen Kortrijk , Renaat De Rudderlaan 6, 8500 Kortrijk

19

Ook all-inclusive reizen veroorzaken moeilijkheden bij de lokale bevolking. Dit is dan weer voelbaar in de economische dimensie. Veel organisaties bieden namelijk all-inclusive reizen aan, waarbij alles op voorhand wordt betaald: vlucht, hotel, eten, drinken en entertainment. Het zit er allemaal in, wat fijn is voor de consument, maar niet voor de lokale bars, restaurants en eetstalletjes die zich buiten de accommodatie vinden. Het spreekt voor zich dat toeristen niet erg geneigd zijn hun geld uit te geven aan lokale producten wanneer ze alles al op voorhand hebben betaald. Bovendien willen de toeristen het comfort krijgen zoals ze thuis gewend zijn. Ze eten geïmporteerd voedsel en slapen in kamers met meubilair die niet lokaal vervaardigd zijn. (van de Veen, 2008)

1.3.3 Activiteiten Het spreekt voor zich dat de activiteiten een belangrijke rol spelen in de toeristische sector. Enerzijds speelt het economische aspect een grote rol voor de uitbaters, anderzijds zorgt de beleving voor het plezier van toeristen.

Maar de toeristische activiteiten tasten in vele gevallen de fauna en flora aan, wat nefast is voor de natuurlijke dimensie van duurzaamheid. Zowel de intensieve en luidruchtige toeristische recreatie als de avontuurlijke toeristische recreatievormen tasten de laatste ongerepte stukjes natuur aan. Het is dan ook beter om de gemotoriseerde activiteiten te beperken of zelfs te vermijden daar ze de ecologische voetafdruk vergroten. Wandelen en fietsen zijn daarentegen de ideale activiteiten. Ze hebben geen impact op het milieu en zijn bovendien zeer leuk. Daarnaast behoren de seizoensgebonden activiteiten zoals zwemmen, zeilen en surfen ook tot de meer milieuvriendelijke activiteiten. Kortom, het is raadzaam activiteiten aan te doen met een minimale impact op de natuur. (LNE, 2013)

Daarnaast moet er ook voldoende aandacht worden geschonken aan de socioculturele dimensie van duurzaamheid. Hierbij staat de lokale bevolking centraal. De economische dimensie is in dit geval onlosmakelijk verbonden met de lokale bevolking. Wanneer een schoolgroep een stad als Berlijn aandoet, dan moeten de belangrijkste bezienswaardigheden alvast aan bod komen. Maar in principe ligt de ‘echte’ stad verscholen achter deze highlights. Het kan echter veel interessanter zijn om via alternatieve gidsorganisaties de minder bezochte wijken aan te doen. Zo komen de leerlingen meer te weten over de lokale bevolking, en dragen ze hun steentje bij door de aankoop van het toeristisch recreatief product en van lokale producten. Daarnaast zijn vrijwilligerswerk, ludieke opdrachten en rally’s ook uitstekende manieren om in contact te komen met de locals van een toeristische bestemming. (Klasse, 2013)


20 Als laatste moeten activiteiten natuurlijk ook plezier opleveren. Daarbij is het belangrijk een evenwichtig programma op te maken waarbij voldoende variatie aanwezig is. Een begeleide tour in de ochtend kan beter worden gecombineerd met een leuke activiteit in de namiddag. Bovendien kan bepaalde informatie beter omgezet worden in actie. Door bepaalde historische gebeurtenissen uit te voeren zullen de leerlingen beter onthouden. Daarbij letten kinderen beter op bij ‘infomomenten’ wanneer ze hun energie kwijt kunnen. Op die manier wordt het aantal ongeïnteresseerde leerlingen alvast beperkt. (Klasse, 2013)

1.3.4 Eetgelegenheden Voeding heeft een enorme impact op de natuur. De impact van voeding wordt vooral veroorzaakt door de hoge uitstoot van broeikasgassen, de productie van mestoverschotten en de vervuiling van water door pesticiden. Als we eetgelegenheden belichten vanuit de invalshoek van de dimensie Planet, dan zijn biologische producten niet weg te denken. Biologische producten zijn namelijk onderworpen aan zeer strenge eisen die ten goede komen aan de natuur, maar ook aan de gezondheid van de consument. (Ecofun, 2013)

Bij biologische producten zijn pesticiden, kleurstoffen, synthetische zoetstoffen en smaakstoffen ten strengste verboden. Dit zorgt alvast voor een gezondere voeding, maar ook de natuur heeft hier baat bij. Doordat bovengenoemde pesticiden en additieven worden verboden, zien landbouwers van bioproducten zich genoodzaakt maatregelen te nemen. Het aanwenden van dierlijke mest en het introduceren van natuurlijke vijanden van ongedierte en onkruid in plaats van pesticiden zijn enkele voorbeelden. Dit zorgt voor een beter behoud of zelfs de vergroting van de biodiversiteit. (Ecofun, 2013)

Ook op gebied van people kunnen we ons steentje bijdragen. Dit kunnen we doen door te eten in traditionele restaurants. In deze restaurants worden meestal lokale gerechten en specialiteiten geserveerd die typerend zijn voor die bestemming. Ook op gebied van drinken is het interessanter om de lokale dranken uit te proberen, denk maar aan de verschillende bieren en wijnen. Op die manier leren we meer kennen van de lokale bevolking, meer bepaald hun eetgewoontes. Daarnaast speelt het economische aspect ook een belangrijke rol. Door te kiezen voor streekgerechten en specialiteiten in plaats van geïmporteerde producten brengt dit meer geld op voor de lokale bevolking.


21

1.4

Conclusie

Er kan geconcludeerd worden dat het begrip duurzaam toerisme steeds meer aandacht krijgt. Het is een belangrijk gegeven in het behouden van de natuurlijke, sociale, culturele en economische bronnen van deze aarde, zodat ook toekomstige generaties bewoners en gasten van de bestemming kunnen genieten.

Duurzaam toerisme gaat in wezen om het vinden van een goede balans tussen de verschillende dimensies, people, planet en profit. Wanneer dit gebeurt dan resulteert dat in de vierde dimensie, pleasure. Het spreekt voor zich dat dit minstens even belangrijk is. Toeristen die niet tevreden waren over een bestemming zullen niet snel geneigd zijn terug te keren.

Toerisme kan veel betekenen voor lokale gemeenschappen. In negatieve zin, als het sociale waarden, de cultuur of de natuur vernietigt; in positieve zin als het bijdraagt aan economische en sociale ontwikkeling. Het is van groot belang dat de toeristische sector en de toeristen zelf gaan beseffen welke rol zij spelen: of zij bijdragen aan de vernietiging of aan het voortbestaan van al die kleine gemeenschappen en hun leefomgeving.

Tenslotte, speelt de lokale bevolking ook een belangrijke rol in het toeristische proces. Ze moeten zich bewust worden dat zij zelf ook actief moeten en kunnen participeren in het toeristische gebeuren. Op die manier kunnen zij ook inkomsten verkrijgen en zullen ze hun best doen om hun inkomstenbron, de natuur te beschermen.


22

2

Analyse van de stad Berlijn

In hoofdstuk twee wordt een analyse van de stad Berlijn opgemaakt. Uiteraard zullen we dit doen in functie van duurzaamheid. In eerste instantie bekijken we in welke mate de stad Berlijn over een duurzame visie beschikt en wat de bestemmingsorganisatie doet in functie van duurzaamheid. Dit doen we door enkele initiatieven te bespreken die betrekking hebben tot een duurzamer beleid. Vervolgens gaan we over tot de bespreking van het aanbod in Berlijn. Dit zal gebeuren op basis van de verschillende componenten van een schoolreis: transport, accommodatie, activiteiten en eetgelegenheden. We beëindigen dit hoofdstuk met de positionering van de bestemmingsorganisatie. Zo wordt het duidelijk hoe de stad Berlijn zich profileert naar de toerist toe.

2.1 Beleidsinitiatieven Uit mijn literatuuronderzoek bleek snel dat de stad Berlijn in grote mate over een duurzame visie beschikt. Om enige verwarring te vermijden wordt bij de invulling van dit onderdeel niet louter op regionaal niveau gekeken, maar ook op nationaal en internationaal niveau. Bovendien gebeurt het vaak dat maatregelen op internationaal vlak moeten worden toegepast op nationaal en regionaal vlak. Een duidelijk voorbeeld van een bepaalde maatregel op internationaal niveau dat vervolgens wordt doorgetrokken op nationaal en zelfs regionaal niveau is Agenda 21. Hieronder volgt de bespreking van Agenda 21, die in 1992 in het leven werd geroepen. Verder belichten we ook nog andere organisaties die instaan voor duurzaamheid.

2.1.1 Agenda 21 Agenda 21 is een dynamisch programma die de huidige, dringende problemen behandelt en vormt de basis van een wereldwijd consensus op het hoogste niveau met betrekking tot de samenwerking op het gebied van ontwikkeling en milieu. Dit programma is een uitvoerig actieplan dat zowel globaal, nationaal als lokaal door organisaties van de VN, de overheden en de belangrijkste organisaties op elk gebied waarbij de mensen het milieu beïnvloeden, moet worden nageleefd. Het spreekt voor zich dat een stad als Berlijn hieraan deelneemt, meer bepaald op lokaal niveau. (Stadtentwicklung, 2013)

The earth has to be liveable permanently for every one. Therefore, a lot has to be done. Agenda 21, an action programme for the 21st century, has made this its goal. Berlin Local Agenda 21 implements this at local level. (Stadtentwicklung, 2013)


23 Om een mondiale duurzame ecologische, economische en sociale ontwikkeling te bekomen is het van groot belang dat er allereerst op lokaal niveau nauw wordt samengewerkt. De plaatselijke gemeenschappen nemen een centrale rol bij de uitvoering van Agenda 21, omdat er enkel zoveel kan bereikt worden op lokaal niveau. Dit wordt ook aangetoond aan de hand van artikel 28 van Agenda 21, die aangeeft dat elke gemeente een “plaatselijk Agenda 21” zou moeten aannemen in dialoog met haar burgers, lokale organisaties en particuliere ondernemingen. Bovenstaand citaat geeft duidelijk aan dat ook Berlijn zich aan de afspraken probeert te houden inzake plaatselijk Agenda 21, met de benaming “Berlin Local Agenda 21”. (Stadtentwicklung, 2013)

Het werkveld waarover de stad Berlijn zich ontfermt in functie van de plaatselijke Agenda 21 is het bevorderen van zowel het sociale leven, de betrokkenheid en participatie van burgers, het verkeer en mobiliteit, het energie- en klimaatbeleid, het economisch beheer en werkgelegenheid, het onderwijs en natuurlijk het milieu. De integratie van dit programma zou moeten leiden tot de bevrediging van de fundamentele behoeften van de mens, tot de verbetering van de levensstandaard voor iedereen, tot een betere bescherming en een beter beheer van de ecosystemen, en tot meer veiligheid en welvaart in de toekomst. (Stadtentwicklung, 2013). Maar wat betekent dit nu precies? Hieronder bespreken we enkele projecten die ontstaan zijn door de implementatie van Agenda 21.

In eerste instantie werd een nieuw evenement ontworpen ter promotie van duurzaamheid. Dit jaarlijkse evenement, genaamd ‘Sustainability Week’ dient erin burgers warm te maken omtrent dit onderwerp. Met concrete voorbeelden willen ze burgers stimuleren in de participatie van duurzaamheid. Bovendien worden er nog tal van creatieve activiteiten aangeboden waarbij alle thema’s van Berlin Local Agenda 21 aan bod komen. Daarnaast willen ze ook studenten stimuleren. Dit doen ze met het programma Transfer-21, waar reeds meer dan 100 scholen toebehoren. Door middel van workshops proberen ze studenten de nodige vaardigheden aan te leren om te kunnen voldoen aan toekomstige duurzame projecten. (Stadtentwicklung, 2013)

Ook op gebied van mobiliteit proberen ze alvast hun steentje bij te dragen. Dit doen ze met het project Mobilocal 21. Het doel van Mobilocal 21 is om te voldoen aan de mobiliteitsbehoeften in overeenstemming met de sociale comptabiliteit en tegelijkertijd de uitstoot van broeikasgassen, stoffen en geluid te minimaliseren. Mobilocal 21 ondersteunt dit proces door middel van promotie, onderwijs en opleiding. Maar ook door het communiceren van kennis tussen de verschillende instellingen en initiatieven, met name tussen Midden- en Oost-Europese metropolen, door het ontwikkelen en controleren van regionale en grensoverschrijdende projecten en door het ontwikkelen van internationale


24 conferenties en bijeenkomsten inzake duurzame mobiliteit. (Stadtentwicklung, 2013)

Verder werd in samenwerking met verschillende organisaties binnen Berlijn twintig nieuwe groene routes ontworpen. Dit routenetwerk beslaat in totaal 550 kilometer aan paden doorheen parken en groene stedelijke ruimtes in Berlijn. Een algemene kaart van de twintig primaire groene routes zijn te verkrijgen in de boekhandel. Het spreekt voor zich dat niet alle projecten van Berlin Local Agenda 21 kunnen worden besproken. Daarom verwijs ik u graag naar de website van Berlin Local Agenda 21 voor meer projecten: http://www.stadtentwicklung.berlin.de/agenda21.

2.1.2 Tourcert Tourcert is een non-profit organisatie die instaat voor gekwalificeerde opleidingen, advies en de certificering van labels op het gebied van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO). De organisatie werkt nauw samen met experts uit de toeristische sector, universiteiten, politiekers en milieu- en ontwikkelingsorganisaties. Momenteel zijn er drieënvijftig Duitstalige reisorganisaties door Tourcert gecertificeerd, waarvan vier touroperators in Berlijn.

Tourcert beoordeelt een onderneming in al zijn aspecten: van haar eigen huishouding tot partners en leveranciers. Daarnaast wordt het ‘product’ en de effecten daarvan op milieu, omgeving en bevolking nauwkeurig opgevolgd. De gecertificeerde reisorganisaties verbinden zich er toe de verantwoordelijkheid te nemen voor de gevolgen van hun bedrijfsactiviteiten door te voldoen aan de vooropgestelde sociale, economische en ecologische eisen.

Een eerste stap die door de onderneming moet worden ondernomen is het uitwerken of herbepalen van een missie met betrekking tot duurzaamheid. De uitgebreide evaluatie dient er in de huidige prestaties met betrekking tot duurzaamheid te meten. De beoordeling gebeurt via een webservice aan de hand van vooropgestelde en gestandaardiseerde criteria van Tourcert. De gegevensverzameling geeft een overzicht van de huidige situatie van de onderneming met betrekking tot de vooropgestelde duurzaamheidaspecten en dient als basis van het verbeteringsprogramma en het duurzaamheidverslag.


25 Bovendien moeten de doelstellingen meetbaar zijn zodat de positieve economische, sociale en ecologische effecten kunnen worden bewezen. De resultaten van de beoordeling worden samengevat in een gestandaardiseerd rapport. Dit rapport dient als referentie voor de externe audit. Het doel van het rapport is het informeren van belanghebbenden en het grote publiek over de sociale, economische en ecologische gevolgen te wijten aan de activiteiten, diensten en producten van de onderneming. (Tourcert, 2013)

2.1.3 Deutsches Seminar für Tourismus Het Deutsches Seminar für Tourismus (DSFT) is het centrale opleidingsinstituut en voorziet reeds meer dan 45 jaar seminaries voor professionals en leidinggevenden uit vrijwel alle sectoren binnen de toeristische sector. De belangrijkste taak van het DSFT is het aanbieden van seminaries of opleidingen en het kwalificeren van kleine en middelgrote ondernemingen, evenals organisaties binnenin het toerisme. Het doel is om de concurrentiepositie te versterken en het toerisme in Duitsland te bevorderen. Sinds 1980 wordt het DSFT gepromoot door het Ministerie van Economie en Technologie (BMWi), en de senaat van Berlijn. Op die manier is het mogelijk om betaalbare seminaries te houden.

Het DSFT biedt jaarlijks ongeveer 200 seminaries aan over verschillende onderwerpen. Sommige seminaries zijn gericht op subsectoren, zoals reisbureaus of hotels. Veel cursussen zijn echter ontworpen zodat de gehele toeristische sector wordt aangesproken. De seminaries duren overwegend één tot drie dagen, verspreid over zes dagen, die uiteindelijk worden afgesloten met een examen. De groepsgroottes tijdens de seminaries blijven beperkt, zodat er intensieve opleidingen mogelijk zijn. Voor de seminaries wordt er geopteerd voor ervaren docenten en sprekers die verwant zijn met de toeristische sector om een goede kwaliteit te waarborgen. De seminaries worden overwegend uitgevoerd in Berlijn. Niettemin, worden er ook seminaries gehouden op andere locaties in Duitsland.

De verschillende seminaries zijn gemakkelijk te raadplegen via de website van DSFT. Door een handige zoektool op de website kan men eenvoudig de seminaries naar wens terugvinden. Het is mogelijk om per thema te zoeken, gaande van eenvoudige tot compacte seminaries, met als voorbeelden: bedrijfskunde en recht, communicatie , verkoop en distributie, beheer en organisatie, marketing en productontwikkeling, online marketing en communicatie, strategie en leiderschap, dienstverlening en klantgerichtheid en natuurlijk duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen in het toerisme . (DSFT, 2013)


26

2.1.4 Berlin Barrierefrei Door de snelle demografische veranderingen in onze samenleving is de toegankelijkheid voor meer mensen - niet alleen gehandicapten – steeds belangrijker geworden. Ook in Berlijn proberen ze hier meer aandacht aan te geven. De Staat van Berlijn schenkt het label “Berlin barrierefrei” aan openbare voorzieningen, zoals hotels, restaurants en bedrijven die aan bepaalde criteria voldoen. De criteria hebben betrekking tot het meer toegankelijk maken van voorzieningen. Zo kunnen mensen met beperkingen evenals meegenieten van het toerisme. (Berlin, 2013)

Berlijn biedt dan ook een breed scala aan diensten en mogelijkheden: van pakketten van specifieke informatie over reizen naar Berlijn naar tal van restaurants, logiesvormen, bezienswaardigheden musea en winkels. Deze worden aangeduid met het label “Berlin barrierefrei” (zie figuur 2). Na enkele jaren van inspanningen ten voordele van gehandicapte personen beginnen de vruchten af te werpen. De stad wordt dan ook beschouwd als bijzonder geschikt voor mensen met een handicap. Dit werd in december 2012 aangetoond toen de stad Berlijn in de bloemen werd gezet met de Acces City Award.

Figuur 2: Berlin Barrierefrei

De Acces City Award wordt toegekend door de Europese Commissie samen met het European Disability Forum. Het is bedoeld om steden te stimuleren om hun ervaringen uit te wisselen zodat er maatregelen kunnen worden getroffen ter verbetering van de toegankelijkheid van alle bevolkingsgroepen. De Award wordt beschouwd als de hoogste Europese onderscheiding voor toegankelijkheid. (Berlin, 2013)


27

2.1.5 Berlin Green Meetings Evenementen, zoals incentives, conferenties, congressen en vergaderingen hebben een enorme impact op het milieu. De deelnemers moeten vaak grote afstanden afleggen om de bestemming te kunnen bereiken en ook tijdens het evenement is er vaak transport nodig tussen de accommodatie en de locatie van uitvoering. Bovendien zijn er tijdens dergelijke evenementen enorme hoeveelheden papier, water en elektriciteit nodig. Om bedrijven een handje te helpen bij het realiseren van dergelijke projecten werd een nieuw initiatief, genaamd Berlin Green Meetings opgestart. (VisitBerlin, 2013)

“Berlin Green Meetings” is een project van de bestemmingsorganisatie VisitBerlin in samenwerking met de Berlin Preferred Agencies1. In eerste instantie willen ze met dit project een duurzamer imago aanmeten, meer bepaald als een milieubewuste vergaderlocatie. Daarnaast bieden ze ook een online database aan. Deze database is voorzien van een groot aantal bedrijven die reeds evenementen met een duurzaam karakter hebben georganiseerd. Aan de hand van de database kunnen bedrijven elkaar opzoeken om evenementen op een zo duurzaam mogelijke manier te laten verlopen. (VisitBerlin, 2013)

Bedrijven die actief zijn in evenementen en in de toeristische sector kunnen eenvoudig deelnemen door het invullen van een vragenlijst, opgemaakt op basis van internationale richtlijnen. Als organisator van incentives, vergaderingen, congressen en evenementen is het mogelijk om via de voorziene database de juiste partner te vinden bij de planning en de organisatie van een duurzamer evenement. (VisitBerlin, 2013)

2.2 Bespreking aanbod Berlijn We hebben nu enkele beleidsinitiatieven besproken die instaan voor een duurzamer beleid. Dit was noodzakelijk om na te gaan in welke mate de stad Berlijn een duurzame visie heeft. In het volgende deel zullen we het aanbod in Berlijn bespreken. We zullen opnieuw werken in functie van duurzaamheid. De bedoeling is om na te gaan wat de stad te bieden heeft op vlak van duurzaamheid. We zullen te werk gaan volgens de componenten van een schoolreis, namelijk transport, accommodatie, activiteiten en eetgelegenheden. Aan de hand van deze bespreking moet duidelijk worden hoe duurzaam de stad Berlijn reeds is.

1

Berlin Preferred Agencies is een professionele organisatie die instaat voor de promotie van de bestemming Berlijn als een aantrekkelijke, moderne bestemming voor congressen, conferenties, tentoonstellingen en evenementen. Howest Professionele bacheloropleidingen Kortrijk , Renaat De Rudderlaan 6, 8500 Kortrijk

28

2.2.1 Transport Het openbaar vervoer is uitstekend geregeld in Berlijn, het is goedkoop, veilig en vooral efficiënt. Dankzij de U-Bahn, de S-Bahn en de busdiensten is elke locatie in de stad gemakkelijk bereikbaar. Het verschil is dat de U-Bahn overwegend ondergronds rijdt en de S-Bahn meestal bovengronds. Op vrijdag- en zaterdagnacht rijden de S-bahnen, U-bahnen en trams zelfs de hele nacht. Daarentegen rijden bussen ’s nachts volgens een vaste nachtdienstregeling. Bovendien wordt er aangeraden om een dagkaart zone A, B, C te kopen. Zo kan de reiziger eenvoudig van A naar B reizen, met eender welk bovengenoemd transportmiddel. (Kunter, 2008)

Daarnaast blijkt uit reisgidsen dat de buslijn 100 een echte aanrader is, het goedkopere alternatief voor een sightseeingbus. Deze buslijn biedt een stadsrondrit aan dat zowel bij Berlijners als bezoekers zeer populair is. Bovendien wordt deze buslijn herkend als het eerste oost-westtraject na de val van de Muur. Voor slechts € 2,10 krijgt de reiziger een complete sightseeingtour in 26 minuten (Kunter, 2008). Zonder twijfel verleent Bus 100 zich als de ultieme methode om snel een eerste indruk te krijgen van de stad.

Een ander veel voorkomend vervoersmiddel is de autocar, zeker bij grote groepen. De autocar kan worden gebruikt als vervoersmiddel om tot aan de bestemming te komen. Maar ook ter plaatse is de autocar een handig vervoersmiddel. Indien gebruik wordt gemaakt van de autocar is het raadzaam om rekening te houden met de gekende Umweltzonen. Deze werden ingevoerd in maart 2008 ter bevordering van de luchtkwaliteit. Umweltzonen Sinds maart 2008 werden in verschillende Duitse steden de ‘umweltzonen’ geïntroduceerd. Deze umweltzonen, of letterlijk vertaald milieuzones dienen er in om in bepaalde gebieden in Duitsland de concentraties fijn stof te reduceren. De bepaalde gebieden omvatten plaatsen waar de maximale grens van aantal Stikstofdioxide (NO2) in de lucht was overschreden, zoals bijvoorbeeld stadscentra, verkeersknooppunten en enkele drukke snelwegen. Alle voertuigen, ongeacht op welke brandstof ze rijden: diesel, benzine, aardgas, lpg of zelfs hybride voertuigen, dienen te voldoen aan de classificatie die voor dat gebied van toepassing is. Daarom is het zeer raadzaam dat alle automobilisten zich op voorhand informeren over het milieuvignet. (ANWB, 2013)


29 Bovendien is Berlijn een echte waterstad. De stad is gelegen aan de rivieren de Spree en de Havel. Daarnaast stromen er nog drie andere rivieren en zes kanalen. De verschillende waterwegen die doorheen de stad stromen hebben een totale lengte van ruim 180 kilometer. Naast wandelen en het openbaar vervoer is een boottocht daarom een prima alternatief om, ongeacht de weersomstandigheden, Berlijn te ontdekken. Meer nog, op deze manier is het mogelijk de stad te verkennen vanuit een ander perspectief, namelijk als een waterstad met meren, rivieren, grachten en kanalen (Kunter, 2008).

Met z’n vlakke landschap, de vele parken en de ontelbare speciale fietsroutes is Berlijn een zeer fietsvriendelijke stad. Ook het landklimaat (weinig wind) speelt hierin een grote rol. De stad is dan ook zeer populair bij fietsers. Daarbij is het fietspadennetwerk (meer dan 650 km) zeer groot en er zijn heel wat leuke, fietsvriendelijke routes te vinden in Berlijn. Het is een leuke manier om gezond bezig te zijn en bovendien zeer goed voor het milieu. (Omilanowska, Scheunemann, Tempel, 2010). Er zijn dan ook heel wat organisaties die begeleide tours aanbieden per fiets. Zo kan de reiziger gemakkelijk grote afstanden overbruggen en meer zien in minder tijd. Daarnaast zijn er in totaal 1700 callbikes2 in Berlijn, voornamelijk terug te vinden bij kruisingen. De fietsen kunnen telefonisch worden gehuurd (Buddée, 2010)

2.2.2 Accommodatie Berlijn heeft een enorm aanbod aan accommodatie, gaande van hotels, hostels, campings en appartementen. Er zijn in Berlijn ongeveer 750 bedrijven die accommodatie aanbieden. Met ruim 100.000 bedden verdeeld onder de verschillende logiesvormen zijn de reizigers verzekerd van een ruime keuze. Bovendien groeit het aanbod nog steeds, vooral in de hogere prijsklassen en goedkope hostels voor backpackers3. Hieronder bespreken we kort het aanbod van accommodatie volgens de verschillende categorieën: hotels, hostels of jeugdherbergen, campings en appartementen (Wiebel, 2011)

Berlijn wordt aanzien als één van de goedkoopste metropolen in Europa. Dit vertaalt zich ook in accommodatie. Wat betreft de hotels is er een enorme selectie te vinden voor elk budget, gaande van 20 euro tot 200 euro. Toch moet gezegd worden dat de prijzen de hoogte kunnen ingaan tijdens beurzen en evenementen. De hotels zijn verspreid over de hele stad, maar in elk gebied zijn er ten minste één luxehotel en enkele beter betaalbare hotels te vinden. (Omilanowska, Scheunemann, Tempel, 2010)

2

Call a bike is een fietsverhuur systeem, gerund door de Deutsche Bahn, in verschillende Duitse steden Backpacking: rugzaktoerisme is een vorm van toerisme, waarbij met name jongeren met een rugzak de wijde wereld intrekken. 3


30 Met meer dan honderd hostels wordt Berlijn aanzien als de hostelhoofdstad van Europa. Net als hotels zijn hostels over de hele stad verspreid. Het voordeel van hostels zijn niet alleen de lage prijzen, maar het is ook een uitstekende manier om andere nationaliteiten te leren kennen. Bovendien beschikken de meeste hostels over een keuken, waardoor de reiziger nog meer geld kan uitsparen. Ook de gezamenlijk douches op de gang zorgen voor een duurzamer beleid. Prijzen kunnen variëren van 10 euro tot 20 euro. (Wiebel, 2011)

Daarnaast behoort kamperen tot een populair tijdverdrijf voor Duitsers. Ook in Berlijn zijn er enkele campings te vinden, weliswaar in mindere mate dan andere logiesvormen. Er zijn zes campings aanwezig in Berlijn, overwegend gesitueerd buiten het centrum. Toch is er één camping te vinden in het centrum van de stad, genaamd Tentstation en bevindt zich op een oud zwembadterrein. Campings zijn meestal gericht op gezinnen. Niettemin zijn er in Berlijn twee campings die genoeg plaatsen aanbieden voor jongeren, met prijzen die variëren van 10 euro tot 15 euro. (Buddée, 2010)

Als laatste zijn er nog de appartementen. Appartementen hebben het voordeel dat de reiziger meer privacy heeft. Ook kunnen de kosten worden gedrukt doordat het mogelijk is om in het appartement de maaltijden te bereiden. Prijzen voor appartementen lopen op van 50 euro tot 100 euro en zijn net als alle andere logiesvormen te vinden over de hele stad.

De meest duurzame logiesvormen zijn uiteraard campings en jeugdherbergen. Tegenwoordig vinden we ook steeds meer hotels met een ecologisch label. Deze labels zijn vooral gericht op het energie- en waterverbruik en de afvalwerking in hotels. Momenteel zijn er meer dan 100 kwaliteitslabels wereldwijd. In hoofdstuk één werd aangetoond dat niet alle labels even relevant zijn door de beperkte controle en de soms verwarrende criteria. Toch zijn er enkele internationale labels die het bespreken waard zijn. Hieronder volgt een tabel met de belangrijkste internationale labels die ook in Berlijn aanwezig zijn. Het spreekt voor zich dat we niet elk label afzonderlijk uitgebreid kunnen bespreken. Daarom zal in de tabel de belangrijkste zaken worden besproken: naam van de organisatie, logo van de organisatie, het werkveld in de toeristische sector, het werkveld op gebied van duurzaamheid en het aantal gecertificeerde organisaties in Berlijn. Het belangrijkste echter van de tabel is om een idee te krijgen in welke mate ecologische labels aanwezig zijn in Berlijn.


31 Tabel 1: bewerking van Tourism Watch 1

Naam organisatie + logo Green Globe

Werkveld in toeristische sector Hotels, resorts, touroperators, huurwagenbedrijven, expositiecentra

Werkveld op gebied van duurzaamheid Ecologische, socioculturele en economische dimensie + cultureel erfgoed

Aantal gecertificeerd in Berlijn Zes hotels en één expositiecentrum

The Green Key

Hotels, kampeerterreinen, attracties

Ecologische dimensie

Vier hotels

EU Ecolabel

Hotels, kampeerterreinen, toeristische vestigingen

Ecologische dimensie

Slechts één hotel

Blaue Schwalbe

Hotels, guesthouses, Inns en kampeerterreinen

Ecologische, socioculturele en economische dimensie

Slechts één BIO hotel

Viabono

Hotels, conferentiezalen, kampeerterreinen, hotels, restaurants, natuurparken en activiteiten

Ecologische en economische dimensie

Één hotel en één activiteit (kano)

Zoals we in de tabel kunnen afleiden zijn er reeds enkele internationale labels actief in Berlijn. Toch mag er geconcludeerd worden dat er nog te weinig organisaties zijn in Berlijn die zich inspannen voor een duurzamer beleid. Er is duidelijk nog ruimte voor verbetering. (Plüss, Zotz, 2012)

2.2.3 Activiteiten Berlijn is groot, 891,67 km² om precies te zijn. Meer dan 30% van de oppervlakte van de hoofdstad bestaat uit parken, bossen, rivieren, meren en waterwegen. Het aanbod aan natuur zorgt voor een extra troef. Het komt niet enkel de lokale bevolking ten goede, maar het zorgt ook voor een groter aanbod naar de toeristen toe. Door de diversiteit aan bezienswaardigheden, natuur, historie en cultuur kan de stad Berlijn een enorm aanbod aan activiteiten aanbieden.


32 De meeste activiteiten vertalen zich in rondleidingen. Er zijn heel wat organisaties in Berlijn die rondleidingen aanbieden, gaande van klassieke tours tot thematische tours. Ook de manier waarop de rondleiding zich verstrekt verschilt van organisatie tot organisatie. Zo zijn er rondleidingen met de kano, de fiets en te voet in combinatie met het openbaar vervoer. De meeste organisaties beschikken over gidsen die meerdere talen spreken. Daarnaast wordt er ook steeds meer gebruik gemaakt van audiogidsen met keuze uit meerdere talen. (Buddée, 2010)

Berlijn wordt aanzien als één van de groenste en meest uitgebreide steden van Europa. De meeste wijken van Berlijn beschikken over kleine parken en tuinen, soms met een speeltuin en een natuurpad. Daarnaast beschikt Berlijn over heel wat water, meer dan 180 km aan waterwegen. Zo kan de stad alvast vanuit een ander perspectief worden aangedaan, vanuit het water. (Buddée, 2010). Er zijn dan ook heel wat rederijen aanwezig in Berlijn die begeleide tours aanbieden, gaande van klassieke tours tot gastronomische rondleidingen. In de zomer bieden de talrijke meren, rivieren en kanalen voortreffelijke mogelijkheden aan om aan watersporten te doen. (Omilanowska, Scheunemann, Tempel, 2010)

Ook op gebied van cultuur is er heel wat te beleven in Berlijn. Berlijn beschikt over ruim 170 musea en dagelijks zijn er meer dan 1 500 evenementen te vinden in Berlijn. Ook voor kinderen zijn er heel wat musea aanwezig in Berlijn. De rijksmusea worden jaarlijks door 3,2 miljoen mensen bezocht, waarvan het Pergamonmuseum de koploper is met ruim 1 miljoen bezoekers. Voor de kunstliefhebbers zijn er dan weer meer dan honderd galerieën. Schilders, beeldhouwers, fotografen en objectkunstenaars uit de hele wereld zijn vertegenwoordigd in Berlijn. Verder staat de stad Berlijn ook gekend voor zijn street art4. In bijna elk steegje is er wel minstens één vorm van street art te vinden. Dit zorgt ervoor dat de stad als het ware kan aanzien worden als een echt openluchtmuseum. Daarnaast zijn er wekelijks ruim honderd markten te vinden, meestal voor groenten en fruit. Iedere wijk heeft ook zijn rommel- en vlooienmarkt. (Buddée, 2010)

Daarnaast is Berlijn ook een uitstekende stad om te winkelen. Naast de klassieke winkelstraten Kurfürstendamm en Friedrichstrasse zijn vooral de kleine winkeltjes met hun aparte aanbod heel aantrekkelijk. Het spreekt voor zich dat we hier niet spreken over de gekende wereldmerken. Er zijn overal in Berlijn kleine modewinkels te vinden met leuke Berlijnse merken. Daarnaast zijn er ook heel wat duurzame souvenirs te vinden aan de Kurfürstendamm en Unter den Linden, zoals de mooie handgemaakte artikelen van porselein. (Omilanowska, Scheunemann, Tempel, 2010) 4

Street art is een kunststroming binnen de graffiti. Onder deze vorm van kunst valt alle illegaal aangebrachte kunst die niet bij het klassieke graffitibeeld behoren. Meestal komt street art voor in de vorm van stickers, sjablonen en posters, maar ook zonder toestemming geplaatste beelden, schilderingen en mobielen vallen hieronder. Howest Professionele bacheloropleidingen Kortrijk , Renaat De Rudderlaan 6, 8500 Kortrijk

33

2.2.4 Eetgelegenheden Berlijn heeft enorm veel te bieden op culinair gebied. Overal liggen er tal van restaurants verspreid die gerechten uit alle wereldstreken aanbieden. Daarnaast beschikt Berlijn ook over zijn eigen keuken, de Berlijnse keuken en wordt gekenmerkt als stevige kost. Hierbij worden dan klassiekers aangeboden zoals Kalte Buletten (koude gehaktballen met mosterd), Eisbein (varkenspoot), Schnitzels en de alom gekende curryworst. Bovendien wordt de Berlijnse keuken steeds meer beïnvloed door de vele verschillende invloeden van ‘nieuwe’ Berlijners. (Wiebel, 2011)

Daarnaast biedt de stad ook heel wat voor fijnproevers. Berlijn beschikt over maar liefst 6 Michelin sterren verdeeld over 3 sterrenrestaurants. Hierdoor wordt de stad aanzien als het mekka voor gourmets. Bovendien zorgt de prijs- kwaliteit verhouding voor een extra troef. Als geen ander metropool is deze metropool veruit één van de goedkoopste om er te eten. (VisitBerlin, 2013)

Een ander leuk voordeel is de zondagsbrunch (late lunch) die voor de Berlijner de laatste jaren een populaire tijdsbesteding is geworden. Langslapers kunnen bijna in alle cafés nog tot laat in de middag uitgebreid ontbijten. Er zijn dan ook heel wat cafés en restaurants in Berlijn die iedere zondagmiddag een uitgebreid brunchbuffet aanbieden, waar lange tafels met warme maaltijden, wafels, broodjes, fruit, yoghurt en koude hapjes staan opgesteld. (VisitBerlin, 2013)

Ook het aanbod aan biologische en ecologische restaurants is enorm, vooral in vergelijking met de meeste West-Europese steden. Vooral in het Oosten van de stad zijn vegetarische en veganistische maaltijden zeer populair. Zo is het mogelijk om overal in de stad vegetarische en veganistische maaltijden te vinden, gaande van veganistische gekookte gerechten tot de vegetarische hamburger. Kortom, er is voor ieder wat wils, tegen zeer betaalbare prijzen. (Missnatural, 2013


34

2.3 Hoe profileert de stad zich naar de toerist toe? De bedoeling van dit onderdeel is om na te gaan hoe de stad Berlijn zich profileert naar de toerist toe. Hierin speelt de positionering van de bestemmingsorganisatie een grote rol. De positionering is in wezen een managementbeslissing van hoe men door de consument wil worden gezien. In principe zijn meerdere positioneringen voor één stad mogelijk. Er moet dan in functie van diverse geografische markten of doelgroepen worden gewerkt. Afhankelijk van de positionering zal de bestemming al dan niet een positief imago aannemen. Uiteraard is een positief imago het succes voor het aantrekken van toeristen (Van den Heede, 2010). Doordat Berlijn een decentrale stad en over heel wat nationaliteiten beschikt maakt dit het mogelijk om meerdere positioneringen aan te nemen.

Om na te gaan hoe de stad Berlijn zich profileert naar de toerist toe is het vanzelfsprekend dat eerst de website van de bestemmingsorganisatie wordt geraadpleegd. De toeristische website van een stad of een bestemming wordt tegenwoordig aanzien als hét communicatiemedium naar de toerist toe (Toerisme Vlaanderen, 2013). Daarnaast is het ook interessant om enkele reisgidsen van de stad Berlijn te raadplegen.

Aan de hand van de website is het duidelijk dat de hoofdstad van Duitsland zich profileert als een stad met een enorme diversiteit aan bezienswaardigheden, een rijk cultureel leven en de bruisende maar toch ontspannen levensstijl. Daarnaast is Berlijn voortdurend in ontwikkeling op het gebied van kunst, cultuur en architectuur. Ook op het gebied van uitgaan zijn er talrijke mogelijkheden. De stad heeft voor elke doelgroep iets voorhanden en probeert dit bijgevolg ook zo uit te spelen via hun toeristische website. Bovendien is de stad de groenste metropool van Duitsland. De vraag is echter of dit voldoende wordt gecommuniceerd naar buiten toe (VisitBerlin, 2013).

Met de rubriek ‘green Berlin’ proberen ze alvast het groene gedeelte van de stad aan te kaarten. Er zijn meer dan 2 500 openbare parken en tuinen in Berlijn, en bijna een vijfde van de stad is bedekt met bomen. Met behulp van een zoektool is het mogelijk om de verschillende parken die aanwezig zijn in Berlijn te lokaliseren. De rubriek ‘going green’ beslaat dan weer een groter geheel. Naast de verschillende parken en tuinen worden er nog tal van andere tips aangeboden die betrekking hebben tot duurzaam reizen. Zo is het onder andere mogelijk om milieuvriendelijke hotels en restaurants op te zoeken. Verder worden ook andere thema’s met een duurzaam karakter in de verf gezet, denk maar aan eco fashion, Berlijn op de fiets en de wekelijkse markten. (VisitBerlin, 2013)


35 Daarnaast wil de stad als een gastvrije stad worden aanzien, wat blijkt uit de actualiteit van Duitsland. Het imago van de echte Berlijner sprak aanvankelijk niet in het voordeel van de stad. De Berlijner werd aanzien als een intolerante bevolking die voortdurend loopt te mekkeren en te zeuren. Door deze intolerante houding tegenover de toerist zag het stadsbestuur zich genoodzaakt een campagne uit te voeren. Het stadsbestuur ziet Berlijn het liefst als een open metropool waar iedere gast zich welkom voelt. De bedoeling van de campagne was om een vriendelijk imago te creëren. Er werden bijna duizend politieagenten, tweeduizend werknemers van het openbaar vervoer, honderdvijftig straatvegers en een onbekend aantal taxichauffeurs ingezet om het imago van de stad wat positiever te maken. Zij moesten op vrijwillige basis de toerist van informatie voorzien, plattegronden uitdelen en vooral vriendelijk zijn. Voor deze campagne werd een kleine tweehonderdduizend euro voorzien aan kaarten, buttons en flyers. (Duitslandweb, 2009)

“Eigenlijk zou dit alles vanzelfsprekend moeten zijn”, zegt een woordvoerder van de Berlijnse senaat. “Helaas is het nog zo dat Berlijn niet bekend staat om zijn hoffelijkheid.” Maar volgens de woordvoerder is Berlijn met deze campagne hard op weg een “op service georiënteerde stad” te worden. “Het moet onze gasten opvallen dat we eigenlijk heel vriendelijke mensen zijn.” (Duitslandweb, 2009)

Bovendien is het niet de eerste keer dat de stad Berlijn zich als een gastvrije stad wil profileren. Naar aanleiding van het in Duitsland gehouden WK werden er toen gratis cursussen Engels en dienstverlening aangeboden aan taxichauffeurs. Of deze acties succesvol waren, werd nooit onderzocht. Daarentegen duiken er tal van artikels op die aantonen dat de echte Berlijner nog steeds niet open staat tegenover de toerist. Integendeel. (Duitslandweb, 2009)

“Berlijn houdt niet van jullie. Dat is de niet mis te verstane boodschap die een beweging van Berliner aan toeristen meegeeft. Veel inwoners van Berlijn zijn de grote toestroom van toeristen en de stijgende prijzen die ze met zich meebrengen in sommige wijken, beu.” (Standaard, 2013)


36 Zoals bovenstaand citaat aangeeft lijkt een deel van de bevolking niet tevreden te zijn. Door de grote toestroom van toeristen stijgen de prijzen in sommige wijken. Ook het authentieke karakter van de Duitse hoofdstad dreigt te verdwijnen doordat heel wat kraakpanden moeten plaatsmaken voor hotels. Het spreekt voor zich dat hier nog heel wat werk aan de winkel is. (Standaard, 2013). Want een aantrekkelijke bestemming is tegenwoordig niet meer voldoende voor toeristen, en vormt de totaalervaring een belangrijker gegeven bij de hedendaagse toerist. De totaalervaring wordt gekenmerkt door de zogeheten “omgevingsfactoren”, zoals de toeristische ontsluiting, de kwaliteit van het toeristische product, de gastvrijheid van de bevolking, de dienst voor toerisme... Het zijn vaak deze contacten die bepalend zijn voor de klanttevredenheid van toeristen (Van den Heede, 2011)

2.4 Conclusie Het is duidelijk dat de stad Berlijn op de goede weg is omtrent duurzaamheid. Niettemin, is er nog ruimte voor verbetering. Er zijn reeds heel wat organisaties die instaan voor een duurzamer beleid, waarbij elk van hen gespecialiseerd is op een ander thema. De ene organisatie richt zich op het geven van opleidingen, terwijl de andere dan weer gespecialiseerd is in het organiseren van seminaries, congressen of meetings. Verder werden er ook nog organisaties besproken die instaan voor de certificering van labels, denk maar aan Tourcert of Berlin barrierefrei. Het belangrijkste echter is dat organisaties en burgers bewust worden van het belang van duurzaamheid.

Vervolgens werd ook het aanbod van Berlijn besproken. Hierbij werd de nadruk gelegd op de componenten van een schoolreis. Op gebied van transport heeft de stad Berlijn veel te bieden. De stad beschikt over uitstekend openbaar vervoer en wordt bovendien aanzien als een ideale bestemming om te fietsen. Daarnaast zorgt de aanwezigheid van water voor een prima alternatief om de stad op een duurzame manier te ontdekken.

Op vlak van accommodatie is er duidelijk nog ruimte voor verbetering. Ook al zijn er reeds enkele labels aanwezig in Berlijn, toch kan er worden opgemerkt dat er te weinig duurzame en betaalbare hotels te vinden zijn in Berlijn, zeker voor schoolgroepen. Daarnaast is het aanbod aan jeugdherbergen enorm en er zijn ook zes campings aanwezig in Berlijn. Deze laatste twee logiesvormen worden aanzien als redelijk duurzaam. Campings zorgen voor meer voeling met de natuur, terwijl het aspect people centraal staat voor hostels. Er kan makkelijk contact gemaakt worden met andere nationaliteiten en de gezamenlijke douches op de gang zorgen voor een duurzamer beleid.


37 Door de diversiteit aan bezienswaardigheden, natuur, historie en cultuur kan de stad Berlijn een enorm aanbod aan activiteiten aanbieden. Er zijn heel wat organisaties die rondleidingen aanbieden, gaande van klassieke tours tot thematische tours, zoals rondleidingen met de kano of met de fiets. Daarnaast zorgen de talrijke meren, parken en rivieren voor genoeg sportmogelijkheden in de zomer.

Op gastronomisch gebied is er ook heel wat te vinden in Berlijn. Door de vele immigranten in Berlijn is er een groot aanbod aan eetgelegenheden te vinden. Indisch, Japans, Italiaans, noem maar op. Ook het aanbod aan biologische en ecologische restaurants is enorm. Zo is het mogelijk om overal vegetarische en veganistische maaltijden te eten. Daarnaast is de Berlijnse keuken alvast ook de moeite waard om te proberen.

Uiteindelijk werd ook de positionering van de bestemmingsorganisatie besproken. Door het enorme aanbod aan bezienswaardigheden, cultuur en natuur is het mogelijk voor de stad verschillende positioneringen aan te nemen. Er is voor ieder wat wils. Daarnaast wordt ook het ‘groene’ Berlijn meerdere malen geaccentueerd. Zo willen ze de bewuste reiziger voorzien van voldoende informatie omtrent duurzaam toerisme in Berlijn. Daarnaast zal de stad zich ook nog verder moeten verdiepen over de problematiek van burgers ten opzichte van toeristen.


38

3

Bespreking van de databank

In dit onderdeel zullen we een bespreking doen van de database. De bespreking gebeurt in functie van de verschillende componenten van een schoolreis. In de database komen innovatieve en duurzame bouwstenen die aanwezig zijn in Berlijn. Zo kunnen scholen of organisatoren van schoolreizen aan de hand van de database een duurzamere reis samenstellen. Alvorens verder te gaan met de bespreking van de databank zullen we eerst het project ‘Sustain My Schooltrip’ nader uitklaren.

3.1

Sustain my schooltrip

Tegenwoordig zijn dagtrips en schoolreizen een must geworden voor de ontwikkeling van leerlingen. Het zijn vaak de leerkrachten die deze schoolreizen moeten organiseren en doen dit in functie van de lessen. Bovendien moeten leerkrachten zich houden aan specifieke randvoorwaarden. Zo worden activiteiten, transport, eetgelegenheden en accommodatie beperkt door de groepsgrootte en uiteraard het budget. Het organiseren van dergelijke reizen neemt veel tijd in en vaak wordt daarom de duurzaamheid van een schoolreis over het hoofd gezien. Om die redenen ontstond vanuit Howest het initiatief ‘Sustain My Schooltrip’ via www.andersopschoolreis.be. (Howesttravel, 2012)

Het project ‘Sustain My Schooltrip’ bestaat in principe uit meerdere functies. In eerste instantie willen we organisatoren duidelijk maken dat duurzame schoolreizen wel degelijk haalbaar zijn. Daarom bieden we hen praktische informatie aan omtrent de verduurzaming van de toeristische sector. Daarnaast is het mogelijk om de graad van duurzaamheid van hun bestaande schoolreis te meten. Dit gebeurt met behulp van de duurzaamheidsbarometer die te vinden is op de website. Bovendien willen we van de website een communicatieplatform maken. Zo is het mogelijk om met behulp van ratings en reviews reiservaringen te delen. (Howesttravel, 2012)

Verder ontwikkelen we ook een database waarin concrete voorstellen staan, op basis van de verschillende componenten van een schoolreis, aangevuld met bijhorende praktische informatie. Aan de hand van deze database kunnen organisatoren hun schoolreis duurzamer maken. Concreet biedt de database de kans aan leerkrachten om hun eigen schoolreis te organiseren, met een duurzamer karakter. Niettemin kan dit ook bevorderend zijn voor de toeristische sector. Zo kunnen aanbieders van activiteiten hun duurzame producten toevoegen in de database. Op die manier bieden we een extra communicatie- en distributiekanaal aan. (Howesttravel, 2012)


39

3.2

Schoolgroep

Uiteraard zijn er reeds heel wat duurzame componenten aanwezig in het toerisme, ook in Berlijn. Doordat we in functie van scholen werken spreekt het voor zich dat niet elk duurzaam component in de database kan worden opgenomen. Om een duidelijk beeld te kunnen scheppen over wat al dat niet in het aanbod komt te staan is het noodzakelijk om eerst de huidige schoolgroepen in kaart te brengen. Hierin speelt de groepsgrootte en het budget van schoolgroepen een grote rol. We zullen dit doen in functie van de stad Berlijn. Dankzij de ‘enquête secundaire scholen’ die Howest ons biedt werden de huidige meerdaagse schoolreizen in kaart gebracht. Zaken als de belangrijkste bestemmingen, de keuze van transportmiddel, de grootte van de schoolgroep, het budget en dergelijke meer werden in deze enquête opgenomen.

We zullen allereerst nagaan wat het gemiddelde budget van een schoolgroep is. Afhankelijk van het type schoolreis zal het budget een andere omvang aannemen. Dit komt doordat de kostprijs sterk samenhangt met de verblijfsduur. Uit de enquête bleek dat de citytrip, goed voor ruim de helft van de markt, het belangrijkste type schoolreis is. Bovendien worden schoolreizen naar Duitsland vooral aangedaan in functie van de stad Berlijn. Om eenvoudiger te kunnen werken bij de selectie van het aanbod is het interessanter om de gemiddelde kostprijs per dag te gebruiken. (De Vleeschouwer, 2012)

De enquête vertelt ons dat de gemiddelde kostprijs per dag voor een citytrip 64 euro bedraagt. In deze kostprijs moet dan ook alles worden voorzien, zoals transport, maaltijden, overnachtingen en activiteiten. We houden dan ook rekening met de kostprijs per dag bij de selectie van het aanbod. Te dure componenten die de kostprijs per dag de hoogte doen ingaan worden bewust uit de database gehouden. (De Vleeschouwer, 2012)

Daarnaast speelt ook de groepsgrootte een belangrijke rol bij de keuze van het aanbod. Volgens de enquête bedraagt de gemiddelde groepsgrootte een aantal van 66 deelnemers. Maar rond dit gemiddelde is er echter veel variatie. Er is geen eenduidig antwoord te vinden. Scholen of organisatoren van schoolreizen kunnen aan de hand van de database zelf bepalen welke activiteiten ze doen. Ze kunnen dit bepalen in functie van hun groepsgrootte. Capaciteit wordt dan ook een belangrijke factor bij elke activiteit, accommodatie of transportmiddel die in de database wordt opgenomen. (De Vleeschouwer, 2012)


40

3.3

Bespreking van de database

Nu het duidelijk is welke elementen bepalend zijn voor een schoolreis naar de stad Berlijn maakt dit het mogelijk om de bespreking van de database te doen. De bedoeling is om elk afzonderlijk component te bespreken en aan te tonen waarom bepaalde componenten al dan niet in de database werden opgenomen.

3.3.1 Aanbod transport In hoofdstuk één werd het duidelijk dat transport een belangrijke rol speelt bij de vervuiling van het leefmilieu. Daarom bespreken we hieronder de belangrijkste transportmiddelen die in de stad Berlijn aanwezig zijn. De nadruk ligt op de meest duurzame vervoersmiddelen: wandelen, fietsen, openbaar vervoer, autocar en rederijen.

Wandelen is niet alleen leuk, maar ook zeer milieuvriendelijk. Berlijn is een decentrale stad, dit betekent dat de afstanden groter zijn dan in vele andere steden. Dit maakt het vaak moeilijk om zich te verplaatsen van de ene plaats naar de andere. Gelukkigerwijs beschikt de stad over uitstekend openbaar vervoer, met een transparant net van S-bahnen, U-bahnen, bussen en trams. Zo kunnen reizigers zich duurzaam verplaatsen te voet in combinatie met het openbaar vervoer. Het openbaar vervoer zelf kan echter niet opgenomen worden in de database. Niettemin wordt de dagkaart ABC opgenomen. Met de dagkaart ABC kan de reiziger zich eenvoudig verplaatsen, ongeacht met welk transportmiddel: de S-bahn, U-bahn of de bus. Bovendien kunnen er ook groepkaarten ABC worden aangekocht. Bovendien zijn de tickets na gebruik overdraagbaar aan derden. Zo kunnen heel wat tickets worden uitgespaard. (Kunter, 2008)

Bovendien is de stad overwegend vlak. Dit maakt dat de fiets een uitstekend transportmiddel is om de stad te ontdekken. Het fietspadennetwerk in Berlijn beslaat ongeveer 650 km. Deze fietspaden gaan over groene en rustige wegen door de stad en langsheen de belangrijkste bezienswaardigheden. Bij de selectie van het aanbod van transport worden de belangrijkste fietsverhuurbedrijven opgenomen in de database, zoals Fahrradstation en Take a Bike. Bij Fahrradstation heeft de reiziger het voordeel dat de fietsen op verschillende locaties in de stad kunnen worden opgehaald. Bij Take a Bike kunnen de fietsen dan weer buiten de openingsuren worden teruggebracht.

Daarnaast werd reeds aangetoond dat Berlijn over veel waterwegen beschikt. De vele stadskanalen en rivieren bieden de reizigers de gelegenheid om de stad de ontdekken vanuit een andere invalshoek. Bovendien wordt varen aanzien als een redelijk milieuvriendelijke manier van verplaatsen. Daarom worden de belangrijkste rederijen opgenomen in de database. Howest Professionele bacheloropleidingen Kortrijk , Renaat De Rudderlaan 6, 8500 Kortrijk

41

Vaak wordt tijdens een schoolreis gebruik gemaakt van de autocar. Zo kunnen leerlingen gemakkelijk worden vervoerd naar de bestemming, maar ook ter plaatse is het een handig vervoersmiddel. Het spreekt voor zich dat we niet ieder autocarbedrijf in de database kunnen opnemen. Niettemin zijn er in Berlijn leuke alternatieven. Zo is het mogelijk om met bus 100 een complete sightseeingtour te vervolledigen in 26 minuten. Op die manier is het mogelijk om snel een eerste indruk te krijgen van de stad tegen zeer betaalbare prijzen. (Kunter, 2008). Daarnaast is er nog een organisatie in Berlijn die instaat voor bustransfers voor schoolgroepen. Indien een schoolgroep een transfer nodig heeft om van de ene plaats naar de andere te gaan, dan is Sightseeing Point Berlin de uitstekend organisatie hiervoor.

Tegenwoordig zijn er ook al veel nieuwe manieren van duurzaam reizen, denk maar aan de Segway5. Toch wordt de Segway niet opgenomen in de database. (Segwheels, 2013). Een uurtje rijden met een Segway kost ongeveer 60 euro, wat te duur is voor schoolgroepen. Ook de gekende fietstaxi in Berlijn wordt voor schoolgroepen afgeraden wegens gebrek aan capaciteit. Er zouden immers te veel fietstaxi’s nodig zijn om een schoolgroep te vervoeren, wat niet bepaald praktisch is. (Buddée, 2010)

3.3.2 Aanbod accommodatie Berlijn heeft een enorme selectie aan accommodatie, gaande van hotels, jeugdherbergen, campings en vakantieparken. Doordat Berlijn over uitstekend openbaar vervoer beschikt hoeft er bij de selectie van het aanbod minder rekening worden gehouden met de afstanden. Bovendien reizen schoolgroepen vaak met de autocar. Ze kunnen zich dus gemakkelijk van de ene plaats naar de andere plaats verplaatsen. Toch zullen toeristen meer geneigd zijn hun accommodatie te kiezen in Mitte, waar de meeste bezienswaardigheden zich bevinden.

Daarentegen speelt de prijsklasse en de beschikbare capaciteit een grote rol. Kleine logiesvormen worden niet in de database opgenomen daar de schoolgroepen meestal meer leerlingen zullen bevatten dan het aantal beschikbare kamers. Ook luxueuze duurzame logiesvormen komen niet in aanmerking door het beperkte budget van schoolgroepen. In de database zal het duidelijk worden dat er weinig hotels werden opgenomen. Dit komt omdat de hotels meestal te duur werden bevonden, te klein waren of omdat er teveel informatie ontbrak. Zeker bij accommodatie was het niet altijd eenvoudig om alle nodige informatie te verkrijgen. Vaak werden mijn mails meerdere keren genegeerd. Niettemin, zijn er toch twee hotels die uit het oog sprongen. Deze 5

Een Segway is een elektrisch voertuig waarbij de reiziger al rechtstaand kan sturen


42 hotels werden in voormalige fabrieken gebouwd wat aanduidt tot toeristische herbestemming.

Daarom zijn jeugdherbergen uitstekende logiesvormen voor schoolgroepen. Met meer dan honderd hostels is Berlijn de hostelhoofdstad van Europa. Hostels zijn over het algemeen veel goedkoper dan hotels. Dit zorgt ervoor dat er meer geld overblijft voor de invulling van de andere componenten van een schoolreis. Bovendien zijn ze ook milieuvriendelijker door het gebruik van gezamenlijke kamers en badkamers. Daarnaast bieden de meeste hostels vaak ook een keuken aan. Zo kunnen de leerlingen hun eigen maaltijden bereiden en sparen ze daarmee ook geld uit. Jeugdherbergen beschikken overigens ook vaak over gezamenlijke ruimtes, zoals bars of eetzalen. Op die manier kunnen leerlingen in contact komen met andere nationaliteiten, wat zeer bevorderend is voor de sociale dimensie van duurzaamheid. Om die redenen zijn jeugdherbergen een niet te missen logiesvorm bij de selectie van het aanbod.

Het spreekt voor zich dat we niet alle hostels in de database kunnen verwerken. Daarom zullen we enkel de hostels toevoegen die een bepaalde meerwaarde bieden. Een bepaalde meerwaarde kan bijvoorbeeld een duurzaam beleid zijn die vanuit de hostel komt. Daarnaast nemen we ook de hostels op die gericht zijn op scholen. Door de service georiënteerde aanpak kunnen zij vaak meer bieden aan schoolgroepen, bijvoorbeeld door het aanbieden van reisprogramma’s op aanvraag, extralegale voordelen of bustransfers.

Daarnaast behoren campings ook tot de milieuvriendelijke accommodatievormen. Campings bevinden zich meestal aan het water of te midden in de natuur. Door de voeling met de natuur zorgt dit overwegend voor een actievere vakantie. Het geeft niet alleen de mogelijkheid aan reizigers om te leven in de natuur, maar ook om hun reisprogramma aan te passen in functie van het aangrenzend natuurdomein. Bovendien is kamperen veel budgetvriendelijker dan andere accommodatievormen, zoals hotels.

Er zijn in Berlijn 6 campings. Bij de selectie van het aanbod voor campings werd vooral gekeken naar de capaciteit van de campings. Meestal zijn campings gericht op gezinnen. Toch is er in Berlijn een camping die uitstekend is voor jongeren. De camping Krossinsee beschikt over genoeg plaatsen en het aangrenzend natuurdomein zorgt voor genoeg mogelijkheden tot recreatie. (Buddée, 2010)


43

3.3.3 Aanbod activiteiten Activiteiten is een waaier dat veel ladingen dekt, zeker in de toeristische sector. Afhankelijk van type reis zal het programma aangevuld worden met andere soorten activiteiten. De bedoeling is om activiteiten te vinden met een duurzaam karakter. Zo worden activiteiten met gemotoriseerde voertuigen alvast uit de database gehouden. Ze helpen mee aan de CO2 uitstoot en dus ook de vernietiging van het leefmilieu.

Berlijn is een stad van cultuur, historie en heel veel bezienswaardigheden. Het is vanzelfsprekend dat bij een citytrip de belangrijkste bezienswaardigheden worden aangedaan. Er zijn heel wat organisaties die begeleide tours aanbieden en binnen die organisaties is er nog eens een groot aanbod aan verschillende begeleide tours. Daarom zullen we bij de selectie van het aanbod rekening houden met de meerwaarde van de begeleide tours. De meerwaarde wordt bepaald aan de hand van de dimensies van duurzaamheid. Ze moeten een positieve bijdrage leveren aan één van de dimensies.

Zo zijn begeleide tours met de fiets uitstekende activiteiten, ook al is het een klassieke tour. Klassieke tours te voet daarentegen worden bewust uit de database opgenomen. Er zijn namelijk genoeg andere rondleidingen te voet die meer te bieden hebben, denk maar aan thematische rondleidingen of rondleidingen die meer informatie verschaffen over de lokale bevolking. Daarnaast worden ook de rondleidingen met een speciaal karakter in de database verwerkt. Zo zijn onder andere de ondergrondse rondleidingen of rondleidingen met de kano een absolute must voor de database.

Daarnaast kan het interessant zijn om rondleidingen in de stad te combineren met avontuurlijke activiteiten. Onder avontuurlijke activiteiten verstaan we onder andere zwemmen, zeilen, surfen, mountainbike en dergelijke meer. Doordat Berlijn over heel veel groen en water beschikt spreekt het voor zich dat we dergelijke activiteiten opnemen in de database. Ze zorgen voor een actievere vakantie en beperken de negatieve gevolgen op het milieu.


44

3.3.4 Aanbod eetgelegenheden Berlijn wordt aanzien als een wereldstad, dit vertaalt zich ook zo op culinair gebied. Op bijna iedere straathoek is het mogelijk om iets internationaals te eten. Over de hele stad liggen er tal van restaurants verspreid die gerechten uit alle wereldstreken aanbieden. Ook Berlijn heeft z’n eigen keuken, de Berlijnse keuken wordt gekenmerkt als stevige kost. Bovendien wordt de Berlijnse keuken beïnvloed door de vele verschillende invloeden van ‘nieuwe’ Berlijners. Niettemin zijn er nog steeds restaurants die typisch Berlijns aanbieden. Zij bieden dan klassiekers aan zoals Kalte Buletten (koude gehaktballen met mosterd), Eisbein en de curryworst.

Als we het vanuit people-standpunt bekijken dan spreekt het voor zich dat typische Berlijnse restaurants niet mogen ontbreken in de database. Zo komen leerlingen niet alleen in contact met de lokale bevolking, maar komen ze ook meer te weten over de eetgewoontes van een echte Berlijner.

Tegenwoordig zijn er ook steeds meer restaurants die gerechten aanbieden van biologische kwaliteit. In hoofdstuk één werd de meerwaarde van biologische producten aangetoond. Het spreekt dan ook voor zich dat restaurants van biologische kwaliteit worden opgenomen in de Sustain My Schooltrip database. Ook vegetarische en veganistische restaurants werden in de database verwerkt.

Een belangrijke factor die meespeelt bij de selectie van het aanbod is uiteraard de capaciteit. Niet ieder restaurant heeft de mogelijkheid om een grote schoolgroep te ontvangen. Toch was het niet altijd eenvoudig om tot de correcte capaciteit te komen van een bepaald restaurant. Indien de informatie niet opvraagbaar was werd het restaurant toch opgenomen in de database.

3.3.5 Conclusie Met ‘sustain my schooltrip’ willen we scholen of organisatoren van schoolreizen helpen bij het organiseren van een duurzamere schoolreis. De bedoeling is om praktische informatie te verlenen omtrent de verduurzaming van de toeristische sector. Daarnaast kunnen scholen via www.andersopschoolreis.be de graad van duurzaamheid van hun huidige meerdaagse schoolreis controleren. Verder wordt er ook een database ontwikkeld waarin concrete voorstellen staan met duurzame activiteiten, logiesvormen, transportmiddelen en eetgelegenheden. Aan de hand van de database kunnen scholen of organisatoren van schoolreizen hun schoolreis duurzamer maken.


45 In eerste instantie was het niet altijd eenvoudig om alle benodigde informatie op te vragen. Vaak werden mails na meerdere keren nog steeds niet beantwoord. Daarom kan het gebeuren dat sommige informatie in de database ontbreekt. Daarnaast worden schoolgroepen ook beperkt door het budget en de capaciteit. Budget en capaciteit waren dan ook belangrijke factoren bij elke activiteit, accommodatievorm, transportmiddel of eetgelegenheid die in de database werd opgenomen.

Bij de selectie van het aanbod voor transport werden vooral fietsverhuurbedrijven en rederijen opgenomen. Daarnaast werd ook het openbaar vervoer opgenomen dankzij de dagkaart ABC. De database werd verder aangevuld met autocarbedrijven die instaan voor transfers in Berlijn.

Voor accommodatie kunnen we concluderen dat er weinig betaalbare en duurzame hotels te vinden zijn in Berlijn. Daarentegen zijn er heel wat jeugdherbergen aanwezig in Berlijn. Daarom werden enkel de hostels met een bepaalde meerwaarde in de databank opgenomen. Verder werd ook nog een camping met genoeg capaciteit voor jongeren opgenomen.

Er zijn heel wat mogelijkheden in Berlijn wat betreft de activiteiten. Dit komt door de diversiteit aan natuur, cultuur en historie die in de stad te vinden is. Het spreekt voor zich dat niet alles kan worden opgenomen in de databank. Daarom werden enkele thematische tours en rondleidingen die een meerwaarde bieden op gebied van duurzaamheid verwerkt. Zo zijn rondleidingen per fiets, rondleidingen onder de grond en rondleidingen over de lokale bevolking uitstekende activiteiten. Daarnaast werd de database verder aangevuld met avontuurlijke activiteiten.

Voor de eetgelegenheden werden vooral traditionele Berlijnse restaurants in de database opgenomen. Daarnaast werden ook restaurants van biologische kwaliteit in de databank verwerkt. Dergelijke restaurants zijn milieuvriendelijker en horen dan ook in de database. Verder is het ook mogelijk om vegetarische en veganistische restaurants in de database te vinden.


46

4

SWOT analyse van Berlijn

In hoofdstuk vier zullen we een SWOT analyse maken van de stad Berlijn. Hierin worden de sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen van de stad geïdentificeerd. In Engelse vakterminologie worden ze als volgt genoemd: strengths (S), weaknesses (W), opportunities (O) en threats (T). Uiteraard wordt de SWOT analyse opgemaakt in functie van duurzaamheid. In de interne analyse bespreken we de sterktes en zwaktes; in de externe analyse de kansen en bedreigingen. Vervolgens worden de belangrijkste elementen in een SWOTconfrontatiemix verwerkt, waarbij de sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen met elkaar worden geconfronteerd. Dit leidt uiteindelijk tot de conclusie van dit hoofdstuk.

4.1

Interne analyse

De interne analyse is in principe een uitgebreide inventarisoefening, waarbij alle componenten die samen het toeristisch product vormen in kaart worden gebracht. Daarnaast is het ook belangrijk om na te gaan welke toeristen de dag van vandaag naar de stad Berlijn gaan. Hieronder volgt een tabel met de sterktes en zwaktes van de stad. Tabel 2: Interne analyse

INTERNE ANALYSE Sterktes: van Berlijn Zwaktes: van Berlijn  Berlijn is een multiculturele stad  Verlies van authenticiteit en identiteit  Relatief laag kostenniveau  Homogene markten  Groot aanbod van cultuur in  keuken weinig traditioneel Berlijn  Internationale keuken  werkloosheidsgraad bijna 16 %  Enorm aanbod aan markten  Berlijn is een decentrale stad  rolstoelvriendelijke stad  weinig betaalbare duurzame hotels  Vlakke stad en zeer  10 % van structurele gebouwen fietsvriendelijk staan leeg  groenste metropool van  de geschatte stadsschuld Duitsland ongeveer € 60 miljard  goed openbaar vervoer   Berlijn is een echte waterstad   milieuzones in het centrum van  de stad  Overwegend goedkoper dan  andere metropolen, bijna 1/3de


47

4.2

Externe analyse

In de externe analyse gaan we op zoek naar de belangrijkste ontwikkelingen in de sector in het algemeen. Hierbij wordt bijvoorbeeld nagegaan wat de nieuwe trends zijn, waar het meest belangstelling voor is en wat bevorderend is voor de stad Berlijn. Zo is het mogelijk om na te gaan waar de stad iets moet aan doen en waar hun kansen liggen voor een nog beter aanbod te kunnen aanbieden. Tijdens dit onderzoek was het niet altijd eenvoudig om goede elementen te vinden voor de externe analyse. Tabel 3: Externe analyse

EXTERNE ANALYSE Kansen: in Berlijn Bedreigingen: in Berlijn  kennis vergroten over andere  Etnische en culturele spanningen culturen  Goedkope stad om er te wonen  huurprijsstijgingen te wijten aan gentrificatie  Toeristische (tijdelijke)  vernietiging van East Side herbestemming Gallery  bestemmingsvrije regime  Toeristen zijn niet langer welkom  Invoering van City Tax  goedkope verkoopsruimtes

4.3 SWOT confrontatiemix Berlijn is een multiculturele stad. Er wonen ongeveer 3,5 miljoen mensen in Berlijn, waarvan bijna een half miljoen allochtonen. Een multiculturele samenleving kan als een positieve kracht werken wanneer de ontwikkeling en verscheidenheid van cultuur, literatuur, kunst, mode, muziek en kookkunst wordt gestimuleerd. Zo kan het blikveld en de kennis van zowel de lokale bevolking als van de toeristen over andere culturen worden vergroot zodat mensen verder leren kijken dan hun eigen buurt. (Wikipedia, 2013)

Uiteraard is dit niet altijd zo vanzelfsprekend. Vaak zorgt multiculturaliteit voor etnische en culturele spanningen, waarbij de inheemse cultuur van een gebied wordt verdrukt. Het gevolg is dat de verschillende culturen langs elkaar heen gaan leven en ze binnen hun eigen groep blijven. Dit is duidelijk te merken aan de verschillende dorpen in de stad. Onder dorpen begrijpen we de verschillende wijken, zoals Kreuzberg, Prenzlauer Berg, Neukölln en dergelijke meer. De verschillende dorpen worden gekenmerkt door de lokale bevolking die er aanwezig is. Zo wordt Neukölln gekenmerkt door de ‘nieuwe’ Berlijners, terwijl Kreuzberg eerder Turks gekleurd is. Enerzijds zorgt de diversiteit in de stad voor Howest Professionele bacheloropleidingen Kortrijk , Renaat De Rudderlaan 6, 8500 Kortrijk

48 een extra troef, anderzijds ontstaan er homogene markten, wat kan leiden tot verlies van authenticiteit en identiteit. (Wikipedia, 2013)

Bovendien worden sommige wijken bedreigd door gentrificatie, denk maar aan Neukölln en Prenzlauer Berg. Gentrificatie ontstaat wanneer stedelijke buurten voor het eerst of opnieuw bewoond worden door mensen met relatief hoge inkomens. Door de lage huurprijzen zijn dit uitstekende plaatsen voor de zogeheten ‘nieuwe’ Berlijners. In eerste instantie lijkt dit ook ten goede te komen aan de diversiteit van bepaalde gebieden. Maar niets is minder waar. Op lange termijn komen er steeds meer rijke mensen in dezelfde gebieden waardoor het straatbeeld verandert naar een rijkere buurt. Dit leidt tot stijgende huurprijzen waardoor de lokale bevolking er zich niet meer thuis voelt. Door middel van huur controlemechanismen en de bouw van nieuwe sociale woningen kan deze probleemstelling grotendeels worden tegengegaan. Er kan echter worden geconcludeerd dat dit te weinig wordt uitgevoerd, vooral wat betreft de sociale woningbouw. De positieve economische bijdrage door rijkere mensen komt op de eerste plaats te staan en zorgt voor een verlies aan diversiteit en authenticiteit op lange termijn. (DW, 2013)

Een ander leuk voordeel is dat de stad Berlijn bijzonder goedkoop is, zeker in vergelijking met andere metropolen. Statistieken tonen aan dat de stad ongeveer een derde goedkoper is dan andere hoofdsteden, zoals Londen. Dit komt ten goede aan toeristen, maar natuurlijk ook de lokale bevolking. De goedkope prijzen zijn niet enkel te vinden op gebied van toerisme, maar ook bijvoorbeeld in goedkopere verkoopsruimtes. Dit zorgt ervoor dat nieuwe ondernemingen als paddenstoelen uit de grond schieten. Elke dag worden nieuwe bedrijven opgestart, van kleine tot grote ondernemingen. Dit zorgt voor meer werkmogelijkheden voor de lokale bevolking en dus ook meer welvaart in de stad. Gezien de grote werkloosheidsgraad en stadsschuld, die later in dit hoofdstuk worden besproken, is dit natuurlijk mooi meegenomen. (Smartplanet, 2013)

Ook de discussie omtrent East Side Gallery zorgt voor veel ophef. East Side Gallery is het bekendste deel van de Berlijnse muur en sinds de val van de Muur in 1989 werd het beschilderd door zo’n 120 kunstenaars. Naast de historische betekenis wordt East Side Gallery aanzien als één van de grootste openluchtgaleries in Europa. Bovendien is East Side Gallery de op één na populairste toeristische attractie van Berlijn; er komen jaarlijks zo’n miljoen toeristen op af. Eén van de weinige restanten van de Berlijnse muur dreigt nu te worden gesloopt voor de bouw van luxe appartementen. Ook al zou het slechts een deel van de muur zijn, het getuigt van weinig respect ten opzichte van de lokale bevolking. Daarbij schuilt nog eens het gevaar dat de Muur eventueel helemaal kan verdwijnen in de toekomst. (NOS, 2013)


49 Maar zoals eerder werd aangegeven kan multiculturaliteit ook positief zijn, bijvoorbeeld wanneer het de ontwikkeling en de verscheidenheid van cultuur, literatuur,... wordt gestimuleerd. In Berlijn is er alvast geen gebrek aan cultuur. Berlijn beschikt over 170 musea en er zijn dagelijks meer dan 1 500 evenementen te vinden in Berlijn. Bovendien zijn er in de stad nog heel wat sporen te vinden van de Tweede Wereldoorlog. Verder wordt de stad nog gekenmerkt door street art. In bijna elke steeg is er wel minstens één vorm van street art op te merken en ook East Side Gallery getuigt van creatieve kunstenaars. Kortom, Berlijn wordt aanzien als een echt openluchtmuseum. (Buddée, 2010)

Daarnaast zorgt de internationale keuken voor een uitgebreid aanbod aan eetgelegenheden. Zo kunnen reizigers nieuwe gerechten ontdekken. Toch moet er gezegd worden dat er weinig traditioneels te vinden is. De traditionele Berlijnse keuken met varkenskluifjes en lever wordt alleen nog in traditionele restaurants geserveerd. Daarentegen zijn er steeds meer restaurants die geopend worden onder het bewind van jonge chefs. Ze bieden dan klassieke gerechten aan, die gemoderniseerd werden. De gerechten zijn lichter, gezonder en veel creatiever. (Buddée, 2010)

Elke week zijn er in Berlijn ruim honderd markten te vinden. Het zijn voornamelijk grote en kleine weekmarkten voor groenten en fruit, maar vrijwel iedere wijk heeft ook zijn rommel- of vlooienmarkt. Het is beslist de moeite waard om hier eens een kijkje bij te nemen. Zo komt de reiziger gemakkelijker in contact met de lokale bevolking, wat een absolute meerwaarde kan zijn. (Buddée, 2010)

En er is ruimte voor meer, denk maar aan alle leegstaande gebouwen. Ongeveer 10 % van de structurele gebouwen in Berlijn staan leeg. Dit opent perspectieven voor projectontwikkelaars en creatieve geesten, maar ook voor de lokale bevolking. Duizenden kantoren en winkelpanden schreeuwen om een nieuwe functie, en dankzij (tijdelijke) herbestemming is dit mogelijk. Bovendien zorgt herbestemming ervoor dat het imago van een straat of buurt kan worden verbeterd. Kortom, iedereen is gebaat bij tijdelijke creatieve initiatieven: Eigenaars, startende ondernemers, gevestigde ondernemers, de straat, de buurt, de stad, de gemeente... Toch blijven er heel wat leegstaande panden herbestemd. (STIPO, 2013)

Dit komt onder andere door een gebrek aan geld. Veel mensen hebben geen baan, en het ontbreken van een minimumloon maken de drempel om iets te gaan proberen laag. De werkloosheidsgraad in Berlijn bedraagt om en bij de 16 % en de geschatte schuld van de stad bedraagt ongeveer 60 miljard euro. Toch probeert de overheid hierin mensen te stimuleren dankzij het bestemmingsvrije regime dat speciaal voor de ontwikkeling van Berlijn werd ingericht. In principe Howest Professionele bacheloropleidingen Kortrijk , Renaat De Rudderlaan 6, 8500 Kortrijk

50 gaat het om een versoepeling van de wetgeving die het mogelijk maakt voor iedereen om een café of iets anders te beginnen. Zo kunnen lege en onontwikkelde plekken tijdelijk worden gebruikt voor nieuwe initiatieven en projecten. Het spreekt voor zich dat deze manier van zelfregulering en ondernemend netwerken kan worden gezien als een erg duurzame manier van stadsontwikkeling. Bovendien zorgen de goedkope huurprijzen ervoor dat ondernemers makkelijker kunnen starten met een onderneming. (STIPO, 2013)

Daarnaast wordt nu ook een City Tax ingevoerd. Dit initiatief komt van de Senaat van Berlijn en het dient erin om de zware schulden van de hoofdstad te beperken. In wezen gaat het om een belasting voor toeristen van 5 % op de netto-hotelrekening. Ook vakantiewoningen, jeugdherbergen en campings worden onderworpen aan deze belasting. Enige uitzondering zijn reizende zakenmensen. De verwachting is dat het ongeveer 25 miljoen opbrengt, waarvan de helft zou worden uitgegeven aan cultuur, toeristische infrastructuur en bushaltes. Het spreekt voor zich dat de overkoepelende organisatie van hotels niet tevreden is met deze belasting. Daarbij moet de taks nog groen licht krijgen van de Kamer in Berlijn. Het zou alvast een goed initiatief zijn om de enorme schuld die de stad heeft te beperken. (HLN, 2013)

Berlijn is een uitstekende stad voor rolstoelgebruikers. Het is een tamelijk vlakke stad en dus goed begaanbaar voor rolstoelgebruikers. Alle nieuwe winkelcentra zijn toegankelijk gemaakt voor rolstoelgebruikers, net als de musea die voorzien zijn van één of meer liften. Ook de stations zijn voorzien van liften en speciale opritten, momenteel 51 metrostations en 118 S-Bahnstations. Op meer dan 100 lijnen is de middelste toegangsdeur van de bussen voorzien van een liftmechanisme en op 14 trajecten rijden trams met een lage instap en een speciaal liftmechanisme. Deze zijn allen aangegeven op de verkeersnetten en plattegronden van het gemeentelijk vervoersbedrijf (BVG). (Wieland, 2011). Zoals aangegeven in hoofdstuk twee werd de toegankelijkheid voor rolstoelgebruikers in Berlijn bevestigd met de Acces City Award.

Maar de vlakke stad brengt ook andere voordelen met zich mee. Berlijn is een ideale stad om te fietsen. De stad beschikt over een fietspadennetwerk van ongeveer 650 km. Toch mogen de afstanden niet onderschat worden. De stad heeft een oppervlakte van ongeveer 891 km² en niet alle plaatsen zijn even fietsvriendelijk. De omgeving rond de Kurfürstendamm bijvoorbeeld is erg druk en er zijn geen aparte fietspaden aangelegd. Maar er zijn genoeg andere mooie plaatsen die zeer fietsvriendelijk zijn. Vooral de oostelijk gelegen wijken, maar ook de vele grote parken zoals het Tiergarten en het volkspark Friedrichshain. Bovendien is fietsen een leuke manier om gezond bezig te zijn en is het ook zeer goed voor het milieu.


51 Berlijn is een decentrale stad. Doordat de afstanden relatief ver van elkaar liggen zorgt dit ervoor dat de stad te voet onmogelijk is. Dit probleem wordt echter verholpen door het uitstekende openbaar vervoer waarover de stad beschikt. Dankzij het openbaar vervoer kunnen toeristen zich gemakkelijk duurzaam verplaatsen van de ene toeristische attractie naar de andere.

Daarnaast word Berlijn aanzien als een echte waterstad. Het water had in het verleden een belangrijke functie voor de stad, namelijk als vervoersweg en dat is het nog steeds. Maar het zorgt ook voor een extra troef voor zowel de lokale bevolking als voor de toeristen. De lokale bevolking ziet het als een leuke manier om er te wonen, dankzij drijvende woningen of woonboten. Voor de toeristen opent het dan weer nieuwe perspectieven. Toeristen kunnen er eten in restaurantschepen, maar kunnen de stad ook ontdekken vanuit een ander perspectief, namelijk vanuit het water. Via de Water Map, verkrijgbaar bij het Berlin Tourismus-kantoor in het Hauptbahnhof is het mogelijk om alle waterwegen en watersportmogelijkheden in Berlijn terug te vinden. (Buddée, 2010)

Bovendien is Berlijn één van de groenste steden van Europa. Meer dan 30% van de agglomeratie van de hoofdstad bestaat uit parken, bossen, rivieren en water. Het komt niet enkel de lokale bevolking ten goede, maar het zorgt ook voor een groter aanbod naar de toeristen toe. Ieder park is anders en wordt overwegend gekenmerkt door de lokale bevolking die er vertoeft. Het kan altijd interessant zijn om tot rust te komen in het park indien de drukte van de stad wat te veel is geworden. Daarbij kunnen leuke buitenactiviteiten gemakkelijk worden gecombineerd met wat cultuur en geschiedenis. (Buddée, 2010)

Berlijn is de hostel hoofdstad van Europa. Dit is uitermate interessant voor mensen die graag met andere nationaliteiten in contact komen. Hostels zijn ook goedkope logiesvormen. Daarentegen bleek uit literatuuronderzoek dat er weinig duurzame en betaalbare hotels zijn. In hoofdstuk twee werden er enkele labels die aanwezig zijn in Berlijn besproken. Toch moet er vastgesteld worden dat er nog te weinig hotels zijn met een label. De hotels die momenteel vertegenwoordigd zijn met een label in Berlijn zijn meestal redelijk dure hotels, zeker voor schoolgroepen. Het voordeel bij deze hotels zijn de voorzieningen ten voordele van gehandicapte reizigers. Ten minste één ingang is aangepast voor rolstoelgebruikers en enkele kamers hebben speciale, aangepaste badkamers. Helaas is de situatie in middenklasse hotels en eenvoudiger hotels minder interessant. Speciale voorzieningen zijn zeldzaam en in de meeste gevallen liggen de hotels niet op de begane grond.


52 Toch mogen de inspanningen die de stad doet in functie van duurzaamheid niet onderschat worden. Steeds meer organisaties binnenin Berlijn proberen het belang van duurzaamheid aan te tonen. Zo staat Berlin Local Agenda 21 vooral in voor de promotie van duurzaamheid. Dit doen ze overwegend in functie van de burgers. Ze willen hen warm maken in de participatie van duurzaamheid. Daarnaast zijn er ook nog andere organisaties, zoals Tourcert, het DSFT en de Berlin Green Meetings. Deze richten zich vooral naar de toeristische sector toe en doen dit aan de hand van gekwalificeerde opleidingen, congressen en seminaries. Ook de gekende milieuzones worden aanzien als een mooi initiatief ten voordele van duurzaamheid. Met de milieuzones probeert de stad de concentraties fijn stof te verminderen, wat zeer bevorderend is voor de natuur.

Als laatste kan het ook nog eens interessant zijn om terug te komen op de actualiteit van Berlijn, zeker naar de toeristen toe. In hoofdstuk twee werd al aangetoond dat de toeristen niet bepaald geliefd zijn bij de Berlijners. Dit komt onder andere door de stijgende prijzen die de grote toeristenstroom met zich meebrengt. Daarnaast wordt ook het authentieke en alternatieve karakter van de stad bedreigt. Steeds meer kraakpanden moeten plaats maken voor hotels en ook de huurprijzen in sommige wijken zijn fors gestegen. Het mag dus duidelijk zijn dat dit een moeilijke kwestie is voor zowel de lokale bevolking als voor de toeristen. Enerzijds zijn de enorme inkomsten positief voor de stad en helpt toeristische herbestemming mee aan de wederopbouw van de stad, anderzijds zorgt de anti-toeristenbeweging voor spanningen tussen de lokale bevolking en de toeristen, wat voor een vermindering van inkomsten kan zorgen.

4.4 Conclusie In eerste instantie kunnen we concluderen dat Berlijn een multiculturele stad is. Aan de ene kant kan een multiculturele samenleving zorgen voor meer diversiteit en verscheidenheid binnenin de stad. Aan de andere kant kan het zorgen voor etnische en culturele spanningen waardoor er homogene markten ontstaan, wat kan leiden tot verlies van authenticiteit en identiteit. Door de juiste maatregelen te nemen, denk maar aan huur controlemechanismen of de bouw van nieuwe sociale woningen, moet hier een goede balans worden gevonden zodat iedereen er beter van wordt.

Daarnaast heeft de stad enorm veel te bieden. Meer dan 30% van de agglomeratie bestaat uit parken, bossen, rivieren en water. Dit valt dan ook uitstekend te combineren met het uitgebreide aanbod aan cultuur, geschiedenis en architectuur. Bovendien zorgen de goedkope prijzen voor een extra troef van de stad. Het is niet enkel voordelig bij de toeristen, maar ook de lokale bevolking kan hiervan meeprofiteren. Niettemin, zijn er in bepaalde wijken verschuivingen waarneembaar, mede door gentrificatie.


53 De stad mag dan wel goedkoop zijn, toch heeft de stad ook enorme problemen te bekampen. Te veel structurele gebouwen staan leeg, te hoge schulden moeten worden vereffend en ook de werkloosheidsgraad wordt er niet beter op. Dankzij tijdelijke herbestemming, de invoering van de City Tax en het bestemmingsvrije regime is de stad alvast op de goede weg om hier betere punten op te scoren.

Bovendien probeert de stad voldoende inspanningen te realiseren ten voordele van duurzaamheid. Verschillende organisaties binnenin Berlijn zetten zich in om het belang van duurzaamheid aan te tonen naar zowel de toeristische sector toe als naar de burgers. Daarbij is het voor de stad ook belangrijk om de problematiek omtrent de anti-toeristenbewegingen onder de loep te nemen. Toeristen moeten zich welkom voelen. Indien niet, zullen toeristen op lange termijn wegblijven.


54

5

Algemeen Besluit

Duurzaam toerisme in Berlijn: wat is het huidig aanbod en hoe kunnen we nog duurzamer te werk gaan via www.andersopschoolreis.be.

Duurzaam toerisme is een begrip dat steeds meer aandacht krijgt in de toeristische sector. Dit is ook noodzakelijk daar de toeristische sector een grote invloed heeft op de natuurlijke, sociale, culturele en economische bronnen van deze aarde. Bij duurzaam toerisme gaat het vooral om het vinden van een evenwichtige balans tussen de drie dimensies van duurzaamheid: people, planet en profit. Indien de toeristische sector erin kan slagen om een goed evenwicht te vinden dan leidt dit tot de vierde dimensie: pleasure.

Het is belangrijk dat de toeristische sector en de toeristen zelf gaan beseffen welke rol zij willen spelen: helpen ze mee aan de vernietiging of aan het voortbestaan van al die kleine gemeenschappen en hun leefomgeving. Daarnaast is het van belang dat de lokale bevolking er zich bewust van wordt dat zij ook actief moeten participeren tijdens dit proces. Zo kunnen zij inkomsten verkrijgen en zullen zij zich inzetten om hun inkomstenbron, de natuur te beschermen.

Ook in Berlijn proberen ze alvast hun steentje bij te dragen. Berlijn beschikt in grote mate over een duurzame visie en er zijn reeds heel wat organisaties die zich inspannen voor duurzame ontwikkeling. De ene organisatie richt zich in het organiseren van seminaries, congressen of meetings, terwijl de andere organisatie dan weer gespecialiseerd is in het aanbieden van opleidingen ten voordele van duurzaamheid. Verder zijn er ook nog organisaties die de toeristische sector proberen te stimuleren. Dit doen ze met het certificeren van labels. Niet alleen organisaties worden gestimuleerd, maar ook de lokale bevolking wordt steeds meer betrokken met Berlin Local Agenda 21. Toch moet het gezegd worden dat er nog heel wat ruimte is voor verbetering. Dit is ook vanzelfsprekend, duurzaam toerisme is een moeilijk gegeven en zal nooit volledig af zijn.

Verder heeft de stad Berlijn heel wat te bieden aan toeristen op gebied van duurzaamheid. De stad beschikt over uitstekend openbaar vervoer en door het vlakke landschap is het een ideale bestemming om er te fietsen. Daarnaast is de stad één van de groenste metropolen van Europa. De aanwezigheid van de vele parken, tuinen, meren, rivieren en kanalen zorgen voor een uitgebreid aanbod aan duurzame activiteiten. Er zijn ook enkele labels aanwezig, maar ook hier is er nog ruimte voor verbetering. Door het uitgebreide aanbod aan bezienswaardigheden, cultuur en natuur kan de stad verschillende positioneringen aannemen. Er is voor ieder wat wils. Daarnaast wordt via de website het ‘groene’ Berlijn meerdere malen benadrukt. Op die manier willen ze Howest Professionele bacheloropleidingen Kortrijk , Renaat De Rudderlaan 6, 8500 Kortrijk

55 reizigers voorzien van voldoende informatie omtrent duurzaam toerisme in Berlijn.

In hoofdstuk drie kom ik bij het project ‘Sustain My Schooltrip’. Hierbij concentreerde ik mij op middelbare schoolreizen naar Berlijn. De bedoeling van dit eindwerk was om naast het verschaffen van informatie een database op te maken volgens de verschillende componenten van een schoolreis: transport, accommodatie, activiteiten en eetgelegenheden. Aan de hand van deze database kunnen scholen of organisatoren van schoolreizen hun huidige reis duurzamer maken. Door het uitgebreide aanbod was het mogelijk om heel wat duurzame componenten te vinden. De database is evenwel nog niet af en kan voortdurend worden geüpdate.

Voor mij was het niet altijd eenvoudig om duurzame componenten te vinden, zeker bij accommodatie. Hierbij was het moeilijk om te bepalen of ze al dan niet duurzaam waren. Ook kan ik concluderen dat er in Berlijn bitter weinig betaalbare hotels zijn met een label. Zeker voor schoolgroepen is dit een moeilijk gegeven. Zij worden namelijk beperkt door het budget. Daarnaast was capaciteit ook een belangrijke factor bij de selectie van het aanbod. Toch kan het gebeuren dat deze informatie in de database ontbreekt. Dit komt omdat sommige mails na meerdere keren versturen nog steeds niet werden beantwoord.

Ook wil ik nog even kort de problematiek rond de lokale bevolking aankaarten. Uit de actualiteit blijkt dat de Berlijners niet bepaald happig zijn op de toeristen. Dit heeft veel te maken met de stijgende prijzen die toeristen met zich meebrengen. Daarnaast komen er steeds meer ‘nieuwe’ Berlijners in de stad wonen die op hun beurt voor de nodige commotie zorgen. De positieve economische bijdrage komt op de eerste plaats te staan en de oplossingen rond deze problematiek blijven voorlopig uit. Door huur controlemechanismen en de bouw van sociale woningen kan de stad hier alvast op inspringen.

Daarentegen worden andere problemen dan wel weer beter aangepakt. De stad heeft te bekampen met enorme schulden, een hoge werkloosheidsgraad en heel veel gebouwen staan momenteel leeg. Dankzij de invoering van de City Tax probeert de stad alvast de schulden wat te beperken. Voor de vele lege gebouwen in Berlijn kan (toeristische) herbestemming een interessante oplossing zijn. Door het bestemmingsvrije regime proberen ze burgers te stimuleren in herbestemming. Tenslotte, kan herbestemming de hoge werkloosheidsgraad voor een gedeelte beperken.


56

Literatuurlijst Geschreven bronnen: Van de Veen, H. (2008). Reizen met respect: hoe vakantie helpt tegen armoede. (1ste druk). Haarlem: J.H. Gottmer/H.J.W. Becht BV. Geraadpleegd op 20 Februari 2013 De Coster, M. (2008). Klimaatverandering en toerisme. Vormingsbrochure. Toerisme Vlaanderen. Geraadpleegd op 27 Juni 2013 Katharina, K. (2008). Reisgids voor de bewuste bezoeker: Berlijn. (1ste druk). Zoetermeer: Meinema. Geraadpleegd op 16 Mei 2013 Omilanowska, M., Scheunemann, J., Tempel, C. (2010). Reisgids Capitool: Berlijn. (10de druk). Houten: Van Reemst Uitgeverij/Unieboek bv. Geraadpleegd op 17 Mei 2013 Buddée, G. (2010). Reisgids Wat & Hoe: Berlijn. (5de druk). Utrecht: Kosmos Uitgevers. Geraadpleegd op 17 Mei 2013 Wieland, G. (2011). ANWBextra: Reisgids Berlijn. (1ste druk). Den Haag: uitgeverij reisboeken. Geraadpleegd op 20 Mei 2013 Van Den Heede, V. (2010). Structuur incoming tourism; Kortrijk: cursoa. Geraadpleegd op 18 Juni 2013

Audiovisuele bronnen: UNWTO. (2012). UNWTO tourism Highlights. Geraadpleegd op 7 Maart 2013 via http://mkt.unwto.org/sites/all/files/docpdf/unwtohighlights12enhr.pdf Visievorming. (2003). Het begrip ‘duurzaam toerisme’. Geraadpleegd op 9 Maart 2013 via http://www.duurzaamtoerismeonderwijs.be/Cursus%202%20Recreatie%20en% 20Vrije%20tijd/Infopunt%20Duurzaam%20Toerisme%202003%20Het%20Begri p%20Duurzaam%20Toerisme.pdf Toerisme Vlaanderen. (2013). Geraadpleegd http://www.toerismevlaanderen.be/duurzaam

om

10

Maart

2013

UNWTO. (2013). Geraadpleegd op 15 Maart 2013 http://www.tourism.umn.edu/EducationTraining/SustainableTourism/

via via

Queensland. (2013). Geraadpleegd op 20 Maart 2013 via http://www.tq.com.au/fms/tq_corporate/industrydevelopment/Factsheet%201_2 -Sustainability%20TBL%20and%20Greenwash.pdf Fairtourism. (2013). People, Planet, Profit. Geraadpleegd op 20 Juni 2013 via http://www.fairtourism.nl/indexc651.html?pagimenu_id=5 Duurzaam Reizen. (2013). Multiplier effect. Geraadpleegd op 24 Maart 2013 via http://www.duurzaam-reizen.nl/Page.asp?menu_id=17


57 Horwath & WTO. (1981). Tourism Multipliers explained. Geraadpleegd op 28 Maart 2013 via http://www.horwathhtl.co.za/includes/newsroom/Tourism%20Multipliers.pdf Janssen, B. & Jansen, B. (2013). Rendement van toerisme en recreatie. Geraadpleegd op 6 April 2013 via http://www.slideshare.net/BertJanssen/abstracttoerisme-en-recreatie-verdientmeer-presentation Duurzaam Reizen (2013). Leakages. Geraadpleegd op 24 Maart 2013 via http://www.duurzaam-reizen.nl/Page.asp?menu=Leakage Scholieren. (2013). Samenvatting. Geraadpleegd http://www.scholieren.com/samenvatting/10132

op

6

April

2013

via

LNE. (2013). Duurzaam reizen. Geraadpleegd op 27 Juni 2013 via http://www.lne.be/themas/natuur-en-milieueducatie/algemeen/nmeprojecten/werkingsgebondenprojecten/docs_invisible/Fiche_DuurzaamReizen.pdf Fairtourism. (2013). Vervoer. Geraadpleegd op 20 Juni 2013 via http://www.fairtourism.nl/indexb6b1.html?pagimenu_id=43&pagimenu_Sid=10 Consumentenbond. (2012). Ecolabels voor hotels stellen weinig Geraadpleegd op 20 Juni 2013 http://www.consumentenbond.nl/actueel/nieuws/nieuwsoverzicht2012/ecolabels-hotels-stellen-weinig-voor/

voor. via

Klasse. (2013). Anders op schoolreis. Geraadpleegd op 24 Juni 2013 via http://www.klasse.be/leraren/33022/anders-op-schoolreis/ Ecofun. (2013). De voordelen van bio op een rijtje. Geraadpleegd op 4 augustus 2013 via http://www.ecofun.be/voordelen-bio-op-een-rijtje/ Stadtentwicklung. (2013). Agenda 21. Geraadpleegd op 18 Mei 2013 via http://www.stadtentwicklung.berlin.de/agenda21/index_en.shtml Stadtentwicklung. (2013). Key Projects. Geraadpleegd op 18 Juni 2013 via http://www.stadtentwicklung.berlin.de/agenda21/en/leitprojekte.shtml Tourcert. (2013). Geraadpleegd op 9 Maart 2013 via http://www.tourcert.org/ DSFT. (2013). Geraadpleegd op 10 Maart 2013 via http://www.dsft-berlin.de/ Berlin. (2013). Geraadpleegd op http://www.berlin.de/lb/behi/barrierefrei/

18

Juni

2013

via

VisitBerlin. (2013). Berlin Green Meetings. Geraadpleegd op 10 Maart 2013 via http://www.berlin-green-meetings.de/ Plüss, C., Zotz, A. (2013). Sustainability in tourism: A guide through the label jungle. Geraadpleegd op 30 Mei 2013 via http://www.tourismwatch.de/files/labelguide_en_web.pdf VisitBerlin. (2013). Eten + drinken. Geraadpleegd op 10 Augustus 2013 via http://www.visitberlin.de/nl/node/661451


58 Missnatural. (2013). Veganistisch eten in Berlijn. Geraadpleegd op 10 Augustus 2013 via http://missnatural.nl/veganistisch-eten-in-berlijn/ Toerisme Vlaanderen. (2013). Vormingsbrochures. Geraadpleegd op 18 Juni 2013 via http://www.toerismevlaanderen.be/vormingsbrochures VisitBerlin. (2013). Geraadpleegd http://www.visitberlin.de/en

op

20

Juni

2013

via

Duitslandweb. (2009). Het nieuwe Berlijn. Geraadpleegd op 14 Mei 2013 via http://www.duitslandweb.nl/actueel/uitgelicht/2009/3/Nieuw+het+vriendelijke+ Berlijn.html Standaard. (2013). Berlijn is toeristen beu. Geraadpleegd op 14 Mei 2013 via http://www.standaard.be/cnt/dmf20130326_013 Howesttravel. (2012). Sustain my schooltrip, of anders op schoolreis: Yes we can. Geraadpleegd op 17 Juni 2013 via http://howesttravel.wordpress.com/2012/03/26/sustain-my-schooltrip-ofanders-op-schoolreis-yes-we-can/ De Vleeschouwer, P. (2012). Enquête secundaire schoolreizen. Geraadpleegd op 17 Juni 2013 via http://www.slideshare.net/PeterDeVleeschouwer/enquteschoolreizen-slideshare-12205724 Segwheels (2013). Geraadpleegd op 19 http://www.segwheels.nl/wat_is_een_segway.html

Juni

2013

via

Wikipedia. (2013). Multiculturalisme. Geraadpleegd op 10 augustus 2013 via http://nl.wikipedia.org/wiki/Multiculturalisme#Gevolgen_van_multicultureel_bele id DW. (2013) Berlin Residents Unsettled by Wave of Gentrification. Geraadpleegd op 11 augustus 2013 via http://www.dw.de/berlin-residents-unsettled-by-waveof-gentrification/a-3427742 Smartplanet (2013) The Big Threat to Berlin’s hot startup scene. Geraadpleegd op 14 augustus 2013 via http://www.smartplanet.com/blog/bulletin/the-bigthreat-to-berlins-hot-startup-scene/21583 NOS. (2013). Actievoerders Berlijn houden sloop East Side Gallery tegen. Geraadpleegd op 12 augustus 2013 via http://nos.nl/op3/artikel/479698actievoerders-berlijn-houden-sloop-east-side-gallery-tegen.html STIPO. (2013). Leegstaand en tijdelijkheid in Berlijn. Geraadpleegd op 15 augustus 2013 via http://www.stipo.nl/Leegstand_en_Tijdelijkheid_in_Berlijn HLN. (2013). Berlijn legt toeristen slaaptaks op. Geraadpleegd op 15 augustus 2013 via http://www.hln.be/hln/nl/1901/reisnieuws/article/detail/1620505/2013/04/23/B erlijn-legt-toeristen-slaaptaks-op.dhtml


59

Lijst van tabellen Tabel 1: bewerking van Tourism Watch 1 .................................................... 31 Tabel 2: Interne analyse...........................................................................46 Tabel 3: Externe analyse...........................................................................47


60

Lijst van figuren Figuur 1: Triple Bottom Line 1 .................................................................... 12 Figuur 2: Berlin Barierrefrei.......................................................................26


61

Bijlagen Digitale bijlage: bouwstenen database


62


Duurzaam toerisme voor schoolgroepen in Berlijn

Recommend Documents