Duurzaam Steenwijkerland

Duurzaam Steenwijkerland

Duurzaamheidplan 2009-2012

Duurzaam Steenwijkerland 2009-2012

Gemeente Steenwijkerland Bestuurlijke opdrachtgever: Wethouder L. Greven Ambtelijke opdrachtgever:

Afdelingshoofd VTH L. Donker

Beleidsmedewerker:

Projectleider Duurzaamheid J. Botter

Versie 4.0 Datum:

27 mei 2009

2


Inhoudsopgave Inleiding............................................................................................................................ 5 Deel 1............................................................................................................................... 8 Naar een duurzamer Steenwijkerland......................................................................... 8 1.1

Bedrijven en duurzaamheid.......................................................................... 8

1.1.1

Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO)............................ 9

1.1.2

Het creëren van condities voor bedrijven.............................................. 9

1.2

Burgers en duurzaamheid........................................................................... 11

1.2.1

Stimuleren van een meer duurzame levensstijl.................................... 11

1.2.2

Initiatief bij burgers stimuleren ................................................................ 11

1.2.3

Aandacht voor duurzaamheid op basisscholen................................. 12

1.3

Duurzaam werken als gemeente .............................................................. 14

1.3.1

Duurzame maatregelen in de eigen organisatie................................ 14

1.3.2

Duurzame buitendienst ........................................................................... 15

1.3.3

Duurzaam inkoopbeleid.......................................................................... 15

Deel 2............................................................................................................................. 17 Duurzame Ruimtelijke Ontwikkeling: bestaande bouw en nieuwbouw .............. 17 2.1

Bestaande bouw .......................................................................................... 17

2.1.1

Energie besparende maatregelen woningen van voor 1995........... 17

2.1.2

Regeling Duurzaam Bouwen.................................................................. 19

2.1.3

Energieloket .............................................................................................. 19

2.1.4

Financieringsregelingen voor renovatie bestaande gebouwen...... 19

2.2

Nieuwbouw .................................................................................................. 20

2.2.1

Duurzaamheidcriteria voor projectontwikkelaars en uitvoerders..... 20

2.2.2

Energievisie en energieprestatie............................................................ 21

2.2.3

Kennisgroep Duurzaam Bouwen............................................................ 22

3


2.2.4

Excellente wijk ........................................................................................... 22

Deel 3............................................................................................................................. 23 Duurzame economische ontwikkeling...................................................................... 23 3.1

Revitaliseren van bedrijventerreinen......................................................... 23

3.2

Duurzame ontwikkeling recreatie en toerisme ........................................ 23

3.3

Versterken van de duurzame plattelandsontwikkeling......................... 24

Deel 4............................................................................................................................. 25 Duurzame Energie en Afvalverwerking..................................................................... 25 4.1

Duurzame Energie........................................................................................ 25

4.1.1

Energiebesparing in de openbare verlichting..................................... 26

4.1.2

Energiebesparing bij pompen en gemalen......................................... 26

4.1.3

Energiebesparing bij bedrijven............................................................... 26

4.1.4

Stimuleren gebruik zonneboilers en PV-panelen................................. 27

4.1.5

Windenergie.............................................................................................. 27

4.1.6

Nieuwe innovatieve vormen van energiewinning.............................. 28

4.2

Duurzame Afvalverwerking......................................................................... 28

4.2.1

Sluiten van kringlopen.............................................................................. 28

4.2.2

Gescheiden inzameling van afvalstromen .......................................... 29

4.2.3

Afvalinzameling en scheiding op bedrijventerreinen bundelen....... 29

4.2.4

Onderzoek verwerking afval tot biomassa en biogas........................ 29

Deel 5............................................................................................................................. 31 Financieel overzicht..................................................................................................... 31

4


Inleiding De gemeente Steenwijkerland kiest voor het inzetten op duurzaamheid en duurzame ontwikkeling. Maar wat is duurzame ontwikkeling? De meest gangbare definitie, welke ook door het ministerie van VROM wordt gehanteerd luidt: ‘duurzame ontwikkeling is een ontwikkeling die voorziet in de behoefte van de huidige generatie zonder daarmee voor toekomstige generaties de mogelijkheden in gevaar te brengen om ook in hun behoeften te voorzien’. Duurzame ontwikkeling is een breed begrip. Het betekent bijvoorbeeld dat er geen roofbouw wordt gepleegd op het milieu. Dat bewoners in ontwikkelingslanden zich een leefbaar inkomen kunnen verwerven en armoede en honger worden aangepakt. Door de verandering v an het klimaat, een verminderde biodiversiteit en de uitputting van natuurlijke hulpbronnen wereldwijd, is er een andere benadering nodig om in de behoeften van huidige en nieuwe generaties te kunnen voorzien. De fossiele brandstoffen raken op, waardoor bijvoorbeeld de energieprijzen stijgen. Dit heeft gevolgen voor grote groepen mensen, waarvan vooral ook de lagere inkomens de dupe kunnen worden. Een keuze voor duurzame ontwikkeling zorgt ervoor dat Steenwijkerland nu en straks aantrekkelijk is voor inwoners en bezoekers, waarbij het ook van belang is dat wat binnen de gemeentegrenzen gebeurt niet leidt tot negatieve effecten elders. Duurzame ontwikkeling betekent ook dat binnen de gemeente op alle niveaus bij beslissingen een afweging wordt gemaakt tussen de gevolgen voor mens, milieu en economie (people, planet.profit). Hierbij moet een gezonde balans gevonden worden tussen deze drie belangen. De gemeente Steenwijkerland neemt haar verantwoordelijkheid en gaat, op haar eigen niveau, bijdragen aan een meer duurzame samenleving. De gemeente wil een voorbeeldfunctie vervullen, waarbij duurzaamheid deel gaat uitmaken van alle besluiten, beleid en uitvoerende taken van de gemeente. Dit resulteert er in dat in 2012 100% van het gemeentelijk beleid op duurzaamheid wordt getoetst. Duurzaamheid is daarmee een zaak voor de hele gemeentelijke organisatie. De keuze voor duurzaamheid komt niet uit de lucht vallen. Duurzaamheid is in het collegeprogramma 2006-2010 al verkozen als een van de pijlers van het programma. Het begrip duurzaam wordt hier als volgt omschreven: ‘Duurzaam, dat is zuinig zijn op wat we hebben. We willen investeren in de toekomst van huidige en nieuwe generaties. Met levensloopbestendige huizen.

5


Een eigentijdse landbouwsector. Infrastructuur voor de gebruikers van straks. Nieuwe voorzieningen die lang meegaan. Duurzame acties waar we langere tijd plezier van hebben’. De raad van de gemeente Steenwijkerland heeft op 23 oktober 2007 besloten om ten aanzien van CO2 reductie in te zetten op duurzaamheid en energiebesparing. In de meerjarige programmabegroting 2009-2012 van de gemeente is duurzaamheid als programma opgenomen. Het duurzaamheidplan bouwt hierop voort en geeft nader richting en inhoud aan hoe de gemeente invulling wil geven aan het thema duurzaamheid. Het duurzaamheidplan Duurzaam Steenwijkerland 2009-2012 geeft de prioriteiten aan voor de komende jaren. Omdat het om een nieuw programma gaat wordt het gefaseerd opgebouwd en in de periode 2009-2012 uitgevoerd in concrete uitvoeringsprojecten die aan de raad ter besluitvorming worden voorgelegd. In de loop van 2009 wordt een stuurgroep duurzaamheid geformeerd met daarin vertegenwoordigers uit de verschillende gemeentelijke afdelingen. De stuurgroep stelt prioriteiten vast, zet ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid in gang en volgt deze op de voet. De uitvoeringsprojecten die voortvloeien ut het duurzaamheidplan worden voor een belangrijk deel beheerd door de verschillende afdelingen van de gemeente, maar voor een deel ook door externe partijen als bedrijven(groepen), de Provincie of maatschappelijke organisaties. In 2011 wordt een mid-term evaluatie uitgevoerd naar de resultaten op het gebied van duurzaamheid en een berekening gemaakt van de CO2 reductie met als referentie de CO2 reductievisie die in 2007 voor de gemeente Steenwijkerland is ontwikkeld. Het voorliggende plan ‘Duurzaam Steenwijkerland’ beschrijft hoe de gemeente in de komende vier jaren gaat werken aan duurzaamheid. In deel 1 ‘Naar een duurzamer Steenwijkerland’ wordt de rol van de gemeente beschreven. Ten aanzien van bedrijven, burgers, maar ook ten aanzien van de eigen prestaties en het doorvoeren van maatregelen die leiden tot een meer duurzame bedrijfsvoering. Deel 2 ‘Duurzame Ruimtelijke Ontwikkeling: bestaande bouw en nieuwbouw’ behandelt de kaders voor duurzaamheid bij Ruimtelijke Ontwikkeling, zowel bij bestaande bouw als bij nieuwbouw. In deel 3 ‘Duurzame economische ontwikkeling’ wordt ingegaan op het stimuleren van duurzame economische bedrijvigheid en het creëren van uitdagende condities voor duurzaam ondernemen. Deel 4: ‘Duurzame energie en afvalverwerking’ beschrijft de ambities van de gemeente Steenwijkerland op het gebied van het reduceren van het gebruik van energie en het toepassen van duurzame energie. Tenslotte wordt in deel 5 ‘Uitvoeringsorganisatie en financieel plan’ ingegaan op de uitvoering van het duurzaamheidplan en wordt een overzicht gegeven van de beschikbare financiën voor de periode 2009-2012.

6


De strategie van de gemeente om de in het plan beschreven ambities te bewerkstelligen is tweeledig. Door alle uitgaven van de gemeente te toetsen op duurzaamheid wordt de gehele organisatie betrokken. Als doelstelling hiervoor wordt genomen dat in 2012 100% van het gemeentelijk beleid wordt getoetst op duurzaamheid. Daarnaast zet de gemeente in op het initiëren van strategische samenwerking en coalitievorming en het stimuleren van voorbeeldprojecten (bijvoorbeeld in de woningbouw of in de afvalverwerking) waarin strategische partners samenwerken.

7


Deel 1 Naar een duurzamer Steenwijkerland Bij een onderwerp als duurzaamheid heeft de overheid duidelijk een taak. Duurzame(re) alternatieven zijn soms duurder dan hun ‘gewone’ tegenhangers. Kiezen voor duurzaam ligt voor burgers en bedrijven vanuit puur economisch oogpunt daarom niet altijd voor de hand. Ook omdat de keuze van één individu meestal geen merkbaar effect heeft op het totaal. De gemeente Steenwijkerland kan en wil die ontwikkeling bijsturen en het duurzaam gedrag van burgers, bedrijven en organisaties stimuleren. Door heldere communicatie, de inzet van stimulerende subsidies en versoepelde regelgeving. Dit betekent tegelijkertijd dat steeds duidelijker keuzes moeten worden gemaakt om de juiste balans te vinden tussen mens, milieu en economie. Duurzaam denken en doen. Niemand uitgezonderd. Daar ligt een belangrijke taak voor alle doelgroepen binnen de gemeente weggelegd. Want we willen graag ondernemers met innoverende plannen in ons kielzog zien, enthousiaste kinderen op school en bewoners prikkelen in te zetten op energiebesparing. De ambities van de gemeente op het gebied van duurzaamheid moeten door verschillende onderdelen van de organisatie worden waargemaakt, in samenspraak met partijen uit de samenleving.

1.1

Bedrijven en duurzaamheid

De gemeente bevordert duurzaam ondernemen door samenwerking tussen bedrijven op het gebied van duurzaamheid te stimuleren en speelt hierbij een bemiddelende en faciliterende rol.

De gemeente wil aan deze ambitie invulling geven door: -

-

in te spelen op de groeiende behoefte van ondernemers om duurzaam te ondernemen en hierbij een stimulerende, faciliterende rol te spelen (1.1.1); condities te creëren voor duurzaam ondernemerschap voor ondernemers die binnen de gemeente Steenwijkerland activiteiten (willen) uitvoeren (1.1.2).

8


1.1.1 Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) De aandacht voor maatschappelijk verantwoord ondernemen ligt in het verlengde van die voor duurzaamheid of duurzame ontwikkeling. Maar wat is maatschappelijk verantwoord ondernemen? Maatschappelijk verantwoord ondernemen betekent dat naast het streven naar winst (profit) ook rekening wordt gehouden met het effect van economische activiteiten op het milieu (planet) en dat er ook oog is voor menselijke aspecten binnen en buiten het bedrijf (people). Het gaat er om een balans te vinden tussen people, planet en profit. Bij MVO spelen alle kernprocessen van het bedrijf een rol, van inkoop en productie tot personeelsbeleid en marketing. Voor bedrijven is het winstgevend te investeren in MVO. Het levert vele voordelen op zoals imagoverbetering, innovatiemogelijkheden en besparingen. De gemeente Steenwijkerland staat positief tegenover bedrijven die, behalve naar hun economisch rendement, ook bewust letten op de mate van profijt voor mens en milieu. Belangrijk aspect is dat maatschappelijk verantwoord ondernemen veel aanknopingspunten biedt voor samenwerking. Een betere samenwerking en afstemming tussen bedrijven leidt in de meeste gevallen ook tot winstmaximalisatie. Het oprichten van de Stichting Parkmanagement Steenwijkerland is in die zin een goed voorbeeld. Inmiddels hebben zich een groot aantal bedrijven aangesloten. Naast het verbeteren van de samenwerking tussen bedrijven en het realiseren van inkoopvoordelen, richt de stichting zich op kwaliteitsverbetering van de Steenwijkerlandse bedrijventerreinen en staat het bevorderen van duurzaamheid hoog in het vaandel van deze organisatie. De gemeente wil het nastreven van duurzaamheid bevorderen en hierin faciliterend/bemiddelend en stimulerend optreden. Dit onder andere door inzicht te geven in subsidiemogelijkheden voor duurzame maatregelen en het openstellen van een loketfunctie voor bedrijven (zie 2.1.3).

1.1.2 Het creëren van condities voor bedrijven De gemeente heeft een belangrijke adviserende rol naar bedrijven vooral ook bij het afgeven van vergunningen en bij handhaving. I n het (voor)overleg met de aanvrager van de vergunning kunnen duurzaamheidaspecten aan de orde worden gesteld. De belangrijkste vergunningen met effecten voor duurzaamheid zijn de milieuvergunning en de bouwvergunning. De vergunningverlener moet beoordelen of de gevraagde activiteit past binnen de wettelijk toegestane mogelijkheden. Een vraag die in de beoordeling bijvoorbeeld nog niet aan de orde komt is of de vergunde activiteiten ook op een andere, meer duurzame wijze, kunnen worden uitgevoerd. Hier kan dus nog aanvulling van de procedure plaatsvinden. Maar vooral ook belangrijk is het signaleren van kansen op het gebied van duurzaamheid en het stimuleren van bedrijven die voorlopen met innovatieve ideeën. Een voorbeeld hiervan is de samenwerking rond warmte-koude opslag 9


in Eeserwold waar bedrijven gebruik maken van de lokale mogelijkheden om hun bedrijfsvoering duurzamer te maken. Op Eeserwold wordt het ‘lake source cooling’ toegepast. Water uit de zandwinplas wordt als koelwater naar de bedrijven gebracht waardoor dure energieverslindende koelmachines overbodig worden. Dit reduceert de kosten, de CO2 uitstoot en geeft een beperking van het energieverbruik. Van belang is bij nieuwe bestemmingsplannen of bij actualisatie van bestemmingsplannen te onderzoeken in hoeverre uitdagende condities kunnen worden gecreëerd die duurzame bedrijvigheid uitlokken.

10


1.2

Burgers en duurzaamheid

De gemeente daagt burgers uit om te kiezen voor een duurzame levensstijl en maakt burgers bewust van het belang van duurzaamheid.

De gemeente wil aan deze ambitie ondermeer invulling geven door: -

-

Burgers actief te wijzen op mogelijkheden om duurzamer te handelen en te kiezen voor een meer duurzame levensstijl (1.2.1); onderhoud en inrichting van openbare ruimte deels neer te leggen bij burgers die hiervoor de verantwoordelijkheid willen nemen en in ruil hiervoor de mogelijkheid bieden om duurzame voorzieningen te realiseren (1.2.2); het organiseren van aandacht voor duurzaamheid via projecten op basisscholen voor kinderen en ouders in Steenwijkerland (1.2.3).

1.2.1 Stimuleren van een meer duurzame levensstijl Om de bewoners van Steenwijkerland goed te informeren is het van belang goede informatie te bieden over de relatie tussen menselijk handelen enerzijds en de soms negatieve gevolgen hiervan anderzijds, zowel hier en nu als elders en in de toekomst. Van belang is ook goede en aansprekende informatie te bieden over de regelingen van de gemeente op het gebied van duurzaamheid en hoe burgers hiervan gebruik kunnen maken. De gemeente heeft de zeer succesvolle regeling Duurzaam Bouwen (DuBo) ingesteld, die individuele huizenbezitters in staat stelt energiebesparende maatregelen in huis toe te passen (zie verder deel 2). Daarnaast wordt aan de sociale minima een Energiebox uitgereikt. De gemeenteraad stelde daarvoor al € 75.000,beschikbaar. Een voorziening met praktisch en educatief effect. De Energiebox bestaat uit een aantal energiebesparende middelen die thuis direct toepasbaar zijn zoals zuinige spaarlampen, een waterbesparende douchekop, tochtstrips voor deuren, radiatorfolie en een ‘stand-by killer’ voor de tv.

1.2.2 Initiatief bij burgers stimuleren De gemeente wil daar waar mogelijk het onderhoud en de inrichting van openbare ruimte deels neerleggen bij burgers die hiervoor de verantwoordelijkheid willen nemen en in ruil hiervoor de mogelijkheid bieden om duurzame voorzieningen te realiseren. Een mooi voorbeeld hiervan zijn de Groene Diensten. Landschap en natuur worden een steeds hogere kostenpost voor grondeigenaren. Met de huidige

11


concurrentie-economie is de zorg voor natuur en landschap, voor agrariërs en andere grondeigenaren, nauwelijks meer op te brengen. Dit terwijl er een toenemende maatschappelijke vraag is naar een fraai landschap en een waardevolle natuur om in te recreëren, te wonen en te werken. De provincie Overijssel heeft in reactie op deze maatschappelijke vraag de regeling “Groene & Blauwe Diensten” ontwikkeld. Groene Diensten richten zich op particulier landschapsonderhoud. De eigenaar (vaak agrariër) levert een dienst in de vorm van landschapsonderhoud en ontvangt daarvoor een kostendekkende vergoeding. De gemeente Steenwijkerland heeft een projectvoorstel Groene Diensten vastgesteld op basis waarvan contracten met particulieren worden gesloten voor landschapsonderhoud. Afspraken worden voor 21 jaar vastgelegd in een contract (duurzaam landschapsbeheer). Groene Diensten werken via een landschapsfonds. Financiering van het landschapsbeheer vindt plaats via het fonds Groene Diensten. Hierin is door gemeente en provincie samen ruim € 1,3 miljoen gestort. Om te stimuleren dat burgers betrokken raken bij duurzame initiatieven in hun eigen leefomgeving worden de mogelijkheden voor het ontwikkelen van een ‘duurzaam dorp’ in de gemeente Steenwijkerland onderzocht. De gemeente gaat hiervoor in contact met belangenverenigingen en bijvoorbeeld sportverenigingen die geïnteresseerd zijn in het uitvoeren van duurzame initiatieven. Bewoners kunnen meedenken over gezamenlijke acties en initiatieven, zoals het plaatsen van zonnecellen.

1.2.3 Aandacht voor duurzaamheid op basisscholen De scholen in Steenwijkerland hebben een grote duurzame potentie. Op de meeste scholen is het energiegebruik namelijk veel te hoog. Dat is niet goed voor het schoolbudget en evenmin voor het broeikaseffect. De energielasten kunnen fors omlaag met isolerende maatregelen tijdens renovatie of nieuwbouw. Maar op kleine schaal kan ook al veel worden bereikt met de aanschaf van zuiniger beeldschermen en spaarlampen. Ook het binnenklimaat in de klaslokalen wordt aangepakt, waar veelal sprake is van een veel te hoge CO2-concentratie. Steeds meer scholen in Steenwijkerland haken dan ook in voor het ‘Frisse Scholen’ project. Een nationale campagne voor een schoon binnenklimaat dat op lokaal niveau wordt opgepakt. Vooral een kwestie van goed isoleren én ventileren. De gemeente streeft ernaar alle 42 basisscholen energiezuinig en fris te maken. De schoolbesturen hebben hierbij echter ook een belangrijke verantwoordelijkheid. Een nieuwe ontwikkeling voor Steenwijkerland zijn de zogenaamde natuurspeelplaatsen. Een natuurspeelplaats is een avontuurlijke, natuurlijke en formele speelplek waar kinderen kunnen boompje klimmen, hutten bouwen, rennen en ravotten. Natuurspeelplaatsen (bij scholen, maar ook daarbuiten) zijn duurzaam en streekeigen en passen perfect in de groene omgeving van Steenwijkerland. 12


De jeugd draagt een duurzame toekomst in zich. Door meer samenwerking te zoeken met de onderwijswereld betrekt de gemeente kinderen – en indirect ook hun ouders - bij duurzaamheid. Van belang is jaarlijks een actie met scholen, zowel kinderen als ouders, te organiseren en een budget hieraan te verbinden om de acties uit te kunnen voeren.

13


1.3

Duurzaam werken als gemeente

De gemeente weegt duurzaamheid volwaardig mee in al haar keuzes en handelen en kiest, daar waar mogelijk, voor duurzame alternatieven.

De gemeente wil hieraan invulling geven door: -

-

In al haar processen (o.a. ruimtelijke ordening en economische ontwikkeling) in een vroeg stadium aandacht te geven aan duurzaamheid en duurzame maatregelen te treffen in de eigen organisatie en bij het uitvoeren van gemeentelijke taken (1.3.1); de buitendienst ontwikkelen tot een meer duurzame buitendienst (1.3.2); duurzaamheid volwaardig mee te wegen in inkoop- en aanbestedingsbeslissingen (1.3.3).

1.3.1 Duurzame maatregelen in de eigen organisatie We moeten met andere ogen naar de ambtelijke processen kijken, willen we tot vernieuwende duurzame prestaties komen. Medewerkers van de gemeente dienen al bij aanvang van nieuwe projecten, kansen voor duurzaamheid in te schatten en mee te wegen. De duurzame factor moet worden versterkt door vroegtijdig ingrijpen in processen, zoals in de ruimtelijke en economische ontwikkeling en bij openbare werken. Vaak betekent dit ook een andere manier van werken, meer projectmatig werken en bijvoorbeeld meer dan voorheen het beheer betrekken bij het ontwerp zodat er al in een vroeg stadium rekening wordt gehouden met het toekomstig beheer. Die werkwijze vergt alert optreden van de gemeente in een nieuw soort procesbenadering. Voor nieuwe beleidsstukken moet ook gaan gelden dat er standaard een paragraaf duurzaamheid wordt opgenomen. De nieuwe Wet Ruimtelijke Ordening biedt de gemeente handvatten om duurzaamheid te vergroten en die kennis te stimuleren bij eigen medewerkers. Dat laatste is enorm belangrijk voor de samenhang tussen het gewenste, duurzame beleid en de reguliere processen. Om dit te realiseren is het van belang projectleiders bewuster te maken van hun rol en taken op het gebied van duurzaamheid, bijvoorbeeld door scholing. Van belang is ook het doorvoeren van maatregelen die leiden tot een duurzamere bedrijfsvoering. Bijvoorbeeld het laten opwaarderen van het huidige energielabel C van het gemeentehuis naar energielabel A. Een voorstel voor maatregelen die hiervoor getroffen moeten worden wordt nog in 2009 ingediend. Ook moet meer aandacht worden besteedt aan de uitvoering van het programma Gemeentelijke Interne Milieuzorg (GIM).

14


1.3.2 Duurzame buitendienst Steenwijkerland zet zich in om haar buitendienst duurzaam te maken. Dit doet zij vanuit de volgende integrale visie op de openbare ruimte: ‘de openbare ruimte moet voldoen aan de eisen van deze tijd en van de komende jaren en is dus duurzaam ingericht. Duurzame inrichting betekent duurzaam beheer en onderhoud met een vooraf vastgelegde kwaliteit’. Voor de buitendienst wordt zoveel mogelijk gekozen voor duurzame brandstof, biomassa, duurzame aanpassingen in de openbare verlichting, het vermijden van chemische bestrijdingsmiddelen en een meer milieuvriendelijke gladheidbestrijding. Ontwikkelingen op het gebied van duurzaam onderhoud worden op de voet gevolgd en onderzoek naar mogelijkheden om duurzaamheid te vergroten uitgevoerd. Bewezen of kansrijke duurzame technieken worden ingevoerd bij de gemeente. Door gebruik van bijvoorbeeld biodiesel, aardgas, waterstof of elektrisch autorijden, kan de gemeente haar eigen wagenpark - voor plantsoenonderhoud, beheer openbare ruimte, afvalinzameling en personenvervoer – duurzamer maken. Dat lijkt een reële uitdaging met de realisatie van een aardgastankstation in Steenwijk in juni 2009. Geleidelijk overstappen op of omschakelen naar schone en zuinige brandstoffen is een concrete ambitie. In dit geval etaleert de gemeente niet alleen haar eigen rol als uitvoerder, maar ook als participant met een sterk stimulerende functie. Een ander voorbeeld is het onderzoeken van mogelijkheden om energie te besparen bij het verlichten van de openbare ruimte, door uitschakelen of dimmen van verlichting en door over te gaan op meer energiezuinige lampen. Vanaf 2009 wordt overgegaan op ecologisch maaibeheer. Hiermee wordt getracht de soortenrijkdom in de bermen te laten toenemen. Door het afvoeren van gras, dat voorheen bleef liggen, verschraald de bodem van de berm. Het ontwikkelen van bloemrijke en soortenrijke bermen is een manier om het robuuste groene netwerk verder uit te bouwen. Binnen de bebouwde kom wordt dit beheer al enige tijd met succes uitgevoerd. We hopen dit de komende jaren naar de bermen in het buitengebied te kunnen doortrekken. Op een aantal plekken in Steenwijk wordt vanaf 2009 het gras bijgehouden door een schaapskudde. De schapen gaan enkele groenstroken en parken ‘maaien’, voornamelijk aan de buitenrand van Steenwijk.

1.3.3 Duurzaam inkoopbeleid De gemeente is, net als bedrijven en burgers, consument en schaft materialen en diensten aan. Bij al haar aankoopbeslissingen weegt de gemeente duurzaamheid mee en kiest er voor zo duurzaam mogelijk in te kopen. Op deze manier draagt de gemeente bij aan een duurzamere samenleving en geeft een goed voorbeeld. Daarnaast stimuleert de gemeente haar toeleveranciers en andere marktpartijen om duurzame alternatieven te ontwikkelen.

15


Dit laatste argument is een belangrijke overweging geweest voor de rijksoverheid om aan zichzelf en aan andere overheden de verplichting op te leggen om zo veel mogelijk duurzaam in te kopen. De gezamenlijke overheden hebben een dermate grote koopkracht dat de verwachting is dat het interessant genoeg is voor bedrijven die aan overheden (willen) leveren, om duurzamer te gaan ondernemen. In het bestaande inkoop- en aanbestedingsbeleid van de gemeente Steenwijkerland, dat in 2008 is vastgesteld, staat “bij het voorbereiden van een aanbesteding zal duurzaamheid als vast aandachtspunt meegenomen worden. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de ‘menukaarten’ van SenterNovem”. De gemeente Steenwijkerland volgt de landelijke normering en conformeert zich aan het akkoord dat het Rijk en de VNG hebben gesloten. Dit betekent dat wij in 2010 bij minimaal 75% en in 2015 bij alle aanbestedingen duurzaamheid als zwaarwegend criterium meenemen. Dit uitgangspunt moet in de komende jaren naar de praktijk worden vertaald, bijvoorbeeld door ook in het proces van aanbesteding de aandacht voor duurzaamheid te formaliseren. De gemeente maakt hiervoor gebruik van het door SenterNovem ontwikkelde instrumentarium. De belangrijkste instrumenten zijn de toetsingscriteria om te bepalen of producten of diensten duurzaam zijn. Bij het ontwikkelen van nieuw beleid wordt meegenomen dat lokale en regionale bedrijven niet in een ongunstige concurrentiepositie worden geplaatst ten opzichte van omringende bedrijven.

16


Deel 2 Duurzame Ruimtelijke Ontwikkeling: bestaande bouw en nieuwbouw De gemeente stelt, zowel voor bestaande bouw als nieuwbouw de kaders zodanig vast dat duurzaamheid volwaardig wordt meegewogen, schrijft waar mogelijk duurzame uitvoeringsalternatieven voor en stimuleert duurzame keuzes.

2.1

Bestaande bouw

De gemeente wil ten aanzien van bestaande bouw aan bovengenoemde ambitie invulling geven door: -

-

-

Energiebesparende maatregelen te nemen voor het isoleren van woningen van voor 1995 (2.1.1); de regeling Duurzaam Bouwen (DuBo) te handhaven voor de individuele huizenbezitter en het budget zo mogelijk te verhogen. Op dit punt wordt de samenwerking gezocht met de Provincie en het Rijk (2.1.2); een fysiek en digitaal energieloket in te richten waar burgers en bedrijven informatie kunnen krijgen over de mogelijkheden om energie te besparen door het uitvoeren van een woning- of bedrijfsrenovatie (2.1.3); de mogelijkheden te onderzoeken voor het instellen van financieringsregelingen voor renovatie van bestaande woningen en gebouwen (2.1.4).

2.1.1 Energie besparende maatregelen woningen van voor 1995 De ervaring leert dat het treffen van energiebesparende maatregelen in bestaande woningen van vóór 1995 een groot effect heeft. Minder energieverbruik betekent meer financieel voordeel en een hoger comfort voor bewoners. Dat kan onder meer door het aanbrengen van spouw -, daken vloerisolatie, de aanschaf van hoog rendementsglas of moderne verwarmingsmethoden. Maar ook inzet van zonneboilers, zonnepanelen voor het opwekken van elektriciteit of warmtepompen. Door lagere energielasten is bewezen dat dergelijke, duurzame investeringen zichzelf ‘terug verdienen’. Bovendien stijgt zowel het wooncomfort (een beter binnenmilieu) als de waarde van het eigen huis.

17


De gemeente wil stimuleren dat bewoners duurzame maatregelen treffen. Hiervoor worden particuliere eigenaren benaderd, maar ook woningbouw corporaties die het contact met de huursector onderhouden. Belangrijke stimulerende maatregelen zijn het verschaffen van subsidies en het toewerken naar vernieuwende arrangementen ut de markt. Particuliere eigenaren kunnen, naast individuele support via de regeling Duurzaam Bouwen (zie hieronder), het initiatief nemen om per wijk of straat aan een gezamenlijk project mee te doen. Een, met steun van de gemeente, nog op te zetten energieloket kan dergelijke projecten begeleiden. Een dergelijk loket kan ook de subsidiemogelijkheden in beeld brengen (Zie SLoK aanvraag p. 13). Van groot belang om het investeren in duurzame maatregelen te stimuleren is ook het toewerken naar vernieuwende arrangementen uit de markt waarbij bijvoorbeeld aannemers het initiatief nemen om te focussen op duurzaamheid, verbeterde samenwerking met onderaannemers en het ontwikkelen en leveren van kwalitatief hoogstaande duurzame producten voor een goede prijs. Als gemeente is het v an belang marktpartijen daar waar mogelijk hiertoe uit te dagen. Woningbouw corporaties en particuliere woningbezitters die meerdere woningen verhuren zijn op grond van de Energy Performance Building Directive (EPBD) verplicht de energieprestatie van hun w oningbouwbestand op 1 januari 2009 in beeld te hebben gebracht. De energieprestatie wordt uitgedrukt in een energielabel zoals deze ook al voor o.a. wasmachines en auto’s geldt. De verwachting is dat de goedkoopste huurwoningen de laagste energieprestaties hebben. In deze woningen wonen mensen met de laagste inkomens. Zij betalen nu al ongeveer evenveel geld aan energie als aan huur. Bij de stijgende energieprijzen zal dit alleen maar meer worden. Het grootste deel van de huurwoningen in de gemeente Steenwijkerland draagt label D of lager. Met betrekking tot huurwoningen wordt aan de woningbouwverenigingen voorgesteld om bij minimaal 4% van de huurvoorraad het energielabel 2 stappen omhoog te brengen (van G naar E of van F naar D, zie ook SLoK aanvraag1 p. 12). De gemeente ziet graag dat woningbouwcorporaties in de gemeente Steenwijkerland voor het huurwoningenbestand streven naar label C of hoger. Nog in 2009 zullen nieuwe prestatieafspraken met de woningbouwcorporaties worden gemaakt. Ook hier is het zaak zoveel mogelijk te komen tot vernieuwende arrangementen die kostenvoordeel opleveren waarbij

1

Stimulering Lokale Initiatieven (SLoK): Projecten Klimaat Uitvoeringsprogramma 2009-

2012 Gemeente Steenwijkerland, december 2008.

18


aannemers, ontwikkelaars, loodgieters en toeleveranciers bijvoorbeeld worden uitgedaagd (eventueel gezamenlijk) interessante producten aan te bieden.

2.1.2 Regeling Duurzaam Bouwen De subsidie Duurzaam Bouwen (kortweg DuBo) is nog maar kort in zwang, maar al zeer succesvol. Subsidie kan worden aangevraagd door particuliere huizenbezitters voor diverse energiebesparende systemen in bestaande én nieuwe bouw. PV-cellen (zonnepanelen), warmtepompen, zonneboiler. Maar ook Micro-warmtekrachtkoppeling, de ‘vriendelijke’ opvolger van de huidige CV-ketel. Deze duurzame variant produceert niet alleen warmte in huis, maar levert ook elektriciteit. Om de DuBo regeling nog succesvoller te laten zijn is een raadsbesluit in voorbereiding om de DuBo-regeling voor 2009 met EUR 300.000 te verruimen. Als de gemeente Steenwijkerland bereid is EUR 100.000 extra te investeren is de Provincie bereid dit bedrag te verdubbelen. Wel zal de regeling beter worden afgestemd op andere subsidieregelingen (als die van SenterNovem), waardoor stapeling van subsidies wordt uitgesloten. Ook wordt de regeling in de loop van 2009 vernieuwd en aangepast op basis van de ervaringen tot nu toe.

2.1.3 Energieloket Om burgers (en bedrijven) te informeren over de mogelijkheden om energie te besparen door het uitvoeren van een woning of bedrijfsrenovatie, wordt mogelijk een fysiek en digitaal energieloket georganiseerd. Hierbij wordt uitgegaan van een uit te besteden loketfunctie waarvoor ondersteuning wordt gezocht bij de Provincie en kennis en ervaring uitgewisseld bij partijen die ervaring hebben met het opzetten van een dergelijk loket. Wat betreft de digitale versie kunnen burgers en bedrijven verwezen worden naar bijvoorbeeld de mogelijkheden van een energiemaatwerkadvies en vindt men op deze site bedrijven die ervaren zijn in het uitvoeren van duurzame maatregelen als isoleren, installeren of verbouwen/renoveren (Zie ook SLoK aanvraag p. 9).

2.1.4 Financieringsregelingen voor renovatie bestaande gebouwen Het blijkt in de praktijk soms lastig om partijen in beweging te krijgen energiebesparende (en comfortverhogende) voorzieningen te laten aanbrengen. Vaak ontbreekt het hier aan voldoende financiële middelen. Dit geldt in belangrijke mate ook voor bijvoorbeeld schoolbesturen, sportverenigingen en andere maatschappelijke organisaties die hun gebouw willen renoveren. Om deze drempel weg te nemen of te verkleinen, kan gezocht worden naar financieringsregelingen die de burger helpen. De gemeente zal het opzetten van een regeling voor het verstrekken van laagrentende leningen uit een revolverend fonds (met bijvoorbeeld het Stimuleringsfonds Nederlandse Gemeenten (SVn)) nader onderzoeken. Een

19


andere optie is het maken van afspraken met banken over af te sluiten leningen voor energiebesparende maatregelen. Het SVn beheert al revolverende fondsen in verschillende Overijsselse gemeenten (bijvoorbeeld voor startersleningen). Uit de fondsrekeningen kunnen leningen w orden verstrekt aan particulieren en maatschappelijke instellingen en eventueel verenigingen van eigenaren, wanneer het gaat om het ondersteunen van individuele contacten. Woningbouwverenigingen kunnen niet deelnemen. Over het algemeen gaat het om laagrentende of zelfs renteloze leningen. Met deze ‘zachte’ leningen stimuleert de gemeente projecten en ontwikkelingen die anders niet of slechts moeizaam van de grond komen. Energie- en duurzaamheidsleningen vormen een nieuwe loot aan de stam van producten van SVn, die in 2008 een procedure heeft uitgewerkt om gemeenten tegemoet te komen (Zie verder SLoK aanvraag p. 14). Een dergelijk fonds zou mogelijk kunnen worden ontwikkeld voor het ‘frisse scholen project’ (zie 1.2.3).

2.2

Nieuwbouw

De gemeente wil aan haar ambitie voor nieuwbouw (zie de ambitie aan het begin van dit hoofdstuk), in nauwe samenwerking met andere partijen, invulling geven door: -

-

-

In stedenbouwkundige plannen en ontwikkelingsplannen duurzaamheidscriteria te ontwikkelen voor projectontwikkelaars en uitvoerders, zoals o.a. het gebruik van aardwarmte (warmte- en koude opslag) en waar mogelijk een versneld lagere Energie Prestatie Coëfficiënt (EPC) (2.2.1); duurzaam bouwen in nieuwbouwplannen als uitgangspunt op te nemen (in de vorm van een energievisie en energieprestatie en o.a. controle en naberekening van de EPC) (2.2.2); het instellen van een kennisgroep Duurzaam Bouwen in samenwerking met de groep ‘Bouwend Steenwijkerland’ (2.2.3); het uitvoeren van een proefproject dat er op gericht is om een woningbouwproject vanaf het begin duurzaam vorm te geven, bijvoorbeeld het bouwen van een ‘excellente wijk’ met een EPC van 0,4 en/of woningen die energieleverend zijn (2.2.4).

2.2.1 Duurzaamheidcriteria voor projectontwikkelaars en uitvoerders Energieneutraal is het ideaal in de nieuwbouw. Voor de gemeente Steenwijkerland betekent dit te willen bevorderen dat nieuwe huizen aan die norm voldoen, of in elk geval een lage EPC (Energie Prestatie Coëfficiënt) hebben, onder de landelijke norm. De gemeente wil dan ook projectontwikkelaars en woningbouwcorporaties uitdagen hierin mee te gaan.

20


Inmiddels zijn er gesprekken met woningcorporaties gaande voor het afsluiten van convenanten met hierin afspraken ten aanzien van duurzaam bouwen. Het grote voordeel van nieuw bouw ligt voor de hand: al direct vanaf de eerste ontwerpschetsen kan duurzaamheid worden meegewogen in de verdere bouwplannen. Duurzaam Bouwen is een belangrijk uitgangspunt bij nieuwbouwprojecten in de gemeente Steenwijkerland. Wel dient in aanmerking te worden genomen dat het bij nieuwbouw maar gaat om ½ tot 2% van het totale woningaanbod in de gemeente Steenwijkerland, wat bevestigd dat er in de bestaande bouw een grotere winst te boeken is. Steenwijkerland investeert in kansrijke pilot-projecten: een aantal nieuwe clubgebouwen van voetbalverenigingen bijvoorbeeld, te beginnen bij het clubgebouw van FC Oldemarkt. In de oude situatie stegen de energiekosten enorm en betaalden de leden steeds meer contributie. In het nieuwbouwplan wordt bewust duurzaam geïnvesteerd (met bouwmaterialen, zonneboiler, PVcellen, warmtepomp, warmteterugwinning) en kan de jaarlijkse energielast tot minimaal de helft omlaag. Nieuwbouw van School B in Steenwijk is een goed praktijkvoorbeeld: de gemeente stopt vijf procent extra bouwkosten in de aanbesteding om verzekerd te zijn van duurzame toepassingen.

2.2.2 Energievisie en energieprestatie Het is van belang om al in een vroeg stadium bij de planontwikkeling voor nieuwbouw aspecten van Duurzaam Bouwen op te nemen. Dit onder andere door het ontwikkelen van een energievisie en het vaststellen van de energieprestatie. Om inzicht te krijgen in de mogelijkheden voor inzet van gas, elektriciteit of duurzame energie kan een energievisie worden opgesteld voor o.a. nieuwe woonwijken of complexen of voor appartementengebouwen en grotere kantoren. Naar aanleiding van een dergelijke visie kan dan een goede keuze worden gemaakt voor de meest optimale mogelijkheden en integratie van duurzame maatregelen. Voor het nieuwe woningbouwproject de Schans is bijvoorbeeld uitgezocht dat het gebruik van bodemwarmte (warmte-koudeopslag) mogelijk is zodat duurzame energie kan worden gebruikt via warmtepompen om de huizen te verwarmen op basis van lage temperatuur verwarming en warmtewisselaars. Bij het opstellen van een energievisie worden de grondeigenaar en projectontwikkelaar betrokken. Door controle en naberekening van de EPC kan worden beoordeeld of woningen wel conform de wensen en eisen van de gemeente zijn gebouwd. Voor grotere nieuwbouwwijken kan de Energieprestatie op Locatie (EPL) worden bepaald. In een EPL wordt ook de energielevering meegenomen, waarbij de mogelijkheden van de betreffende locatie worden onderzocht. Bekeken wordt dan of het mogelijk is warmte te krijgen uit omliggende bedrijven die warmte produceren, of uit een biomassacentrale of warmtekrachtcentrale (Zie verder ook SLoK aanvraag p. 19 en 21).

21


2.2.3 Kennisgroep Duurzaam Bouwen De ontwikkelingen op het gebied van duurzaam bouwen, energiebesparing en duurzame energie gaan erg snel. Uitwisseling van kennis en ervaring is daarom gewenst. Op provinciaal niveau kunnen gemeenten kennis opdoen bij bijeenkomsten van het Kennis Instituut Stedelijke Samenleving (Enschede) of het Platform Energieke en Gezonde Wooninnovatie (Natuur en Milieu Overijssel). Op gemeentelijk niveau wordt het draagvlak onderzocht voor een op te richten kennisgroep DuBo, bestaande uit de groep ‘Bouwend Steenwijkerland’, woningbouwverenigingen, de energienetwerkbeheerder, architecten en aannemers. De deelnemers laten aan elkaar zien, waar mogelijk op locatie, welke resultaten geboekt zijn met duurzaam bouwen en inzet van duurzame energie. Door elkaar wederzijds te informeren en ondersteunen worden optimale prestaties van alle partijen aangemoedigd. Samenwerking met omliggende gemeenten kan een meerwaarde hebben, waardoor de breedte van uitwisseling nog kan worden vergroot. Voor meer informatie zie ook de SLoK aanvraag p. 18.

2.2.4 Excellente wijk De gemeente wil zich inzetten voor het, in samenwerking met andere marktpartijen, uitvoeren van een proefproject dat er op gericht is om een woningbouwproject vanaf het begin duurzaam vorm te geven. Als ambitie zou kunnen worden genomen het bouwen van een ‘excellente wijk’ met een EPC van 0,4 of lager2. Vanuit de provincie wordt voorgesteld dat Steenwijkerland zal meedraaien in een pioniersronde van energieneutraal bouwen waaraan een vijftal gemeentes meedoet en waarbij de woningbouwprojecten door SenterNovem worden ondersteund. Het gaat hier om woningbouwprojecten van ongeveer 50 woningen. Woningbouwcorporatie Woonconcept heeft kenbaar gemaakt in samenwerking met de gemeente invulling te willen geven aan een dergelijke excellente wijk.

2

In sommige gevallen is het mogelijk boven een landelijk vastgestelde wettelijke norm te gaan zitten, zoals een voorbeeld van de drie noordelijke provincies Groningen, Friesland en Drenthe laat zien op het gebied van energiebesparing. Deze provincies hebben een convenant gesloten waarbij een Energie Prestatie Coëfficiënt (EPC) is vastgesteld die de landelijk vastgestelde wettelijke vereisten overtreft.

22


Deel 3 Duurzame economische ontwikkeling De gemeente zet voor duurzame economische ontwikkeling in op het stimuleren van duurzame bedrijvigheid en het creëren van uitdagende condities voor duurzaam ondernemen voor bedrijven die binnen de gemeente Steenwijkerland activiteiten (willen) uitvoeren.


-

3.1

in te zetten op het revitaliseren van bedrijventerreinen door o.a. het verbeteren van voorzieningen en onderhoud, eventueel in combinatie met parkmanagement (3.1); duurzame ontwikkeling van de sector Recreatie en Toerisme te bevorderen door win-win kansen te realiseren (3.2); de keten agrarisch-recreatie-toerisme te versterken en deze duurzaam te maken en te ontwikkelen (3.3).

Revitaliseren van bedrijventerreinen

De gemeente Steenwijkerland heeft meerdere bedrijventerreinen. De bedrijventerreinen Groot Verlaat en Dolderkanaal (Steenwijk), Boterberg (Oldemarkt) en de Weijert (Vollenhove) worden gerevitaliseerd. De gemeente Steenwijkerland wil samen met ondernemers en de stichting Parkmanagement een brug slaan naar de toekomst. Het project ‘vitale bedrijventerreinen Steenwijkerland’ heeft als centrale doel het verhogen van het kwaliteitsniveau en de bereikbaarheid van de bedrijventerreinen en het versterken van de onderlinge samenwerking tussen ondernemers. Duurzaamheid is een centraal uitgangspunt binnen het project. Duurzaamheidaspecten kunnen tot uitdrukking komen op kavel en gebouwniveau (producten), openbare ruimte (o.a. groenvoorziening en verlichting) en bij het organiseren van collectieve voorzieningen op de bedrijventerreinen.

3.2

Duurzame ontwikkeling recreatie en toerisme

Toerisme en recreatie is een belangrijke pijler onder de lokale economie van Steenwijkerland en heeft een groeipotentie. Het is dan ook de ambitie om het toeristisch-recreatief product in de gemeente Steenwijkerland verder te ontwikkelen. Hierbij gaat het enerzijds om te voorzien in de recreatiebehoeften van de eigen inwoners, daarnaast ook van de toeristen die naar onze gemeente komen. Bij deze ambitie staan we een duurzame ontwikkeling voor. In de “Visie Toerisme en Recreatie; Kwaliteit en Samenwerking, 2009” wordt duurzaamheid als één van de tien speerpunten benoemd.

23


We streven, in samenwerking met het Nationaal Park Weerribben-Wieden, duurzaam toerisme na en werken actief aan certificering bij het “Charter for Sustainable Tourism in Protected Areas (het Europees Handvest voor Duurzaam Toerisme in Beschermde Gebieden). We zouden het eerste gebied in Nederland zijn dat hiervoor gecertificeerd zou worden. Het Handvest is een waardevol en praktisch instrument om ervoor te zorgen dat de ontwikkeling van het toerisme in de Europese beschermde gebieden duurzaam is. Door zich bij het Handvest aan te sluiten laten beschermde gebieden zien dat zij in belangrijke mate met lokale belanghebbenden en partners in de toeristische industrie samenwerken op het gebied van strategische toeristische aangelegenheden, en ontvangen zij officiële erkenning voor dat wat zij op dit gebied bereiken. Bij de aansluiting bij het Handvest wordt de toezegging gedaan gedurende een periode van vijf jaren de gezamenlijk overeengekomen maatregelen uit te voeren, de samenwerking nog te versterken en uit te breiden en te blijven streven naar uitmuntendheid bij het beheer van het toerisme in de regio. Daarnaast wordt het varen in de gemeente met elektrische motoren (door ondernemers en particulieren) actief gestimuleerd. Sinds jaren worden alleen vergunningen voor het verhuren van bootjes verstrekt indien de huurboten zijn voorzien van elektrische aandrijving. De rust in het gebied kan zo beter worden beleefd en het verbetert de leefbaarheid in het gebied. De toeristen waarderen dit. De komende jaren willen we dit verder ontwikkelen. Er is al een traject ingezet om, in nauw overleg met de rondvaartbotenexploitanten, te bereiken dat op termijn ook de rondv aartboten elektrisch aangedreven worden. Op korte termijn zullen ook stimuleringsmaatregelen worden genomen om het gebruik van verbrandingsmotoren door particulieren te reduceren.

3.3

Versterken van de duurzame plattelandsontwikkeling

Op het platteland van Steenwijkerland vindt een groot aantal economische activiteiten plaats. Naast toerisme en natuurbeheer, wordt er met name in de landbouw, rietteelt en visserij gewerkt. In de landbouw vindt naast het doorontwikkelen van bedrijven en (beperkte) schaalvergroting ook verbreding plaats naar functies als landschapsonderhoud (zie o.a. Groene Diensten), natuurbeheer, recreatie en zorg. Ook in de agrarische sector wordt gewerkt aan maatschappelijk verantwoord ondernemen en duurzaamheid. Het verbeteren van de verkaveling, waterverbetering en bereikbaarheid, zoals wordt gerealiseerd in de landinrichting Noordwest Overijssel, is een aspect dat hiermee samenhangt. Als gemeente zijn we hier nauw bij betrokken. Ook projecten op het gebied van multifunctionele landbouw bieden kansen om duurzaam in dit gebied functies te combineren op het platteland. De gemeente wil hierbij de agrarische ondernemers faciliteren. Het rietsnijden in de gemeente is van belang voor de instandhouding van natuurgebieden Wieden en Weerribben. Enerzijds betreft dit de rietteelt (het

24


rietsnijden ten behoeve van riet voor op de daken) en anderzijds gaat het om rietlandbeheer wat niet zozeer om de opbrengst van het riet gaat, maar meer om het beheer van het landschap en het realiseren van natuurdoelen. De vergoedingen voor het rietsnijden dienen daarom wel zodanig te zijn dat dit beheer ook structureel en duurzaam kan plaatsvinden. Daar wordt momenteel hard aan gewerkt. Ook in samenwerking en professionalisering is veel winst te behalen. De gemeente Steenwijkerland wil de sector rietteelt daar nadrukkelijk bij faciliteren. Daarnaast is er binnen de gemeente veel aandacht voor streekeigenheid en het ontwikkelen van streekproducten. Nieuwe k ansen kunnen hierbij worden verzilverd, juist ook door samenwerking met diverse partijen, zoals o.a. in het Nationaal Park veelvuldig gebeurd.

Deel 4 Duurzame Energie en Afvalverwerking 4.1

Duurzame Energie

De gemeente zet in op het reduceren van het gebruik van energie en groei van het gebruik van windenergie, biomassa en biogas, zonneboilers en PV panelen voor duurzame energie.


-

-

Een energiebesparing in de openbare verlichting van minimaal 2% per jaar (4.1.1); een energiebesparing bij pompen en gemalen van minimaal 2-3% per jaar (4.1.2); energiebesparing bij bedrijven te bewerkstelligen en inzicht te verkrijgen in mogelijkheden voor energiebesparing en inzet van duurzame energie (4.1.3); het stimuleren van de inzet van zonneboilers en PV-panelen in de gemeente waarmee 0,5% van de gebruikte energie in de gemeente wordt opgewekt met zonne-energie (4.1.4); het onderzoeken van mogelijkheden voor windenergie in de gemeente en het vinden van een bij de gemeente passende vorm voor toepassing en gebruik van windenergie (4.1.5);

25


-

in gesprek te gaan met marktpartijen over nieuwe en innovatieve vormen van duurzame energie winning en hier onderzoek naar te doen (4.1.6).

4.1.1 Energiebesparing in de openbare verlichting Zuiniger verlichting aanbrengen is een reële mogelijkheid. In bestaande bouw, maar ook langs openbare wegen. Met de huidige 9.000 armaturen op straat in Steenwijkerland valt op dit punt zeker winst te behalen. Door slimmer schakelen, dimmen van lichtniveau – uiteraard met behoud van sociale veiligheid -, vermindering van het aantal verlichtingsuren en het aanbrengen van ledlampen in nieuwbouwwijken moet jaarlijks een energiebesparing van 2% worden gerealiseerd in de openbare verlichting (Zie SLoK aanvraag p. 4042). Een mooi voorbeeld is de nieuwe woonwijk Kornputkwartier, waar alle woonstraten worden voorzien van ledverlichting.

4.1.2 Energiebesparing bij pompen en gemalen Sommige vormen van energiebesparing vergen nog nader onderzoek. Zoals het energieverbruik van de honderden drukrioolgemalen die het buitengebied van Steenwijkerland telt. Voor het verpompen van afvalwater naar de rioolstelsels wordt jaarlijks gemiddeld 1.000 kWatt/h per pomp verbruikt. Maar hoeveel energie dat proces exact kost is nog niet bekend. Om hier duidelijkheid over te krijgen wordt aanvullend onderzoek gedaan. Doelstelling is een energiebesparing van minimaal 2-3% per jaar (Zie p. 43 SLoK aanvraag).

4.1.3 Energiebesparing bij bedrijven De belangstelling voor energiebesparing en inzet van duurzame energie bij bedrijven neemt sterk toe, o.a. vanwege de sterk stijgende energieprijzen en vanwege de druk van de overheid om producten te kopen van bedrijven die duurzaam produceren. De gemeente Steenwijkerland wil bedrijven die veel energie gebruiken (grootverbruikers) ondersteunen bij het realiseren van een energiebesparing van minimaal 2% per jaar en wil daarnaast een beter inzicht krijgen in mogelijkheden voor energiebesparing en de inzet van duurzame energie. Bedrijven met een hoog energieverbruik zijn volgens de Wet Milieubeheer verplicht om een energiescan uit te laten voeren. Daarbij wordt het energiegebruik doorgelicht. Maar de gemeente Steenwijkerland wil ook graag andere bedrijven, onder die wettelijke grens, zo’n scan adviseren. We verwachten dat een energiescan energiebesparing met zich mee zal brengen. De energiescan gaat vergezeld van een pakket aan adviesmaatregelen om energiebesparing te bereiken. De meeste investeringen die voor energiebesparing nodig zijn verdienen zichzelf in korte tijd weer terug. Te denken valt aan bouwtechnische maatregelen, betere isolatie van het bedrijfspand of het energiegebruik van machines. Of apparatuur die ’s nachts

26


en in het weekend misschien anders kan worden afgesteld of waarbij het tijdens het productieproces ook best een tandje minder kan. Ook wordt in de scan de mogelijkheid voor meer samenwerking tussen bedrijven meegenomen, bijvoorbeeld op het gebied van energielevering: daar waar een teveel aan energie is kan dit worden doorgeleverd aan een bedrijf met een tekort (Zie verder ook SLoK aanvraag p. 32-35). Onlangs is met de Provincie Overijssel, de Kamer van Koophandel OostNederland en de stichting Parkmanagement Steenwijkerland een initiatief opgestart om zoveel mogelijk Steenwijkerlandse bedrijven enthousiast te krijgen voor het laten uitvoeren van een energiescan. Dit initiatief zal in de loop van 2009 verder worden uitgewerkt.

4.1.4 Stimuleren gebruik zonneboilers en PV-panelen De gemeente heeft een subsidieverordening met een jaarlijks budget van EUR 127.000, de DuBo-regeling (zie ook 2.1.1). Dit is onder andere bedoeld voor de stimulering van aanschaf van zonneboilers en zonnepanelen door particulieren. Passief gebruik van zonnewarmte is gratis en mogelijk bij huizen die goed op de zon gericht staan of hiervoor speciaal zijn ingericht. Zongericht verkavelen brengt echter stedenbouwkundige beperkingen met zich mee. Het is daarom geen harde voorwaarde, maar wel een verplicht mee te nemen aandachtspunt voor stedenbouwkundige ontwerpers. In de SLoK aanvraag wordt als doelstelling aangegeven dat in 2012 0,5% van de gebruikte energie in de gemeente wordt opgewekt met zonne-energie (Zie verder SLoK aanvraag p. 39).

4.1.5 Windenergie Windenergie met grote molens blijkt, naast de inzet van biogasinstallaties, de meest effectieve wijze te zijn om op korte termijn energie op te wekken. Een windmolen van 3 MWatt levert net zoveel energie op als 36.000 zonnepanelen, terwijl het de gemeentelijke overheid niets hoeft te kosten aan subsidie. Windmolens van deze omvang zijn zeer rendabel en kunnen veel sneller worden terugverdiend dan investeringen in zonnepanelen en biomassacentrales. De gemeente Steenwijkerland is in principe bereid windmolens te plaatsen op het eigen grondgebied. De keuze van de locatie is echter moeilijk vanwege de vele waardevolle natuurgebieden, waar kwetsbare vogels zoals Purperreiger, Zwarte Stern en Roerdomp, broeden en leven. Deze soorten kunnen door het plaatsen van windmolens in hun leefgebied worden bedreigd in hun voortbestaan. Er zijn plannen voor kleinschalige windenergieparkjes bij Baarlo en Scheerwolde. Het plan voor Baarlo is momenteel nog in procedure, Scheerwolde is alsnog door de Raad van State afgewezen maar kan na een nieuw vergunningenbesluit van de Provincie alsnog worden toegekend.

27


In de SLoK aanvraag wordt als doelstelling beschreven een plaatsing van 4-6 windmolens van 3-4 Mwatt in de gemeente Steenwijkerland, waarmee 5% van de energie die binnen de gemeentegrenzen wordt gebruikt kan worden opgewekt (Zie SLoK aanvraag p. 36). Mochten de hierboven genoemde plannen niet doorgaan dan zal worden gezocht naar een alternatief. Gedacht kan dan worden aan het stimuleren van burger- of bedrijveninitiatieven waarbij wordt geparticipeerd in grotere of kleinere windenergieprojecten elders.

4.1.6 Nieuwe innovatieve vormen van energiewinning In Nederland worden al op kleine schaal experimenten uitgevoerd met energiewinning uit rioolslib of uit algen. De gemeente zal de komende jaren de vinger aan de pols houden bij nieuwe ontwikkelingen op het gebied van dergelijke innovatieve vormen van energiewinning, hierover met marktpartijen het gesprek aangaan en eventueel onderzoek laten doen naar de kansrijkheid voor de gemeente Steenwijkerland. Inmiddels zijn met RENDO Duurzaam, de nieuwe poot van netwerkbedrijf RENDO, gesprekken gaande over samenwerking op het gebied van duurzame, innovatieve pilotprojecten.

4.2

Duurzame Afvalverwerking

De gemeente zet in op het voorkomen van afval, het scheiden van afvalstromen en het recyclen van deze gescheiden afvalstromen tot grondstoffen. Uit het restafval wordt zoveel mogelijk energie teruggewonnen.

De gemeente wil aan deze ambitie ondermeer invulling geven door: -

-

Te richten op het sluiten van kringlopen (cradle to cradle) en het voorkomen van verspilling en afval (4.2.1); het vergemakkelijken en aantrekkelijker maken van gescheiden inzameling van afvalstromen, zoals het gescheiden inzamelen van kunststof verpakkingen, zodat burgers en bedrijven hier eerder voor kiezen (4.2.2); Afvalinzameling en scheiding op bedrijventerreinen bundelen, zodat verwerking van gescheiden afvalstromen beter mogelijk wordt (4.2.3); hergebruik van groenafval voor biomassa en biogas in samenwerking met afvalverwerker ROVA en eventueel andere partners (4.2.4).

4.2.1 Sluiten van kringlopen Afval wordt niet langer gezien als iets waar je zo snel mogelijk vanaf moet, maar wordt steeds meer gezien als een drager van energie waarmee je zorgvuldig moet omgaan. Vooral toekomstige preventie van afval geniet daarom de hoogste prioriteit. Werken met Diftar (verschillende tarieven voor

28


afvalstromen) is weliswaar een goed begin, maar mogelijk niet toereikend om dit doel te realiseren. Met gerichte communicatie naar bedrijven en burgers en gebruik van nieuwe technieken om afval om te zetten in energie wordt zoveel mogelijk getracht kringlopen te sluiten.

4.2.2 Gescheiden inzameling van afvalstromen Naast de bekende gescheiden stromen voor grijs en groen, grof afval, glas, oud papier, textiel en klein chemisch afval wordt ook gewerkt aan de inzameling van kunststof verpakkingen. Het restafval in de grijze minicontainer bestaat voor ca. 20% uit kunststof verpakkingen. In verband met het realiseren van hergebruikdoelstellingen uit het Besluit ‘Beheer verpakkingen papier en karton’ dienen kunststof verpakkingen gescheiden te worden ingezameld. Daarvoor moet de gemeente op basis van het Landelijk Afvalbeheerplan (LAP) voor 1 januari 2010 een nieuwe inzamelstructuur hebben geïntroduceerd. Voor de inzameling van kunststof verpakkingen zal daarom in het najaar van 2009 een inzamelmodel worden gerealiseerd waarbij de burgers worden gestimuleerd tot het scheiden van kunststof verpakkingen. Voor de afgifte van kunststof verpakkingen hoeven de burgers niet te betalen, dit in tegenstelling tot de afgifte van ander afval, waarvoor wel een tarief in rekening wordt gebracht. Door het diftar-systeem (differentiatie van de tarieven van afvalstoffenheffing) is er hierdoor een directe financiële prikkel om de kunststof verpakkingen ook daadwerkelijk te scheiden van het andere afval. Daarnaast zal in samenwerking met ROVA een intensieve communicatiecampagne worden opgestart om burgers te stimuleren tot de gescheiden inzameling van kunststof verpakkingen.

4.2.3 Afvalinzameling en scheiding op bedrijventerreinen bundelen Door het bundelen van afvalinzameling en scheiding van afval op hetzelfde terrein wordt het naar verwachting eenvoudiger de gescheiden afvalstromen te verwerken. In samenwerking met ROVA en eventueel andere partners wordt dit onderwerp nader onderzocht.

4.2.4 Onderzoek verwerking afval tot biomassa en biogas De gemeente heeft een tweetal milieuvergunningen verleend aan agrarische bedrijven die hun ‘groene’ afval van eigen gewassen of mest gaan vergisten, waarbij schone energie vrijkomt. Biomassa (bijvoorbeeld rietafval) wordt in Steenwijkerland op legale wijze in de open lucht verbrand met gebruikmaking van de ontheffing stookverbod op basis van de Wet Milieubeheer. Het hout van bomen wordt deels verkocht, snoeihout wordt vaak versnipperd of gecomposteerd. Omdat het vervoer van riet en snoeiafval, vanwege de versnipperde ligging in natuurgebieden, erg kostbaar is, is het de vraag of afvoer naar een biomassacentrale haalbaar is. Hiernaar wordt onderzoek gedaan en ook zullen andere mogelijke opties die zich aandienen nader worden onderzocht.

29


De komende periode zal ook, in samenwerking met het regionale gemeenschappelijke afvalbedrijf ROVA, onderzoek worden gedaan naar de regionale inzameling en verwerking van vrijkomende biomassa via ROVA. Dit bedrijf werkt aan de ontwikkeling van verschillende verwerkingsmethodes voor de gemeentelijke biomassastromen GFT, berm -en slootmaaisel, plantsoenafval en hout ( Zie ook SLoK aanvraag p. 37-38). Naar verwachting vloeit hieruit een plan van aanpak voort.

30


Deel 5 Financieel overzicht De strategische keuzes die in dit Duurzaamheidplan zijn beschreven worden in de praktijk uitgewerkt in concrete projecten en activiteiten. Op jaarbasis wordt een uitvoeringsprogramma opgesteld met daarbij een budget voor specifieke projecten. Dit jaarprogramma wordt opgesteld door de projectleider Duurzaamheid in samenwerking met de op te richten stuurgroep Duurzaamheid. Het financieel overzicht hieronder is een overzicht van de bedragen die voor de periode 2009-2012 zijn gerelateerd aan Duurzaamheid. Voor 2009 wordt gewerkt met de EUR 25.000 voor de ontwikkeling van het programma Duurzaamheid die is begroot in de meerjarenbegroting 2009-2012 en de EUR 127.000 die door de Raad voor 2009 is vrijgegeven voor de regeling Duurzaam Bouwen. Het financieel overzicht ziet er (vooralsnog) als volgt uit: Onderwerp

2009

2010

2011

2012

Ontwikkeling programma Duurzaamheid

20.000

15.000

15.000

15.000

Duurzaam Bouwen (DuBo)

127.000

127.000

127.000

127.000

*DuBo verhoging (voorstel juni 2009 Raad)

300.000 (100.000 gemeente en 200.000 toezegging Provincie)

**Projecten i.h.k.v. Duurzaamheid (Nog nader te bepalen). ***Cofinanciering Energiebesparing (raadsbrief 3 maart 2009)

400.000

500.000

500.000

31


****SLoK aanvraag

258.000

*De subsidieverordening Duurzaam Bouwen voor particuliere huiseigenaren was in 2008 en begin 2009 een geweldig succes. Wanneer de gemeente Steenwijkerland het budget met EUR 100.000 gaat verhogen naar totaal EUR 227.000, is de provincie voornemens het budget met EUR 200.000 te verhogen in 2009 met de optie voor vervolg in 2010. In totaal is dan in 2009 EUR 427.000 beschikbaar voor Duurzaam Bouwen. Of de Provincie in 2010 bereid is tot vervolgfinanciering hangt mede af van de resultaten in 2009. **Voor jaarschijf 2010 wordt in de meerjarenbegroting 2009-2012 rekening gehouden met een bedrag van EUR 400.000 voor projecten in het kader van duurzaamheid. In de loop van 2009 zal een voorstel worden ingediend hoe deze budgetten zullen worden besteed. ***Het bedrag van EUR 500.000 voor cofinanciering uit het Nationaal Energiebesparingsfonds via het voorstel investeringsimpuls (Raadsbrief 3 maart 2009) moet nog door de Raad beschikbaar worden gesteld op basis van een nog aan te leveren voorstel. Een mogelijk voorstel betreft hier het verbeteren van het binnenklimaat en de energieprestatie van scholen. De financiële dekking van dit project zal deels afkomstig zijn van schoolbesturen en uit het reguliere onderwijshuisvestingsbudget, maar omdat het hier specifiek gaat om het bevorderen van duurzaamheid en er hoge kosten mee gemoeid zijn is aanvullend budget nodig. ****In december 2008 is een aanvraag Klimaat Uitvoerings Programma 20092012 ingediend in het kader van de doeluitkering Stimulering Lokaal Klimaatbeleid (SLoK) 2008-2012 van VROM, welke in de zomer van 2008 werd opengesteld. Als deze aanvraag wordt gehonoreerd is er v oor 2009-2012 EUR 258.000 als cofinanciering beschikbaar voor het uitvoeren van onderzoek op het gebied van energiebesparing en het inzetten van duurzame energie in de gemeente Steenw ijkerland.

32

Duurzaam Steenwijkerland

Recommend Documents