Duurzaam in de horeca? Duurzaam is trendy. Gasten vinden het meer en meer belangrijk. Of je nu in een hotel, restaurant, café of fastfoodzaak werkt. In dit boekje vol handige tips vind je ideeën over duurzamer werken in de horeca op het vlak van voedsel, personeelsbeleid, energie en afval. Het is geen chronologisch verhaal, noch een roman. Het is een opeenvolging van losse tips. Een boekje dat je op een willekeurig moment openslaat en inspireert. Via een wedstrijd vertelden jullie ons hoe jullie duurzaam in de horeca werken. Deze ‘tips van jullie zelf’ ronden het boekje af. Veel leesplezier.
Medewerker
Medewerker met extralegale voordelen
Medewerker met extralegale voordelen en een goed evenwicht werk-privé
Plan een personeelsuitstap, dit motiveert en zorgt voor teambuilding!
3
Kies voor
4
Pas elk seizoen je kaart aan
Bron: Colruyt, lentegroenten 2010, zomergroenten 2011, herfstgroenten 2010 en wintergroenten 2011, The Sustainable Restaurant Association
5
Sorteer &
Voorzie meerdere vuilnisemmers in verschillende kleuren, bv. in de keuken en op de kamers.
6
Recycleer • Gerecycleerde verpakking voor broodjes, frieten en andere meeneemsnacks • Gerecycleerd wc-papier • Gerecycleerd papier voor menukaarten, placemats, enz.
7
Hoever sta ik met energie Energiezorg ■■ Ik ken het energieverbruik van mijn zaak. ■■ Ik heb al een energieaudit laten uitvoeren. ■■ Ik heb het energiebeheer uitbesteed. ■■ Ik heb een streefdoelstelling vooropgesteld. ■■ Ik sensibiliseer mijn klanten. Verlichting ■■ Accentverlichting gebeurt door HR-halogeenspots. ■■ De verlichting wordt geregeld door sleutelkaarten,
tijdschakelaars, aanwezigheidsdetectie of daglichtregeling.
■■ Gloeilampen zijn vervangen door spaar- of ledlampen. ■■ TL-buizen zijn voorzien van goede reflectoren (Warm) water ■■ Water verwarmen gebeurt niet met elektriciteit. ■■ Ik overweeg een warmtepomp- of zonneboiler. ■■ De warmte van het afvoerdouchewater wordt gerecupereerd. ■■ Douches zijn voorzien van spaarkoppen. Bron: Energie besparen in de horeca, Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap
8
besparen in mijn horecazaak? Binnenklimaat ■■ Mijn zaak is voldoende geïsoleerd. ■■ Achter de radiatoren is een folie geplaatst. ■■ Buizen in onverwarmde ruimtes zijn geïsoleerd. ■■ Tocht is geminimaliseerd. ■■ In de zomer is de opwarming beperkt
(door bv. nachtelijke ventilatie). ■■ De stookketel is een hoogrendementsketel. ■■ De circulatiepomp heeft een schakelaar. ■■ Ik overweeg een warmtekrachtinstallatie. ■■ Ventilatoren zijn uitgerust met toerentalregeling.
Keuken- en wastoestellen ■■ Ik kook op gas of volgens het vitro-expressprincipe. ■■ Mijn elektrische toestellen dragen het A-energielabel. ■■ De vaatwassers en wasmachines zijn ‘hotfill’. ■■ De droogkast werkt op gas of met een warmtepomp. ■■ De professionele koelinstallatie is energiezuinig
(toerentalregeling, elektronische expansieventielen, nachtverlaging, ontdooioptimalisatie, condensordrukverlaging).
9
Diversiteit
op de werkvloer
Vrouwen, oudere werknemers, allochtonen, jongeren, laaggeschoolden, personen met een beperking,...
allemaal
Ze verdienen een eerlijke kans. Informeer naar tewerkstellingsmaatregelen!
10
Je personeel is een belangrijk onderdeel van je onderneming.
Zonder hen geen klanten! Tip: Plaats naam en/of foto van je vaste teamleden op je kaart, of zorg voor naamkaartjes.
11
12
Ontdek welk product wanneer op zijn best is wild groenten
fruit
KALENDER paddenstoel aardappel
De kalenders vind je op www.guidea.be/duurzaam Bron: Passie voor Horeca, visinfo.be (VLAM) en Hubertus Vereniging Vlaanderen
13
14
Gebruik vloeibaar frituurvet of frituurolie Van 1 liter frituurolie kan ongeveer 1 liter biobrandstof gemaakt worden!
15
Hoe presteert jouw hotel, gastenkamer, vakantiecentrum of meetinglocatie op het vlak van energiebesparing? Heb je waterbesparende maatregelen genomen? Zo ja, communiceer je dit ook naar je gasten?
Doe de zelftest: www.groenesleutel.be en ontdek hoever je al staat. Kies voor een duurzaam en milieuvriendelijk logies zonder in te boeten aan comfort. Schrijf nu in voor het Groene Sleutel begeleidingsprogramma: www.groenesleutel.be
=
Label voor logies met aandacht voor water, energie en afval
17
Zoek eerst personeel in de buurt van je zaak dit is beter voor het evenwicht werk-privé van je personeel
en
voor het milieu.
correcte verloning
+
(waardering x coachen)
= geëngageerde werknemers
19
Waar zijn die
GROENTEN? Staan er voldoende groenten op je kaart? Bevat de kaart lekkere gerechten voor gasten die eens geen vis of vlees willen eten?
Donderdag = veggiedag Doe mee met: • een veggiesuggestie van de chef; • een veggiedagschotel; • een lekker sapje, enz. Bron: EVA: Ethisch Vegetarisch Alternatief
www.veggievoorchefs.be Bron: EVA: Ethisch Vegetarisch Alternatief
20
• • • •
1 grote zoete aardappel 1 prei 2 wortels 2 stengels bleekselderij
Bron: Larner, C.: Gezonde sapjes & drankjes, 2006
Voedselverspilling … what a waste. Eten is om op te eten!
• Voorzie foodiebags voor je gasten die dat wensen. • Dagvers brood dat ‘over’ is, kan je verwerken tot heerlijke bruschetta’s, toasts, broodpudding of croutons. • Verwerk restjes groenten in een ratatouille. •
Restjes boter die op tafel blijven staan kunnen dienen voor een ‘beurre noisette’.
• Hoeveel verlies heb jij per ingrediënt? Doe de test met de calculator bereidingsverlies: www.guidea.be/duurzaam
23
Breng je energie- en waterverbruik zelf in kaart (bv. belangrijkste verbruikers, kosten). Gebruik de energie- en watertabel: www.guidea.be/duurzaam of laat een audit uitvoeren. Ga na of je je energie- en waterverbruik kan terugdringen: • energie: bv. koeldeuren sluiten, installaties optimaal afstellen; • water: bv. schoonmaakprocedures aanpassen; enkele eenvoudige technische maatregelen: • energie: bv. deurdrangers, aanwezigheidssensoren verlichting; • waterverbruik: bv. spoelonderbreker, spaarknop sanitair; • waterstroom: bv. spaardouches, bruismondstuk. Ga na of je energie en water beter kan benutten/kan hergebruiken: • energie: bv. isolatie, warmteterugwinning bij de ventilatoren; • water: grijswatercircuit (regenwater, gereinigd afvalwater hergebruiken). Ga na waar het rendabel is om toestellen te vervangen door energie-efficiëntere en/of waterzuinige toestellen.
meten
= weten
25
motivatie
+ betrokkenheid = productiviteit x continuïteit
=
een onderneming die erin slaagt de beste en meest gemotiveerde werknemers aan te trekken
én
–het moeilijkste-
te behouden. 27
Biefstuk van bij Pol
&
Surf naar www.hoeveproducten.be voor hoeveproducten in je buurt.
Handel rechtstreeks met minstens drie producenten van verse producten. Bron: The Sustainable Restaurant Association
Surf naar www.streekproduct.be voor informatie over traditionele Vlaamse streekproducten. Vul je provincie in en selecteer het streekproduct dat je zoekt in je buurt.
28
&
worteltjes van bij Marie lokale
Werk met producten. Koop minstens 20% meer verse producten bij een producent, gevestigd binnen een straal van 85 kilometer rond je horecazaak. Bron: The Sustainable Restaurant Association
Is er een varkensboer in je buurt? Iemand die bier brouwt? Heb je plaats voor een eigen moes- of kruidentuin?
29
Geen vervallen producten = minder afval 30
Doe aan stockbeheer. Controleer geregeld de hoeveelheden en de houdbaarheid van de producten.
Verleng de houdbaarheid.
Dat kan door de ingrediënten te garen, af te koelen, af te dekken en daarna in de koelkast of vacuüm te bewaren. Let wel, nieuwe bereiding = nieuw houdbaarheidsetiket.
Werk met een kleine kaart.
Zo kan je doelgerichter inkopen waardoor je minder voedsel verspilt. Gebruik de ingrediëntenlijst www.guidea.be/duurzaam
31
REO
Energie besparen: Gedragswijziging bij jou, je werknemers en je gasten kan leiden tot energiebesparing: • dek frituurvet ’s nachts af; • doe het licht uit als er voldoende daglicht is; • schakel toestellen die je niet gebruikt uit en niet in stand-by; • laat vaatwassers en wasmachines enkel draaien als ze vol zijn. Naargelang het seizoen kan je bijkomende acties ondernemen om energie te besparen: • ventileer in de zomer je zaak ’s nachts met verse buitenlucht; • verhuur in de winter je kamers aansluitend en per verdiep. Bovendien kan je heel wat doen om slim en beter te koelen en te verwarmen: • plaats je koelkast in een koele ruimte; • verwijder obstakels voor radiatoren en convectoren; • ontdooi de koelinstallaties regelmatig.
32
EORGANISEER
je zaak waarom bestel jij nu twee pintjes?
Ik hou van dubbele beglazing!
33
teamwork
+
goede communicatie
=
alle neuzen in dezelfde richting
34
Duurzaam personeelsbeleid
=
focus op lange termijn en zachte waarden (verbondenheid, evenwicht werk-privé, motivatie)
35
Let op de labels als je inkoopt als t met labels, zo lp te rs ve o en We word en biolabels. sociale labels r? el betrouwbaa Maar zijn die w r de en ons bv. ove Labels informer e en/of de economisch milieucriteria, t. van een produc sociale criteria rt een eval garandee In het beste g he én le, biologisc label het socia e aspect. economisch m. Dat is duurzaa
Wil je duurzaam inkopen maar zie je door het bos de bomen niet meer? Raadpleeg de labeldatabank op www.labelinfo.be Bron: Netwerk Bewust Verbruiken vzw
37
Niets is on Wist je dat Chinezen
quasi alles opeten?
38
nbruikbaar Je hoeft nu niet onmiddellijk kippenpootjes, varkenssnuiten en wormen te serveren. Met het zogenaamde ‘afval’ van groenten kan je ook iets doen. Een bouillon trekken van aspergeschillen klinkt je zeker bekend in de oren. Maar heb je al eens soep gemaakt van bloemkoolbladeren of saus van het loof van radijzen?
39
Energie besparen: • Gebruik de juiste lamp op de juiste plaats. • Installeer energiebesparende buitenverlichting. • Vervang gloeilampen door spaar- of ledlampen.
75% spaarlamp: 1-2 jaar, led: max. 5 jaar • Gebruik een tijdschakelklok om de verlichting uit te schakelen.
10-25% 1-3 jaar • Gebruik lichtsensoren om de verlichting, afhankelijk van het daglicht, te regelen.
+/- 50% 2-4 jaar • Breng meerdere lichtschakelgroepen aan. Zo stem je beter af op je verlichtingsbehoeften.
+/- 15% 2-4 jaar • Plaats een aanwezigheidsschakelaar in ruimtes die je niet constant benut.
10-25% 1-3 jaar
reductie
terugverdientijd
Verlichting
• Gebruik sleutelkaarten in plaats van sleutels. Zo schakelt de stroom in de kamer uit als de gast de kamer verlaat. • Installeer een schakelkast die automatisch bij de receptie de verwarming en verlichting uitschakelt als je de kamersleutel in het paneel legt. • Gebruik spiegeloptiek voor je lichtbakken om de lichtopbrengst te verbeteren en hoogfrequente voorschakelapparatuur om het energieverlies te beperken.
40-60% 4-6 jaar • Vervang kleine spots, bv. kopspiegellampen en reflectorlampen, door laagvolthalogeenspotjes.
tot 75% 4-6 jaar
41
Loyaliteit is niet te koop!
Staar je niet BLIND op scholing en ervaring. Sta open voor
gemotiveerde laaggeschoolde kandidaten!
Leid ze op. 43
Koop minstens één soort
fairtradeproducten
44
Wist je dat meer dan 180 Belgische merken producten met het keurmerk Fairtrade Max Havelaar op de markt brengen? Goed voor meer dan 1.300 producten op de Belgische markt. Bron: Fairtrade Max Havelaar Belgium
Ontdek aanbieders van Fairtradeproducten op www.maxhavelaar.be/nl/fairtradeproducten: • duid ‘horeca’ aan; • selecteer een productcategorie; • klik op >>.
Je kan veel ideeën en tips opdoen tijdens een leveranciersbeurs voor fairtrade, bioproducten en lokale voeding zoals ‘Your Choice’. www.salonyourchoice.be
45
NIET l i w n e e r e d ie 300 gr biefstuk extra salade ntbijt een standaardo
• Vermeld op je kaart het gewicht van een portie vis of vlees. • Voorzie verschillende portiegroottes (kinderen/senioren) met aangepaste prijs. • Voorzie de mogelijkheid tot een extra portie (bv. een extra ei, salade).
47
Energie besparen: • Installeer een zonneboiler om water (voor) te verwarmen op zonne-energie.
> 40% • Regel de temperatuur in je zaak met thermostatische radiatorkranen.
4-6 jaar • Dankzij een weersafhankelijke regeling past de temperatuur van het ketelwater zich aan de buitentemperatuur aan.
tot 15% 3-5 jaar • Circulatiepompen in verwarmingsinstallaties werken vaak het hele jaar door. Ook als de verwarming niet aan staat. Installeer daarom een pompschakelaar.
reductie
48
terugverdientijd
Verwarming
communiceer duurzame acties op je website en je kaart om het imago van
‘verantwoord en lekker’ te versterken.
50
Duurzaam ondernemen is geen keuze maar een must. Pluk daarom nu het nog kan de vruchten van je investeringen in mens en milieu.
51
Kies voor vis en zeevruchten
van duurzame herkomst Viskalender = in welke maand eet je welke vis? Viswijzer = detail per vissoort naar afkomst en overbevissing. Download de handige viswijzer op www.guidea.be/duurzaam of stel je persoonlijke viswijzer samen op www.goedevis.nl Koop vis met het blauwe MSC-keurmerk. Dat garandeert dat de vis op duurzame wijze gevangen is. Er zijn Nederlandse mosselen met MSC-keurmerk op de markt. Bron: www.msc.org/kook-eet-geniet/vissoorten
Vis van het jaar 2011:
pladijs
Bron: www.vlam.be
53
Energie besparen: • Een gasgestookte friteuse heeft een verbeterde isolatie en warmteoverdracht. Toepasbaar vanaf een dagproductie >10 kilogram.
55-79% 1,5-5 jaar • Aardgasgestookte wasdrogers hebben, in vergelijking met elektrische apparaten, geen hogere vaste kosten, maar wel aanzienlijk lagere gebruikskosten. • Een vaatwasser of wasmachine wordt meestal gevuld met koud water. Dit water wordt elektrisch opgewarmd in het apparaat zelf. Een ‘hotfill’ vaatwasser of wasmachine wordt aangesloten op de warmwatervoorziening.
grote apparaten 10%, kleine apparaten tot 60%
reductie
54
terugverdientijd
Schaf je energiezuinige apparaten aan
Originaliteit hoeft niet duur te zijn … ook niet voor JOUW interieur
56
In de kringwinkel vind je heel wat leuke en unieke decoratie en meubelen voor een betaalbare prijs. De kringwinkel stelt sociale tewerkstelling en aandacht voor het milieu centraal. Bron: www.dekringwinkel.be
Ook in (online) zoekertjes op bv. Kapaza, 2dehands, eBay en in de Koopjeskrant wordt heel wat aangeboden.
57
Energie besparen: • Isoleer het dak.
3-16 m³ aardgas/m² 3-5 jaar • Isoleer de (spouw)muren en/of de gevel.
9-11 m³ aardgas/m² <4 jaar • Dicht spleten en kieren om warmteverlies te voorkomen.
<1 jaar • Plaats een deurdranger of deurpomp zodat de deuren automatisch en snel sluiten. • Isoleer leidingen en de daarbij horende afsluiters (appendages).
20 m³ aardgas/m² +/- 1 jaar • Isoleer de vloer om ongewenste warmte- of koudestroming te voorkomen.
4 m³ aardgas/m²
reductie
58
terugverdientijd
Isolatie en tochtwering
• Vervang gewoon glas door hoogrendementsglas.
tot 24 m³ aardgas/m² 4-5 jaar • Plaats radiatorfolie of een warmteschild tussen de radiator en de buitenmuur.
10-15 m³ aardgas/m² 1-2 jaar
59
Duurzaam ondernemen = positieve publiciteit voor je zaak
60
Zet op je kaart een gerecht dat enkel uit fairtradeproducten bestaat en geef het speciale aandacht op de kaart!
61
Koop diervriendelijk vlees en eieren in Kwaliteitsvlees Let op de keurmerken, bv. Biogarantie, als je vlees koopt. Bron: www.kwaliteitsvlees.be
Eieren De stempelcode op het ei geeft de herkomst van het ei aan: koop bio-eieren (0 als eerste cijfer), eieren van hennen met vrije uitloop (code 1) of scharreleieren (code 2); koop eieren uit België (landcode BE). Bron: www.ei.be, tabblad codering
62
63
Energie besparen: • Plaats een HR-compressor voor de koeling.
5-25% 2-8 jaar • Installeer een ontdooibeëindigingsthermostaat.
5-15% 2-6 jaar • Reinig de condensor van de koelkast of tapinstallatie regelmatig.
tot 15% • Gebruik het persgas uit de compressor om de koeling te ontdooien. • Isoleer de bestaande koelcel en de koelleidingen. Bv. isolatieplaten aan de binnenkant, geïsoleerde vloer in het vriesgedeelte.
+/-80 kWh/m² • Pas de capaciteit van de koelmachine aan de koelbehoefte aan met een toerenregeling voor de compressor.
10-20% 2-4 jaar
reductie
64
terugverdientijd
Koelinstallatie
• Elektronische expansieventielen zorgen voor lagere condensatietemperaturen in de winter. • Een automatische ontluchting op de condensor voorkomt stijging van de condensatiedruk en daling van de koudefactor. • Een automatische verdamperventilator beperkt het energieverbruik en voorkomt uitdroging van producten.
250-370 kWh/jaar • Let op de energielabels, bv. A+, als je nieuwe koel- en vriesmeubelen aankoopt.
30% <4 jaar • Kies bij vervanging voor een koelinstallatie met een groter warmtewisselend oppervlak van de condensor en de verdamper. Dit verkleint het temperatuurverschil. Zo bereikt de koelinstallatie een lagere condensatietemperatuur (en druk) en een hogere verdampingstemperatuur (en druk).
65
66
Ben je creatief? Eenzelfde ingrediënt kan je in
verschillende gerechten presenteren zonder dat klanten zich daaraan zullen storen.
67
Energie besparen: • Plaats een tijd-/aanwezigheidsschakelaar op ventilatoren en andere toestellen.
10-25% 1-3 jaar • Pas de hoeveelheid ventilatie aan de bezettingsgraad van een ruimte aan met een toerenregelingventilator.
tot 20% < 5 jaar • Win de in de afvoerlucht aanwezige warmte terug met een warmtewiel of een twee elementensysteem (twin coil).
>80% <5 jaar • Plaats een schakeling/toerenregeling op de koudwaterpompen van de koeling. Zo kan de hoeveelheid koud water aangepast worden aan de behoeftes.
35-65% 1-4 jaar • Plaats zonwering. Zo loopt de binnentemperatuur in de zomer overdag minder hoog op.
reductie
68
terugverdientijd
Gebouwkoeling en ventilatie
• Kies voor een HR-ventilator. De kosten liggen niet hoger dan die voor een traditionele ventilator. • Vanaf 7.500 m² vloeroppervlak is een systeem voor seizoenopslag van koude in de bodem rendabel. Voor dit systeem is altijd een haalbaarheidsstudie nodig.
40-80% 3-5 jaar
69
ki
em
kn
en
rg Zo t je da en re or vo de er r ie is o en vo lijk t e e n ak ke za an en m ee et eg st to , ga s m r ot vl iers eke c o an ez , b rs). e w
w er
g,
er
ag
r ve (le nd
in rk pe be
70
Is je zaak vlot bereikbaar met het openbaar vervoer? Vermeld dit in je communicatie naar (potentiële) gasten.
Waarom d inkop
Je gasten vragen er zelf naar. Minde authenticiteit zijn een trend bij je gasten.
Seizoensproducten zijn goed voor je portemon ze verser, smaken ze beter en hebben z gasten. En dat ze minder belastend zijn v
Ook al eet en serveer je vis, de Als we rekening houden met de viswijzer, ku af en toe vis et
Fairtradeproducten zijn eerlijk. De Bel een eerlijke prijs voor hun kwaliteitsvo geven economische, ecologische en soc
72
duurzaam pen?
er vlees en vis eten, gezonde voeding en Surf mee op het succes van deze trend!
nnee want ze zijn goedkoper. Bovendien zijn ze meer voedingswaarde. Dat proeven je voor het milieu, is mooi meegenomen.
e zee is geen bodemloze visput. unnen wij én de volgende generaties ten of serveren.
lgische boer en die uit het zuiden krijgen olle producten. De verschillende labels ciale garanties, bv. verbod op kinderarbeid.
Water besparen:
RE
Gedragswijziging bij jou, je werknemers en je gasten kan leiden tot waterbesparing: • • •
•
bevestig in de toiletten een sticker met ‘druk op de kleine spoelknop bij kleine boodschap’; vervang de handdoeken enkel als de gast het aangeeft; maak afspraken met je werknemers over bv. de juiste afstelling van de spoelkraan bij de bar. Op rustige momenten kan je de doorstroming stopzetten of lager zetten; verwijder etensresten van servies en week servies en bestek. Zo hoef je het afwaswater minder vaak te verversen of is een minder zwaar programma van de vaatwasser nodig.
Bovendien kan je heel wat doen om slim en beter water te besparen: • gebruik een spoelapparaat om bekers en ander servies te reinigen; • breng op vloeren een waslaag aan op basis van een waterige wasemulsie; • een goede mat kan tot 90% van het natte vuil en 80% van het droge vuil opnemen.
74
EORGANISEER je zaak Let op het waterverbruik bij de aankoop van nieuwe toestellen. Vooral bij energieverslindende toestellen voel je dit snel in je portemonnee. Plan goed. • Stel een schoonmaakplan op met instructies voor je personeel. Bv. eerst vegen en stofzuigen, dan pas met water schoonmaken. Bv. schoonmaken met hogedrukreiniger. •
Stel een onderhoudsschema op. Check het volgende: - eventueel lekkende kranen en stortbakken; - afstelling van toilet- en urinoirspoelkranen; - temperatuurinstelling en -stabilisatie van thermostatische mengkranen; - ontkalking van warmwatertoestellen; - inregeling van warmtapwatercirculatiesystemen; - staat van de leidingisolatie; - klepafdichtingen van de ontlastkleppen.
75
Beperk monoverpakkingen: • serveer jam of honing op een schoteltje of in een doseerpotje; • serveer suikerklontjes.
Poetsen en het milieu minder belasten doe je zo: • gebruik dispensers; • gebruik één product voor meerdere schoonmaakactiviteiten en vermijd zo overbodig verpakkingsafval; • vermijd milieubelastende middelen zoals chloor en ammonia. Soda is een goed alternatief. 76
Kies voor navulbare verpakkingen of losse producten in grootverpakking.
Beperk het gebruik van papieren wegwerptafellakens.
Gebruik dispensers: • in de badkamer, bv. zeep, shampoo; • bij het ontbijt, bv. melk, fruitsap.
77
TRENDS
Minder vlees en vis eten •
5,6% van de Vlamingen eet zelden of nooit vlees.
•
6% eet een paar keer per week vegetarisch.
•
40% eet geregeld thuis vegetarisch.
Bovendien heeft 1 Vlaming op 2 de ambitie om in de toekomst minder vlees te eten.
Waarom? •
46% doet dit voor zijn gezondheid.
•
34% om nieuwe smaken te leren kennen.
•
24% voor het milieu.
•
22% voor het dierenwelzijn.
Bron: www.evavzw.be, persbericht,1 op 2 Vlamingen wil minder vlees eten, 2011
De horecaklant
wil
retro en authentiek
Hij bestelt graag een streekgerecht.
De horecaklant
kiest
voor gezond.
Seizoensproducten en groenten passen perfect in dit plaatje! Bron: Guidea, Trends in Voeding en Dranken, 2010
79
Water besparen: • Installeer doorstroombegrenzers. Ze beperken de hoeveelheid water die door de kraan stroomt. Een bruismondstuk vervangt een deel van de waterstroom door lucht.
50-75% max. 1 jaar • Breng reduceerventielen aan in hoofd- en groepsleidingen. • Installeer waterbesparende douchekoppen. Het waterverbruik daalt zonder aan comfort te moeten inboeten.
+/- 30% of +/- 45 liter <3 jaar • Zelfsluitende kranen sluiten de waterstroom automatisch af na een bepaalde, vooraf ingestelde tijd.
+/- 45% • Installeer thermostatische mengkranen. Zo warmt het water snel op tot de gewenste temperatuur.
+/- 40% • Een elektronische sensor op kranen laat water enkel stromen als je je handen onder de kraan houdt.
+/- 1-3 liter water/keer reductie
80
terugverdientijd
Sanitair
• Stel bij oudere toiletten de vlotter lager af.
tot 20%/spoelbeurt • (Her)gebruik afvalwater van wastafels en douches na reiniging en gebruik regenwater als spoelwater voor de toiletten, wasmachine en buitenkraan (grijswatercircuit). • Installeer een 6-liter of 4-liter reservoir i.p.v. een 9-liter in de toiletten.
30-50% of 3-5 liter water/spoelbeurt • Installeer een toiletreservoir met handmatige spoelonderbreker. De gebruiker kan de spoeling vroeger stoppen.
+/- 3 liter water/spoelbeurt • Installeer urinoirs. Wist je dat er zelfs waterloze urinoirs op de markt zijn?
30-80% of tot 7 liter
81
TIPS van jullie zelf
“We gebruiken nog enkel lopers i.p.v. tafellakens, en laten deze wassen bij een lokale wasserij in de buurt. Minder was, minder kilogrammen, en bijgevolg minder belasting voor het milieu.”
“Onze toiletten worden gespoeld met regenwater” “We hebben een aantal fietsen die gebruikt kunnen worden door onze gasten. Zelf nemen we ook veel de fiets en stimuleren we onze medewerkers om ook de fiets te nemen.”
“Enkele zaken heb ik kunnen kopen in de kringloopwinkel en ik probeer creatief te zijn bv. mijn afvalemmertjes, marmeren potjes voor theelichtjes, nachttafeltjes, keukengerief, kaders. Ik probeer regelmatig binnen te springen als ik iets nodig heb.”
“De automatisch rol om je handen af te drogen niet op de kleinste stand zetten. Want mensen nemen dan twee blaadjes. Je kan het dan beter op de middelste stand zetten weet ik uit ervaring. We verbruiken hierdoor veel minder papier.”
“Meten = weten! Volg uw energieverbruik op met een goede energieboekhouding. Weten hoe het met uw verbruik gaat, zet u automatisch aan om te gaan zien hoe je kan besparen. U spoort hierdoor onregelmatigheden op in uw verbruik waardoor u kan bijsturen en kosten en nutteloos verbruik kan terugdringen.”
“Bezoek eens een boerenmarkt. Je vindt er een verzameling van allemaal ambachtelijk gemaakte hoeveproducten van lokale boeren. Het bespaart je de moeite om naar individuele boerderijen te rijden. Je hebt er zowel zuivel, groenten, fruit, vlees,… Je kan er ook proeven en zo uitkiezen wat je wilt.”
Voornemens leiden tot niets. Besluiten al tot iets meer. Alleen door te handelen bewijs je jezelf en je omgeving dat het je menens is. (George Parker)
vat de koe bij de horens
Dit boekje werd ontwikkeld door Guidea Illustraties: Guido Zwanenburg Layout & Drukwerk: drukkerij De Windroos nv De informatie in deze brochure werd met de grootste zorg samen gesteld. Guidea, het Kenniscentrum voor Toerisme en Horeca vzw stelt zich echter niet juridisch aansprakelijk voor de juistheid van de aangeboden informatie. In geen geval is Guidea, het Kenniscentrum voor Toerisme en Horeca aansprakelijk voor enige directe of indirecte schade als gevolg van of in verband met de aangeboden informatie uit deze publicatie. De websites die vermeld worden in deze brochure zijn louter ter informatieve titel opgesteld. Guidea vzw als auteur en uitgever van deze brochure kan in geen geval aansprakelijk gesteld worden voor de informatie die verstrekt wordt op deze websites. De informatie die verstrekt wordt op deze websites weerspiegelt niet noodzakelijk de algemene opinie van Guidea vzw. Overname van informatie van deze brochure is toegestaan, mits bronvermelding, behalve indien uitdrukkelijk anders vermeld. ©2011 Guidea - Kenniscentrum voor Toerisme en Horeca vzw
