Persdossier
Duizend ontdekkingen in de Vogezen
2016
Luxembourg
Allemagne Luxembourg
Bruxelles MOSELLE 57
A4
Paris
RN62
A31
LOUVIGNY
METZ
RD392
LUNEVILLE
Le Donon 1008 m
RD59
PLOMBIÈRES-LES-BAINS LUXEUIL-LES-BAINS
HAUTE-SAÔNE 70
A35
Le Champ du Feu 1100 m
RD416 RD8
RIBEAUVILLÉ
RD417
Col de la Schlucht RD430
RONCHAMP
BELFORT A36
Allemagne
RD415
MUNSTER
GUEBWILLER
Le Hohneck 1362 m le Grand Ballon 1424 m RD486 Ballon d’Alsace 1247 m
Plateau des 1000 Etangs
SÉLESTAT
KAYSERSBERG
Col du Bonhomme
GÉRARDMER LA BRESSE RN57 RN66
VESOUL
RD1083
RN59
Parc Naturel Régional des Ballons des Vosges
RN19 RN19
Offenburg
SAINT-DIÉ-DES-VOSGES
LURE
Paris
STRASBOURG
RD1420
Lacs de Pierre Percée
ÉPINAL
REMIREMONT
RD44
MOLSHEIM
BACCARAT
RN420
VOSGES 88
HAGUENAU
A4
E23
BAS-RHIN 67
DABO
RN4
MEURTHE ET-MOSELLE 54
WISSEMBOURG
SAVERNE
SARREBOURG
RN4
A5/A31
Parc Naturel Régional des Vosges du Nord
RD1062
NANCY
Paris
Paris
Karlsruhe
BITCHE
THANN
RD465
COLMAR
Freiburg
HAUT-RHIN 68
MULHOUSE Allemagne Suisse
A35
TERRITOIRE DE BELFORT 90
BASEL
BESANÇON
Paris Lyon
Lyon
Suisse Pays-Bas Belgique
Lille
Allemagne
Luxembourg
Paris Nantes
W E L K O M I N H E T G E B E R G T E D E V O G E Z E N
Suisse
Lyon Italie
Marseille Espagne
Duizend redenen om het Gebergte de Vogezen te ontdekken Het Gebergte de Vogezen is een authentiek gebied. Een land met een ongerepte natuur, venen, dichte dennenwouden, een unieke fauna met lynxen, gemzen, auerhanen… En dan de inwoners, van nature gastvrij en gul. Het Gebergte de Vogezen spreidt een beproefde weerstand ten toon voor het klimaat, het verleden en de tijd. Een ruime keuze uit activiteiten rond de thema’s eenvoud, authenticiteit en samen beleven.
Inhoud
Een fraaie bestemming voor alle seizoenen, uniek!
Hoogtepunten Blz. 4
Ontdek het Gebergte de Vogezen Het gebergte in één oogopslag Belangrijke cijfers
4/5
Het gebergte beslaat 2 regio’s en 7 departementen. Laat u meevoeren door het land van de ‘Sotré’, de schalkse, vriendelijke kabouter die over de schatten van de Vogezen waakt. In dit persdossier doet u voldoende ideeën op voor een of meer informatierijke artikelen. Laat u verrassen door de kwaliteit van het toeristische aanbod op het gebied van gastronomie, wellness, recreatie, cultuur. En sla de unieke evenementen, die u nergens anders zult tegenkomen, vooral niet over.
Nieuw Blz. 6
Tochten (wandelen, fietsen, varen) 6/7 Nieuwe accommodatie 8/9 Erfgoed 9
De partners van de bestemming Gebergte de Vogezen heten u van harte welkom!
Musts Blz. 10
Duizend... vakantietips 10/11 originele onderkomens 12/13 landschappen 14/15 wandel- en fietstochten 16/19 sensaties 20/21 bezienswaardigheden 22/25 specialiteiten 26/27 soorten vakkennis 28/29 feesten 30/33 Communicatiemiddelen 33 Gebergte de Vogezen, ook in de winter! Perscontact
34 36
www.massif-des-vosges.com
Persdossier - 2016
Blz. 02 - 03
Ontdek het
G E B E R G T E
D E
V O G E Z E N
Het gebergte in één oogopslag
2 regio’s - Elzas, ChampagneArdenne, Lorraine - Bourgogne, Franche-Comté
7 departementen Haut-Rhin (68), Bas-Rhin (67), Moezelstreek (57), Vogezen (88), Meurthe-et-Moselle (54), Haute-Saône (70), Territoire de Belfort (90)
590 gemeentes
7357 km2
Lengte: 200 km Breedte: 20 kilometer in het noorden, 4 kilometer ter hoogte van Saverne, 60 kilometer in het zuiden
14 bergtoppen van meer dan 1.000 meter hoog Hoogste top: de Grand Ballon, 1.424 meter
440 000
620 575
hectaren bos
inwoners
met een beroepsbevolking van meer dan 250.000
op een totale oppervlakte van 736.000 hectaren
30
84 inwoners/km
2
waterplassen
waar op sommige plekken gevist en gezwommen kan worden
2 Regionale Natuurparken
Noordelijke Vogezen en Ballons des Vosges
7 natuurreservaten
1 wereldbiosfeerreservaat
983 500 BELANGRIJKE CIJFERS VAN HET GEBERGTE DE VOGEZEN
2 219 000
overnachtingen op campings (bron INSEE 2013)
hotelovernachtingen (bron INSEE 2013)
Het gewicht van het toerisme in het Gebergte de Vogezen Dankzij de diversiteit in het aanbod van gelabelde vakantiewoningen, als aanvulling op hotels, groepsaccommodatie en campings, is één op de drie bedden (34,5%) van het toeristische aanbod professioneel. Deze bedden zijn voornamelijk te vinden in de Hoge Vogezen, in de departementen Vogezen (88) en Haut-Rhin (68). Het Gebergte de Vogezen beschikt ook over een rijk aanbod van toeristische accommodatie van sociale instellingen en verenigingen: meer dan 300 bedrijven en 18.522 bedden (bron UNAT Lorraine -2009).
230 900 bedden, waarvan 80.000 professioneel ofwel 34,5% (bron 3 ORT)
Top 10 toeristische bezienswaardigheden Plaats
Gemeente - Departement
Bezoekersaantal
1
Burcht HautKoenigsbourg
Orschwiller - 67
521 344
2
Snoepfabriek Confiserie des Hautes Vosges
Plainfaing - 88
185 000
3
Centrum voor Gedeporteerde Verzetsstrijders
Natzwiller - 67
173 937
4
Scheepslift van Saint-Louis
Saint-Louis - 57
108 194
5 6 7 8 9
Park Wesserling
Husseren-Wesserling - 68
94 689
Kapel NotreDame-du-Haut
Ronchamp - 70
72 409
Burcht Fleckenstein
Lembach - 67
71 577
Laliquemuseum
Wingen-sur-Moder - 67
66 345
Citadel en Citadelmuseum
Bitche - 57
66 237
Kaashuis
Gunsbach - 68
54 903
10
De 10 meest bezochte plaatsen vertegenwoordigen 64% van het bezoekersaantal, ofwel een kleine 1,4 miljoen bezoekers. Haut-Koenigsbourg staat bovenaan de lijst met 24% van het bezoekersaantal. Hierbij moet vermeld worden dat de burcht vlakbij de Apenberg en het Roofvogelpark ligt (buiten het Gebergte). Deze drie plaatsen, rond de Haut-Koenigsbourg, vertegenwoordigen 37% van het bezoekersaantal. Het Gebergte de Vogezen heeft uiteraard nog andere opmerkelijke plaatsen, maar niet iedereen houdt consequent hun bezoekersfrequenties bij, zoals: • La Grande Crête • Ballon d’Alsace • Mont Sainte-Odile
Zomertoerisme 61% van het totale aantal hotelovernachtingen in 2011 Beoefende activiteiten tijdens de zomervakantie (bronnen SDT DGCIS TNS Sofres Atout-France - 2011):
36%
35,5%
25,5%
17,8%
12%
12%
11%
10%
8%
7%
6%
5,9%
5,8%
3,7%
3,6%
Stedenbezoeken
Marktbezoeken
Andere bezoeken • natuurgebieden
Bezoeken van natuurreservaten
Tochten van enkele uren
Gastronomie • wijn
Zwemmen • strand
Fietsen • mountainbiken
Musea • exposities
Shopping in steden
Teamsporten
Wandeltochten
Recreatieparken
Bedrijfsbezoeken
Festivals • concerten
Persdossier - 2016
Blz. 04 - 05
Lange afstanden ®
Lange tochten maken is een kunst apart, die met mildheid bedreven dient te worden. Lopen, pauzeren, observeren, leren, eten, slapen... Betreed de kring van degenen die wandelen tot levenskunst verheffen.
XXXXXXXX) (© XXXXXXXXXXX : XXXXXXXXXXXXXX
/ PHOTO COUVERTURE MARQUES DÉPOSÉES GR PAYS SONT DES
Traversée du M
assif
d e s Vo s g e s
balisage Club Vosgien
GR 5 GR 53
NIEUW
SENTIER DE GRANDE
RANDONNÉE, GR,
PRIX : 8
-2-7514-0756-7
MAS TRAVERSÉE DU
SIF DES VOSGES
> GR 5
rment
®
onnée Grande Rand
lles vité ons mets s en
Réf. 502
GR
GR
Plus de 20 jours
de randonnée
NIEUWE WANDELGIDS GR® 53 eN GR®5 Traversée du Massif des Vosges
De langverwachte negende uitgave van de ‘Traversée du Massif des Vosges’ beschrijft een wandeltocht van 542 kilometer die u in eigen tempo loopt. 200 full color pagina’s met IGN-kaarten (1:25.000) en talloze themateksten om het Gebergte te ontdekken: burchten, bergtoppen met vergezichten, meren, grote bossen met veel boomsoorten, uitgestrekte bergweiden... een absolute must voor langeafstandslopers! Collectie Grande Randonnée – Réf. 502 Kaarten IGN schaal 1 : 25 000 Te koop in de boekenhandel Prijs: € 16
WANDELTOCHT LANGS HET ERFGOED VAN HET GEBERGTE DE VOGEZEN
Ontdek in een veertigtal etappes natuurlijk en historisch erfgoed in het Gebergte. Stel zelf uw wandelprogramma samen met behulp van de talloze in- en uitstapmogelijkheden met het openbaar vervoer. PDF-bestand en GPX-track te downloaden van: www.massif-des-vosges.com rubriek Wandelen
HORS-SÉ
RIE
De ‘Traversée du Massif des Vosges’ (GR®5 et GR®53) wordt hoogstwaarschijnlijk het eerste Franse wandelpad van het label ‘Leading Quality Trails – Best of Europe’. Zo ja, dan ondertekent deze internationale erkenning de kwaliteit van een wandelroute van 440 kilometer van Wissembourg naar Belfort. Het pad is daarmee het langste wandelpad met label in Europa. Dit label getuigt van de kwaliteit van de route, de uitrusting, de landschappen en de diensten onderweg - dankzij een actieve samenwerking tussen de verschillende wandelinstanties in het Gebergte - en zal waarschijnlijk de bekendheid van de route onder zowel Franse als buitenlandse wandelaars verbeteren.
Wandelgids, gewijd aan drie GR® de Pays van 7 tot 9 dagen elk, met omwegen van 2 tot 5 dagen, en niet te vergeten 38 dagtochten. Ontdek in eigen tempo adembenemende landschappen, een vorstelijk bos en talloze stroompjes in een streek die zich uitstrekt tussen Deodatië en Vologne. www.ffrandonnee.fr/boutique/ topo-guide.aspx?ref=880
PASSION VOSGES
Dans ce numéro
EUROPEES LABEL VOOR WANDELPADEN
NIEUWE WANDELGIDS OVER DE BLAUWE SKYLINE VAN DE VOGEZEN
31 CIRCUITS PÉDESTRES
BALADES ET
DÉCOUVERTES
NEUWILLER-LÈS-SAVERNE SAINT-JEAN-SAVERNE MARMOUTIER SAINT-QUIRIN ESCHAU NIEDERHASLACH SENONES MOYENMOUTIER ETIVAL MONT SAINTE-ODILE NIEDERMUNSTER ANDLAU BAUMGARTEN SAINT-DIÉ-DES-VOSGES DUSENBACH KAYSERSBERG PAIRIS LES TROIS-EPIS MUNSTER REMIREMONT GUEBERSCHWIHR LAUTENBACH MURBACH GUEBWILLER THANN LUXEUIL MASEVAUX OTTMARSHEIM LUCELLE
+ UN CIRCUIT DE TROIS JOURS
Autou r des ABBAYES du MASSIF VOSGIEN
Passion Vosges ABDIJEN
In deze special van Passion Vosges staan meer dan 30 wandeltochten van enkele uren of een dag, rond 30 abdijen in het Gebergte, en een tocht van 3 dagen die verschillende bezienswaardigheden verbindt, voor wandelfanaten. www.abo-online.fr/passionvosges-balades-autour-desabbayes.html
NIEUW PAD Albert SCHWEITZER
Aangelegd ter nagedachtenis van Dr. Albert Schweitzer* tussen Kaysersberg (vertrekpunt bij zijn geboortehuis) en Gunsbach waar hij opgroeide. De Club Vosgien heeft de markering van de paden zo georganiseerd dat de tocht van 25 kilometer in beide richtingen gelopen kan worden. Reken in totaal op 8 uur wandelen, verdeeld over een of twee dagen vanwege het grote aantal hoogtemeters. * Nobelprijs voor de vrede in 1952
Een tocht op de fiets... of met de boot NIEUW GRENSOVERSCHRIJDEND FIETSPAD
Dit pad verbindt de steden Bitche (57) en Pirmasens (D). Het is een aanvulling op het bestaande pad van Schorbach naar Saint-Louislès-Bitche en draagt de bijnaam ‘Rückenwind’. Er zijn e-bikes te huur voor degenen die graag met zo min mogelijk inspanning fietsen.
GEMARKEERDE SPORTIEVE ROUTES EN EEN SPECIALE APP
De mobiele app BIKE.vosges (88) geolocaliseert 9 pittige circuits. Laat u leiden op de 764 kilometer gemarkeerde routes en profiteer via videoclips van de tips van Nacer en Rayanne Bouhanni, Jean-Patrick en Damien Nazon, Steve Chainel, Grégoire Balland, Sébastien Serrière en Christophe Bétard, sportfietsers die meewerkten aan het project. www.bike.vosges.fr Fietsroutes en -tochten in de Elzas op: www.alsaceavelo.fr
ONTDEK DE NIEUWE WEBSITE OVER RONDTREKKEN IN DE HAUTE-SAÔNE
Wandel- en fietstochten, paardrijden, varen op de Saône. www.balade-haute-saone.fr
Vervoer PENDELBUS SUNDGAUER BUSSLI RIJDT WEER
De zomerbus die in 9 gemeentes van de Sundgau (68) stopt, rijdt de komende zomer weer tussen het station van Leymen (eindpunt van de tram van Bazel) en Ferrette. www.sundgauer-bussli.fr
Activiteiten in de natuur NIEUWE START VOOR HET SKIGEBIED VAN GASCHNEY
Het skioord heeft een met Gérardmer verbonden trailspot geopend (vier circuits van verschillende afstanden en niveaus, één verticale). De fietsers profiteren van een systeem met getimede klimparcoursen dankzij de app Timtoo. Winter: er is een markering voor toerskiën uitgezet.
Dossier de presse Persdossier - 2016- 2016
06 -607 Blz. pages -7
Nieuwe accommodatie De vakmensen van het toerisme in het Gebergte de Vogezen grijpen elke gelegenheid aan om te investeren in kwaliteit en gastvrijheid om zichzelf te overtreffen.
Le Tilleul Cleebourg
(67) Vlakbij Wissembourg, in het hart van het wijngebied van het Regionaal Natuurpark van de Noordelijke Vogezen. Het restaurant krijgt er in 2016 een hotel met 13 kamers bij.
Le chalet de la Royotte Gérardmer
(88)
NIEUW
Hotel-restaurant Villa René Lalique Wingen-sur-Moder
(67) La Villa, gebouwd door René Lalique in 1920, is volkomen gerenoveerd en ingericht als hotel-restaurant van hoge standing, met zes unieke suites. Jean-Georges Klein, driesterrenchef, zwaait de scepter in de keuken. www.villarenelalique.com
La Campalune au Rimlishof - Buhl
(68) De Campalune is een soort ufo, een hangende structuur op een hoogte van meer dan 5 meter tussen vier bomen aan de rand van het bos. Een toverachtige, romantische accommodatie midden in de natuur. http://rimli.com/campalune/
Gîte Rectangle Hommert
(57) Eco-biologische vakantiewoning Clévacances, comfortabel en licht, in een natuurlijke omgeving op een hoogte van 400 meter in de westelijke Vogezen (Moezelstreek). Buiten: een op hout gestookte warme tobbe! www.gite-ecologique.fr www.moselle-tourisme.com
De moeite waard: een nieuwe vakantiewoning van topkwaliteit voor 8 à 10 personen in de Merenvallei, tussen Gérardmer en Xonrupt. Verfijnde inrichting op het thema bergen. www.clevacances.com/fr/ location/36180#comments
Camping du Mettey Vagney
(88) Behalve kale plaatsen verhuurt deze viersterrencamping (Europees Ecolabel) 10 comfortabele ecologische chalets, waarvan 1 voor rolstoelgebruikers, geplaatst aan de rand van het bos met uitzicht op de vallei. Rust en natuur voeren de boventoon! www.campingdumettey.com
Erfgoed De parels van het verleden betreden via de modernste technologieën, een ware uitdaging voor de culturele en historische plaatsen van het Gebergte de Vogezen.
Domaine du Hirtz Wattwiller
(68) Luxe en welbehagen in dit toeristische complex 3* (studio’s en lodges) van het landgoed. Herberg, spa en hotelaccommodatie met een ecologisch tintje voor een unieke ervaring. www.domaine-hirtz.com
baccarat MUSEUM EEN ZEE VAN LICHT
(54) De kristalfabriek van Baccarat opent dit compleet gerestaureerde museum in het ‘kasteel’ - de voormalige woning van de fabrieksdirecteur - in het kader van 250 jaar perfectie. Deze uitzonderlijke ruimte is een legendarische weerspiegeling van Baccarat: de museumstukken getuigen van de vakkennis van de glasblazers, slijpers, graveerders en vergulders, die hun werk gestaag voortzetten. De expositie eindigt op sprookjesachtige wijze met een tafel die gedekt is met stukken uit de grootste koninklijke bestellingen: tsaar Nicolaas II, de Japanse keizer Mutsuhito en de maharadja van Kapurlatha. Baccarat Museum Cour des Cristalleries - Baccarat - www.baccarat.fr
BRANDWEERMUSEUM VAN DE ELZAS Vieux-Ferrette (68)
Bluets & Brimbelles Saulxures
(67) Dit nieuwe maison d’hôtes beschikt over 4 stijlvolle kamers en serveert een table d’hôte. Pluspunt: lessen in banketbakken en tochtjes in Lelijk Eendje. www.bluetsetbrimbelles.fr
Het museum vertoont de ongetwijfeld grootste collectie brandweermateriaal in Frankrijk. Open van 1 april t/m 31 oktober, dinsdag t/m zondag, 10-18 uur – van 1 november t/m 31 maart: open op afspraak voor groepen vanaf 10 personen. www.sundgau-sudalsace.fr
HERDENKINGSMUSEUM VAN DE LINGE (68)
Na twee jaar verbouwing ontvangt het nu drempelloze (voor rolstoelgebruikers toegankelijke) Museum van de Linge u in een nieuwe ruimte, uitgebreid met een nieuwe Duitse loopgraaf. www.linge1915.com
MOBIELE APP ‘FRONT DES VOSGES 14-18’
BURCHTEN
Ludieke, leerzame app - beschikbaar in Frans, Duits en Engels -, toegankelijk zonder verbinding, ontworpen om de historische plaatsen van de Eerste Wereldoorlog op het Front van de Vogezen te ontdekken. Verbazingwekkende beelden in augmented reality and 3D-modelvorming. www.front-vosges-14-18.eu
De workshops ‘Bouwers van Burchten’ streven naar een herwaardering van het erfgoed en het werk van vrijwilligers die zich inzetten voor het behoud van de gebouwen. Iedereen die wil meewerken aan het onderhoud en het herstel van deze plekken is welkom! www.chateaux-forts-vivants.fr
HEROPENING VAN DE SCHEEPSLIFT SAINT-LOUIS-ARZVILLER
Burchten- en Vestingroute van de Elzas vanuit de lucht (67-68) Een vlucht per drone boven de Burchten- en Vestingroute, het panorama van 360° is uniek! Op www.youtube.com: ‘Route des Châteaux et Cités Fortifiées d’Alsace’
(57) Na een sluiting wegens verbouwingswerkzaamheden is de scheepslift weer open, van april tot oktober. (zie blz. 22) www.plan-incline.com
Persdossier - 2016
Blz. 08 - 09
D u izend
vakantietips
Tocht door het land van de Duizend Meren, te voet, op de mountainbike of te paard In het zuidwesten van het gebergte, slapen in chambre d’hôte 3 aren (volpension) en routebeschrijving.
Arrangementen voor elke portemonnee
www.destination70.com
Het Gebergte de Vogezen maakt het u gemakkelijk met een ruime keuze uit all-in arrangementen voor een zorgeloze vakantie voor een scherpe prijs.
TOCHTEN
> Meer info op
www.espace-randonnee.fr
> Meer info op
Terravia
Vanaf
€ 695
8 dagen / 7 nachten (per persoon)
Mountainbiketocht Elzas, Vogezen en Donon
> Meer info op
www.voyages-maorn.fr
Vanaf
€ 575
7 dagen / 6 nachten (per persoon)
Wandeltocht ‘Tour des Ballons des Vosges’ Met begeleiding en in volpension (excl. drank).
Vanaf
€ 659
> Meer info op
www.tourdesballonsdesvosges.com
3 dagen op de mountainbike door de bergen van de Donon (Vogezen/Elzas), overnachting in hotel 2* met zwembad (minstens 5 personen).
€ 130
3 dagen / 2 nachten (per persoon)
Wandeltocht ‘Traversée des Hautes Vosges’ Wandelen op een hoogte van 600-1.400 meter door bergweiden en over paden met uitzicht op het gebergte.
Passen in de Vogezen en Wijnroute van de Elzas op de toerfiets 6 etappes tussen Straatsburg en Colmar: een combinatie van sport en plezier. Ontdek in deze meerdaagse tocht het gebergte via tradities, gastronomie en geschiedenis.
Vanaf
> Meer info op
7 dagen / 6 nachten (per persoon)
Wandeltocht ‘Alsace médiévale’
Vanaf
€ 275
3 dagen / 2 nachten (per persoon)
De middeleeuwse Elzas, van Saverne naar Munster tussen de bergen en de Wijnroute. > Meer info op
www.espace-randonnee.fr
Vanaf
€ 799
10 dagen/9 nachten (per persoon)
WELLNESS
DUURZAAM TOERISME
Vakantie in spa ‘Les chênes blancs’ Wellnessritueel van FORê l’effet Vosges® en plaatselijke gastronomie in hotel 4*. > Meer info op
Wijnpauze in Kaysersberg
Vanaf
€ 209
In stijlvol hotel, inclusief ontbijt en streekdiner met proeven op thema bij een wijnboer.
Vanaf
€ 130
> Meer info op
www.parenthese-vigneronne.com
2 dagen / 1 nacht (per persoon)
www.for-e.fr
2 dagen / 1 nacht (per persoon)
VAKKENNIS
GEZIN Sensationele vakantie met het gezin in het Gebergte de Vogezen
Vakantie ‘aardse sterren’ in de Noordelijke Vogezen
la Bresse In hotel 3* label Famille Plus® met een dag sensationele activiteiten voor 2 volwassenen en 2 kinderen van jonger dan 5 jaar.
Weekend kunst en cultuur in Bitche, in hotel 3*, diner in het sterrenrestaurant van het hotel en bezoek aan de glasblazers.
> Meer info op
www.labresse.net
Vanaf
€ 296
> Meer info op
www.moselle-tourisme.com
2 dagen / 1 nacht (4 personen)
Vanaf
€ 102
2 dagen / 1 nacht (per persoon)
Andere aanbiedingen zijn te vinden in de folder ‘Séjours dans le Massif des Vosges’ en op de website www.massif-des-vosges.comnl/accommodatie/tips...htm
Persdossier - 2016
Blz. 10 - 11
Originele onderkomens Bulles et une nuit Obersteinbach (67) Klingenthal (67) Le Valtin (88) Rougemont le Château (90) Slapen in een bel: voeten op de grond, hoofd tussen de sterren! > Contact 07.81.44.42.68 www.bullesetunenuit.fr
La Chaumière aux Lutins Le Frenz-Kruth (68) Een ‘kabouterhut’ in de Elzas, anders dan anders, helemaal van hout, zonder elektriciteit of water, in een weide aan de rand van het bos. Droogtoilet naast het huisje en eigen terras. > Contact www.hotel4saisons.com/ chaumiere-aux-lutins
WIGWAMKAMP Croc Blanc Cirey-sur-Vezouze
Les cabanes du Chêne Rouvre Saint-Dié-des-Vosges
(54)
(88)
Geniet van de accommodatie in wigwams en de activiteiten rond het ontdekken van de wereld van de Amerikaanse Indianen. Witte Hoektand en Jack London zijn vast in de buurt! > Contact www.campindien.com
Twee nieuwe comfortabele boomhutten, verscholen in de groene kruin van een schitterende zomereik. Label Clévacances Insolite. Pluspunt: omheinde tuin voor de kinderen. > Contact http://cabanes-du-chenerouvre.fr
Le Domaine des Ballastières Champagney (70) Camping des Ballastières ligt in een vredige omgeving aan de voet van de bergen van de Vogezen. > Contact www.campingdesballastieres.com
JOERT l’ autre monde LE Hohwald (67)
BOOMHUTTEN VAN LE Goutty Grandfontaine (67)
VAKANTIEWONING Les coccinelles Saintecroix-aux-mines (68)
Slaap in een joert en maak een originele wereldreis. Deze ruime tent in de natuur beschikt over een ‘kookhut’, een ‘washut’ met droogtoilet, een fontein met bronwater en een waterzuiveringsbekken met planten. > Contact www.layourte-unautremonde.fr
Zin in ontspanning, even bijtanken, even er tussenuit? In een paar muisklikken bent u bij ons. Ervaar de boomhutspirit tot op het bot en schud de avonturier in u wakker! > Contact www.cabanes-du-goutty.fr
Tijdens uw vakantie in vakantiewoning ‘Les Coccinelles’ ontdekt u een nieuwe accommodatievorm in het teken van ontspanning, verwondering en terug naar de natuur. Vind uw veerkracht terug en doe waar u zin in heeft! > Contact www.gite-insolite.fr
VAKANTIEWONING ‘Les coccinelles’TurquesteinBlancrupt(57) Uiterst comfortabel en modern houten huis aan de voet van de Donon. 100 m² woonruimte en 100 m² terras, ideaal voor een vakantie met een groep. Toegankelijk voor rolstoelgebruikers. > Contact www.gite-les-coccinelles.com www.moselle-tourisme.com
Le Chalétang Sermamagny (90) Domaine de Chalétang is een origineel minidorpje van vakantiehuizen: vrijstaande chalets, hut in de bomen, woonwagen… Niet te vergeten het omheinde boomrijke park met waterplas, het verwarmde buitenbad en de wellnessruimte met jacuzzi en sauna. Plaats voor 30 personen. > Contact www.chaletang.com
WOONWAGENS Buhl Lorraine (57) Een comfortabele overnachting in een houten woonwagen. Geniet zowel ‘s zomers als ‘s winters van de natuurlijke omgeving. Comfort, terras, en als topper een eigen warme tobbe. > Contact http://latelierhomenatur5.wix. com/lesroulottesdebois www.moselle-tourisme.com
Persdossier - 2016
Blz. 12 - 13
D u izend
landschappen Musts
BERGKAMROUTE EN BERGWEIDEN De Bergkamroute, een klassieker, is het belvedère van de bergen van de Vogezen. Een vrij uitzicht van 360°, een land van bergweiden die hun grasmat uitrollen voor comfortabel wandelplezier in een omgeving met een rijke biodiversiteit. Originele rotsformaties, paden in de lucht en verre excursies, een totale verwondering staat u te wachten.
Het Gebergte de Vogezen kijkt terug op een ver verleden, dat van het quartair, toen de gletsjers geduldig de streek vormden en de landschappen van vandaag tekenden: bergkammen op afgeronde bergtoppen, diepe dalen, meren en keteldalen, venen en bergbossen… De bergen van de Vogezen zijn gepatineerd door de tijd, voorzien van hoogteverschillen met veelzijdige landschappen. Aan de oostkant, in de Elzas, dalen de hellingen steil af naar de vlakte. Bossen van kastanjebomen, sparren en dennen torenen boven het wijngebied van de Elzas. De bergen aan de westkant dalen geleidelijk aan af naar de Lotharingse hoogvlakte. Een land van meren en uitgestrekte bossen met loofhout en honderdjarige naaldbomen. Het Gebergte de Vogezen, een streek vol contrasten, is doorkruist met paden langs meren, door dalen en bossen. Via sommige paden bereikt u bergtoppen vanwaar u bij helder weer de Alpen ziet. Puur genot!
MERENROUTE De meren van de Vogezen, ontstaan tijdens het smelten van de gletsjers, doen denken aan het hoge Noorden. De ongerepte schoonheid is het hele jaar door een belevenis. ‘s Zomers kan het er druk zijn, maar in de andere seizoenen ervaart u onvergetelijke momenten dankzij de steeds veranderende kleuren.
DONON EN HET DAL VAN DE BRUCHE Het land van de roze zandsteen, beukenbossen en grote naaldwouden. De mythische top van de Donon van 1.009 meter hoog en de Gallo-Romeinse tempel torenen hoog boven het dal van de Bruche, Villé en Sainte-Marie-auxMines aan de kant van de Elzas. De kant van Lorraine is een ander verhaal, dat van abdijen en meren, zoals Pierre-Percée.
REGIONAAL NATUURPARK VAN DE NOORDELIJKE VOGEZEN EEN PAREL OP DE LIJST VAN DE UNESCO Ballon d’Alsace, Grand Ballon eN HoHneck, HOOGSTE TOPPEN VAN HET GEBERGTE
De route tussen de ‘ballonnen’ van de Vogezen is een ware ontdekkingsreis, die over een afstand van 150 kilometer de Ballon d’Alsace (1.247 m), de Grand Ballon (1.424 m) en de Hohneck (1.363 m, half in Lorraine half in de Elzas) verbindt. Een ontdekking in situ van de blauwe skyline van de Vogezen!
VLAKTE VAN DE DUIZEND MEREN Waterplassen, heidevelden, berkenbossen en naaldwouden, weilanden en dorpen vullen het unieke landschap van het Plateau des Mille Etangs in de Haute-Saône, 12.000 jaar geleden uitgeslepen door gletsjers. Een heus sprookjeslandschap. De Vogezen in de Saône zijn waterrijk en hebben een zeldzaam, kwetsbaar ecosysteem.
Wereldbiosfeerreservaat van de UNESCO vanwege het rijke natuurlijke erfgoed en de ondernomen acties op het gebied van natuurbescherming en -beheer. Het Regionaal Natuurpark toont een feilloze inzet ten dienste van natuurbehoud en wetenschappelijk onderzoek voor het welzijn van de mens. Op 12 januari 1989 voegde het Regionaal Natuurpark van de Noordelijke Vogezen zich bij de andere 400 door de UNESCO op wereldniveau onderscheiden grondgebieden, opdat iedereen nog zo lang mogelijk moge genieten van deze ongerepte, unieke natuur!
REGIONAAL NATUURPARK BALLONS DES VOSGES
WIJNROUTE VAN DE ELZAS Een rijk gevarieerd, wereldberoemd wijngebied tussen Marlenheim en Thann. Deze toertocht met de auto volgt de uitlopers van de oostkant van het Gebergte de Vogezen en zit vol met subtiele smaken en onvergetelijke beloftes. Ontdek een streek die zich heeft weten aan te passen zonder zijn spirit te verliezen.
Neem een voorproefje op een bezoek aan de landschappen op www.massif-des-vosges.com rubriek Het gebergte ontdekken
De grote bergkam met dalen in de Elzas, Lorraine en de Franche-Comté was de beweegreden om het Regionaal Natuurpark Ballons des Vosges op te richten. De Vlakte van de Duizend Meren is de tweede natuurlijke bijzonderheid van het park. Het zuiden van het Gebergte de Vogezen heeft een aantal zeldzame biotopen zoals bergweiden, venen, beukenen dennenbossen, eiken- en beukenwouden, kalkgraslanden, beken en riviertjes, meren en waterplassen. Deze zeer verschillende milieus hebben allen een ongerepte, specifieke flora en fauna.
Persdossier - 2016
Blz. 14 - 15
D u izend
wandel- en fietstochten...
20 000 KILOMETER GEMARKEERDE EN ONDERHOUDEN PADEN IN HET GEBERGTE
Meer info op www.massif-des-vosges.com voor al onze tips voor tochten
EN WAAROM NIET OP EEN SEGWAY? De Segway is een uiterst milieuvriendelijk vervoersmiddel: geluidloos en zonder CO²-uitstoot. In het Gebergte de Vogezen zijn diverse circuits te rijden met de crosscountry-uitvoering van de Segway, in Markstein, Lac Blanc, de vallei van Guebwiller, de dalen van de Doller en de Thur… Pret gegarandeerd! www.funmoving-gyropode-en-alsace.com
Dit betekent op zich niet veel, tenzij u het toepast op de rode draad die alle punten van deze cartografie van het Gebergte de Vogezen verbindt. Ofwel, het aantal ontdekkingen, ontmoetingen, inzichten die de buitengewone diversiteit van de plaatsen, landschappen en diverse ervaringen beklemtonen. Dit toegankelijke en authentieke gebergte, op korte afstand van steden, stelt zich open voor liefhebbers van wandelen en fietsen, ongeacht hun conditie en niveau. De kaart van het Gebergte de Vogezen lijkt op een avonturenboek waarin alles kan. Lopen, rijden, alleen of met het gezin, versie expert of eerder ontdekking, korte of lange afstanden, een dag of meerdere dagen, botanische of wijnkundige invalshoek, gewoon rustig wandelen of op onderzoek uit... Hier zijn activiteiten zoals bijtanken, diep ademen, loslaten volledig onder controle. Verdwalen kan niet op deze perfect gemarkeerde routes, waarvan enkele toegankelijk zijn voor mensen met functiebeperkingen die gebruik kunnen maken van specifieke voorzieningen. Voeg aan het wandelplezier nog andere geneugten toe, zoals een smakelijke pauze in vakantiehuizen, trekkershutten, chambres d’hôtes, hotels of fermes-auberges... en u krijgt een goed beeld van de rijkdommen van dit stukje bergen, beroemd om zijn blauwe skyline.
te voet BERGGIDSEN Onder leiding van erkende berggidsen ontdekt u het Gebergte de Vogezen op een veilige manier. Deze professionals uit de bergen delen hun passie voor hun omgeving, maar ook hun kennis over de flora, fauna en de geschiedenis van hun land en de inwoners. Meer informatie op http://massifdesvosges.lesaem.org
®
ROND DE Ballons des Vosges
GR Réf. 502
constitu ct car, loin de nte activité permis une importa de leurs cols, et des Ballons Vosges du Nord sommets ls régionaux des x forts en ruines, riches en ects variés : château forêts abondantes tourbières, lacs, flore. la de et ration de la faune rc Parment
XXXXXXX) XX (© XXXXXXXXXXXX
donnée
exclusivité FFRan
Traversée du M
assif
des Vo s g e s Plus de 20 jours
de randonnée
Voor geoefende tot zeer geoefende wandelaars: 15 tot 20 km per dag en 680 à 900 hoogtemeters per dag. www.tourdesballonsdesvosges.com
balisage Club Vosgien
GR 5 GR 53
: 8 CODE PRIX
6-7
SENTIER DE GRANDE
ISBN 978-2-7514-075
RANDONNÉE, GR,
GR PAYS SONT DES
MARQUES DÉPOSÉES
/ PHOTO COUVERTURE
: XXXXXXXXXXXX
és , entretenus, sécuris au dos ieurs jours, sac itinéraire : pour préparer son ens d’accès... IGN ssociée aux cartes
GES MASSIF DES VOS TRAVERSÉE DU
> GR 5
Jean-Ma
®
onnée Grande Rand
GR
sif des Vosges , elles er une barrière
Leg gerust uw lot in handen van de Berggidsen, ze zijn gespecialiseerd in het begeleiden van wandeltochten. De ‘Ballonnentocht’ is ronduit origineel. Bovendien zonder rompslomp, want accommodatie, eetgelegenheid en bagagevervoer zijn allemaal geregeld. Deze tocht van 2 tot 17 dagen vertrekt uit Remiremont naar de paden en wandelwegen die de geschiedenis van deze ‘Heilige Berg’ onthullen via belangrijke plaatsen uit het Verzet, geologische bijzonderheden en natuurlijk adembenemende berglandschappen.
‘Traversée du Massif des Vosges’ - FFRandonnée 200 pagina’s 9e uitgave GR®- Mei 2015 € 16 Verkrijgbaar in boekenhandels en via de online boetiek.
Persdossier - 2016
Blz. 16 - 17
op de fiets FIETSERS KUNNEN ALLEEN MAAR HOUDEN VAN HET GEBERGTE DE VOGEZEN!
GROENE ROUTE VAN COLMAR NAAR CONTREXÉVILLE ...ongetwijfeld omdat de bergen afwisselende prestatieniveaus bieden: van toertochtje tot pittig circuit. De moeite waard op de racefiets of de mountainbike, in afdalingen, enduro’s, maar ook op de e-bike!
GRENSOVERSCHRIJDENDE FIETSROUTE Eurovélo 5 Dit stuk van de Via Romea Francigena gaat via de Rijnvlakte langs de Ill en vervolgens langs de schaduwrijke oevers van het kanaal van de Bruche naar de voet van de Vogezen. De Wijnfietsroute van de Elzas loopt parallel met de Wijnroute van de Elzas, over berghellingen en door schilderachtige dorpen. Overbodig om te vermelden dat het een route vol verrassingen is!
Fietsroute ter ondersteuning van de Franse-Duitse vriendschapsband, opgezet in 1960 door Joseph Rey, toenmalig burgemeester van Colmar en actief voorstander van de FransDuitse verzoening. De Groene Route is een verbindt Lorraine, Elzas en BadenWürtemberg, rijkelijk voorzien van historische plaatsen, culturele bijzonderheden en mooie landschappen, zoals het stuk Colmar-Contrexéville door het Gebergte de Vogezen. www.gruene-strasse.de
www.alsaceavelo.fr/itineraires/les-eurovelo-routes/ eurovelo-5-via-romea-francigena-37.html
LOCALS GETUIGEN JULIEN ABSALON
“
HET GEBERGTE DE VOGEZEN IS EEN IDEAAL SPEELTERREIN dat voor iedereen, zowel gezinnen als sporters, toegankelijk is. Ik heb nog nergens anders een zo compleet trainingsterrein gevonden met rotsachtige parcoursen, uitstekende wortels onder de dennen, laag loofhout, steile hellingen… Een optimale diversiteit, heel geconcentreerd, totaal verschillende, nog niet verstedelijkte dalen, het plezier van mountainbiken in alle vrijheid… Geboren en getogen in Rémiremont, Vogezen (88) • Tweemaal Olympisch kampioen (Athene 2004 en Peking 2008) • 5 wereldtitels mountainbike • 13 Franse titels
FIETS MET ELEKTRISCHE AANDRIJVING
voie verte VAN DE HOGE VOGEZEN Deze voor iedereen toegankelijke piste, een voormalige spoorlijn van 53 kilometer lang, ligt tussen de bergen in de dalen van de Moezel en de Moselotte. Wandelaars, fietsers, skeelers, rolskiërs, langlaufers, de piste leent zich voor elke motorvrije sport. Het voormalige station van Cornimont is het vertrekpunt van deze Voie Verte die door velden, dorpen, kloven en bergen gaat. Puur plezier! www.lavoieverte.com
Na zijn intrede in de steden, trekt de elektrische fiets nu ook de bergen in, zonder de hoogteverschillen te vrezen. Het is een uitmuntende manier om het Gebergte de Vogezen zonder al te veel inspanning te ontdekken. De e-bike is tegenwoordig zo goed ontwikkeld, dat bergroutes, uitzichtpunten en panorama’s moeiteloos zijn te bereiken. Kijk voor meer info op de website van het netwerk Movelo®. U kunt bij alle partners gemakkelijk een e-bike huren. www.moveloalsace.fr
MYTHISCHE PASSEN VAN DE TOUR DE FRANCE De passen in het Gebergte de Vogezen hebben een bijzondere smaak. De Planche des Belles Filles heeft een glorieus debuut gemaakt in 2012 als finish van een etappe van de Tour. Sindsdien is deze pas een must voor wielrenners die de klim op de vuist willen nemen. Let op, overschat uw krachten niet, het laatste stuk is weggelegd voor de meest ervaren klimmers. www.stationdelaplanche.fr
MOUNTAINBIKE: TRAVERSEE DU MASSIF DES VOSGES, VAN WISSEMBOURG NAAR THANN Voor liefhebbers van natuur en cultuur. Deze gemarkeerde route van 14 etappes van de Fietsliga van de Elzas verbindt de toppen van het Gebergte de Vogezen vanaf de Grand Wintersberg (581 m) tot aan de Grand Ballon (1.424 m) via het Regionaal Natuurpark van de Noordelijke Vogezen en dat van de Ballons des Vosges. www.alsaceavelo.fr/ itineraires/traversee-massifdes-vosges-vtt.html
La Bresse, LOSGAAN IN HET BIKEPARK Afdalen, freeride, enduro cross country, pump track, in het bikepark van La Bresse kan het allemaal. Met meer dan 50 kilometer pistes en 14 gemarkeerde trails verzadigen zowel beginners als experts hun behoefte aan sensatie. Open van half mei tot half september, te bereiken met de stoeltjeslift van Vologne. www.bikepark-labresse.labellemontagne.com Ook de moeite waard: het bikepark van Lac Blanc (68) www.lacblanc-bikepark.com
Persdossier - 2016
Blz. 18 - 19
D u izend
sensaties
In de lucht, op het water, in de sneeuw of op zijwegen, test uw capaciteiten om gewichtloos een spannende wereld vol avontuur te betreden. Sterke sensaties gegarandeerd…
ZIN IN AVONTUUR Het zich bevrijden van verplichtingen hoort bij het avontuur. Ga een weddenschap aan met uzelf en test de bungeejump, de ludieke parcoursen tussen de boomtoppen, en zelfs trekking door de lucht. Keer veilig uw gewoontes de rug toe in een van de acht avonturenparken in het Gebergte de Vogezen.
Bol d’Air - La Bresse
Deze natuurlijke plek biedt veelzijdige activiteiten voor het gezin, van recreatie tot extreme sporten: parapente, zoeven door de lucht op de Fantasticâble, bungeejump, Big Air Jump... het luchtledige heeft geen geheimen meer! Niet te vergeten de accommodatie natuur en de ‘Clairière aux Cabanes’ voor een droomvakantie. www.bol-d-air.fr
Avonturenpark Meer van Pierre Percée
Klimparcoursen in de bomen, reuzentokkelbaan over het meer, bungeejump, katapultavontuur, dit park biedt activiteiten zonder grenzen. En als de adrenaline weer op peil is, profiteer dan van de stilte en het zachte geruis van de roeiboten op het meer. www.aventure-parc.fr/pays-des-lacs
Klimpark Ballon d’Alsace
Avonturenparcours in de natuur, in het hart van de Ballon d’Alsace, met een introductie op kabelfietsen, uniek in Frankrijk: een wandeling door het luchtruim. www.acropark.fr
ZIN IN VLIEGEN
ZIN IN ONTSPANNING Wat is er nu ontspannender dan een lekker warm bad in bronwater, met een prachtig uitzicht op de bossen, die op hun beurt al even weldadig zijn? Het Gebergte de Vogezen heeft zijn natuurlijke bronnen weten te benutten als ware wellnessmiddelen. Kuurbaden, lichaamsbehandelingen, spa’s en cosmetica, gun uzelf ontspanning en kies voor 100% natuurlijke arrangementen.
Thermen die sinds de oudheid bekendheid genieten
U ziet er gegarandeerd goed uit na een bezoek aan de kuuroorden die hun bronwater uit de Vogezen halen: Niederbronn-les-Bains en Plombières-les-Bains. En in de nabije omgeving Morsbronn-les-Bains, Luxeuil-les-Bains en Bainsles-Bains.
FORê l’effet Vosges®
Je moet er maar opkomen: producten en arrangementen onder één merk scharen, gebaseerd op de sylvotherapie, weldaad uit de bomen. Onder de 80 producten van het merk vallen fitnesscentra die cosmetica en aromatische producten van FORê l’effet Vosges® gebruiken, accommodatie, restaurants en tochten met speciaal opgeleide berggidsen. www.for-e.fr
Wind in de rug boven het Gebergte de Vogezen Voor alle luchtsporten zijn alle voorwaarden om op te stijgen en te vliegen verenigd. En als beloning: een prachtig uitzicht op bossen en meren, ononderbroken vergezichten tot aan het Zwarte Woud en de Alpen… Parapente of zeilscherm, luchtballon of sylfe, kies op duizend manieren voor het luchtruim in het Gebergte de Vogezen. Vijf scholen en een veertigtal clubs geven de mogelijkheid om de fascinerende wereld van de bergen van bovenaf te ontdekken. Te beginnen met Le Treh in Markstein, in het hoge dal van de Thur, op de vijfde plaats in Frankrijk qua bezoekersaantal en een van de mooiste plekken in Europa. De lijst is indrukwekkend: van de Schnepfenried naar de Ballon d’Alsace, via Les Champis, La Bresse, Bouloie en Bussang… Geen wonder dat kinderen van dit land steeds vaker tot de beste parapentevliegers ter wereld behoren! www.massif-des-vosges.com
Persdossier - 2016
Blz. 20 - 21
D u izend
bezienswaardigheden
HET GEBERGTE DE VOGEZEN SLAAT EEN BRUG TUSSEN VERLEDEN EN TOEKOMST
BURCHTEN- EN VESTINGSTEDENROUTE VAN DE ELZAS
Het aan de Zwitserse en Duitse grens gelegen Gebergte de Vogezen was vroeger een land van veldslagen, veroveringen en doortocht, en draagt nog de sporen. Het gebergte bezit talloze culturele plaatsen en unieke monumenten. Burchten in de Noordelijke Vogezen, citadellen die poortsteden beschermden, religieuze gebouwen en overblijfselen van oorlogen. In deze dagen dat iedereen een zin wil geven aan het begrip vakantie, slaat het Gebergte de Vogezen een brug tussen verleden en toekomst.
Een soort kinderdroom: die ongelofelijke burchten, die fier prijken op toppen, zijn een reis door de tijd. Ontdek middeleeuws erfgoed, romaanse en gotische architectuur en ingenieuze vestingwerken. 1- Burcht Haut-Koenigsbourg, gebouwd op een hoogte van zo’n 800 meter op een uitstekende rotspunt, een symbool. www.route-chateaux-alsace.com 3
1
2
Ontdek deze plekken alsof u er bent geweest op www.massif-des-vosges.com rubriek Te zien / te doen
2 - Burcht dFleckenstein - Lembach (67) 3 - Burcht Lichtenberg - Lichtenberg (67) 4 - Burcht Haut-Barr - Saverne (67) 5 - Burcht Nideck - Oberhaslach (67) 6 - Burcht Saint-Ulrich - Ribeauvillé (68) 7 - Burcht Hohlandsbourg - Wintzenheim (68) ...
CITADELLEN EN VESTINGEN De bescherming tegen indringers zit in het DNA van het Gebergte de Vogezen. Veldslagen, veroveringen, het land heeft zich snel moeten organiseren om weerstand te bieden. Hiervan zijn fraaie citadellen en vestingwerken overgebleven, die getuigen van de vindingrijkheid en de weerstand van de bevolking.
Citadel van Bitche Meesterwerk uit de militaire kunst en symbool van de weerstand tegenover de Zweedse en Duitse troepen. De door Vauban ontworpen citadel van Bitche is te bezoeken via een spectaculair parcours waarin u de heldhaftige weerstand tegen de Duitse troepen in 1870-1871 opnieuw beleeft. www.citadelle-bitche.com
Citadel van Belfort Duik elke zomer in het verleden van de citadel via historische reconstructies waar het hele gezin mee uit de voeten kan. Er is zelfs een compleet aan kinderen gewijde ruimte. Verhalen over ridders en soldaten, daar zijn ze gek op! www.belfort-tourisme.com
La Petite Pierre De burcht van La Petite Pierre en de vestingwerken uit de 13e eeuw, in 1684 door Vauban gemoderniseerd, vormden een strategisch punt dat de doorgang tussen de Elzas en Lorraine overzag. De geschiedenis wordt beschreven in de permanente expositie ‘Het avontuur van de Noordelijke Vogezen’. www.ot-paysdelapetitepierre.com
Persdossier - 2016
Blz. 22 - 23
1
Eerste Wereldoorlog FRONT VAN DE VOGEZEN MAGINOTLINIE INTERBELLUM
2
De Maginotlinie blijft het meest beroemde verdedigingswerk uit de periode tussen de twee wereldoorlogen. De Simserhof, gebouwd tussen 1929 en 1938 bij Bitche, is een van de gaafste forten van deze linie. Vijf kilometer tunnels en onderdak voor 800 soldaten. Het bezoek volgt de opgenomen ervaringsverhalen van oud-strijders. Trucages zetten het leven van de soldaten in deze onderaardse burcht in scène. Een zeer boeiende, aangrijpende ervaring. www.simserhof.fr
Route VAN DE AFSCHAFFING VAN DE SLAVERNIJ
Eerbetoon aan de ‘Poilus’ Het verleden bekijken om de toekomst beter te zien is een waarde van dit land. 1- Het memorial van de Hartmannswillerkopf is een van de 4 nationale monumenten uit de Eerste Wereldoorlog. Een leerzaam en historisch eerbetoon aan de gruwelijke gevechten die plaatsvonden op deze door de Franse soldaten de ‘bergen des doods’ gedoopte rots, en een vredesbericht voor de komende generaties. www.front-vosges-14-18.eu 2 - Herdenkingsmuseum van de Linge - Orbey (68) 3 - La Tête des Faux- Lapoutroie (68) 4 - Col de la Chipotte - Saint Benoit-la-Chipotte (88) 5 - La Chapelotte - Badonviller (54) 6 - Museum Serret - Saint Amarin (68) 7 - Nationale dodenakker van Fontenelle Ban-de-Sapt (88)
De strijd tegen de slavernij ging via het Gebergte de Vogezen. De uit de Elzas afkomstige Victor Schoelcher leidde de strijd voor het afschaffen van de slavernij tot in de Caraïben. Dit verhaal is nauw verbonden met dat van de inwoners van Champagney in de Haute-Saône, die op 19 maart 1789 een bezwaarschrift richtten aan de Franse koning ten gunste van de afschaffing van de slavernij. De Route van de afschaffing van de slavernij - door de Franche-Comté, de Elzas en Lorraine - en het Huis van het Neger-zijn en de Mensenrechten bewijst de eer aan deze strijders. www.maisondelanegritude.fr
TWEEDE WERELDOORLOG STRUTHOF EN HET EUROPEES CENTRUM VAN GEDEPORTEERDE VERZETSSTRIJDERS Op 1 mei 1941 openen de Nazi’s op de plek ‘Struthof’ het concentratiekamp ‘KL Natzweiler’. Zo’n 22.000 gedeporteerden vinden er de dood. Het nabijgelegen Centrum van Gedeporteerde Verzetsstrijders bewijst de eer aan allen die door heel Europa vochten tegen de onderdrukking. Enkele kilometers verder ligt in Schirmeck het Mémorial Alsace-Moselle, een regionale herdenkingsplaats die de oneindige mozaïeken van de sinds 1871 beleefde omstandigheden weergeeft, in het bijzonder de periode ‘39-’45. www.struthof.fr www.memorial-alsace-moselle.com
Kapel Saint-Léon Dabo (57)
ARCHITECTUUR EN GEWIJDE KUNST Als land van natuur, spiritualiteit en humanisme telt het Gebergte de Vogezen enkele uitzonderlijke religieuze gebouwen. Beroemde architecten van het Heilige Roomse Rijk tot aan Le Corbusier hebben zich in de bouw van kapellen, kerken, kloosters, abdijen laten leiden door de energie van de plek. Op deze gewijde plaatsen is de spiritualiteit nog altijd bijna tastbaar.
Route van de 3 Abdijen
Ronchamp en Le Corbusier De kapel Notre-Dame du Haut, gebouwd in 1955 door Le Corbusier, is met zijn ronde vormen en betonnen zeilvormige dak een van de meest gewaagde bouwwerken uit de 20e eeuw. De kapel past in het kader van de naoorlogse stroming van vernieuwing van de Gewijde Kunst in Frankrijk. Het schijnt dat Le Corbusier zich liet inspireren door een schaal van een krab! www.collinenotredameduhaut. com
Le Mont Sainte-Odile
Abdijkerk van Murbach
Belangrijke spirituele plaats op een hoogte van 753 meter. De Mont Sainte-Odile is een van de symbolische plekken van de katholieke kerk in de Elzas. Deze bezinningsplaats is voor iedereen toegankelijk en staat op een top tussen het groen. Leren, bijtanken, wandelen op gemarkeerde paden, of genieten van een mooi vergezicht, de Mont SainteOdile is een van de meest prestigieuze bestemmingen in het Gebergte de Vogezen.
Ontdek de resten van een abdij, in de 11e en 12e eeuw een van de machtigste van het Heilige Roomse Rijk, te bereiken via een bebost paadje. De na de Dertigjarige Oorlog herbouwde abdijkerk blijft een indrukwekkend bouwwerk, helemaal van roze zandsteen, plaatselijk bouwmateriaal. Een van de twee leeuwenbeelden bij de ingang trekt zijn tong uit naar de bezoekers. Bewijs dat humor langer dan vandaag bestaat!
www.mont-sainte-odile.com
www.tourisme-guebwiller.fr
De abdijen in de Vogezen uit de 7e eeuw getuigen van een bijzondere geschiedenis: die van de graafschappen in dit land van bergen en bossen. De abdij van Senones was het intellectuele toevluchtsoord van de geletterde Dom Calmet die meer dan 15.000 werken in de bibliotheek van het klooster verzamelde en correspondeerde met Voltaire, die hij in 1754 ontving. De 3 abdijen, Senones, Moyenmoutier en Etival, zijn het hele jaar open voor bezoek. www.paysdesabbayes.com
Persdossier - 2016
Blz. 24 - 25
D u izend
specialiteiten
EEN BEZOEK AAN HET GEBERGTE DE VOGEZEN IS EEN GELEGENHEID OM DE SMAAKPAPILLEN OP TE PEPPEN De aangrijpende natuur rivaliseert met de culinaire rijkdommen die menigeen doet smelten. Fermes-auberges die degelijke kost uit de bergen voorstaan, sterrenrestaurants die zich laten leiden door eeuwenoude tradities, een door gepassioneerde vakmensen bewerkt wijngebied, en een rijk scala aan eigentijdse, smakelijke, natuurlijke streekspecialiteiten van uitstekende kwaliteit.
OP HET
MENU
Zuurkool, vleeswaren, hammen, op houtvuur gerookt vlees of gearomatiseerd met zilverspar uit de Vogezen, hartige taarten, quiches, maar ook baeckeoffe, forel (gepocheerd of met riesling), flammkueche, smakelijk kaasplankje, jams, brandewijnen… De munsterkaas uit de Elzas, een product van de monniken uit de 7e eeuw, is een absolute aanrader. Aan de westkant van de bergen noemt men deze AOC- en AOP-kaas ‘géromé’. Proef de melkersmaaltijd en streekspecialiteiten in een traditionele ferme-auberge. De moeite waard: Het Kaashuis van Gunsbach (68) www.fermeaubergealsace.fr www.bienvenue-a-la-ferme.com
WIJNRONDE VAN DE ELZAS De druiven sylvaner, riesling, witte, grijze of zwarte pinot, muscat, gewurztraminer, crémant, spätlese en grains nobles zijn de basis van de typische elzaswijnen. www.vinsalsace.com <<<<<<<<<<<<<<
LIKEUREN, BRANDEWIJNEN, LANDWIJNTJES EN BIEREN De traditie van het distilleren zet zich voort via brandewijnen van mirabellen, kersen, sleepruimen, vlierbessen, lijsterbessen, draf van gewurztraminer, om er een paar te noemen. Een andere levende traditie sinds de middeleeuwen: de productie van meer dan de helft van de Franse bieren. Bronwater, gerst en hop geven bieren van een grote diversiteit.
WELDADIG BRONWATER Wattwiller, Lisbeth (Soultzmatt), Carola (Ribeauvillé), Celtic (Niederbronn-les-Bains)… Talloze bronnen, enkele waren al bekend bij de Romeinen, ontspringen in de bergen van de Vogezen. Door het uitzonderlijke minerale evenwicht en de extreme zuiverheid is het water in elke zin een natuurlijke bron van wellness.
STREEKMUSEUM VAN DE KERSENSTREEK IN FOUGEROLLES Fougerolles ligt aan de voet van de bergen van de Vogezen. De streek dankt zijn beroemdheid aan de kersenteelt sinds het eind van de 16e eeuw en de kirschproductie. Het streekmuseum is geïnstalleerd in een voormalige distilleerderij en beschrijft 150 jaar vakkennis, verkoop en technieken. De rondleiding begint voor het indrukwekkende herenhuis en leidt de bezoekers naar een ontmoeting met deze families die het verrassende proces van de verwerking van gegist fruit in een heldere vloeistof hebben leren beheersen: de kirsch.
ZOET EN ZALIG Diversiteit en subtiliteit in de zoete hoek met jams van bosbessen, rabarber, kwetsen… Of de beroemde zuurtjes uit de Vogezen, bereid in koperen potten, op smaak gebracht met dennenknoppen, bergamot, viooltjes, klaprozen… En al het gebak dat aan Kerstmis doet denken…
Een culinaire trip op www.massif-des-vosges.com rubriek Uit eten
Persdossier - 2016
Blz. 26 - 27
D u izend
soorten vakkennis
HET GEBERGTE DE VOGEZEN IS EEN NIJVER LAND, DAT NATUURLIJKE GRONDSTOFFEN WEET TE GEBRUIKEN VOOR DE ONTWIKKELING VAN EEN UITZONDERLIJKE VAKKENNIS Water, hout en steenkool staan aan de bakermat van de textiel-, staal-, hout-, papier-, glas- en kristalindustrie. Sommige bedrijven genieten internationale bekendheid. Enkele voorbeelden: Garnier Thiébaut, Le Jacquard Français, Bragard, Velcorex, Baccarat en Lalique. Symbolische luxe- en kwaliteitsproducten, made in Frankrijk.
TEXTIEL De voormalige Koninklijke Textielfabriek van Husseren-Wesserling beschrijft de geschiedenis van deze plaats en de bloeiende textielindustrie. Het hele jaar door worden hier evenementen georganiseerd op culturele, artistieke en textielthema’s. De fabriek is omgeven door 5 opmerkelijke tuinen met het label ‘Jardin remarquable’. www.parc-wesserling.fr
GLAS EN KRISTAL Aardse sterren Drie uitzonderlijke plaatsen in de Noordelijke Vogezen doen hun afzonderlijke geschiedenis herleven in de streek waar ze zijn ontstaan. Laliquemuseum in Wingen-sur-Moder Hij toverde met glas en kristal. Meer dan 650 werken van René Lalique - die de fabriek opende - en zijn opvolgers: van art-nouveausieraden tot eigentijds kristal via art deco. Glasblazerij van Meisenthal De glasblazerij verenigt het Glasmuseum met een rijke art-nouveaucollectie van Emile Gallé, de glasblazers van het Internationaal Centrum voor Glasblaaskunst en de Glasblazershal waar concerten, shows en exposities worden gehouden. La Grande Place, Kristalmuseum van Saint-Louis Midden in de grootste kristalfabriek van Frankrijk illustreren 2.000 werken de in vier eeuwen ontwikkelde technieken. Ook de werkplaatsen waar de glasblazers het kristal bewerken kunnen bezocht worden. www.etoiles-terrestres.fr
Adembenemend... De vooraanstaande kristalfabriek van Baccarat combineert traditie en vernieuwing. Ontdek het nieuwe museum van Baccarat op de productieplaats (zie blz. 9) en de ‘Pôle Bijoux’, een sieradengalerij met werken van de meest beroemde internationale ontwerpers, een boetiek en een opleidingscentrum voor juweliers en kunstberoepen. www.tourisme-lunevillois.com
HUISLINNEN
KOPER EN ZILVER
Vogezen Terre Textile® is een label uit 2011, ingevoerd door een twintigtal ondernemingen uit de Vogezen. Dit label garandeert authenticiteit - minstens 75% van de productiefasen dienen te zijn uitgevoerd in het Gebergte de Vogezen - en kwaliteit dankzij een eeuwenoude vakkennis die voortgezet wordt door de aangesloten bedrijven. www.vosgesterretextile.fr www.alsaceterretextile.fr
De koperwinning in de kopermijnen van Le Thillot door de hertogen van Lorraine dateert van 1560. De goed gevulde aders in het hoge dal van de Moezel en de vakkennis van de mijnwerkers ontwikkelden een nijverheid die haar hoogtepunt bereikte in de 17e eeuw en duurde tot 1761. In een bezoek aan de Hautes Mynes wordt deze geschiedenis haarfijn uitgelegd. Aan de oostkant van het gebergte ligt het mijnpark Tellure (Sainte-Marie-aux-Mines): een uitgekiende combinatie van exposities, taferelen, optisch theater, 3D-beelden en bezoeken aan authentieke zilvermijnen in hun originele milieu. www.hautesmynes.com http://tellure.eu
HOUT Hout is als plaatselijke, duurzame grondstof kenmerkend voor het Gebergte de Vogezen: inlegwerk van Spindler, aangesloten bij ‘Patrimoine Vivant’, is een kunstvorm die technische perfectie en design combineert. Sinds 1893 ontwerpt de werkplaats een origineel erfgoed dankzij de oprichter Charles Spindler, zijn zoon Paul en zijn kleinzoon Jean-Charles die het bedrijf sinds 1975 leidt. www.spindler.tm.fr
CIVIELE KUNSTWERKEN Het meest beroemde werk is de Scheepslift van Saint-Louis-Arzviller, een transversale bak die schepen verplaatst, uniek in Europa. De lift vervangt 17 sluizen, een heel aparte sensatie. www.plan-incline.com
Persdossier - 2016
Blz. 28 - 29
D u izend feesten
SPORTIEVE EVENEMENTEN Klaar voor de start... AF! Sporten is een positieve uiting van inspanning, inzet en levenslust. Leve de kampioenen en petje af voor de supporters, die altijd in groten getale opdraven om hun idolen aan te moedigen!
DE BERGEN ZIJN VAN OUDSHER EEN PLEK VAN FEESTEN, ONTMOETINGEN EN WEERZIEN
• Trace vosgienne • Wereldkampioenschappen mountainbike cross country La Bresse - 28 et 29 mei 2016 • De Triathlons van Gérardmer en Belfort • XTERRA van Xonrupt-Longemer (combinatie MTB-triatlon-trailrunning) Enige kwalificatie-etappe voor de finale in Hawaï • Wielerwedstrijd Ballons des Vosges • L’Alsacienne (wielerwedstrijd) Bergkamroute - 3 ritten - 26 juni 2016 • Cannondale Enduro Tour VTT - 4 manches over het hele gebergte (april tot september) • Franse kampioenschappen MTB jeugd, Lac Blanc 25 t/m 29 juli 2016
Vroeger waren volksfeesten vaak gebonden aan seizoenen, oude geloven, meestal in het kader van de natuur. Inmiddels zijn er veel nieuwe feesten bijgekomen die bijdragen aan de levensvreugde en het plezier om bij elkaar te zijn. Feesten is een levensstijl in het Gebergte de Vogezen.
Trail is helemaal in
Deze nieuwe bergsport krijgt steeds meer aanhangers. Het Gebergte de Vogezen heeft de ideale topografie voor deze sport: bergtoppen, dalen, bergkammen en bossen. De trailrunner is in eerste instantie een natuurliefhebber. Ook al concentreert hij/zij zich onderweg voornamelijk op de inspanning, de trailrunner waardeert het ongerepte milieu van het Gebergte de Vogezen en de veelzijdige trails. Meer dan tien wedstrijden per jaar benadrukken dit feit. Trail van de Vogezen (88) - Trail des Marcaires/Mulhbach-sur-Munster (68) - Trail van Haut-Koenigsbourg/Kintzheim (67) - Trail van de Wurzel/Val de Villé (67) Belfortrail en Girotrail (90) - Trail des Roches in Dabo (57) - Vosgirunners natuurtrails (88)... Buiten deze evenementen ontvangt de trailspot Vosges Gérardmer & Vallée de Munster® (er is er maar één en nog wel met gedeponeerd handelsmerk) het hele jaar door trailrunners. www.stationdetrail.com
CULINAIRE EVENEMENTEN
MUZIKALE EVENEMENTEN
Levensgenieters in hart en nieren
Waar muziek is, daar kan niets kwaads zijn...
De bewoners van het Gebergte de Vogezen houden hun culinaire tradities in ere en geven ze door aan de volgende generatie. Resultaat: ontelbare gastronomische feesten die specialiteiten uit de streek en de creativiteit van de makers in de schijnwerpers zetten. • Smulmarkten • Worstenmarkt van Le Val d’Ajol (88) - februari • Wijn- en Wijnoogstfeesten (67-68) • Pinksterfeesten - Wissembourg (67) • Bosbessenfeest - Dambach (67) - juli • Crémantfeest - Cléebourg (67) - augustus • Feest van de traditionele Munster & Folklore uit de Elzas Rosheim (67) - augustus • Grumbeerefescht - Aardappelfeest (67) • Bredelewedstrijd (koekjes) Wangenbourg-Engenthal (67) - oktober
Evenementenkalender op www.massif-des-vosges.com
Concerten volgen elkaar op in zalen, op festivals, in de openlucht of juist op besloten plekken en in het Gebergte de Vogezen weerklinken de klanken van instrumenten, van zeer klassiek tot zeer modern.
Les Eurockéennes van Belfort
Dit jaarlijks gehouden eigentijdse muziekfestival trekt duizenden fans uit heel Europa. Les Eurockéennes staat op het podium van de drie belangrijkste zomerfestivals en besteden aandacht aan alle muziekgenres, zoals rock, pop, electro, reggae, variété, world music.
• Jazzfestival van Munster (68) - mei • Décibulles Val de Villé (67) - juli • Festival ‘Musique et Mémoire’ (70) - augustus • Festival aux Chandelles - Sainte-Marie-aux-Mines (68) klassieke muziek - augustus • Internationaal Muziekfestival Wissembourg (67) - augustus & september • Abdijenfestival (88) - juli & augustus • Festival Au Grès du Jazz La Petite Pierre (67) - augustus • Festival Voix et Route Romane (67-68) augustus & september
Persdossier - 2016
Blz. 30 - 31
EVENEMENTEN EN VAKKENNIS De overdracht van de trots om erfgenaam te zijn van een erkende vakkennis heeft veel evenementen in het leven geroepen.
Een gelegenheid om talenten, creativiteit en vernieuwing te ontdekken. • Beeldhouwfestival in La Bresse (88) - mei • Beurs voor minerale stenen ‘Minéral & Gem’ in Sainte-Marie-aux-Mines(68) - juni • Europese Patchworkmeeting in Sainte-Marie-aux-Mines(68) - september • Maken van kerstballen in Meisenthal (57) november & december
SINTERKLAAS EN KERSTMIS Kinderfeesten bij uitstek! Maar niet alleen. Ook de groten genieten van de toverachtige decembermaand die zo sterk herinnert aan hun kinderjaren. In het hart van het Gebergte de Vogezen wordt Sint-Nicolaas gastvrij ontvangen. Feestelijke verlichting, optochten, geuren van snoepgoed, verhalen en legendes... alles draagt bij tot de magie van deze populaire feesten.
CULTURELE EVENEMENTEN Het Gebergte de Vogezen is ook een cultureel land, dat dichters, schrijvers, schilders inspireerde, en dat vandaag de dag nog degenen verbindt die graag kunst ontdekken waarin verbeelding de hoofdrol speelt.
Volkstheater van Bussang Sinds 1931 is de roeping van het Volkstheater het scheppen en opvoeren van levend toneel, gespeeld door amateur- en beroepsacteurs, ontworpen en op de planken gebracht door bekende regisseurs. Het motto ‘Door de kunst, voor de mensheid’ staat symbool voor de humanistische utopie die de pijler vormt van dit volkstheater. De plek heeft een even groot deel van zijn roem te danken aan het open decor, dat uitkomt op een vorstelijk woud, als aan de kracht en de originaliteit van de opgevoerde stukken. • Horrorfilmfestival van Gérardmer (88) - januari • Venetiaans Carnaval - Remiremont (88) - maart • Historische taferelen in de Citadel van Belfort (90) - juli & augustus • Folkloristische Pinksterfeesten in Wissembourg (67) - mei • Pfifferdaj in Ribeauvillé (68) -1e zondag in september • Het bruidspaar van Frankenthal in Stosswihr (68) - augustus
NATUUREVENEMENTEN De schoonheid van de natuur vieren, delen om beter te leren kennen en beter te beschermen, de blikken van natuurkenners, wetenschappers, historici kruisen, de eer bewijzen aan degenen die de natuur verfraaien door hun talent… redenen genoeg om de natuur te vereren, het hele jaar door.
Internationaal Geografiefestival van Saint-Dié-des-Vosges Van de ontdekking van de nieuwe wereld door Christoffel Columbus in 1492 tot het gebruik van de naam ‘America’ door de geografen uit Saint-Dié in 1507. Deze legendarische geschiedenis is de grondslag van dit Internationale Geografiefestival. Het festival dateert van 1990 en ontvangt jaarlijks meer dan 50.000 nieuwsgierigen van over de hele wereld. De geografie als wetenschappelijk middel om de link te leggen tussen de vragen die alle menselijke wetenschappen, economie en ecologie zich stellen. www.fig.saint-die-des-vosges.fr • Narcissenfeest in Gérardmer (88) - april • La fête du Ballon (90) • Jardins métissés in Husseren (68) - juni tot oktober • Rendez-vous aux jardins - in juni, op 34 plaatsen • Feest van de Bergen - 25 & 26 juni 2016 • Feesten van de Transhumance voor- en najaar
Belangrijkste communicatiemiddelen WEBSITE
Ontdek in enkele muisklikken dit land van bergen en natuur, en talloze tips voor iedereen. www.massif-des-vosges.com
SOCIALE NETWERKEN
Laatste nieuwtjes en upto-date info van fans van het Gebergte de Vogezen. https://www.facebook.com/massifdesvosges https://twitter.com/MASSIFDESVOSGES
KAART VAN HET GEBERGTE
Om niet te verdwalen en uw weg te vinden tussen bergkammen en ballonnen.
FOLDERMATERIAAL
Aanraders, nieuws en verrassingen op alle vlakken.
Persdossier - 2016
Blz. 32 - 33
M A S S I F
D E S
V O S G E S
ook in de winter
VOOR EEN WIT VOETJE… IN EEN KLEURRIJKE WINTER!
Het Gebergte de Vogezen is een winter(sport)plaats bij uitstek, met skipistes tussen de bomen van besneeuwde bossen en op de bergkammen, wintertuinen en een goed gewortelde langlaufcultuur. Waaghals of niet, iedereen vindt hier behalve zuivere berglucht een activiteit die bij hem/haar past!
SKIËN Volg de sporen van experts en ontdek gezinsvriendelijke, sportieve en toegankelijke skigebieden. Hier gaan gastvrijheid en een ongerepte natuur hand in hand. Een prachtig prentenboek dat u laat kennismaken met de oorsprong van het skiën (telemark) of een reis in de toekomst met alternatieve wintersporten die de wind in de rug hebben (freeride, snowblade...).
ONTSPANNEN Langlaufen en andere Noordse sporten worden flink beoefend in het Gebergte de Vogezen. Er zijn kampioenen geboren in deze bergen, en dat is geen puur toeval. Duizend kilometer loipes waarvan 800 prima voorbereid. De bergen van de Vogezen vormen een prachtig kader voor fraaie en vrije langlauftochten.
ZUIVERE BERGLUCHT Lopen op sneeuwschoenen is kinderspel. Gemakkelijk toegankelijke paden voor een ware duik in een ongerepte natuur. Volg de sporen van een haas of vos, stop om te genieten van het prachtige schouwspel van bevroren watervallen en beleef onverwachte avonturen. U bent nooit ver van een dorp en voor u het weet, bent u gewend aan de winter…
SPEL Schud het kind in u wakker en slee in volle vaart met uw eigen kinderen de pistes af. Sommige pistes zijn een paar kilometer lang, sensaties gegarandeerd! En hield u als kind van Jack London of Jules Verne, laat u dan verleiden door een tocht in een hondenslee, een vaart in een luchtballon of skiën achter een paard (ski-joering).
Alle informatie op www.massif-des-vosges. com/index-winter.htm
Duizend ontdekkingen in de Vogezen
thuria.com Fotocredits : B. Facchi - J. Laurençon - G. Pecqueur - M. Laurent - C. Dumoulin - J. JeanPierre - C. Meyer - V. Thiebaut - Y. Trotzier - C. Mehrhard - J.P. Kayser H. Ledermann - J.C. Augé - L. Parrault - M. Weimer - C. Fleith - C. Kohler - C. Lacoumette - H. Rachid - Billiotte & Co - OT Gérardmer - OT Epinal - CIVA - Belfort Tourisme J.C. Kanny (Moselle Tourisme) - J. Solvery (Conseil général des Vosges) - N. Guirkinger (ComCom PLPP) - C. Hamm (ADT Bas-Rhin) - Syndicat mixte Vallée de Munster SMIBA - Destination 70 - L. Parrault (Baccarat) - OTI Gérardmer - CIAV bouleSILEX - Région Alsace- Cabanes du Goutty - Chalet Royotte - Collection Spindler Domaine du Hirtz - Hotel 4 saisons - Collection Julien Absalon - AONDH - IMATEC - ©INFRA - Darren (Fotolia)
Persdossier - 2016
Blz. 34 - 35
PERSCONTACT massif des vosges Carine Delanne-Buch
[email protected]
Duizend ontdekkingen in de Vogezen
www.massif-des-vosges.com
