Drieluik sociaal domein: Het draaien aan de knoppen

Drieluik sociaal domein: “Het draaien aan de knoppen” Opmaat naar het beleidsplan Wmo 2015 Opmaat naar het beleidsplan Participatiewet Opmaat naar het beleidsplan Jeugd Versie 27 mei 2014

1

Inhoud 1.   Inleiding............................................................................................................................................ 3   2.   Opmaat als startpunt voor beleidsplan Jeugd.................................................................................. 3   3.   Leeswijzer ........................................................................................................................................ 4   4.   Doel van de decentralisatie Jeugd ................................................................................................... 5   5.   Omvang doelgroep .......................................................................................................................... 5   6.   Het regelmechanisme ...................................................................................................................... 6   Knop 1: Samenkracht .......................................................................................................................... 7   Knop 2: Vroegsignalering .................................................................................................................... 8   Knop 3: Toegang ................................................................................................................................. 9   Knop 4: Integraal ............................................................................................................................... 12   Knop 5: Nabijheid .............................................................................................................................. 13   Knop 6: Lokaal ................................................................................................................................... 14   Knop 7: Eén budget ........................................................................................................................... 16   Knop 8: Eigen bijdrage ...................................................................................................................... 17   Knop 9: Inkoop .................................................................................................................................. 17   Bijlage 1 Overzicht taken Jeugdwet ...................................................................................................... 19   Bijlage 2 De nieuwe Jeugdwet op hoofdlijnen ....................................................................................... 20   Bijlage 3 Cijfers zorgaanbod 2012 ........................................................................................................ 23  

2

1. Inleiding Per 1 januari 2015 verschuiven de taken op het gebied van jeugdzorg naar de gemeenten. Lochem en Zutphen werken samen met andere gemeenten in de regio aan deze grote verandering. Deze Opmaat vormt de verbindende schakel tussen het algemeen beleidskader Sociaal Domein en het nog op te stellen lokale beleidsplan Jeugd voor Zutphen en Lochem en is bedoeld om de gemeenteraden mee te nemen in de vraagstukken rondom het nieuwe jeugdstelsel. Het geeft aan over welk instrumentarium de gemeenteraad beschikt om invloed uit te oefenen op de inrichting van het sociaal domein en dan met name op het gebied van de Jeugdwet. Aan welke knoppen kan de gemeenteraad draaien, welke uitgangspunten horen bij deze knoppen en wat zijn discussiepunten?

2. Opmaat als startpunt voor beleidsplan Jeugd Verdere invulling van de in deze Opmaat beschreven onderwerpen vindt plaats in het Beleidsplan Jeugd, dat na de zomer ter vaststelling wordt aangeboden. Bij het opstellen van het beleidsplan wordt intensief samengewerkt met de regio. Het beleidsplan kent namelijk twee delen: een lokaal en een regionaal deel. Het lokale deel gaat over de invulling van de lokale taken. Het regionale beleidsplan - ook wel uitvoeringsnota genoemd - bevat de afspraken die op regionaal niveau gezamenlijk worden gemaakt. Bij beiden hoort een verordening. De kaders De onderstaande kaders en afspraken vormen de basis voor het beleidsplan: • De Jeugdwet (2015) • De Wet Passend onderwijs (2014) • De Wet Publieke Gezondheid (2008) en het Advies van de Commissie de Winter over de evaluatie van het Basistakenpakket voor de Jeugdgezondheidszorg (2013) • Het Regionaal Transitie Arrangement jeugdzorg (oktober 2013) • Het Landelijk Transitie Arrangement Jeugdzorg (november 2013) • De Regionale kadernotitie Midden IJssel, Oost Veluwe “Samen sterk voor onze jeugd!” 10 maart 2014 • De 9 kaders van het Sociaal Domein: 10 maart 2014 (Zutphen/Lochem) • De concept regionale nota Inkoop jeugd (vast te stellen juni 2014) • Ondersteuningsplannen Passend Onderwijs PO en VO(2014) • Regionale afspraken voor 2015 met BJZ • Landelijke afspraken voor 2015 met MEE In Zutphen en Lochem zijn in april en mei 2014 gesprekken en bijeenkomsten met burgers en professionals geweest over de invulling van het beleid. De uitkomsten hiervan nemen we mee in de verdere ontwikkeling van het beleid. Ook in deze Opmaat zijn opmerkingen en suggesties uit het veld meegenomen. De invulling van de knoppen, met daarmee gepaard gaande voorstellen bespreken we in de komende periode met burgers en professionals in Lochem en Zutphen. We voeren gesprekken om het beleidsplan verder uit te werken, maar ook in de periode na afronding van het beleidsplan blijven we in gesprek over de verdere uitwerking van de voorstellen. Uiteraard wordt het beleid op jeugdgebied afgestemd met het beleid voor de Wmo 2015 en de Participatiewet.

3

Agendering Beleidsplan Het Beleidsplan Jeugd moet wettelijk voor 1 november 2014 zijn vastgesteld. De planning voor de behandeling van het lokale Beleidsplan Jeugd samen met de Regionale uitvoeringsnota Jeugd is als volgt: • 12 juni 2014: informatieve bijeenkomst voor raadsleden van Lochem en Zutphen (voor alle drie decentralisaties); • 7 juli 2014: collegebesluit om het lokale beleidsplan en de regionale uitvoeringsnota Jeugd vrij te geven voor inspraak; • 17 juli: bespreking met onderwijs (OOGO); • 17 juli t/m 14 aug: inspraakperiode; • Sept en oktober: behandeling inspraaknota in colleges en raden. Continuïteit van zorg voor de komende twee jaar Vanuit het Rijk ligt de opdracht om continuïteit van zorg te waarborgen voor cliënten die op 31 december 2014 in zorg zijn of een indicatie hebben voor zorg. In oktober 2013 is het Regionaal Transitie Arrangement (RTA) vastgesteld. Daarin garanderen gemeenten, in samenwerking met zorgaanbieders en financiers, de continuïteit van zorg voor een ‘zittende’ cliënt op transitiedatum 31-12-2014 bij dezelfde aanbieder. Gemeenten garanderen ook om hiervoor de benodigde zorginfrastructuur in stand te houden en om de frictiekosten te beperken. Om aanbieders optimaal de mogelijkheid te geven om te komen tot vernieuwing en innovatie van het zorgaanbod, de frictiekosten te beperken én de zorginfrastructuur in stand te houden is in de Regionale Inkoopnota Jeugd (vast te stellen in juni 2014) voorgesteld om de looptijd van het RTA te verlengen tot en met 2016. In deze nota wordt tevens voorgesteld om een raamovereenkomst aan te gaan voor een periode van twee jaar met de optie voor de gemeente om de overeenkomst voor maximaal zes maal één jaar stilzwijgend te verlengen. Hieruit volgt al dat de stelselwijziging een geleidelijk proces is, dat de komende jaren om duidelijke regie vraagt. In verband met bovenstaande geldt het op te stellen beleidsplan eveneens tot eind 2016.

3. Leeswijzer In deze Opmaat worden de negen kaders zoals deze beschreven staan in het algemeen beleidskader sociaal domein nader ingevuld met de lokale onderwerpen voor de Jeugdwet. Ieder kader vertegenwoordigt een knop in het regelmechanisme en daar worden de bijbehorende voorstellen en dilemma’s bij besproken. In de tekst is een aantal uitspraken toegevoegd van professionals uit Zutphen en Lochem, die we hebben gehoord op de interactieve bijeenkomsten in april en mei. Voor de leesbaarheid is steeds in de kantlijn het bijbehorende kader uit het algemeen beleidskader toegevoegd. Dit geeft de mogelijkheid om het stuk te lezen zonder steeds terug te moeten grijpen op het algemeen beleidskader. Voor een nader toelichting op deze kaders wordt verwezen naar het algemeen beleidskader. Natuurlijk heeft de Jeugdwet veel samenhang met de Wmo 2015 en de Participatiewet. Daarom is door het stuk heen een aantal casussen opgenomen, die deze samenhang in beeld brengt. De Opmaat sluit af met een aantal bijlagen, waarin achtereenvolgens is opgenomen: een overzicht van de taken van de nieuwe Jeugdwet, een samenvatting van de belangrijkste hoofdlijnen van de nieuwe Jeugdwet en een tabel met cijfers van de verleende zorg aan jeugdigen in 2012.

4

4. Doel van de decentralisatie Jeugd Doel van de overheveling van taken binnen de Jeugdwet is een vereenvoudiging van het jeugdzorgstelsel. Dat maakt een snellere, effectievere en samenhangende inzet van ondersteuning of hulp mogelijk. De jeugdzorg kan zo beter aansluiten bij de eigen kracht en de sociale netwerken van jongeren en hun ouders of verzorgers. En het voorkomt dat mensen verdwalen in het systeem. Aanleiding voor deze grote verandering is het onvoldoende functioneren van 1 het huidige stelsel . Belangrijkste items hierbij zijn: • Een te grote druk op gespecialiseerde zorg met onvoldoende gebruik van preventieve en lichte ondersteuning en onvoldoende inzet van de kracht van de jeugdige zelf en zijn sociale omgeving.; • Een tekortschietende samenwerking rond kinderen en gezinnen, door aansturing vanuit verschillende bestuurslagen en verschillende wettelijke systemen. Door deze manier van aansturen ontstaan gescheiden financieringsstromen en verantwoordelijkheden; • Afwijkend gedrag dat onnodig wordt gemedicaliseerd; • Extra kosten door bovenstaande manier van werken.

5. Omvang doelgroep De doelgroep van de Jeugdwet omvat in principe alle kinderen en jongeren in Lochem en Zutphen. De meest actuele cijfers voor de jeugd in de leeftijd tot en met 18 jaar per gemeente zijn als volgt, gebaseerd op cijfers van het Rijk: Zutphen Lochem

Jongens 5.380 3.535

Meisjes 5.183 3.381

Totaal 10.563 6.916

Het totaal aantal kinderen dat in 2012 gebruik maakte van jeugdzorg bedroeg in 2 Lochem ruim 1.000 en in Zutphen ruim 2.200 . Voor een uitgebreid overzicht van alle gegevens verwijzen we naar bijlage 3. Deze cijfers worden landelijk nog verder uitgewerkt, naar verwachting ook met een beter beeld van de gegevens van de jeugd tot en met 23 jaar.  Indien mogelijk worden in het lokale beleidsplan meer recente cijfers opgenomen.

Schoolmaatschappelijk werk als ondersteuning bij kind met zieke vader Dit is het verhaal van de familie Terstal, bestaande uit vader (35 jaar), moeder (33 jaar) en 3 kinderen van 15, 13 en 10 jaar. Vader vertelt: “We wonen in een huurwoning. Een aantal jaar geleden is bij mij MS (Multiple Sclerose, een progressieve ziekte, waarbij langzaam spierfuncties uitvallen) geconstateerd. Eigenlijk ging dit tot een jaar geleden best goed. Ik kreeg medicijnen waardoor ik gewoon mijn werk kon blijven doen. Je merkt natuurlijk wel dat je minder fit bent en dat je minder met de kinderen kunt doen, maar het ging allemaal nog wel. Vooral onze oudste dochter was erg van streek toen dit nieuws bekend werd. Haar cijfers zakten enorm in. Gelukkig heeft school dit heel goed opgepakt en via schoolmaatschappelijk werk heeft ze toen gesprekken gekregen met een psycholoog. Dat heeft haar erg goed gedaan. Maar het afgelopen jaar ging ik opeens snel achteruit en het lukt me niet meer om mijn werk te doen. En er was ook niet echt vervangend werk binnen mijn bedrijf. Eigenlijk kost het me ook te veel energie om de hele dag te werken. Dus nu zit

1 2

Bron: memorie van toelichting bij de jeugdwet. Bron: regionale kadernotitie jeugd

5

ik thuis en met mijn handen in het haar. Hoe moet het nou verder? Ik heb maar een gesprek aangevraagd bij het 3 DeltaPlein , misschien kunnen ze me daar verder op weg helpen.” Edith is professional bij Het DeltaPlein: “ mijnheer en mevrouw Terstal kwamen samen op gesprek. Ik dacht eigenlijk dat het vooral over de fysieke klachten en de nodige aanpassingen voor mijnheer zou gaan, maar er kwam een heel ander verhaal tevoorschijn. Mevrouw vertelde dat zij altijd voor de kinderen heeft gezorgd. Ze hebben leren leven met de beperkingen van mijnheer. Maar nu is de werksituatie van mijnheer veranderd en is hij hele dagen thuis. Hierdoor ontstaan spanningen tussen het echtpaar en de kinderen. Opeens bemoeit mijnheer zich veel meer dan eerder met de opvoeding. Mevrouw moet wennen aan het feit dat vader hele dagen thuis is. Daarnaast is hun inkomen achteruit gegaan door het verlies van het werk. Er lopen echter nog wel financiële verplichtingen, die zij zijn aangegaan toen mijnheer nog werkte. Zij hebben een doorlopend krediet dat ze nu niet meer kunnen aflossen. Ook zijn er problemen met het aanvragen van de huur- en de zorgtoeslag. In het tweede gesprek bekende mevrouw dat zij op afbetaling kleding aanschaft voor de kinderen, meestal via internet. Dit heeft zij altijd verzwegen voor haar man. Meestal liepen de betalingen wel goed en uit het zicht van mijnheer, omdat mevrouw de financiën beheerde. Nu mijnheer de hele dag thuis is, heeft hij meer inzicht in de financiën en hij wordt niet echt blij van wat hij daar aantreft”. Aanpak Samen met het gezin is een plan gemaakt. Er is afstemming geweest met het schoolmaatschappelijke werk. De professional van Het DeltaPlein helpt om het inkomen van de familie op orde te brengen en brengt hen in contact met een schuldhulpmaatje om hun financiën op orde te brengen. Hun ziektewet-uitkering blijkt onder het sociale minimum te liggen, dus ze worden geholpen om een aanvulling bij het UWV aan te vragen en voorgelicht over de minimaregelingen. Voor de kinderen vragen zij een meedoen-regeling aan, zodat ze het lidmaatschap van de sportclubs kunnen blijven betalen. Daarnaast wordt een traject schulddienstverlening opgestart en er worden voorzieningen verstrekt om meneer te ondersteunen bij zijn mobiliteit. Meneer herwint hiermee meer zeggenschap over zijn dagindeling. Dit, gecombineerd met het oplossen van de financiële problemen, zorgt voor rust in het gezin. Volgende stap is om te bekijken wat meneer nog aan werk zou kunnen doen.

6. Het regelmechanisme

3

Het DeltaPlein is een tijdelijke projectstructuur van Delta en Het Plein, waarin deze organisaties zich gezamenlijk voorbereiden op de uitvoering van de Participatiewet per 1 januari 2015.

6

Knop 1: Samenkracht

Kader 1. De kanteling In eerste aanleg zorgen mensen voor zichzelf en voor elkaar op basis van een sterke sociale infrastructuur. Lukt het niet om deze zorg met elkaar vorm te geven of beschikt een burger over een tekort aan zelfoplossend vermogen om dit te doen, dan kan een beroep worden gedaan op algemene oplossingen. Blijkt dat sprake is van een situatie, waarbij meer specialistische voorzieningen nodig zijn, dan komt de inzet van individuele voorzieningen.

Principe achter de knop: • Samenkracht gaat over inzet van eigen kracht van de burger en medeverantwoordelijkheid van mens tot medemens als centrale spil van de decentralisaties. • Uitgangspunt hierbij is dat een burger in eerste instantie zelf of samen met zijn netwerk oppakt wat hij zelf kan doen, dus dichtbij huis hulp gaat zoeken in het eigen netwerk. • Voor jeugd geldt specifiek dat we ‘ontmedicaliseren’; niet alles is een (medisch) probleem. We willen voorkomen dat opvoedvragen uitgroeien tot zorgproblemen. Tegelijkertijd moeten we alert blijven om waar nodig snel de juiste hulp in te schakelen. Beleidsmatige uitgangspunten: • De vraag start bij de burger zelf (kind en ouders), Ook de regie over de acties die volgen ligt zo veel mogelijk bij de burger . • Het is de taak van de gemeente om structuur en regie aan te brengen in het proces, met name in het preventieve veld. • Het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) neemt als netwerkorganisatie een belangrijke rol in bij de noodzakelijke bewustwording en cultuurverandering. • De taak ‘informatievoorziening’ wordt nog belangrijker voor het CJG, zodat mensen zelf oplossingen kunnen vinden (onder andere door digitale sociale kaart).

De burger als uitgangspunt De vraag en wat erop volgt start bij de burger zelf (kind en ouders) en gaat allereerst uit van het zoeken naar oplossingen binnen het sociale netwerk. Uiteraard speelt het hele veld van jeugd en welzijn hierin een rol. Over alle drie de domeinen van de decentralisaties heen - Wmo, Participatie, Jeugd hanteren we een vernieuwde, gelijke werkwijze. We bevorderen de zelf- en samenredzaamheid van mensen en hun zelfstandig functioneren. Als een burger zijn probleem niet zelf kan oplossen, proberen we zoveel mogelijk een oplossing aan te bieden via algemene oplossingen. Kenmerk van algemene oplossingen is dat iedereen hier zelfstandig gebruik van kan maken, , er is geen uitgebreid onderzoek naar de persoonskenmerken en behoeften van de aanvrager noodzakelijk. Een formele beslissing (beschikking) van de gemeente is niet nodig. Deze algemene oplossingen worden niet alleen vanuit de Jeugdwet aangeboden, maar komen voort uit alle drie de decentralisaties. Het is dus van belang dat we goed sturen op samenhang in deze oplossingen. Daar waar algemene oplossingen geen antwoord geven op de vraag om hulp 4 van burgers kunnen deze worden aangevuld met maatwerkoplossingen.

Input van het werkveld Bij het kantelen van ‘jeugdzorg naar jeugdhulp’ geeft het veld de volgende randvoorwaarden aan: 1. Het is belangrijk het zelf-oplossend vermogen van burgers te vergroten als het gaat om jeugd. 2. Het is belangrijk om de grens te kennen van de eigen kracht van de jongere, het kind, het gezin. Dit vraagt goede, deskundige professionals.

4

In de Jeugdwet worden dit algemene voorzieningen (vrij toegankelijk) en individuele voorzieningen (niet vrij toegankelijk) genoemd.

7

Voor het werk van de professional is daarbij van belang: • Goed te luisteren en de vraag steeds bij het kind/de jongere te houden; niet overnemen. Dit vraagt (o.a.) zorgvuldige inschatting en ruimte nemen voor het gesprek. • Er moet ruimte zijn voor het maken van contact en het aangaan van het gesprek met de jongeren en het gezin; methoden mogen geen keurslijf worden. • Tijdsinvestering aan ‘de voorkant’ loont zich altijd. Ook signalen van voor de geboorte moeten serieus opgepakt worden. We moeten outreachend werken waar dat nodig is. • Tegelijkertijd is ruimte voor de professional nodig, zodat hij ‘present’ kan 5 zijn en de juiste steun krijgt vanuit zijn organisatie . Er is bij organisaties al veel in gang gezet. We kijken bij de transitie en transformatie van de Jeugdwet dan ook goed naar de kracht die hierdoor al is ontstaan in beide gemeenten en behouden het goede.

Knop 2: Vroegsignalering

Kader 2. Preventie en vroegsignalering We investeren in vroegsignalering en preventie zo dicht mogelijk bij de burger.

Principe achter de knop: • Preventie en vroeg signalering gaan over aanwezigheid van professionals in de wijk en de scholen. Zo wordt van dichtbij het ontstaan van een goed sociaal netwerk gestimuleerd en kunnen tijdig signalen worden opgepikt of doorgegeven. • Uitgangspunt hierbij is dat een tijdige inzet van hulp leidt tot verminderde inzet van zware, intensieve hulptrajecten op een later moment. Beleidsmatige uitgangspunten: • Het CJG bundelt zowel in de gemeente Lochem als Zutphen het preventieve veld en speelt een belangrijke rol in vroegsignalering. • Om de transitie en transformatie ten aanzien van preventie en vroegsignalering verder vorm te geven is versterking van de samenwerking tussen de CJG-partners van belang. Daarnaast moet de praktische samenwerking met andere organisaties nog beter vorm gaan krijgen. • De transitie Passend onderwijs vraagt om een afstemming van zorg thuis en op school. De school is een belangrijke vindplaats van kinderen die extra ondersteuning nodig hebben. Niet alleen op het gebied van onderwijs maar ook voor zorg. Dit wordt verder uitgewerkt in arrangementen. Zowel primair als voortgezet onderwijs hebben hiervoor ondersteuningsplannen opgesteld.

CJG bundelt preventief veld Het CJG bundelt zowel in de gemeente Lochem als Zutphen het preventieve veld en speelt een belangrijke rol in vroegsignalering. Partners van het CJG zijn onder andere het Consultatiebureau voor 0 tot 4 jarigen, de jeugdgezondheidszorg, de scholen, het maatschappelijk werk, welzijnswerk en Bureau Jeugdzorg. Het uitbouwen en beter benutten van de netwerkorganisatie CJG is een belangrijk aandachtspunt van de decentralisatie. Professionals geven aan dat samenwerking nu nog te vrijblijvend is. Zij zien het CJG als aanjager van het proces. Daarnaast spelen ook leerplichtambtenaren, jongerencoaches en de politie een belangrijke rol in preventie van problemen en vragen bij jeugd en opvoedondersteuners. Ook zijn voor- en vroegschoolse voorzieningen van belang, evenals werk of de toeleiding naar werk met belangrijke partner Het DeltaPlein.

5

zie de presentatie strategie van prof. Andries Baart: http://www.andriesbaart.nl/nieuw/attachment/cover-buigzame-zorg

8

Passend onderwijs De scholen hebben een zorgplicht, de verantwoordelijkheid om een kind dat ondersteuning nodig heeft een passende plek aan te bieden. Om dit mogelijk te maken is er een samenwerkingsverband met schoolbesturen in de regio. Bij een aantal kinderen gaat passende ondersteuning verder dan de schoolmuren. Daarbij wordt, samen met gemeenten, gebruik gemaakt van een integrale aanpak. Dat krijgt in het basisonderwijs vorm door samenwerking binnen ondersteuningsteams. Binnen het voortgezet onderwijs gebeurt dit in Zutphen door onderwijszorgsteunpunten op de scholen met ondersteuning vanuit het onderwijszorgcentrum en in Lochem door een zorgadviesteam op de school. Dit moet de komende jaren verder vorm krijgen.

Versterking samenwerking Om de transitie en transformatie ten aanzien van preventie en vroegsignalering verder vorm te geven is versterking van de samenwerking tussen de deelnemende organisaties van het CJG van belang. Daarnaast moet de praktische samenwerking met organisaties buiten het CJG nog beter vorm e krijgen. Hierbij denken we onder andere aan huisartsen, 1 -lijns (fysio)therapeuten, organisaties rondom licht verstandelijk beperkten (LVB), jeugd-GGZ en jeugdhulp. De professionals geven aan dat de gebiedsgerichte sociale teams een basis vormen voor de samenwerking in het preventieve veld. Deze gebiedsgerichte sociale teams moeten nog (door)ontwikkeld worden. Professionals zien laagdrempelige hulpverlening als een belangrijke functie van het gebiedsgerichte sociale team. Ook voor dit onderwerp geldt dat er al veel in beweging is gezet in het veld, bijvoorbeeld ook bij de GGZ. Deze sector is al enkele jaren met een transitie bezig om intramurale zorg te beperken en hulp meer dichtbij huis te laten plaatsvinden. Dat proces sluit goed aan bij de transformatie van het sociaal domein. Daarom is het belangrijk hetgeen nu al goed loopt bij deze transitie verder door te ontwikkelen.

Knop 3: Toegang

Kader 3: toegang Een burger kan op verschillende plekken terecht als hij een vraag of signaal heeft. Ondersteund door informatie via telefoon of internet kan iemand zelf komen tot een oplossing of rechtstreeks terecht bij een specifiek loket als Het Plein of iemand kan zelf aankloppen bij een netwerk dat past bij zijn bezigheden, bijvoorbeeld school of een andere partner van het Centrum voor Jeugd en Gezin, buurthuis, huisarts, gebiedsgericht sociaal team etc. Verschillende ingangen blijven dus naast elkaar bestaan.

Principe achter de knop: • Toegang is een knop die de burger helpt om gebruik te maken van de meest passende oplossing voor zijn vraag. • Daarvoor is het nodig dat de professional een goede vraagverheldering doet en dat duidelijk is welke oplossingen de professional zelf of met het netwerk van de burger rechtstreeks kan aanbieden en voor welke oplossingen hij toe moet leiden naar een maatwerkoplossing. • Toegang is ook een knop die een bijdrage levert aan de beheersbaarheid van de kosten van het sociale domein. Het is vooral van belang om invloed uit te oefenen op de kosten van de maatwerkoplossingen, omdat deze het grootste beroep doen op het totale budget. Daarom moet er een toegangspoort worden ingericht voor het gebruik hiervan.

9

Beleidsmatige uitgangspunten: • Er zijn meerdere “loketten” waar een burger met zijn vraag terecht kan. • Gebiedsgerichte teams moeten voldoende geëquipeerd zijn om problemen en vragen van alle kinderen en jongeren te signaleren en deskundigen in te roepen waar dat nodig is. • Het CJG krijgt naast de huidige functie een belangrijke rol in toeleiding naar specialistische hulp. • Er is in elk geval tijdens de transitieperiode van 2015-2016 een apart expertteam jeugd nodig. • In de Jeugdwet is bepaald dat ook de huisarts, de jeugdarts, de medisch specialisten, de kinderrechter en de gecertificeerde instellingen het recht hebben om te bepalen dat een cliënt gebruik mag maken van een individuele voorziening. • Met de pilot CJG4kracht wordt ambulante hulp ingezet zonder indicatie vooraf. CJG4Kracht is een pilot om op kleine schaal ervaring op te doen met het verbinden van jeugdhulp en onderwijs en welzijn, waarbij ambulante jeugdzorg zonder indicatie kan worden ingezet.

Toegang via meerdere loketten Uitgangspunt is dat er meerdere ‘loketten’ zijn, fysieke plekken waar een burger terecht kan met zijn vraag. Er is niet één toegang naar de jeugdhulp. Naast het CJG zijn de huisarts, de kinderarts en de kinderrechter toegang. We organiseren de toegang voor burgers zoveel mogelijk in de wijk, bij voorkeur e e door forse investering aan de voorkant (0 en 1 lijn). School en wijk zijn vooral belangrijke vindplaatsen. Het is van belang om goede verbindingen te leggen tussen deze vindplaatsen, zodat de methode één gezin - één plan - één regisseur gewaarborgd wordt. Deze verbinding is een onderwerp dat ook in de andere decentralisaties terugkomt evenals de inrichting van een eenduidig werkproces voor vraagverheldering. Passende expertise in de gebiedsgerichte sociale teams en op de scholen De gebiedsgerichte teams moeten voldoende geëquipeerd zijn om problemen en vragen van alle kinderen en jongeren te signaleren en op te pakken. In veel gevallen is de vraag meteen door de professional of door inzet van algemene oplossingen af te handelen. Daar waar dit niet mogelijk is kan hulp of advies worden ingeroepen van experts of toeleiding plaatsvinden naar een maatwerkoplossing. Daarvoor is een goede verbinding nodig met het CJG, de zorgstructuren voor jeugd en Het (Delta)Plein/team Zorg. Ook de scholen zijn een belangrijke partner van de gemeente. In het ondersteuningsplan van het primair onderwijs is daarom de afspraak gemaakt dat de scholen zorgen voor een onderwijscoach en de gemeente voor een gezinscoach binnen de teams op de scholen. In het voortgezet onderwijs moet de verbinding van de ondersteuningsteams/Onderwijszorgcentrum/ zorgadviesteam met de gemeenten (gebiedsteams/CJG) nog verder vorm krijgen. Indien nodig kan er snel meer specialistische hulp worden geboden door het CJG4kracht-team, eventueel uitgebreid met aanvullende expertise.

CJG als toeleider naar specialistische hulp Het CJG krijgt naast de huidige functie een belangrijke rol in toeleiding naar specialistische hulp. Om gebruik te maken van deze maatwerkoplossing is een beschikking nodig. Hiervoor is een expertteam jeugd nodig dat kennis heeft van jeugdhulpverlening.

Expertteam jeugd We verwachten dat er in elk geval in de komende twee jaar (2015-2016) een separaat expertteam jeugd nodig is. Reden is dat de overheveling van de jeugdzorg zeer complex is met een veelheid van zorgaanbieders waar de gemeente eerst goed zicht op moet krijgen. Op termijn zal de gemeente een 10

keus moeten maken tussen deze oude en nieuwe aanbieders. Daar is wel eerst ervaring voor nodig. Nodig is ook een perspectief op hoe zo’n team zich nu en op termijn verhoudt tot het expertteam zoals genoemd in het algemeen beleidskader sociaal domein en de introductie van het drieluik, maar ook tot de aanpak voor multiprobleem gezinnen en de gebiedsgerichte wijkteams. Dit wordt gezamenlijk verder ontwikkeld vanuit de drie decentralisaties, onder andere door de inzet van een kwartiermaker expertteam die als opdracht mee krijgt om verder uit te werken hoe deze structuren zich tot elkaar verhouden en hoe samenwerking plaats gaat vinden. De wijze waarop we het expertteam jeugd aan het werk zetten vraagt nog veel uitwerking in het komend jaar. De volgende aspecten gelden daarbij in elk geval voor jeugd: • Opschalen voor specialistische jeugdzorg gebeurt via een expertteam binnen het netwerk CJG. • Werkprocessen en criteria hiervoor worden regionaal opgesteld. • Er moet nog worden uitgewerkt hoe dit expertteam jeugd aansluit bij het expertiseteam dat genoemd wordt in het algemeen beleidskader sociaal domein en in de introductie bij het drieluik sociaal domein. • Ook hier geldt het uitganspunt dat iemand die een beschikking afgeeft nooit uitvoerder kan zijn van de te verlenen zorg.

1e en 2e lijns zorg In de Jeugdwet is bepaald dat ook de huisarts, de jeugdarts, de medisch specialisten, de kinderrechter en de gecertificeerde instellingen, die jeugdbescherming en jeugdreclassering uitvoeren het recht hebben om te bepalen dat een cliënt gebruik mag maken van een maatwerkoplossing. Als zij een burger gebruik willen laten maken van een maatwerkoplossing kunnen zij toeleiden naar het expertteam jeugd, de gemeente of een gemandateerde organisatie.

CJG4Kracht zonder indicatie vooraf Met de pilot CJG4kracht wordt ambulante hulp ingezet zonder indicatie vooraf. Organisaties worden gevraagd om samen te werken om hierbij de best passende zorg voor het kind in te zetten. Het is nodig om daarbij buiten de kaders van de eigen organisatie te denken. Ook is soms kennis nodig van een andere organisatie.

Eigen krachtconferentie voor terugplaatsing kinderen Dit is het verhaal van Laura (35 jaar), alleenstaande moeder van 3 kinderen van 0, 3 en 5 jaar. “Een half jaar geleden ging het echt heel slecht met me. Ik weet het zelf niet meer precies, maar ik was echt ontoerekeningsvatbaar. Professional Elène van het gebiedsgerichte sociale team vult aan: “we hadden signalen gekregen van de familie van Laura, ze maakten zich heel erg zorgen over hun zus en de kinderen, omdat Laura steeds meer het contact met de werkelijkheid leek te verliezen. Toen we met spoed een huisbezoek brachten, stond Laura letterlijk rond te zwaaien met haar baby.”

11

Aanpak: Er is sprake van een crisissituatie en Elène neemt de touwtjes in handen. De baby (die gelukkig geen letsel blijkt te hebben) en de andere kinderen van Laura worden met spoed uithuisgeplaatst en liefdevol opgevangen door familie. Laura wordt opgenomen op de psychiatrische afdeling van het ziekenhuis. De diagnose is posttraumatische stress getriggerd door een zware bevalling. Laura komt tot rust in het ziekenhuis en volgt trouw de aangeboden therapie. Na 3 maanden mag zij naar huis. Voordat het zover is organiseert Elène een eigen krachtconferentie met Laura, haar familie, buren en de betrokken psychiatrisch verpleegkundige. Het gezin stelt samen met de hulpverlener een plan op waarin de kinderen gefaseerd weer naar huis kunnen. De familie neemt het op zich om samen met Laura de huishoudelijke zaken op te pakken en de kinderen blijven in eerste instantie nog bij de familie. Laura krijgt intensieve thuisbegeleiding van Elène en is daarnaast nog in behandeling bij het ziekenhuis. In eerste instantie komen de kinderen alleen overdag bij moeder thuis en de buren houden daarbij een oogje in het zeil. Als dit goed gaat, wordt dit uitgebouwd naar steeds meer verantwoordelijkheid bij moeder. Laura geeft aan dat zij het fijn vindt om ook wat voor haarzelf op te bouwen, maar zij is nog niet in staat om te werken. Elène helpt haar om samen met Het DeltaPlein een passende meedoen-plek op loopafstand te vinden. De familie blijft Laura ontlasten, door op vaste dagen op te passen.

Knop 4: Integraal

Kader 4. 1 Gezin- 1 plan- 1 regisseur De burger en de professional(s) maken samen een plan. De burger is zelf eigenaar. Een van de professionals regisseert de naadloze samenwerking tussen professionals. Opschaling via een indicatie gebeurt alleen als er geen adequaat antwoord in de directe kring van professionals beschikbaar is of als dit buiten het mandaat valt van die professionals.

Principe achter de knop: • Als een burger ondersteuning nodig heeft is het prettig als hij te maken krijgt met één vast aanspreekpunt en als er zo min mogelijk hulpverleners betrokken zijn bij het gezin. • Deze regisseur kan helpen een schakel te vormen tussen oplossingen uit het netwerk van de burger en oplossingen die door professionals worden ondersteund. Beleidsmatige uitgangspunten: • Het gezin is de regisseur van haar eigen plan. De professional helpt het gezin de regie te nemen. • Cliënten krijgen vanaf begin af aan inzicht in hun eigen dossier. Dit heeft dus ook gevolgen voor cliëntparticipatie. • Er zijn verschillende ingangen om een hulpvraag neer te leggen. Afhankelijk van het probleem wordt, in overleg met het gezin, bijvoorbeeld in het zorgteam op school of in het gebiedsgerichte sociale team bepaald welke professional de regiefunctie op zich neemt. • Ontschotting is noodzakelijk om de hulpverlening goed af te stemmen. Professionals moeten hiervoor over de grenzen van de eigen organisatie heen kijken, uitgaande van het gezin en het kind. Afstemming en overleg over casussen is nodig. 6 • De verwijsindex wordt gebruikt . Eigen kracht van het gezin De drie decentralisaties gaan uit van de eigen kracht van burgers. Daar hoort ook bij dat een gezin, indien mogelijk, zelf de regie neemt over haar vragen en de bijbehorende oplossingen. Inzet van de professional is erop gericht om het gezin te ondersteunen deze regie zelf te nemen. Hier hoort ook bij dat een gezin de regie heeft over haar eigen dossier en actief meedoet in het opstellen van het plan van aanpak. Aandachtspunt: verbinding tussen ingangen Een dilemma is hoe de verbinding vorm te geven tussen de verschillende e e ingangen: gebiedsgerichte sociale teams, CJG, onderwijs, 1 - en 2 -lijnszorg, Het (Delta)Plein/team Zorg. Met de verschillende organisaties moet een 6

De landelijke Verwijsindex risico´s jeugdigen brengt risicosignalen van hulpverleners, zowel binnen gemeenten als over gemeentegrenzen heen, bij elkaar en informeert hulpverleners onderling over hun betrokkenheid bij jongeren.

12

effectieve en efficiënte samenwerking worden opgebouwd en de werkwijze van één gezin - één plan - één regisseur moet gewaarborgd worden. We bouwen daarbij voort op de goede ervaringen die de afgelopen jaren zijn opgedaan. Het sandwichmodel Extra aandacht hierbij verdient de verbinding tussen de jeugdstructuur en de gebiedsgerichte sociale teams die in ontwikkeling zijn. We spreken hierbij van het sandwichmodel. Dit houdt in dat de vraag in de gebiedsgerichte teams wordt opgepakt als het accent van zorg bij de volwassenen ligt. Is er echter een accent voor de zorg bij de kinderen, dan wordt de vraag in de zorgstructuur van jeugd (CJG) opgepakt. Dit vraagt om een goede communicatie en afstemming op casusniveau en om heldere werkafspraken. Deze verbinding wordt niet vanzelfsprekend gelegd. De CJG-coördinator is hierbij belangrijk. Zij zorgt voor de monitoring, procesbegeleiding en is de linking pin binnen het sandwichmodel. Daarnaast speelt zij een belangrijke rol in het verbeteren van de samenwerking tussen partners (oude en nieuwe) van het CJG. Inzet passende expertise Op lokaal niveau, in de gebiedsgerichte sociale teams, de scholen en het expertteam jeugd, willen we achterhalen wat het schakelpunt is tussen de inzet van een meer generiek werkende professional en een meer specialistisch werkende professional. Dit doen we aan de hand van casussen binnen de CJG4kracht pilots. Professionals geven hierbij aan dat het uitgangspunt moet zijn dat er minder zorg moet worden “gestapeld” : geen keten denken, maar er wel tijdig bij zijn. Afstemming met het netwerk Casussen met multiprobleem gezinnen worden zowel in Zutphen als in Lochem besproken in een multidisciplinair overleg (het Vangnet en het Multiproblemplus overleg). Waar het om veiligheid en/of crisissituaties gaat maken we goede afspraken met de politie, het Veiligheidshuis en het Algemeen Meldpunt Huiselijk Geweld en Kindermishandeling.

Knop 5: Nabijheid Principe achter de knop: • Voor het gezin is het gebied waarin het woont vaak de voornaamste leefomgeving. Daarom is het belangrijk dat we de hulp en zorg zo dichtbij mogelijk aanbieden. • Het gaat hierbij zowel om algemene oplossingen op het gebied van preventie en vroegsignalering, als om maatwerkoplossingen. Kader 5. Zo nabij mogelijk We organiseren algemene en maatwerk oplossingen zo dicht mogelijk bij huis bij (kleinschalige) organisaties in wijk of kern

Beleidsmatige uitgangspunten: • We maken zoveel mogelijk gebruik van het lokale preventieve veld. Informatievoorziening is hierbij cruciaal. • We kiezen voor zoveel mogelijke ambulante hulp, uitgangspunt is om naar het kind toe te gaan, eventueel op school. • We realiseren een verdere verbinding tussen onderwijs en jeugdzorg (passend onderwijs, arrangementen). • We zetten hulp dichtbij in; waar nodig wordt regionaal ingekocht, maar lokaal uitgevoerd (maatwerk).

Informatievoorziening als instrument voor preventie Het doel van de Jeugdwet is dat de burger zoveel mogelijk oplossingen in de eigen (sociale) omgeving zoekt. Ook praten over opvoeden moet een normale zaak zijn. Versterking van het preventieve veld en goede informatievoorzieningen via allerlei kanalen zijn hierbij belangrijk. Deze informatievoorziening kan digitaal zijn, bijvoorbeeld via een actuele sociale

13

kaart, maar ook via formele en informele contactmomenten. Training van professionals is hiervoor essentieel. Naar de burger toe Als er wel hulp nodig is willen we dat snel signaleren en inzetten zoveel mogelijk thuis bij het gezin. Ontwikkelingen zijn daarvoor al volop gaande, onder andere in de gebiedsgerichte sociale teams en op de scholen. De komende jaren doen we hiermee nog meer ervaringen op en wisselen we deze uit. Dit vormt de basis om werkprocessen verder uit te werken. Er moet ook ruimte zijn voor ‘waakvlamcontact’ om te voorkomen dat herhaaldelijk inzetten van specialistische hulp nodig is.

Zoveel mogelijk lokale ondersteuning Hulp wordt zoveel mogelijk lokaal ingezet, ook specialistische hulp. We voeren regie in geval van meervoudige problematiek, inclusief doorzettingsmacht. Voor de toeleiding naar de specialistische jeugdhulp zijn gemeenten in 2015 en 2016 verantwoordelijk. Hierbij hebben gemeenten de taak om dit samen met zorgverzekeraars op te pakken.

Knop 6: Lokaal

Kader 6. Lokaal én regionaal We regelen lokaal van lokaal geregeld kan worden en gaan over op het regionaal regelen van zaken daar waar opschaling naar regionaal niveau slim is of de lokale kracht versterkt.

Principe achter de knop: • Over het algemeen geldt dat we lokaal regelen wat lokaal kan. • Daar waar het lokale aanbod niet afdoende is, zoeken we een naadloze aansluiting bij bovenlokale voorzieningen. • Hoe specialistischer het gevraagde aanbod, hoe logischer de bovenlokale samenwerking. Beleidsmatige uitgangspunten: • Landelijk is bepaald dat voor een aantal zorgvormen landelijk of regionaal móet worden samengewerkt. • Continuïteit van zorg voor zittende cliënten en continuïteit van een goede zorginfrastructuur is van belang. Dit leidt tot specifieke keuzes omtrent lokaal of regionaal aanbod. • Indien hulp extern en buiten de gemeente wordt verzorgd dan zorgen we dat er lokaal contact is met het gezin tijdens de hulpverlening en voor voldoende opvang wordt gezorgd bij terugkeer van het kind. Hierbij is goede overdracht van dossiers belangrijk.

Regionale afspraken bovenlokale hulp

7

Op basis van de regionale kadernotitie Jeugd is besloten dat bovenlokale jeugdhulp gezamenlijk wordt ingekocht en dat hiervoor een gezamenlijk sturings- en financieringssysteem wordt ingericht. Om te voorzien in voldoende aanbod van specialistische jeugdhulp en om bijkomende financiële risico’s te beperken wordt het solidariteitsprincipe gehanteerd. De vraag naar specialistische hulp kan namelijk per gemeente fluctueren en dus financieel verschillend uitpakken. Daarom is afgesproken om op regionaal niveau uit te gaan van het solidariteitsprincipe: dat betekent dat we op regionaal niveau afspraken maken over risicoverevening. Onder de maatwerkoplossingen vallen verschillende zorgvormen die uiteenlopen van vrij generalistische zorg tot (meer en zeer) specialistische zorg. Hoe specialistischer de zorg, hoe groter de benodigde schaal om dit kosteneffectief te organiseren en hoe logischer het wordt om uit te gaan van een regionale voorziening. Er is er een grote variatie te zien in het aantal gebruikers per zorgvorm. Zo is bijvoorbeeld het aantal jeugdigen dat gebruik maakt van JeugdzorgPlus relatief beperkt en is het aantal jeugdigen dat een vorm van ambulante hulpverlening krijgt groot. 7

vastgesteld maart 2014

14

Andere regionale afspraken zijn dat op lokaal niveau een bepaalde basis wordt gehanteerd in preventieve functies, dat de voorwaarden voor toegang tot bovenlokale vormen van jeugdhulp gelijk zijn voor alle gemeenten en dat eenduidig wordt bepaald welke zorg wel en welke niet vrij toegankelijk is.

Waarborging continuïteit van zorg Continuïteit van zorg voor zittende cliënten en continuïteit van een goede zorginfrastructuur is van belang. Daarom zijn in 2013 het Landelijk en Regionaal Transitie Arrangement vastgesteld (zie ook hoofdstuk 2). In de Regionale Kadernotitie Jeugd zijn vervolgens de kaders voor de komende jaren aangegeven. Daarbij worden volgende schaalniveaus aangehouden: • Lokale taken: preventie, lokale jeugdhulp. Dit zijn de bestaande taken vanuit de Wet Publieke Gezondheid (WPG), de lokale zorgstructuren, de zorg advies teams (ZAT), de inzet van jeugdhulp vanuit het Centrum voor Jeugd en Gezin, de inzet van de wijkcoaches en aansluiting bij taken op het gebied van welzijn en onderwijs. • Regionale taken: voor zes taken is bovenlokale samenwerking noodzakelijk. Deze taken worden regionaal en landelijk geregeld – zowel de inhoudelijke zorgtaken als gerelateerde zaken als de toeleiding, registratie, monitoring en beleidsinformatie, financiering en participatie. Het gaat om de volgende taken: Advies- en Meldpunt huiselijk geweld en Kindermishandeling (AMHK), jeugdreclassering, jeugdbescherming, jeugdzorgplus, specialistische jeugdzorg, ambulante jeugdzorg (de invulling hiervan gebeurt echter lokaal).

Input professionals De professionals geven aan dat een regionale-lokale verbinding erg belangrijk is. Hierbij hebben ze de wens dat er gebruik wordt gemaakt van lokale aanbieders. De sociale kaart moet bekend zijn. Vanuit de professionals wordt ook om extra aandacht gevraagd voor: • De verbinding met het AMHK (Algemeen Meldpunt huiselijk Geweld en Kindermishandeling), juist vanwege het huidige relatief hoge aantal meldingen vanuit Zutphen; • Het raakvlak Jeugd – Wmo 2015.

Opvoedingsondersteuning als startpunt voor verandering Dit is Hans, 41 jaar: “ik heb een bipolaire aandoening, dat wil zeggen dat ik manisch depressief ben. De laatste 6 jaar heb ik regelmatig psychoses gehad. Ik ben daarvoor een paar keer opgenomen op een psychiatrische afdeling. De laatste twee jaar gaat het best goed, maar ik heb wel blijvend medicijnen nodig. Vroeger had ik een eigen loodgietersbedrijf, met 10 man personeel in dienst. Toen ik ziek werd, kon ik dit niet meer draaiende houden en toen ben ik gestopt met het bedrijf. Mijn vrouw kon alle veranderingen van mij en van ons leven niet aan en het kostte haar moeite grenzen aan te geven voor de kinderen. Via het CJG hebben we toen een poosje hulp gehad bij de opvoeding van de kinderen. Dat bracht weer wat lijn terug in ons gezin, maar we merkten dat wij elkaar niet meer goed konden vinden. Vorig jaar zijn we daarom gescheiden. De kinderen wonen bij haar en komen een keer in de twee weken in het weekend bij mij op bezoek. Sinds ik niet meer werk, leef ik van een afgekochte verzekering. Ook heb ik nog veel geld zitten in mijn koopwoning, maar die moet ik eerst verkopen voordat ik daar wat mee kan. Daarom kom ik niet in aanmerking voor een uitkering. Ik ben redelijk van mijn pad geraakt door al die psychoses. Vroeger was ik altijd druk, maar nu kom ik niet vaak meer mijn huis uit. Gelukkig is mijn moeder ingesprongen met het huishouden, toen mijn vrouw ergens anders ging wonen. Ik zou niet weten waar ik had moeten beginnen zonder haar. Ik heb mazzel dat mijn broers en zus in de buurt wonen, want ik eet nu iedere avond bij een van hen mee. Ook helpen ze me een beetje met mijn financiële zaken. Ik heb ook iemand van GGNet die me een keer in de week helpt met dingen, maar het klikt niet erg met die mevrouw.

15

Nu is mijn vader plotseling erg ziek geworden, dus mijn moeder moet hem helpen in plaats van mij. Mijn familie heeft ervoor gezorgd dat ik een CIZ-indicatie heb gekregen, zodat ik wat meer geholpen kan worden om mijn leven weer op de rit te krijgen. Ik baal ervan dat ik zo weinig zelf kan en dat ik de hele dag thuis zit, maar ik weet zelf ook niet goed waar ik moet beginnen. Voor ik het weet is de dag alweer voorbij… Nu ben ik uitgenodigd bij de gemeente om te kijken of ik hulp in de huishouding kan krijgen.” Aanpak Met bovenstaand verhaal komt Hans bij Het Plein. Uit de inventarisatie ontstaat het beeld dat Hans de afgelopen periode vrij passief is geweest. Hans heeft geen zinvolle dagbesteding en krijgt 5 uur per week hulp bij het uitvoeren en organiseren van zijn huishouden. Hans geeft aan dat hij vroeger juist een actieve man was en wil zelf ook weer meer invloed op en activiteit in zijn leven uitoefenen. Inmiddels is er ook een gesprek met Delta geweest en kan Hans gaan werken. Hans geeft zelf aan dat hij 40 uur kan werken. Ook is er een aanbieder gevonden die ondersteunende begeleiding kan geven. Nu komt alles tegelijk op gang. In het verleden heeft Hans een aantal keer een psychose gekregen toen hij het erg druk had. Om Hans niet te overvragen en zorg te dragen voor een succesvolle herintreding, wordt in een bijeenkomst met alle betrokkenen, inclusief Hans, afgestemd op welke manier Hans een goede balans tussen thuis en werk kan hanteren. Hans gaat voorlopig voor halve dagen aan het werk. In de tijd die hij op deze manier vrijhoudt, gaat hij samen met zijn huishoudelijke hulp aan de slag om het huishouden zelf op te pakken.

Knop 7: Eén budget

Kader 7. Eén ontschot budget We werken toe naar een ontschot budget voor het totale sociale domein waarbij we uitgaan van het principe dat lasten gelijk staan aan de baten.

Principe achter de knop: • Bij de drie decentralisaties zoeken we naar zoveel mogelijk samenhang tussen alle oplossingen die participatie in de samenleving vergroten, dus over de drie betrokken domeinen Wmo, Participatie en Jeugd heen. • We moeten de middelen daar inzetten waar ze het meest effectief zijn. • Hierbij past dat we ook de budgetten vloeiend kunnen inzetten. Beleidsmatige uitgangspunten: • We zetten de middelen zoveel mogelijk in voor preventie. Bezuinigingen mogen niet ten koste gaan van de preventieve activiteiten. • We streven ernaar om 5% van het budget in te zetten voor de inrichting van algemene oplossingen. • Eén ontschot budget binnen het sociaal domein is voor jeugd op korte termijn (2015 en 2016) niet mogelijk vanwege regionale en landelijke afspraken en financiële verplichtingen (RTA en LTA, afspraken BJZ, MEE, AMHK). • Vanwege de verschuiving van verantwoordelijkheden en van taken naar de gemeente moet er voldoende budget zijn voor de uitvoering. Er is afgesproken hiervoor 3% van het budget te reserveren.

Grootte van het budget Volgens de decembercirculaire 2013 is het budget voor Jeugdhulp en Jeugdzorg als volgt: • Lochem: € 5.695.000 • Zutphen: € 14.879.000 In de Meicirculaire 2014 wordt het definitieve budget bekend gemaakt. Zoals ook al uit de voorgaande tekst blijkt, ligt een groot deel van de besteding van het budget al vast via gemaakte afspraken.

16

Knop 8: Eigen bijdrage Principe achter de knop: • Het heffen van een eigen bijdrage maakt dat een burger naar vermogen zelf bijdraagt aan de oplossing.

Kader 8. Eigen bijdrage Mensen dragen (financieel) bij naar vermogen via een eigen bijdrage voor het gebruik van voorzieningen binnen het sociale domein, waarbij uitzonderingen nader bepaald moeten worden.

Kader 9. Inkoop We stellen bij inkoop specifiekere eisen voor kwaliteit en effectiviteit naarmate het zelf (kunnen) doen door burgers afneemt en het (financiële) risico van de gemeente groter wordt.

Beleidsmatige uitgangspunten: • Er mag geen eigen bijdrage (van de ouders) worden gevraagd, behalve als het kind uit huis wordt geplaatst. De eigen bijdrage is uit de Jeugdwet gehaald. Er mag geen eigen bijdrage van de ouders worden gevraagd, tenzij het kind uit huis wordt geplaatst. Dan kan er een ouderbijdrage gevraagd worden. Dit gebeurt op basis van het besparingsmotief; het gaat om een bijdrage die gevraagd wordt omdat ouders, als het kind thuis zou wonen, ook kosten maken.

Knop 9: Inkoop Principe achter de knop: • Voor burgers is het prettig om in hun directe leefomgeving hulp te ontvangen. Daarom willen we meer samenwerking met aanbieders dichtbij huis bewerkstelligen. • Daarnaast heeft inkoop tot doel het beperken van duurdere en specialistische zorg door meer activiteiten in te zetten gericht op preventie en opvoed-ondersteuning. • Veel preventieve activiteiten, de zogenaamde algemene oplossingen, worden door middel van subsidie gefinancierd. • Voor de inkoop van individuele (en meer specialistische) voorzieningen gelden regionale en/of landelijke afspraken. Beleidsmatige uitgangspunten: Regionaal (het kader is de regionale inkoopnotitie): • We kopen de jeugdzorg en -hulp in conform de afspraken zoals die in de nog vast te stellen - Regionale Notitie Inkoop Jeugd staan. • Met het Landelijke en het Regionale Transitie Arrangement realiseren we een zachte landing van het oude naar het nieuwe jeugdstelsel voor cliënten en aanbieders. • Om aanbieders optimaal de mogelijkheid te geven om inhoudelijk te transformeren (vernieuwing en innovatie van het zorgaanbod), de frictiekosten te beperken én de zorginfrastructuur in stand te houden is het wenselijk de looptijd van het RTA met één jaar te verlengen, tot en met 2016. • We bieden ruimte aan nieuwe aanbieders. • We formuleren regionaal flankerend beleid voor de doorontwikkeling van de vernieuwing van de jeugdhulp (transformatie). • We reserveren middelen voor de vorming van een fonds voor transformatie. • We kopen alle nieuwe taken centraal in en nemen actief deel aan de regionale inkoopgroep, maar contracteren lokaal. • Bij de inkoop van individuele voorzieningen jeugd sturen we op kwaliteit, te behalen resultaten en kostenbeheersing. De gemeente gaat hierbij over het ‘wat’ en de zorgaanbieders over het ‘hoe’. De gemeente geeft opdracht tot wat er geleverd wordt en stelt hiervoor de inhoudelijke kaders op. De zorgaanbieders leveren de benodigde jeugdhulp en bepalen hoe dit wordt gerealiseerd.

17

Lokaal: • We houden de budgetten die lokaal worden ingezet voor het preventieve jeugdbeleid in 2015 in stand. • We doen in 2014-2015 voorstellen voor de doorontwikkeling van de vernieuwing van de jeugdhulp (transformatie). • We bieden ruimte aan nieuwe, ook kleine aanbieders (in 2015 nog beperkt gezien de reeds gemaakte afspraken in het RTA). e • We streven ernaar om de lokale aanbieders en 1 -lijn-organisaties een plaats te geven in het lokale beleid.

Input van professionals bij inkoop •

•

Professionals geven aan dat er gestuurd moet worden op resultaten en niet op het zuiver verantwoorden. Hierbij moeten we alert zijn op overbureaucratisering. De professionals geven aan dat het belangrijk is om aandacht te hebben voor de (onwenselijke) knip tussen 18 jaar en ouder; waardoor jongeren buiten de boot vallen

18

Bijlage 1 Overzicht taken Jeugdwet 1) Lokaal preventief beleid

2) Lokaal Nieuwe taken

3) Regionaal Maatwerkvoorzieningen

AMW SMW

Toegang Ambulante Zorg: e 1 lijns Jeugdhulp Jeugd GGZ Jeugd LVB

Jeugdbescherming jeugdreclassering

JGZ (IJGZ)

Pleegzorg (uitvoering)

Welzijn Onderwijs

•

•

4) Bovenregionaal G7 (provinciaal) Gesloten JGGZ 24 uurs zorg e 2 lijns Jeugd LVB ZZP 4+5

5) Landelijk

Jeugdzorg plus GGZ Landelijke functie

Pleegzorg (werven en opleiden)

Afhankelijkheidsre latie 18-

Jeugdzorg plus

Gedragsgestoord LVG

Tweedelijns gespecialiseerde zorg

Kinderopvang

Spoedeisende zorg

Etc

Crisisplekken (residentieel)

Gespecialiseerde LVG met complexe problematiek Forensische jeugdzorg Jeugdprostitutie

Voor de taken in kolom 2 tot en met 5 is sprake van regionale samenwerking in de voorbereiding van de inkoop, maar deze inkoop wordt wel per gemeente lokaal geborgd door middel van het sluiten van contracten met zorgaanbieders. Het inrichten van de toegang en dan met name de vorm waarin burgers contact kunnen zoeken voor hulp (kolom 2) is een lokale aangelegenheid, waarbij gemeenten gezamenlijk en eenduidig bepalen welke zorg wel of niet vrij toegankelijk is. De inhoudelijke criteria worden regionaal uitgewerkt.

19

Bijlage 2 De nieuwe Jeugdwet op hoofdlijnen8 Visie Jeugdwet Het stelsel van jeugdhulp is erop gericht dat ieder kind gezond en veilig opgroeit en zo zelfstandig mogelijk kan deelnemen aan het maatschappelijk leven, rekening houdend met zijn of haar ontwikkelingsniveau. Ouders zijn hiervoor het eerste verantwoordelijk. Als dit niet vanzelf gaat, komt de overheid in beeld. Omdat het huidige jeugdstelsel verschillende tekortkomingen laat zien, is een omslag (transformatie) nodig die leidt tot: • preventie en uitgaan van eigen kracht van jeugdigen, ouders en het sociale netwerk; • minder snel medicaliseren, meer ontzorgen en normaliseren; • eerder (jeugd)hulp op maat voor kwetsbare kinderen; • integrale hulp met betere samenwerking rond gezinnen: één gezin, één plan, één regisseur; • meer ruimte voor jeugdprofessionals en vermindering van regeldruk. De nieuwe Jeugdwet maakt gemeenten bestuurlijk en financieel verantwoordelijk voor alle jeugdhulp en voor de uitvoering van kinderbeschermingsmaatregelen en jeugdreclassering. Door de decentralisatie zijn gemeenten beter in staat om - afgestemd op de lokale situatie – maatwerk te leveren en verbinding te leggen met zorg, onderwijs, maatschappelijke ondersteuning, werk en inkomen, sport en veiligheid. Door ontschotting van budgetten wordt betere samenwerking rond gezinnen mogelijk. Jeugdhulp is breed gedefinieerd. Het omvat de ondersteuning, hulp en zorg aan jeugdigen en hun ouders bij alle denkbare opgroei- en opvoedingsproblemen, psychische problemen en stoornissen. Hieronder valt zowel een vorm van ambulante hulp als een verblijf bij pleegouders, hulp in een medisch kinder- dagverblijf, psychiatrische zorg, begeleiding en persoonlijke verzorging bij een beperking.. Preventie en de uitvoering van kinderbeschermingsmaatregelen en jeugdreclassering vallen niet onder het begrip jeugdhulp. Niettemin is de gemeente daar in het nieuwe stelsel wel verantwoordelijk voor en dient zij daar in het beleidsplan ook aandacht aan te besteden. Leeftijdsgrens In het wetsvoorstel voor Jeugdwet is de leeftijdsgrens van 18 jaar het uitgangspunt voor jeugdhulp en de uitvoering van kinderbeschermingsmaatregelen. Jeugdhulp kan doorlopen tot maximaal het 23ste levensjaar, voor zover deze hulp niet onder een ander wettelijk kader valt en mits voldaan wordt aan de voorwaarden. Voor jeugdreclassering en jeugdhulp die voortvloeit uit een strafrechtelijke beslissing geldt op basis van de Jeugdwet geen leeftijdsgrens. Verantwoordelijkheid gemeenten In het nieuwe jeugdstelsel worden gemeenten verantwoordelijk voor alle vormen van jeugdhulp (dus inclusief specialistische hulp zoals jeugd-ggz, jeugd-vb en gesloten jeugdhulp in het kader van ernstige opgroei- en opvoedingsproblemen), de uitvoering van kinderbeschermingsmaatregelen en jeugdreclassering. De verantwoordelijkheid van gemeenten omvat: • het voorzien in een kwalitatief en kwantitatief toereikend aanbod; • het opstellen van een beleidsplan voor preventie, ondersteuning, hulp en zorg bij opgroei- en opvoedingsproblemen en psychische problemen en stoornissen en de uitvoering van kinderbeschermingsmaatregelen en jeugdreclassering; • het treffen van een voorziening op het gebied van jeugdhulp (jeugdhulpplicht, vergelijkbaar met de compensatieplicht Wmo), als jeugdigen en hun ouders het niet op eigen kracht redden; • de uitvoering van kinderbeschermingsmaatregelen en jeugdreclassering; • het voorzien in maatregelen ter voorkoming van kindermishandeling; • de regie over de gehele jeugdketen en de afstemming met overige diensten op het gebied van zorg, onderwijs, maatschappelijke ondersteuning, werk en inkomen, sport en veiligheid; • het voorzien in vertrouwenspersonen voor jeugdigen, hun ouders, pleegouders of netwerkpleegouders die te maken hebben met hulpverleners. Regionale samenwerking In de Jeugdwet staat dat gemeenten op bovenlokaal niveau samenwerken, indien dat noodzakelijk is. Dit geldt voor een aantal taken, zoals de uitvoering van kinderbeschermingsmaatregelen, 8

Bron: hoofdlijnen wetsvoorstel Jeugdwet, september 2013, Ministerie van VWS en V&J

20

jeugdreclassering en bepaalde specialistische vormen van zorg en gesloten jeugdhulp in het kader van ernstige opgroei- en opvoedingsproblemen. Het betreft hier relatief kleine doel- groepen, waarvoor een beperkt aanbod beschikbaar is. Vaak gaat het ook om dure vormen van zorg, of is hiervoor specifieke kennis nodig van de inkopende partij. Om die redenen is het zowel inhoudelijk als vanwege het financiële risico opportuun dat gemeenten deze taken via samenwerking oppakken. Dit geldt ook voor het instellen van een advies- en meldpunt huiselijk geweld en kindermishandeling. Het spreekt voor zich dat gemeenten bij samenwerkingsafspraken rekening houden met bestaande regionale samenwerkingsverbanden, kiezen voor een passend schaalniveau en afspraken maken over financiering van het aanbod in de regio. Toegang tot jeugdhulp De verantwoordelijkheid van gemeenten voor de toegang tot jeugdhulp omvat: • organiseren van herkenbare en laagdrempelige toegang tot jeugdhulp; • waarborgen dat passende hulp tijdig wordt ingezet en dat de juiste expertise beschikbaar is; • voorzien in een consultatiefunctie voor professionals die werken met jeugdigen; • mogelijk maken van directe interventie in crisissituaties; • bij complexe hulpvragen of wanneer de veiligheid van het kind in het geding is, zo snel mogelijk specialistische hulp inschakelen of een verzoek tot onderzoek door de raad bij de kinderbescherming overwegen; • kosteloos en anoniem advies beschikbaar stellen voor jeugdigen met vragen over opgroeien en opvoeden (kindertelefoon). Ondersteuning wordt zoveel mogelijk in de eigen omgeving van het kind en het gezin geboden. De huisarts behoudt zijn rol als doorverwijzer naar jeugdhulp, evenals de medisch specialist en de jeugdarts. Gemeenten maken op landelijk en lokaal niveau afspraken met huisartsen, medisch specialisten, jeugdartsen en zorgverzekeraars over inzet van deze artsen en doorverwijzing naar jeugdhulp. De gemeente bepaalt zelf welk deel van de voorzieningen vrij toegankelijk is en welke niet. Daarnaast komen er regels ten aanzien van de deskundigheid waarover de gemeente ten behoeve van de toeleiding, advisering en bepaling van de aangewezen vorm van jeugdhulp en de consultatiefunctie moet beschikken. Advies- en Meldpunt huiselijk geweld en kindermishandeling (AMHK) Gemeenten worden verantwoordelijk om op bovenlokaal niveau een Advies- en Meldpunt Huiselijk Geweld en Kindermishandeling (AMHK) te organiseren. In het AMHK worden het huidige Advies en Meldpunt Kindermishandeling (AMK) en Steunpunt Huiselijk Geweld (SHG) geïntegreerd. Het doel van de integratie is een betere samenhang in de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling. Hierdoor zal een integrale en systeemge- richte aanpak voor het gezin worden bevorderd. Het AMHK wordt wettelijk verankerd in de Wmo. Met de inwerkingtreding van de Jeugdwet zal voor dit punt de Wmo worden gewijzigd. Het AMHK kent de wettelijke functies van: • advies over vermoedens van huiselijk geweld en kindermishandeling • een meldfunctie bij vermoedens van huiselijk geweld en kindermishandeling • onderzoek bij vermoedens van huiselijk geweld en kindermishandeling Daarnaast heeft het AMHK de taak om indien nodig de raad voor de kinderbescherming en/of de politie in te schakelen en indien gewenst passende hulp te regelen. Jeugdbescherming en jeugdreclassering De uitvoering van kinderbeschermingsmaatregelen en van jeugdreclassering zijn twee bijzondere taken. Het doel van een kinderbeschermingsmaatregel is het opheffen van een bedreiging voor de veilige ontwikkeling van het kind. Het doel van begeleiding door de jeugd- reclassering is het voorkomen van recidive en het realiseren van een gedragsverandering bij de jongere. Het jeugdstrafrecht houdt daarbij rekening met de eigen aard en ontwikkeling van de jeugdige. Alleen de kinderrechter kan besluiten tot een kinderbeschermings- maatregel, na zorgvuldig onderzoek en advisering door de raad voor de kinderbescherming. Als aan de gronden voor een kinderbeschermingsmaatregel is voldaan, draagt de kinderrechter de uitvoering van de maatregel op aan een door de gemeente gecontracteerde gecertificeerde instelling. Positie van ouders en jeugdigen Het is belangrijk dat ouders en jeugdigen worden betrokken bij hun eigen hulpverleningsproces en dat wordt uitgegaan van hun mogelijkheden om regie te voeren over hun eigen leven. De rechtspositie van jeugdigen en ouders wordt in de concept Jeugdwet vorm gegeven door bepalingen over de 21

informatievoorziening, toestemmingsvereisten, klachtenbehanding en medenzeggenschap van jeugdigen en hun ouders. Het is de verantwoordelijkheid van jeugdhulpaanbieders en gecertificeerde instellingen om aan deze eisen te voldoen. De Jeugdwet geeft gemeenten daarnaast de opdracht: ervoor te zorgen dat jeugdigen en ouders een beroep kunnen doen op een onafhankelijke vertrouwenspersoon; rekening te houden met de gezindheid, levensovertuiging en culturele achtergrond; waar mogelijk keuzevrijheid te bieden met betrekking tot de voorzieningen; alle inwoners, met name jeugdigen en hun ouders, een rol te geven bij de voorbereiding van beleid inzake jeugdhulp, de kinderbeschermingsmaatregelen en de jeugdreclassering. Hulp voor jeugdigen met psychische klachten of stoornissen Ook de jeugd-ggz wordt overgeheveld naar gemeenten. Binnen dit palet van zorg vallen onder andere de preventieve zorg (bijvoorbeeld het zorgaanbod voor kinderen van ouders met psychiatrische of verslavings- problematiek). En gaat het om participatie in zorgadviesteams, diagnose, behandeling van ernstige enkelvoudige dyslexie tussen 7 en 12 jaar, gesprekstherapie bij een psycholoog, psychiatrische gezinsbegeleiding, verslavingszorg, e-health, acute psychiatrie en de multidisciplinaire zorg vanuit de ggz, waarvan het klinische deel soms ook in (academische) psychiatrische ziekenhuizen of vroegkinderlijke trauma- behandeling wordt geleverd. Het kan hierbij ook gaan om gedwongen opnamen op grond van de Wet Bopz (die nog wordt vervangen door de Wet verplichte ggz). Een aantal van deze aandoeningen is zo specifiek en/of zeldzaam dat de aanpak ervan bovenregionaal, of in sommige gevallen landelijk moet worden georganiseerd.

Hulp voor jeugdigen met een verstandelijke beperking Alle functies uit de AWBZ op de grondslag verstandelijke beperking voor jeugdigen tot 18 jaar worden naar de Jeugdwet overgeheveld. Het betreft onder andere de zorg voor licht verstandelijk beperkte jeugdigen met gedragsproblemen zoals Orthopedagogische Behandelcentra (OBC’s) die bieden en de zorg voor verstandelijk beperkte jeugdigen met een psychische stoornis door Multifunctionele Centra (MFC’s). Aangezien gedragsproblemen bij jeugd-vb’ers vaak samenhangen met psychiatrische problematiek is er veel samenhang met jeugd-ggz. Jeugdigen bij wie al voor het 18e levensjaar duidelijk is dat zij op grond van een verstandelijke beperking hun verdere leven intensieve verblijfszorg nodig hebben zoals de AWBZ biedt, houden aanspraak op de AWBZ. Dit leidt tot een situatie waar in principe integrale jeugdhulp op lokaal niveau wordt vormgegeven voor deze doelgroep, behalve wanneer duidelijk is dat een jongere zijn hele leven intensieve verblijfszorg nodig heeft. In dat geval is de jeugdige erbij gebaat dat deze intensieve verblijfszorg onder een wettelijke kader zonder leeftijdsgrens valt, waarvoor de AWBZ met de focus op langdurige zorg bij uitstek geschikt is. Hulp voor jeugdigen met andere beperkingen uit de AWBZ Naast de zorg voor kinderen met een verstandelijke beperking en psychische problemen wordt ook de begeleiding en persoonlijke verzorging voor alle grondslagen uit de AWBZ overgeheveld naar de Jeugdwet. Dit betekent dat wanneer een kind bijvoorbeeld begeleiding nodig heeft omdat het doof of blind is of een somatische ziekte heeft, de gemeente hiervoor verantwoordelijk is. Ook kan een gemeente ertoe besluiten dat kortdurende verblijf van kind of ouder buiten het gezin -zoals de AWBZ dat nu kent- noodzakelijk is in verband met ontlasting van een verzorger die belast is met permanent toezicht. Daarnaast kan de gemeente bepalen dat het nodig is om vervoer te bieden van en naar de locatie (binnen of buiten de gemeente) waar jeugdhulp wordt geboden, in verband met medische noodzaak en een gebrek aan zelfredzaamheid waardoor de jeugdige niet zelfstandig van en naar de locatie kan gaan. Overige thema’s In de nieuwe Jeugdwet is daarnaast een aantal zaken opgenomen met betrekking tot het waarborgen van kwaliteit, certificering van organisaties die kinderbeschermingsmaatregelen en jeugdreclassering uitvoeren, het stimuleren van professionele houding van beroepsbeoefenaren, het toezicht en de informatievoorziening. .

22

Bijlage 3 Cijfers zorgaanbod 2012 In onderstaande tabellen is het zorggebruik per zorgsoort gekoppeld aan de benodigde middelen per gemeente weergegeven. Deze cijfers zijn gebaseerd op historisch gebruik in 9 2012 . Het woonplaatsbeginsel is (nog) niet toegepast. Deze cijfers zijn landelijk gebruikt om de budgetverdeling te bepalen maar worden op het moment van schrijven van deze 10 notitie landelijk nog verder uitgewerkt .

9

Bron Regionale Kadernotitie Jeugd, MIJOV, februari 2014 Bron: CBS, Cebeon en meicirculaire 2013

10

23

24